Book Title: Abhidhan Rajendra Kosh Part 02 Shabdarth Vivechan - Shabdona Shikhar
Author(s): Rajendrasuri, Vaibhavratnavijay
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/033107/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI abhidhAna rAjendra koSa zabdArtha vivecana zabdonA zizu mara -: bAzAvAda dAtA :suvizAlagacchAdhipati papU. rASTrasaMta AcAryadeveza zrImada vijaya jayaMtasenasUrIzvarajI mahArAjA -: vivecaka :munirAjazrI vaibhavaratna vijayajI ma. sA. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya nama: thIrapura maMDana zrI mahAvIra svAmIne namo nama: vizva pUjya prAta: smaraNIya prabhu zrI rAjendrasUrIzvarebhyo namo nama: zrI abhidhAna rAjendra koSa (bhAga- 2) zabdArtha vivecana zabdonA zikhara - -: preraka - AzIrvAda dAtA :suvizAlagacchAdhipati pa.pU. rASTrasaMta AcAryadeveza zrImad vijaya jayantasenasUrIzvarajI ma.sA. -: vivecaka :pa. pU. munirAja zrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. -: prakAzaka : - zrI rAja - rAjendra prakAzana TrasTa vIra -gurUdeva phAunDezana- amadAvAda | dattAtA UTTALITIes/ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hrIM zrI pArzvanAthAya nama: vizvapUjya prAtaH smaraNIya prabhuzrI rAjendrasUrIzvarebhyo namo nama: -: pustakanuM nAma :zrI abhidhAna rAjendrakoSa bhAga - 2 -: lekhaka :vizvapUjya prAta: smaraNIya, yugamaharSi,kalikAla kalpatarU, sAtvika kriyAkAraka prabhu zrI rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. -: viSaya :zrI abhidhAna rAjendrakoSa bhAga- 2 nuM gujarAtImAM zabdArtha vivecana -: pustakanuM nAma :zabdonA zikhara pAvanapreraNA - AzIrvAda dAtA rASTrasaMta suvizAlasamarthagacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya jayantasenasUrIzvarajI mahArAjA (madhukara) -: vivecaka :pa.pU. muni vaibhavaratna vijayajI ma.sA. prati - 3000 mUlya - 700 rUpiyA -: prakAzaka :zrI rAja -rAjendra prakAzana TrasTa - vIra gurudeva phAunDezana amadAvAda (mo.) 89 0pa983283 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka prAptisthAna rAja-rAjendra prakAzana TrasTa zekhano pADo, rilIpha roDa, amadAvAda - 380001 gurukumAra - 9879620996 rAja-rAjendra jayaMtasena myujhiyama mohanakheDA tIrtha, rAjagaDha (M.P) vinodabhAI - 9425394906 zrI rAjendrasUri jJAnamaMdira subhASacoka, gopIpurA, surata nItInabhAI adANI - 9824150 34 2 bharatabhAI bhaNazAlI - 982404785 6 zrI rAjendrasUri jJAnamaMdira 10mI khetIvADI, muMbaI - 400002 jayezabhAI - 93 2 2 2 35238 zrI rAjendrasUri jJAnamaMdira neminAthanagara, DIsA vinodabhAI koraDIyA- 942 636 6 25 2 milanakumAra yazavaMtakumAra borANA 118, svastikanagara, phleTa naMbara 301, svastika epArTamenTa, IndIra - 4para009 98ra73 19759 bAbubhAI hAlacaMdabhAI vorA pArzva pablikezana-97 2 7900899 vIra gurudeva ke /2, svastika phleTa, khAnapura, amadAvAda 89059 83283 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI abhidhAna rAjendra koSa bhAga-1 zabdArtha vivecana zabdonA zikhara granya prakAzana samiti 1. bAbulAla hAlacaMdabhAI voharA - 97279 00899 - tharAda - amadAvAda 2. nItinabhAI cunIlAla adANI - 98241 50342 - tharAda - surata 3. saMjayabhAI ramaNIkalAla morakhIyA - 98211 66963 - dhAnerA - muMbaI 4. ghevaracaMda lAlacaMdajI jogANI - 98200 36047 - bhInamAla - muMbaI 5. gulAbacaMda sohanalAlajI jogANI - 98241 51853 - bhInamAla - surata 6. maphatalAla mizrImalajI chAjeDa - 98695 07083 - nenAvA - muMbaI 7. je.ke. saMghavI - 982007ra68 - AhIra - thANe 8. milanakumAra yazavaMtakumAra borANA - 98273 19759 - Indaura 9. mukezajI nAkoDA - 94251 01244 - jhAbuA - IndIra 10. vinaya prakAzacaMdra surAnA - 98260 60108 - ratalAma 11. vikAsa mohanalAlajI solaMkI - jAlora - 94400 14091 - vijayavADA 12. mANekajI koThArI - muMbaI (bhInamAla) - 9820150271 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6(L zrI zatruMjaya tIrthAdhipati zrI AdinAtha bhagavAna IIII/ zruta sahayogI amaratalAla maNIlAla voharA - vAmIvALA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re kalikAla kalpatarU zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya bhagavAna il , Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thIrapura maMDana zrI mahAvIra svAmI bhagavAna I jI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayaprabhuthImada vijaya rAjendrasUrI zvarajI mahArAja, vizva pUjya prabhu, 50000 OO Q ( 6 ) 0 0. 2009 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizva pUjya prabhuzrImadvijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAjanA pagalA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STD. samAdhibhUmi mohanakheDA tIrthanI akhaMDa jyota IIIIII Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU.A.bha. zrImadvijaya vijayadhanacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU.A.bha. zrI vijaya bhUpendrasUrIzvarajI ma.sA. ? * Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU.A.bha. zrI vijaya yatIndrasUrIzvarajI ma.sA. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 5.pU.A.bha. zrI vijaya vidhAcandrasUrIzvarajI ma.sA. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phrakAsurI arajIsTa haeIvajayajarararara aTaka Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU.upAdhyAya zrI mohanavijayajI ma.sA. ka TO - jo jarAka Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pa.pU.upAdhyAya zrI gulAbavijayajI ma.sA. | I Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pa.pU.tapasvI zrI harSa vijayajI ma.sA. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU. sthavIra munIrAja zrI zAMtivijayajI ma.sA. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ItihAsanI aTArIethI... anAdikALathI vItarAga paramAtmAnuM paramapAvana zAsana pravartamAna che. anAdi mithyAtvathI mukta thaI AtmA jyAre samyattvaguNa prApta kare che. tyArapachI Atmika utkrAMtino prAraMbha thAya che. samyagadarzana prApta thayA pachI ja samyagajJAna ane samyagacAritra AtmAmAM dekhAya che. | matijJAna ane zrutajJAna A banne Indriya ane manathI grAhya che. AthI Ano samAveza parokSajJAnamAM thAya che. paraMtu avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevalajJAna AtmagrAhya che. AthI e jJAnano pratyakSa jJAnamAM samAveza thAya che. samyaktano sUryodaya thatAM ja mithyAtvano gADha aMdhakAra dUra thAya che. ane AtmA saMpUrNa paNe gatimAna thAya che. A ja samyakta AtmAne parokSajJAnathI pratyakSajJAna tarapha agresara kare che. pratyakSajJAnanI upalabdhi mATe e jarUrI che ke AtmA laukika bhAvothI alaga thaI lokottarabhAvonI ciMtanadhArAmAM DUbI jAya. "jina khojI tina pAIryAgahare pAnI paThA" saMsAra paribhramaNanuM mukhya kAraNa che Azrava ane baMdha. duHkhothI mukti meLavavA A banne dUra karavA jarUrI che. tathA saMvara ane nirjarA paNa joIe, baMdhana sahaja che, paraMtu jo ene kAraNabhAva ane kAraNasthitithI alaga rAkhavAmAM Ave to ApaNe avazya apunarjandhaka avasthAne prApta karI zakIe. jinAgamamAM adhyAtma bhareluM che. sahajasthitinI IcchAvALA AtmAoe jinavANInuM zravaNa, adhyayana, ciMtana, anuprekSA Adi svAdhyAyamAM rahevuM joIe. karma ane AtmAno anAdikALathI gADha saMbaMdha che. AthI karma AtmAnI sAthe ja coMTIne rahelA che. dA.ta. khANamAM rahelA sonAnI sAthe mATI rahelI hoya che. mATI sonAnI malinatA che. tema karma AtmAnI. prayogadvArA mATIne suvarNathI alaga karI zakAya che. jyAre banne alaga thaI jAya che tyAre mATI mATInA rUpamAM ane suvarNa suvarNanA rUpamAM pragaTa thAya che. mATIne koI sonuM kahetA nathI. ane sonAne koI mATI kahetA nathI. tevI ja rIte samyagdarzanavALo AtmA samyajJAna nA ujjavala prakAzamAM samyaka cAritranA prayoga dvArA potAnA AtmA para lAgelI karmarajane dUra karI nirmalatA pragaTa kare che. karmanI ATheATha karmaprakRtti pota-potAnA svabhAvanusAra sAMsArika pravRttiomAM ramatAM AtmAne karma bhogavavA mATe prerita karatI rahe che. jeone potAno khyAla nathI ane jeo anirNita sthitimAM che, evA saMsArI jIvone A karmapravRttio vibhAva pariNAma karAve che. jJAnAvaraNIya karma AMkhe bAMdhelA pATA jevuM che. najara bhale sUkSma hoya paNa AMkha upara pATA bAMdhelA hoya to tene kaMI paNa dekhAtuM nathI. tevI ja rIte AtmAnI jJAnadraSTine jJAnAvaraNIya karma AvRta kare che. jenA kAraNe jJAnasuSTi DhaMkAI jAya che. A karma AtmAne avaLe raste calAve che. khoTA mArge calAvanAru A karmache. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanAvaraNIya karma rAjAnA dvArapAla jevuM che. jevI rIte dvArapAla darzanArthIone rAjAnA darzanathI vaMcita rAkhe che. mahelamAM praveza para pratibaMdha kare che, tevI ja rIte darzanAvaraNIyakarma AtmAne AtmadarzanathI dUra rAkhe che. A karmajIvane pramAdabhAvamAM DubADI de che. jethI apramattadazAthI AtmA lAkho yojana dUra ja rahe che. darzanAvaraNIya Atmadarzana rUpI rAjAnA darzanathI vaMcita rahevAthI jIva unmArgagAmI bane che. | madhathI levAyelI talavAra jevuM vedanIya karma che. A karma jIvane kSaNabhaMgura sukhano lAlacI banAvI ane anaMta duHkharUpI samudramAM DubADI de che. zAtAno anubhava to kyAreka karAve che. paraMtu azAtAno anubhava atyadhika karAve che. madhathI lepAyelI talavAranI dhArane cATanAro madhuratAnA sukhane to prApta kare che paraMtu jIbha kapAI javAthI asahya duHkhano paNa anubhava karavo paDe che. AthI vedanIya karma sukhanI sAthe apAra duHkhanuM paNa vedana karAve che. | mohanIyakarma dArU pIdhelA mANasa jevuM che. dArUnA nazAmAM rahelo mANasa jema hoza-havAsa khoI bese che. evI rIte mohanIyakarmathI prabhAvita jIva AtmasvarUpane bhUlI jAya che ane parapadArthone AtmasvarUpa mAnavAnI bhUla karI bese che. A ja mukhya kAraNa che saMsAra paribhramaNanuM. "mohamahAmada piyo anAdi, bhUli ApakuM bharamata vAdi" mohanIyakarma jIvanA samyagdarzana ane samyakacAritranA mArgamAM aDacaNarUpa che. je manuSya A mohanIya karmanA svarUpane jANato nathI ane enI sthitino anubhava karato nathI te AtmavikAsathI dUra rahe che. ahaMkAra ane mamakAra che tyAM sudhI jIva mohanIyakarmanI jaMjIrathI jakaDAyelo rahe che. ahaMkAra ane mamakAra jema jema ghaTato jAya che tema tema mohanIyakarmanA baMdhana DhIlA paDatA jAya che. A mohanIyakarma badhA ja karmano adhipati che ane sauthI vadhAre sthitivALo che. mohanIyakarmanA nirdezanamAM ja bIjA kama AgaLa vadhe che. jIvane zarIra ane AtmAnA bhedajJAnathI dUra rAkhanAra A karma che. saMsAranI bhUlabhUlaiyAomAM bhaTakAvanAra mohanIya karmache. beDI jevuM AyuSyakarma che. A karme zarIrarUpI beDI lagAvI dIdhI che. je anAdikALathI Aja sudhI lAgelI che. sajA pUrI na thAya tyAM sudhI kedI mukta thato nathI; tevI rIte jIvanI janmajanmanI samayamaryAdA pUrI thatI nathI tyAM sudhI jIva muktino AnaMda prApta karI zakato nathI. nAmakarmano svabhAva citrakAra jevo che. citrakAra jevI rIte paTa upara vividha prakAranA citra banAve che; tevI rIte nAmakarma cAra gatimAM vividha jIvonA judA judA nAmarUpa-raMga pradAna kare che. nAmakarmanA prabhAvathI jIva A saMsAramAM navAM navAM nAmadhAraNa karIne deva, manuSya, tiryaMca ane narakagatimAM bhramaNa karI rahyo che. gotra karma kuMbhAra jevuM che. kuMbhAra aneka prakAranA nAnA-moTA mATalA banAve che. ane judA judA AkAro Ape che. tevI rIte gotra karma paNa jIvane UMca-nIca kuLamAM janma Ape che. gotrakarmanA prabhAvathI jIva UMcA ane nIcA kuLamAM janmadhAraNa kare che. aMtarAya karma rAjAnA bhaMDArI jevuM che. khajAnAmAM dhana ghaNuM hoya che. paNa tenI cAvI bhaMDArInI pAse hoya che. AthI Avelo yAcaka kaMI paNa prApta karI zakato nathI. A ja kArya AtmAmAM aMtarAyakarma kare che. A karmanA prabhAvathI jIvane Icchita vastu prApta thatI nathI. dAna, lobha, bhoga, upabhoga ane vIryanA viSayamAM jIva aMtarAyakarmanA udayathI kaMI paNa lAbha prApta karI zakato nathI. A hato saMkSepamAM jainadharmano karmavAda. evI rIte AtmavAda, anekAntavAda, dravya, navattatva, mokSamArga Adi aneka evA viSayono samAveza che; je jIvanA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atma vikAsamAM sahAyaka che. dvAdazAMgI jInavANIno vistAra che. AtmakalyANanI IcchA rAkhavAvALA jIvo mATe dvAdazAMgIna adhyayana karavuM ati Avazyaka che. saMsAramAM rahelA pratyeka jIvane svasvarUpa athata Izvaratva prApta karavAno adhikAra mAtra jaina dharmadarzana ja Ape che, bIjI koI nahi. jaina darzanamAM praveza karI jIva anaMta aizvaryavAna kevalajJAnathI yukta banI zake che. jIva potAnA puruSArthanA baLa upara paramAtmA pada sudhI pahoMcI zake che. anya samasta dharmadarzanomAM jIvane paramAtmAprApti pachI paNa paramAtmAthI hIna mAnavAmAM Ave che. jyAre jainadharmadarzanamAM paramAtmA padanI prApti pachI jIvane paramAtmA svarUpa ja mAnavAmAM Avyo che A ja jaina dharmanI alaga AgavI vizeSatA che. paramajJAnI paramAtmAnI pAvanavANI jIvanI A anupamaasAdhAraNa avasthAno bodha karAve che. pramANa, naya, nikSepa, saptabhaMgI ane sTAdvAda zailIthI yukta jinavANImaya jinAgamonA uMDA adhyayana mATe vibhinna saMdarbhagranthonuM anuzIlana ciMtana atyaMta Avazyaka che. Aja thI 100 varSa pahelA ucita sAdhanonA abhAvamAM jinAgamonuM adhyayana atyanta duSkara hatuM vizvanA vidvAno eka evI cAvInI khojamAM hatA ke jenAthI jinAgamanA badhAja rahasyarUpI tALA khUlI jAya ane jJAnapipAsA tRpta thAya. evA kaparA samayamAM eka 63 varSanA vayovRddha, tyAgavRddha, tapovRddha ane jJAnavRddha A kArya hAthamAM lIdhuM te divyapuruSa hatA cAritrakriyApAlaka gurudeva prabhu zrImadavijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAja. teoe jinAgamanI cAvI nirmANa karavAnuM jaTila kArya siyANAnagaramAM suvidhinAtha jinAlayanI chatrachAyAmAM prAraMbha karyuM. cAvI banavAnuM A kArya 13 varSa sudhI lAgaTa cAlyu ane aMte suratanagaramAM A kArya pUrNa thayuM te cAvInuM nAma eTale "abhidhAna rAjendra koSa!' kahevAmAM jarAya atizayokti nathI ke AgamanA adhyayana samaye "abhidhAna rAjendrakoSa' pAse hoya ane pachI koI anya graMtha pAse rAkhavAnI AvazyakatA rahetI nathI. A mahAna grantha jijJAsunI tamAma jijJAsAone pUrNa kare che. bhAratIya saMskRttimAM ItihAsa pUrvakAlathI koSa sAhityanI paraMparA cAlI Ave che. nighaTuM koSamAM vedanI saMhitAono artha spaSTa karavAno prayatna karavAmAM Avyo che. yAskanI racanA 'nirukula" mAM ane pANinInA 'aSTAdhyAyI' mAM vizAla zabdasaMgraha jaNAya che. A badhA ja koSa gadya lekhanamAM che. AnA pachI prAraMbha thayo padya racanAkALano. je koSa padyamAM racAyA tenA be prakAra jovA maLe che. eka prakAramAM 'ekAIkoSa' ane bIjA prakAramAM "anekArthakorSa" kAtyAyananI 'nAmamAlA' ane vAcaspatinI zabdArNava che. vikramAdityanI zabdArNava ane bhAgurInI 'trikAMDa' koSa prakhyAta che. keTalAya prApya ane aprApya che. upalabdha koSomAM amarasiMhano 'amarakoSa' ghaNo ja pracalita che. dhanapAlanI 'pAIya lakSI nAmamAlA' 279 gAthA pramANa che. ane enArtha zabdano bodha karAve che. A granthamAM 998 zabdonuM prAkRttarUpa ApavAmAM AvyuM che. kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUrIzvaradajIe "pAIya lacchI nAmamAlA" upara prAmANikatAnI muhara lagAvI che. evI rIte dhanaMjaya paMDite 'ane kAryanAmamAlAnI paNa racanA karI che. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanA "abhidhAna ciMtAmaNi', 'ane kArya saMgraha', 'nighaMTuM saMgraha' ane 'dezI nAmamAlAAdi aneka koSa grantha prasiddha che. A badhA koSo vacce 'abhidhAna rAjendra koSa' nI alaga ja vizeSatA che. e vizeSatAnA kAraNe ja Aje paNa samasta koSa granthomAM siramaura koSa banyo che. sAcI vAta to e che ke jevI rIte suryane dipaka dekhADavAnI jarUrata nathI hotI tevI rIte A mahAna Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthane paNa pramANita karavAnI jarUrata nathI lAgatI. sUrya khuda prakAzita che. tema grantharAja svayameva ja pramANita che. to paNa temanI vizeSatAone prastuta karavAnuM aprAsaMgika nathI lAgatuM. | 'abhidhAna rAjendra' ardhamAgadhI prAkRtta bhASAno koSa che. bhagavAna mahAvIranA samayamAM prAkRtta lokabhASA hatI. bhagavAne mahAvIre A bhASAmAM lokone dharmano marma samajAvyo. A ja kAraNathI AgamonI racanA ardhamAgadhI ane prAkRtta bhASAmAM thaI. A mahAkoSamAM pUjya gurudeve prAkRtta zabdono marma 'a' kArAdi krame samajAvyo che. prAkRtta zabdano artha karatI vakhate tenuM saMskRtarUpa liMga, vyutpatinuM paNa jJAna karAvyuM che. sAthe sAthe te arthano saMdarbha paNa prastuta karyo che. A koSamAM vaijJAnikatAnI sAthe sAthe vyApakatA paNa che. jaina dharmadarzanano koI paNa viSaya A koSathI achUto rahyo nathI. A koSamAM syAdavAda, IzvaravAda, saDhanaya, saptabhaMgI, SaDradarzana, navatattva, anuyoga, tIrthaparicaya Adi samasta viSayonI pramANa jANakArI che. sattAvAna saMdarbhagrantho A koSamAM samAviSTa che. vaijJAnikatA ane vyApakatAnI sAthe sAthe A koSa suvizAla che. sAta bhAgomAM prakAzita A vizvakoSa 10560 pAnAomAM vistArita che. A koSamAM dharma-saMskRtti saMbaMdhI 60 hajAra zabda artha sahita vyAkhyA karAyelA che. tene pramANita karavA mATe cAra lAkha zloko udhdhata karavAmAM AvyA che. koI eka mANasa A granthane ekalo upADavAnuM sAhasa karatAM pahelA vicArajo. A mahAgranthanA prAraMbhika lekhananI paNa eka alaga kathA che. je samayamAM A grantha lakhAyo hato, te samayamAM lekhana sAhityano pUrNa vikAsa thayo na hato. pUjya gurudeve rAtrinA samayamAM kyAre paNa lekhanakArya karyuM nathI. kahe che ke kapaDAnA nAnA TukaDAone sAhIthI gIlI karI tenA para kalama gIlI karI lakhatA hatA. eka ja sthAna para besIne A grantha lakhyo nathI. 13aaaa varSamAM cAturmAsa sivAyanA samayamAM vihAra karatA hatA. mAlavA, mAravADa, gujarAtanA pradezomAM ugra vihAra karIne pratiSThA, aMjanazalAkA, upadhAna Adi aneka dhArmika anuSThAno saMpanna karyA. jijJAsuonI jijJAsAne tRpta karI pratipakSIo dvArA maLelA mAnasika saMtApane paNa sahana karyo. sAthe sAthe dhyAna-tapasyA to cAlatI ja hatI. evI viSaya paristhitimAM A mahAna granthanuM nirmANa karyuM che. 13aaaa varSamAM eka ja vyakti dvArA A 'vizvakoSa'nuM nirmANa thavuM e Azcarya che. vizvapuruSa ja A kArya karI zake. zrImad vijaya yazodevasUrijI mahArAja 'abhidhAna rAjendra ane tenA kartA prati potAnA bhAvollAsa pragaTa karatAM lakhe che ke Aje paNa 'abhidhAna rAjendrakoSa' mAro nikaTattamasahodara che. sAdhanonA abhAvamAM A mahAna kArya saMpanna thayuM, A koSanuM avalokana karatAM mAruM mana AzcaryanA bhAvothI ubharAI jAya che. mAruM mastaka tenA katanA bhagIratha puNya puruSArthanI AgaLa jhUkI jAya che, vIsamI sadInI asAdhAraNa ghaTanA kaI che to mArI najara A vizvakoSa tarapha jAya che. avalokana karatAM mAruM mana AzcaryanA bhAvothI ubharAI jAya che. mAruM mastaka tenA katanA bhagIratha puNya puruSArthanI AgaLa jhUkI jAya che. - A vizvakoSane punaH prakAzita karavAnI vicAraNA ane dakSiNa tarapha vihAra banne eka sAthe prAraMbha thayA. muMbaI cAturmAsamAM aneka munibhagavaMto ane vidvAno sAthe vArtAlApa thayo. je paNa maLyA badhAno eka ja sUra hato, "abhidhAna rAjendra koSa durlabha thaI gayo che tene pharIthI prakAzita karavAmAM Ave." mane e paNa sAMbhaLavA maLyuM ke jo tamArA samAja pAse pharIthI chapAvAnI vyavasthA na hoya to amane chApavAno adhikAra Apo. meM temane kahyuM, amAro tristutika samAja samartha che. avasare jarUra prakAzita thaze. ujjavala ItihAsanI sAkSI zrImad vijaya gurudevanI moTI kRpA thaI ne ame kramazaH vihAra karatA karatA cennaI (madrAsa) pahocI gayA. tamilanADu rAjyanI rAjadhAnI che cennaI. dakSiNamAM dUra dUra vasatA hajAro bhaktoe A cAturmAsamAM cennaInI yAtrA karI. cennaInuM e cAturmAsa Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje paNa smaraNIya che. cAturmAsa pUrNa thayA pachI cennaImAM dhAmadhUmathI gurusaptamIno mahotsava manAvavAmAM Avyo. poSa suda-7 gurusakSamI pUjya gurudeva zrImad rAjendrasUrIzvarajI mahArAjano janma ane smRtti divasa che. gurUsaptamInA mahotsava daramiyAna aneka vidvAnonI sabhAnuM paNa Ayojana thayu. upasthita vidvAnoe potAnA pravacanomAM eka vAta vAraMvAra kahevA lAgyA ke, "abhidhAna rAjendra koSa"ne pharIthI prakAzita karavAnI pharIthI AvazyakatA che. A granthAdhirAjanuM prakAzananuM bhagIratha kArya hatuM. A kAryanuM bIDuM uThAvAnuM AhvAna cennaI saMghane karyuM. jevI rIte himAlayamAMthI gaMgA umaTI paDe che tevI rIte gurubhaktinI gaMgA umaTa paDI. pUrNa sahayoga karavAnuM AzvAsana prApta thayuM ane grantha prakAzananuM kArya gatimAna thayuM. aneka vidgo vacce paNa A kArya AgaLa vadhavA lAgyuM. zrI bhAMDavapura tIrtha para akhila bhAratIya zrI saudharmabRhattapogacchIya zrI jaina zvetAmbara tristutika saMghanuM virATa adhivezana thayuM. dezanA khuNe-khuNethI hajAro bhakto A adhivezanamAM sAmila thayA. saMyamasthavira munipravara zrI zAntivijayajI ma.sA. Adi muni maMDaLanI sAnidhyatAmAM meM saMgha samakSa "abhidhAna rAjendra koSa" ne punaHmudraNa karavAno prastAva mukyo. zrIsaMghe hArdika prasannatA ane bhAvollAthI mArA e prastAvano svIkAra karavAmAM Avyo. pUjya gurudeva prati bhaktonI bhakti asAdhAraNa che. Aje akhila bhAratIya zrI saudharmabRhattapogacchIya zrI jaina zvetAmbara tristutika saMgha dvArA A koSanuM punaH prakAzana karavAmAM AvyuM che. khUba ja AnaMda ane gauravano viSaya che. A graMthanA punaHmudraNa mATe eka samitti banAvavAmAM AvI. vizeSa yogadAna ApanAra zreSTivarya saMghavI zrI gagalabhAI, zrI hIrAbhAI, zrI hiMmatabhAI ane sthAnika kAryakartAono khUba khUba AbhAra. temanI sevA sadAya smaraNIya raheze. ne A kAryamAM paMDita zrI maphatalAla jhaveracaMda bhAInuM khUba ja yogadAna rahyuM. je bhUlAya tema nathI. presakArya, kupharIDIMga ane prakAzananA kAryamAM temanI sevA sadAya smaraNIya raheze. A grantha vadhAre ne vadhAre janaupayogI bane e hetuthI "abhidhAna rAjendrakoSa"nuM gujarAtI zabdArtha vivecana mArA ziSya muni vaibhavaratnavijayajI e karyuM che. te badala chAtI gajagaja phUle che. munizrIe saMskRtta-prAkRttano sAro abhyAsa karelo che. temanA dvArA AvI rIte zAsana ane tristutika saMghanI sevA niraMtara thayA kare evA aMtaranA AzIrvAda pAThavuM chuM. | vartamAna samayane dhyAnamAM rAkhatAM 'zabdonA zikhare' gujarAtI vivecana ghaNuM ja upayogI nIvaDaze. pUjya gurudeve vahAvelI A jJAnagaMgA AvI rIte AgaLa vadhatI rahe evuM huM IcchuM chuM. navA abhyAsuone A grantha ghaNo ja upayogI thaze. abhidhAna rAjendra koSa" nA bAkInA bhAganuM paNa gujarAtI bhASAMtara-zabdArtha vivecana taiyAra thAya ane zIdhrAtizIvra prakAzana thAya e ja zubhecchA pAThavuM chuM. A granthanA prakAzanamAM sahayoga karanArA bhAgyazAlIonI paNa anumodanA karuM chuM. aMte muni vaibhavaratnavijayajInI zrutasevA aviratapaNe cAlatI rahe ane vizvamAM pUjya gurudevanuM nAma amara thAya eja aMtima zubhAziSa pAThavuM chuM. - AcArya jayantasenasUri (madhukara) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - za>> gacchanAyakonA AzIrvAda...% zAsana no dhabakAra samyajJAnamAM ja vahe che. je zathilAcArano vyApa jyAre sarvatva vadhato jato hato, tevA samaye AtmAo A suMdara raLIyAmaNuM zAsana pAmI jAya che te prabhu zrImadvijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAjA e kriyodhdhAra nA bhavasAgarathI tarI jAya che. AvAM jJAnano raNakAra prabhu svarupe jaina zAsana mAM navo prANa pheMkyo hato. aneka krAMtikArI zrImadvijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAjA e jagAvyo hato. pUjya ane Azcaryacakita kArya karanArA gurudevanuM anamola kArya hatuM zrI gurudeva dvArA bhagIratha kAryazrI abhidhAna rAjendra koSasiyANAthI abhidhAna rAjendra koSa. zaru karI surata sudhI pUrNa karavAmAM Avela. | zabdono evo samuha ke jeno abhyAsa AjanA | koSa nuM punaHprakAzana rASTrasaMta zrI jayaMtasena sUrIzvarajI mAnavIne AjIvana karavo paDe to paNa kadAca purNa na thAya. A mahArAjA e karela ane A koSa nI khyAti vizvarabharamAM parAkramI kArya gurudeva 13 varSanI sAdhanAmAM purNa karela che. je phelAvela. samayAMtare gujarAtI ane hindI bhASAMtara nI mAMga umare mAnavInivRtta thaI jAya te 63varSanI umare gurudeve A kArya vadhatAM munIrAjazrI vaibhavaratnavijayajI ma.sA. e A moTuM kArya zaru karyuM. aho Azcaryama!!! hAthamAM lIdhuM ane gurudevanI divya kRtine jana jana nI smRtimAM - AcAryazrI jayaMtasenasUrIzvarajI mahArAjA nA ziSya jAgRta karavAnuM AcAryadevanuM svapra sAkAra karyuM. ane mArAM AtmIya sahodara munIrAjazrI vaibhavaratnavijayajI e zabdonAM zikhara graMtha nA bIjA bhAganA prakAzana samaye AvAM anamola graMthanA anuvAdananuM vizAla kArya hAthamAM lIdhuM che. munIvarane khuba ja zubhecchA pAThavuM chuM. A kArya satvare nirvibe AnaMda che, garva che. purNa thAya evA aMtaranA AzIrvAdasaha... | A kArya ne biradAvavuM paNa che ane saMbhALavuM paNa che. tristutika saMgha mATe mugaTa samAna zrI abhidhAna rAjendra koSa nA bhASAMtara nuM kArya suMdara prakAre AgaLa dhape e bhAvanA. gacchAdhipati AcArya zrI nityasenasUrIzvarajI AcArya zrI jayaratnasUrIzvarajI >> samyajJAnano mahAyajJa -- jJAna e mahAdipaka che jene jhaLahaLato rAkhavA mATe aneka mahApuruSoe potAnuM avismaraNIya yogadAna Apela che. AtmIya saMzodhananA mAlika banelAM e mahAtmAonAM sathavAre ja jaina zAsanano sUrya jhagamagI rahyo che. e vAta kahevAmAM koI chocha nathI ke zAsane ApaNane oLakhAvelAM e mahApuruSonAM puNyapratApe ja ApaNane sAcI samaja ane sAcI dizA maLI che. e mahAtmAone aMtarathI vaMdana... | seMkaDo varSothI pRthvI upara aneka parivartano AvyA che. parivartana sAthe saMskRtti saMskAra paNa AMzika pheraphAra thayA che. mANasa tarIke bhagavAna banavAnuM saubhAgya addabhuta kakSAnuM che. varSonA tapa-tyAgane sahAre (sathavAre) devonA paNa siMhAsano calAyamAna karavAnuM sAmarthya mAnavanuM ja sAbita thAya che. | vizvanI ghaNI zodha mAnavanirmita che. buddhizALI pratibhAo dvArA apUrva saMzodhano bAda AzcaryakArI ghaTanAo thaI, samayanA alita pravAhamAM maharSi-yogIrAja bhAratanI bhavya bhUmi upara avataraNa karavA lAgyA. A divya avataraNa aneka jIvonA upakArane kAje hatA.. vizva pUjaya - zithilAcAra umUlaka, yugadraSTa yugamaharSi, kalikAla kalpataru, AcArya deveza zrImad vijaya rAjendrasUrizvarajI mahArAjA ujjavalla zRMkhalAnA agresara sAdhaka hatA. jeonI pratibhA atyaMta prabhAvaka jAhera thaI hatI ane te paraMparA vartamAnamAM gatizIla che. | jinazAsanarUpI advitIya mahAtIrtha "saddajJAna" dvArA sarvajIvane hitakArI che. A tIrthanA saMrakSaka tarIke jJAna saMpanna dharma kriyAo upasthita che. yogAcArya zrI rAjendrasUrIzvarajI mahArAjA 19 mAM saikAnI zarUAtanA mahAna sadagurU hatA. jeonA jIvanamAM aneka kAryo jIvaMta che. Aja sudhI te kAryonI smRtti satata smaraNa paTTa upara AvI jAya che. mahAna vyakti tenA nAmathI nahi paNa tenA kAmathI thAya che. jemanA kAryo mATe utsAha-umaMga tejasvI che. teonA kAryo cIra sthAyI bane che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajAra varSonA ItihAsamAM paramAtmAnI aMjanazalAkAno prasaMga dAdA gurudevanA saubhAgyane lakhAyo. AzcaryakArI ghaTanA tarIke savAkroDa mahAmaMtrano jApa 64 divasamAM pANI pIdhA vagara kaDakaDatI ThaMDImAM jaMgala madhya pUrNa karyo. AtmAnI zodha mATe yogakSetramAM sAdhakoe praveza karavo paDe che ane jene AtmAno bodha thAya che. teno sAkSAtkAra karavA tatpara thAya che. A sAkSAtkAra apUrNa na banatA pUrNAnaMda bane che. granthAdhirAja zrI abhidhAna rAjendra koSanI racanA vidvAno pUratI ja che evuM nahi paraMtu IlekaTrIsITI vagara saMpUrNa lakhANa kalama-sUkI sAhI ane dezI kAgaLa para thayu. jemAM 13 varSanI viziSTa jJAnayAtrA gurudevazrInI rahI hatI. saMskRta-prAkRtta mAthvI bhASAnA lakhANone sva haste divasa ne rAta lakhyA ja karavuM. jemAM granthanI sarva dizAo dhyAnamAM rAkhI nitanavuM pIrasatA ja javAnuM. sAmAnya mANasane to kalpanA karIne samajavI agharI paDe, 10, 560pAnAnuM bAIniMga 7 bhAgamAM pitAmbara vijetA, siMhagarjanAnA svAmI pUjyapAda AcAryadeveza zrImavijaya yatIndrasUrIzvarajI mahArAjAnA AziSathI thayuM. ' grantharAja upamA e sAhityanuM lAlitya che. sADA cAra lAkha zloko aMtargata 60,000 zabdono vizALakAya grantha sarva vidvAna - paMDitajanone jJAnasAgaramAM dIvAdAMDIrUpa banyo. SaTradarzananI vicAraNAonI rajUAtathI saMzayonuM sthAna adrazya thaI gayuM. jeonuM jIvana prabhAvaka hoya teonuM kArya paNa atyaMta prabhAvaka ja bane che. saMgha zAsana samAjanA kAryonI sAthe samagra ziSyavaMdane cAritrya dharmanA pAlanarU5 vAcanA dvArA yogakSemato viddhamAnato hato ja. nAnakaDA magajamAM 63 varSanI uMmare paNa ati kaThIna tama kAryano vicAra karavo ane zarIrabaLane saMpUrNa kAryamAM lagADI pUrNatAnA zikhare aMtimapaLa sudhI mahenata karavI te AtmabaLa vagara azakya che. | vIrabhUmi tharAda nagare zAsanapati zrI mahAvIra svAmI jinAlaya pratiSThAnA maMgala prasaMge pUjyapAda gurudevazrI jayaMtasenasUrizvarajI mahArAjAnAM varad haste zabdonAM zikhara bhAga-1 nuM vimocana thayela. je khuba pracalita banyo ane zratapipAsu AtmAo mATe upayogI sAbita thayela che. te ja zreNImAM zabdonAM zikhara bhAga-2 nuM vimocana paNa tharAda nagaramAM ja ItihAsamAM svarNAkSare lakhAvA samAna sAmuhika dikSAnAM prasaMge pUjayapAda gurudevazrI jayaMtasenasUrizvarajI mahArAjAnAM varad haste thayela, pUjayazrIno upakAra sadA mATe yAdagAra banI raheze. | zabdonA zikhara bhAga-ra mAM 3000 zabdonuM vivecana sAmAnya mANasa paNa samajI zake te hetuthI saraLa bhASAmAM lekhana thayuM che. mAnavajIvananA utthAna mATe jIvanamAM sArA AcAra-vicAra uccArane lakSyAMka banAvI A puruSArtha pAvana banyo che. A kAryane pUrNAhuti sudhI pahocADanAra satata jJAnanI preraNAnA puMja samAna, paramopakArI gurudeva zrImad vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI mahArAjA nA AziSa mahAna baLa che. dhAnerA nagaranAM AbhUSaNapU. vayovRddha munirAja zrI hemaratna vijayajI ma.sA. nI nizrAthI prathama bhAganuM vivecana zakya banyuM che. | A sAthe munirAjazrI zaMkhezaratnavijayajI ma.sA. tathA munirAjazrI goyamaratnavijayajI ma.sA. nI Rtabhaktino anupama sahayoga prApta thayela che. mora tenA piMchAthI zobhe che tema anuvAdanA A anamola kAryamAM baMne munivaro baLa ApanAra ane sahAyaka banI rahela che. jJAna mATe satata sahAyaka rahenAra vicArazIla vinodabhAI adANI tathA sahAyaka baLane vadhAranAra ramezabhAI vahorAsmRtimAM akabaMdha raheze. vidvAnonI zreNImAM rahetA varSothI jJAna mATe jAgRtta rahenAra paMDita zrI manojabhAI (kobA), zrI AziSabhAI mArI sAthe zarUAtathI aMtima samaye sAthe rahyA che. prinTiMgane saraLatAthI vadhAvanAra udAra dilathI lAbha lenAra punyAtmAonI jJAnabhaktinI anumodanA karU chuM. zAsana nAyaka tathA zramaNa vaMda-vidvAna-paMDita jJAnIjananAM zubha saMdeza ghaNuM kahI de che. vadhu to Apane aMdara vAMcana thaze eTale oLakhANa thaze. I zubha bhavatu zramaNa saMghasyA - vaibhavaratna vi. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradhAnamaMtrI zrI narendrabhAI modInI zubhakAmanA narendra modI pradhAnamaMtrI, bhArata saMdeza samagra jagatanA kalyANa mATe ane prANI mAtra taraphanI karuNAne hRdaye dhAraNa karI jJAna sarjana karanArI mahAna vibhUtio thakI ApaNI bhUmi raLiyAta che. saMcAlana, taMtrajJAna ane buddhimatAne vyavahArupaNAnuM svarUpa ApavAmAM tyAgI, vairAgI ane viddhAnonuM pradAna zikhare rahyuM che. agharI bhASAmAM racAyelA aNamola graMtho sAmAnya jananA jJAnane vRddhi karanArA banAvavA jarUrI che ane tethI ja ApaNI saMskRta ane prAkRta bhASAomAM rahelA jJAna bhaMDArane jana samajaNanI bhASAmAM mUkavAnuM kAryapreraka ane pUraka gaNAya. 'zabdonA zikhara' graMtha zrImad vijaya rAjendrasUrIzvarajI ma.sA.nA divya AzIrvAdarUpa sarjananuM gujarAtI svarUpa che. jenI prasiddhithI zrI abhidhAna rAjendrakoSanI mahattAmAM abhivRddhi karanArI banI raheze. | suvizAlagacchAdhipati rASTrasaMta AcAryadeva zrI jayaMtasena surIzvarajInA AzIrvAdathI temanA ziSyaratna muni zrI vaibhavaratnavijayajInA prayatnathI A suMdara graMtha taiyAra thayo che teno mane atyaMta AnaMda che. sauno, garodara (narendra modI) sadbhAvanA mizana aMtargata aMbAjI mukAme pUjaya munIrAja zrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. ne padhAravA tatkAlIna gujarAtanA mukhyamaMtrI zrI narendrabhAI modI taraphathI AmaMtraNa pAThavavAmAM Avela ane te samaya daramyAna munIrAjazrI e mukhyamaMtrIzrI narendrabhAI modI ne saMskRti rakSA hetu AzIrvAda pAThavyA hatA. narendrabhAI moTI gunIrajA zrI vaibhavaratna vijayajI AzIrvAda lete hue Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha sImara, zaka kAmasurIyA ma aa maJtrI 76Ibahena cImanalAla muLacaMda bhAI hoTha pati pUjyazrIsthatInasUrIzvarajIhArIjAnInizrAmAMtharA mukAmINAmuhikadIkSA | ' prasarI zabdInAzikha2 bhAga-2vimocana karI rahelarjAzAsInInI javAhara, saMskRtinAzAha, satIvANIzujarAtanA muLadIllIviSNubhAI rUpANI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna jJAnatIrthanuM gujarAtI bhASAmAM avataraNa 19 mI sadImAM jaina dharmae vizvasaMskRttine ApeluM mahAna jJAnatIrtha eTale paramapUjya AcArya bhagavaMta zrI rAjendrasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA "zrI abhidhAna rAjendra koSa' nA sAta khaMDa. vizvamAM koSanuM sarjana e jJAnanI parAkASThA ane vidyAnA zikhara samuM gaNAya che. koI paNa vidyA, pachI te jaina dharma hoya ke jamIna vijJAna hoya, paraMtu enA koSanI racanA eka koI virATa prajJA-pratibhA dvArA ja thaI zake. jaina samAjamAM kAlikAla sarvajJa zrI hemacaMdracArya mahArAje utkRSTa, koSonuM sarjana karyuM. e paraMparAnuM eka gauravabharyuM sImAcihna 'zrI abhidhAna rAjendra koSa'. A kozanuM sarjana svayaM, cuta sAdhanA, prakhara sAdhutA ane sarasvatI sAdhanAno eka suvarNa ItihAsa che. ApaNe joI zakIe chIe ke sAmAnya mAnavIo pacAsa varSe thAke che, vanamAM Ave, eTale temanuM mana lathaDavA mAMDe che. sATha varSe e saghaLuM sameTIne nivRtti le che. ane te padmazrI Do. kumArapALa desAI pachInuM zeSa AyuSya meLavelI mUDI para pUrNa kare che, paraMtu uMmarane paMcAMga sAthe saMbaMdha nathI ane vidyAne vaya sAthe koI nAto nathI. AthI ja 63 mAM varSe pU.A. bhagavaMta zrI rAjendrasUrIzvarajI mahArAja sAhebe jina AgamomAM upalabdha hajAro prAkRta zabdonA artho temaja tenA AgamAdi sAhityamAM maLatA pAThonA ullekha sAthe A mahAgraMthonI racanAno bhagIratha puruSArtha AraMbhyo. 10, 566 pRSThamAM ane sAta bhAgamAM vistarelo A virATa jJAnasAgara emanI pracaMDa Rtabhaktino khyAla Ape che. sADA tera varSanI A jJAnasAdhanAe eka evA virala ane ajoDa jJAnatIrthanI racanA karI ke AjanA kayUTara ane anya TekanolojI thI samRddha evA samayamAM paNa AnI sAthe tulanA karI zakAya tevo koI mahAgraMtha racAyo nathI. sADA cAra lAkha zlokapramANa zabdakada ane sATha hajArathI adhika zabdono artha vistAra jotA lAge che ke ahIM jANe zratano sAgara uchaLe che ane sAdhu, paMDita, zAstrajJa ke adhyAtmarasika sahune jJAnAMjana AMje che. A koSanI racanA samaye AcAryazrIno vihAra cAlato hato. dhArmika vyAkhyAnonI dhArA vahetI hatI ane sAthosAtha lekhana , japa, sAdhanA, tIrthodvAra to kharA ja. sAthe jaina Agama ane bIjA graMthomAMthI uddharaNa paNa levAtuM hatuM. prAkRtta bhASA e jaina dharmanI gaMgotrI che ane emaNe jaina ane jainettara graMthonuM dohana karIne AnI racanA karI che. 60hajAra zabdonI vyutpatti, artha ane vyAkaraNanI draSTie liMga, vacananI oLakhANa, Agama, graMtha vagereno saMdarbha, paricaya ane saMkSipta varNana maLe che. e arthamAM A zabdakoza nahi, paNa zAstragraMthano arthakoza che ane bAvIsamAM varSe sAhityasarjanano prAraMbha karIne eMsI varSa sudhI 61 graMthonuM sarjana karanAra AcArya zrImad vijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAja sAheba nI zruta sAdhanA joIne mastaka ahobhAvathI namI jAya che. zirasAvaMdana Apane. jaina samAjane eka kahIne maheNuM mAravAmAM Ave che ke ene copaDI karatAM copaDAmAM vadhu rasa che. ene mAtra pAsabuka vAMcatA ane cekabuka lakhatA ja AvaDe che. AvA maheNAM sAmeno samartha pratyuttara eTale 'rAjendra abhidhAna koSa'. hA e sAcuM ke jo videzamAM AvA mahAna koSagraMthanI racanA thaI hota to e jagatabharamAM jANIto banyo hato. AnuM kAraNa e che ke AnA racanAkALe pa. pU. A.bha.zrI vijayarAjendrasUrIzvarajI dvArA tIrthoddhAra, zAsanaprabhAvanA, kriyodvAra, nava kalamonuM, durlabha graMthonuM punaHlekhana, vItarAga devanI upAsanA, dhyAnasAdhanA ane dhArmika ane sAmAjika zuddhikaraNanI sAthosAtha AvA mahAna graMthanI racanA thaI che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanA mAtuzrI kesaradevIne svapramAM ratnanuM darzana thavAthI emanuM saMsArI nAma ratnarAja ApyuM hatuM. e anupama ratnarAjano A advitIya graMtharAja che. jJAnanI A bhavya ane yazojjavala paraMparA paramapUjya rASTrasaMta AcAryadineza zrI jayaMtasenasUrIzvarajI mahArAja sAheba dvArA navuM cetana ane navo prakAza pAmI ane e saMdarbhamAM paramapUjya munizrI vaibhavaratnavijayajI mahArAja sAhebe 'zrI abhidhAna rAjendra koSa' nA prathama bhAganuM gujarAtImAM zabdArtha vivecana karIne eka mahAkArya saMpanna karyuM che. vaLI A vivecananI sAthosAtha emaNe dhArmika pAribhASika zabdakoSa Apyo che, jethI AmAM abhyAsa karanAranI gati saraLa bane ane jainadarzananI gahanatAno yathArtharUpe paricaya thAya. ApaNe AzA rAkhIe ke AnA anya bhAgo paNa gujarAtI vAcakone sulabha thAya ane ethI zabdonA zikhara dvArA jJAnanA utsuka sahu koIne jinaAgamanA A mahAna jJAnatIrthanA darzana thatA rahe. -padmazrI Do. kumArapALadesAI saMpUrNa abhidhAna rAjendra koSa InTaraneTa upara www.rajendrasuri.net www.veergurudev.com noTa saMpUrNa zrI abhidhAna rAjendrakoSanI sI.DI vIra gurudeva phAunDezana taraphathI upalabdha thaze. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukRta sahayogI sva. cunIlAla nAgaradAsa adANI (tharAda nivAsI) janma tA. 10/ra/196ra sva. tA. ra6/5/2004 sva. babubena cunIlAla adANI (tharAda nivAsI) sva. tA. 03/11/ra015 sAdhvIjI zrI nigraMnyadraSTAzrIjIma.sA. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jiizAsakALI zALa pUjaya sUrivarI ane munivaronA AzIrvacana || pa.pU. AcArya zrI jagAddasarI-zva2jI ma.sA. zaiza patra | munirAja zrI vaibhavaratnavijayajI AdiThANA sukhazAtApRcchAnuM vaMdanA sAhitya kSetre sarvotkRSTa yogadAna paramayogIrAja zrI rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. e abhidhAna rAjendrakopane sAta bhAgamAM banAvIne ApyuM che. e vizva prakhyAta che. e thI ja gurudevano graMtha deza - videzanA jJAna bhaMDAromAM zobhI rahyo che. e graMthanA AdhAre Apa zabdonA zikharanA nAme je kArya karo cho te gurdevanI kupA ApaNA upara satata varasI hoya te hetu siddha karanArI bane. A kAryahindI, gujarAtI banne bhASAomAM thaI rahyuM che, te joI AnaMdanI anubhUti thAya che. sAhityakSetre satata prayatnazIla bano eja zubhAbhilASA 4jayAnaMda - pAlItANA gha.. rASTrasaMta AcArya zrI vAsAchATasurIzvajI ma.sA. zaza yaba muje jAnakara prasannatA huI hai ki AcAryapravara-rASTrasaMta zrI vijaya jayaMtasenasUrIzvarajIma. ke vidvAna ziSyaratna munirAja zrI vaibhavaratnavijayajIma. ke prayatna se "zabdo ke zikhara" nAma se eka vizAla grantha prakAzita hone jA rahA hai| sAhitya ke kSetra meM yaha grantha upayogI siddha hogaa| vidvAno ke liye sahAyaka siddha hogaa| munirAja kI zruta bhakti evaM sAhitya sevA ke liye kiyA gayA prayatna abhinaMdanIya hai| grantha ke prakAzana prasaMga para merI hArdika shubhkaamnaa| gha.ghu. gacchAdhipati AcArya zrI abhayadevasUrIzva2jI ma.sA. zaza patra vadvAna munIrAja zrI vaibhavaratnavijayajI ma. zabdonA samudra samAna abhidhAna rAjendra koSa je saMskRta-prAkRtta bhASAmAM racAyelo che, AvA addabhuta graMthane abhyAsa AtmAo saralatA pUrvaka adhyayanamAM sugamatAthI upayoga karI zake te mATe hindI-gujarAtI bhASAmAM rupAntara karI "zabdonA zikhara"nAmAbhidhAna sAthe pragaTa karI rahyA cho te Apa ApanA tasparzI jJAnano anubhava karAvI rahyA cho. jJAnapipAsu hitAyanA bhAvathI thato A prayatna saphaLa bane e ja. - vijaya abhayadevasUri Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.5. AcArya zrI yogatilakasurIzvarajI ma.sA. dIza patra .A.zrI jayaMtasenasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna munizrI vaibhavaratnavijayajI ma.sA. yoga, anuvaMdanA. zAtAmAM hazo. zabdonA zikhara bhAga-1 joyo. bhAga-2 nuM prakAzana thavAnuM che te jANyuM. AgamazAstro ja ApaNA mATe dIvAdAMDI che. e eka samaya hato jyAre ghaNA pUjayo Agamo mukhapAda rAkhatA. hIyamAna sayopazamanA A kALamAM abhidhAnarAjendrakoSa jevA kozo bahumUlya saMdarbhagranthanI garaja sAre e spaSTa che. AvA eNnthonuM navanIta tAravIne zabdonA artha gujarAtI-hiMdImAM ApavAnuM parizramasAdhya kArya anekane upayogI banaze e niHzaMka che. AgamazAstronA ajavALe Atamano paramapadapaMtha pAmIe e ja zubhAbhilASA vijayayogatilakasUri pa.pU. AcArya zrI meMghaEsUrIzva2jI ma.sA. zIrA patra munirAja zrI vaibhavaratna vi. ma. sAheba, pa. pU. A deva zrImadvijaya meghadarzanasUrIzvarajI ma.sAheba vatI divyacaraNavinI vaMdanA. Apa zAMtAmAM hazo/chIe. ApanA taraphathI prakAzita thayela zabdonA zikhara bhAga-1 nuM pustaka maLyuM. ApanI Rtabhakti - jJAnabhakti kharekhara anumodanIya che. abhidhAna rAjendrakoSa jevA mahAkAya graMthane hindI bhASAmAM DhALavAno Apano prayatna kharekhara abhinaMdanane pAtra che. A graMtha mAM gujarAtI-hindImAM 14 bhAgo racavAnI ApanI bhAvanA jaldIthI phaLIbhUta bane evI prabhune prArthanA. kAryasevA jaNAvazojI | gujJAthI divyacaraNavi. pa.pU. A.zrI meghadarzanasUri ma.sAheba .5. AzArca zrI bhAgyeatvajayasurIzva2jI ma.sA. zaza thanuM zrutaprabhAvaka zrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. zrI abhidhAna rAjendrakoSanI gujarAtI - hindI - anuvAdita AvRttio bahAra pADavA badala dhanyavAda - anumodanA A koSa upayogI graMtha che. meM saMzodhana-saMpAdana varSo pahelA jyAre karyuM tyAre ghaNA repharansa pATho zodhavA A graMthano Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharapUra upayoga karela, eka eka zabda bhinna bhinna AgamagraMthonA pATho zodhIne saMgrahita karIne prakAzita karela A graMtha saMzodhananI mAhitI mATe ghaNo upayogI graMtha che. tamoe tenuM gujarAtI, hindI anuvAda karavAnuM kArya karI zrAvaka - zrAvikAone paNa AgamonI prasAdI saraLatAthI maLe, samajI zake tevI bhASAmAM maLe te mATe suMdara prayAsa karyo. ati dhanyavAda. lAMbA-daLadArane aneka volyuma dharAvatA koIpaNa graMthanuM kAma karavA mATe dhIraja vadhu joIe. tamArI dhIrajanI paNa anumodanA. zruta bhaktinI paNa anumodanA. .. bhAgyeza vijayasUri pa.pU. AcArya zrI demavallabhasurIzva2jI ma.sA. .daza patra Apa zrI e pragaTa karela graMtha kharekhara anumodanIya che. stutya che. suMdara kArya thayuM. AvA aneka kAryo thAya tevI zubhecchA amane zabdonA zikhara bhAga-2" prApta thayela che. bhAga-2 prakAzita thayela hoya to avasare mokalavA yogya karAze. jethI ahiM jJAnabhaMDAramAM upayogI thaI zake. - pa.pU A zrI hemavallabhasUrizvarajI (giranAra) pa.pU. AcArya zrI jitaeo.sAtha2vI-4jI ma.sA. zaza yama munIrAjazrI vaibhavaratnavijayajI ma. sasneha anuvaMdanA! Apa zAtA meM hoMge? hama zAtA meM hai| Apake dvArA bheje gae zabdoM nA zikhara mahAgraMtha fmanA ! abhidhAna rAjendra koSa na sirpha tristutika saMgha kI upalabdhi hai balki sampUrNa jaina jagata kA amara sarjana hai| pUjya zrImadvijaya rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. ne athAha parizrama lekara amaragrantha kA sarjana kiyA hai| usI grantha ko Apa hindI meM aura gujarAtI bhASA meM "zabdoM nA zikhara" nAma se prakAzita karake Apa svayaM bhI amaratA kI tarapha Age bar3ha rahe hai| ApakA athAha parizrama aura lagana isa kArya ko amara banAne kA kArya kara rahe hai| kina zabdoM meM hama Apako sAdhuvAda deM? ApakA prayAsa stutya hai| ata: Apa svayaM apane Apa hI dhanyavAda ke pAtra bana jAte hai / hama zAsanadevoM se prArthanA karate hai ki Apako saMpUrNa graMtha pUrNa karane kI zakti pradAna kreN| jJAna kI bhakti kI prIti kA dAmana pakaDakara Age bar3hate rhiye| vijaya ApakI hai| AcArya zrI jitaratnasAgarasUrijI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha.dhU. AcArya zrI purucAofTasUrIzva2jI ma.sA. WlTA thana AcAryadeveza zrImadavijaya jayaMtasena surIzvarajI ma.sA. pU. muni zrI vaibhavaratnavijayajI ma.sA. vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI. zrI abhidhAnarAjendrakoSa' gujarAtI zabdArthamAM prakAzita karo cho, jANI AnaMda, gurjarabhASI janone atyaMta AvakAra bharyuM thaze. tamAro zrama prazaMsanIya che. pU. vidvarya AcAryadeva jayaMtasenasUrIzvarajI mahArAjane vaMdanA. sukhazAtA jaNAvazo. deva-darzanamAM yAda karazo. dharmArAdhanAmAM apramatta rahezo. pU. munizrI vaibhavaratnavijayajI dvArA bhaviSyamAM paNa Rtabhakti AgaLa vadhatI rahe e ja zubhakAmanA pAThavIe chIe. | pa.pU. AcAryazrI sUcasUrIzvarajI ma.rA. zaza patra che. 1.A.zrI vi. jayaMtasena surIzvarajI ma.sA. pU. muni zrI vaibhavaratnavijayajI ma.sA. Adi. vaMdana sukhazAtA pRcchA zrI jinazAsananA gaganAMgaNe vikramanI ogaNIsamI sadImAM chavAI gayela aneka zAsanazaNagAra puNyapuruSonI nAmAvalimAM tejasvI tAralAnI jema camakatA pUjyapAda A.bha. zrI rAjendrasUrizvarajI ma.sA nA jyortimaya jIvananuM ciraMjIva yazasvI sarjana eTale sAta khaMDamAM patharAyela "zrI abhidhAna rAjendrakoSanuM bhagIratha sarjana !! zrI jInAgamomAM upalabdha hajAro prAkRta zabdonA artho tathA tenA AgamAdi sAhityamAM maLatAM pAThonApracura ullekho sAtheno A mahAgrantha 10560 pejanuM virATa kada, sADA cAra lAkha zloka pramANa zabdakada ane sATha hajArathI adhika zabdono arthavistAra dharAve che. je divaMgata AcAryazrInA tIvra kSayopazama, pracaMDa puruSArtha ane sakSama zrutasAdhanAno paricAyaka che. sAMprata samayanI jararUriyAtone lakSyamAM rAkhIne jarUrI saMkSepa sAthe ene vadhu sarala banAvIne, hindI tathA gujarAtI bhASAmAM enI prastuti karavAnuM je uttama kArya tame Avyu che tenI khUba khUba anumodanA sAthe e ja aMtaraabhilASA ke A kArya savAthI saphaLatA sAthe vahelI take paripUrNa thAya ane aneka jijJAsu-abhyAsu AtmAo enA dvArA zrutalAbha-samAdhilAbha ane siddhilAbha prApta kare. li.A.rAjaratnasUri Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tha.yu. mrAcArya zrI kalAprabhasurIzvarajI ma.. [vALa samuathIza patra | vi. kalAprabha sUri taraphathI muni zrI vaibhavaratna vi. joga anuvaMdanA paramAtmAnI kRpAthI AnaMda-maMgala ho ! amAre sahune sAtA-svasthatA che. vizeSa jaNAvavAnuM ke paripatra maLyo. zrI abhidhAna rAjendrakoSanA prAkRta-saMskRta zabdono artha - bhAvArtha gujarAtI bhASAmAM karavAno prayAsa prAthamika abhyAsIone upayogI banI raheze. 2. 5. AcArca zrI hemaca0;&zva42jI ma.sA. zaiza patra anuvAda badala lAkha lAkha abhinaMdana - dhanyavAda vijaya hemacaMdrasUri taraphathI AcAryadeveza zrImadavijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. pU. muni zrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI. "abhidhAna rAjendrakopa" no gujarAtI zabdArtha anuvAda karavAmAM Avyo che. tathA te "zabdonA zikhara' nAmathI prasiddha thaI rahyo che. te jANI Ananda- AvA mahAna aitihAsika kArya karavA badala tamane lAkha lAkha dhanyavAda dhare che. A kAryanA preraka A. zrI vijaya jayantasena sUrijI ma.sA. ane muni zrI vaibhavaratnavijayajI ghaNA ja abhinandana yogya che. pa.pU. AcArya zrI SlAprabhasAhAnTasUrIzva2jI ma. sA. acala kAccha)ziza patra hRtopAsanA vistAra pAmatI rahe "abhidhAna rAjendra koSa' mahAkAya graMthano gujarAtI zabdArtha koSa sAhityamAniSi kaviratna pU.A.bha.zrI.vi. jayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA. munirAjazrI vaibhavaratnavijayajI ma.sA. "zabdonA zikhara" nAmaka vizAla graMtha prakAzita karI rahyA che, jANI khUbaja pramoda saha prasannatA thayela che. je graMtha vidvAnone - saMzodhako - saMpAdakone khubaja upayogI thAze. e niHzaMka che. munIrAjazrInI RtopAsanA-sAhitya sevA vistAra pAmatI rahe e ja zubhakAmanA pAThavuM chuM. - A. kalAprabhasAgarasUri (acalagaccha) Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | ya. . AcArya zrI yugabhUSaNasUrIzvazajI ma.sA. (paMDita mahAzAja zaza AcAryadeveza zrImada vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. pU. muni zrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI. vartamAna jaina zrI saMghamAM graMthonA anuvAdanuM kAma pracUra pramANamAM jovA maLe che. jayAre viSayavAra jaina sAhityanuM vargIkaraNa karavAnuM kAma khuba ja javalle thayela che. pa.pU.zrImadda vijaya rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. e karela viSayavAra sAhityanA prathama prayAsono anuvAda karavA dvArA tame sau zratanI paraMparAne vikasAvo te ja zubhAbhilASA.... tha. . AcArya zrI yazovarmasUrIzvarajI ma.sA. zA yama zrutabhakti ane gurubhaktinuM navaluM najharANuM AcAryadeveza zrImadavijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. pU. muni zrI vaibhavaratna vijayajI ma.sA. vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI zrI abhidhAna rAjendrakoSano gujarAtI anuvAda pragaTa thaI rahyo che. te jANI AnaMda thayo...gujarAtI bhASIo mATe A mahAna anuvAda amUlya bheTa banI jaze. A.bha. zrI jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. ziSyaratna vidvacarya zrI vaibhavaratna vi. ma. sA.nuM... Rtabhakti ne gurubhaktinuM navaluM najarANuM...jagatmAtra ne upakAraka bane... munIrAja zrI AvA aneka graMthonA sarjana saMzodhana ane anuvAda kare. e ja apekSA sAthe. gurulabdhi vikrama caraNopAsake A. yazovarmasUri .. AcArya zrI haracandrasUrIzva2jI ma.sA. dharA patra AcAryadeveza zrImaddavijayajayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. pU. muni zrI vaibhavaratna vijayajI ma. sA. vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI paripatra tathA 1lA bhAganI AMzika presa-kopI jovA maLI. tamAro prayatna parizrama-sAdhya che. jeonI prAkRtasaMskRtamAM gati nathI teone khUba ja upayogI thAo. zrI abhidhAne rAjendrakoSa bhAga-1 no anuvAda vartamAnakALamAM ghaNo ja upayogI thaze. pUjaya muni vaibhavaratna vijayajInA saMyama-svAdhyAyano mane sAro paricaya che. aMtarathI anumodanA karU chuM. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gha.ghu. AcArya zrI yazovijacasUrIzva2jI ma.sA. zazaza pAme AcAryadeveza zrImad vijaya jayaMtasena sUrIzvarajI ma. sA. pU. munI zrI vaibhavaratna vijayajI ma. sA. vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI. abhidhAna rAjendrakoSanA gujarAtI saMkaraNanA avasara para maMgaLa zubhakAmanA. A graMtha bahujana samAja sudhI pahoMce ane temAM lakhAyelI vAto dvArA janacetanA lokakalyANAbhimukha bane e ja kAmanA. pa.pU.A.zrI jayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI munI zrI vaibhavaratnavijayajIno A prayatna khUba ja upayogI banaze. zrutasevAnuM A kArya temanA dvArA AgaLa vadhatuM rahe e ja aMtaranA AzIrvAda pAThavuM chuM. atyaMta harSanI lAgaNI anubhavuM chuM. [ pa dhU. AcArya zrI krityodayasAgarasUrIzvarajI ma.sA. zaza patra AcAryadeveza zrImadavijaya jayaMtasena surIzvarajI ma.sA. pU. muni zrI vaibhavaratna vijayajI ma. sA. vaMdanA sukhazAtA pRcchA jANazojI. vizeSa pa. pU. AcArya bhagavaMta zrI rAjendrasUrIzvarajI mahArAja dvArA varSo pUrve abhidhAna rAjendrakoSa bhAga- 1 thI 7 banAvIne vizvamAM zabdakoSomAM amara nAma karyuM. je koSa Aje maLavo muzkela banyo che. tyAM eka bhAI dvArA jANavA maLyuM ke A ( granthanuM gujarAtI anuvAda vivecana prakAzita karavAnuM - pa.pU.A.zrI jayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNA ane AzIrvAdathI pa.pU. munirAja zrI vaibhavaratnavijayajI ma. sA. e je bhagIrathakAma upADela che. te jANI atiAnaMda ane anumodanA. zAsanadevanI sahAyathI jaladI purU thAya tevA AzIrvAda. 5. yu. AcArya zrI siMcAdznarazva2jI ma.sA. Wza patra rASTrasaMta suvizAla gacchAdhipati pa.pU.A.zrI jayaMtasena sUrIzvarajI ma.sA. ke ziSya evaM sarasvatIputra, zabdazilpI munirana zrI vaibhavaratnavijayajI ma.sA. yogya vaMdanA - anuvaMdanA - sukhazAtA jinazAsanako virala-vimala-vaMdanIya vibhUti AcAryadeva zrImaddavijaya rAjendrasUri ma.sA. dvArA racita "zrI abhidhAna rAjendra koSa" bahumUlya dharohara hai| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana jana ke hitArtha vartamAna yuga kI mAMga ke anurUpa usa mahAgrantha ko gujarAtI bhASA meM zabdArtha anuvAdita karake mahA bhagIratha kArya kara dikhAyA hai| jisakI jitanI anumodanA karI jAe utanI kama hai| "zabdonA zikhara" nAmase vizva meM prasiddha hone jA rahe isa mahAgrantha ke prakAzana kI saphalatA hetu hArdika shubhkaamnaaeN| tha.. AcArya zrI caMdolotsAlTasurIzva8jI ma.sA. 0a patra paramazAsana prabhAvaka gacchAdhipati AcAryadeva zrI jayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA. nA ziSya munIrAjazrI vaibhavaratnavijayajI Adi sAdaravaMdanA/sukhazAtA ApazrInI preraNAthI prakAzita thaI rahela "zabdonA zikhara" nAmagraMtha dvArA sAhityanI duniyAmAM tenA ArAdhaka sAhityarasika AtmAone zikhara upara caDavA mATe eka navI sIDI prApta thaze. jainajagatanA tejapuMja pU.AcArya bhagavaMta zrI rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. dvArA lekhita rAjendrakoSa sAhityanI duniyAno apUrvajJAna khajAno che. te khajAnAne lokabhAgya banAvavA mATe munIvara zrI vaibhavaratnavijayajI ma.sA.no "zabdonA zikhara" eka sarala mArga batAvaze. Apa sarve pUjyo zAtAmAM hazo. sarvene vaMdana. . AcArya zrI kSatricakTIzva2jI ma.sA. zaizca yatra pU. A. bha. zrI jayatnasena sUrIzvarajI ma.sA.nI sevAmAM - A.municandrasUrInI vaMdanA. Apa sarve zAtAmAM hazo. abhidhAna rAjendrakoza - saMdabha zodhavA mATenuM uttama sAdhana che. munI zrI vaibhavaratnavi.ma. AdinA prayatnothI eno zabdArthavivecana "zabdonA zikhara'nAme prasiddha thaI rahyo che. jANI AnaMda A graMtha paNa ghaNo upayogI banaze evI AzA che. zabdonA arthanI sAthe teno marma samajAvavA je bhAvArtha mUkavAmAM Avyo che, te A graMthanI vizeSatA che. AgamanA ratnasamAna aneka padArtho zabda-zabda mUkavAmAM AvyA che. A grantha pravacanakAro mATe paNa ghaNo ja upayogI banaze. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. . AcArya zrI gharmaghareghazasUrIzvarajI ma.. za thanuM jainasAhityakSetra meM ciMtAmaNI ratna samAna haiM - zrI abhidhAna rAjendrakoza om zrI pArzvanAthAya namaH pUjyazrIjI! ApazrI vaMdanA sukhazAtA! ___ ApazrIjI ne saMdeza / zubhakAmanA patra va lie yAda kiyA tadartha dhanyavAda ! hA, jo saMdeza likhanA cAhatA hUM vaha to bAda meM hI likha paauNgaa| abhI to itanA hI likhanA cAhatA hUM eka atyaMta upayogI kArya ko prAraMbha karate aura usa kArya ko itane suMdara mudraNa kArya taka pahuMcAne ke lie Apako evaM Apake sahayogiyoM ko hRdaya se sAdhuvAda, sAdhuvAda, sAdhuvAda! abhidhAna rAjendrakoSa jaina sAhitya kI apratima dharohara hai| jaina sAhitya ke kSetra meM yaha alaukika tejaH saMpanna divya ciMtAmaNI ratna hai| mUla sUtra se taiyAra karane ke lie pUjyoM kI zrutabhakti aura zrutArAdhanA kI to bhUri-bhUri anumodanA ke sAtha-sAtha usa kArya ko bahuta hI jyAdA upayogI banAyA hai| gujarAtI anuvAda karake sabhI bhAgoM kA isI rIti se zIghrAtizIghra anuvAda chapavAe aisI Apase apekSA rakhatA huuN| #. da. A.dharmadhuraMdharasUri (pU. vallabhasUri samudAya) 5.yU. sArtha zrI zivabhuji .AL STEA yatra AcAryazivamuni dvArA maMgala saMdeza abhidhAna rAjendrakoSa ke navIna saMskaraNa ke pazcAta 'zabdo ke zikhara para' nAmaka gujarAtI anuvAda graMtha prakAzita hone jA rahA hai| yaha jAnakara hArdika prasannatA huii| isakA hindI aura aMgrejI anuvAda bhI atizIghra prakAzita ho rahA hai| jinazAsana kI prabhAvanA kA yaha mahatvapUrNa kArya AcArya zrImaddavijaya jayatnasena sUrIzvarajI ma.sA. kI preraNA evaM AzISa se muni zrI vaibhavaratna vijayajI mahArAja apane puruSArtha se ise lokabhASA meM upalabdha karavA rahe hai| etadartha hArdika saadhuvaad| AtmajJAna se kevalajJAna taka pahuMcane meM zrutajJAna kA mahatvapUrNa sthAna hai| yaha dravyazruta kA nimitta baneM / jana jana ke ajJAna timira ko haTAkara satya kA prakAza phailAne meM sahAyaka baneM / vizva meM jaina dharma para zodha karane vAle zodhArthIo lake lie atyaMza sahayogI ho, yahI hArdika maMgala kaamnaa| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, . mA thArtha zrI candrajatasUrIzvazrejI ma.sA. 80.8 patra abhidhAna rAjendra: jaina darzanano vizvakoSa jinazAsana vizvasamAna che. prabhu mahAvIra deva vartamAna jinazAsananA prayojaka che. zAsananA saMcAlana mATe prabhue zramaNapradhAna jainasaMdhanI sthApanA karI ujavala zramaNa paraMparAnA jAjaramAna ItihAsamAM pUjyapAda rAjendrasUrizvarajI ma.sA.nuM nAma chellI sadInA tejasvI tAralA jevuM javalaMta che. "abhidhAna rAjendra koSa" vastutaH kevala zabdonA artha sudhI ja sImita rahenAra graMtha nathI balka zabdanA saMdarbhone paNa TAMkavAno prayAsa thayo che. A zabdakoSa ghaNAM gharmagraMthonI garaja sAre tevo che. tresaTha varSanI prauDha umare A graMthanI garaja sAre tevo che. tresaTha varSanI prauDha umare A graMthanI racanA pUjyapAda zrI e karI che te paNa kamAla che ne !!! A ja graMthanA saMskRta prAkRta aMzonuM gujarAtI anuvAdana muni zrI vaibhavaratnavijayajIe karIne sarvajanahitanA kAryane vega Apyo che. muni zrI vaibhavaratna vijayane temanA prahastha paNAthI jANuM chuM. temaNe mArA gurudeva pUjyapAda paMnyAsa pravara zrImadda candrazekhara vijayajI ma.sA. nA khuba paDakhA sevyA che. teozrInA AzIrvAda paNa pAmyA che. "zabdonA zikhara"nA lekhana dvArA munizrIe temanI sUkSma pragalya pratibhAnI pratitI karAvI che. aMtamAM AvA parArthanA svAdhyAya dvArA temanA satyayAsane hRdayathI vaMdana karuM chuM. A ja rIte zrI saMghanI uttarottara sevA karavAnuM baLa prabhu temane bakSe te ja zubhecchA. gha.ghu. AcAryazrI muktisAgarasurIzvarajI ma.sA. zaza yamAM zrutabhakti rasika munizrI, zAtAnuvaMdanA zrutabhakti kA mahAbhagIratha kArya Apane uThAyA hai| "zabdo nA zikhara" graMtha sAmAnya se abhI dekhA, Apake patra paDhe, deza ke pradhAnamaMtrI jisakI sarAhanA kare aura isa mahAkAya graMtha ke 14 bhAga prakAzita hoNge| daraasala isakI anumodanA ke liye to mere pAsa bhI zabda nahIM hai| mA~ zAradA aura zAsanadeva Apako isa jJAnayajJa meM sahAyabhUta bane aura ApakI maMzA atizighra evaM nirvighna pUrNa ho| yahI zubhecchA kArya sevA avazya likhe| #. muktisAgarasUri baiMglora Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mani - mana(vi.) (mardana nahi pAmela, virAdhanA nahi pAmela) je zramaNa siddhAMtokta cAritranuM pAlana ane devagurunI zraddhApUrvaka ArAdhanA kare che, teo abhagna cAritrI karmono kSaya karIne zIdhra paMcamagatine prApta kare che ane jenA saMpUrNa karmono kSaya nathI thayo te sAdhu devalokanI utkRSTa samRddhine prApta kare che. amakupA - amadA (strI) (jayAM amuka samaya mATe rAjapuruSo koipaNa gRhasthanA ghare AjJA laIne na jAya tevuM nagara) prAcInakALamAM rAjAnA tyAM koI viziSTa prasaMga banyo hoya, tyAre rAjA evuM pharamAna kADhatAM hatAM ke amuka samaya sudhI nAgarikanA tyAM koIpaNa rAjapuruSa koI jAtanI AjJA laIne nahi jAya. AvA pharamAnathI lokonA manamAM rAjA pratye mAna ane deza pratye prema vadhato hato. AvA niyamo AjanA bhraSTa netA ane ophisarone kyAMthI samajAya? amaku - amartha (I.) (paccakhANavizeSa, upavAsa) zAstramAM cAra prakAranA AhAra kahevAmAM Avela che - azana, pAna, khAdima ane svAdima. je paccakhANamAM A cAre prakAranA AhArano tyAga karavAmAM Ave tene upavAsa kahevAya che. abhattadviya - abhaktArthika (puM.) (upavAsa karanAra tapasvI) jinazAsanamAM kaheluM che ke "pratyeka AtmAe prAyazcittarUpe dara paMdaradivase eka upavAsa avazya karavo joie. AnI pAchaLano hetu eka ja che ke upavAsa dvArA jIva AtmAnI najIka Ave ane anAdikALathI AtmAmAM paDela AhArasaMjJAnA durguNathI chUTe. je upavAsamAM mAtra khAuM khAuMnA vicAra hoya tyAM sadguNonI prApti ke dharmapAlana kevI rIte thAya? abhattapANa - abhaktapAna (na.) (bhojanapANIno alAbha, AhAranI aprApti) zathaMbhavasUrie dazavaikAlikasUtramAM kaheluM che ke "je sAdhu bhikSAe gayo hoya ane lAbhAMtarAya karmanA udaye jo tene bhikSA na maLe, to te khinna na thatAM upazamacitte ema vicAre ke dhanya che Aje mane tapa karavAno avasara prApta thayo che." maya - samaya (2) (1. bhayarahita, nirbhIka, 2. zreNikarAjAnA putra, 3. dhairya) corano bhaya, polIsano bhaya, InkamaTekSano bhaya, maraNano bhaya. saMsAramAM rahela pratyeka vyakti AvAM koIne koI bhayathI sadaiva bhayabhIta hoya che. paraMtu jemaNe paramAtmAnuM zaraNuM svIkAryuM che tevA nigraMtha zramaNa abhaya hoya che. temane mRtyuno paNa bhaya satAvI zakato nathI. mayara -- amara (u.). (ahiMsaka, abhayadAna ApanAra) sUtrakatAMgasUtramAM kaheluM che ke "cAritrIAtmA svayaM chakAyanA jIvonI rakSA karavA dvArA ane zAstrokta upadeza vaDe anya pAse jIvadayAnuM pAlana karAvavA dvArA abhayaMkara hoya che.' samaya - samayarA (.) (jIvone abhayadAna ApavuM te) paMcavastuka sUtramAM kaheluM che ke "abhayadAna karavA jevo paropakAra A lokamAM ke paralokamAM bIjo ekeya nathI. kemake jagatanA sarve jIvo jIvavAne icche che ane AvA jIvitakAmI AtmAone jIvanadAna ApavuM te zreSTha paropakAra che." Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhayakumAra - abhayakumAra (.) (rAjA zreNikanA putra, magadhadezanA maMtrI) paMDita cANakya ane maMtrI abhayakumAra banne vipulabuddhinA svAmI hatA. bannenI pratyutpannamati game tevA jaTila praznonA ukela lAvI ApatI hatI. paraMtu ekanI buddhi pariNAme ghAtaka ane bIjAnI mati rakSaka hatI. cANakyanI buddhi aMte mAtra potAnuM bhaluM karavAnA svabhAvavALI hatI. jyAre abhayakumAranI buddhi aMte sarvanuM kalyANa karavAnI bhAvanA vALI hatI. AthI ja divALInA divase navAvarasanA zubhAraMbhe pratyeka jaino potAnA copaDApUjanamAM lakhe che ke "abhayakumAranI buddhi hojo" abhayaghosa - abhayaghoSa (puM.) (ta nAme vikhyAta eka vaida) A avasarpiNInA prathama tIrthapati RSabhadevanA 13 bhavomAMno eka bhava abhayaghoSa nAmaka vaidano hato. te bhavamAM teoe nirpekSabhAve utkRSTa bhaktipUrvaka kuSTharogathI pIDAtAM eka sAdhunA rogano ilAja karyo hato. temanI sAthe bIjA cAra jaNa paNa hatAM je AdinAthanA bhavamAM temanAM putra bharata-bAhubalI ane putrI brAhmI-suMdarI thayA ane te ja bhavamAM muktine pAmyA. amathaviA - mamarAnaM (zno.) (naMdArANIno putra, buddhinidhAna abhayakumAra) abhayakumAra magadhanareza zreNika ane naMdArANInA putra hatAM. bALapaNathI ja teo kuzAgrabuddhinA svAmI hatAM. temaNe potAnI buddhithI rAjA, prajA ane zatruone paNa cakita karI dIdhAM hatAM. zreNike abhayakumAranI buddhi joine magadhanuM maMtrIpada ApyuM hatuM. game tevI jaTila paristhitio hoya temanA mATe tenuM nirAkaraNa karavuM ramatavAta hatI. aMtamAM sarvenuM hita thAya tevA pariNAmo lAvatAM hatAM. maMtrI abhayakumAre keTalAya duSTa AtmAone sudhArIne sanmArge vALyA. kAlasaurikakasAinA putrane paNa ahiMsaka banAvyo. rAjA banavA mATenI badhI yogyatA hovA chatAM ane khuda zreNika tenA mATe saMmata hovAM chatAM rAjayano asvIkAra karyo. bharayuvAnavayamAM prabhu vIra pAse cAritra aMgIkAra karIne AtmakalyANa sAdhyuM. samaya - mayara () 1 (6) (1. abhayadAtA, jIvonA bhayano vinAza karanAra, 2. tIrthaMkara) jIvAjIvAbhigamasUtramAM kahevAmAM AvyuM che ke "AtmAnI viziSTa prakAranI svasthatA ane samastadharmonA kAraNabhUta hairya te abhaya che.' AvAM AtmasvAthyano svAmI jagatanAM koipaNa jIvanI manathI paNa kilAmaNA karato nathI. to pachI kAyAthI pIDA . ApavAnI vAta ja kyAM rahI? abhayadANa - abhayadAna (na.) (abhayadAna, dAnano eka prakAra) zAstromAM kahevuM che ke "koI hajAro gAyonA dAna vaDe brAhmaNane khuza kare, karoDo suvarNamudrAonA dAna vaDe lokAnI daridratAne bhAMge, suvarNamaya meruparvatanuM dAna kare to paNa abhayadAna karanAra AtmAnI tole AvI zake tema nathI." abhayadeva - abhayadeva (puM.) (ta nAme prasiddha eka jainAcArya, navAMgITIkAnA racayitA) jinazAsanamAM abhayadeva nAme eka prabuddha jainAcArya thayA. teozrIe nava AgamonI TIkAnI racanA karI hatI. AthI teo navAMgITIkAkAra abhayadevasUrinA nAme prasiddha thayA. AcAryazrIe khaMbhAtanI pAse Avela seDhInadInA kinAre jayatihuyaNa stotranI racanA karI ane jamInamAMthI pArzvanAtha prabhunI pratimA pragaTa karI hatI. je Aje paNa khaMbhAtamAM vidyamAna che. samayaUvALa - amapradAna (7) (dAnano eka prakAra) kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya mahArAje yogazAstra graMthamAM lakhyuM che ke "sva ane paranA anugraha (upakAra) mATe jIvadayAnuM pAlana Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavuM joie.' prANInI hiMsA karIne te vairano anubaMdha pADe che ane paraMparAe potAnA AtmAnuM ahita kare che. je jIva ahiMsAdharmanuM pAlana kare che te karmono nAza, puNyanI vRddhi ane paramasukhanI prApti kare che. 35mA - amarena (uM.) (ta nAme prasiddha eka rAjA). amayA - amayA (f) (1. haraDe, 2. dadhivAhanarAjAnI eka rANInuM nAma) saMskRta subhASitamAM eka vAta kahelI che ke "yastha nAsti kAti mAtA taNAtA harita 'arthAta duniyAmAM jenI mAtA nathI tenI mAtA haraDe che. jema mAtA bALakanuM lAlana-pAlana kare che. tene bimAra paDavA detI nathI. tema haraDe evuM auSadha che ke jenuM nitya bhakSaNa karavAthI mANasa kadApi bimAra paDato nathI. mamayAriTTa - amariSTha () (te nAme prasiddha maghavizeSa) abhavasiddhiya - abhavasiddhika (pu.) (abhavya, siddhi pAmavAne ayogya) je AtmAomAM siddhi arthAtu mokSa pAmavAnI jarAya yogyatA nathI tevA jIvane abhavasiddhika kahevAmAM Ave che. jene ApaNe abhavyanA nAmathI oLakhIe chIe. sthAnAMgasUtramAM kahyuM che ke "nArako be prakAre hoya che 1. bhavasiddhika ane 2. abhavasiddhika'. aviva a) - gamavya (I.) (1. abhavya jIva, siddhi pAmavAne ayogya 2. asuMdara) karmagraMthomAM bhavyajIvano nigodathI laine mokSa prApti sudhIno vikAsakrama darzAvavAmAM Avela che. jayAre abhavya jIva mATe eka zUnya AkAra batAvIne kahI dIdhuM ke te kyAreya paNa saMsAracakramAMthI bahAra nIkaLI zake tema nathI. te karmakSaya nathI karI zakato evuM nathI. karmakSaya karavAnI saMpUrNa kSamatA hovAM chatAM mokSaprAptimAM tenA AtmAnI ayogyatA ja mukhya kAraNabhUta bane che. amara -- *mArca (.) (jenI patnI nathI te, strI vagarano) bhagavAna neminAthane kRSNa rAjAnI rANIo lagna karavA mATe samajAvatI hatI. tyAre padmAvatI nAmanI eka rANI kahe che. te nemikumAra ! je puruSa patnI vagarano hoya che tenI koi zobhA nathI hotI. jagatamAM tenI upara koI bharoso paNa karatuM nathI mATe tamAre lagna karavA joie. duniyAmAM AvAM keTalAya loko che. je zramaNamArge jatAM AtmAo sAme AvI miththA dalIlo karIne dhorAtighora karmono baMdha kare che. amAva - samAva (pu.). (1. azubha pariNAma 2. dhvaMsa, nAza 3. avidyamAnatA, asattva 4. asaMbhava 5. niSedha) naiyAyikono mata sAta padArtho para AdhAra rAkhe che. e sAta padArthamAM teo abhAvane padArtha tarIke svIkAre che. vastu tenI jagyA para na hoya tyAre teno na hovAno je bodha thAya che, te abhAva nAmanA padArthanA kAraNe thAya che, te vastunA kAraNe nahi. jayAre jainadharma abhAva nAmaka padArthano asvIkAra kare che. vastunI avidyamAnatAthI ja padArthano abhAva jaNAya che. tenA mATe abhAva nAmanA navA padArthane ubho karavAnI jarAya jarUra nathI. mAliya - samAvita (ki.) (1. ayogya, anucita, 2. trIjuM Azcaya) pravRtti be prakAre che 1, ucita 2. anucita. je AcAra ziSTapuruSomAM prazaMsAne pAme ane uttarottara pragatino sAdhaka hoya te Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucita pravRtti che. temaja je vyavahAra lokamAM niMdya hoya, dharma ane kuLanI hIlanA karanAra hoya tene vivekI puruSe tyAgavo joie. tevI anucita pravRtti jIvanI mAtra ne mAtra adhogatinuM kAraNa bane che. samAviyavI - mamatakSetra() (saMvigna sAdhurahita kSetra, pArthasthAdi kuzIlIyA sAdhusahita kSetra) samrATasaMprati eka zAsana prabhAvaka rAjA hatAM. teoe jinazAsananI prabhAvanA mATe potAnA adhikAramAM AvatAM saMvignasAdhu vagaranA je kSetro hatAM, tyAM banAvaTI sAdhuo mokalIne prathama lokomAM dharmanI samaja phelAvI. tyArabAda sAcAM sAdhune mokalIne dharmanuM pAlana karAvaDAvyuM. dhanya hojo ! AvA zAsanasamarpita zrAvakane. umApu - namAvu (ja.). (anyanA saMyogamAM paNa potAnA svarUpane na choDe te) paMcavastukAdi graMthamAM kaheluM che ke "je bIjI vastuno yoga pAmIne paNa tenA guNamAM pariNata na thatAM potAnAM svarUpane pakaDI rAkhe te abhAvuka che. jema mATI pANInA saMyogamAM AvavAM chatAM paNa te pANIrUpe pariNata na thatAM potAnA svarUpane pakaDI rAkhe che. tevI rIte zramaNa paNa sAMsArika pudgalonA saMyoge potAnA Atmika guNono tyAga na thAya tenuM dhyAna rAkhe mApana - mAyakra (I.) (1, bhASAparyANirahita 2. ekeMdriya 3. siddha 4, eka gatimAMthI bIjI gatimAM jatI vakhatano jIva) jIva jyAre eka bhavanuM AyuSya pUrNa karIne navAM bhavamAM jato hoya che. te vakhate vacceno je aMtarAlakALa hoya che te abhASaka avasthAno hoya che. kemake te avasthAmAM jIva sAthe mAtra taijasa ane kArmaNa ema be ja zarIra hoya che. amAsA - amApA (zno.) (1. asatya vacana 2. satyamizrita evuM asatya vacana) dazavaikAlikasUtramAM lakhyuM che ke "paMcamahAvratanA pratipAlaka sAdhue asatyavacana kyAreya paNa bolavuM joie nahi. saMjogavazAtu bolavAnuM Ave to satyamizrita evuM asatyavacana paNa na uccAre. tevA samaye maunane dhAraNa karIne rahe." *mAhira - kamaNija(2.) (prakAza vinAnA bhUmi Adi padArtha). rAtribhojananA tyAgIe jyAM aMdhAruM paDatuM hoya. AhArAdi jovAne asamartha thavAya tevA sthAnamAM jamavAnuM TALavuM joie. tevA sthAne ke samaye bhojana karavAthI divasa hovAM chatAM paNa rAtribhojananuM pApa lAge che. jyAre sAdhune to prakAza vinAnA sthAnamAM gocarI vahoravAno paNa niSedha karavAmAM Avelo che. mafma -- fma(gavya) (1. sanmukha, sAme 2. cAre tarapha 3. balAtkAra, abhiyoga 4. ullaMghana 5. atyaMta 6. lakSya 7, pratikULa 8. saMbhAvanA 9. vikalpa 10, nirarthaka) sAdhunI dasavidha cakravAla sAmAcArImAM kahevuM che ke potAnAthI nAnA sAdhu hoya tyAre potAnuM kAma karAvavA mATe balAtkArano prayoga na kare.' arthAtu potAnAthI nAnA sAdhu pAse jabarajastI kAma na karAve. kiMtu temanI pAse mIThAzabharyA vacane kahe ke zuM tame mAruM A kAma karI Apazo? sAdhune balAbhiyogano niSedha karavAmAM Avelo che. abhiAvaNNa - abhyApanna (strI.) (sAme Avela). cIrakAlIna saMyamanA pAlana dvArA je yatie AtmAne bhAvita karyo che. temanI sAme sarasa-nirasa AhAra, rUpavatI ke kurUpavatI strI, TADha ke taDako, saraLa ke kaThIna paristhiti AvI caDhe to paNa koI ja jAtano pharaka paDato nathI. teto potAnI yaugika kriyAmAM ja masta rahetA hoya che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma(ma) - () (1. brahma jeno devatA che tevuM nakSatra, abhijita nAme nakSatra 2. udAyanarAjAno putra) vItabhaya nagaranA rAjA udAyanano abhijita nAme putra hato. tenI ayogyatAnA kAraNe pitAe tene rAjya na ApatAM zrAvaka hovAM chatAM, virAdhaka thaine asurakumAra jAtimAM deva tarIke utpanna thayo. maniya - mayurtha (matra) (1. vaza karIne 2. AliMgana karIne) mafar - miyA(g) (1, AjJA, hukama 2. balAtkAre koi kAryamAM joDavuM te 3, parAbhava 4, vazIkaraNa, kArmaNaprayoga 5. abhimAna, garva 6. Agraha, haTha) abhiyoga be prakAre kahela che 1, dravyAbhiyoga 2. bhAvAbhiyoga. cUrNAdithI mizrita piMDa te dravyAbhiyoga che jyAre vidyA, maMtrAdithI maMtrita piMDa te bhAvAbhiyoga che. AvA banne prakAranA piMDa sAdhu mATe tyAjya che. mort - mafpayo(strI) (bhAvanAvizeSa, Abhiyogika devatAmAM utpanna thavuM paDe tevI bhAvanA) bhiyogika devo saMdezo lAvavAM lai javAM jevAM vividha praSyakarma karanArA hoya che. Rddhi-rasa-zAtA ema traNa gAravamAM gaLADUba je jIva anya pAse kArya karAvavAnI bhAvanA rAkhe che te AvI devajAtimAM utpanna thAya che. micaT - prayojana (g) (1. vidyA maMtrAdi vaDe anyane vaza karavuM 2. sAhasa, udyama) je sAdhu vidyAmaMtrAdino prayoga jinazAsananI prabhAvanAthe kare che. te ekAMte ArAdhaka thAya che ane sadgatino gAmI bane che. jyAre rAga-dveSe parAbhava pAmela, potAnuM vidyAbaLa batAvavA mATe maMtrAdino prayoga kare che. te nitAMta virAdhaka ane durgatino bhAgI bane che. abhikaGghayANa - abhikAGkSat (tri.) (cAhato, icchA karato) abhikaGghA - abhikAGkSA (strI.) (icchA, abhilASA) koika kavie sAcuM ja kahyuM che ke "nahIM yahi vaha raha 'jIvanamAM kaMIka karavAnI icchA hoya to rastAo ApoApa maLI jAya che. paNa jene kaMI karavuM ja na hoya tene hajAro bahAnA maLI rahe che. aDhAra dezanA adhipati kumArapALa rAjAne pUjA karavAnI anukULatA hatI. jayAre mAtra eka gharanA mAlika ApaNane paramAtmAnA darzana karavAno paNa samaya nathI. kalikALanI A kevI viSamatA ! kSita - mitta (u.) (1. ullaMghI gayela, atikrAnta 2. sanmukha gayela 3. Arabdha). saMsAramAM cAlIsI vaTAvI gayelA vyaktine pIDha gaNavAmAM Ave che. te vyakti koipaNa muzkelIono ukela saraLatAthI lAvI zake che evuM kahevAya che. jaina dharmamAM mAtra vayathI pIDha ke bALano bheda pADavAmAM nathI Avyo. je sadasadU mArgano jJAtA hoya ane vivekabuddhie vartanAro hoya tene gItArtha arthAta pIDha kahelA che. bAkI ekalA UMmaralAyaka thavAthI lAyaka nathI banI javAtuM. abhiktakiriyA - abhikrAntakriyA (strI.) (jayAM anyamatanA sAdhuo dvArA na vaparAyuM hoya tevuM sthAna) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinAjJA che ke jayAM aprIti thAya tevA sthAnano sAdhuo tyAga karavo. je sthAna anyamatinuM hoya tevA sthAnanA upabhogane sAdhue TALavo joie. te anyamatinA sthAnano vaparAza karavAthI phleza, kalaha, hiMsAdi Apattio Ave che. AthI je sthAnamAM sAdhue utaravAnuM hoya te sthAna anyamatio dvArA vaparAyuM che ke nahi teno khyAla rAkhavo ghaTe. abhikkatakUrakamma - abhikrAntakrUrakarman (tri.) (hiMsAdi kriyAmAM pravRtta) snAna karavAnI icchAvALo kAdavamAM paDe to tene ApaNe mUrkha gaNIe chIe. tema hiMsAdimAM pravRtta thayela je puruSa bIjAne dukha ApIne sukhanI vAMchA kare che tene jJAnIpuruSa mahAmUrkha gaNe che. abhikkaMtavaya - abhikrAntavayas (na.) yuvAvasthAne oLaMgI gayela, vRddhAvasthA) AdyazaMkarAcArye goviMdASTakamAM vRddhAvasthAnuM varNana karatA kahyuM che ke "he AtmanuM! jyAre vRddhAvasthA Avaze tyAre mAthAnA badhA ja vALa dhoLA thai jaze, mukhanA badhAM ja dAMta paDI jaze, hAthamAM lAkaDI ane kamarathI sAva vaLI jaiza, tuM vRddha thaiza paNa tArI AzAo kyAreya vRddha nahi thAya. mATe atyAre ja tuM goviMdane bhajavA lAgI jA." fmakSaM - mafmamA (1) (sanmukha javuM, sAme AvavuM). mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje svakRtastavanamAM kahyuM che ke "je jana jene abhilaze te to tehathI bhAMje re' arthAta jenI lAlasA rAkhI mANasa divasa-rAta jhaMkhanA karato rahe che. te vastu kyAreya prApta thatI nathI. jayAre nirpekSabhAve pravRtti karavAmAM Ave che tyAre Rddhi-samRddhi tene sAme AvIne varamALA paherAve che. gamavavi - mafmA ( maca.) (satata, niraMtara, vAraMvAra). zAstrakAra maharSi pharamAve che ke "cAritranA anuSThAnonuM pAlana karatA alanA pamAya to zramaNe hatAza ke nirAza thavAnI jarUra nathI, kiMtu vAraMvAra pharI pharIne te pravRttiomAM pravRtta thavuM joie.' khUba UMce caDhato karoLIyo paNa vAraMvAra pachaDATa khAvA chatAM potAnA prayatnone tyAgato nathI. abhikkhaNisevaNa - abhikSNaniSevana (na.) (vAraMvAra sevana) eka ciMtake bahuM ja sarasa vAta karI che ke jyAre sigareTa saLage che, tyAre tenA eka cheDe Aga hoya che ane bIjA cheDe mUrkha hoya che. kemake sigareTanA pekeTa para lakhyuM hoya che ke tambAku svAthya mATe hAnikAraka che. chatAM paNa tenI avagaNanA karIne vAraMvAra tenuM sevana eka mUrkha ja karI zake che samajadAra nahi. abhikkhamAiNa - abhikSNamAyin (tri.) (bahu mAyAvI, atyaMta kapaTI), mAyALu ane mAyAvI ekasamAna zabdo hovAM chatAM bannemAM AsamAna-jamInano pharaka che. mAyALu vyakti mAtra paropakArItAmAM mAne che ane lokonA dilamAM sthAna meLave che. jayAre atyaMta mAyAvIne potAnA sivAya bIjuM koI dekhAtuM ja nathI. te svajanomAM paNa avizvasanIya hoya che to pachI jagatamAM to vizvasanIya kyAMthI hoya? abhikkhasevA - abhikSNasevA (strI.) (pramANAdhika sevA, atyaMta sevA karavI te) bAhubalI cakravartI na hovAM chatAM paNa temane bhArata karatAM adhika baLa maLyuM. tenI pAchaLa kAraNabhUta che pUrvabhavamAM karela Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNonI atyaMta sevA. teo samudAyanA pAMcaso pAMcaso sAdhuonI gocarI atyaMta utsAhapUrvaka lAvatAM ane hoMze hoMze temane vaparAvatA. temanA A uttama AcaraNa ane pariNAmanA kAraNe cakravartI karatAM paNa vizeSa baLa prApta thayuM. abhikkhAlAbhiya - abhikSAlAbhika (puM.) (bhikSA saMbaMdhI abhigrahavizeSa dhAraNa karanAra sAdhu) abhikkhAsevaNA - abhikSaNAsevanA (strI.) (vAraMvAra AsevanA) mAnaMta - mArjata (1 ki.). (1. sanmukha garjanA karato 2. vAdaLe karela garjanA) vAdaLe karela garjanA mAtrathI mora harSAnvita thaine nAcavA lAge che. tema bhikSA mATe sAdhunuM gharamAM Agamana thatAM puNyAbhilASI zrAvaka atyaMta bhAvavibhora banIne romAMcita thai uThe che. mAma - mafmAma (I.) (1. sanmukha javuM, sAme javuM 2. samyagdarzananI prAptino hetu 3. zrAvakanA pAMca abhigama 4, prApti, svIkAra 5. jJAna, bodha 6. Adara, satkAra) tattvAthadhigamasUtramAM vAcakamukhya umAsvAtijI mahArAje lakhyuM che ke "jIvane samyagdarzananI prApti be rIte thAya che 1. nisargathI svAbhAvika rIte pUrvabhavamAM karela satkarmonA kAraNe A bhavamAM sahaja rIte temane samyagdarzananI prApti thAya che. 2. adhigamathI arthAtu gurubhagavaMtanA upadezathI jevI rIte bhagavAna mahAvIrane nayasAranA bhavamAM upadezathI samakitanI prApti thaI hatI." mAmA - magamana () (1 sanmukha javuM 2. bAhyano tyAga atyaMtaramAM praveza) zAstrakAra paramarSi pharamAve che ke atyaMta2 guNonI prApti joitI hoya to bAhyaparivArano tyAga Avazyaka che.' jIva jyAre potAnA bAhya sukhasAdhanono tyAga kare che tyAre tenA mATe atyaMtara jagatanAM daravAjA khUlI jAya che. AthI ja ApaNA aNagAra jyAre pravrajyA grahaNa karavA nIkaLe che tyAre samagra sRddhino tyAga kare che. abhigamaNajogga - abhigamanayogya (tri.) (sanmukha javAne yogya) abhigamarur3a - abhigamaruci (puM.) (1. samyatvano eka bheda 2. abhigamaruci samyakta che jene te) daza prakAranA sabhyaqmAMno eka bheda che abhigamacino. je jIvane gurubhagavaMtano upadeza sAMbhaLIne kevalIprarUpita tattva jANavAnI icchA thAya che, rUci thAya che tene abhigamarUci kahevAmAM Ave che. fmAma+DDa- mAmazrAddha (I.) (jeNe aNuvrata svIkAryA hoya tevo zrAvaka) abhigamasammatta - abhigamasamyaktva (na.) (navatattvanA bodhapUrvakanuM samyakta) sthAnAMgasUtra bIjA sthAnanA prathama udezAmAM abhigamasamyaktanI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke, 'te be prakAranuM hoya che 1. pratipAti AvIne cAlyuM janAra ane 2, apratipAti sadaiva sthira rahenAra.' mAya - mitta (2) (1. sAme Avela 2. praviSTa 3. jANeluM, samajeluM) Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvadayA pALavA mATe tenI samajaNa hovI atiAvazyaka che. jene teno bodha haze te ahiMsAnuM pAlana saraLatAthI karI zake che. paNa jenI pAse tenuM jJAna ja nathI. kaMi jANeluM ke samajeluM ja nathI. te chakAyanI rakSA kevI rIte karI zakaze? evuM dazavaikAlikasUtramAM kahevAmAM AvyuM che. maf - magRi(matra.) (1. aMgIkAra karIne, svIkArIne) rAjimatI rahanemIne kumArgethI vALatA kahe che ke "jema agaMdhanakuLano nAga agnimAM baLI maravAnuM pasaMda kare che. kiMtu ekavAra vameluM jhera pAchuM pIvA mATe taiyAra thato nathI. tema saMsAranA bhogasukhone tyAgIne, cAritradharmano svIkAra karIne punaH te ja tuccha bhogonI vAMchA karavI tamArA jevA puruSane zobhatuM nathI." abhigijjhaMta - abhigRdhyata (tri.) (lobhane vaza thayela, lAlacI) lohI pIvAnI lAlacane vaza thayela makoDo potAnA prANa gumAve che paNa cAmaDI parathI haTavAnuM nAma nathI leto. tema keTalAka evA lAlacI loko hoya che ke camaDI tUTe paNa damaDI na chUTe kahevatAnusAra zarIra, vyavahAra, dharma, nIti badhuM ja neve mUkIne mAtrane mAtra hAya paiso lAva paiso karatAM hoya che. mammaNazeTha eka mAtralobhanA kAraNe ja to sAtamI narake pahoMcI gayo hato ne! fmada - majhada(I.) (1, pratijJA, niyama 2. jaina sAdhuno eka AcAravizeSa 3. pratyAkhyAnano eka bheda 4. kadAgraha 5. eka prakArano zArIrika vinaya) abhigrahane dhAravuM te sAdhuono eka AcAra kahevAmAM Avela che. saMyama ane AtmAnI zuddhine mATe jainazramaNo koine koi abhigrahane dhAraNa karatAM hoya che. A abhigraha dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI ema cAra prakAre hoya che. abhiggahiyasijjAsaNiya- abhigahItazayyAsanika (paM. tri.) (jeNe zayyA ane Asana grahaNa karyA che te) kalpasUtramAM kaheluM che ke "varSAkALamAM sAdhue pATapATalAdi Asana avazya grahaNa karavA. cAturmAsamAM zrAvaka pAse tenI yAcanA karI teno upayoga karavo. anyathA nIce zItalabhUmi para sUvAthI kaMthavAdi jIvonI virAdhanA thavAno doSa lAge che.' prikriyA - mahItA(jaM.) (abhigrahavALI eSaNA) abhigrahadhArI sAdhu bhikSA levAnA samaye amuka dravyonA tyAga pUrvaka zeSa je AhAranI eSaNA kare te abhigRhItA kahevAya che. jemake Aje sAta dravyamAMthI prathama be na levA athavA A divase ATaluM na levuM ane amuka prahaNa karavuM te. abhighaTTijjamANa - abhighaTyamAna (tri.) (vegapUrvaka janAra) dazavaikAlikasUtranA pAMcamAM adhyayanamAM bhikSA levA kevI rIte javuM tenuM vistRta varNana karela che. gocarI levA nIkaLela sAdhu atimaMda na cAle tema ativegathI paNa na cAle. kemake atyaMta jhaDapathI janAra sAdhu jIvonI virAdhanA karanAra bane che. AthI amaMda ane avegavALI gatithI gamana kare. abhidhAya - abhighAta (puM.) (lAkaDI vagerethI prahAra karavo, gophaNa vagerethI goLA pheMkavA, hiMsA karavI, haNavuM) nizIthanI cUrNimAM kaheluM che ke "gophaNa, dhanuSya, pattharAdithI prahAra karAya tene abhighAta kahevAya che." Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ macaMdra - matta (I.) (1. yaduvaMzIya aMdhakavRSNIno putra 2. te nAme eka kulakara 3. divasanA chaThThA muhUrtanuM nAma) fmanag - mananya (I.) (zabdArthanuM ekIkaraNa) bauddha vagere matamAM abhijalpano artha karatAM kahyuM che ke, "artha sAthe zabdanuM ekIbhUtarUpa thAya che tyAre te svIkRta arthAkAravALA zabdane abhijalpa kahevAmAM Ave che." kinArR - kanAti (a.) (kulInatA, khAnadAnI) lokamAM jenI pAse paiso hoya tene kulIna mAnavAmAM Ave che. paraMtu lokottara jagatamAM evuM nathI. dhanavAna kenidhana, rUpavAna ke karUpa, UMcA kuLamAM janmela ke nIcakuLamAM janmelano bheda karyA vinA jeo vivekabuddhie ziSTAcaraNa kare che te ja kulIna che. kulInatA koI vyakti, jAti ke kuTuMbathI baMdhAyela hotI nathI. abhijANamANa - abhijAnat (tri.) (1. AsevanA parijJA vaDe Asevana karanAra 2. jANavuM.) gamanAI - MminAta (ra.). (1. kulIna, khAnadAnakuLamAM janmela 2. pakSanA agiyAramAM divasanuM nAma) dharmasaMgrahagraMthamAM kulInanA guNo varNavatAM lakhyuM che ke "kuLavAna puruSomAM A prakAranA guNo hoya che. temanuM dAna guNa hoya che. ghare Avela atithino Adara satkAra karanArA hoya che. anyanuM priya karIne mauna rahenArA, sabhAmAM paNa paropakAra mATe kathA karanArA, lakSmInA abhimAnarahita, anyano parAbhava karanAra kathAthI dUra rahenArA ane zAsaMzravaNamAM sadaiva asaMtoSa pAmanArA hoya che.' manAyatta - manAtatva () (satyavacananA 35 guNomAMno eka guNa) (tattvamAM jene zraddhA utpanna thai che te) jema mAtA e pitA sAthe saMbaMdha bAMdhavAmAM mAdhyama che. tema saddagurue paramapitA paramAtmA sAthe tAdAsyasaMbaMdha joDavAmAM pradhAna kAraNa che. sadagurunA saMsargathI tattvano bodha thAya che. tattvomAM rUci jAge che ane tattvacithI tenA prarUpaka jinezvarabhagavaMta atyaMta vahAlA lAge che. temanA pratyenI zraddhA atyaMta daDha thAya che. mamaMni - samayo (matra) (vidyAdinA sAmarthyathI praveza karavA mATe) maniya - mayurja(avya.) (1. vazakarIne 2. AliMgana karIne 3. smaraNa karAvIne 4. koi kAryamAM lagAvIne) kahevata che ke khAlI mana zetAnanuM ghara hoya che. vAyu jevuM aticapaLa mana navaruM paDatAM ja phAlatunAM vicAromAM lAgI jatuM hoya che. je ekAMte karmabaMdhanuM kAraNa bane che. AthI manane satata koine koi sadkArya ke tattvavicAraNAM lagAvIne rAkhavuM joie. fmayosuma (vya.) (vidyAdinA sAmarthyathI praveza karavA mATe) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana - mayut (.) (1. paMDita, prAjJa 2. jeNe vratomAM dUSaNa na lagADyuM hoya te 3. duzmanothI gherAyela 4. aparAdhI, doSI) vyutpatti koSamAM paMDita zabdanI eka vyutpatti karI che baLavAkhora. jeNe duSTakarmo sAme baLavo pokAryo che. tenA sAmrAjayane nAza karavA mATe vratorUpI hathiyArane dhAraNa karyA che. malinatA lagADyA vinA vratonuM niraticAra pAlana kare che te ja sAcA arthamAM paMDita che. mi - mithyA (.) (lobha, lolupatA, Asakti) mamaya - mita (ri). (stuti karAyela, prazaMsA karAyela, zlAghA pAmela) je putra potAnAM saddaguNo ane AcaraNa dvArA lokamAM prazaMsA pAmela che te ja kharA arthamAM kuLadipaka che. jeNe pitA dvArA kamAyela kIrtine potAnAM durguNo vaDe dhoI naMkhI che tevA kuputro kuLano nAza karanArA kulAMgAra hoya che. AvA kulAMgAra saMtita karatAM to niHsaMtAna rahevuM vadhu zreyaskara che. mAra - madyuta (f) (1. adhyavasAyarUpe vyApta 2. garbhAdhAnAdidukhathI pIDita) abhiNaMdaNa - abhinaMdana (puM.) (1. A avasarpiNI kALanA cothA tIrthakara 2. abhinaMdana 3, lokottara zrAvaNamAsa) caturtha tIrthapati abhinaMdana svAmI jyArathI mAtAnA garbhamAM AvyA tyArathI temane cAreya bAjuthI abhinaMdana, vadhAio maLavA lAgI. acAnaka A rItanA aciMtanIya prasaMgothI mAtA-pitAe vicAryuM ke nakkI A prabhAva garbhamAM koI uttama jIva Avyo che teno ja che. mATe jyAre A bALaka janma leze tyAre ame tenuM nAma abhinaMdana rAkhIzuM. Ama A avasarpiNInA cothA tIrthakaranuM nAma abhinaMdana paDyuM. abhiNaMdaMta - abhinandayat (tri.) (1. samRddhi AdinA kIrtanarUpa abhinaMdana Apato 2. prIti karato) pUrvenA kALamAM rAjA-mahArAjAone dAsIo, dvArapAlo ke bhATacAraNAdi zubha prasaMganA vadhAmaNA Ape, to tene khuza thaIne dAnamAM sonuM, rUpuM, gAmagarAsAdi ApI detA hatAM. Ama teo potAne abhinaMdana ApatA vyaktinuM sanmAna karatAM hatAM, AjanA kALamAM AvA udAravAdI rAjAo kyAM maLavAnA? mii TUT - gamanasA() (samRddhi AdinA kIrtanarUpa abhinaMdana Apato) abhiNaMdijjamANa - abhinandyamAna (tri.) (loko vaDe abhinaMdana apAto, prazaMsAto) gharamAM jyAre koI lagna nakkI thAya che. tyAre saMbaMdhIo harakha teDuM laine temanA ghare jAya che ane abhinaMdana Ape che. moDhuM mIThuM karAve che. koi saMghamAM ke gharamAM jinAlaya pratiSThAnA samAcAra jANavAM chatAM ApaNe te saMghamAM ke gharamAM harakha teDuM laine koi divasa gayA chIe kharA? koi divasa temanA zubhakAryanI prazaMsA karIne temane vadhAmaNAM ApyA che kharA? jo atyArasudhI nathI karyuM to havethI zarUAta karI do. abhiNaMdiya- abhinandita (puM.) (lokottara zrAvaNamAsa) - 10 - Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mav - mana (kuM.) (1. abhinaya, nATakanuM eka aMga 2. ogaNIsamAM tIrthakara mallinAthanA eka gaNadharanuM nAma) nATakanI aMdara mukha, hAtha, pagAdinI ceSTAo dvArA hRdayagata bhAvone prakAzita karavA tene abhinaya kahevAmAM Ave che. sAco abhinetA te che je potAnA abhinaya dvArA lokane potAnA tarapha AkarSita karI zake. aSADhAbhUti bharata rAjAnA nATakamAM abhinaya karatAM karatAM kevalajJAnane pAmyA hatA. mara - manava (2) (1, nUtana, navuM 2. viziSTavarSAdiguNathI yukta) vyakti kapaDA jUnA thai gayA navA le che. ghara jUnuM thai gayuM navuM le che. sAmAna jUno thai gayo navo laI le che. Ama jUnI vastuthI ubakI jaine kAMika navuM lAvIne potAnA AnaMdane jALavI rAkhato hoya che. hAya re ! anAdikALathI ekanA eka saMsAramAM bhaTakavA chatAM, A pherAothI thAkIne navA paMcamagati mokSane meLavavAnA prayotno kema karato nathI? friquSNa - navaghaI (I.) (nUtana dIkSita sAdhu) upadezamALA graMthamAM dharmadAsagaNie kahyuM che ke puruSapradhAna jinazAsanamAM eka divasanA nUtana dIkSita sAdhune paNa so varSanA dIkSA paryAyavALA sAdhvIjI vaMdana kare che.' makSita - nitti (f) (bhaNela zAstrArthanA ciMtanathI jeno cAritrapariNAma vRddhigata thayo che te) AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhamAM kathanAnusAra pote bhaNelA AcArAMgAdi zAstronA arthonA ciMtana-mananathI jemano cAritrarUpa pariNAma vRddhi pAmyo che tevA zramaNa abhiniSkrAnta che. f - fmaniI ( gavya) (rokIne, aTakAvIne) prANAyAmamAM zvAsozvAsa rokavAnI eka prakriyA Ave che. zvAsanuM saMdhana cittanI ekAgratA ane tenA para kAbU meLavavA mATe thAya che. jo eka bAhya zvAsozvAsa rokIne jIva mana para kAbU meLavI zakato hoya, to tuccha ane saMsAravardhaka bhogono tyAga karIne Atmika AnaMda ane mokSamAM sthAna apAvanAra sadanuSThAnonuM AcaraNa kema na karI zakAya? maffiAriyA - nivAAi (.) (1. ekaThA thaine cAlavuM, samudAyarUpe cAlavuM 2. bhikSA mATe gativizeSa) vyavahArasUtramAM kahyuM che ke lokopakAra kAje paNa sAdhue ekalA na vicaravuM. kemake tema karatAM lokahita to dUra raho svaahita thai jAya che. AthI sAdhue samudAyamAM vicaravuM eTaluM ja nahi vihAramAM paNa ekalA na cAlatA saMghATakanI sAthe viharavuM joie. maLiyA - marinA (.) (alaga alaga rahelI prajA) abhiNiboha - abhinibodha (puM.) (matijJAna, pAMca jJAnamAMnuM prathama jJAna) vyaktine avagraha, IhA, apAya ane dhAraNApUrvaka vastunuM je jJAna thAya tene matijJAna kahevAmAM Ave che. A jJAna jainadharmamAM mAnavAmAM Avela pAMca jJAnamAMnuM prathama jJAna che. matijJAnavaraNIyanA kSayopazamathI te aneka prakAranuM hoya che. - 11 - Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - marivartana () (pAchA pharavuM, nivartavuM) abhiNivesa - abhiniveza (puM.) (1. haTha, Agraha, khoTI mAnyatA 2. klezano eka bheda) kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya mahArAje yogazAstramAM kahyuM che ke "mRtyunA kAraNe zarIranA viyogane na vAMchatAM, jIjIviSAnI tIvra ghelachAthI tattvAntanA jANa paMDitane paNa abhiniveza upajI zake che." mafmAiveda - nivedha (u.) (1. mApavuM 2. ulaTuM mApavuM) gaNitamAM eka khoTI gaNatarI AkhA dAkhalAne khoTo pADI de che. bilDIMga banAvatI vakhate lIdheluM eka ulaTuM mApa AkhA bilDIMganA AkArane badalI nAMkhe che to pachI jIvanamAM kumArge caDhIne asaMkhya bhUlo karanArA ApaNAM jIvananuM pariNAma zuM Avaze e vicArajo ! mAtrA - minivaI (rU.) ( bhiparidhi che jenI te) niphretA (.) (alaga alaga dvAravALI vasati) kathAgraMthomAM prAcInakALanI nagarInA varNano Ave che. te samaye evA gAma,nagara ane zahero rAjA banAvatA hatAM ke jenA AvavA javAnA seMkaDo daravAjA hoya. AvA nagaro zatadvArA ke sahasraddhArAnA nAme lokamAM prasiddhi pAmatA hatAM. fmAva6- minivRtta () (sAMgopAMga nipajAveluM, nAyu pezI AdimAMthI aMgopAMgarUpe pariNata) AcArAMgasUtramAM kaheluM che ke "A zarIra lohI, mAMsa, snAyu, dhamaNI, roma AdimAMthI niSpatti pAmela che. AvI jugupsanIya vastumAMthI pariNata zarIra pratye rAga kevo ane dveSa kevo?' abhiNivadvittA - abhinivartya (avya.) (1. kheMcIne 2. karIne) fmAibuda - nirjata (a.) (krodhAdi kaSAyane TALI zAMta thayela) cAra kaSAyonI caMDALa cokaDIne cAritrArAdhanA dvArA TALIne jemano AtmAM zAMta thayelo che. tevA yogI mahAtmA mAnasarovaramAM mahAlatA rAjahaMsanI mAphaka AtmikaramaNatAne mANatAM hoya che. arthAt paramAnaMdanI anubhUti karatAM hoya che. abhiNisajjA - abhiniSadyA (strI.) (1. jaina sAdhune rahevAnuM sthAna 2. svAdhyAyabhUmi) vyavahArasUtranA prathama udezAmAM kahyuM che ke "sAdhu gurunI AjJA laine yAcelI bhUmimAM divasabhara svAdhyAya kare ane rAtre rahIne savAre punaH svasthAne Ave. tevI svAdhyAyabhUmine abhiniSadyA kahevAya che." mAjika - miniTa(u.) (jeno avayava bahAra nIkaLela che te) abhiNisiddha - abhinisRSTa (tri.) (bahAra nIkaLela) - 12 - Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUvAmAM rahela deDakA mATe kUvo ja tenI AkhI duniyA che. tevA kUpamaMDUkane jagata keTaluM vizALa che tenI khabara kevI rIte paDe? e to je bahAra nIkaLela hoya ke bahAra rahela hoya tene ja sAco khyAla Ave. tema azAzvata ane tuccha saMsArane ja sukhamaya mAnavAvALA bhavAbhinaMdI jIvone anAdianaMta evA siddhanA sukhono anubhava kevI rIte thAya? abhiNisehiyA - abhinaSedhikI (strI.) (svAdhyAyabhUmi) divasa daramyAnayAcita ekAMta sthAne svAdhyAya karIne sUryAsta pahelA punaH potAnI vasatimAM pAchA AvI jAya tevI vAdhyAyabhUmine abhinaidhika kahevAya che. abhinaidhika vasatimAM sAdhune svAdhyAya sivAyanA anya vyApArano niSedha karavAmAM Avyo che. abhiNissaDa - abhinissRta (tri.) (bahAra nIkaLela) abhiNUmakaDa - abhinUmakRta (tri.) (mAyA athavA karmathI abhimukha karela, sanmukha karela) je jIva tIvra mAyAe karIne athavA mohavaza duSTAcaraNa kare che. tenA vaDe azubhakarmano baMdha kare che. te karmonA tIvodaye jIva duHkhothI chedAya che arthAta vyAdhimaraNAdi vipno vaDe duHkhone prApta kare che. miv - mama7 (u.) (nahIM bhedAyela). jinezvara bhagavaMtanAM vacano sAMbhaLavAM chatAM paNa jenuM hRdayasthaLa dayAdi dharmathI nathI bhedAyuM tevo niSpharapariNAmavALo AtmA phaLadrupatArahita UkharabhUmi jevo che. jene puSparAvarta megha paNa bhIMjavI zakato nathI. abhiNNagaMThi-abhinnagraMthi (tri.) (mithyAtvI, jeNe mithyAtvanI graMthi bhedI nathI te) jeNe kAyama goLanI ja rAba pIdhI hoya, tene mIThAinA svAdanI khabara zuM paDe. tema jeNe hajI sudhI ekavAra paNa mithyAtvanI graMthino bheda nathI karyo, tevA abhinnagraMthIne samyaktaprAptithI thatAM paramAnaMdano anubhava kevo che e khabara kevI rIte paDe. # magujpuko (Te) (khAlI paDIkI) koi vyaktine ThagavA mATe ke lokanI mazkarI karavA mATe rastA para mukavAmAM Avela khAlI paDIkIne abhinnapuDa kahelamAM Ave che. mafmavorit (nAri ) - mittA (matra.) (jANIne, bodha pAmIne) kaMpanImAM kAma karatA vyaktine khabara paDe ke kaMpanI. Thaga ane avizvasanIya che. to hoMziyAra vyakti tyAM eka miniTa paNa Ubho rahe kharo? nahi ne. tema saMsAramAM sukha pachI AvanArA dukhano anubhava karyA bAda khabara paDI jAya ke sukho kAyama rahenAra nathI. saMsAranA sukho dukhagarbhita che. AvuM jANIne vidvAna puruSa eka kSaNa paNa saMsAramAM rahI zake kharo? abhiNNAyadaMsaNa - abhijJAtadarzana (tri.) (samyattvanI bhAvanAthI bhAvita) abhiNNAyAra - abhinnAcAra (pu.) (akhaMDitAcAra) - 13 - Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je AtmAmAM sAcuM jJAna, daDha zraddhA ane akhaMDitAcAravALuM cAritra ema triveNI saMgama thAya che te ja mokSamArgane prApta karI zake che. AthI ja UmAsvAtijI mahArAje tattvArthasUtranA Adya sUtramAM kahyuM che ke "afjJAnavAritrALa mokSamar:' mahatta - gamata (ri.) (agnithI tapAvela) zuddha suvarNanI parIkSAmAM eka parIkSA Ave che tApanI. jhaverIne agnimAM tapAveluM sonuM keTaluM zuddha ane keTaluM azuddha che teno khyAla Ave che. kahevAya che ke sonAne jeTalo tApa Apo teTaluM vadhAre zuddha bane che. tema jIvanamAM AvatA dukho, kaThInAIo takalIpho vyaktine durbaLa ke dukhI nahIM kiMtu vadhAre majabUta ane zuddha banAve che. abhitappamANa - abhitapyamAna (tri.) (kadarthanA pAmato, paritApa pAmato) bIjAnI pIDAomAM AnaMda pAmanAra, mahAraMbha samAraMbhane karanAra, durAcArazreSTha kUrakarmI AtmA nirdaya ane kUra evA karmarAjA dvArA pratipaLa kadarthanA pAmato bhavabhavAMtaramAM rakhaDato rahe che. mamatavi - amitApa (vya.) (1. tApanI sanmukha, 2. dAha, pIDA ) dazavaikAlikasUtramAM kahyuM che ke nigraMtha sAdhue strInI tarapha najara UThAvIne paNa jovuM nahi. saMjogavazAta strI para najara paDI jAya to sUrya tarapha dRSTi karatAM AMkhamAM pIDA utpanna thavAthI jema tarata najara haTAvI laie chIe. tema ekadama ja dRSTine pAchI vALI levI." mayura - mahuta (3) (stavAyela, prazaMsA pAmela, glAzita) jeno AtmA guNabharapUra che. jenuM mana sadaiva dharmamAM lIna che, je sadAcAra vaDe potAnI kAyAne pavitra banAve che. tevA AtmAnAM guNonI stavanA karatAM devalokanA deveMdro paNa thAkatAM nathI. AvA deveMdrothI khavAyela AtmAne prAtaHkALe uThIne namaskAra karavAM joIe. jethI ApaNo divasa sAro jAya ane temanA jevA guNo ApaNAmAM paNa pragaTe. fmatyubramaNa - mahuvana (3.) (stavanA karAto) mahUyamAna (.) (stavanA karAto, abhinaMdana apAto) fmA - mituf(I.) (1. ativiSama,gahana 2. agnisthAna) atigahana ane durgama jaMgalamAM phasAyelA puruSane jaMgalamAM rahela takalIphono khyAla hovAthI temAMthI nIkaLavA mATe jeTalo utsuka ane caMcaLa banI jAya che. tema saMsArATavImAM rahela yogIpuruSo tenI viSamatA ane vikarALatAne jANIne temAMthI nIkaLavA mATe atyaMta utsuka ane vihvaLa banI jatAM hoya che. magya - mafkuti (.) (1. dukhanA adhyavasAyarUpe vyApta 2. garbhAdhAnAdi dukhathI pIDita) jJAnI bhagavaMtoe kaheluM che ke "mohanuM sAmrAjya eTaluM majabUta che ke je bhUlo dvArA vividha dukho ane pIDAne pAme che. chatAM paNa punaH punaH temAM pravRtta thatA rahe che ane pIDAne pAmatAM rahe che." - 14 - Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithaRT - yAra (2) (dhAraNA karavI, dhArI rAkhavuM, pravrayA mATe dhArI rAkhavuM te) pravrajyA grahaNa karavA mATe pUrvethI manamAM dhArI rAkhyuM hoya ke huM amuka AcArya pAse ke guru pAse dIkSA laiza. tene abhidhAraNa kahevAmAM Ave che. A abhidhAraNa be prakAre che 1. nirdiSTa jemAM koi AcAryAdi nizcita na hoya te tathA 2. nirdiSTa jemAM niyata hoya ke amuka AcAryAdi pAse ja dIkSA laIza te. ma na - mafthe () (artha, vAcya, padArtha) je zabda dvArA je padArthano bodha thato hoya te padArthane abhidheya kahevAmAM Ave che. jema ghaTa zabdathI ghaTa arthAta ghaDA nAmanA padArthano bodha thAya che AmAM ghaTa zabdathI ghaTadravya abhidheya bane che. abhipavuddha - abhipravRSTa (tri.) (varasela, varasAda thayela) AcArAMgasUtramAM kaheluM che ke "varSAkALamAM sAdhue vihAra karavo kahyuM nahi." kemake ekavAra varasAda varasyA pachI Thera Thera samUcchama jIvonI utpatti thatI hoya che. tathA varasAda varasela sthAnamAM sAdhunA vihAra karavAthI prANIvadha thAya che. sarvathA prANAtipAtaviramaNa mahAvratanA dhAraka yatine Avo jIvono samAraMbha karavo kahyuM nahi. abhiSyAiyaNAma - AbhiprAyikanAman (na.) (abhiprAya pramANe pADela nAma, guNanirapekSa nAma) anuyogadvArasUtramAM AbhiprAyikanAmanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "je nAmano koi ja artha na nIkaLato hoya. je nAma sArthaka guNanI apekSA vagara pADavAmAM AvyuM hoya tene AbhiprAyikanAma kahevAmAM Ave che. jemake AMbo, pIpaLo, kacaro vagere abhippAya - abhiprAya (puM.) (bhAva, Azaya, icchA, manano pariNAma, cittapravRtti) potAnA mananI dhAraNA, mAnyatAne abhiprAya kahevAmAM Ave che. AvazyakasUtranI cUrNimAM A abhiprAya 4 prakAre kahela che. 1. autpAtikI 2. vainayikI 3. kArmikI ane 4. pAriNAmikI. abhipyAyasiddha - abhiprAyasiddha (puM.) (buddhisiddha) AvazyakasUtramAM kahyuM che ke "je padAnusArI Adi vipula, saMzaya-viparyayAdi malarahita vimala ane sUkSmArthAvagAhinI sUkSma matiyukta che te buddhisiddha che athavA je autyAtijyAdi cAra buddhisaMpanna che te buddhisiddha che." miNeya - mitta (tri.). (1. ISTa, icchita, dhAreluM 2. saMyoga) ghaNI vakhata vyakti potAnI dhAraNAonA moTAM moTAM mahelo bAMdhI leto hoya che ane jayAre dhAreluM na thatAM te kAM to gAMDo thai jAya che. athavA susAIDa karI le che. are bhAI ! jyAre dhAryuM to dhaNInuM paNa thatuM nathI. to pachI sAmAnya zaktivALA ApaNI zuM visAta che. AthI bane tyAM sudhI khoTI dhAraNAo bAMdhavI nahi ane jo dhAryA pramANe na thAya, to cittane samAdhimaya rAkhavAnA prayatno karavAM, nahi ke khoTA mArge caDhAvavAnA. miva - madhamava () (parAbhava karavo, jItavuM, tiraskAra karavo) parAbhava be prakAranA kahela che. 1. dravyaparAbhava baLAdinA sAmarthyathI zatrune harAvavuM te dravyathI parAbhava che. 2. bhAvaparAbhava Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasarga, pariSahane sahana karavA ane cAritranA niraticAra pAlana dvArA mohanIyAdi karmono nAza karavo te bhAvaparAbhava che. maliva - (patra) (jItIne) fmamUya - miznara ( vya) (1.pIDA pAmIne 2. parAbhava karIne 3. tiraskAra karIne) abhibhUyaNANi (Na) - abhibhUyajJAnin (puM.) (kevalajJAnI) ATha kamAMnA cAra ghAtikarmono sarvathA kSaya karIne paMcamajJAnane varelA kevalajJAnI bhagavaMtane abhibhUyajJAnI paNa kahevAya che. zAstramAM abhibhUyajJAnInI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "atyAdi cAra jJAnone parAbhavIne je pAMcamAM kevalajJAnasahita varte che te abhibhUyajJAnI che.' pati - mamamaMca(vya.) (maMtrapATha vaDe saMskArita karIne) kAlikAcArya mATe kahevAmAM Ave che ke temanI pAse evI vidyA hatI ke maMtrapATha vaDe teo sarasavanA dANAne saMskArita karIne temAMthI sainiko utpanna karatAM hatAM. temaNe A vidyAno upayoga paNa jinazAsananI prabhAvanA mATe kyo hato. potAnA svArthanI siddhi mATe kyAreya nahi. mimalsa - mamavuM () (abhimanyu, arjuna ane subhadrano putra) bANAvalI arjunano putra ane vIrayoddhA abhimanyu mahAbhAratanA itihAsamAM prasiddha thai gayo. pitAnI gerahAjarImAM abhimanyue kauravo dvArA racavAmAM Avela sAta koThAne bhedyA hatAM. teNe kauravone ekalA hAthe spardhA ApIne haMphAvyA hatAM. jayAre kauravoe kapaTa karIne bhegA maLIne zastrarahita thayelA abhimanyune mAryo hato. fmamaya - AyAta ( (icchita, saMmata, iSTa) abhimayaTTha- abhimatArtha (puM.) (iSTArtha, Icchita artha) gaMgA nadI bhale judA judA pradezomAM alaga alaga nAme vahetI hoya paraMtu tenuM udgama sthAna to ekamAtra kailAsa parvata che. tema A jagatamAM bhale vividha mato ke paMtho pravartatA hoya paNa te badhAnuM mukhya uddagama sthAna to jinezvara paramAtmAnI vANI che. bhagavAnanI vANI to aneka dharmAtmaka ane sApekSa hoya che. tene sAMbhaLanArAoe potAnA icchita arthane pakaDIne navA mArgone sthApyA temAM bhUla ekAMtavAdane pakaDanArA kadAgrahIonI che jinavacananI nahi, mamaur -- gamana (kuM.) (garva,ahaMkAra) je viSaya ke vastune AzrayIne potAne UMco ane anyane TheTha mAne to te ahaMkAra che. Avo ahaMkAra karmabaMdhanuM kAraNa bane che. paNa jayAre te ja viSaya ke vastune AzrayIne bIjAne nIcA na mAnatAM,pote bhAgyazALI che ke tene dhana, dharmAdinI prApti thai che ema mAne te garva sanmAnanIya ane puNyabaMdhano hetu bane che. mAddha - madhamAna (2) (abhimAnanuM sthAna, atyaMta abhimAnI) - 16 - Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mafmAra - mamara (). (agnine utpanna karanAra vRkSavizeSa) abhimuha - abhimukha (tri.) (1. sanmukha sAme rahela, 2, kRtodyama) zAstromAM ullekha che ke "jinamatano virodha karanArA 363 pAkhaMDIo paNa paramAtmAnI dezanA sAMbhaLavA temanI parSadAmAM Ave che. bhagavAna jyAre dezanA ApI rahyA hoya che, tyAre temanI sanmukha rahelA te pAkhaMDIo paNa madArInI bIna sAMbhaLIne jema sApa nAce che tema potAnA mastakane DolAvatAM hoya che. kharekhara paramAtmAnI vANInA atizayo aciMtya che." mafmai (caM?) - amaradra(I.) (mahAbala rAjAno te nAmano mitra) abhiyAvaNNa - abhyApanna (tri.) (1. bhogane anukULa rahelo 2. sAvaghAnuSThAnamAM tatpara) aMdhArA kUvAmAM paDela vyaktine aMdaramAM rahela koIpaNa vastunuM jJAna hotuM nathI. tema mithyAtvarUpI UMDA kUvAmAM paDela ane hiMsAdi sAvadyAnuSThAnamAM tatpara ajJAnIne Adeya-anAdeya, kRtya-akRtya, hita-ahitAdi dharmonuM jJAna hotuM nathI. ahitAcaraNa dvArA te durgatiomAM AmathI tema athaDAto kUTAto rahe che. mag - fmati (strI). (1. rati, saMbhoga 2. prIti, anurAga) gozALo jayAre paramAtmAne gALo ApI rahyo hato tyAre prabhunuM apamAna sahana na thatAM sarvAnubhUti ane sunakSatra vacce paDyAM ane krodhasahita gozALAne vALavA lAgyAM. atikrodhe bharAyelA gozALAe tejalezyA mUkIne temane bhasmIbhUta karI nAMkhyA. te banne munipravaro krodhanI legyAmAM kALa karavA chatAM paNa devalokane pAmyA. tenI pAchaLa mukhyakAraNa che paramAtmA pratyeno temano anurAga. koi sAmAnya mANasa mArA prabhunuM ke temanA zAsananuM apamAna kevI rIte karI zake? mamaramaMta - maramALa (ki.) (1. rati karato, saMbhoga karato 2. prIti karato, anurAga karato) safmarAma - umarA (u.) (ramya, suMdara, manohara, ramaNIya). mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje Adijina stavanamAM paramAtmAnI suMdaratAnAM vakhANa karatAM kahe che "he prabhu! iMdra-caMdrasUrya-parvatAdimAM rahelA guNone laine jANe ke ApanA aMganuM nirmANa karavAmAM AvyuM che. ApanI AMkho jANe kamaLanI pAMkhaDI ja joi lo. ApanuM mastaka jANe pUrNimAno cAMda che. jANe ke jagatanI zreSTha ane suMdara vastuo ApanAmAM ja AvIne vaselI abhiruiya - abhirucita (tri.) (pasaMda paDela, gameluM, ruceluM) fmarUva - mamarU5 (re.) (kSaNe kSaNe navuM dekhAya tevuM suMdara, atyaMta sudaMra, jotA jotA koine kaMTALo na Ave tevuM suMdara) caramatIrthapati bhagavAna mahAvIranI aMtima dezanA soLa soLa prahara cAlavAM chatAM paNa koIne paNa UThIne cAlI javAnuM mana nahotuM thayuM. parSadAmAM beThelA badhA paramAtmAnI vANImAM ane temanuM rUpa jovAmAM eTalA tallIna banI gayA hatAM ke koine samayanuM bhAna ja nahotuM rahyuM. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ minag - manANa() (kathanane yogya jaNAvavA yogya) AvazyakasUtranI cUrNimAM kahyuM che ke "abhilAkha padArtha be prakAre che. 1. jaNAvavAne yogya 2. jaNAvavAne ayogya je jaNAvavAne yogya nathI tenI carcA nathI karI paraMtu je padArtho kathanane yogya che, tene kevalI bhagavaMto kevalajJAnathI jANIne lokanA upakAra kAje upadeza dvArA jaNAve che. fmanAva - mittApa (I.) (1. kahevuM, kathana karavuM, saMbhASaNa 2. zabdasaMdarbha, sUtrapATha, AlAvo) sAco ziSya te che ke je guru vaDe sahasA bolAyelA kathanane paNa saphaLa banAve. potAnI zakti na hovA chatAM paNa mArA gurudeve kIdhuM che ne basa ! temaNe kaheluM vacana have mAre siddha karI batAvavAnuM che. ema karIne puruSArthanA jore potAne te kAryamAM jhUkAvI de. ekalavya ane droNAcArya AnuM zreSTha udAharaNa che. abhilAvapAviyaTTa - abhilApaplAvitArtha (puM.) (zabdasahitano artha, zabda sAthe joDAyela artha) abhilAvapurisa - abhilApapuruSa (puM.) (puMliga vAcaka zabdo matrA - manAva (.) (icchA, prArthanA, kAmanA) yogazAstramAM lakhyuM che ke so rUpiyAvALo hajArane vAMche che. hajAropati lakhapati, lakhapati karoDapati, karoDapati abajopati banavA icche che. Ama AvI icchAo pUrI karavAmAM karavAmAM jIvana pUruM thaI jAya che paNa icchAo kyAreya samApta thatI nathI." abhivaDDiya - abhivaddhita (tri.) (1. adhikamAsa 2. adhikamAsavALuM varSa) ekatrIsa divasa ane ekaso covIsa athavA ekaso ekavIsa bhAgano mahino hoya tene abhivardhita kahevAya che. athavA je varSamAM tera caMdramAsa hoya te varSane abhivardhita kahevAmAM Ave che. abhivaDemANa - abhivardhayat (tri.) (abhivRddhi karato, vadhArato) koika jagyAe kahevAyuM che ke "dharma karatAM dhana vadhe dhana vadhatA mana vadha jAya, mana vadhatAM mahimA vadhe vadhatA vadhatA vadha jAya" arthAt je vyakti potAnA jIvanamAM dharmanI vRddhi kare che tenA jIvanamAM dhana, kIrti, yazAdinI vRddhi thAya che. dharma vadhArato puruSa aMtatogatvA potAnAM mahimAne vadhAre che. milAyA - pitta () (1. vacanathI stuti karavI 2. mastaka namAvI caraNasparza karavo, praNAma, namaskAra) pazcimI saMskRtithI prabhAvita thayelA AjanA loko evI dalIlo kare che ke sAmAvALA mATe tamArA manamAM mAna che. e ja ghaNuM che tenA mATe dekhADo karavAnI zI jarUra che. AvA lokene kahevAnuM mana thAya che ke tamArA manamAM je mAna che tene dekhADavAnuM mAdhyama bAhya AcaraNa che. tene dekhADo na kahevAya. jo tamAruM AcaraNa ja sadnathI to pachI temanA mATenuM mAna paNa kyAMthI sad hoya. AthI ja to bhAratIya saMskRtimAM vaDIlo AvatAM nAnA loko ubhA thaine, mastaka namAvI, caraNasparza karIne temanuM abhivAdana Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhivAyamANa - abhivAdayat (tri.) (1. abhivAdana karato, praNAma karato, namaskAra karato) mamavadara - vyApam (.) (guru ziSya vaccenI praznottarI, saMvAda, ukti prayukti) ziSyano sasaMzaya prazna ane guruno mArmika saTIka uttara. A vyavahAra prAcInakALathI dareka dharmamAM jovAmAM Ave che. pachI bhale e vaidikadharma hoya, jainadharma hoya, islAmadharma hoya ke khristI vagere dharmo hoya. jainadharmamAM bhagavatIsUtranAmaka Agama che. temAM gautamasvAmIe bhagavAna mahAvIrane kula 36000 prazno pUchyA ane prabhu vIre te badhAnA javAba ApyA hatAM. mamavAra - mAha (I.) (1. kAlikazrutaviSayaka guru ziSyanI ukti prayukti, kAlikazrutaviSayaka praznottarI) vahi- vidhi (pu.) (maryAdA, vyApti) siddhahaimavyAkaraNamAM abhividhinI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "jyAre koi vastu ke kSetrAdine samasta rIte AvarIne maryAdA ke vyAptinA arthamAM kathana karavAmAM Ave te abhividhi kahevAya che." - fmavRddhi (I.) (uttarabhAdrapada nakSatra) mamavutti - mamavarga (vya). (abhivRddhi karAvIne) jagadguru hIrasUrizvarajI mahArAja pAse koi maMtra-vidyAdinI zakti na hovAM chatAM, atyaMta krUra ane muslima bAdazAha pAse amArinuM pAlana karAvIne dharmanI abhivRddhi ane jinazAsananI apUrva prabhAvanA karAvI hatI. A vastu sAbita kare che ke jinaprarUpita cAritramAM eTalI badhI tAkAta che ke te gametevA siraphIrA ane kramAMkUra vyaktionuM hRdayaparivartana karI zake che. mamabaMnar - samavyaa (1) (1. svarUpathI ja prakAzita 2. prAdurbhAva) mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje vimalanAtha prabhunA stavanamAM kahyuM che ke "he prabhu ! anAdikAlIna rAMka evo jIva mithyAbhramaNAomAM ane mAnyatAomAM aTavAyelo hato. paraMtu parama karuNAvaMta guru bhagavaMte jinavANIrUpI paramAnnanuM dAna karyuM che, tyArathI mArA mithyAtvAlaMkArano nAza thayo che. AtmAmAM jANe samyajJAnarUpI sUryano prAdurbhAva thayo che. jeNe mArA AtmAmAM prakAza prakAza phelAvI dIdho che." masaMRA - majhA (a.). (AzaMkA, saMzaya, saMdeha) zAstrono abhyAsa karatAM koI padArtha khabara na paDe tyAre prazna thavo svAbhAvika che. ane te praznano uttara meLavavA gurune pRcchA kare tene siddhAMta mAnya gaNe che. paraMtu sabUra dareka vAtomAM ane tattvomAM mAtra zaMkApUrvakanA praznone zAstra amAnya ane mithyAtva gaNe che. kemake temAM potAnI paMDitAi batADavAnI ghelachA athavA AtmAmAM paDela zaMkAzIlIyo svabhAva kAraNa che. abhisaMki (Na)- abhizaDina (tri.) (1. zaMkA karanAra, 2. bhIru, Darapoka) fmae( ) - fmag(g.) (bhAva rAga, dravyAdi pratibaMdha) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi ramaNanA AzramamAM ghaNA badhA vyasanIo potAnI parezAnIo laine AvatA hatAM. eka bhAIe AvIne maharSine kahyuM ke huM tambAkunI Adata choDavA mAMguM chuM paNa te kemeya karIne chUTatI nathI. maharSi tene potAnI sAthe udyAnamAM lai gayA ane tyAM AgaLa eka dazya batAvyuM. jemAM eka mANasa jhADane vaLagIne bUmo pADato hato. are ! mane A jhADathI koi choDAvo te mane choDatuM nathI. jonAre kahyuM mahArAja A to mUrkha lAge che. jhADa tene nahi te jhADane choDato nathI, maharSie kahyuM bhAi jo te mUrkha che to tuM mahAmUrkha che kemake tambAku tane nahi tuM tambAkune nathI choDato. keTalo sacoTa javAba! mamaraMgAya - siMgAta (si.) (pazIrUpe banela, utpanna) masaMthAra - amisaMthaRUT (7) (paryAlocana, vicAravuM) koipaNa vyakti janmathI ja mahAna nathI hoto. te mahAna bane che teNe karelA kAyathI. te kAryo karatA tenAthI bhUlo paNa thai hoi zake che. paraMtu te ja bhUlonuM paryAlocana karIne, punaH te bAbatonuM dhyAna rAkhIne bhUla vinAnI pravRttithI te saphaLa bane che. jethI lokamAM te mahAna ane sanmAnanIya tarIke prasiddhi pAme che. gamanathi - mithita () (grahaNa karela, svIkArela) vRtti be prakAre che 1. siMhavRtti ane 2. ziyALavRtti. jaMgalano rAjA siMha ekavAra je kAryasvIkAre che tene koipaNa saMjogomAM svaparAkrame pAra pADe che. jayAre ziyALa AraMbhe zUrAnI jema pravRttino prAraMbha to kare che paNa koi Apatti ke bhaya Ave dhUma dabAvIne bhAgI jAya che. nigraMtha sAdhu paNa siMhavRtti jevA hoya che. ekavAra svIkArela kAryane daDha manobaLapUrvaka pAra pADe che. abhisaMbhUya - abhisaMbhUta (tri.) (prAdurbhAva thayela, pragaTa thayela) abhisaMvaDDa - abhisaMvRddha (tri.) (dharmazravaNayogya avasthAmAM vartato) dareka kSetra ke pravRttimAM yogyatA vagara ke yogyatAnAM paripAka vagara badhuM ja vyartha ane niSphaLa che. anAdikAlIna mithyAtvamAM vartatA jIvamAM prathama jinamArganI sanmukha thavAnI yogyatA hovI joie. tyArabAda jinamArgapatitanI yogyatA, tenA pachI. jinadharmanI prAptinI yogyatA, sadUgurunI prAptinI yogyatA A badhI yogyatAnI avasthAomAMthI pasAra thayA bAda jIvamAM dharmazravaNanI yogyatA utpanna thAya che. je jIva guruvANInI zravaNayogyAvasthAmAM vartI rahyo che, te jIva najIkanA kALamAM samyajJAnadarzana ane cAritraprAptinI yogyatA paNa meLavI le che. abhisaMvuDDa - abhisaMbuddha (tri.) (dharmakathAdi nimittane prApta karIne puNyapApano jJAta, bodha pAmela) abhisamaNNAgaya - abhisamanvAgata (tri.) (1. zabdasvarUpa samajIne avadhAraNa karela 2. prApta, maLela 3. bAMdhyA pachI udayAvalikAmAM Avela karma) sthAnAMgasUtramAM kahyuM che ke "jIva tIvra mohavaza narakAdi durgatiyogya karmano baMdha kare che tyAre tene khyAla nathI hoto ke AnuM pariNAma zuM Avaze. pUrvabaddha karma jyAre udayAvalikAmAM AvIne jIvane teno vipAka cakhADavA sanmukha thAya che. tyAre prANI, vicAre che ke hAya re ! te samaye meM AvuM pApa na karyuM hota to mAre Aje AvAM mAThA pariNAma bhogavavAM na paData." abhisamAgama - abhisamAgama (puM.) (1. arthaviSayaka saMzayarahita maryAdApUrvakanuM jJAna) padArthane viSaya banAvanAra nirNayAtmaka jJAna jIvane traNa prakAre thAya che. 1. urvalokasaMbaMdhi 2. adholokasaMbaMdhi ane 3. - 20 - Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tichalokasaMbaMdhi. A traNeya jJAna maryAdAvALA arthAta jIvone AzrayIne nizcita sImAvALuM vividha prakAranuM hoya che. A jJAnane avadhijJAna paNa kahevAmAM Ave che. abhisamAgamma- abhisamAgamya (avya.) (1. sanmukha jaine 2. maryAdApUrvakanuM jANIne) abhisamecca - abhisametya (avya.) (1, samyakjhakAre jANIne 2. sAme jaIne) misara - mamarA (2) (sanmukha javuM, sAme javuM) guruvaMdana bhASyamAM vinayanA prakAromAM prAhuNAvinaya kahevAmAM Avela che. jayAre koi svagaccha ke paragacchanA sAdhu vasatimAM padhAre. tyAre temane levA mATe potAnA sthAnathI uThIne thoDuMka cAlIne sanmukha temane levA javuM te prAhuNAvinaya che. mamiti - maharita (ra.) (ratinA mATe saMketasthaLane prApta) mafmasava - mamarava (I.) (1. maghAdino arka 2. madya-mAMsAdi mizrita dravya) jene madha-mAMsAdino niyama che. tevA mAMsAdinA varjakane anAbhogAdi vazAt bhUlathI madya-mAMsAdi mizrita AhArAdi khavAI jAya to niyamano bhaMga thato nathI. paraMtu niyamamAM aticAra lAge che. zuddhapratijJApAlakane akhAdya AhArano khyAla AvatAM AgaLa na vadhatAM tevAM AhArano turaMta tyAga kare che ane gItArtha guru pAse lAgale aticAranuM prAyazcitta le che. mamafsatta - maffsa$() (jeno abhiSeka karavAmAM Avela che te) fmA - peja (!). (1. zukrazoNitano saMyoga 2. rAjA ke AcAryAdi padavI samaye karavAmAM AvatI kriyA) rAjaputranI rAjagAdI para sthApanA karatI vakhate vividha tIrthono auSadhimizrita zuddhajaLane maMtroccArapUrvaka mastaka para jalasiMcana karavAmAM Ave tene abhiSeka kahevAmAM Ave che. AcArya padavIdAna vakhate jalano Upayoga na karatAM guru maMtroccAra pUrvaka nUtana AcAryanA mastaka para vAsakSeparUpa abhiSeka kare che. abhisegajalapUyapya (Na)-abhiSekajalapUtAtman (puM.) (1. abhiSekajalathI pavitra karAyo che AtmA jenA vaDe te) abhisegapeDha - abhiSekapITha (puM.) (abhiSekamaMDapamAM rahela abhiSeka karavAnuM siMhAsana) je siMhAsana ke bAjoTha para besADIne rAjayAbhiSekAdi karavAmAM Ave tene abhiSekapITha kahevAmAM Ave che. amareja (4) kaMda -- jemA (.) (abhiSekamAM upayogI upakaraNa) mafmA (4) samA - mAmA (wi.) (abhiSeka sthAna) je sthaLa upara abhiSekanI saMpUrNa kriyA karavAmAM Ave te jagyAne abhiSekasabhA kahevAmAM Ave che. pUrvanA kALe rAjakumArano Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiSeka rAjyano pratyeka nAgarika joi zake te hetuthI khullA medAnamAM vizALamaMca upara athavA raMgamaMDapamAM abhiSeka mahotsava goThavavAmAM Avato hato. abhisegasilA - abhiSekazilA (strI.) (tIrthakaranI abhiSeka zilA) aDhIdviIpa aMtargata je paNa kSetramAM tIrthakara bhagavaMtano janma thAya che tyAre meruparvata para cosaTha iMdro maLIne temano janmAbhiSeka mahotsava karatAM hoya che. saudharmedra jinezvara paramAtmAne potAnA khoLAmAM rAkhIne jalAbhiSeka karatAM hoya che. je zilA para besIne prabhuno janmAbhiSeka karavAmAM Ave che tene abhiSekazilA kahevAmAM Ave che. manen - praveza (a.) (gacchamahattarikA, pravartinI) gaccha Azrita sAdhvI samudAyanI mukhyA pade jJAnAdiguNe vRddha je sAdhvI bhagavaMtanI sthApanA karavAmAM Ave che. temane AgamikabhASAmAM abhiSekA kahevAya che. mannA - mAthA (2) (svAdhyAyabhUmi) je sthAnamAM divasabhara svAdhyAya karIne rAtrinuM rokANa karIne bIjA divase savAre punaH svasthAne sAdhu jAya tene abhizayA kahevAmAM Ave che. abhiniSaghA zabdamAM AnuM kathana karavAmAM Avela che. mafmasaMga - mafmadhya (I.) (rAga, gRddhi, Asakti) sad ke asa padArtho pratyeno rAga hamezAM mAraka kahyo che. jayAM sudhI cittamAM rAganuM sAmrAjaya raheluM che tyAMsudhI vItarAga bhagavaMta ke temano dharma pravezI kevI rIte zake ? gharane jo svaccha ane manohara banAvavuM haze to gharanI gaMdakI to sApha karavI ja paDaze. fma - fmahatya ( vya.) (balAtkAra karIne, jabaradastI karIne) bALakanI icchA na hovA chatAM paNa mAtA tene kaDavI davA jabaradastI karIne pIvaDAve che. temAM mAtAno putra pratye dveSa nathI hoto. kemake tene khabara che ke putra mATe davA nukasAnakAraka nahi kiMtu svAthyavardhaka che. tema guru ziSya pAse balAtkAre paNa cAritra paLAve. ziSyanI anicchAe paNa tene sadanuSThanomAM joDe. temAM gurune potAnI AjJA manAvavAno ahaMkAra ke ziSya upara koi vaiSa nathI hoto, te jANe che ke anicchAe paNa kareluM zubha anuSThAna tenI gati sudhAranAra che. mamaH -- fmahaMta (2) (sanmukha lAvela, sAmethI lAvela) gocarInA 47doSomAM eka doSa che abhihatA. temAM sAdhu pratyenA anurAgAdithI koi gRhastha zramaNa mATe gharethI ke bIje gAmethI sAme AhAra laIne Ave to tevI bhikSA sAdhune akalpa banI jAya che. tevAM doSita AhArane sAdhu kyAreya paNa grahaNa karatAM nathI. abhihaNaNa - abhihanana (na.) (sAme AvatAMne haNavo, lAto mAravI, hiMsA) mahAmAna - manana (3) (lAtathI prahAra karanAra, haNanAra) A duniyAmAM evA kautukI loko paNa vase che. jeo potAnA kautuka ane manoraMjana mATe muMgA tathA nirbaLa prANI para atyAcAra Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatAM jovA maLe che. cAlatA cAlatA rastAmAM kUtaruM haze to tene amastA ja lAtethI haNaze. kIDIo potAnA nagarA tarapha jatI. haze to vacce AMgaLIo mUkIne tene mUMjhavaze. lokone eprilaphUla banAvIne AnaMda leze. AvA vinA karANe bIjAnI lAgaNIo ke zarIrane haNanAra parabhavamAM paramAdhAmI bane che. evuM zAstrIya kathana che. fmaya - mafhata () (pagathI dabAvela, haNAyela) mahAna - mathAna () (1. nAma, saMjJA 2. vAcaka, zabda 3. ukti, kathana) koipaNa vyakti ke padArthane oLakhavA mATenuM mAdhyama eTale nAma. pUrvanA samayamAM potAnA kuLamAM janma pAmela putra ke putrInA nAmo temanA guNane anusAra ke guNavALA pADavAmAM AvatAM hatAM. jethI temanAmAM nAmAnusAra guNo Ave. atyaMta rUpavAna hoya to rUpakumAra ke rUpavatI, padmAvatI, zreyAMsa vagere evA to keTalAya guNagarbhita nAmo hatA. jyAre AjanA kALamAM to sAva minIMgalesa nAmo pADavAmAM Ave che. jeno koi ja artha nIkaLato nathI hoto. pachI saMtAno nirguNa ane saMskAra vagaranA pAke temAM zuM navAi che. abhihANabheya -- abhidhAnabheda (puM.) (1. nAmabheda 2. vAcakabheda 3. kathana prakAra) abhihANaheukusala - abhidhAnahetukuzala (puM.) (zabdamArgamAM atikuzala, hetune jaNAvanAra zabdAdimAM kuzala) fmahita (2) - mafmati (ra.) (ukta, kahela) jJAnAvaraNIyakarmanA udayanA kAraNe sAdhu koipaNa viziSTa zAstrono abhyAsa na karI zake to cAlaze. kemake tenAthI mokSaprApti aTakI javAnI nathI. paNa zramaNajIvanane prAyogya aSTapravacanamAtAnuM pAlana to avazya kaheluM che. kemake zAstronA abhyAsa pachI paNa aSTapravacanamAtAnuM pAlana ja karavAnuM che. tenA vinA mukti thavI zakya ja nathI. mApatuSamuni pAse jJAna na hovAM chatAM aSTapravacanamAtAnA pAlane kevalajJAnane pAmI gayA. ai - mamara (tri.). (1. bhayarahita, nirbhIka 2. madhyama grAmanI eka mUchanA) utpanna thanArI takalIpho vyaktine eTalI bhayabhIta nathI karatI jeTalI te takalIphono vicAra, mANasa takalIphano sAmano karyA pahelA ja vicArI le che ke are bApa re! AvuM thai gayuM have zuM karIza? zAstrIya kathana che ke koipaNa paristhitimAM vyaktie nirbhaya banavuM joie. bhayarahita cittavALA vyaktine dareka takalIphomAM paNa rasto maLI Ave che. amunike - mukvA (vya.) (1. nahi anubhavIne 2. nahi jamIne) abhujjaMtaga - abhyujyamAna (tri.) (1. nahi phelAyela 2. kriyArahita, vyApArarahita) siddhazilAmAM vasatAM siddhabhagavaMtonA kahelA guNomAM eka guNa Ave che niSkriyano, siddhaparamAtmA koIpaNa kArya ke vyApArarahita hoya che. teo koipaNa jAtanA AraMbha ke samAraMbho karatAM nathI. kemake tyAM zarIra ja nathI hotuM. je niSkriyatA siddha bhagavaMta mATe guNa che te ja niSkriyatA mokSamArgamAM vartatA jIvo mATe durguNa che. kemake jayAM sudhI mukti prApta na thAya tyAMsudhI mokSecchu jIvoe sadaiva udyamavaMta ane kriyAzIla rahevuM joie. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhuttabhoga - abhuktabhoga (tri.) (bAladIkSita sAdhu) karmabaMdhanA kAraNabhUta strI vagere sAMsArika bhogone bhogavyA vinA ja je kumAra avasthAmAM pravrajita thayA che tevA bAlazramaNane abhuktabhoga ke abhuktabhogI kahevAya che. bhUmavi- amUttimAla (). (saMpattino abhAva) bhautikasaMpattine sarvesarvA mAnanAra bhogIne tenI hayAtImAM mAtra zArirIka sukha ja maLe che. je divase te saMpattino abhAva thAya che. tyAre te nirbaLa ane hatAza banI jAya che. jyAre adhyAtmayogIo pAse bhale bAhyasaMpattino abhAva hoya kiMtu Atmika guNasaMpattino akhUTakhajAnAnA te mAlika hoya che. teo bAhyasaMpattinA abhAvamAM paNa mojanI jIMdagI mANatAM hoya che. amUDamAvA - apUto bAvana () (asatyano bheda) je vastu je svarUpe hoya te pramANe pratipAdana na karatAM tenAthI viparIta prakAre jaNAvavuM tene abhUtodubhAvana kahevAya che. jemake AtmA cokhAnA dANA jeTalo ja che athavA AtmA sarvagata che. amafmasaMga - amRtaifmAna(I.) (1. jenAthI prANIone bhaya nathI te 2. prazasta vANIvinaya bheda) baLadevamuni mATe kahevAya che ke teoe kSamAguNane utkRSTa avasthAe AtmasAt karyo hato. te kSamAguNanA prabhAve jaMgalanA jaMgalI jAnavaro je janmajAtathI ekabIjAnA duzmana hoya. te paNa potAnA vairabhAva choDIne mitra banIne rahetAM hatAM. je gabharu. ane bIkaNa prANIo hatAM temane baLadevamunithI koi jAtano bhaya hato ja nahi. *mena - gamegha (u.) (jane bhedI na zakAya tevuM) samaya ane paramANu evA che je bhedyA bhedI zakAya tevA nathI. yAvata kevalI bhagavaMta te samaya ane paramANunI saMbhAvanAnA arthamAM paNa bheda karI zakatAM nathI. abhejjakavaya - abhedyakavaca (na.) (anyathI bhedI na zakAya tevuM kavaca) yoddhA jyAre yuddhamAM utare che tyAre zatrunA vArane niSphaLa banAvavA mATe abhedya evA kavacane dhAraNa kare che. tema karma sAme yuddhamAM utarela zramaNa karyasamrATu mohanIyanA vArane asaphaLa banAvavA mATe jinAjJArUpI abhedya kavacane dhAraNa kare che. amera - amera (g) (bhedarahita) amona - amona (6) (saMyamanI upabRhaNArthe svasattAnuM sthApana) upabRhaNA eTale sarAhanA karIne vRddhi karavI. zramaNe potAnA saMyamanI upabRhaNA arthAta vRddhi mATe sAvaghakarmamAM avyApArarUpa svasattAnuM sthApana karavuM joIe. mamaMyara - amada(.). (jenA ghare bhojana na thai zake tevA ghara, nIcalI jatinA gharo) karmanI thiyarImAM mAnanAra jainadharma kyAreya UMca-nIcano bhedabhAva rAkhato nathI. kiMtu jinadharmanI avahelanA ke laghutAna thAya - 24 - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te mATe nIcalI jAtinA dhobI AdinA gharomAM sAdhune AhAra levAno niSedha karela che. kemake temanA gharethI bhikSA letA loko evuM vicAre ke zuM jainadharmanA sAdhu ATalA hIna che ke potAnuM peTa bharavA mATe nIcajAtivALAnA tyAM paNa ghUsI jAya che. AthI zAstramAM tevA gharone abhojayagRha tarIke kahevAmAM AvelA che. samayaT - amonana (1) (anAhAra, upavAsa) mamatra -- amatina (tri.) (svaccha, nirmala) siddhazilAmAM birAjamAna siddhabhagavaMtono AtmA sphaTika jevo pAradarzI, darpaNa jevo svaccha ane jemAM koI jAtanA taraMgo nathI tevA nirmaLa jaLa jevo acaMcaLa hoya che. amaMgalanimitta - amaMgalanimitta (tri.) (amaMgaLasUcaka nimitta, bhAvI aniSTa jaNAvanAra cihno) vyaktinA bhaviSyane jaNAvanAra jayotiSa zAstranI jema nimittazAstra paNa lokamAM prasiddha che. zArIrika aMgonuM skaraNa, pakSIonA avAja vagere vyaktinA bhAvi maMgaLa ke amaMgaLanA sUcaka che. jyAre koIpaNa kArya karavA mATe nIkaLe che tyAre aMgaphuraNAdi nimittathI te potAnA maMgaLa ke amaMgaLanuM anumAna kare che. mA - mamaf (I.) (1. mithyAtvakaSAyAdi 2. kumArga, kharAba rasto 3. kumata, kudarzana) mithyAdarzananI prazaMsA karavI te eka prakArano aticAra che. jinamArgane pAmela AtmAe AvA kumArgathI dUra rahevuM joie. jo bhUlathI paNa tenI prazaMsAdi thai jAya to gItArtha gurubhagavaMtanI samIpe tenuM prAyazcitta levuM ghaTe che. anyathA mithyAtvano doSa lAge che. amaggalagga - amArgalagna (puM.) (1. mithyAtvI 2. pArthasthAdi sAdhu) mAtra vaidika, kapilAdi dharmane pAmelA ja mithyAtvI hoya che evuM nathI. jinadharma ane zramaNapaNuM pAmyA pachI paNa viparIta AcaraNa karanArA pArthasthAdi sAdhuo paNa mithyAtvI ja che. AthI ja to tevA pArthastha-kuzIlAdi sAdhuone vaMdanano paNa niSedha karavAmAM Avelo che. mamayA (mAmA) ya - mAthAta (I.) (1. corI na karavI te 2. amAri, abhayaghoSaNA) lakSmI be prakAranI kahelI che 1. dhanalakSmI ane 2. prANalakSmI. dIkSA lenAra AtmA varSIdAna dvArA sau prathama dhana pratyenuM nirapekSapaNuM jAhera kare che. adattAdAna mahAvratanA dhAraka sAdhu kadApi bIjAnI vastu pUkyA vinA aDatAM paNa nathI to pachI levAnI to vAta ja kyAM rahI. temaja sarvathAprANAtipAta mahAvratanA uccAraNa dvArA jagatanA tamAma jIvone abhayadAna ApIne amArinI ghoSaNA kare che. Ama teo anyanI dhanalakSmI ke prANalakSmInuM haraNa karatAM nathI. gamaa - mamatyi (kuM.). (maMtrI, pradhAna) prAcIna rAjAzAhImAM rAjayano kArabhAra calAvavA mATe maMtrInI niyukti karavAmAM AvatI hatI. temAMya pUrve evo ja niyama hato ke maMtrIpade jo koIne sthApavA hoya to jainapuruSane ja sthApavo. kemake khAnadAnI, vaphAdArI, zUravIratA ane kunehabuddhi Adi guNo tenAmAM ja hoya. pUrveno itihAsa tapAsI juo kapardi, cANakya, abhayakumAra, udayana vagere maMtrIo dharme jaina ja hatAM. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamarca (g) (deva, devatA) amaccapujja - amartyapUjya (tri.) (tIrthakara Adi, jina) dazavaikAlisUtranI prathama ja gAthAmAM kahyuM che ke "dharma ahiMsA, saMyama ane parUpa che. je AtmAnuM mana AvA triveNIsaMgamarUpa dharmamAM rata hoya che. tevA dharmiSTha AtmAne devatAo paNa mastaka jhUkAvIne namaskAra kare che. te amaryapUjaya bane che." amara () - masjini (ri.) (irSArahita, para Rddhi dekhIne dveSa na karanAra) caudaso cummAlIsa graMthanA racayitA yAkinImahattarAsUna haribhadrasUri mahArAje potAnA pratyeka graMthonA aMtamAM eka ja icchA pragaTa karI che. Akhu vizva matsara ISyarahita bano. kemake sAmAnyathI mANasa bIjAnA guNo, saMpatti vageremAM sadaiva irSyA karato rahe che. irSAnA kAraNe tenuM citta dharmamAM sthira thatuM nathI. te bIjAnuM hita vicArI zakato nathI. je bIjAnuM hita karato nathI samajI lejo ke karmasattA tenuM paNa hita karatI nathI. amacchariyayA - amatsarikatA (strI.) (irSAno abhAva, pArakA guNone sahana karavA te) mAtra upasargo ane pariSahone sahana karavAM e ja sAdhudharma nathI. potAnA karatAM guNomAM caDhiyAtA evA guNavAnuM puruSanI IrSyA na karavI te paNa sAdhudharma ja che. mokSaprAptinA vikAsakramamAM amAtsaryaguNane paNa sahayogI kAraNa mAnavAmAM AvyuM che. amajjamaMsAsi (Na)- amadyamAMsAzin (tri.) (madya ane mAMsanuM sevana na karanAra) kRSNa mahArAjAe parSadAmAM bhagavAna neminAthane pUchyuM "he prabhu ! mArI dvArikA nagarInA nAzamAM kAraNa koNa banaze ?" neminAthe kahyuM "he kRSNa ! tamArI nagarInA nAzamAM madirA kAraNabhUta banaze.' A vAta sAMbhaLatA ja temaNe samagra nagaramAM madyasevana para pratibaMdha mUkAvI dIdho. tenA pratApe cha mAsa sudhI dvArikA nagarIne jIvatadAna maLyuM hatuM. vicAro juo eka madirAnA tyAgathI AvuM acitya pariNAma maLe che to madirA ane mAMsanuM sevana na karanAra A bhavamAM ane parabhavamAM keTaluM uttama phaLa prApta kare che. maHRI - mamarAva (I.) (maryAdAmAM nahi vartanAra) je maryAdAsahita varte tenuM nAma Arya, AryabhUmimAM janmela vyaktimAM maryAdAguNa hovo ja ghaTe, anyathA je koipaNa jAtanI maryAdAmAM nathI mAnato ane AchakalAI bharyuM vartana kare che te AryabhUmimAM janmela hovAM chatAM paNa anArya ja che. kama -- madhya (2) (jano vibhAga na karI zakAya tevuM, madhya vinAnuM) gamana - makara () (1. jJAna, nirNaya 2. aMta, avasAna) sAmAnya lokamAM izvarakatvano mata pravarte che. jainadharma tevuM nathI mAnato.kemake paramAtmAe loka banAvyo nathI paraMtu jevo che tevo batAvyo che. jagatamAM rahela sanmArga ane asanmArga banneno paricaya Apyo che. have temAMthI kayo mArga grahaNa karavo teno nirNaya to aMtatogatvA vyaktie pote ja karavAno rahe che. - 26 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *manas (.) (asaMjJI ,manarahita, vicArazUnya mana) zAstromAM siddhabhagavaMtone amanA kahevAmAM AvyA che. muktAtmAo sarvapudgalo rahita hovAthI temane mana paNa hotuM nathI. mana e saMsArI prANIne ja saMbhave che kemake saMsAravardhaka ke nAzakamAM mana ja kAraNabhUta bane che. jyAre siddhaparamAtmAo to nitAMta AtmaramaNatAmAM ja saMlagna hoya che. amaI - mama i(vya.) (analpa, thoDuM nahi) mamama - amanamApa (B). (manane agrAhya, manane pratikULa, aniSTa, amanohara) jagatamAM anukULa ke pratikULa vastu ke prasaMgo manane AzrayIne ja che. ApaNuM mana ja nakkI kare che ke A mane anukULa che, priya che ane A apriya che. eTale ja jJAnI bhagavaMto pharamAve che ke mane mAnela pratikULa paristhiti ke pugalone viSe AtmAne vicalita thavA na dezo. mamano (B). (aniSTa, amanohara) samavanAtha (2.) (pIDA karanAra, dukhotpAdaka) bIjAne pIDA ApanAra, ullu banAvanAra ema bhale samajato hoya ke huM khUba ja hoMziyAra chuM. bIjAne mArA manoraMjananuM sAdhana banAvuM chuM. tene khabara nathI ke bIjAne manoraMjananuM sAdhana banAvanAra te pote ja karmasattAnuM ramakaDuM banI jAya che. je divase karmasattAnI najara haze tyAre tenA pariNAmo veThatAM navaje pANI utaraze. kahevAya che ke karmarAjAnI lAThImAM avAja nathI hoto paNa teno mAra anaMtA bhavo sudhI pIDA Ape che. mAi - amano () (manane pratikULa, asuMdara, amanohara, aniSTa, azubha) ArtadhyAna e dharmadhyAnamAM bAdhakatattva che. manane jayAre pratikULa saMyogo prApta thAya che tyAre te atyaMta vihvaLa banI uThe che. aniSTasaMyoge niHsAsA nAMkhavA lAge che. paraMtu maLela paristhiti svakRta karmane AdhArita che tema vicArato nathI. AvI cittanI vihvaLa avasthA te ArtadhyAna che. je jIvane dharmamArgamAM AgaLa vadhavA detuM nathI. amaNuNNatara - amanojJatara (tri.) (atizaya asuMdara, atyaMta azobhanIya). amaNuNNasamuppAya - amanojJasamutpAda (tri.) (asadanuSThAnathI utpanna thayela dukha) vyakti A lokamAM je dukha, daridratA, pIDAdi mAThA pariNAmo bhogave che. tenI pAchaLa koi izvarAdi kAraNabhUta nathI. tenI pAchaLa mukhya kAraNa che to jIve pote karela asatkarmo. mATe ja pUrvanA bhavamAM ke A bhavamAM karela asadanuSThAnanA pratApe utpanna thayela dukho to teNe bhogavavA ja rahyA. amagr4 - manuSya (I.) (1. deva vagere 2. napuMsaka) Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amai - (.) (bhAjana, pAtra) jevI rIte uttamakuLanA loko suvarNa, cAMdI ke kAMsA jevA Ucca bhAjanamAM bhojana karatA hoya che. tevI rIte Ucca vicArasaraNIvALA guNavAna puruSo haMmezAM ziSTa AcaraNa karatAM hoya che. teo kuLa ke dharma lAje tevI ekapaNa pravRtti karatA nathI. mamama - gama (tri) (1. mamatvarahita 2. AvatI covIzImAM thanAra 12mAM tIrthakara 3. yugalikamanuSyanI jAtino eka bheda 4. divasanuM paccIsamuM muhUta) bhagavAna neminAthanA moTA bhAi, A avasarpiNIkALanA navamAM vAsudeva ane vartamAnakALe trIjI narakamAM duHkho bhogavI rahelA kRSNa mahArAjAe aDhArahajAra sAdhuone utkRSTa bhAvapUrvaka vaMdana karyA hatAM. tenA prabhAve AvatI covIzImAM bAramAM amama nAme tIrthaMkara padavI prApta karaze. amamattaya - amamatvaka (tri.) (mUcharahita, mamatvarahita) jagatamAM koi vastu ke vyakti mAraka athavA to tAraka nathI hotI. jIvane jo koi durgatimAM ke sadgatimAM laI janAra che to tenA pratyenI Asakti ke nirmamatA. AthI ja to ucca guNavattAyukta svAdiSTa bhojananA tyAgI mahAtmA puNyano baMdha ane atiniMdanIya tathA heya evI viSTAnuM bhojana karanAra Dukkara azubhakarmano baMdha kare che. amamAyamANa - amamIkurvat (tri.) (mamatva nahi karato, koIpaNa vastu para mUcha nahi rAkhato) 3mamaUTI - ekamanA (sTait) (aalita ane spaSTa vANI) AcAryapadane yogya guNomAM eka guNa che amanmanA, AcAryapadavInI yogyatA dharAvanAra zramaNanI vANI asmalita ane spaSTa hovI joIe. temanuM kathana sAmevALo zrotA atyaMta spaSTa rIte samajI zake tevuM ane nadInA pravAhanI jema akhkhalita gativALuM hovuM joie. anyathA arthano anartha thai jAya che. athavA samajI na zakavAthI abodhavya rahI jAya che. zramaya - amRta (2) (1. amRta, sudhA 2. kSIrodadhisamudranuM jaLa 3. mokSa 4. ghI 5. homamAM avaziSTadravya 6. baheDAnuM vRkSa 7. maraNazUnya 8. ayAcita vastu) bhojananI madhyamAM jala amRtasamAna che. rogamAM auSadhi amRtasamAna che. dukhamAM mIThAvacana amRta samAna che. baLavRddhi mATe ghI amRta samAna che ane dharmavRddhi mATe zuddhaaMtaHkaraNa e amRtasamAna che. umatha (2.) (1, vikArarahita 2. caMdra) jalano svabhAva atyaMta zItala ane svaccha rahevAno che. pANImAM uThatA taraMgonA kAraNe temAM DahoLApaNuM jaNAya che. tevI rIte AtmAno svabhAva anaMta jJAnadarzana ane cAritramaya che. temAM koipaNa jAtano vikAra nathI. paraMtu AtmAmAM uThatA krodha, lobha, mAna, mAyAdi kaSAyonA kAraNe te malina jaNAya che. amayakalasa - amRtakalaza (puM.) (amRtapUrNa kuMbha). Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amayaghosa - amRtaghoSa (puM.) (kAkaMdI nagarIno eka prasiddha rAjA) amayaNihi - amRtanidhi (puM.) (kAMjanabalAnaka sthita devI) amayataraMgiNI - amRtataraMgiNI (strI.) (mahopAdhyAya yazovijayaviracita TIkA) amanikA (2) (caMdra) vaidikomAM AtmAnI ekatvanI siddhi mATe kaheluM che ke "AkAzamAM caMdra eka ja hovAM chatAM vividha taLAva, nadI, sAgarAdimAM anekarUpe bhAse che. tema jagatamAM AtmA eka ja che paraMtu vividha prANIomAM ceSTAnA bhede anekarUpe bhAse che. jayAre jainadharma bhinna bhinna prANImAM alaga alaga AtmA che ema mAne che. mayag (v) - amRtAtma (kuM.) (dharmamaghasamAdhi) prayatna - makRtawta (ra.) (amRtanI upamAvALuM phaLa, atisvAdiSTa phaLa) je sAdhu dazavidha yatidharmanuM pAlana kare che. upasarga-pariSahone daDhatApUrvaka sahana kare che tathA upazamarasane dhAraNa kare che. te AtmA nitye mokSarUpI amRtaphaLanA svAdane cAkhe che. samayava - amRtava (at) (latAvizeSa, amRtalatA, guDUcI) amayabhUya - amRtabhUta (tri.) (mAdhuryAdi guNothI amRtasamAna) je AhAra mAdhuryAdiSasayukta hoya te amRtabhojana bane che. te bhojanane khAnara atiprasannatAne pAme che ane punaH punaH tevA AhAranI icchA darzAve che. tema jinadharmanA dezakanI dezanA paNa vividha raso yukta hovI joie. je zrotAne ati AnaMdollAsa pragaTa karAvanArI bane ane pharI pharI tene sAMbhaLavAnI bhUkha utpanna kare. amayarasAsAyaNNu - amRtarasAsvAdajJa (tri.) (amRtarasanA svAdane jANanAra) mamaravAsa - amRtavarSa (I.) (tIrthakaranA janmAdi prasaMge devo dvArA karavAmAM AvatI varSA) tIrthakara bhagavaMtanA paMcakalyANakAdi prasaMgomAM tathA tapasyAnA pAraNAdi prasaMgomAM devatAo vaDe amIchAMTaNAM svarUpa amRtavarSA karavAmAM Ave che. mathakSaya - amRtasvA (I.) (amRta tulya svAda) mayasara - amRtasAra (1) (mokSa pratipAdaka, mokSa prApta karAvanAra) Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammatitarkamAM kahyuM che ke "jenA dvArA AtmA sarvadukho ane karmothI mukta thaIne mokSa prApta kare te saghaLAya anuSThAno amRtasAra kahevAya che.' arthAta je anuSThAno mokSa prAptimAM sahAyaka bane te badhA ja anuSThAna amRtasAra che. amara - amara (I.) (1. deva 2. RSabhadevanA teramAM putranuM nAma 3. siddha bhagavaMta 4. anaMtavIrya nAmaka bhAvijinanA pUrvabhavanuM nAma). vyutpatti koSamAM amara zabdano artha karatAM lakhyuM che ke "jene mRtyu sparzI nathI zakatuM te amara che." devonA vividha nAmomAM eka nAma Ave che amara. devone amara tarIke oLakhAya che kiMtu kharA arthamAM te paNa amara nathI. kemake mRtyuno sAmano temane paNa karavo paDato hoya che. jyAre siddha bhagavaMto nAmathI ane guNathI banne rIte amara che. temane janma ke maraNa sAthe koI jAtano saMbaMdha rahyo nathI. AthI teo sAcA arthamAM amara che. amarA - amara tu (pu.) (ta nAme eka rAjakumAra) vijayakSetramAM tamAlanagarInA rAjA samarajaMdananI patnI maMdAramaMjarInI kUkhe utpanna thayela putranuM nAma amaraketu hatuM. amara vaMdu- mamaraghadra (pu.) (1, nAgaeNdragacchIya zAMtisUrinA ziSya 2. vAyaDagacchIya jinadattasUri ziSya) eka amaracaMdrasUri jemaNe siddhAMtArNava nAmaka graMthanI racanA karI ane gUrjarAdhipati siddharAja pAsethI vyAghazizunI padavIne prApta karI hatI. tathA bIjA amaracaMdrasUri vikramanA 13mAM zataka thayelA che. temaNe pahmAnaMdAbyudaya kAvya, bAlamahAbhArata, kAvyakalpalatA, kAvyakalpalatAparimala, chaMdoratnAvalI Adi graMthonI racanA karI hatI. temanI kAvyazaktithI prabhAvita thayelA te samayanA gurjarezvara vasaladeva rAjAe temane sanmAna ApyuM hatuM. gamana - mamarA () (mRtyuno abhAva) mamarAthaM - mamarAna (2) (tIrthaMkara) paMcavastaka graMthamAM tIrthakara bhagavaMtane amaraNadhama kahyA che. kemake A temano aMtima bhAva hovAthI temane pharI mRtyadharmano sAmano karavAno raheto nathI. mRtyu tenuM ja thAya che jeno janma hoya che ane tIrthakara bhagavaMta mRtyu pAmyA pachI pharI janma thavAno nathI. AthI temane mRtyadharma paNa hoto nathI. amaratta - amaratta (I.) (jayaghoSa zreSThIputra) amarapariggahiya -- amaraparigRhIta (tri.) (dava vaDe svIkArAyela, deva vaDe grahaNa karAyela). ekavAra devane arpaNa karela AhArAdi vastu devanirmAlya bane che. te devasvIkata hovAthI loko mATe abhogya gaNAya. ajainomAM devane caDhAvelI vastuno prasAdI tarIke sAmAnya jana upabhoga kare che. jyAre jaino tene devanirmAlya gaNIne teno sva arthe upayoga karavAnuM TALe che. amaraghama - maraghama (I.) (ta nAme eka AcArya) vikramanA caudamAM saikAmAM temanI sattA mAnavAmAM Ave che. teoe bhaktAmara stotra upara TIkA racI hatI. temaja kalyANamaMdira stotranI TIkAnA racayitA guNasAgaranA guru sAgaracaMdranA guru hatA. arthAt amaraprabha guNasAgaranA dAdAguru hatA. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamarava6 - mamarata () (1. iMdra 2. mallInAtha sAthe dIkSA lenAra jJAtavaMzano rAjakumAra) je rIte maryalokamAM nokara-mAlika, rAjA-prajA vagere vyavahAra pravarte che. tevI rIte devalokamAM paNa sevya-sevakano vyavahAra pravartamAna che. devalokamAM vasatA devonA rAjA IMdra hoya che. temanI AjJA pramANe devoe pharajIyAta vartavuM paDatuM hoya che ane AjJAno bhaMga thatAM temane daMDa paNa bhogavavo paDe che. zAstramAM evA 64 devedro kahyA che ane te badhA niyamA samakitI hoya che. paravara - amarava (.) (mahAmahadidhaka deva) ra60. makara sAgara - amarara (pu.) (ta nAme eka AcArya) aMcalagacchIya kalyANasAgarasUrinA ziSya amarasAgarasUri hatA. vikrama 1694 mAM udayapura madhye temano janma thayo hato. vi.saM. 1705mAM dIkSA lIdhI ane vi.saM. 1714 khaMbhAtanagare AcAryapadavI meLavI hatI. tyArabAda vi.saM. 1718mAM gacchAdhipati padavIne meLavIne vi.saM. 1762mAM dhoLakA nagare svargavAsane pAmyA hatAM. amarasuha - amarasukha (na.) (davasukha, devatAI sukha) narakamAM nitAMta dukha kaheluM che. tyAM tIrthakara bhagavaMtanA kalyANako sivAya sukhanI jarApaNa anubhUti hotI nathI. nArakI karatAM tiryaMco vadhu sukhI che. temanA karatAM vadhu sukhI manuSyo che ane manuSyo karatAM paNa devatAo anekagaNA sukhIkahelA che. bhautika sukhomAM devatAi sukha sarvotkRSTa kahyA che paNa A badhA ja sukho aMte to nAzavaMta ja che. jyAre mokSasukha zAzvata ane nirAbAdha che. amaraseNa - amarasena (puM.) (mallInAtha sAthe dIkSA lenAra jJAtavaMzano rAjakumAra, te nAme prasiddha eka rAjA) arisa - amarza (I.) (1. irSyA, asUyA 2. kopa, gusso 3. mahAkadAgraha) zAstromAM eka kuMbhAranI kathA Ave che. te vyakti kyAreya paNa bIjA koinA sukhane joI zakato nahoto. bIjAne AnaMdamAM joine sukhamA dekhIne tene bhayaMkara IrSyA thatI. AthI te nagara choDIne jaMgalamAM rahevA jato rahyo. jaMgalamAM javA chatAM paNa teno durguNa gayo nahi. aMte potAnA A impradoSanA kAraNe mAthuM paTakI paTakIne apamRtyune pAmyo. hAya ! A saMsAranI kevI vicitratA che. malina - samar (8) (aparAdha sahana na karanAra, aparAdhI upara kSamA na rAkhanAra) aparAdha na karanAra jeTalo mahAna che tenA karatAM paNa aparAdhI upara kSamA rAkhanAra vizeSa mahAna che. kemake kSamAbhAva rAkhavA mATe vizALahRdaya ane kuNI lAgaNI joie. tuccha svabhAvanA lokomAM teno abhAva jovA maLe che. kalpasUtramAM kahyuM che ke je potAnA aparAdhane khamato nathI ane bIjAnA aparAdhane khamAvato nathI tene saMghanI bahAra karavo. gamata - gamata (I.) (1. nirmaLa, svaccha 2. siddha 3, RSabhadevanA sAtamAM putranuM nAma) AtmAne mAlinya prApta karAvanArA hetubhUta ATha karmono jemane abhAva che evA siddhabhagavaMto amala che. temano AtmA svacchasphaTika jevo atyaMta nirmala ane sarvadarzI hoya che. mamatavaMH - samajavandra (pu.) (ta nAme prasiddha eka gaNi) - 31 ~ Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrama saMvatu 1158mAM amalacaMdra nAmaka eka gaNi thaI gayA. jeo mahadaMze bhRgukaccha hAlanA bharucamAM ja vicaraNa karatA hato. gamanavahipa - mamavAhana (!). (ta nAme eka tIrthakara) bhAratavarSamAM AvanArA samayamAM vimalavAhana nAme tIrthaMkara thaze. temanA devasena ane mahApadma evA anya nAmo paNa che. mA - gama (stra.) (zakeMdranI agamahiSI) amaeSaya - mamaharSila (3) (alpa mUlyavALuM, halakuM, sastu) kalpasUtramAM sAdhunA daza AcAranI carcA karavAmAM Avela che. temAM prathama ane aMtima jinanA sAdhunA vastra saMbaMdhi carcA karatAM kahyuM che ke teo atimoMghA ke kalAtmaka vastro dhAraNa karavA joIe nahi. kiMtu alpamUlyavALA ane jIrNa vastrono ja parigraha kare. je sAdhu mUlyavAna vastro dhAraNa kare che temane AjJAbhaMgano doSa lAge che.' maharti - mahAni (tri) (alpa mUlyavALuM, halakuM, sastu) maHI () - samayina (ra.) (kapaTarahita, zaThatArahita, amAyAvI) je pade pade mAyAnuM AcaraNa kare che. cittamAM kapaTabhAvane dhAraNa karI rAkhe che. tevA AtmAo prAyazcittane mATe ayogya gaNyA che. AvA jIvo prAyazcitta paNa mAyA karIne grahaNa kare che. arthAt je doSa je rIte sevyo hoya te pramANe na batAvatAM viparIta rUpe batADe che. ane lakSmaNA sAdhvIjInI jema anaMtakALa sudhI saMsAramAM bhramaNa kare che. mAphava - samaya (3.) (amAyAvI, kapaTarahita, zaThatArahita) amAila - amAyAvin (tri.) (mAyarahita) mAska - mAyAvatA (Rit.) (mAyAno abhAva, mAyAno tyAga karavo) 3maiAya - jhama2 (.) (amAnya, mAnarahita) jemanuM svayaMnuM jIvana eka AdarzarUpa hoya tevA AtmAo lokamAM Adara-sanmAnane prApta kare che. paraMtu jeo pote doSanuM sevana karatAM hoya, duSTAcaraNayukta hoya ane bIjAne sadAcArano pATha zIkhavatAM hoya che. temane koI Adara ApatuM nathI. ulaTAnA teo bIjA dvArA tiraskAra ane hIlanAne pAme che. aAva (vA) - vi(vA) vA (8ii.) (amAvasa, tithivizeSa, kRSNapakSano chello divasa) mi () - () (1. jyAM vastu mApIne kaya-vikraya karavAno niSedha hoya tevuM nagara 2. mApavAne azakya, asaMkhya) - 32 - Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcInakALamAM evA nagaro hatAM ke jyAM koIpaNa vastunuM tolamApa karavAmAM nahotuM AvatuM. tolamApa karIne le-veca karavAno niSedha hato. jo koi te pramANe karato pakaDAya to rAjadaMDane yogya gaNAto hato. je dezamAM dUdha, chAza vagere to ema ja maphatamAM ApI devAtAM hatAM tyAM Aje pANInA paNa paisA levAya che. kalikALanI kevI balihArI ! () - mag () (azuci, viSThA) (2) puchaUT - methyapUof () (azucithI bharela) bAra bhAvanAmAM eka bhAvanA che azucibhAvanA. A zarIra je rUpavAnuM dekhAya che te to mAtra bAhyasvarUpa che. bAkI aMdara to maLa, mUtra, viSThAdi bharelA che. tevA zarIramAM rAga ke dveSa zuM karavo. daseya dvAramAMthI mAtra azucino ja nirgama thAya che. to pachI tenuM rUpavAnupaNuM kyAM rahyuM? mATe AvA azucimaya zarIra para rAga karavA karatAM mokSamArga sAdhaka jinadharma para rAga karavo zreyaskara che. mi () maya - 3 (.) (azucimaya, viSThApUrNa) mi(P) rasa - madhyarasa (I.) (azuci rasa, vijhArasa) fma (2) saMmaya - saMmRta (u.) (viSThAmAMthI utpanna thayela, viSThAmAM upajela) thoDIka gaMdakI joi nathI ke mANasanuM moDhuM bagaDyuM nathI. thoDIka paNa durgadha AvatAM nAka taNAI jAya ane mAthAnA bhavAM kheMcAi jAya che. are bhAI! jyAre tuM mAtAnA peTamAM hato tyAre nava nava mahinA maLamUtranI vacce vitAvyA che. eTaluM ja nahi A zarIranI utpatti paNa te ja viSThAdi maLamAMthI thayelI che. pachI Aje bahArI duniyAmAM sArA kharAbanuM nATaka zA mATe karavuM? maka (je) kara -- amecyora (pu.) (azucino Dhagalo, vijhAno Dhagalo) mitta - mitra(.). (zatru, duzmana, atisAdhaka) jinezvara paramAtmAe mohanIyakarmane prANIno nitAMte duzamana kahelo che. jIvanuM te kyAreya bhaluM karato nathI ulaTuM tenuM ahita kare che. chatAM paNa tenI mohajALamAM phasAyelA prANIo tene potAno paramamitra mAne che. tenA doravAyA asatkAryomAM pravRtta thaine saraLatAthI durgatimAM pahoMcI jAya che. jaya - amRta (f) (1. maraNano abhAva che jene te, siddha 2. sudhA, amRta) subhASita saMgrahamAM kahyuM che ke varSARtumAM lavaNa amRta che, zaradaRtumAM jala amRta che, hemaMtaRtumAM gopIo amRtasamAna che, ziziraRtumAM AmaLAno rasa amRtasamAna che, vasaMtaRtumAM ghI amRta che ane grISmakALamAM goLa amRta samAna che. temaja parabhava jatAM jIva mATe dharma amRtasamAna che.' #mita (2) (parimANarahita, asaMkhya, anaMta 2. kevalajJAna) bhagavatIsUtranA pAMcamAM zatakanA cothA uddezAmAM kaheluM che ke 'trikAla abAdhita evuM kevalajJAna dharAvatAM kevalI bhagavaMto - 33 - Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parimita ane aparimita ema banne prakAranA mApane jANatAM hoya che. bAkI vyavahAramAM je asaMkhya, anaMtAdi mApa pravarte che te chadmastha avasthAvALA jIvone AzrayIne che." piyaTTa - gaNitati (g) (1, dakSiNadizAnA dikumAreMdra 2. te nAme prasiddha eka digaMbara jainAcArya) vikrama saMvata 1050mAM mAthurasaMghIya digaMbarAcArya mAdhavasenanA amitagati nAmaka ziSya thai gayA. jemaNe dharmaparIkSA ane subhASitaratnasaMdohanA nAmaka graMthonI racanA karela che. amiyacaMda - amRtacandra (puM.) (ta nAme prasiddha eka jainAcArya) vikrama 962mAM varSe temanI sattA mAnavAmAM Ave che. teozrIe samayasAra graMtha para AtmakhyAti nAmaka TIkA tathA pravacanasAra TIkA, paMcAstikAya TIkA, tattvArthasAra, puruSArthasidhdhapAya, tattvadIpikAdi graMthonI racanA karelI che. piyA ( ) - matijJAnina (.). (anaMtajJAnI, kevalI, sarvajJa) thoDIka jANakArI ke AvaData hoya eTale mANasa kAgaDAnI jema phUlAI jAya che. badhe ThekANe potAnI AvaDatanuM pradarzana karato rahe che. je anaMtA bhUtakALane, bhaviSyakALane ane vartamAnakALane eka sAthe jANe che evA anaMtajJAnI kevalIbhagavaMta AvAM loko mATe udAharaNa samAna che. teo pratyeka prANInuM bhUta-bhAvi jANatAM hovAM chatAM paNa kyAreya potAnA jJAnanuM pradarzana nathI karatAM. temaja badhe DhaMDhero pITatAM nathI. mamaya sUri - mitatena:sUri (I.) (ta nAme prasiddha eka jainAcArya) amiyabhUya - amRtabhUta (na.) (amRtatulya, amRtasamAna) 34 atizaya zobhatA jinezvara bhagavaMtanI vANIne amRtasamAna kahelI che. je samaye paramAtmAnI dezanA cAlatI hoya che, te vakhate te dharmakathA sAMbhaLanAra zrotAne jinavacana atyaMta mIThA ane amRtasudhAsamAM lAge che. teone ema thAya che ke prabhu hajI bolyA ja kare ane ame sAMbhaLyA ja karIe. teone dezanA sAMbhaLatA samaya ane bhUkhanuM bhAna ja rahetuM nathI. amiyameha - amRtamegha (puM.) (caturtha megha, varasAdavizeSa) bharatakSetramAM avasarpiNIkALa samApta thayA pachI utsarpiNIkALano prathama Aro samApta thaye chate, dvitIya ArAnA prAraMbhamAM je cothA prakArano megha varase tene amRtamegha kahevAmAM Ave che. A medha lagAtAra sAta divasa sudhI varase che. tenA prabhAve bhAratavarSamAM naSTaprAyaH thai gayela vanaspationI punaH utpatti thAya che. amiyarasarasovama - amRtarasarasopama (tri.) (amRtarasa vaDe rasanI upamAM che jemAM te, amRtarasa tulya svAda che jeno te) fmayavahana - mamatavAdana (I.) (uttaradizAno dikumAreMdra) amiyAsaNiya - amitAsanika (puM.) (abaddhAsana, aneka Asana sevanAra) zramaNa kAraNa vinA koipaNa jAtanI zArIrika kriyA na kare. kemake aMgonA halana-calanathI jIvahiMsA thAya che. te baddhAsana - 34 - Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAta eka ja Asane beThelo hovo joie. je vAraMvAra sthAna badalyA kare che. eka jagyAethI bIjI jagyAe uThabesa karyA kare che. tene zAstra AganA goLA samAna bhAkhe che. mitra - mamata (na.) (unanuM vastra) jeTaluM mahattva rezamI ane sutarAu kapaDAnuM che eTaluM ja mahattva unanA vastranuM paNa kaheluM che. jIvadayA pAlana mATe unanI banAvaTanA vastro sarvazreSTha che. kemake te atimulAyama ane sUkSma jIvonI rakSA karanAra che. AthI ja to sAdhunA rajoharaNa ane daMDAsaNanI dazIo tathA kAmaLI unanI banAvaTanI hoya che. te sivAyanI banAvaTano vaparAza karavo zAstraniSedha che. kinnaravuM - jhajhUMcha (pu.) (Arya, mlecchabhASA na jANanAra) 3fmA - mAmA (saM.) (1. ekavIsamAM neminAtha tIrthaMkaranI mukhya sAdhvI 2. pADI, nAnIbhesa) minAi - maranAra (u.) (karamAyela nahi, tAjuM) navapadanA rAsamAM mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje AcArya bhagavaMtanuM svarUpa varNavatAM lakhyuM che ke, "teo jinazAsananA rAjA che. navatattvamAM ramaNa karavAthI prasanna mukhamudrAvALA che. teonuM mukha kyAreya plAna ke kSatine anubhavatuM nathI. AvA zAsananA rAjAne vaMdana hojo !" mana - masniAna (.) (zIdhra plAna na thanAra, tAjuM) amilAyamaladAma - amlAnamAlyadAman ( na.) (nahi karamAyela phUlanI mALA) devalokanA devoe gaLAmAM je phUlanI mALA paherI hoya che te kyAreya karamAtI nathI. te tAjA khIlelA puSpasamAna sadaiva sugaMdhathI mahekatI hoya che. mAtra AyuSyanA aMtima cha mAsa bAkI rahetA te puSpamALA karamAvavAnI zarU thaI jAya che. jethI temane potAnA alpAyunI jANa thaI jAya che. iitaya - mati (2) (mizrita na hoya te, sUtradoSarahita) eka sUtra bolatAM temAM anyasUtronA padonuM mizraNa karIne bolavuM te militadoSa kahevAya che. jemake dazavaikAlikasUtranA pAThamAM uttarAdhyayanasUtranA padonuM mizraNa karIne bolavuM te militadoSa che. paraMtu je sUtra tevA prakAranI bheLasaMbheLa vagara bolAya te amilita kahevAya che. mu - kavina(vi.) (mUkavAno svabhAva nathI jeno te, lIdhela kArya vaccethI na choDanAra) jayAre gAMdhIjIe dezane AjhAda karavavA mATeno prayAsa cAlu karyo tyAre temanI sAthe UbhuM rahenAra koI nahotuM. temane ghaNIbadhI musIbatono sAmano karavo paDyo. videzIo to videzIo paraMtu jAtabhAIo dvArA paNa ghaNIbadhI aDacaNo UbhI karavAmAM AvI. paraMtu temaNe ekavAra manamAM ThAnI lIdhuM hatuM ke meM je kAryane prAraMbha karyo che tene koIpaNa bhoge choDIza nahIM. temaNe sevelA sapanAnuM phaLa Aje Akho deza cAkhI rahyo che. - 35 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amukkapuNNaya - amuktapUrNata (tri.) (pUrNa, saMpUrNa, jenA vaDe pUrNatA mUkAi nathI te) mamuI - mamu (a.) (amuka, phalANo, koi eka) koi nizcita vastu ke sthAnAdino nirdeza karavo hoya tyAre jenuM kathana karavAmAM Ave tene amuka kahevAya che. jemake huM amuka gAme jaiza ke amuka vastu ja laiza vagere. amuar - samudra (tri.) (jemAM maga vidyamAna nathI te) 3muchiya - marjita (ki.) (mUcharahita. Asaktirahita) mamuI - gaja () (ajJAnI, mukha) paMcataMtramAM kaheluM che ke "ajJAnI ane murkhane kyAreya paNa upadeza Apavo nahi. anyathA ThaMDImAM dhrujatA vAMdarAne ghara banAvavAnI salAha ApatA, gusse bharAyelA vAnara dvArA sugrIva pakSInA gRhano nAza thayo. temAM aneka Apattiono sAmano karavo paDe amuvi - ajJAta () (jJAnavikala, nahi jANeluM) mu - namua (f) (karmayukta, saMsArI). jIvavicAranA prAraMbhamAM kaheluM che ke "jagatamAM be prakAranA loko che. 1. saMsArI ane 2. mukta jeoe ghAti ane aghAti ema banne prakAranA karmono nAza karyo che. evA jIvo mukta che. temaja jeo hajI karmanA baMdhanamAM jakaDAyelA che. janma-maraNanA pherA cAlu che tevA jIvo amukta arthAt saMsArI che.' #amUrta (). (arUpI) zabda,rUpa,rasa,gaMdha ane sparzane je dhAraNa kare te dareka padArthane rUpI kahelo che. paraMtu je tenAthI viparIta hoya te badhA arUpI kahelA che. A rUpI ane arUpIno bheda to saMsArI jIvone AzrayIne karavAmAM Avela che. jeo AtmasAkSAtkArane pAmelA che, tevA kevalIbhagavaMtone to rUpI ane arUpI banne pratyakSa ja hoya che. maFTY - 31mUrtitva (7) (amUrtimaMta, rUpIpaNAnA bhAvarahita, arUpIpaNuM) amukti - mamu (strI.) (1. mokSano abhAva 2. chavvIsamo gauNaparigraha, lobha) jenA AtmAmAM kevalIara-pita anekAMtavAda prasthApita thayelo che. te pachI koIpaNa sthAne ke koIpaNa dharmamAM rahyo hoya. te niyamA muktipadane pAme che. paNa jeo ekAMtavAda nAmaka kadAgrahathI pIDAi rahyA che. teo game teTalo utkRSTatA ke tyAga kare te badho ja vyartha ane nirarthaka che. tyAM nize muktino abhAva che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amuttimagga - amuktimArga (puM.) (adharmasthAna, mokSamArgano abhAva) paryuSaNa parvanA stavanamAM kahyuM che ke "jagatamAM hoLI, baLeva, dazerA, divALI vagere ghaNA prakAranA dhArmika tahevAro che. paraMtu te badhAmAM samyajJAna, darzana ane cAritrano abhAva hovAthI mokSamArga nathI banatAM." muva - smRti (.) (smRtimAM nahi Avela) gItArtha guru pAse prAyazcitta levAnA vidhAnamAM kaheluM che ke "prAyazcitta lenAra AtmAe je doSa jANatAM ke ajANatAM sevyA hoya. je doSamRtipaTa para vidyamAna hoya tenuM to prAyazcitta levAnuM ja che. kiMtu je doSa potAnA dhyAna bahAra nIkaLI gayela hoya tevAM amRta doSonuM paNa guru pAse avazya prAzcitta levuM joie." amuyA - kRtaja (vi.) (1. bAhyAbhyatara pudgala lIdhA vinA vaikriyazarIra banAvanAra 2. virbhAgajJAnavizeSa) bAhya ane atyaMtara pudgalarahita devonA vaikriyazarIrane joine jIvanuM zarIra pudgala dvArA nirmita nathI evo mithyA nirNaya tene sthAnAMgasUtramAM amRtaka kahela che. maku7 - aSA (avya.) (satya). mamuha - amuka (ra). (niruttara, javAba na ApI zake te) bAla hemacaMdrAcArya mahArAja jayAre siddharAjanI sabhAmAM digaMbarAcArya sAthe vAda laDavA gayA tyAre vRddha digaMbarAcArye bALa sAdhu joine tenI para kaTAkSa karyo. 'ta# 'jeno artha thato hato "he bALamuni ! zuM tame chAza pIne mArI joDe vAda laDavA AvyA cho?" basa temanA zabdone pakaDIne bALa hemacaMdrAcAryajIe jaDabAtoDa javAba Apyo. 'ta7 di jeta' arthAt "he mahArAja chAza pILI nahIM sapheda hoya che.' bALamunino Avo javAba sAMbhaLIne pratipakSI AcAryanI bolatI ja baMdha thai gai. temanI pAse Azcarya vyakta karavA sivAya kAMi rahyuM ja nahi. amuhari (Na) - amukharin (tri.) (avAcALa, mitabhASI) upadezamAlAmAM zramaNaguNonuM varNana karavAmAM Avela che. temAM kahyuM che ke "muni mitabhASI hoya te ativAcALa ke vAtoDiyo na hoya. jayAM jeTaluM jarUrI ane upayogI hoya teTaluM ja bolanAro hoya. tema karavAthI sAdhudharmanuM pAlana thAya che ane lokamAM prItikara bane che. je ativAcALa ane bolako hoya che te avizvasanIya ane hAMsIne pAtra bane che." mUDha amUDha (a.) (tattvane jANanAra, sanmArgane jANanAra, vicakSaNa) jJAnI maharSie jJAnavaraNIya karma ane mohanIya karma banne bhinna vastu kahela che. jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama hote chate mohanIyakarmano paNa kSayopazama hoya tevuM jarUrI nathI. anyathA tattvAtattvano viziSTa jJAtA evo rAvaNa mohanIya karmanA udaye parastrImAM lapaTAine narakagatine prApta na karata. amULa - mUDhazAna (u.) (yathAvasthitajJAna che jene te, sAcuM jJAna) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amUDhaviSe- samUha (zno.) (1. samyagdarzana 2. avicalita buddhi 3. samyagdaSTi) samakitanA ATha AcAromAMno cotho AcAra che amUDhadRSTipaNuM. kutIrthI evA mithyAtvIonI pUjA prabhAvanA ke Rddhi vagere joine tenI buddhi jinadharma parathI jarAya vicalita nathI thatI. tenuM mana jinadharmamAM mevat acala hoya che. AvA samyagdaSTi AtmAne mithyAdevo paNa calAyamAna karI zakatAM nathI. mUhartavamag - mUDhanakSa (ki.). (vastunA yathArthasvarUpane jANanAra) vastunA bhUta, vartamAna ane bhaviSya e traNeya svarUpane yathArtha rIte jANe che te amUDhalakSa kahevAya che. jemake lAkaDAno sophAseTa pUrve vRkSa svarUpe hato tyAMthI mistrIe tene vartamAnamAM sophAseTa banAvyo che. aMte bhaviSyamAM A lAkaDuM baLIne rAkhasvarUpe thai javAnuM che. AthI pudgala para rAga zuM karavo? AvA yathArtha svarUpane jANanAra AtmA amUDhalakSI che. amettaNANa - amAtrajJAna (na.) (kevalajJAna) kevalajJAna kALa, saMkhyA vagerethI abAdhita hovAthI tene amAtrajJAna paNa kahevAya che. mahA - mathA (tro.) (buddhibhraMza, matinAza) jevI rIte brAhmI vagere auSadha levAthI buddhinI vRddhi ane dhatUrAnuM phUla vagere khAvAthI buddhino nAza thAya che. tevI rIte saccAritranA pAlanathI dharmanI vRddhi ane durAcAra sevanathI dharmano nAza thAya che. moti - muti (2) (paDilehaNano eka guNa) vastronI paDilehaNA karatI vakhate muzala arthAta sAMbeluM tenI jema uMcuM nIcuM karIne upara ke nIce jamInane aDADe to doSa lAge che. te prakAranA doSanA tyAgapUrvaka karavAmAM AvatuM paDilehaNa amuzali che. moda - moSa (a.) (1. avaMdhya, saphaLa 2. sUryanA udayAsta samaye nIce dekhAtI raktavarNIya rekhA) savAramAM sUryanA udayakALe ane sAMje atakALe, sUryanA kiraNonA vikArathI AkAzamAM sUryanI nIce je raktavarNAya ke zyAmAdi varNanI gADAnI dhorI jevI je rekhAdaMDa dekhAya che. tene bhagavatIsUtramAM amogha kahela che. kramamada (a.) (1, moharahita 2. te nAmaka eka kUTazikhara 3. te nAme eka yakSa) sthAnAMgasUtranA AThamAM sthAnamAM kaheluM che ke jaMbUmaMdaranA rucakavara parvata para Avela eka kUTazikharanuM nAma amoha che. amohaNAdhAri (Na) -- amohanAdhArin (puM.) (nirmohane dhAraNa karanAra) saMsAra sAtheno saMbaMdha mohamamatAne kevI rIte vadhArI zakAya te zIkhave che. jyAre paramatAraka devAdhideva sAtheno saMbaMdha mohajALane chedIne nirmohaguNane kevI rIte vadhAravo te zIkhave che. je divasathI AtmA saphedavastro dhAraNa kare che samajI lo ke teNe nirmohaguNane dhAraNa karI lIdho che. modaNi () - gopani (I.) (yathArtha jonAra) - 38 - Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohavA - amoSavana (.) (saphaLa vacana) kahevAya che ke paramAtmAnA vacano amogha hoya che. temaNe kahela vAta kyAreya niSphaLa jatI nathI. jinezvara bhagavaMta dezanA Ape ane koi AtmA dIkSA mATe taiyAra na thAya e kyAreya na bane. jo tevuM thAya to te Azcarya jANavuM jema mahAvIrasvAmInI prathama niSphaLa dezanA daza AzcayomAMnuM eka Azcarya che. amo - manohA ( strad.). (1. jaMbu sudarzanAnuM aparanAma 2, pazcima dizAnA aMjanaka parvatanI dakSiNa dizAmAM Avela vAvaDI 3. saphaLa, aniSphaLa). ma - mAjha (I.) (1. AMbo, kerI ra.AMbAnuM jhADa) ambakUNagahatthagaya - Amraphalahastagata (tri.) (svatapatejathI utpanna thayela dAhane nAza karavA mATe kerInA goTalA chotarAne cUsanAra) ugra tapanA kAraNe zarIramAM utpanna thayela dAhane nAza karavA mATe kerInA goTalAne auSadhinuM kAma kare che. kerI svayaM garama svabhAvanI hovAM chatAM tenA goTalA zItalatA ApavAnA guNavALA che. zarIradAhane zamAvavA mATe te goTalAnuM bhakSaNa karanArane Amaphalahastagata kahevAya che. madhyaka - maME (kuM.) (te nAme prasiddha eka parivrAjaka zrAvaka) amayA -- annA (.) (mAtA, mA) zAstramAM jema strIne narakanuM dvAra, kapaTI, mohanI khANa vagere kahela che. tema ratnakakSI tarIke paNa ullekha karela che. kemake e ja strInI kukhethI tIrthakara, cakravartI, jinazAsananI prabhAvanA karanAra mahApuruSono paNa janma thato hoya che. jenuM lavalaMta udAharaNa che covIsa tIrthakara bhagavaMtanI mAtAo, pAhinIdevI, subhadrA, dhAriNI vagere. jeoe potAnA saMtAna jinazAsanane soMpIne jagatopakAra karela che. dhanya hojo! AvI ratnakukSI mAtAone. ma- mahe(gavya) (harSa, AnaMda) zAstramAM kaheluM che ke narakamAM vasanArA jIvone nitAMta dukhano ja anubhava thato hoya che. mAtra jinezvara bhagavaMtonA pAMceya kalyANakanA samaye ekakSaNa pUrato harSano anubhava thAya che." ammApitisamANa - ambApitasamAna (puM.) (mAtApitA samAna, zrAvaka) sthAnAMgasUtranA cothA sthAnanA trIjA udezAmAM kahyuM che ke koipaNa jAtanA saMbaMdha ke apekSA vinA ekAMte sAdhu upare vatsalabhAva rAkhanAra zrAvaka sAdhunA mAtApitA samAna che. jevI rIte mAtApitA potAnA saMtAna upara mamatAbhAvathI tenI dareka apekSA pUrI kare che. tema zrAvaka zrAvikA zramaNane cAritrapAlanamAM joitI dareka sAmagrI pUrI pADe che.' maMpiyara -- pitta (.) (mAtApitA, mAbApa) koika ciMtake bahu ja sarasa kaheluM che ke "je gharamAM mAtApitA nathI te ghara gheghUra vaDalA vinAnI ujjaDa bhUmi jevuM che. jema vizALa vaDalo ghaNA badhA jIvonuM Azraya sthAna ane chatrachAyA bane che. tema mAtApitA saMtAnonA ghaDatara mATe ane maryAdApAlana mATe vaTavRkSa samAna che. dhikkAra che te saMtAnone jeo mAtApitAnA upakArone bhUlIne temanI para apakArane kare che. - 39 - Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - adhyApaig (1) (mAtApatA saMbaMdhi) bhagavatIsUtramAM gautamasvAmIe prabhu vIrane prazna karyo ke "he bhagavaMta ! mAtApitA dvArA niSpakSa A zarIra keTalo kALa rahe che?" tenA javAbamAM paramAtmA mahAvIre kahyuM "he gautama ! AtmA jayAM sudhI bhavagrahaNIyakarma laIne Avyo hoya tyAM sudhI zarIranI sthiti rahe che. arthAtu jeTaluM bhavasaMbaMdhi AyuSyakarma bAMdhyuM hoya teTalA kALa sudhI zarIra vidyamAna rahe che." kha - mana(ki.) (huM, pote, asmanuM prathama ekavacananuM rUpa) jyAM sudhI AtmAmAM huM, huM ane huMkAranA tAra raNajhaNe che tyAM sudhI paramAtmAno sAkSAtkAra ke AtmasAkSAtkAranI anubhUti thavI sarvathA azakya che. je divase basa eka tuM, eka tuM, eka tuM ja che no nAda utpanna thaze. te divase ApoApa AtmAmAM paramAtmatattvano anubhava thai jaze. ga (avya) (AzcaryasUcaka avyaya) zabda - madhyAnnama (zi) (amAruM, asmanuM SaSThI bahuvacananuM rUpa) *vayana (tti.) (ame, amadranuM prathama bahuvacananuM rUpa) - ma#iY - jharmana (u.). (1. asmanuM SaSThI bahuvacananuM rUpa 2. asmanuM dvitIyA bahuvacananuM rUpa) hRzkera - ArmavIra (re.) (amAruM, amArA saMbaMdhi) ghara, gADI, dhanadaulata, patnI, putrAdimAM mAruMne amArApaNAno bhAva hovAthI temane sAcavavA, temane saMbhALavA teo mATe kaMIka karI chUTavAnA satata prayatno thatA rahe che. je divase deva-guru ane dharmamAM mAruM ane amArApaNAno bhAva Avaze te divase temanI sevA mATe samaya ApoApa nIkaLI jaze. tenA mATe koI vikalpo ke phariyAdo karavAnI nahi rahe. mahatto - mahmaNyam (f). (amArA mATe, asmanuM caturthI bahuvacananuM rUpa) mamrA - mAm (f3.) (amAruM, asmanuM SaSThI bahuvacananuM rUpa) mati - mA (2) (amArA jevA) aR - H(zi) (ammadUnuM SaSThI ekavacananuM rUpa) maifsa - jhamA (2) (amArA jevA) haribhadrasUri mahArAje jinezvara paramAtmAno AbhAra mAnatAM kahyuM che, "he bhagavanuM ! jo ApanA jinAgamono ane Apano - 40 - Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya na thayo hota to amArA jevAnuM zuM thAta, kadAca samyakvadipakanA prakAzane pAmI zakyA ja na hota ane mithyAtvanA kUvAmAM athaDAtAM hota.' mahattio - anto - magana (ka.) (asmatuM caturthI bahuvacananuM rUpa) maSTi - aDham (tri.) (huM, pote, svayaM, asmanuM prathamA ekavacananuM rUpa) mahayA - amitA (stra) (ahaMkArane anusaravuM) dvArvizati vizikAmAM kahyuM che ke "antarmukhatAnA kAraNe pratilomapariNAma vaDe prakRtilIna cittamAM jenI vidyamAnatA sattAmAtrarUpe bhAse te asmitA che. arthAt yogI AtmAmAM ahaMkArano bhAva udayarUpe na rahetA mAtra sattArUpe rahela hoya te asmitA che.' - vayam - (.) (1. ame, asmatuM prathamA bahuvacananuM rUpa 2. amane, asmanuM dvitIyA bahuvacananuM rUpa) maEtra - mA%i (tri.) (amArAsaMbaMdhi) mo - ami (tri.) (amAruM, asmanuM SaSThI bahuvacananuM rUpa) ya - mana (I.) (1. pUrvabhAdrapada nakSatrano adhiSThAtA deva 2. sUryavaMzIya raghuno putra 3. bakaro) uttarAdhyayanasUtramAM eka dRSTAMta Ave che. eka musalamAnane tyAM gAya, vAcharaDuM ane bakaro pALelA hatA. mAlika bakarAnuM khUba sArI rIte lAlanapAlana karato. tenI vadhu sArasaMbhALa rAkhato hato. A joine vAcharaDAne irSyA thavA lAgI. teNe mAtAne phariyAda karI ke "mA! A to khoTuM kahevAya. Avo bhedabhAva zA mATe?" tyAre mAtAe samajAvatA kahyuM "beTA! bakarAno satkAra joine dukhI thavAnI jarUra nathI. samaya Avye tane badhuM ja samajAI jaze ane te samaya AvI gayo. bakarI idano prasaMga hovAthI tenA mAlike khavaDAvI pIvaDAvIne hRSTapuSTa karela bakarAnI bali ApI. A joIne vAcharaDAe kahyuM "jo mA ! ATalI AgatA-svAgatAnuM AvuM ja pariNAma AvavAnuM hoya to lIlA caNA karatAM mAruM sukuM ghAsa ja sAruM che." *maya (I.) (1. gati, gamana 2. lAbha, prApti 3. anubhava 4. nasIba, puya, bhAgya) yAkinImahattarAsUna haribhadrasUri mahArAje dharmabiMdu graMthamAM lakhyuM che ke "jainano dikaro kyAreya paNa koinA tyAM nokarI na kare. kemake tema karavAthI bhAgya baMdhAI jAya che. bhAgyamAM hAlamAM jeTaluM maLe che tenAthI adhika lakhAyeluM hoya to te nokarI karavAthI rokAI jAya che." samaya (.). (lokhaMDa, loDhuM, dhAtuvizeSa) zeTha haThIsiMga pAse eka garIba DosI AvI. temanA hAthamAM loDhAnA dAgInA hatAM, haThIsiMgane maLIne kahyuM "zeTha tamArA viSe bahu ja vAto sAMbhaLI che. loko pAse sAMbhaLyuM che ke tame pArasamaNi patthara cho. loDhAne aDo cho ane loDhuM sonuM banI jAya che. huM bahu ja AzA laIne AvI chuM. ekavAra A dAgInAono sparza karo jethI te sonAnA banI jAya." zeThe kahyuM "mAjI ciMtA na karo lAvo tamArA dAgInA tene sonAnA banAvI ApuM." aMdaranA rUmamAM jaine teoe tijorImAM mUkelA sonAnA dAgInA - 41 - Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kADhIne DozImAne ApI dIdhA. munie kahyuM "zeTha AvuM zA mATe karyuM?" haThIsiMge kahyuM "jo Ama na karuM to mAruM to ThIka mArA zAsananI lAja ane A mAjInI AzA naMdavAya." kharekhara AjanA kALamAM AvA pArasamaNi puruSono dukALa che. ayaAgara - ayaAkara (puM.) (1, lohanI khANa 2. lohakAra jayAM lokhaMDane tapAve te bhaTTI) atyaMta kaThaNa ane nakkara gaNAtuM lokhaMDa paNa tene tapAvavAmAM AvatI bhaThThImAM atyaMta narama ane saraLa hoya che. tyAM tene iccho tevo ghATa ApI zakAya che. te vinA virodhe vividha AkAramAM DhaLI paNa jAya che. atyaMta krUra ane nRzaMsa gaNAtAM puruSo paNa jyAre pazcAttAparUpI AgamAM zekAya che. tyAre gItArtha gurubhagavaMto vaDe temanA jIvanane navo AkAra apAya che. teo potAnA nUtana jIMdagIno vinA virodhe svIkAra karI le che. daDhaprahArI, rohiNIyo cora vagere AnA pratyakSa udAharaNa che. mAM - madham (I.) (A, idam sarvanAmanuM prathamA ekavacananuM rU5) mayaMta - gAyana (tri.) (Avato, praveza karato) mayaMpuna - acaMputa (I.) (AjIvakamatano upAsaka, gozALAno ziSya) ayaMsaMdhi - ayaMsandhi (tri.) (yathAkALa anuSThAnane karanAra, upayukta kAryane samayasara karanAra) AcArAMgasUtramAM ayaMsaMdhinI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke je anuSThAna mATe je samaya nirdhArita karavAmAM Avyo hoya. athavA je kALe je pravRttinI AvazyaktA hoya tadanusAra kArya karanAra asaMdhi che.' arthAtu zAstramAM paDilehaNA, svAdhyAya, bhikSAcaryA, pratikramaNAdi kriyA je kALe batAvavAmAM AvI hoya. tene paraspara bAdhA na pahoMcADatAM yathAkALa tenuM AcaraNa karavuM te ayaMsaMdhi. marjata -- mayaphrAnta (kuM.) (lohacuMbaka) mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje paramAtmAstavanAmAM lakhyuM che ke "he vibhu ! tame vitarAgI hovAthI bhale amArA pratye nirapekSa ho kiMtu ame tamArI bhakti kyAreya nahi choDIe. jema lohacuMbaka lokhaMDane potAnI tarapha AkarSe che. tema eka divasa amArI bhakti tamane amArA tarapha cokkasa AkarSI leze.' mayara () - manamonina (2) (bakarAnA karkaramAMsanuM bhojana karanAra) mayaDa - maya: 4 (1) (loDhAnI kaDhAI). mazaratha - manajara (kuM.) (sattaramo mahAgraha) yokara - yavo (2) (loDhe tapAvavAnI bhaddI) ayakkhaMta - ayaskAnta (puM.) (lohacuMbaka) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayaR - manara (pu.) (ajagara, sarpavizeSa) cAra kaSAyamAMnA mAnakaSAyane zAstramAM ajagaranI upamA apAI che. jema ajagara prANIne Akhe AkhA gaLI jAya che. tema ahaMkAra AtmAmAM rahelA saNone gaLI jaine durguNone pragaTa kare che. ahaMkArarUpI ajagaranA pAzamAM jakaDAyela vyakti sadasadranA vivekane karI zakato nathI. ayagolaya - ayogolaka (puM.) (lokhaMDano goLo) sudharmAsvAmInI dezanA sAMbhaLIne vairAgI banelA jaMbusvAmIe pravrajyA ApavAnI vinaMtI karI. tyAre sudharmAsvAmIe kahyuM ke 'prathama mAtApitAnI anujJA laine Avo pachI ja dIkSA ApIza." tahatti karIne teo anumati levA nIkaLyA te samaye yuddhazALAmAM kasarata karatAM eka yoddhAnA hAthamAMthI lohagoLo chaTakIne sIdhA jaMbusvAmI je raste jatAM hatAM tyAM paga AgaLa AvIne paDyo. te joine jaMbUkumArane bhaya pesI gayo ke jIvanano koI bharoso nathI. teo tyAMthI ja pAchA pharI gayA ane sudharmAsvAmIne punaH dIkSA ApavAnI vinaMtI karI. kiMta sudharmAsvAmIe zAsanane thanArA moTA lAbhano vicAra karIne teone pharI mAtApitAnI AjJA levA mATe pAchA mokalI dIdhA. mayajI - (1) (1. kheMcavuM 2. kheDavuM, jotavuM 3. rekhA karavI) jaina zrAvakane pazuonuM pAlana poSaNa karavuM, temanI pAse khetara kheDAvavuM, mAlasAmAna upaDAvavo vagereno niSedha karavAmAM Avela che. kAraNa ke tema karavAthI jIvane kilAmaNA thAya che. jyAM eka sUkSma jIvanI paNa dayA pALavAnuM vidhAna hoya tyAM paMceMdriya jIvone trAsa ApavAnuM kevI rIte zakya bane? gayA - madana (ja.) (1, javuM 2 prApta karavuM 3. jJAna, nirNaya 4. traNa Rtu athavA cha mAsa pramANa kALavizeSa) cha mAsa athavA traNa RtupramANa eka ayana mAnavAmAM Avela che. sUrya aMdaranA mAMDalethI bahAra jAya ke bahAranA mAMDalethI aMdaranA mAMDale AvI eka AvRtti pUrI kare teTalA kALane eka ayana kahevAmAM Ave che. mayara (2) - maya:pAtra () (lohapAtra). jhayama - manamaif (g) (dravyamArgano eka bheda) prabhu vIre nayasAranA bhAvamAM rasto bhUlelA zramaNone sAco mArga batAvIne raste caDhAvyA. jatAM jatAM sAdhue kahyuM he mahAnubhAva! A to tame dravyamArga batAvyo. ame tamane paramAtmAe kahela bhAvamArga batAvIzuM. tyArabAda zramaNottame nayasArane navatattvanI oLakha ApI ane tene jinopAsaka banAvIne samyaktanI prApti karAvI. ahi - manaUMftha () (hasta, citrA, svAti, vizAkhA ane anurAdhA e pAMca nakSatranI gativizeSa) - atisa (.). (mAlavadezamAM prasiddha dhAnyavizeSa, aLasI nAmaka dhAnya) ayasIkusumappayAsa - atasIkusumaprakAza (tri.) (nIlavaNa) - 43 - Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (aLasI nAmaka dhAnyanuM puSpo jaya (f) vA - talaf (ra) (aLasI puSpano raMga, zyAmavarNa) macari (T) - yohAri (si.) (lohane nahi haranAra, lokhaMDa nahi coranAra) ayAkivANijja - ajAkrapANIya (na.) (nyAyizeSa) bakarIne khabara nathI hotI ke tenI upara charI AvIne paDaze. ema aNadhArI charI AvIne paDe te nyAyane ajAkapANIya kahevAya che. ajAkapANIyanyAye koi aNadhAryuM kAma ke paristhiti bane tyAre A nyAyano upayoga karavAmAM Ave che. yajujI - manasukSa (fa.) (bakarInI kukSi jevI kukSi che jenI te, bakarInA jevA nAnA peTavALo) bakarInuM peTa game teTaluM bhareluM hoya paNa jo tenI sAme ghAMsa mUkazo to temAM moTuM mAryA vinA nahi rahe. tema keTalAka loko evA hoya che ke peTanAnuM dekhAtuM hoya paNa bharapeTa khAvA chatAM bhUkhyAnA bhUkhyA ja hoya. "bAvo beTho jape ne je Ave te khape" kahevatane haMmezAM anusaratA hoya. AvA lokone zAstramAM ajA kukSi kahela che. gayAra (4) - mayamaznara (pu.) (1. loDhAnI khANa 2. loDhAnuM kArakhAnuM) je sthAnamAM vividha prakriyA dvArA niraMtara lokhaMDanuM niSpAdana karavAmAM Ave te sthAnane ayAkAra arthAtu loDhAnI khANa kahevAmAM Ave che. gayAchaita - manAtana (u.) (ajJAnI, mUrkha) hajAra mUrmo karatAM eka jJAnI puruSa vadhu zreSTha che. mukhtanI sabhAmAM beThelo eka jJAnavaMta puruSa tArAmAM caMdranI jema zobhe che. mUrNo bhegA maLIne jeno rasto nathI kADhI zakatAM tevA azakya kAryono mArga eka jJAnI puruSa kADhI le che. zAstramAM paNa jJAnI AtmAnI manamUkIne prazaMsA karavAmAM AvI che. mAliya - anAnnina (4) (bakarIno vADo) bhagavatIsUtramAM kahyuM che ke "bakarIonuM pAlanapoSaNa karanAra govALo hajAro bakarIone rAkhavA mATe eka moTo ajAvATaka arthAt bakarIono vADo banAvatA hatAM." gayAyak - ayAvarya (.) (apUrNa, joie teTaluM nahi, aparipUrNa zAstramAM kahela che ke "je sAdhue yAvatu vIsavarSa sudhIno cAritraparyAya tathA chedasUtronuM adhyayana nathI karyuM tene sudharmAsvAmInI pATa soMpavI nahi. kemake aparipUrNajJAna hovAthI teo dvArA utsutranI prarUpaNA ane zAsanahIlanA thavAno saMbhava rahelo che." artha - prArtha (kuM.) (AryabhUmimAM janmela) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya3 - mAryaputra (.) (patine bolAvavA saMbodhana tarIke vaparAMtu nAma) potAnA patine nAmathI na bolAvavuM e bhAratIya saMskRti che. potAnA patine putranA pitA athavA he Aryaputra! evA saMbodhanathI bolAvavAmAM AvatAM hatAM. Ama karavAthI pati patnI vacceno prema ane maryAdA jaLavAtI hatI. jyAre Aje patine tuM tArI ane nAmathI bolAvavAnI phezana thai gai che. paraMtu tenuM pariNAma paNa joi lo pati pratyeno prema ane banne vaccenI maryAdA to sAva adazya ja thai gai che. teonuM jIvana korTanA bAraNe jaine jholA khAtuM thai gayuM che. maTyuba - manuna () (kuMtIputra, te nAme prasiddha eka zreSTha bANAvalI, pAMca pAMDavomAMno eka pAMDava) aitihAsika mahAbhAratamAM arjunanuM varNana Ave che. te kuMtIrANI ane pAMDurAjAno putra hato. guru droNAcArya pAse tIraMdAjInI tAlima laIne zreSTha bANAvalI banyo hato. tenA nAme duzmano tharathara kAMpatA hatAM. kauravo sAthe aDhAra divasa cAlelA yuddhamAM arjunanuM mahattvanuM yogadAna rahyuM hatuM. teNe moTA moTA yoddhAone dhULa cATatA karI dIdhA hatAM. aMtakALe saMsArane asAra jANIne potAnA bAkInA cAreya bhAio sAthe pravrajayA grahaNa karIne siddhAcala tIrthe siddhagatine pAmyA hatAM. jhara -- 4 () (vartamAna avasarpiNInA sAtamAM cakravartI ane aDhAramAM tIrthakara) A avasarpiNI kALanA aDhAramAM tIrthakara aranAthe gRhasthAvasthAmAM cakravartIpadane bhogavyuM. ane jyAre bhogAvalI karmakSaya thai gayA tyAre dIkSA grahaNa karIne ghAtikarmono kSaya karIne tIrthaMkara padavInA bhoktA banyA hatAM. - mati (strI) (1. mohanIyakarmanA udaye thato cittavikAra 2, 225riSahomAMno eka pariSaha 3. iSTaviyoga ane aniSTasaMyoge thatuM mAnasika manamAM becenI thAya, kAMi game nahIM, mUMjhavaNa thayA kare te aratinA lakSaNo che. saMyamapAlanamAM dhairyano abhAvate aratine jaNAve che. icchita vastunI aprApti thAya ane jeno vicAra paNa na karIe tevA aniSTa paristhiti ke vastuno saMyoga thAya tyAre cittamAM je jhaMjhAvAta thAya che te arati che. jJAnIbhagavaMto kahe che ke arati thAya to tene tamArA para hAvI nA thavA do. kemake te tamane vadhAre kAyara ane nabaLA banAvI de che. Avela paristhitiono pojhaTiva vicAra sAthe sAmano karo. sarakRSNa - matirmana (ra) (nokaSAya mohanIyakarmano eka bheda) mohanIya karmanA satyAvIsa bhedamAM nava nokaSAyanA bhedo varNavelA che. temAMnuM eka karma che aratikarma. A arati nokaSAyakarmanA udaye jIvane sacitta ke acitta dravyone viSe arati arthAta uga utpanna thAya che. maTTara -- tijoraja (ra.) (aratinA janaka, arati utpanna karanAra) saMyamArAdhaka zramaNane pUrvaka karmonA kAraNe cAritramAM ugAdi utpanna karanAra hetuo prApta thAya che. kiMtu daDhadhama ane saMyamathI paribhAvita karyo che AtmA jeNe tevA zramaNa te aratinA janaka kAraNone saMyamotsAha dvArA niSphaLa banAve che. maphari (m) {da - mati () pada (I.) (22 pariSahomAMno eka pariSaha) dharmasaMgrahanA tutIya adhikAramAM lakhyuM che ke "dharmarUpI udyAnamAM ramaNa karato yati kyAreya paNa saMyamane viSe arati karato nathI. AvatAM, jatAM, uThatA, besatAM, sUtA sarvakALe cittasamAdhirUpI svAsthane dhAraNa kare che.' Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ umarAri (f) kalina - aratipari (7) vinaya (I.) (arati utpanna thaye teno dharmabhAvanAthI nigraha karavo te) paMcasaMgrahanA cothA dvAramAM kahyuM che ke 'vihAra karatAM ke eka sthAne rahetAM zramaNane kadAcita arati utpanna thAya, to svAdhyAya, dhyAna, bAra bhAvanAdirUpa dharmatattva vaDe aratino tyAga karavo te aratipariSahavijaya che.' mahAnna - atimahanIya () (mohanIyakarmanI eka prakRti) saphara - aratiti (stro.) (aratirIti, dharmamAM arati ane pApamAM rati) mohanIyakarmanA udaye jIvanA cittamAM dharmane AzrayIne arati utpanna thAya ane pApAcAramAM rati utpanna thAya che. Ama kyAMka AnaMdarUpa rati ane kyAMka ugarUpa arati jIvanA karmabaMdhanuM kAraNa bane che. arairaisaha - aratiratisaha (pu.) (arati ane ratine sahana karavuM te) araisamAvaNNacitta - aratisamApannacitta (tri.) (saMyamamAM ugane prApta citta) dUdhamAM paDela lIMbunuM eka TIMpu jema AkhA dUdhane dUSita kare che. tema saMyamanA anuSThAnomAM aratine prApta citta mokSasAdhaka cAritrane dUSita kare che. AthI paMDita puruSa kathita anuSThAnomAM sadaiva harSAvita cittavALo hoya che. mAMbara - YrajJA (2) (laMjara nAme prasiddha pANIno ghaDo) IRH - marakSapu (strI) (jinacaMdradhvaja rAjAnI nagarI, sUryanI ajhamahiSI sUryaprabhAnI pUrvabhavanI janmanagarI) ara7 - araznAyut () (cAre tarapha ArAyukta) aragAuttAsiya - arakotrAsita (tri.) (je paiDAnA ArA halatAM hoya te) samagra rathano AdhAra paiDA para hoya che ane paiDAno samasta AdhAra tenA ArA para rahelo che. je paiDAnA ArA paraspara athaDAtAM hoya te ratha jaladI paDI bhAMge che. tema samasta cAritra jIvanano AdhAra anuSThAno para rahelo che ane anuSThAnono AdhAra cittanI svasthatA para nirbhara che. je anuSThAno dUSitacittapUrvaka karavAmAM Ave che te anuSThAno mAtra kAyAnI kasarata banI rahe che. te paramArtha phaLane ApI zakatAM nathI. arajjuyapAsa - arajjukapAza (puM.) (doraDA vinAnuM baMdhana) jagatamAM dareka baMdhana mAtra doraDAne AdhArita nathI hotAM. keTalAka baMdhano evAM che jemAM doraDAnI paNa jarUra paDatI nathI, ane prANI temAM baMdhAi jAya che. te pAzamAMthI kyAreya chUTI zakato nathI. mohanIyakarma nAmaka baMdhanamAM jakaDAyela jIvanA zarIra para kyAMya doraDuM dekhAtuM nathI, paraMtu te neha, moha ane mamatAnA baMdhanamAM evo baMdhAi gayo hoya che ke te potAne baMdhanayukta mAnato ja nathI. te baMdhana mAtra jJAnadRSTivALo AtmA ja joI zake che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arajjhiya - arahita (tri.) (satata, niraMtara) fja - mafja () (ta nAme eka kASTha) kumArapAla rAjAe tAraMgAnA jinAlayamAM evA kASThano upayoga karyo che ke jemAM koi prasaMge acAnaka maMdiramAM Aga lAge to te lAkaDAmAMthI svayaM ja pANI jharavA mAMDe ane Aga zAMta thaI jAya. jema agaranuM kASTha Agane zamAvavA mATe hoya che. tema araNi nAmaka lAkaDuM Aga pragaTAvavA mATe prasiddha che. araNinA be lAkaDAne paraspara ghasavAthI temAMthI svayaM agni pragaTe che. marAyA - mafra (zno.) (jano skaMdha bIjarUpa che evI vanaspati) keTalIka vanaspatio evI hoya che. jene ugADavA mATe alagathI bIjanI jarUra paDatI nathI. kemake teno skaMdha ja bIjanuM kArya kare che. jemake baTAkA, DuMgaLI, araNikA A badhI vanaspationA skaMdha bIja svarUpa hovAthI tenA skaMdhanuM vAvetara karatAM phaLanI prApti thAya che. jainadharmamAM AvI vanaspatione anaMtakAya ane abhakSya gaNela che. maraghAM - maratha (2) (nirjana vana, jaMgala, aTavI) je sthAnamAM ekapaNa manuSyanI vidyamAnatA na hoya. jyAM mAtra jaMgalI rAnIpazuo, gIca vRkSo, jhADIo hoya tevA sthAnane vana, jaMgala ke aTavI kahevAmAM Ave che. araNNavaDiMsaga - araNyAvataMsaka (na.) (11mAM devalokanuM te nAme eka vimAna) maratta - marajI (ra.). (rAgarahita) arattadudda- araktadviSTa (tri.) (rAgadveSarahita) bALaka jyAM sudhI potAnA paga para cAlatAM nathI zIkhato tyAMsudhI bAbAgADIno upayoga kare che. je divase potAnA page cAlato thai jAya che tyArathI te potAnA AdhArarUpa ghoDIne choDI de che. tema jyAM sudhI rAgadveSanA saMpUrNa abhAvavALI avasthA prApta nathI thatI, tyAMsudhI jIve aprazasta rAgadveSano tyAga ane prazasta rAgadveSano svIkAra karavo joie. asara - kara# (I.) (avasarpiNI utsarpiNIrUpa kAlacakranA bAra bhAga) zAstramAM utsarpiNI ane avasarpiNIrUpa kALanA cha cha ArAsvarUpa bAravibhAga mAnavAmAM AvelA che. te suSamasuSamAdi cha ArAnuM svarUpa brahakSetrasamAsAdi graMthomAM vistRta rIte varNavavAmAM AvyuM che. *manas (2i.). (1, rajoguNarahita 2. siddhabhagavaMta 3. dhULarahita, nirmaLa 4. eka mahAgrahanuM nAma pa. pAMcamAM devalokanI eka khataranuM nAma) kAma, krodha, ahaMkAra Adi rajo guNanA lakSaNa che. vaidika graMthomAM rAjapadavIne yogya AtmA mATe rajo guNa zreSTha mAnavAmAM Avelo che. kiMtu paramAtmAnI prApti mATe nIkaLelA AtmA mATe te rajoguNa dUSaNarUpa kahela che. yogI AtmA rajoguNarahita ane paramapadanI prApti karAvanAra sattvaguNayukta hovAM joie. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jharata (ni.). (AraMbhathI nivRtta, mamatvarahita) AkhI jIMdagI vividha pravRttio karanAra mANasanI eka vaya evI Ave che. jemAM te dareka prakAranA kAryothI nivRtta thaI jAya che. tenA mATe kaMi ja karavAnuM rahetuM nathI. saMsAramAM rahela pratyeka prANI ochAvattA aMze AraMbhothI nivRtta hoya che. temanA mATe sarvathA AraMbharahita banavuM zakya nathI. mAtra siddha bhagavaMto ja sarva AraMbhothI nivRtta hoya che. arayaMbaravatthadhara - arajo'mbaravastradhara (tri.) (rajarahita AkAza jevA svaccha vastrane dhAraNa karanAra devAdi) (vistRta aMgulIvALA hAtha) sAmudrika zAstramAM strIpuruSanA zArIrika aMgonA AdhAre zreSTha, madhyama ke adhamano nirNaya karavAmAM Avela che. temAM zarIranA avayavonA vividha zAstrIya nAmo kahelA che. jenA hAthanI AMgaLI vistRta ane khUlI hoya tevA hAthane aratni tarIke saMbodhavAmAM Avela che. sarvi- aravindra() (padma, kamaLa, puSpavizeSa) parvatomAM meru zreSTha che, dUdhamAM gAyanuM dUdha zreSTha che, telamAM talanuM tela zreSTha che, devomAM iMdra zreSTha che, bhAvomAM savijIva karuM zAsanarasInI bhAvanA zreSTha che tema puSpomAM kamaLane zreSTha kahevAmAM AvyuM che. ThANAMgasUtramAM paNa kahevuM che ke "puzkeluM vA araviMda pahANaM' marasa - rasa () (nIrasa, hiMgAdi dravyothI saMskRta nahi thayeluM) je AhAra hiMga, maracuM, haLadarAdi dravyothI saMskAra nathI pAmyuM, te nIrasa hovAthI bhojanane yogya gaNAtuM nathI, tenA vakhANa to dUra raho loko tene vakhoDI nAMkhe che. tema jenuM jIvana sneha, udAratA, paropakArItAdi guNothI saMskAra nathI pAmyuM te nIrasa bhojananA jevuM hovAthI lokamAM nidAne pAtra bane che. anata() - mAsanavina (!). (rasahIna AhArathI jIvanAra, abhipravizeSadhArI zramaNa) magadhAdhipati zreNike prabhu vIrane puchyuM "he prabhu! ApanA caudahajAra zramaNomAM zreSTha sAdhu koNa ?' tyAre prabhue pratyuttara ApatAM kahyuM. "mArA caudahajAra sAdhumAM dhannA kAkaMdI uttama zramaNa che. teo cAritramAM dina dina vadhate pariNAma che. zarIra pratye eTalA nirmama thai gayA che ke jenA para mAkhI paNa besavA taiyAra na thAya tevA rasahIna AhArane grahaNa karIne jIvana vitAve sAta - arasAta (tri) (virasa, rasahIna). nizIthasUtranI cUrNimAM pATha Ave che ke "marAnaM joyAM suN idhanu' arthAtu je bhojana hiMgAdi masAlAthI saMskAra pAmela na hovA chatAM jo uttamagaMdhathI yukta hoya to te paNa zubha che. tevuM sugaMdhayukta bhojana jamavA yogya bane che. arasAhAra - mahA (4) (rasa vinAno AhAra, rasahIna bhojana) marada - maham () (1. pragaTa 2.jenAthI koipaNa chUpuM nathI te 2. arihaMta, jina) - 48 - Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakalArtastotramAM hemacaMdrAcAryajI mahArAje lakhyuM che ke jema carmacakSuyukta puruSa hAthamAM rahelA AMbaLAne jue che. tema kevalajJAnarUpI cakSuvALA arihaMta paramAtmA AkhA jagatane ane tenA bhAvone jue che. samasta jagatanA padArtho ane tenA bhAvo teothI chUpA rahI zakatA nathI. temane badhuM ja AtmapratyakSa che.' *ma (6) (tIrthaMkara, iMdrane pUjanIya) aSTamahAprAtihArya ane cotrIsa atizaye zobhatA AtmA arihaMta ane tIrthakara tarIke lokamAM pUjAya che. devalokanA devo, deveMdro niraMtara temanI upAsanA karatAM hoya che. sthAnAMgasUtramAM kahyuM che ke "AvA ati bhagavaMto traNa prakAre che avadhijJAnI ahaMtu, mana:paryavajJAnI ahatuM ane kevalajJAnI ahatuM.' mahaMta - 6 () has (kuM.). divakRta pUjAne yogya, arihaMta, jina 2. sarvajJANAnA kAraNe jemanAthI kAMi paNa chUpuM nathI te) kemaroDAt (7) (1. sarvajJa, badhuM ja jANanAra 2. arihaMta, jinadeva) jeone jagatanA sarva bhAvo jANavA mATe parvata, guphA, jaMgala Adi koi paNa prakAranA aMtaro naDatA nathI tevA jinadeva arahontara che. kamarathAna (I.) (1. niHspRha 2. jinadeva, tIrthakara) *mahAt (I.) (vItarAga, arihaMta, tIrthakara) kSINarAga hovAthI kyAMya paNa AsaktibhAvane nahi pAmatA. rAgAdinA kAraNabhUta manojJa ane amanojJa viSayonA saMparkamAM vItarAgabhAvane nahi tyAgatA AtmA jina che. evuM bhagavatIsUtranA prathama zatakanA prathama uddezAmAM kaheluM che. arahaMtamaggagAmi (Na)- arihaMtamArgagAmin (tri.) (jinakathita mArge cAlanAra, jaina sAdhu) AcArAMgasUtramAM jaNAvyuM che ke "pravrajayA grahaNa karIne jinamArge cAlanAra cAra prakAre che. 1. siMhanI jema dIkSA le che ane siMhanI jema tenuM pAlana kare che. 2. siMhanI jema dIkSA le che ane pAchaLathI kAyara banIne ziyALanI jema pAlana kare che. 3. prathama ziyALanI jema dIkSA le che ane pachI zAstra adhyayanAdithI siMhanI jema cAritra pALe che. tathA 4. ziyALanI jema dIkSA le che ane ziyALanI jema cAritranuM pAlana kare che.' mahaMtaiddha - ahiMthi (a.) (aThyAvIsa labdhimAMnI eka labdhi) tIrthaMkarapadavI para birAjamAna AtmAne A labdhi hoya che. mag - maraya (kuM.) (pANI kADhavAnI reMTa, ghaTIyaMtra) gAmaDAmAM kUvAne kAMThe pANI kADhavA mATenI reMTa hoya che. zAstrakAra bhagavaMtoe saMsArane te reMTa samAna kahela che. jevI rIte te reMTa pANI levA mATe aMdara kUvAmAM jAya che ane pANI bharAI jAya eTale pAchI upara Ave che. tenuM A cakkara punaH punaH cAlyA ja kare che. tenI jema prANInuM saMsAramAM janmamaraNanuM cakkara cAlyA ja kare che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marAya - mahAta (g.) (aInmitranA jayeSThabhAI). *ara7% (I.) (ta nAme eka muni, araNika muni) tArAnagarImAM eka parivAra raheto hato. datta, tenI patnI ane putra araNika. te traNeya jaNAe eka sAthe saMsArano tyAga karIne anmitra AcArya pAse dIkSA lIdhI. pitAmuninA svargavAsa pachI araNikamunine svayaM bhikSA levA javAno vAro Avyo. taDako sahana na thavAthI cAritramAMthI patita thayA ane zreSThI strI sAthe ghara mAMDIne rahevA lAgyA. A vAtanI jANa mAtAne thatAM temanAthI A vAta sahana na thai ane gAMDA jevA thai gayA. teo AkhA nagaramAM araNika araNika karIne pharavA lAgyA, nagaranA lokone AvI gAMDI strIne jovAnI majA paDI. eka vakhata araNika bahAra jharUkhAmAM beThA hatAM ane potAnI mAtAnI avadazA joine zaramAI gayA. temaNe nIce utarIne mAtAnI kSamA mAMgI ane punaH dIkSA levA ughata thayA. araNika guru samIpe potAnA doSonI AlocanA laine vairAgyapUrvaka punaH dIkSita thayA. aMte tapatI zilA para saMthAro karIne AtmakArya sAdhyuM. arahamitta - arhanmitra (ta nAme prasiddha zramaNa, ahaMnnatanA laghubhrAtA) kSitipratiSThita nagaramAM ahaMnnata ane ahanmitra nAme be bhAIrahetA hatAM. temAM ahaMnnatanI patnI potAnA diyara aInmitramAM Asakta hatI. teNe aInmitra pAse bhoganI mAMgaNI karI. diyare kahyuM moTA bhAi hote chate mArAthI AvuM apakRtya na karAya. AthI teNInIe potAnA patine mArI nAMkhIne kahyuM. have to mArA pati paNa nathI rahyA mATe mArI sAthe bhoga bhogavo. saMsAranuM AvuM bihAmaNuM svarUpa joine teo vairAgI thayA ane teoe zramaNadharma aMgIkAra karyo. te strI ahanmitramAM Asakta thaIne mRtyu pAmI ane kUtarI banI tyAM munine joine pUrvabhavanI Asaktine kAraNe temane cATavA lAgI. munie tyAMthI pIcho choDAvIne jatA rahyA. katarI marIne jaMgalamAM vAMdarI thaI tyAM munidarzane pAchI temanI pAchaLa lAgI. sAdhu jematema karIne tyAMthI chUTIne cAlyA gayA. te vAMdarI marIne vyaMtarI thai, teNe avadhithI potAno pUrvabhava joyo ane muni para gusse bharAI. te sAdhunA chidrane jovA lAgI jethI potAno badalo lai zake. aMte nadI oLaMgavA mATe nIkaLela sAdhunA teNe paga chedI nAMkhyA. te vakhate tyAM rahela samyagdaSTi deve te vyaMtarIne nirasta karIne tyAMthI kADhI mUkI ane RSIzvaranA caraNa pahelA jevA karI nAMkhyA. mahA - mahaMtA () (tIrthaMkarapaNuM) arahassadhAraka - arahasyadhAraka (puM.) (chedasUtranA guptamAM gupta tattvane dhAraNa karanAra, chedasUtradAtA) pistAlIsa AgamomAM cha chedasUtro Ave che. A chedasUtromAM utsarga ane apavAdamArganuM kathana karavAmAM Avela che. chedasUtragata atigUDharahasyonA dhAraka AcAryabhagavaMta yogya pAtratAvALA AtmAne ja tenuM adhyApana karAve che. kemake apAtrane kareluM jJAnadAna apakArane mATe thAya che. a&#mm( ) - rAgina (g) (jamanAthI koi rahasya chAnuM nathI te, sarvajJa, arihaMta) marApura - sarasvara (3) (mahAzabda, moTo avAja che jeno) satyane kyAreya paNa pracAra, prasAra karavo paDato nathI. teNe moTA avAje ghoSaNAo karavAnI paNa AvazyakatA hotI nathI. satyano avAja bhale dhImo hoya kiMtu te makkama ane sakSama hoya che. moTA barADA pADavAnI jarUrato jUThane paDe che. marA - marAti (kuM.) (1. vyAdhi, roga 2. duzmana, zatru) - 50 - Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktine AgaLa vadhavA mATe sArA mitronI AvazyaktA hoya che. paraMtu tene utkRSTa saphaLatA prApta karavA mATe to sArA duzmanonI ja jarUrIyAta hoya che. mara - (ig) (1. zatru, duzmana 2. rathanuM cakra 3. cha prakAranA kAma) khaniya - rica (I.) (RSabhadevanA 82mAM putranuM nAma) mahibrA - malina (I.) (cha duzmanono samudAya, AMtarika zatruno samUha) bAhyazatru to vyaktie vyaktie bhinna hoI zake che paNa AMtarika duzmano to cha ja kahela che. tene ariSavarga tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. kAma, krodha, lobha, ahaMkAra, moha ane mada, bahArano duzmana jeTaluM nukasAna nathI pahoMcADato tenAthI kaighaNuM nukasAna A cha AMtararipu AtmAne pahoMcADe che. tenA viparIta vairAgya, kSamA, saMtoSa, Rju, nirmamatA ane vinaya guNa vaDe arivargano nAza karavo joie. TTi - maSTi (.) (1. lasaNa 2. kAgaDo 3. phaLavizeSa 4. paMdaramAM tIrthakaranA prathama gaNadharanuM nAma che. cakavaralIpagata rucakavaraparvatanI najIkamAM Avela pAMcamo kUTa 6. aniSTasUcaka, aprazasta 7.vRSabhAsura 8. kaMka nAmaka pakSIvizeSa) svabhAvanI sajajhAyamAM kaheluM che ke "lImaDAne AMbAnI bAjumAM vAvavAthI potAnI kaDavAza choDato nathI. kastUrIne lasaNanI bAjumAM mUkavAthI lasaNa potAnI durgadha tyajatuM nathI, gadheDAne ghoDAnI sAthe bAMdhavAthI te lAta mAravAnuM choDato nathI. tema sajjananI sobata hovA chatAM jeno svabhAvaduSTatAbharyo che te durjana potAnI durjanatAne tyAgato nathI." arihrakumAra - ariSTakumAra (puM.) (kumAra avasthAmAM rahela ariSTanemikumAra, bAvIsamAM tIrthapati) ariTThaNemi - ariSTanemi (puM.) (bAvIsamAM tIrthapati, A avasarpiNInA te nAme eka tIrthaMkara) pitA samudravijaya ane mAtA zivAdevInA putra, bAvIsamAM tIrthakara ane vAsudeva kRSNanA nAnAbhAI nAme ariSTanemi hatAM. teoe kumAra avasthAmAM potAnA parAkrama vaDe kRSNa mahArAjAne Azcaryacakita karI dIdhA hatAM. temanI icchA na hovAM chatAM teonA lagna ugrasena rAjAnI putrI rAjimatI sAthe nakkI karavAmAM AvyA. vivAhanimitte AmaMtrita rAjAo mATe bhojana tarIke lAvavAmAM Avela pazuono pokAra sAMbhaLIne hRdaya drAvita thayuM, ane teo aDadhI jAnathI pAchA pharI gayA. giranAratIrtha para temanA anukrame dIkSA, kevalajJAna ane nirvANa ema traNa kalyANako thayA che. maf - maNi (ru.) (kaccha nAmaka vijayanI rAjadhAnI) TTara - gari (I.) (ariSTa nAmaka vRSabhAsuramardika, zrIkRSNa mahArAjA) kRSNa mahArAjA rAjA samudravijayanA sahuthI nAnA bhAI vasudeva ane devakInA putra hatAM. A avasarpiNI kALanA nava vAsudevomAMnA aMtima vAsudeva hatAM. zatruono nAza karIne traNa khaMDamAM potAnI ANa pravartAvI hatI. teo kSAyikasabhyatvanA svAmI hatAM. teoe potAne badhI ja putrIone dIkSA apAvI hatI. AvatI covIsImAM teo tIrthaMkara padavIne prApta karaze. garittA - saritA (strI) (duzmanI, duzmanAvaTa, zatrubhAva) Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahimA - marina (!) (1, RSabhadevanA sItteramAM putranuM nAma 2, vasaMtapuranA eka rAjAnuM nAma jenI rANIe corane abhayadAna ApI choDAvyo hato) raho (madhya) (pAdapUraka avyaya) risa - maf (7) (bavAsIra, harasa, pUMThanA masA, eka jAtano roga) arza nAmaka roga lokamAM harasa ke bavAsIranA nAme prasiddha che. A roga pUMThe maLavisarjananA sthAne thAya che. A rogamAM vyaktine maLamUtra visarjanamAM atyaMta kaSTa thAya che. tenuM mastaka atyaMta vedanApUrNa bane che ane zarIramAM atyaMta asakti AvI jAya che. mariziSTa - govana () (harasanA rogavALo, jene bavAsIra thayela che te) da - wduM() (1. pUjavuM 2. yogya banavuM 3. pUjAne yogya banavuM) marda (3) (1. pUjaya 2. AcAryAdi padavIne yogya) varAhamihira ane bhadrabAhusvAmI banne sagA bhAio hatAM. varAhamihira dIkSAmAM vaDIla hovAM chatAM teo AcAryapadavIne yogya na hovAthI gurue temane AcAryapada na dIdhuM. jayAre nAnAbhAI bhadrabAhamAM jJAna evaM anya guNAdie padavInI pAtratA hovAthI teone sUripada ApyuM. jainadharmamAM uMmaranI mahattA karatAM Atmika guNanuM mahattva vadhAre okavAmAM Avela che. rihaMta - arrata (6) (tIrthakara, arihaMta, jina) zAstramAM arihaMta zabdano artha karatAM kahyuM che ke "iMdriya, viSaya, kaSAya, pariSaha, vedanA ane upasadi AMtarika zatruo che: jemaNe A atyaMtarazatruone haNyA che. te ja sAcA arthamAM arihaMta che.' arihaMtakamabhoyabhava -arhakramAmbhojabhava (tri.) (jinezvaranA caraNakamalamAMthI utpatti che jenI te) arihaMtakamaMbhoyasamAsiya - arhakramAmbhojasamAzrita (tri.) (jina caraNakamalane Azrita). dharmanAthanA stavanamAM AnaMdaghanajI mahArAje kahe che ke "he prabhu! A dukhabharyA saMsAramAM ame tArA caraNakamalanuM zaraNuM rahyuM che. have amane bIjA koino khapa nathI. tane choDIne ame kyAMya javAnA nathI. A amArI kulavaTa rIta che. tAravuM ke DUbADavuM tArA hAthamAM che." rihaMta -- abaitya (2) (1. jinamaMdira, jinAlaya 2. jinapratimA, jinamUrti) SoDazaka graMthamAM haribhadrasUri mahArAje kahyuM che ke jyAM sudhI jIvane nirAlaMbanadhyAna prApta thatuM nathI tyAM sudhI sAlaMbanadhyAna e uttama mArga che. sAlaMbanadhyAna mATe jinAlaya ane jinamUrti e zreSTha mAdhyama che. jinamUrtinuM dhyAna karatAM karatAM paramAtmA sAthe tAdAbhyatA baMdhAya che. tyAre badhA ja AlaMbano chUTI jAya che ane nirAkAraguNo zeSa rahe che." - 52 - Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihaMtabhAsiya - arhadrASita (tri.) (tIrthaMkarabhagavaMte prarUpela, jinezvarakathita) snAtasyAnI tRtIya thayamAM zratanI prazaMsA karatAM lakhyuM che ke "A zrutajJAna arihaMto dvArA bhAsita, gaNadharo dvArA racita ane buddhimAna zramaNottama dvArA dhAraNa karavAmAM Avela che. mokSanA agraddhArasamAna A zrutajJAna che. AvA zratane ame niraMtara vaMdana karIe chIe.' arihaMtamaNuNNAya - arhadanujJAta (tri.) (tIrthakare jenI kartavyatArUpe anujJA ApI che te) prajJApanAdi Agama zAstromAM lakhyuM che ke jinezvara bhagavaMte jenI jenI anujJA nathI ApI teno tyAga karanAra uttamazramaNa che. tathA kartavyatArUpe je AcaravAnI anujJA ApI che tene utsAhapUrvaka AcaranAra hoya che." arihaMtasakkhiya - arhatsAkSika (na.) (arihaMtanI sAkSI) pApabhIrU AtmA karmabaMdhanA hetubhUta anuSThAnone Acarato nathI. chadmasthAvasthAva. jo koi doSa sevAi jAya to ahitanI sAkSIe, siddhanI sAkSIe, sAdhunI sAkSIe ane AtmAnI sAkSIe tenuM zuddhamane prAyazcitta le che. temaja bhaviSyamAM punaH doSa sevAI na jAya tenA mATe pratijJA le che. arihaMtasamaNasijjA - arhacchramaNazayyA (strI.) (arihaMta ane sAdhu zayyA, jinAlaya-upAzrayarUpa zavyA) jItakalpamAM lakhyuM che ke "je sthAnamAM arihaMta paramAtmA birAje che te jinAlaya arihaMta zayyA che. temaja je sthAnamAM zramaNo vasavATa kare che te upAzrayAdi zramaNa zayyA che." arihaMtasAsaNa - arihaMtazAsana (na.) (jinAgama, AgamazAstra) durgatimAM paDatA AtmAne tAre te tIrtha. AcArAMgAdi AgamomAM arihaMta, gaNadhara, caturvidhasaMgha ane jinAgamane tIrtha kahelA che. tAranAra tIrtha ApaNI pAse che. have tene pakaDIne taravuM ke choDIne DUbavuM te ApaNA para nirbhara kare che. arihaMtasijjA - arhacchayyA (strI.) (jinAlaya, derAsara) raham - ahaMdUtta (I.) (Aryasusthita ane supratibaddhanA pAMcamAM ziSyanuM nAma) iiraina - mahaMta (kuM.) (AryasiMhagirinA cothA ziSyanuM nAma) maDhavAla - paf () (rogarahita upasarga) apaf (g) (rUparahita utpAta, upasargavizeSa) deva dvArA adezyapaNe karavAmAM Avela upasarga. arthAt koI deva adazya rahIne jIvane pIDA ke dukha upajAve te upasargane arUpopasarga kahevAya che. - 53 - Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maga - ra () (vraNa, ghAva) zarIramAM lAgela ghAne DaoNkTarathI chUpAvavuM e jeTaluM hoMziyAripUrNa nathI. tema prAyazcitta karatI vakhate AtmAmAM lAgela doSone guruthI chupAvavA te paNa vivekapUrNa nathI. DaoNkTara pAse ghA chupAvavAthI zarIrano yogya ilAja thai zakato nathI. tema guru pAse doSo chUpAvavAthI AtmA doSothI nirogI banato nathI. maUT - 1 (.) (1, naMdIzvaravara ane aSNodaga samudra vacceno eka dvIpa 2. sUryodaya pUrvenI prabhA 3. eka mahAgraha 4. harivarSa nAmaka akarmabhUmigata vRttavaitAdyaparvatano adhiSThAtA deva 5. vimAnano eka bheda 6. varNavizeSa 7. sUrya 8. sUryano sArathi) samyatva prApti pUrve tattvajJAnanI prAptithI jIvane AtmAmAM je sukhAnubhUti thAya che, tene sUryodayanI pUrve AkAzamAM verAyela aruNanI prabhA samAna kahela che. jema prAtaHkALe sUryodaya thayA pahelA AkhuM AkAza aruNanI lAlimAthI raktavarNaya thai jAya che. tema samyavarUpI sUryano udaya thayA pahelA jIvane tattvaprAptithI AtmAmAM kiMcit sukhAnubhUti thAya che. aruNagaMgA - aruNagaGgA (strI.) (mahArASTra dezamAM Avela eka nadI) aruus - gAma (6) (1. anuvelaMdhara devonA cothA nAgarAjAnuM nAma 2. anuvelaMdhara devono AvAsa parvata 3. rAhunA lAlakAMtivALA pudgala) mAghamA - mAmA (R.) (navamAM suvidhinAthanI dIkSAzibikAnuM nAma) A avasarpiNI kALanA navamAM tIrthakara suvidhinAtha jyAre dIkSA levA mATe nIkaLyA, tyAre devalokanA devo dvArA nirmita je zibikAmAM ArUDha thayA hatAM te zibikAnuM nAma aruNaprabhA hatuM. mavira - maUvi (I.) (ta nAme prasiddha dvIpa ane samudra) aruNavarobhAsa - aruNavarAvabhAsa (puM.) (ta nAme prasiddha dvIpa ane samudra) gAma - mara/ma (I.) (1. lAlakAMti 2. rAhanA lAlakAMtivALA pudgala 3. pAMcamAM devalokanuM te nAme eka vimAna) aruNuttaravaDiMsaga - aruNottarAvataMsaka (na.) (te nAmanuM eka vimAna) aruNodaga - aruNodaka (puM.) (ta nAme samudra) aruNa nAmaka dvIpanI cArebAju pharate aruNa nAmaka samudra Avela che. A samudranA subhadra ane manobhadra nAmaka adhiSThAtA deva che. aruNovavAya - aruNopapAta (puM.) (ta nAme eka kAlikasUtra) aruNopAta nAme eka kAlikasUtra hatuM. jemAM aruNa devatAnI utpattisaMbaMdhi hakIkata jaNAvavAmAM Avela hatI. vartamAnakALe te sUtra viccheda thai javAne kAraNe upalabdha nathI. kiMtu naMdIsUtranA cUrNikAre kiMcit ullekha karatAM lakhyuM che ke aruNopapAta - 54 - Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstranA adhyayanathI AkarSita thayela aruNanAmaka deva paThana karanAra muni pAse Ave che. te adezyapaNe rahIne saMpUrNa adhyayana sAMbhaLe che. pAThanI pUrNAhuti thatAM pragaTa thaine muninI prazaMsA karatAM kahe che ke aho ! zuM suMdara svAdhyAya karyo che. Apa mArI pAse kAMika varadAna mAMgo. bhogo pratye anAsakta muni kahe che ke mAre kAMi ja nathI joituM tyAre adhika prasanna thayela deva te munine pradakSiNA ApIne vaMdana kare che ane punaH potAnA sthAne pAcho jAya che. temaja evo paNa ullekha che ke A sUtranA paThanano adhikAra bAravarSanA dIkSA paryAyavALA munine ja che. raya - 6 (1) (vraNa, ghAva) zarIra para ghA lAgyo hoya tyAre eka mIThI caLa AvatI hoya che. ApaNuM mana vAraMvAra tyAM khaNavA mATe prerAya che. vaidyazAstra kahe che ke zarIra para ghA hote chate tene khaNavuM hitAvaha nathI. tenAthI ghA rujhavAne badale vakare che. tema lIdhela vratano jo bhaMga thai jAya, to 'have vrata to bhAMgI ja gayuM che ne calo have pUro ja doSa sevI laie" ema karIne aparAdhane sevavo nahIM. tema karavAthI jIvanamAM pApa vRddhi ane dharmanI hAni thAya che. kemaruna (zi.) (nirogI, rogarahita) jevI rIte rogarahita saMpUrNa svastha puruSa koipaNa kArya AsAnIthI karI zake che. tema jenuM citta kaSAyAdi AMtararogathI rahita che tevo AtmA koipaNa jinakathita anuSThAna vinA kaSTa ArAdhI zakavA sakSama bane che. ruda - mahaMta (4) (1. yogya, lAyaka 2. arihaMta, tIrthakara) *made (I.) (1, janmarahita, siddhAtmA) pravacana sAroddhAranI TIkAmAM lakhyuM che ke "je vanaspatinuM bIja sarvathA baLI gayuM che temAMthI aMkarAnI utpatti saMbhava nathI. tema jeonuM karmarUpI bIja sarvathA nAza pAmyu che te siddhatmAo mATe saMsArarUpI aMkurAnI punarotpatti sarvathA azakya che.' jhava - (vi.) (arUpa, amUrta) caudarAjaloka kula cha dravyone AdhAre cAle che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya, pudgalAstikAya ane kALa. A cha dravyomAM eka yugalane choDIne zeSa pAMca dravyo arUpI kahelA che. arUvakAya - arUpakAya (puM.) (arUpI evA dharmAstikAyAdi). maRvi () - arUfpana (tri.). (1. arUpI, amUrta 2. mukta, siddha 3. AtmA) arUviajIvapaNNavaNA - arUpyajIvaprajJApanA (strI.) (arUpI ajIvanI prarUpaNA) arUpI evA dhamastikAyAdi je ajIva che temanI je prarUpaNA kathana karavAmAM Ave te arUpIajIvaprajJApanA kahevAya che. are - mare ( 2) (1. ratikalaha 2. saMbodhana 3, asUyA 4, AkSepa 5. parihAsa 6. vismaya, Azcaya) jyAre koIne bolAvavA hoya, koi pratye AkSepa karavo hoya, koinI mazkarI karavI hoya ke Azcarya pragaTa karavuM hoya tyAre - 55 - Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthamAM are nAmaka adhyayano upayoga karavAmAM Ave che. jemake are bhAI ! ahIM Avo. are! te aparAdhI Aja hato. are! markaTamukha suMdara dekhAya che. are ! A zuM thai gayuM. goLa - maro (u.) (pIDArahita, rogarahita, nIrogI) mata - mata (7). (1. vIMchInI pUMchaDImAM kaMTakAkAre rahela padArtha 2. icchitakAryamAM samartha, alAdevInuM siMhAsana 4, haratAla) sarpano DaMkha vyaktine eka ja vAramAM samApta karI de che. jyAre vIMchInA DaMkha mANasane jAnathI nathI mArato. paraMtu te DaMkhanI pIDA eTalI asahya banI jAya che ke mANasa vicAre che. AvI pIDA sahana karavA karatAM mota AvI jAya to sAruM. vIMchIno DaMkha tenA mukhamAM nahi paraMtu tenI pUMchaDImAM hoya che. tenI pUMchaDImAM kaMTakAkAre rahela padArthane saMskRtamAM ala tarIke jaNAvela che. naM - mana (ma.), (1. samartha 2. paryApta 3. atyaMta, ghaNuM 4. pratiSedha, niSedha . nirarthaka 6. alaMkarA, bhUSA) jema paryApta mAtrAmAM kareluM bhojana svAthyaprada che. jema eka sImAthI vadhIne khAvAmAM Ave to te zarIrane hAni kare che. tema jIvananirvAha mATe karavAmAM AvatI hiMsA dharmasAdhanAmAM sahAyaka bane che. kiMtu mojazokha pUrA karavA mATe karavAmAM AvatI hiMsA AtmA mATe hAnikAraka sAbita thAya che. ataMrA - a UT (7). (zobhAne karanAra) anaMal - 17 (uM.) (1. AbhUSaNa 2. sAhityazAstra 3, zobhA) sthAnAMgasUtramAM kaheluM che ke "alaMkAra cAra prakAranA hoya che. 1. kezAlaMkAra 2. vastrAlaMkAra 3. mAlAlaMkAra ane 4. AbhUSaNAlaMkAra.' vividha prakAre kezone AkAra ApIne mAthAne sajAvavuM te kezAlaMkAra. vividhabhAtanA vastro paherIne zarIrane zobhAvavuM te vastrAlaMkAra. judA judA puSponI mALA, veNI, bAjubaMdhane dhAraNa karavA te mAlAlaMkAra. mukuTa, keyUra, hAra, ardhahAra vagere AbhUSaNone dhAraNa karavA te AbhUSaNAlaMkAra che. alaMkAracUlAmaNi - alaMkAracUDAmaNi (puM.) (te nAme prasiddha eka alaMkArazAstra) alaMkAracUDAmaNi zAstramAM sAhityamAM vaparAtA vividha alaMkAronuM varNana karavAmAM Avela che. A graMthanI TIkA pratimAzataka ane nayopadezanA kartAe karelI che. alaMkAriya - alaGkArika (puM.) (nAI, hajAma) kahevAya che ke ghaNI vakhata parAkrama karatAM bhAgya baLavAna hoya che. magadhanA rAjA udAyI mRtyu pAmyA bAda temanI gAdIe koI UkaLanA puruSanA badale lokonI hajAmata karanAra eka hajAma rAjA banyo. je AgaLa jatAM naMdanA nAme prasiddha thayo. magadha deza para kula nava naMdoe rAjya karyuM. aMtima naMdano nAza cANakyae caMdragatamaurya dvArA karAvyo ane tyArabAda mauryavaMzano prAraMbha thayo. alaMkAriyakamma - alamarikakarman (na.) (hajAmata, saurakama) - 56 - Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alaMkAriyasahA - alaGkArikasabhA (strI.) (vibhUSAgRha, alaMkAragRha) prAcInakALamAM rAjamahelomAM jema rAjasabhA, nRtyasabhA vagere rahetA hatA tema alaMkArasabhA rahetI hatI. A alaMkArasabhA. rAjA, rANI vagere snAna karyA pachI zarIra para AbhUSaNo dhAraNa karavA mATe upayoga karatAM hatAM. tene alaMkAragRha tarIke paNa oLakhavAmAM AvatuM hatuM. maljiya - manaDuta (u.) (1. mugaTAdi alaMkArothI vibhUSita 2. gAyanano eka guNa 3. upamAdi kAvyAsaMkarothI yukta) jevI rIte vyakti vividha alaMkAro vaDe potAnA zarIrane zaNagAre che. tema kavio vividha chaMdo ane alaMkArothI kAvyone zaNagAre che jethI te karNapriya ane lokapriya bane. gItagoviMda, zAMtasudhArasAdi kAvyomAM tenA kartAoe vividha chaMdo ane alaMkArono suMdara upayoga karela che, alaMcapakkhagAhi (Na) - alaJcApakSagrAhin (puM.) (lAMca nahi lenAra, koi ekano pakSa na grahanAra) rAjA yudhiSThirane dharmarAja paNa kahevAmAM Avela che. kemake teo kyAreya paNa koIne anyAya thavA detAM nahotA. teo koi ekano pakSa grahaNa karIne pakSavAda karatAM nahotA. AthI jyAre duryodhane yuddha samaye yudhiSThirane pUchyuM ke "heyudhiSThira ! bhISmapitAmahanI buddhi bhraSTa karavI hoya to zuM upAya?' yudhiSThire kahyuM ke "duSTanA dharanuM bhojana karavAthI temanI buddhi bhraSTa thaze. temanI vAta svIkArIne duryodhane temane svagRhanuM bhojana karAvyuM, jethI bIjA divase pAMDavone khUba mAra sahana karavo paDyo. ATaluM badhuM nukasAna thavA chatAM paNa teo asatya na bolyA ke na koi ekano pakSa lIdho. anaMdhUma - naMdhUma (I.) (atyaMtamalina) bhikhArInA kharAba vastro joine ApaNane citarI caDhe che. paNa malina vastro dhAraNa karanAra te bhikhArI sAro che. te jevo che tevo dekhAya to che. jayAre atyaMta malina manavALA ApaNane dhikkAra che. ApaNuM citta irSyA, asUyA, mAyA Adi durguNothI durgadhI hovA chatAM tenI suga caDhatI nathI. zarIra para svaccha vastro paheravA mAtrathI ApaNI jAtane ujaLI mAnIe chIe. anaMtRpA - attavusA (#i.) (uttaradizAmAM rahela rucakavAsinI dikumArIdevI) alaMbhogasamattha - alaMbhogasamartha (tri.) (bhogo bhogavavAne samartha hoya te) dazavaikAlikasUtra AgamamAM kahyuM che ke "bhogo bhogavavAnI sAmagrI na hovAthI tyAga karavAmAM Ave te tyAga nathI. kiMtu dareka bhogasAmagrI hoya, tene bhogavavAnuM sAmarthya hoya, chatAM paNa tenA pratye anAsakta thaine tyAga karavo te sAco tyAga che." mana -- anarja (I.) (ta nAme prasiddha vArANasIno rAjA). vArANasI nagarIno alarkanAme rAjA thai gayo. eka vakhata paramAtmA vihAra karatAM vArANasImAM AvyA. paramAtmAnI dezanA sAMbhaLIne vairAgyavAsita cittavALA rAjAe jayeSThaputrane rAjagAdI soMpIne paramAtmA samIpe dIkSA lIdhI. cirakALa sudhI cAritranuM suMdara pAlana karIne aMtakALe vipulaparvata para siddhigatine pAmyA. aMtaHkUdazAMgasUtramAM temanI kathA vistRtarUpe varNavelI che. alakkhaNayA - alakSaNatA (strI.) (asamaMjasa bhASaNa, asaMbaddha bolavuM) Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema dArU pIdhela vyakti nazAnI hAlatamAM asaMbaddha vartana ane bhASaNa kare che. tema mohanIyakarmanA nazAmAM cakacUra vyakti akartavyane kartavyarUpe ane karaNIyane akaraNIyarUpe juve che. jJAnI bhagavaMto kahe che ke tevA jIva para dveSa karavAne badale dayA ciMtavavI joie. naWpurI manapurI (strI) (kuberadevanI nagarI) anapura - maratapura (ra) (te nAme eka nagara) - p (I.). (lAkSArasa, aLatAno raMga) jinadhamadviSI dhanapAla kavie gocarI Avela bhAImuni zobhanane dahIM vahorAvyuM. tyAre munie pUchyuM ke keTalA divasa thayA? dhanapAle kahyuM thayA haze traNa cAra divasa ahiM koNa gaNavA beThuM che. zobhanamunie kahyuM amane A dahIM na khape kemake bhagavAne kahyuM che ke je dahIM be rAta oLaMgI jAya temAM jIvaDA paDe che. kavi dhanapAle kahyuM A to ekadama sapheda dekhAya che temAM jIvaDA kyAMthI hoya. eTale munie strIo dvArA pagamAM lagAvavAmAM AvatAM aLatAno raMga maMgAvIne dahIMmAM thoDuM naMkhAvyuM. dahIMe raMga pakaDyo paraMtu temAM rahelA jIvoe raMga grahaNa na karyo. tarata ja dahIMmAM khadabadatA jIvaDA dekhAyA. dhanapAlakavinuM mastaka zaramathI jhUkI gayuM. nava - anap(I.) (lAkhathI raMgela, aLatAthI lAla thayela) ddha - manaha9 (ki.) (nahi maLela, prApta nahi thayela) vairAgyazatakAdi graMthomAM kahyuM che ke "saMsArI jIva prApta thayela jIvana, bhogasamAgrI vagere mATe izvarano AbhAra mAnavAne badale je prApta nathI thayuM tenI satata phariyAda karato rahe che. nahIM maLela vastune meLavavAnI lAlacamAM maLela jIvananA sukhane paNa te gumAvI de che.' aladdhijutta - alabdhiyukta (tri.) (svalAbha vihina, labdhirahita) labdhi eTale lAbha, svakRta puNyanA pratApe je sAmagrInI prApti thaI che te jIva labdhiyukta che. paraMtu pUrvabhavamAM karela aMtarAyakarmanA pratApe bhogo mATe saMpUrNatayA yogya hovAM chatAM tene prApti na thAya tevA jIva alabdhiyukta kahevAya che jemake DhaDhaNamuni. - asthi # (.) (labdhirahita, lAbharahita) ma7mafsara - mannamastrI (strI) (alAdevInI pUrvabhavanI mAtA) manamaMg (re.) (samartha, zaktimAna) yogazatakAdi graMthamAM kahyuM che ke "dareka dhArmika kriyA yathAzakti karavI joie. arthAt je jIvanuM jeTaluM sAmarthya hoya tadanusAra anuSThAna AcaravuM joie. zaktithI adhika ke zaktine gopavIne anuSThAna karavAthI anuSThAnanuM kathitaphaLa prApta thatuM nathI." - - 58 - Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atramatyu - natamastu (9) (niSedha karanAra, pratiSedha karanAra) maya - makka (I.) (vichIno DaMkha, vichIno kAMTo) vichI ane duSTa puruSamAM koI jAtanuM aMtara nathI. teo banne haMmezAM pAchaLathI vAra karanArA hoya che. teo mukhe mIThA ane pUMThethI tIkhA hoya che. arthAt viMchInuM jhera tenI pUMchaDImAM hoya che ane kApuruSa sadaiva mitratAno svAMga racIne sajjanonuM duSTa karanAra hoya che. alayabhaddA - alakabhadrA (strI.) (kailAzanI pUrvadizAmAM Avela nagarI) 3matA - annA (R.) (kuberanI nagarI) atrava - annA (3) (maunavrata dhAraNa karanAra, maunavratI) kahevAya che ke zabdomAM jeTalI tAkAta nathI hotI tenAthI kaMighaNI zakti maunavratamAM rahelI hoya che. je kAryo zabdo ke zArIrika tAkata nathI karI zakatI, tevA azakya ane aciMtanIya kAryo karavAnI kSamatA maunavratamAM rahela che. sudarzana zeThanA maunavratanA prabhAve zAsanadevIne temanI pAse AvavuM paDyuM ane zUlIne siMhAsana banAvyuM hatuM. alavaNasakkaya - alavaNasaMskRta (tri.) (viziSTa saMskArarahita, mIThAthI saMskAra nahi pAmela) je AhAra mIThA vagarano hoya te svAda ane moTuM bannene bagADe che. tema cAritramAM nAnA nAnA doSono atyAga saMyamajIvanane ane tenA pAlaNahAranA AtmAne dUSita kare che. mIThAthI saMskAra pAmela bhojana ane cAritranA doSonA tyAgavALuM saMyama sadaiva Adeya bane che. anaH - anna (vi.). (1. ALasI, nirudyamI 2. gaMDola, aLasIyuM 3. maMda) hArelo te nathI ke jeNe saphaLatA meLavavA mATe keTalAya prayatno karavA chatAM paNa kamanasIbe tene niSphaLatA ja sAMpaDI hoya. sAcA arthamAM to hArelo te ja che ke jeNe saphaLatA meLavavA mATe koi ja udyama karyo nA hoya. je ALasIe ema mAnI lIdhuM che ke mArA jIvanamAM kaMi ja sAruM nathI. te sarvoccatAnA zikhare pahoMcI zakavAno nathI. vAreghaDIe nIce paDato karoLiyo paNa upara caDhavAnA prayatno choDato nathI. matra - 7 (6) (vizucikA nAmaka roga) upAsakadazAMgAdi AgamanI TIkAmAM vicikAnA lakSaNa jaNAvela che. temAM lakhyuM che ke jemAM AhAra urdhva nathI jato, nIce nathI jato temaja pacato paNa nathI. je ALasI thaine eka jagyAe paDyo rahIne peTamAM zULa utpanna kare che te vizucikA che.' alasamANa - alasAyamAna (tri.) (ALasa karato). ara7 - anAsakta (ra.) (kApuruSa, duSTa puruSa) - 59 - Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duSTapuruSanI duSTatA tenA vartanane nahIM kiMtu tenA vicArane AbhArI che. kemake AcaraNamAM to te pachI Ave che. tenI pahelA tevuM durAcaraNa karavAno vicAra tenA manamAM Ave che. jeTalA paNa sArA ke kharAba AcAraNa che tenuM mULa mANasanuM mana che. mana - ata (strI) (dhAnyavizeSa) hura - manayuksa (1) (atyaMta sUkSma, jenAthI bIjuM koi sUkSma nathI te) zAstramAM paramANune alaghuka kahela che kemake bIjA pudgalonA skaMdha, deza ane pradezAdi vibhAga pADI zakAya che. AthI te badhA sthUla che jayAre paramANunA koi skaMdha, deza, pradezAdi vibhAga zakya na hovAthI te atyaMta sUkSma che. vAvakevalIbhagavaMta paNa kAlpanika rIte tenuM vibhAjana karI zakatAM nathI. sanA - atnA (R.). (1. vighukumArajAtinI vRddhadevI 2. dharaNaMdranI agamahiSI) trADa - anAzva (1) (tuMbaDuM, eka jAtanuM phaLa) zAstramAM AtmAne AzrayIne eka upamA ApavAmAM Avela che. jevI rIte taravAnA svabhAvavALA tuMbaDAne mATIthI lepIne pANImAM mUkavAmAM Ave to te taravAne badale DUbI jAya che. jema jema mATI utaratI jAya tema tema te upara AvatuM jAya che. tevI rIte jJAnAdi gaNavALo AtmA taravAnA svabhAvavALo hovAM chatAM karmanA lepathI lepAyelo hovAthI urdhvagatine pAmI zakato nathI. jema jema karmono nAza thAya che tema tema te siddhigatinI najIka pahoMce che. je divase sarvathA karmalapa dUra thAya che te divase AtmA A jagatathI mukta banIne muktipurImAM birAjamAna thAya che. alAuccheya - alAbuccheda (na.) (tuMbaDAne chedanAra hathiyAra, cappa vagere) manAtha - managiua () tuMbaDAnuM pAtra) oghaniryukti vagere zAstramAM kahe che ke "sAdhune gocarI ane pANI grahaNa karavAnuM bhAjana tuMbaDAmAMthI banela hovuM joie. kemake te sarvathA nirdoSa, alpa vajanavALuM ane AhArAdi grahaNa karavA mATe sapramANa hoya che." mAyavayA - mannAthavatA (strI) (sthULapaNuM, laghutAno abhAva, gurutA) paMcAzaka graMthamAM alAghavatA be prakAre kahI che. 1. zarIranI alAghavatA ane 2. upakaraNanI alAghavatA. ghI, dUdhaAdi vigaIonA bhojanathI thayela zarIranI sthULatA te zarIranI alAghavatA che. tathA AsaktibhAve AvazyaktAthI adhika upakaraNano saMcaya karavo te upakaraNI alAghavatA che. annAma () - manAma (I.) (alAbha, aprApti) atnAma (4) ri (7) saDha - mattAmauff (1) R (I.) (22 pariSahomAMno eka pariSaha) AcArAMgasUtranI cUrNimAM kahevuM che ke 'vividha gAmanagaromAM vihAra karatAM munine UMcanIcakuLamAM AhAra mATe bhramaNa karatAM bhikSAnI prApti thAya athavA aMtarAyakarmanA udaye alAbha thAya. jo bhikSAnI prApti thAya to vicAravuM ke Aje saMyamanI vRddhi Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaze. tathA alAbha thAya to dainya ke dveSabhAva lAvyA vinA vicAravuM ke Aje tapovRddhi thaze. Ama alAbhapariSaha upara vijaya meLavavo.' manAtha - mannata (I.) (baLatuM lAkaDuM, uzka) alAvaDiMsaka - alAvataMsaka (na.) (alAdevInuM bhavana, alAdevInuM nivAsasthAna) manAvu - mattAvuM () (tuMbaDuM) anAdi (patra.) (nivAraNa, niSedha) dezanI sarakAra je je sthAna ke vastuthI janahitane hAni pahoMcatI hoya tyAM reDasignala ke khatarAnI nizAnI mUkIne te sthAnamAM pravezAdino niSedha kare che. tema anaMtakRpALu paramAtmAe je bhAvothI ke nimittothI AtmAne hAni pahoMcatI hoya tene aprazasta kahIne reDasignala batAvela che. tevA bhAvo ane nimittone vaza thavAno niSedha karela che. matram () (1. paryApta 2. samartha) nivastra -- juna (1) (bhramarono samUha) je puSpomAM rasa ane sugaMdha hoya tyAM bhramarono samUha AkarSita thayA vinA raheto nathI. tema je vyaktimAM udAratA, sajjanatAdi guNo hoya che tyAM guNIjano paNa AkarSita thayA vinA rahetAM nathI. liMga - ati (2) (pradhAna, mukhya). lokottara jinazAsanamAM dharma gauNa ane mukhya ema be prakAre kahelo che. jenA dvArA manuSyabhava tathA devalokanI sAMsArika samRddhi prApta thAya te gauNadharma che. temaja jenA dvArA zAzvata ane cidAnaMdamaya mokSanI prApti thAya te mukhya dharma che. liMgara - tijJa (7). (pANIno ghaDo) jema ghaDAmAM eka mAtrA sudhI pANI bharavAmAM Ave to tene ghaDosamAvI zake che. paraMtu adhikamAtrAmAM pANI bharavAthI kAM to pANI DhoLAi jAya che athavAghaDo nAza pAme che. tema sArabhUta jJAna grahaNa karavAmAM Ave to buddhi tene samAvI le che. kiMtu mithyAjJAnano vadhAro karavAmAM Ave to prajJA kAM to asamaMjasamAM mUkAya che athavA pachI mithyASTimAM pariName che. dvira - tindra (kuM.) (1.bAraNAnI bahArano coka 2.oTalo) jiMdu - tritu () (bAraNAnI bahAra rahela agrabhAgapaNuM) tti - manisa (ki.). (laparahita, nirmama) Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTaka prakaraNanA agiyAramAM aSTakamAM haribhadrasUri mahArAja lakhe che ke je jIva bAhyabhAvothI alipta che. tene tattvasamAdhinI prApti thAya che ane tenAmAM pUrNAnaMdavALI vRtti saMbhave che." katri (4). (nAva calAvavAnuM sAdhana, halesuM) tA - pitra (2) (vIMchInI pUMchanA AkAre jenA pAMdaDA che tevuM vRkSa) niya - manoja (). (asatya, mithyA, juThuM, khoTuM) vizeSAvazyaka bhASyamAM be prakAre asatya kahelA che 1. abhUtobhAvane ane 2. bhUtanikUva. "A jagatanA kartA izvara che e prakAranuM kathana te abhUtobhAvana che. tathA "A duniyAmAM AtmA jevI koi vastu ja nathI" evuM kathana te bhUtanidbhava che. aliyaNimitta - alIkanimitta (na.) (asatyanuM nimitta) nigraMtha zramaNe asatya kathana temaja tenA nimittono tyAga karavo joie evI siddhAMtokti che. saMjogavazAt asatya bolavAnuM nimitta AvI paDe to prANanA bhoge paNa juThuM na bole. tevA samaye "manaM sarvArthatAthanam'maunavratane dhAraNa karI le kiMtu khoTuM to na ja bole. matiyama -- sanama (I.) (satyavAdI) niyavALa - kanaivizvana (ja.) (asatya vacana, khoTuM bolavuM) alIka eTale asatya bhASANa te pAMca prakAre kahelA che. 1. kanyAsaMbaMdhi 2. gAya saMbaMdhi3, bhUmisaMbaMdhi 4. thApaNasaMbaMdhi ane 5. khoTI sAkSI saMbaMdhi. saMsAramAM rahenAra zrAvake A pAMceya asatyano tyAga karavo joie. jANatAM ajANatAM asatya bolAI jAya to aticAra lAge che. jenuM gurusamIpe prAyazcitta laIne zuddha thavuM ghaTe. anuvig () - arUfsana (.) (snigdha sparza che jeno te). bhogasAmagrIone zAstramAM snigdhasparzavALI kahelI che. teno anubhava vyaktine AkarSaka ane AnaMdadAyaka lAge che. punaH punaH tene bhogavavAnI icchA karAve che. paNa sabUra ! pariNAme to kiMdhAkaphaLavat ghAtaka ane dukhadAyaka svabhAvavALI che. anuddha - manutha (B). (alaMpaTa, lobharahita) ATha ATha strIonuM svAmIpaNuM ke navANuM kroDa sonaiyAnuM adhipatipaNuM paNa bhoga pratye alaMpaTa ane vairAgyavAsita cittavALA jaMbUsavAmIne AkarSI na zakyuM. AthI ja to AkhI rAta ATheya strIonA manAvavA chatAM paNa jaMbUsvAmI TasanA masa na thayAM. matte - re (gavya) (nIcanA saMbodhanamAM vaparAto zabda) va - anne (g.) (leparahita, rUkSa) senapraznamAM prazna pUchavAmAM Avyo che ke "alepamadhye moyaNAnI roTalI ane khAkharAdi kahyuM ke nahi?" teno uttara ApatA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhyuM che ke sAmAnyathI alepano artha badhe vAla, caNAdi karela che kiMtu brahalpabhASyanI vRttimAM kaheluM che ke moyaNAnI roTalI, khAkharA, satta, ATo alepamadhye levo kalpa." nevaRTa - matte brA (2) (jenAthI pAtra kharaDAya nahi tevuM dravya) je AhAramAM snigdhatA hoya, jeno rasa pAtrAmAM coMTI rahe ane ghaNA prayatna nIkaLe. tevA AhArane lepakRta kahevAya che. AyaMbilAdi tapamAM ke vigaItyAgAdi abhigrahamAM sAdhue AvAsnigdha AhArano tyAga karavo joIe. temaja jenAthI pAtra kharaDAya nahi tevA vAla, caNA, cokhAnuM dhovaNAdi alepakata AhArane grahaNa karavo joie. ma - aziyana (I.) (1. lekSArahita, 2. siddha, caudamAM guNasthAnakavartI ayogikevalI) jayAM sudhI dravya ke bhAvamana che tyAM sudhI vezyA che. ane vezyA che tyAM sudhI saMsAra che. caudarAjalokavArtA pratyeka saMsArI prANI cha lezyAmAMnI koine koi lekSAmAM vartato hoya ja che. eka mAtra muktAtmAo ja vezyArahita hoya che AthI temane karma ane saMsArano abhAva che. nona (3) - manoja (9) (aloka, lokathI viparIta). je sthAnamAM dharmAstikAyAdi cha dravyo vidyamAna hoya tene loka kahevAmAM Ave che. tenAthI viparIta kSetrane aloka tarIke gaNAvAmAM Avela che. sUtrakRtAMgamAM kahevuM che ke te alokamAM mAtra anaMtAkAzAstikAya ja che bIjuM kAMI ja nathI. alobhayA -- alobhatA (strI.) (lobharahitapaNuM, nilabhatA, 32 yograsaMgrahamAMno 8mo yogasaMgraha) mANasanA manamAM je kAma, krodha, moha, irSyAdi janme che te ekamAtra lobhanA kAraNe. AthI ja lobhane sarvapApanuM mULa kahevAmAM AveluM che. je puruSa saMtoSI ane nilabhatAno svAmI che tenAthI irSAdi durguNo so jojana dUra rahe che. mota - jhanora (u.) (lAlacarahita, nilabhI) manonupa - anupa (I.) (lAmpatyarahita, AhArAdimAM alaMpaTa) maka - marda () (bhInuM, jaLasahita) pANIthI bhIMjaveluM cAmaDuM kaThora hovA chatAM paNa kuNAzane dhAraNa kare che. tema dayAdi RjuguNo game tevA kaThora ane krUra hRdayanAM mAnavIne kaNo ane lAgaNIzIla banAvI de che. cilAtIputra jevA AtmAo AnA pratyakSa udAharaNo che. (dUdhInuM phUla, vanaspativizeSanuM puSpo jha nUra - mArkaMjUra (I.) (eka jAtani Artavanaspati, lIlo kacUro) 1 - mArka () (Adu) jIvavicArAdi graMthomAM Adune anaMtakAya kahela hovAthI teno AhAra vajarya kahela che. kiMtu te Adu sUkAi gayA bAda suMTharUpe Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAma pAme tyAre auSadhisvarUpe te svIkArya che. je loko A vAtane jANIne potAnA svAda khAtara je je anaMtakAyanI sUkavaNI vagere khAya che. teone kAcA anaMtakAya khAvAthI je doSa lAge che te ja pApa tenI sUkavaNIne khAvAthI lAge che. mathi - 31 - li (thA.) (upara pheMkavuM) amulyA -sArvabhutA (strI.) (nAgaramotha, vanaspativizeSa) *mAlapura () (ta nAme prasiddha eka nagara) tIrthakalpamAM prApta thatI mahitI mujaba A nagaranI sthApanA allAbudIna nAmaka pleccha rAjAe karI hatI. jainAcArya zrI jinaprabhasUrie A kSetramAM vicaraNa karIne keTalAya plecchone pratibodha pamADyo ane temane jainazrAvaka banAvyA. allAbuddINasuratANa - AlAbuddInasulatAna (puM.) (eka pleccharAjA) alAbuddIna nAmano eka yavanarAjA hato. tIrthakalpamAM maLatA ullekhAnusAra vikramanI bAramI zatAbdI teno sattAkALa che. te vAraMvAra gujarAtanI dharA para humalAo karato ane prajAne raMjADato hato. teNe gujarAta para rAja karatAM tatkAlIna rAjAne harAvIne rAjaya potAnAM hastaka karyuM hatuM. maga - 35 - 1(kA.) (najIka javuM, najIka sarakavuM) kahevAya che ke eka myAnamAM eka ja talavAra rahI zake che. bIjIne temAM sthAna maLI zakatuM nathI. tenI jema jyAM paramAtmA che tyAM doSo nathI ane jayAM doSo che tyAM paramAtmA nathI. doSo ane paramAtmA eka sAthe rahI zakatAM nathI. ApaNe kone rAkhavA che te ApaNe nakkI karavAnuM che. mahAvijabaMdha - nA najanya (kuM.) (eka dravyathI bIjA dravyane khyAla na Ave te rIte joDavuM) koI ekadravyathI anya dravyane evI rIte sItapUrvaka joDavAmAM Ave ke jonArane khabara ja na paDe ke A banne judA che. tevA baMdhane AlAyanabaMdha kahevAya che. te cAra prakAre che. 1. lezyAbaMdha 2. uccayabaMdha 3. samuccayabaMdha 4. saMhananabaMdha. alliyAvaNavaMdaNaya - AlAyanavandanaka (na.) (vaMdanano prakAra). AvazyakasUtramAM lakhyuM che ke "pratikramaNanA aMte AcAryAdine AzrayIne jayeSThAdi krame karavAmAM AvatA vaMdanane AlAyanavaMdanaka kahevAya che. arthAta pratikramaNa pachI prathama vaDIla pachI temanAthI ladhu, temanAthI ladhu ema anukrame karAtuM vaMdana AlAyanavaMdanaka va - maff - - 6 - kunna() (arpaNa karavuM, ApavuM, pradAna karavuM) tAraka jinazAsane ApaNane lokottara devaguru, uttamakuLa, zreSTha jIvanapaddhati, vivekAdi guNo, guNavAnuM puruSono saMgAthAdi keTalIya zreSTha bheTo ApI che, ekavAra ApaNA AtmAne pUchI juo ke AvA jinazAsana mATe mArA taraphathI meM zuM yogadAna pradAna karyuM che? athavA kaMi karyuM ja nathI. jha - ma - nau (.) (Azraya karavo) Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arja8 - gautama (vya.) (Azraya karavA mATe) 31 - AtnIna (vi.). (1. guvadine Azrita 2. sarvakriyAomAM lIna, gaMbhIra ceSTA karanAra 3. tallIna, magna) jIvAbhigamasUtramAM AlInano artha karyo che 'manujANatm'arthAtu gaMbhIra ceSTAne karanAra. sAdhunI pratyeka pravRttimAM gaMbhIratA spaSTa jaNAI AvatI hoya. tenuM vartana hAsyAspada ke upekSA karanAruM na hoya. alINapalINagutta - AlInapralInagupta (tri.) (aMgopAMgAdine saMyamamAM rAkhanAra) jinazAsanane pAmela zramaNanA aMgopAMga saMyamamAM vartatA hoya che. temanI uThavAnI besavAnI, gamanAgamanAdi kriyA jayaNAyukta hoya. jaMgalI janAvara svacchaMdapaNe game tyAM pharIne anya vastu tathA prANIone nukasAna pahoMcADe che tevI na hoya. sava - jhava (3 ). (1. adhikapaNuM 2. gamana 3. anubhavavuM 4. anAdara, tiraskAra). dharma kyAreya paNa koino tiraskAra, upekSAdi karavAnI anujJA ke saMmati Apato nathI. kemake tevuM karavAthI te jIva dharmanI najIka AvavAne badale dUra thAya che. jo tiraskAra karavAmAM dharma hota to haribhadrasUri, zayaMbhavasUri jevA AtmAonI prApti jinazAsanane thai ja na hota. avanavamag - Tu (B) (jovuM) eka prajJAcakSu vyakti jenI pAse jovAnI zakti nathI. te A duniyAne kAnethI juve che, sAMbhaLe che ane anubhave che. te kAyama manomana Izvarane prArthanA kare che ke he prabhu! mane A jagate jovAnI zakti Apa. jethI huM kudaratanI khUbasUratIne nihALI zakuM. mArI AMkhe huM Apane jovA mAMgu chuM. jayAre ApaNane dRSTi maLI hovA chatAM teno sadupayoga karavAne badale kumArge ja teno upayoga karyo che. matavikalama () ? (baMdha mukha, kakSAvaDha) savama0 (2) (kakSAvastra) avagaccha - tAri (thA.) (khuza karavuM, AlhAda utpanna karavo) ziSyanI pratyeka pravRtti gurujanane AhvAda utpanna karanArI hovI joie. potAnA kevA vartana dvArA gurudeva khuza thAya che ane temanA cittane prasannatA prApta thAya che, te jANIne tadanusAra vartavuM joie. AthI ja to oghaniryukti Adi zAstromAM ziSyane iMgitajJa kahela che. machinna (TuM.) (kakSAvastra, baMdhamukha) avAjha (2) (asaMghATita, asaMyukta, bhinna) hindurASTra para mogalo vijaya pAmyA temAM teonuM baLa ke hiMduyoddhAonI nabaLAi kAraNabhUta nahotI. temAM jo koi mukhya Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa hoya to hiMduomAM aMdaroaMdara ekabIjA mATeno bhedabhAva ane asaMyuktatA hatI. dareka UMco nIcI jAtavALAne tiraskArabharI najare joto ane teno vyavahAra paNa ataDo raheto. A paristhitino lAbha laine mogaloe kUTanIti vAparIne vijaya meLavyo. itihAsa sAkSI che ke jyAM jayAM kusaMpa thayo che tyAM tyAM hAra thaI che. jyAre Akhu rASTra ekajuTa thayuM tyAre ja to gAMdhIjI aMgrejone bhagADavAmAM saphaLa thayA hatAM. malamAla -- (thA.) (jovuM) varu - tir (kuM.) (aviratasamyagdaSTi) samyagdaSTi AtmA zrAvaka temaja sAdhunA vratone svIkAravAnI tIvra icchA hovA chatAM paNa aMtarAyakarmanA udayanA kAraNe grahaNa karI zakato nathI. te sarvajJakathita dareka tattvane sahRdayatAthI svIkAre ane mAne che. temaja jeo vratone svIkAre che athavA svIkAravAnI icchA rAkhe che teonA mArgane saraLa banAvavAnA prayatno karatAM hoya che. kRSNamahArAjA ane zreNika rAjA AvA ja samyagdaSTi AtmA hatAM. avaniya - vajuja (vya.) (nIce namIne) sauthI UMcuM gaNAtuM tADanuM jhADa pUranA samaye paNa potAnI akkaDa choDatuM nathI jethI pANIno pravAha tene jaDamULathI ukheDI nAkhe che. jyAre dhasamasatA pANInA pravAha sAme nIcA namI jaine ekadama pAtaLo ane nAno netarano choDa potAnA astitvane kAyama rAkhe che. jhavA - jhA (.) (tyAgIne) atyaMtara vaibhava meLavavA mATe bAhya Rddhi samRddhiono tyAga Avazyaka che. AMtarika Rddhi meLavavAmAM bAhya bhogasAmagrIone bAdhaka mAnavAmAM AvelI che. jemaNe jemaNe bAhya jagatano tyAga karyo che temane ja AdhyAtmika vizvamAM praveza maLyo che. avAja - avaznoda(7). (Doka maroDavI) avauDagabaMdhaNa - avakoTakabandhana (tri.) (mastakane maraDIne bhujA sAthe pIThanA bhAge bAMdhavuM) lakSaUTI - mAvaja - vanopa() (tapavizeSa sevavuM te) jevI rIte ekAsaNuM, besaNuM, AyaMbila, upavAsa, mAsakSamaNAdi tapa che. tema zAstramAM apavasanaka nAmaka tapa darzAvavAmAM Avela che. A tapamAM sAdhunirvastra avasthAmAM rahIne karmonA kSayane arthe tIvra ThaMDI ane tApane sahana kare che. vartamAnakALamAM gItArthagurubhagavaMto dvArA A tapano niSedha karavAmAM Avyo che. vaMja - gava (kuM.) (sIdhuM, saraLa, Rju) garva - apa (I.) (AMkhano khUNo) AMkhanA khUNAmAM eka nAnakaDuM taNakhaluM paDyuM haze to te vyaktine tarata kheMcavA lAgaze. tene kADhyA pachI paNa cena nahi paDe. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azcarya che AMkhamAM paDeluM eka taNakhaluM mANasane parezAna kare che, paNa jIvanamAM durguNonA kAMTA bharelA paDyA hovA chatAM paNa te khUMcatA nathI. gavaMtuvAra - pa/vRtta (si.) (jenA dvAra ke bArI khUllA che te) gRhastha mATe kahevAyuM che ke tenuM ghara abhaMgadvAravALuM hoya. tenA daravAje Avela koipaNa dInaduHkhI, zramaNa vagere kyAreya khAlI hAthe pAchA na jAya. jo zramaNa jevA uttamapAtra Ave to uchaLatA bhAva sAthe AhArAdi vahorAve tathA bhikSu ke mAMgaNAdi Ave to anukaMpAdAna dvArA jinazAsananI prabhAvanA kare. gavaMa - avajha (ra.) (anyane nahi ThaganAra) avaMcakajoga - avaJcakayoga (puM.) (AtmAne nahi ThaganAra yoga) je yoga AtmAnI puSTi karavAne badale tenI adhogati karanAra hoya tevA dareka yogo vaMcakayoga che. kti je yoga AtmAne uttarottara sadgati ane paramagati apAvanAra hoya tevA yoga avaMcakayoga kahevAya che. SoDazaka prakaraNamAM AvA traNa avaMcakyoga kahelA che. 1. sadyogAvaMcaka 2, kriyAvaMcaka ane 3. phalAvaMcaka. avaMjaNajAya - avyaJjanajAta (tri.) (jene dADhI mUcha ugyA nathI te) avaMkti - mavazva (ra.) (vaMdanane ayogya, avaMdanIya) bAvA, saMnyAsI vagere to sarvathA vaMdanane ayogya che. paNa sAdhuveSane dhAraNa karelo hovAM chatAM jeo vaMdanane ayogya che, tenA pAMca prakAra dharmasaMgrahAdi graMthamAM kahelA che. 1. pArthastha 2. osanno 3. kuzIla 4. saMsakta ane 5. yathANaMda A pAMceya sAdhu veSayukta hovA chatAM paNa unmArgagAmI hoi sarvathA avaMdanIya che. vaMtarAmajJa - gavAktarasamaja () (sattAghaTaka aparasattA) avaMtivaDaNa - avaMtivaddhana (puM.) (avaMtinA rAjA pradyotanA putra pAlakarAjano te nAme putra) avaMtisukumAla - avantisukumAla (puM.) (bhadrA zeThANIno putra, Aryasuhastino eka ziSya). ujjayanI nagaramAM rahetA bhadrAzeThANIno avaMtisukamAla nAme putra hato. eka rAte teNe nalinIgulma vimAnanA varNanavALA pAThanuM adhyayana karatAM munino avAja sAMbhaLyo. ghaNAM badhAM uhApoha pachI temane jAtismaraNazAna thayuM ke pUrvabhave huM nalinI gulma vimAnamAM deva hato. teo zIgha upAzrayasthita Aryasuhasti pAse Avyo ane vinaMtI karI. he guruvara ! huM punaH nalinIgulmavimAnamAM deva thavA mAMguM chuM. Apa mane rasto batAvo. AcAryae kahyuM tenA mATe dIkSA levI paDe. vAta svIkArIne te ja kSaNe pravrajyA grahaNa karI ane gurunI AjJA laine nagara bahAra anazana karyuM. tyAM jaMgalI ziyALavI AvIne temanA banne jaMpA sudhInuM mAMsa, peTa ane mastakakhAi gai. chatAM paNa samatAbhAvadhArI rAkhyo. tenA pratApe kALa karIne teo punaH devagatine pAmyA. temanA kSamAbhAvane joine devoe kALadharma mahotsava karyo ane temanA eka putrae teonA smaraNamAM jinAlayanI racanA karI. je vartamAnamAM mahAkALI maMdiranA nAme oLakhAya che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avaMtiseNa - avantisena (puM.) (caMDapradyota rAjAno pautra) gavaMto - mavo (at) (ujjayanI nAmaka nagarI) mAlavadezanI rAjadhAnI ane avaMtisukumAlanI janmabhUmi nAme ujajayanI nagarI. rAjA muMja, vikrama saMvata pravartaka rAjA vikramAditya ane sAhitya premI rAjA bhoja paNa A nagarInA zAsaka rahI cUkyA che. vartamAna kALamAM te ujjainanA nAme prasiddha che. kalyANamaMdira stotranI racanA paNa A ja nagarImAM Avela mahAkALanA maMdiramAM thayelI hatI. avaMtIgaMgA - avantIgaGgA (strI.) (gozALAnA mata pramANe eka kALavizeSa) avaMtika - avanta (ri.). (vaMdanane ayogya) jIvatA mA-bApanA kALajA bALe ane maryA pachI temanA phoTA AgaLa dIvA bALe. AvA saMtAnonI Aje koi kamI nathI. janmadAtA mAtApitAne potAnA saMtAna hovAnuM ke temane vaMdana-pUjananuM sukha ApyuM na hoya tevI vyakti potAnA putra pAsethI mAna-sanmAnanI apekSA rAkhe te sarvathA nirarthaka che. AvI vyakti vaMdanane ayogya ane daMDane pAtra ja che. avakaMkhamANa - avakAkSat (tri.) (pAchaLa joto) puNyayoge acAnaka saMpatti prApta thaI jatAM vyakti tenA madamAM cakacUra thai jAya che. Aje pote je sthAna para che tyAM pahoMcavAmAM madada karanArA sahAyakone, hAtha pakaDanArA upakArIone ane potAnI mULa avasthAne visarI jAya che. ekavAra pAchuM vaLIne jovAnI paNa tene phUrasada hotI nathI. kahevAya che ke jaMgalano rAjA siMha paNa phalAMga jeTaluM cAlyA pachI ekavAra to pAchuM vaLIne jue che. jo ekavAra potAnI pUrvAvasthAne yAda kare to maLela saMpattinuM tene kadApi abhimAna na thAya, mavazaMg - vArtA (a.) (1. abhilASA 2. utsukatA) manuSyabhavanI sajhAyamAM lAvayasUrIjIe lakhyuM che ke dhanadaulata, kSaNikasukha ApanArA pugalone meLavavA mATenI abhilASAmAM mANasa divasa-rAta macI paDe che. bhUkha, tarasa, thAka vagere kaMi ja joto nathI. paNa gharathI cAra DagalA dUra AvelA jinAlaye darzana karavAnI vAta Ave to sattara jAtanA bAhanA kADhavA lAge che. mala ( -- Rni (B). (apakAra karavAnA svabhAvavALo) caMdananuM vRkSa tene chedanArA kaThIyArA para gusse thavAne badale tene suvAsa ane AjIvikA pUrI pADe che. AmravRkSa tene paththara mAranArAne gALa ApavAne badale kerInA mIThA phaLa Ape che. tema mahApuruSo apakAra karanArAo para tiraskAra varasAvavAne badale snehano varasAda varasAvatA hoya che malTira -- marina (2) (choDavuM, tyAgavuM) upavAsAdi tapamAM bhUkha lAge, mAthuM dukhe, paga dukhe to mANasa sahana karavAne badale tapano tyAga karI de che. jyAre vyasanothI keriyara, kauTumbika saMbaMdho ane jIvana barabAda thAya che tene choDavAnuM vicArato nathI. ulTAnuM vyasanamAM vadhAre gaLADUba thai jAya che. hAya re ! kevI mAnasikatA che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avakiriyavva - avakiraNIya (na.) (tyAgavA yogya, choDavA yogya) avalaMta - pa tta (u.). (sarva zubhabhAvothI patita thayela) jemane zrutakevalInI upamA ApavAmAM AvI che evA caudapUrva je divase rasa-Rddhi ke zAtAgAravamAM Asakta thai jAya che. pramAdI banIne adhyayana ane cAritra pAlana choDI de che. te divasathI te sarvazubhabhAvothI bhraSTa thaine nigodamAM javAne prAyogya karmano baMdha kare che. karmasattA jo caudapUrvIne paNa nathI choDatI to zubhabhAvothI jojano dUra rahelA ApaNI zuM hAlata thaze? ekavAra vicArI to juo ! *vyuantta (ki.). (ullaMghana na karela, nahi oLaMgela). hiMdustAna para zaka, hUNa, yavana, mogalo ane aMgrejo jevA paradezIoe rAjya karyuM. teoe bhAratane gulAma banAvIne potAnI sattA calAvI. paraMtu ahi vasanArA hiMdustAnInA hRdayamAM dharmabhAvanA ane saMskRtiprema hADohADa vaselA hatA. AthI teo kSetranuM ullaMghana to karI zakyA kiMtu temanA cittanuM ullaMghana nahotA karI zakyA. avakSati - patti (ft.) (1. gamana, gati 2. tyajavuM, parityAga) #mA - mAmA () (1. nIkaLavuM 2. pAchA haTavuM) karmakSayArthe nIkaLelA zramaNane cAritrapAlanamAM evI kSaNa AvI jAya ke jemAM prANa naSTa thavAno saMbhava che. tyAre jo sattva hoya ane samatAbhAva raheto hoya to tevA upasargone sahana karavA joie. anyathA tevA sattvanA abhAvamAM zAstra pAchA haTavAnI ane apavAda sevavAnI anujJA Ape che. kemake sarvaghAtomAM AtmaghAta moTuM pApa mAneluM che. avadazA - jhavaNa (avya.) (jaine). va - avazva (.) (nIkaLIne) vakraya - jhavaya (kuM.) (bhADuM ApavuM te) bhADAnA gharamAM raheto bhADuAta dara mahine bhADuM cUkavIne gharano upayoga kare che. paraMtu tene ghara pratye koi AkarSaNa ke Asakti hotI nathI. tema zAstrajJa puruSo kahe che ke A zarIra paNa bhADAnuM makAna che. temAM Asakti na rAkho. tenA upayoga mATe bhADArUpe AvazyakatA pUrato AhAra ja Apo. tene hRSTapuSTa rAkhavA mATe mAlamalidA ApavAnI jarUra nathI. kemake AyuSya puruM thatAM ja tene choDIne badhAe pharajIyAta javAnuM ja che. vairAgyanI sajhAyamAM paNa kahevuM che ke jIvatuM zAne phare che gumAnamAM re, tAre rahevuM to bhADAnA makAnamAM. vasa - () rSa (pu.). (Rddhi AdinuM atyaMta abhimAna karavuM te) mAtra puruSArtha karavAthI ja saMpattinI prApti thaI jatI hota to divasa-rAta kALI majUrI karanArA majUro abajopati thai gayA hota. paNa mAtra puruSArthathI Rddhi prApta nathI thatI. joDe joIe che AtmAnI puNyAi. pUrvabhavanA koi puNyabaLe thoDIka mahenata Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtrathI paiso maLI jatAM mANasa dharmane visarI jaine abhimAnI thaI jAya che. te dharmano AbhAra mAnavAne badale potAnI vAhavAhImAM parovAi jAya che. eka vAta yAda rAkhajo ke je divase puNya paravAre che te divase moTA moTA cakravartIo paNa bhIkha mAMgatA thai jAya che. AthI maLela saMpattinuM abhimAna na karazo. *mA (6) (1. abhimAnathI aMdha thayela 2. aMdhakAra) sUryanA asta thatAMnI sAthe AkhuM jagata aMdhakAramaya banI jAya che. divase dUra rahelI paNa vastu spaSTa dekhAya che ane aMdhakAramAM pAse rahela paNa vastu dekhAtI nathI. jJAnarUpI prakAzanuM paNa AvuM ja che. samyajJAnano sUrya asta thatAM ja vyaktinI vivekabuddhi haNAI jAya che. tene sArI ane asAramAM koi taphAvata dekhAto ja nathI. mithyAtvanA aMdhakAramAM AMdhaLo thaine te asatmArge AmathI tema athaDAto kUTAto rahe che. ava - avaznana (I.) (1. zibira, chAvaNI 2. AkramaNa) koI viziSTa kArya prasaMge ke yuddha karavA mATe lAMbA pramANamAM nIkaLela sainya rastAmAM sthiratA karavA mATe kapaDAnA taMbUo banAvIne jemAM rahe tene zibira athavA chAvaNI kahevAmAM Ave che. temaja vyAkaraNa graMthomAM zatrusainya dvArA nagarane ghero nAMkhavAmAM Ave tene paNa avasjada tarIke jaNAvela che. avakkhakkaNa - avaSvaskaNa (na.) (pAchA javuM, pAchA vaLavuM) ApaNAmAM caMDakauzika jevo krodha, aMgulimAla jevI krUratA, gautamasvAmI jevuM abhimAna ane moSatuSamuni jevI ajJAnatA nathI. chatAM paNa AvA pApI ane ajJAnI AtmAo kumArgethI pAchA vaLI gayA ane potAnuM AtmalyANa sAdhI lIdhuM. ApaNe te kakSAmAM na hovA chatAM zA mATe AtmakalyANa sAdhI zakatA nathI teno kyAreka vicAra to karo ! mala@RI - jhapakSaRUr () (apazabda bolavA te) eka vakhata gautamabuddhanI dharmasabhA cAlI rahI hatI. te samaye eka duSTa vyakti Avyo ane gautamabuddhane apazabdo bolavA lAgyo. jANe gALono varasAda ja samajI lo. gautamabuddha ekapaNa zabda bolyA nahi, eTaluM ja nahi temanI mukhAkRti vakra paNa na thaI. pelo duSTapuruSa cAlyo gayo. thoDIvAra pachI temano koI bhakta Avyo ane temanI prazaMsAnA pula bAMdhavA lAgyo. te prazaMsA sAMbhaLIne paNa teo atiutsAhIta na thayA. te prazaMsakanA gayA pachI ziSyae pUchyuM AvuM kema? gautamabuddhe kahyuM emAM khuza ke nAkhuza thavA jevuM zuM che. je vyakti pAse je hatuM te ja temaNe mane ApyuM che mAre teno saharSa svIkAra ja karavAno hoya. mAkSara () (1. sAnnidhya na karavuM 2. prasanna na thavuM) pauSadhavratanA stavanamAM kavizrIe lakhyuM che ke A saMsAra krodha, mAna, mAyA, lobha, moha vagere durguNothI bhaDake baLI rahyo che, AthI tenI chAyA kyAreya zItala na hoI zake. AvA AganA goLA samAna saMsAranuM sAnnidhya karavA jevuM nathI. tamAre Azaro ja levo hoya to jinaaNagArano lo, kemake teo kSamA, dayA, paropakAritAdi guNorUpI himakhaMDasamAna che. te svayaM Atmika zItalatAyukta che ane anyane paNa zItalatA arpe che." ala+kevaUT - avakSepaI () (nIce pheMkavuM te) nyAyasiddhAMta muktAvalImAM pAMca prakAranA karma kahelA che. 1. ullepaNa 2. avakSepaNa 3. AkuMcana 4, prasAraNa 5. sthitisthApakatA. A pAMca karmo paikI bIjuM karma che avakSepaNa. koipaNa padArthane nIce pheMkavuM ke nIce tarapha dhakelavuM tene avakSepaNa kahevAya che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avagaMDasukka - apagaNDazukla (tri.) (1. zvetasuvarNa javuM sapheda 2. pANInA phINa jevuM sapheda) sUtrakRtAMgasUtramAM apagaMDazuklanI vyutpatti A pramANe karela che. 'apatiM namAciM cI tapatA huM, taskRvatta' arthAta jemAMthI asAradravya nIkaLI gayA che tevI cetavastu athavA tenA jevuM zukla je che te. A prayoga koine upamA ApavAne prasaMge karavAmAM Ave che. jemake zvetasuvarNa jevuM zukla athavA A mUrti samudranA phINa jevI zveta che vagere. avagaNiyabhavadaMDa - apakarNitabhavadaNDa (tri.) (tiraskRta karyo che saMsArano bhaya jeNe te) jJAnasAra akhakanA nirbhayASTakamAM mahopAdhyAya yazovijayajIe kahyuM che ke jenA cittamAM akutobhayavALuM cAritra pariNAma pAmela che. tevA akhaMDajJAnarUpI rAjayanA svAmI evA sAdhune bhaya kyAMthI hoya. temane saMsArano bhaya paNa satAvI zakato nathI. avaIA - mapAma (I.). (vinAza) A bhAratavarSamAM mAtA, pitA, bhAI bahena, parivArAdinA mUlyo hato. jayAM eka mANasa bIjA mANasane oLakhato na hovA chatAM paNa jANe potAno sago hoya tevo vyavahAra karato. jyAM mAthe dharmane ane saMgAthe nyAyane rAkhavAmAM Avato. jyAM ekavAra saMbaMdha baMdhAya pachI chellA zvAsa sudhI tene nibhAvavAmAM Avato. AthI ja to bhAratane Adeza kahelo che. ApaNI A ja saMskRti vyaktinI pragati sAdhaka hatI. jayArathI mANasa pazcimanI vikRtimAM bharamAi gayo che tyArathI teNe potAnA vinAzane notaruM ApyuM che. Aje bhAi bhAino nathI rahyo tyAM ajANyA sAthe prIta kyAMthI hoya? dharmane DhoMga ane aMdhazraddhAmAM khapAvatA hoya tyAM devaguru pratye Adara kyAMthI hoya? mANasa pote potAnA siddhAMtomAM prAmANika nathI rahyo tyAM bIjA sAthenA saMbaMdhomAM prAmANika kyAMthI hoya? jANI lo AvI vikRtimAM pragati kyAMthI hoya? (nizcaya) koipaNa kArya karavA mATe kaTibaddha thavuM dRDhamanA thavuM tene nizcaya kahevAya che. AraMbhe zUrA banIne mANasa keTalAya nizcayo karI leto hoya che. huM A karIza, huM te karIza, huM karIne ja jaMpIza vagere vagere. paraMtu kAryaprAraMbha thayA pachI AvatI kaThinAIthI gabharAi jaine vaccethI ja teno tyAga karI de che. potAnA nizcayathI DagI jAya che. subhASitamAM kaheluM che ke uttama puruSo je kAryapratye kRtanizcayI hoya che tene adhavaccethI kyAreya choDatA nathI. tene saMpUrNa karIne ja nirAMtano zvAsa letA hoya che. vaya - mavAta (2) (jANeluM, avadhAraNa karela) zAstramAM kaheluM che ke "dharmakathI aticatura ane gItArtha hovA joIe. temanI pAse Avela zrotAnA hAvabhAva, vartanAdinuM nirIkSaNa karIne turaMta ja khyAla AvI jAya ke AvanAra vyakti dharmopadeza mATe yogya che ke ayogya? yogya pAtra hoya to dharmakathA karIne tene saMyamapremI banAve. ane jo te apAtra hoya to dharmakathAne TALe.' avagayaveya - apagataveda (tri.) (januM vedanIyakarma nAza pAmyuM che te, siddha) jyAM sudhI vedanIyakarma vidyamAna che tyAM sudhI AtmAne strIveda, puSaveda ane napuMsakaveda vedavA paDe che. arthAt tadanusAra lAgaNIo, hAvabhAva temaja bhogo bhogavavA paDatA hoya che. prabaLa puruSArtha vaDe ghAtI ane aghAtI ema banne prakAranA karmono kSaya karIne siddhAvasthAne pAmelA muktAtmAo vedarahita hoya che. AthI temane avedI kahelA che. kehi - avanati(re.) (AzrIne rahela, avagAhIne rahela) Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva ke pudagala, rUpI ke arUpI dravya potAnA pramANane anusAre je te AkAzapradezane ke anya pugalane AzrayIne rahetA hoya che. jIva ke padArtha jyAre potAnI avasthAnusAra Azaro kare che tyAre tene zAstrIyabhASAmAM avagADha kahevAmAM Ave che. avagADhagADha - gADhAvagADha (tri.) (adhovyApta) bhagavatIsatranA prathama zatakanA pahelA udezAmAM gADhAvagADhano artha karatAM lakhyuM che ke "jayAre koi devagatine yogya jIvanuM kathana karavAmAM Ave tyAre yogyatAthI viparIta ayogyano bodha thAya che. AvA yogya kathanamAM thatAM ayogyanA bodhane gADhAvagADha kahe che." vaIR - apakSaIR (.) (viparIta AcaraNa, apakAra) sutrakatAMgasUtranI TIkAmAM kahyuM che ke "je zaktimAna nara che te apakArakarma vaDe AnaMda pAmato nathI. tene duzmananI yAtanA eTaluM dukha nathI ApatI jeTaluM dukha yAtanAmAM rahela duzmananI vedanA Ape che. te potAnA duzmanane paNa yAtanAmAMthI bahAra kADhe che. teo apakArI upara paNa upakAra karavAnA svabhAvavALA hoya che." avasi - mavANA (pu.) (utpattisthAna, gamanAdi ceSTAsthAna) cha dravyomAM AkAzane paNa eka dravya mAnavAmAM Avela che. AkAzAstikAyanuM kArya avakAza jagyA ApavAnuM che. A jagatamAM jeTalA paNa padArtha avagAhIne rahelA che te AkAzAstikAyane AbhArI che. avahiM -- veda (.) (avakAza, jagyA) jayAre koi pugala ke jIva AkAzAstikAyanA pradezone kAyAnusAra sparzIne rahela hoya che tyAre A zabdano prayoga thAya che. jema ke dharmAstikAya caudarAjaloka pramANa kSetrane avagAhIne rahela che. arthAta dharmAstikAya cauda rAjaloka pramANa kSetranI sparzanA kare che. vaIgT -- mavahanA (strI.) (jIvAdinuM AzrayasthAna, zarIra, deha) avagAhanA e saiddhAMtika zabda che. teno artha thAya che zarIranuM pramANa. je jIvanA zarIranI UMcAI jeTalA pramANanI hoya tene zAratIya bhASAmAM avagAhanA kahe che. jema RSabhadevanI avagAhanA pAMcaso dhanuSapramANa hatI ane mahAvIrasvAmInI avagAhanA sAta hAthapramANa hatI. avagAhaNAguNa - avagAhanAguNa (puM.) (avakAza ApavAno guNa) sthAnAMgasutramAM avagAhanAguNanI vyAkhyA A pramANe karela che. jIvAdine rahevA ke cAlavAdi mATe sthAna ApavAno guNa te avagAhanAguNa che. athavA te jIva ke pudgalAdine je kAraNathI Azraya ApavAno guNa thAya che te avagAhanAguNa che. avagijjhiya - avagRhya (avya.) (uddezIne, lakSIne) nyAyasUtramAM eka padArtha Ave che. koI vAta kahevAnI paddhati alaga hoya kiMtu teno lakSyArtha kaMika alaga ja nIkaLato hoya che. jemake sAdhuo nadIe pANI pIve che. A vAkyathI sIdho artha ema thAya ke sAdhu nadInuM pANI pIve che. paraMtu ahIM lakSyArtha evo levAno che ke sAdhuo nadIkinAre besIne ghaDAmAMthI pANI pIve che. vAkyano uddeza grahaNa karIne artha karavAthI yathArtha bodha thAya che. anyathA arthano anartha thai jAya. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhavA - jhava (I.) (durguNa, doSa) jalano svabhAva che azuddha vastune zuddha karavAnI ane kAdavano svabhAva che zuddhane azuddha karavAnI. tenI jema guNano svabhAva che mANasanA cittane svaccha ane guNayukta banAvavAno ane durguNano svabhAva che cittane malina ane duSTa banAvavAno. je paMDitapuruSa A banne bhedane jANe che te kyAreya durguNano Azraya karato nathI. vapuoid - jhavata (u.) (kholato, ughADato) avaDha - avamUDha (u.) (vyApta) prabhu vIra magadhasamrATa zreNikanA tana, mana aNue aNumAM vyApelA hatAM. teonA zvAsozvAsamAM paNa mahAvIradevanuM nAma vaseluM hatuM. kiMvadantI anusAra jayAre teo mRtyu pAmyA ane temane agnidAha ApavAmAM Avyo tyAre temanuM baLatuM zarIra paNa vIra vIranA pokAra karatuM hatuM. dhanya hojo AvA vIrabhaktane! avaggabohi - apagrabodhi (puM.) (sulabhabodhi, sukhethI bodha pAmanAra) zAstramAM be prakAranA jIvo kahelA che. 1. durlabhabodhi ane 2. sulabhabodhi. je jIvane atyaMta dukhe bodha pamADI zakAya tevA jIvo durlabhabodhi che. temaja je jIvo sAmAnya upadezamAtrathI bodha pAmIne saMsArano tyAga kare che tevA jIvo sulabhabodhi kahyA che. zAlibhadra, jaMbUsvAmI vagere AtmAo sulabhabodhi hatAM. salAha - mavada (kuM.). (1. indriya dvArA thanAruM sAmAnyajJAna, 2. avadhAraNa, nizcaya 3. yonidvAra 4. maryAdita sthAna 5. Azraya, sthAna) vizeSAvazyaka bhASyAdi graMthomAM zrAvakane deva ane guruno avagraha pALavAnuM vidhAna che. zrAvake devapUjA ane guruvaMdananA samaye temanAthI keTaluMka aMtara jALavIne nizcita sthAne rahIne pUjanavaMdana karavAnA hoya che. te nizcita aMtara jALavIne karavAmAM AvatA vaMdanAdine avagraha kahevAmAM Ave che. vavava - pannA (I.) (hAni, ghaTADo, alpa thavuM) pudgalomAM rahela jUnA pradezo cAlyA javA te pagalApacaya che. AtmA parathI karmano bhAra ocho thavo te karmano apacaya che. tathA jIvanamAM sadguNonI bAdabAkI thavI te guNono apacaya che. pudgalono apacaya nathI guNa karato ke nathI nukazAna karato. karmano apacaya AtmAne guNa kare che ane guNono apacaya jIvana barabAda kare che, aviva - pavita () (1. zoSAyela, ghaTela, hAni pAmela 2. jIvapradezarahita) jyAM sudhI A zarIramAM AtmArAma vaselA che tyAM sudhI ja dareka pravRtti, vyavahArAdi rahela che. je divase AtmA zarIra choDIne cAlyo jAya che. te divase badho ja khela baMdha thai jAya che. atyArasudhI AtmAyukata zarIrane je loko mAnasanmAna ApatA hatAM. Avabhagata karatAM hatAM. te ja loko nirjIva zarIrane ekadivasa paNa gharamAM rAkhatAM nathI. jeTaluM jaladI bane teTaluM zarIrano nikAla karI detA hoya che. vairAgya thavA mATe AnAthI bIjuM viziSTa udAharaNa karyuM joie che tamAre ? hAthI mare che to savAlAkhano thAya che. paNa mANasa mare che to tenI mAtra rAkha thAya che. bIjuM kaMI ja nahi. avaciyamaMsasoNiya - apacitamAMsazoNita ( na.) (zoSAyela mAMsa ane lohI) Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dehane pUratuM poSaNa na maLe to zarIramAM rahela lohI, mAMsa, hADa badhuM zoSAvA mAMDe che. suMdara dekhAtuM zarIra jugupsanIya ane asuMdara banI jAya che. tema AtmAne saddharmanuM poSaNa na maLe to temAM rahela guNo sukAvA mAMDe che. guNarahita ane durguNayukta AtmA kumArge saMcaranAro bane che. AthI vivekIjana AtmAne guNothI puSTa rAkhavA mATe saddharmanuM poSaNa puruM pADe che. Avavu - mayurNa (nno.). (cUlAnI pAseno oLo, cUlAno pAchaLano bhAga) matra - matya (2) (saMtAna, putra ke putrI) vyutpattikoSamAM apatyanI vyutpatti karatAM kahyuM che ke "jenI utpatti thaye chate pUrvajo durgatimAM ke apayazarUpI kAdavamAM paDatA nathI te apatya che." arthAtu kulInasaMtAna mAtApitAne saMtAnasukha ane yazakIrti ApanAra hoya che. je saMtAna kulaMgAra che te mAtApitAne A bhavamAM ja durgatisamAna hoya che. avaccAmeliya- avyatyAneDita (na.) (doSarahita sUtraguNa) eka ja zAstramAM anya anya sthAne kahelA sUtra ane arthone eka ja sthAne bhegA karIne pATha karavAmAM Ave to te sUtrano vyatyAgraMDita nAmaka doSa bane che. paraMtu je sAdhu upayogapUrvaka ukta doSano tyAga karIne sUtrapaThana kare che te avyatyAgraMDitasUtra kahevAya che. avanaY - avasmatatva () (vAtsalyapaNA rahita) eka sanAtana satya che ke mAtAne jevA vAtsalya ane prema potAnA saMtAna pratye hoya che. tevuM vAtsalya ke prIti anyanA saMtAna prati thaI zakatA nathI. A ja satya AtmikaguNo ane bhautika bhogamAM lAgu paDe che. pharaka mAtra eTalo che ke bhogothI mesmarAijha thai gayelo jIva AtmikaguNo pratye upekSita ane bhautikasukho pratye AkarSita thaI gayo che. vachera - mavaccheda (kuM.) (vibhAga, aMza) bhAgalA pADo ane rAja karonI nIti apanAvIne aMgrejo e A deza upara baso varSa sudhI rAja karyuM. temane khabara hatI ke jo A loko eka thaze to rAja karavAnI vAta to dUra raho ahiM rahevuM paNa bhAre paDI jaze, e vAtane Aje pAMsaTha varSa upara thaI gayA. A dezamAMthI aMgrejo to cAlyA gayA paNa teo je bhAgalA pADIne gayA hatAM te yathAvata rahI gayA che. AjanA vyaktie potAnI saMskRti ane parivArika mUlyono saphAyo bolAvI dIdho che. avajAmamANa - avajAnAna (tri.) (apalApa karato, vAta chupAvato) je padArtha je avasthAmAM ke je rIte rahelo hoya tene te rIte na darzAvatA potAnI mati anusAra athavA draSavazAta tenA guNadharmone chUpAvIne anya prakAre darzAvavo tene zAstrIya bhASAmAM apalApa arthAta chupAvavuM kahe che. potAnAthI hInajAtivALA pAse koi kaLA zIkhyA hoie ane te lApradarzana joine koi prazaMsakapUche ke A kaLA kyAMthI zIkhyA? tyAre potAnA sAcA vidyAgurunI oLakha chupAvIne khoTI vAta jaNAvavI te guru apalApa che. navajAya - apanati (!). (pitAthI hIna guNavALo putra) pitAe potAnA buddhi kauzalya, sAhasikatAdi guNo vaDe yaza, pratiSThAdi prApta karyA hoya. teno ja putra alpaguNI hovAne kAraNe Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA jevA yaza, nAma, pratiSThA prApta na karI zake, te putrane apajAta kahevAmAM Ave che, jema bharata cakravartI ane teno putra AdityayazA. guva - avadhuta (.) (bhinna, alaga, pRthabhUta). saMta tulasIdAse eka sarasa majAnI paMkti kahelI che. tulasI Isa saMsAra meM taraha taraha ke loga, sabase hIlamila calIye kyuM nadInAva saMjoga" arthAta A jagata vicitratAthI bhareluM che. temAM vasanArA prANIo paNa vicitra prakAranA ane vicitra svabhAvavALA hoya che. paraMtu jema DubADavAnA svabhAvavALI nadI ane tAravAnA svabhAvavALI hoDI banne bhinna-bhinna svabhAvavALA hovA chatAM sAthe rahe che. tema dareka prakAranA svabhAvavALA vyakti sAthe vikhavAdano tyAga karavApUrvaka haLImaLIne rahevuM joie. avaM - jhavadA (ja.) (niMghakarma, pApa) kahevAya che ke tamAruM mana tamArA dareka sArAkhoTA kAryamAM tamane sAtha Ape che. paraMtu tamAro AtmA sadaiva sAcA ane sArA kAmamAM ja sAtha Apaze, jayAre paNa koI pApakarma AcaratA hazo tyAre tamAro AtmA aMdarathI ekavAra to jarUrathI DaMkhaze. pachI bhale tame tenA avAjane dabAvI do. vI#ira - vajjara (pu.). (niMdyakarma karanAra, pApakarma AcaranAra) pApakarma AcaranArane khabara nathI ke tenI eka duSTapravRttithI keTalA lokone tenI asara paDe che. jema core eka gharamAM corI karIne potAnA ekalAno zokha pUro karyo. paraMtu je gharamAM corI karI tyAM to zokanuM vAtAvaraNa phelAI jAya che. potAnI keTalAya samayanI mahenate bhego karelo paiso jatAM rahetAM aneka prakAranA prazno ubhA thAya che. dIkarInA lagna kevI rIte karAvIza? chokarAnA bhaNataranuM zuM thaze? gharamAM vRddha mAtApitAnI sAravArano kharco kema nIkaLaze? AvA to aneka jAtanA prazno tenuM haiyu bALI nAMkhe che. paNa niMghakarma AcaranArane tenAthI zuM pharaka paDe che? avajjabhIru - avadyabhIru (tri.) (pApabhIru) mitronuM grupa bheguM thaIne vArApharatI sigAreTanA kaza lagAvI rahyuM hoya. dareka jaNa eka pachI eka kaza para kaza lagAvatuM hoya. tamAro vAro Ave ane tame nA pADo tyAre dosto kaheze. tuM to sAva bIkaNa ane Darapoka che. eka kaza lagAvavAmAM tArA bApAne khabara nahi paDI jAya. AvI rIte mitro cAnaka caDAve to bIkaNa zabda sAMbhaLavAnuM pasaMda karajo paraMtu jozamAM AvI jaIne bhava bagADanAruM duSkRtya na AcaratA, pApabhIru te durgaNa nahi paNa eka saguNa che. malAI - apadhyAna (ja.) (aprazasta dhyAna, durgAna). jinadharmamAM cAra prakAranA dhyAna kahyA che. temAMnA prathama be ArtadhyAna ane raudradhyAna jIvane azubhakarmano baMdha ane durgatimAM lai janAra hovAthI tene aprazasta tathA tyAjya kahyA che. jyAre bAkInA be dharmadhyAna ane zukladhyAna sagati tathA siddhigati apAvanAra hovAthI prazasta evaM sadaiva dhyAtavya che. avajjhANayA - apadhyAnatA (strI.) (aprazasta dhyAna dhyAvavuM te) avajjhANAyariya - apadhyAnAcarita (puM.) (anarthadaMDano eka bheda) - 75 - Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvano koi duSmasaMga yAda AvI gayo ane manamAM ArnaraudradhyAna utpanna thayuM. te durgAnavazAtumana potAnA kAbUmAM nathI rahetuM. tevA samaye evA kAryano prAraMbha karI dIdho ke jene karavAno koI matalaba na hoya ane jemAM niSkAraNa hiMsA thatI hoya. AvA niSkAraNa kAryane apadhyAnAcarita kahevAmAM Ave che. avajjhAya - apadhyAta (tri.) (1. durgAnano viSaya 2. durbAna karanAra) cAlatAM cAlatAM ApaNuM dhyAna na rahyuM ane paththara joDe athaDAtA ijA thai. tyAre potAnI bhUla na jotA pelA nirjIva paththara para gusso nIkaLaze. sAllo A patharo vacce kyAMthI Avyo? tyAM durgAnano viSaya nirjIva patharI bane che. jo koi mANasa sAthe athaDAie ke aNabanAva bane to te dehadhArI sajIva mATe durbAna thAya che. tyAM sacetanadurgAnano viSaya bane che. AmadurgAnano viSaya sajIva ane nirjIva banne banI zake che. vahu - jhavaTu (chuM.) (garadana, DokanI pAchaLano bhAga) avaEma - vaNa5 (I.) (divAla ke thAMbhalAne Teko Apavo te) dharmasaMgrahamAM kahyuM che ke "je zarIre hRSTapuSTa che. dehamAM kyAMya roga nathI ane je sarvakArya karavAmAM samartha che. tevA sAdhue thAMbhalAne ke divAlane Teko daIne besavuM ke ubhA rahevuM na joIe. tema karavAthI tyAM rahela kaMthavA, udhai Adi jIvonI virAdhanA tathA garoLI Adi jherI jaMtuothI AtmavirAdhanA thavAno saMbhava che." vaET - mAja() (cAlyuM gayuM che paramArthanuM prayojana jenuM te) kevalajJAna prApti bAda tIrthaMkaro zeSa aghAtI karmanA kSayane mATe paramArthe dezanAdi Ape che. jayAre siddhabhagavaMtone to ghAtI ane adhAtI banne prakAranA karmono kSaya thayo hovAthI temane koipaNa prakAranuM prayojana hotuM nathI. AthI teo tIrthakara bhagavaMtanI jema dezanAdi kArya paNa karatAM nathI. vALa - mevasthAna () (1. avasthiti, avasthA 2. vyavasthA) bhagavAna RSabhadeve yugalikadharmanI samApti bAda vyavahAramArga pravartAvavA mATe cAra prakAranA vargonI sthApanA karI. temaNe je varNabheda karyo te UMca-nIcane AzrayIne kyAreya karyA nahotA. te varNo samAjanI rakSA ane tenA vyavahAranI vyavasthArthe hatAM. jayArathI A varNavyavasthA tUTI che tyArathI samAjamAM vikhavAdo, asamaMjasatA, kuLanI paraMparA ane khAnadAnIno saphAyo thai gayo che. mAphi - masthiti (at) (maryAdA, sImA, hada) kiMvadantI anusAra lakSmaNarekhAne oLaMgavA mAtrathI sItA jevI strIne bhayaMkara takalIphomAM mUkAvavuM paDyuM hatuM. jo eka hada oLaMgavAthI AkhuM rAmAyaNa racAi gayuM to lAjazarama neve mUkIne morDananA nAme dhatiMgo karatA AjanA mAnavane keTaluM veThavuM paDaze. teno aMdAjo lagAvI jo jo. javAnInA jozamAM hado oLaMgIne kRtyo karanAranA saMtAno jayAre temanI avajJA karIne temanI najara sAme duSkRtyo karatAM haze tyAre temanI AMkho AMsuothI nahi sUkAya. samaya rahetA jAgI jAya te ja kharA arthamAM buddhimAna che. kavayi - avasthita (2.) (1. zAzvata 2. nizcala 3. yathAsthita) Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je vastu kyAreya vadhe nahi ke ghaTe nahi ane eka ja avasthAmAM rahe tene yathAsthita ke avasthita kahevAya che. vItarAga stotramAM hemacaMdrAcAryajI mahArAje kahyuM che ke jinezvaradevo dIkSA samaye ekavAra dADhI, mUMcha ane mastakano loca kare che. tyArabAda temane kyAreya paNa dADhImUcha ke mastakanA vALanI punarutpatti thatI nathI. ekavAra loca karyA pachI je avasthA hoya te ja avasthA nirvANa sudhI avasthita rahe che. avaTThiyabaMdha - avasthitabandha (puM.) (prakRtibaMdhano eka bheda) kammapayaDI graMthamAM kahyuM che ke "jIva prathama samaye jeTalI karmaprakRtiono baMdha kare che. bIjA samaye teTalI ja karmaprakRtiono punaH baMdha kare tene avasthita baMdha kahevAya che. jema ke prathama samaye sAta karmaprakRti bAMdhI ane dvitIya kSaNe paNa pharI sAta prakRtiono baMdha kare to te avasthitabaMdha thAya che. ava6 - vaTa (I.) (kUvo) pUrvanA kALe AkhA gAmamAM eka ke be kUvA rahetA hatAM je AkhA gAmanI tarasa chIpAvatAM hatAM. jyAre Aje ghare ghare pANInA naLa pahoMcI gayA hovA chatAM mANasa tarasyo ja che. tenuM kAraNa eka ja che ke pUrvanA manuSyo saMtoSI hatAM. jyAre Ajano mANasa svArthI ane lAlacI thai gayo che. tene jeTaluM maLe teTaluM ochuM paDe che. AkhA gAmamAM eka ke be kUvA hovA chatAM pANI khUTatuM nahotuM ane Aje sarakAre pANI bacAvonI jAherAto karavI paDe che. A ja paristhiti mANasanI asaMtoSIpaNAnI cADI khAya jhava - apAI (1) (aDadhuM, aDadho divasa) kavara - paryakSetra (sa.) (1. nakSatravizeSa 2. divasanuM paMdaramuM muhUrta) caMdraprajJapti AgamamAM kahyuM che ke "paMdara muhUrta sudhI caMdranI sAthe yoga karanAra nakSatrane apArdhakSetra kahevAya che. temaja divasanA paMdaramAM muhUrtane paNa apArdhakSetra kahevAmAM Ave che.' avaDUgolagolacchAyA - apArdhagolagolacchAyA (strI.) (jamAM bIjA aneka goLA samAyAlA che tevA aDadhA goLAnI chAyA) eka goLAmAM bIjA aneka goLA samAyelA hoya tene golagola kahevAya che. tenI chAyA te golagolachAyA tevA aDadhA goLAnI chAyA te apArdhagolagelachAyA. avaddhagolacchAyA - apArdhagolacchAyA (strI.) (aDadhA goLAnI chAyA) avaDDagolapuMjacchAyA - apArdhagolapuJjacchAyA (strI.) (aDadhA goLAnA samUhanI chAyA) avaDDagolAvalicchAyA - apArdhagolAvalicchAyA (strI.) (aDadhA goLAnI zreNinI chAyA) avaDDacaMdasaMThANa - apArdhacandrasaMsthAna (na.) (ardhacaMdrAkAra, hAthInA dAMtano AkAra) triSaSThazAlAkApuruSa caritranA prathama sargamAM prabhu AdinAthanA zarIranuM varNana karatAM hemacaMdrAcAryajI mahArAja lakhe che ke "jema Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtrie AkAzamAM ardhacaMdra zobhe che tema RSabhadeva prabhunuM ardhacaMdranA AkAre raheluM bhAlatilaka zobhe che." avaIN - parthamA(g.). (cotho bhAga) laukika jagatamAM evI mAnyatA pravarte che ke vizvanA cAra bhAgamAMthI traNa bhAgamAM pANI ane eka bhAgamAM loko vase che. jyAre jaina mAnyatAnusAra asaMkhya dvIpa ane samudro mAnAvAmAM AvelA che. je dvIpa jeTalA kSetra pramANano hoya tenAthI Dabala pramANano samudra jANavo. jema ekalAkha yojanano jaMbudvIpa che to lavaNasamudra be lAkha yojanapramANa che. avaDomoyariyA - apArdhamaudarikA (strI.) (UNodarI tapano eka bheda) zAstramAM kakaDInA iMDApramANano eka koLiyo tevA batrIsa koLiyAno AhAra puruSa mATe kahelo che. temAM paNa batrIsa koLiyAthI kAMika ochuM jamavuM te uNodarI tapa kahevAya che. bhagavatIsUtramAM kahevuM che ke "zAstrokta koLiyApramANathI ochA pramANavALA bAra koLiyAno AhAra karavAthI apArdhamaudarikA tapano lAbha maLe che.' mavA - mavAra () (1. gamana, gati 2. anubhava, vedana) Ajano mAnava svIDano cAhaka che. traNaso ke tenAthI vadhu sIsIvALI bAika, horsapAvaravALI kAra, AMkhanA palakArAmAM kyAMya doDatI meTro Trena, suparasonika plena A badhA tene AzcaryamAM mUkI denArA sAdhano che. A badhA sAdhanonI spIDathI aMjAI janArA mAnavane potAnA AtmAnI gatinI kAMi ja khabara nathI, AvA bAika, Trena ke suparasonika vimAnone paNa gokaLagati kahevaDAve tevI gati AtmAnI kahelI che. zAstramAM kaheluM che ke AMkhanA eka palakArAmAM asaMkhya samaya vIte che. tevA samayapramANamAM AtmAne eka gatimAMthI bIjI gatimAM javA mATe mAtra be ke traNa samayano ja kALa lAge che. aoid - sapanayana (3) (asamartha) SanA prasaMge jeTalI himmata potAnA baLathI sAmevALAne cUpa karAvavamAM che. tenAthI kaighaNI himmata chatI zaktie tene kSamA ApavAmAM che. sajjana ane durjanamAM e ja to taphAvata rahelo che. durjanapuruSa satkAryamAM asamartha ane duSkAryamAM samartha banI jAya che. jyAre sajjana dukAryamAM asamartha ane satkAryamAM sadaiva samartha hoya che. vadhAmaMta - gavanamata (tri.) (nIce namato, namra thato) jenI DALIe mora pAkyA che. khATI ane mIThI kerIo jenI zAkhAo para jhUlI rahI che. tevuM nameluM AmravRkSa lokonA AnaMda ane premanuM sthAna prApta kare che. jayAre nAnA nAnA tADathI unnata thayelatADanA vRkSa para koi najara paNa nAMkhatuM nathI, tema vinaya, vivekAdi guNothI namra thato puruSa sarvano prItipAtra bane che. jyAre game teTalo vidvAna ke kalAyukta vyakti jo garviSTha haze to lokamAM nidAne pAtra bane che. jhavaya - prapanA (I.) (1. dUra karavuM 2. doSanuM udubhAvana 3. niMdA) gharamAM rahelo kacaro mANasanA manamAM vAraMvAra khaTakyA kare che. jhADu vagere laine jyAMsudhI gharamAMthI kacaro dUra na kare tyAM sudhI tene zAMti vaLatI nathI. samajavAnI vAta e che ke gharamAM rahela kacaro khaTake che. paraMtu AtmAmAM rahela doSorUpI kacaro kyAreya khaTakyo che kharA? tene dUra karavAnI tasdI kyAreya lIdhI che jarA? nA kyAreya paNa nahi. gharamAM rahela kacaro sApha karavAthI ghara svaccha thAya che ane jIvanamAM rahela kacaro dUra karavAthI AtmA ujvaLa thAya che. svacchatApremI gharamAM ke jIvanamAM gaMdakI rahe tevuM kyAreya icchatA nathI. - 78 - Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *mavata (.) (namela, namra banela) dazavaikAlisUtranA pAMcamAM adhyayanamAM avanata be prakAre kahelA che.1. dravyathI avanata jeNe be hAtha joDelA che. mastaka namAveluM che te kAyAthI avanata. 2. bhAvathI avanata je bhikSAdi alAbha prasaMge ke anya koi upasarnAdi prasaMge adInamana che tevA zramaNa bhAvaavanata che. kavayina - mAnavana (7) (niSedha) niSedha be prakAre che 1. sad niSedha ane 2. asadu niSedha. koi AtmA khoTA mArge jato hoya. asatyavRttimAM lIna hoya tevA jIvane sadupadezAdi dvArA geramArge jato rokavo te sad niSedha che. A sad niSedha jIvane puNyano anubaMdha karAve che. jayAre koi jIva dharmamArge udyamI hoya tevA jIvane dharmathI pADavA tene kaTu vacana kahevA. baLajabarIe dharmapravRtti karato rokavo te asad niSedha che. A asaniSedha ekAMte ghorAtighora karmano baMdha karAvanAra che. avaNIyauvaNIyavayaNa - apanItopanItavacana ( na.) (vacanano eka prakAra, soLa vacanomAMnuM bAramuM vacana) AcArAMgasUtramAM soLa prakAranA vacanonuM vivaraNa karavAmAM Avela che. apanItopanItavacana temAMnuM bAramuM vacana che. A prakAranA vacanamAM niMdA ane stuti banne ekasAthe karavAmAM Ave che. jema koI strI kadarUpI hoya paNa vyavahArakuzaLa, kAryakuzaLa hoya to ema kahevAya ke A strI bahu rUpavatI nathI paraMtu kAryAdimAM atikuzaLa che. avaNIyacaraya - apanItacaraka (pu.) (vizeSa abhigrahadhArI) koi vastu vagere eka sthAnethI bIje sthAne rAkhavAmAM AvI hoya tenI gaveSaNA karanArane apanItacaraka kahevAya che. yathA devadravyamAMthI prayojana pacce dhana upADIne anya kSetramAM rakhyuM hoya to samaya gaye chate tenI gaveSaNA karanAra abhigrahadhArI apanItacaraka che. avaNIyavayaNa - apanItavacana (na.) (niMdAyukta vacana) niMdA ane kuthalI karanAra vyakti bhale ema kaheto hoya ke A to te jevo che tevI ja vAto karIe chIe. paraMtu eka vAta samajI rAkho ke niMdAvacano tamArAmAM rahela IrSAtattvane ujAgara kare che. te vyaktivizeSa pratye tamArA manamAM rahela dveSabhAvane chato kare che. AthI niMdanIya te vyakti nahi kiMtu ApaNAmAM rahela durguNa che. avaUCT - aaf (a.) (1. arUpI, amUrtadravya 2. apayaza, apakIrti 3. niMdA) pUrvanA kALe koine ekavAra vacana ApyuM hoya tyArabAda prANanA bhoge paNa tenuM pAlana karavAmAM AvatuM hatuM. teone prANaghAta eTalI pIDA nahotuM ApatuM jeTalI pIDA lokamAM phelAyela apayaza Apato hato. te samayamAM khAnadAna, svAbhimAna vagere mahattva rAkhatAM hatAM. AthI ja to kahevAyuM che ke "raghukula rIta sadA calI Ai prANa jAya aru vacana na jAI yaza ane apayaza vagerene ghoLIne pI janArA nirlajja ane kALA kALajAnA mAnavInA bhejAmAM A vAto kevI rIte utare ? avAiviMta - jhavaUvata (ki.) (niMdA karanAra) vAghAvADu () - jhavavAvita (I.) (niMdaka, apakIrti karanAra) Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstramAM kahela che ke je vyakti kevalInI, jJAnanI, dharmanI, dharmAcAryanI, sarvasAdhu vagerenI niMdA kare che, te parabhavamAM kilbiSikanA bhavane pAme che arthAta tevA jIvo kilbiSika devatA bane che je devalokamAM niMdya ane tyAjaya gaNAya che." avaNNavAya - avarNavAda (puM.) niMdA, apayaza karavo) sthAnAMgasUtramAM kaheluM che ke "saMsAracakramAM jIva durlabhabodhi pAMca kAraNe bane che. 1. arihaMtano avarNavAda 2. kevalI prajJapta dharmano avarNavAda 3. AcAryopAdhyAyasAdhuno avarNavAda 4. caturvidha saMghano avarNavAda tathA pa. tapa ane brahmacaryAdinA prabhAve devagatine pAmela devano avarNavAda. A pAMca avarNavAdane karanAra jIva durlabhabodhi arthAta samyakta ane dharmathI vaMcita bane che." sava - avajJA (ja.) (tiraskAra, anAdara) AjanI peDhInA loko mAtA-pitAne orthoDokSa ane jUnavANInA kahIne temano tiraskAra karatAM hoya che. AjanA jamAnAnI tamane khabara na paDe evuM kahIne sadaiva temane tataDAvatA hoya che. AvI morDana peDhIne enuM bhAna nathI ke jo tamArA mAtA-pitA orthoDala na hota ane morDana peDhInA hota to teo A dharatI para janma ja pAmyA na hota. mAtAnA peTamAM AvatAnI sAthe ja temanuM eborzana thaI gayuM hota. tamAruM nasIba che ke tamane jUnavANI vicAranA mA-bApa maLyA che. eno harakha mAnajo kheda na karatAM. aavgvana - padvavana (7) (mRSAdaMDa, apalApa karavo) anAdikALathI AtmAno eka svabhAva rahyo che ke je vastu chUpAvavAnI haze tene jAhera karaze. ane jene jAhera karavAnuM haze tene chUpAvIne rAkhaze. potAnI pAse rahela dhana lokopayoga mATe jAhera karavAnuM haze to tene evuM chUpavIne rAkhaze ke potAnA svajanone paNa khabara na paDe. potAnA doSo guru pAse jAhera karavAne badale mAyA karIne chUpAvI rAkhaze. jyAre koi satkArya karela haze to vAha vAhanA meLavavA mATe cAra ThekANe te satkAryane chUpAvavAne badale Dhero pITato raheze. je divase A banne bAbatonuM zIrSAsana thaze te divasathI abhyadayakALa zarU thai gayo samajajo . mavA - pannA () (saMskArita jaLathI snAna karavuM te, dravyamizrita jaLathI snAna karavuM te) pUrvanA kALamAM rAjA, zreSThI ke sAmAnya janatA sugaMdhI cUrNAdi mizrita jaLa vaDe snAna karatAM hatAM. te dravyamizrita jala zarIrane lAbhakArI ane baLavRddhimAM kAraNabhUta hatuM. tevA jalanA snAnathI citta ane tana banne prasanna thai jatAM. te samayamAM AjanI jema klorAIDamizrita jalano sarvathA abhAva hato. AjanA bheLaseLIyA jamAnAmAM tevA zuddha jalanI apekSA rAkhavI te nirarthaka che. avata6 - jhavaNa (tri.) (pAtaLuM karela) zarIramAM lohI jADuM thai jAya to tarata ja badhI naLIo bloka thai jAya che. ane tenAthI hArTaeTeka AvI jAya che. eTeka na Ave te mATe DokTara lohI pAtaLuM karavA mATe goLI Ape che. tenI jema jIvanamAM durguNorUpI kusaMskAra vadhI jatAM AtmAno vikAsa bloka thai jAya che. AvI paristhiti na sarjAya te mATe dharmaguru ApaNane sadAcAranI goLIo Ape che. samajavAnI vAta e che ke DokTaranI goLIone levI ApaNe jeTalI Avazyaka samajIe chIe teTalI Avazyaka gurubhagavaMte Apela sadAcaranI mAnIe chIe kharA? mava7 - avya (I.) (1. apariNata vaya, bALaka 2. agItArtha) Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je dravya kSetrakALa ane bhAvanA prakArone samajI nathI zakato. je utsarga apavAdanA bheda pADI nathI zakato. je haju bALavayaska athavA te prakAranI buddhithI apariNata che. tevA jIvone zAstramAM agItArtha kahyA che. AvA agItArtha sAdhue gItArthagurunI nizrAe ja vihAra karavo evo zAstrAdeza che. jhavattavya - vaje (2) (kathanane ayogya, anuccAraNIya) anuyogadvArasUtramAM kahyuM che ke AnupUrvI ke anAnupUrvI ema banne prakAre jenuM kathana karavuM azakya hoya tevA dravyane avaktavya kahevAya che.' jema dvipradezika skaMdha avaktavya che. avattavvagasaMciya - avaktavyakasaJcita (tri.) (jene kati ke akati zabdathI kahI na zakAya tevAthI saMcita) narakAdi yonimAM eka samaye eka ja jIva utpanna thAya che. tema eka saMkhyAthI gaNI zakAya tevA dravyane sthAnAMgasUtramAM avaktavyakasaMcita kahela che. avattavyabaMdha - avaktavyabandha (puM.) (prakRtibaMdhano eka bheda) je karmaprakRtino prathama abaMdha thAya ane pachI punaH te ja karmaprakRtino baMdha thAya. te Adyasamaye avaktavyabaMdha kahevAya che. ayogikevalI ane siddhabhagavaMtone punaH karmabaMdhano abhAva hovAthI A bheda uttaraprakRtino ja saMbhave che. mUlaprakRtino nahi. AvavyA - jhavavyA (a.) (kathanane ayogya bhASA) je bhASA anyajIvone kilAmaNA ke vadhAdimAM kAraNabhUta banatI hoya te avaktavyo jANavI, mumukSu AtmAo AvI sAvadyabhASAnA sadaiva tyAgI hoya che. avattasatthakoDi - avAptasvAsthyakoTi (puM.) (siddha, muktAtmA) zAtA ane azAtA ema banne prakAranA vedanIya karmano sarvathA kSaya karela hovAthI siddhaparamAtmAo avAptasvAcyakoTi che. teone kadApi zArIrika ke mAnasika koi bAdhA pIDI zakatI nathI. avatAsA - vatrAsana (2) (1. kAmano eka prakAra 2. DarAvavuM) narakanI aMdara paramAdhAmI devAnuM kArya nArakanA jIvone mAtrane mAtra trAsa ApavAnuM che. teo vividha prakAranA rUpo vikrvIne, zastro dvArA jIvonuM utpIDana karatAM hoya che. narakanA jIvone satata bhayamAM rAkhatAM hoya che. paramAdhAmIno bhava bhale devano hoya. kiMtu te bhavamAM mAtrane mAtra azubhakarmano baMdha ja hoya che. AthI A bhavamAM evA karmo na bAMdhIe jethI paramAdhAmI devanI yonimAM javuM paDe. vajaMtara -- mavAra (ja.) (dazAvizeSa, eka paryAyamAMthI bIjA paryAyamAM javuM te) jinamatamAM paryAya nAmaka eka padArtha mAnelo che. paryAyano artha thAya che eka avasthAmAMthI bIjI avasthAmAM javuM te. vRkSa prathama bIjarUpe hatuM, tyArapachI te choDarUpe thayuM. tyArabAda vaTavRkSarUpe thayuM. Ama bIjamAMthI choDa ane choDamAMthI vRkSa te paryAya thayo. tema AtmA koika bhavamAM manuSyarUpe, koika bhavamAM tiryaMcarUpe, koika bhavamAM deva ke nArIrUpe avasthAne pAme che. A avasthAntaranA cakrane paryAya kahevAya che. jinadharma saMmata chae dravyo paryAyAvALA mAnelA che. pratyeka dravyo eka avasthAmAMthI bIjI avasthAmAM pariNata thatAM hoya che. - 81 - Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avasthA - pArtha (2) (pUrvAparanA saMbaMdha vinA bolAyela vAkya, asaMbaddha vacana, sUtrano eka doSa). sAmAnya janajIvanamAM ApaNe evA ghaNAbadhA lokone joie chIe. jeo evI vAto karatAM hoya che ke jenuM koi dhaDake mAthuM hotuM ja nathI. temanI vAto pUrvApara virodhAbhAsI hoya che. pUrvApara asaMbaddha vacana kyAreya grAhya thatuM nathI. sUtranA vividha doSamAM asaMbaddha uccArane paNa eka doSa tarIke mAnavAmAM Avela che. zramaNe AvA apArthaka doSanA tyAgapUrvaka sUtrapaThana karavuM joie. avasthava - avAstava (u.). (avAstavika, te rUpe na hoya te) jJAnI bhagavaMtoe pharamAvyuM che ke AtmAnuM vAstavika svarUpa anaMta jJAnadarzanacAritramaya che. teno svabhAva sadaiva urdhvagati pAmavAno che. kiMtu Avo guNavAna AtmA rAgI, dveSI, mohAMdha, mAyAvI vagere avasthAomAM jaNAya che te karmonA saMyogano prabhAva che. rAgI, dveSI vagere tenuM avAstavikasvarUpa che. je divase AtmA ane karmano sarvathA viyoga thAya che. te divase te potAnA vAstavika svarUpane prApta kare che, avasthA -- avasthA (.) (dazA, sthiti) ApaNI dazA ke avadazA pAchaLa kAraNa che ApaNe svayaM apanAvelI dizA. sAcI dizAmAM cAlanArAnI avadazA kadApi thatI nathI. ane jenI avadazA thai hoya che samajI le jo ke tenI dizA kyAreya paNa sAcI nahi hoya. jhavatthatina - avasthAnis () (avasthAtrika, traNa avasthA bhAvavI te) devavaMdana bhASyamAM devendrasUri mahArAja jaNAve che ke "paramAtmAnA darzana pUjana karatI vakhate traNa avasthA bhAvavI. 1, chabI 2, kevalI ane 3. siddhAvasthA.' A traNa avasthAnA ciMtanane avasthAtrika kahevAya che. avasthApariNAma - avasthApariNAma (puM.) (avasthApariNAmavizeSa) dvAtrizatkAtrizikAnI TIkAmAM lakhyuM che ke "ghaTanA prathama ane dvitIya kSaNanA anvayipaNAthI je pariNAma vizeSa che. te avasthA pariNAma che.' avasthAmara - avasthAmarA () (avasthAne ucita AbharaNa) zAstramAM kahela che ke zrAvake potAnI avasthAne ucita ghareNAne paheravA joie. jo pote samRddhivAnuM hovA chatAM avasthAne ucita AbharaNa dhAraNa nathI karato to lokamAM niMdAne pAme che. temaja pote daridrAvasthAmAM hoya ane AbhUSaNo lAkhonA pahere to paNa loko niMdA kare che. kahe ke joyuM ! bhAi sAheba pAse phUTI koDIya nathI ane zokha lAkhonA pALe che. AvuM na thAya te mATe kahyuM che ke potAnI jevI paristhiti hoya tadanusAra AbharaNa dhAraNa karavA joie. jhavasthiya - jhavastRta (tti.) (prasarela, phelAyela). ATha karmomAM mohanIyakarmane karmono rAjA kahela che. upamitibhavaprapaMcI kathAmAM kahyuM che ke mohanIyakarmanuM sAmrAjya saMpUrNa caudarAjalokamAM phelAyeluM che. tenA mohabaLa AgaLa bhalabhalA vidvAno, tapasvIo, mahArathIo paNa bhU pIve che. te A jagatamAM koithI paNa bhaya pAmato nathI. ekamAtra jinAjJAne vaLagIne rahelA jIvone ja te harAvI zakato nathI. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mavaltha - prava7 (7) (nirarthaka, arthazUnya) divasa daramyAna mAnavI eTalA badhA vicAro ane evI pravRttio karato hoya che ke jeno koi ja artha sarato nathI, nirarthaka vicArothI potAnA mana ane divasa bannene kharAba karato hoya che. temaja arthazUnya pravRttithI mAtrane mAtra samayanI barabAdI karato hoya che. vicAro ane vartana karavA hoya to svAmI vivekAnaMda, gAMdhIjI ane prabhu mahAvIra jevA karo. jenI noMdha levA AkhuM jagata majabUra banI jAya. bAkI mAtra zekhacallInI mAphaka vicAravAthI duniyAnI vAta to dUra raho potAnI najIkanA loko paNa koi noMdha letA nathI. avathociya - avasthocita (tri.) (avasthAne ucita) avarajI - mavA (ja.) (parvata, cheDo, aMta) jeno AraMbha che teno aMta avazya che. koI vastu navI bane che ke pachI navo jIva janma le che. tenI sAthe ja te nakkI thai jAya che ke amuka samaye teno aMta thaze. jo vyakti AraMbha ane aMtanA dAkhalAne barobara samajI le to te jIvanamAM AvanArI koipaNa ghaTanA, koipaNa paristhiti tenA cittanI sthiratAne halAvI nahi zake. Avarta - gav (3) sata (6) (1. takalAdI, nAjuka 2. sArarahita). A saMsAranA saMbaMdho ke lAgaNIonI koi geraMTI nathI. badhA ja saMbaMdho ane lAgaNIo kAcanA jevA takalAdI ane asAra che. eka Thesa lAgatA ja kAcanI jema saMbaMdho tathA lAgaNIo tUTatA vAra lAgatI nathI. koie kaTu vacana kIdhAM nathI ke lAgaNIo kaDaDaDabhUsa thaI jAya che. mRtyu pachI A bhavano koi ja saMbaMdha vidyamAna raheto nathI. eka mAtra deva, guru ane dharma sAtheno saMbaMdha pholAdanA jevo majabUta ane sArabhUta che. temanI sAtheno saMbaMdha A bhava ane AvanArA bhavobhava sudhI kAyama rahe che. e paNa geraMTI ane voraMTI sAthe. mevarAya - avalAta (I.) (1. zveta, sapheda 2. svaccha, nirmaLa, pavitra) varSo jene AjanA samayamAM klara ke raMga kahevAya che. tenI asara mAnavInA mana para thatI hoya che. A vAta AjanuM sAyansa paNa mAne che. lAla, kALA jevA bhaDaka kalaro manuSyanA mana para viparIta asara pADatA hoya che. AthI tevA vargonA vastro na paheravAnI salAha AjanuM sAyansa Ape che. jinadharmamAM paNa mana sAthe ghaniSTha saMbaMdha dharAvatI vezyAonA va kahelA che. te varNo anusAra te vezyAnA prabhAva paNa kahelo che. kRSNa, nIla ane kApota legyA cittane dUSita kare che. jyAre tejo, pA ane zukla varNanI vezyA cittane pavitra ane prasanna karanArI kahelI che. matAniya - jhAlara(ni) ta (u.) (vikasita, praphullita) AjanA jamAnAmAM vikasitanI vyAkhyA kaMIka AvI che. strIo asurakSita hovA chatAM deza vikasita che. yuvA peDhI badhI ja maryAdAono bhUkko bolAvIne bezarama thaine pharatI hovAchatAM deza vikasita che. gharamAM mA-bApa satata tiraskAra ane anAdarane pAmatA hovA chatAM deza vikasita che. jo AvI paristhiti hovA chatAM dezane vikasita kahevAto hoya to kahevuM paDaze ke, jo gAMdhIjI jIvatA hota to goDasene kaheta bhAi ! mArI chAtImAM pharI ekavAra goLIo dharabI de. AvA vikasita dezane jovA karatA maravAnuM vadhu pasaMda karIza. - 83 - Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gavAra -- gapaHIR () (1. nAnI bArI, chIMDI 2. guptadvAra) pUrvanA kALe rAjAnA mahelomAM zreSThIonA gharomAM gusaddhAro rAkhavAmAM AvatA hatAM. jyAre koi Apatti AvI paDe athavA viziSTa kArya upasthita thatAM teno upayoga karavAmAM Avato hato. amadAvAdamAM jagavallabha pArzvanAthanA jinAlayamAM AvuM ja eka guptadvAra hatuM je cheka khaMbhAtamAM nIkaLatuM hatuM. avaDha - gavAhana (2) (DAma, roga maTADavA vaidyo dvArA karavAmAM Avato prayoga) AjanA samaye sAyanse khuba pragati karI che. dareka prakAranA rogonI davAo zodhI kADhI che. kiMtu zodhAyelI davAo ekalA rogonuM haraNa karanArI ja nahi apitu sAthe sAthe ADaasaro karanArI che. jayAre pUrvenA vaidyazAstramAM dareka rogonI davAo ane prayogo eTalA akasIra hatAM ke zarIramAMthI ekavAra roga kADhyo eTale pharI kyAreya utpanna na thAya. eTaluM ja nahi tenI koI ADaasaro paNa nahotI thatI. jema atyAre lesara TekanIkathI masA, phoDA ke gAMTha maTADavAmAM Ave che. tema te samayamAM DAma ApIne masA vagereno ilAja karavAmAM Avato hato. saddha - mAdhvaMsa (I.) (bhAvanAvizeSa) je bhAvanAthI cAritra ane tenuM phaLa asAra thaI jAya tene apadhvaMsa kahevAmAM Ave che. arthAta je cAritranuM phaLa mokSa apAvavAnI yogyatAvALuM hovA chatAM je bhAvanAthI cAritraphaLa sAva tuccha thai jAya tevI bhAvanAne apadhvaMsa kahevAmAM Ave che. zAstramAM AvA apavaeNsa arthAta bhAvanA cAra prakAre kahela che. 1. AsurI 2. Abhiyoga 3. saMmoha ane 5. kilbiSika bhAvanA. A bhAvanAthI jIva asurAdi yonimAM utpattine pAme che. avadhAriyavva -- avadhArayitavya (na.) (avadhAraNa karavuM, nizcaya karavo) avayakti - mavatharita (2) (apamAnita, tiraskRta) sItA ane cANakya banne bIjA dvArA apamAnita thayelA hatAM. rAme sItAne apamAnita karIne kADhI mUkI hatI. jayAre cANakyane niMdarAjAe bhikSuka ane bhikhArI kahIne tiraskRta karyA hatAM. paNa bannee thayela apamAnamAMthI alaga alaga mArgane apanAvyA. apamAnita thayela sItAne vedanAmAMthI saMvedanA ane vairAgya pragaTyo. teoe muktinA punita mArge prayANa karyuM. cANakya vairAgyanA badale vaira ane hiMsAno mArga svIkAryo. caMdragupta maurya dvArA teNe naMdavaMzano saMpUrNa nAza karAvyo. avadhUra - vapUta (kuM.) (1. tiraskRta, anAdara pAmela 2. te nAme prasiddha laukikAcAya) vAcaspati abhidhAna graMthamAM kahyuM che ke "je sarve Azramo ane varSone ullaMghI gayela che, je mAtra potAnA AtmAmAM ja sthita che. tevA ativarNAzramI yogI puruSa avadhUta kahevAya che.' vAmana - mavA (g) (viruddha auSadhino yoga) roganI upazAMtimAM kAraNabhUta evI auSadhinuM jo sapramANa mizraNa karavAmAM Ave to te roganAzaka ane baLavardhaka bane che. paraMtu matidoSa ke ajJAnatAvaza jo viruddhaguNavALI auSadhiono yoga karavAmAM Ave to te roganI vRddhi karanAra ane prANaghAtaka bane che. jema maga ane dUdha banne baLane vadhAranArA che. paNa jo bannenuM sAthe bhakSaNa karavAmAM Ave to karoLiyAno roga thAya che Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddha - jhavavaddha (vi.) (niyaMtrita, bAMdhela) bALako para mAtA-pitAnuM niyaMtraNa hoya che. ghara paravaDIlanuM niyaMtraNa hoya che. deza para rAjA ke vaDApradhAnanuM niyaMtraNa hoya che. samasta jagata para karmasattAnuM niyaMtraNa hoya che. AkhA vizvamAM je dhanavAnuM-nirdhana, sukhI-dukhI, vI-rogI vagere dekhAya che. te karmasattAne AdhIna che. kiMtu A badhA ja niyaMtraNothI sarvopari niyaMtraNa che AtmAnuM. jinezvara paramAtmA kahe che AtmAmAM eTalI zakti paDI che ke te karmone potAnA gulAma banAvI zake che. te sarve karmono khAtmo bolAvIne siddhazilAmAM rAjAnA sthAne birAjita thai zake che. avabuddha - avabuddha (puM.) (bodha, jJAna) gautamabuddhane je vRkSanI nIce jJAnanI prApti thai te bodhivRkSanA nAme prasiddha thayuM. ApaNAmAM paNa covIsa tIrthakarone je vRkSonI nIce kevalajJAnanI prApti thaI te kevalaprApti vRkSa tarIke oLakhAya che. Ama vRkSano ane jJAnaprAptino ghaniSTha saMbaMdha rahelo che. Aje potAnI svArthapUrti mATe mAnava vRkSo ADedhaDa kApavA mAMDyo che. vRkSanA abhAvanI sAthe sAthe mANasa paNa kuMThitabuddhino thai gayo che. vohaM - jhavavo (kuM.) (1. jJAna, bodha 2. jAgaraNa 3. smRti, yAda) navalohaLa - mavajoyana (ra) (1. ThagavuM, chetaravuM 2. zIkhavavuM) rojabarojanI jIMdagImAM dareka jaNa eka ke tethI vadhu vakhata kyAMka ne kyAMka chetarAto hoya che. koIka khissA kAtaruthI, koIka ThagathI, to Aje sapheda kolaravALI kaMpanIothI loko chetarAtAM hoya che. AvA ThagathI ThagAyelA manamAM dukha ane dveSanI lAgaNI anubhavatA hoya che. kiMtu A vizvanA mahAThaga karmothI chetarAvavA chatAM mANasa temAM potAnuM ahobhAgya mAnato hoya che. kevuM Azcarya che ! avabohi - avabodhi (puM.) (nizcaya, nirNaya) jIvanamAM AvatI nAnImoTI takalIpho, vizno ane parezAnIothI ApaNe mUMjhAi jaie chIe. hatAza banI jaie chIe. koi vAtano nirNaya lai zakatA nathI. paramAtmA kahe che ke Ama hatAza ke nirAza thai javAnI jarAya jarUra nathI. ekavAra tame kamara kasI lo. manamAM makkama nirNaya lai lo ke huM dareka musIbatono sAmano karIza, koipaNa hAlatamAM ghara nahi mAnuM. AtmA jo sahuthI moTA vighno karmono nAza karavA samartha hoya to pachI jIvanamAM AvanArI bIjI takalIphonI zuM visAta? varmAsa - mavi (I.) (bhASAvizeSa) saMskRtane zAstramAM devabhASA kahevAmAM Avela che. jayAre saMskRtano zuddha zabda lokamAM vaparAzAnusAra vikRtine pAme che tyAre te apabhraMza kahevAya che. jema devapattananuM pattana ane pittananuM pATaNa apabhraMza thayuM. evI ja rIte amRtasara zabdanuM rAjasthAnI bhASAmAM aMbarasara apabhraMza che. A apabhraMza bhASA dezAnusAra aneka prakAranI hoya che. jhavamAna - gavamAsa (I.) (1. teja ane jJAnano prakAza ra. dekhAva, dazya) prakAza be prakAranA hoya che. 1. AkhA jagatane prakAzita karanAra sUryano prakAza ane 2. jJAnano prakAza, sUryAdino prakAza jagatanA jaDa padArthanuM ja jJAna karAve che. jyAre jJAnano prakAza AtmAnuM AtmAnA guNonuM ane AdhyAtmika jagatanuM jJAna Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAve che. jeno AtmA AvA jJAnathI prakAzita thaI gayo che tene bAhya prakAza sAthe koi nisbata rahetI nathI. avasara - mavakasita (2.) (prakAzita) 4mAmati (2) (abhizata, durbhASita) jinazAsanamAM kaThora vacanane vajarya gaNavAmAM Avela che. kiMtu gurupadane pAmela zramaNane svAzrita ziSyanA jIvana ghaDatara mATe prasaMga Avye karkaza vacana paNa bolavAnI chUTa che. temAM ziSya pratye dveSa ke adhikAra jamAvavuM nahi paNa tenA pratyenI hitabhAvanA ja kAraNabhUta hoya che. guruthI durbhASita je ziSya gurunI gALane ghInI nALa samajIne svIkAre che. tene koi duSTanimitto ThagI zakatA nathI. avamaNNaMta - avamanyamAna (tri.) (tiraskRta, apamAnita) vIravacana che ke kyAreya koInuM apamAna ke niMdA karavI nahi. apamAna karanAra tene majAka samaje che kiMtu apamAnathI AvatA pariNAmo atibhayaMkara hoya che. itihAsamAM najara uThAvIne jozo to khyAla Avaze ke apamAnita thayela vyaktie potAnA apamAnano kevo pratizodha lIdho hato. draupadIthI apamAnita thayela duryodhane mahAbhAratanuM yuddha racyuM. bharI sabhAmAM cUrNapaMkhAnA kaTAkSavacanathI apamAnita thayela rAvaNe satIharaNanuM duSkRtya karyuM. naMdarAjAthI apamAnita thayela cANakya naMdavaMzano sarvathA nAza karyo. AvA to keTalAya udAharaNo che. AthI haMmeMzA priyavacana bolavAno Agraha rAkhavo. savamad - pama (4) (masaLavuM, mardana, vinAza) mahAbhAratanuM yuddha, prathama ane dvitIya vizvayuddha e to ApaNe itihAsamAM sAMbhaLyuM che. te yuddhone kyAreya najare nihALyA nathI. Dui kuvaitamAM thayela yuddha aphaghAnistAnamAM thayela yuddha ane amerikAmAM thayela varlDaTreDa senTaranA vinAzane to ApaNe najaronajara joyelA che. tenA dazyo dhaDakananI raphatArane ekavAra thaMbhAvI de tevA hatAM. AMkho palakAro levAnuM cUkI jAya tevA bhayAnaka hatAM, AthI ja kahevAyuM che ke yuddhonI vAto ramya hoya che paNa yuddho kyAreya nahi. pachI te dezanA hoya ke gharanA hoya. aMtamAM to vinAza ja lakhAyelo hoya che. vALa - apamAna (ja.). (anAdara, apamAna, tiraskAra) savamAna (ja.). (hastAdi dravyapramANa) zAstramAM parigraha parimANano khUba suMdara artha karelo che. jenAthI jIvana nirAbAdhapaNe cAle ane jIva anAsakta bhAve rahI zake teTalA pramANanA ja dravyono upabhoga te parigraha parimANa che. AthI zAstromAM sAdhunA pAtrA, rajoharaNa, daMDAsaNa, paheravAnA kapaDA yAvata sUvA mATenA saMthArAnuM paNa parimANa jaNAvela che. zramaNabhagavaMto zAstravihita pramANavALI upadhinuM ja sevana kare che. tenAthI atirikta AsaktipoSaka upadhino tyAga karatA hoya che. avamaIIT - ghanana (1) (anAdara, apamAna, tiraskAra) je vacanamAM pUjyano bhAva na hoya. sAmevALA pratye sneha ke lAgaNIno abhAva hoya. temaja Sano sadUbhAva hoya tyAre je vacana nIkaLe che te apamAnakArI hoya che. AvA apamAnapUrNa vacana sAmevALAnI UMca-nIcatAne jaNAve ke na jaNAve. paNa tenA karatAM ApaNe utaratI kakSAnA chIe te cokkasa jaNAve che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avamANiya - apamAnita (tri.) (tiraskRta, apamAnita) avamavilohana - jhavamAnitavadahIM (#ii.) (apUrNadohadavALI strI) strI jayAre sagarbhA hoya che tyAre tene vividha prakAranA dohado utpanna thatAM hoya che. te dohada garbhamAM rahela jIvanI uttamatA ke hInatAne jaNAve che. strIne utpanna thayela dohada pUrNa karavAmAM na Ave to tenI mAThI asara strI ane garbha banne para paDatI hoya che. prabhuvIra garbhamAM hote chate trizalA mAtAne dohada thayo hato ke huM hAthInI aMbADI para besIne nagarayAtrAe nIkaLuM. mArI AjubAju cAmara DhaLAtA hoya. mAthe chatra dharAtuM hoya. loko jaya jayano pokAra pADatAM hoya ane huM varasIdAna detI houM. jhavamaIR -- paIR (I.) (rogavizeSa) je roganI aMdara vyakti potAnI sAthe pUrvamAM ghaTela ghaTanAo, pote Acarela pravRttio ke yAdone bhUlI jAya te rogane vaidyabhASAmAM apasmAra kahe che. A roga vAta, pita, kapha ane sannipAtathI utpanna thanAra hovAthI cAra prakArano kahela che. avamAriya - apasmArita (tri.) (apasmAranA rogavALo, vismaraNanA rogavALo) avamaya - gamata (u.) (jene ghA lAgyo che te, vaNita) gavAya - 6 (2) (1. vRkSa Adi 2. vikalAMga) vRkSa mANasane phaLa Ape che. vRkSa mANasane phUla Ape che. vRkSa mANasane auSadhi Ape che. vRkSa mAnavane jIvana Ape che. Ama vRkSa mAnavane mAtrane mAtra ApavAnuM kArya kare che. jayAre mANasa vRkSane zuM Ape che? kuhADAnA ghA, agnino dAha ane atyaMta jherI gaNAya tevA pharTIlAijhara khAtaro. je vRkSanA astitvane ja khatama karI nAMkhe che. catura gaNAto mAnava zuM eka vRkSathI paNa hInakakSAno thai gayo che? *mA (sa.) (kamaLa) sAhitya jagatamAM kavio mATe kamaLa atyaMta priya zabda che. jyAre AMkhonI atyaMta suMdaratA jaNAvavI hoya tyAre kamaLa sAthe tenI upamA joDavAmAM Ave che. zarIranI sukomaLatA jaNAvavI hoya tyAre kamaLanI pAMdaDImAM rahela kumAza sAthe sarakhAmaNI karAya che. jayAre zarIramAM rahela DokanuM varNana karavuM hoya tyAre kamaLanI nALa sAthe samAnatA darzAvavAmAM Ave che. AmAM doSa kaviono nahi kiMtu kamaLanI guNavattAno che. koipaNa tenA pratye AkarSita thayA vinA rahetuM nathI. *aaa (.) (jadhanya, hIna, adhama) uttamatA ane guNavattAnI kakSA ane tenA udAharaNo hoi zake che. paNa hInatA ane jadhanyatAnI koi kakSA hoi zakatI nathI. kemake adhama vyakti hajI keTalI nIcI kakSAe jaze e kahI zakAtuM nathI. hInapuruSane koi maryAdA naDatI nathI. tenI DIkSanarImAM gurujana, vaDIla, svajana ke mANasAi vagere kAMi ja nathI AvatuM. e vadhu nIce na jAya to Azcarya gaNAya. tenI pAse sArA ane sAlasatAnI apekSA rAkhavI nirarthaka che. avayakkhaMta - avaprekSamANa (tri.) (pAchaLathI jonAra) Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avayava+GIT - akSamALa (zi). (apekSA karato, AkAMkSA rAkhato) ApaNe dareka pAse koine koi apekSA rAkhatA hoie chIe. mAtApitA saMtAna pAse, putra pitA pAse, patnI pati pAse, pati patnI pAse, mAlika nokara pAse, eka svajana bIjA svajana pAse. Ama dareka mANasa apekSAnA rogathI grasta che. mahAvIra jinezvara kahe che ke apekSA rAkhavI eTale dukhane notaruM ApavA jevI vAta che. kemake apekSA hovAnI tyAM teno bhaMga paNa thavAno ane apekSAbhaMga thaze to dukha cokkasa lAgavAnuM. AthI nirapekSa jIvananI Adata pADavI hitAvaha che. vayana (re.). (aMta, cheDo, paryanta) jhavaya - I (aa .) (jovuM, dekhavuM). avayaur -- vajana () (duSTa vacana, niMdyavacana) sthAnAMgasUtramAM kahevuM che ke "sAdhu ke sAdhvIne kahevAtA cha vacano bolavA kalpatA nathI, 1, alIkvacana 2. hIlitavacana 3. bisitavacana 4. paruSavacana 5. gAIthyavacana ane 6, vyavazamitavacana. A cha vacano niMdya ane aprItikAraka hovAthI zramaNa-zramaNIe teno tyAga karavo ghaTe." mavayava - avayava (. (1. avayavIno eka bhAga, aMza 2. anumAnaprayogano vAkyAMza) nyAyanA graMthomAM avayava ane avayavIno pracUramAtrAmAM upayoga thayela che. ghaNA badhA avayavothI yukta hoya tene avayavI kahevAya che. temaja avayavInA eka aMza ke bhAgane avayavaya kahevAmAM Ave che. anumAna karavA mATe je vAkya prayoga karavAmAM Ave tenA ekadezane paNa avayava kahevAmAM Ave che. te pAMca prakAre che. 1. pratijJA 2. hetu 3. udAharaNa 4. upanaya ane 5. nigamana. avayava (m) - jhavalina (.). (avayavavALuM, jenA bhAga paDI zake te) nyAyanI bhASAmAM kahIe to ghaTamAM ghaTatva rahe che. paTamAM paTava rahe che. manuSyamAM manuSyatva rahe che. tema avayavamAM avayavI rahe che. ghaNA badhA avayavo bhegA maLIne je dravyano ekarUpe bodha karAve tenuM nAma avayavI che. yathA ApaNane je vastrano bodha thAya che te ghaNAbadhA resAonI saMyuktatAne kAraNe. ghaNA badhA tAMtaNA bhegA thaine eka vastrano bodha karAve che. Ama avayavI avayava vinA rahevo azakya che. avayAsaNa - avatrAsana (na.) (vRkSAdinuM prabhAvathI calita thavuM te) SA (ra) (AliMgana, bheTavuM) AliMgana e premanuM pratIka che. sAmevALA mATe manamAM rahela sneha ane premane jaNAvavAnuM mAdhyama che AliMgana, AliMgano ghaNA prakAranA hoya che. premI-premikAnuM, pati-patnInuM, pitA-putranuM vagere vagere. A jagatamAM jo koi sarvotkRSTa AliMgana hoya to te che mAtA ane putranuM. kemake te AliMgana nirapekSa ane ekAMte pavitra hoya che. temAM koI daMbha ke svArthanI gaMdakI hotI nathI. - 88 0 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avayAsAviya - AzleSita (tri.) (AliMgana Apela) avayAseUNa - avakAzya (avya.) (prakAzIne, pragaTa karIne) gurnAdinI pAse potAnA doSone pragaTa karIne tenuM prAyazcitta levuM te uttamatAnI nizAnI che. paNa anyanA doSo ke avaguNone bIjA pAse ughADA pADavA, marma prakAzavA te adhamatA che. zAstramAM tene aticAra kahela che ane tenuM prAyazcitta levAnuM vidhAna che. avara - apara (ki.) (1, anya, bIjuM 2. pachI, pAchaLanuM 3, pazcimadizA 4. svayaM, pote). gautamabuddha potAnA tripaTakamAM lakhyuM che ke "ra mAM kaa'arthAta tuM svayaM tArA AtmAno dIvo thA. bahArano prakAza to mAtra padArthanuM ja jJAna karAvaze. jyAre te pote prakAzamaya banIza to tane tArA AtmAnA guNonuM bhAna thaze. tArA AtmAno uddhAraka tuM svayaM che anyo to nimitta mAtra che. avarakaMkA - aparakaGkA (strI.) (ta nAme eka nagarI) dhAtakIkhaMDamAM Avela bharatakSetragata eka nagarInuM nAma aparakaMkA che. A nagarIno ullekha triSaSThIzalAkApuruSamAM karavAmAM Avela che. daza AzcaryomAMnuM eka Azcarya A nagarInA karANe thayela che. dhAtakIkhaMDagata aparakaMkAnA rAjAe devasahAyathI, draupadInuM apaharaNa karyuM. tene pAchI lAvavA mATe kRSNa ane pAMDavo devasahAyathI tyAM gayA ane yuddhamAM rAjAne harAvIne draupadIne pAchI lAvyA. jayAre pAchA pharI rahyA hatAM tyAre yuddhavijayanI ghoSaNArUpe kRSNa paMcajanya zaMkha phUMkyo zaMkhanAda sAMbhaLIne dhAtakIkhaMDanA vAsudeve tyAM rahela jinezvara pAse zaMkA vyakta karI. tenA pratyuttararUpe tIrthakare saghaLI ghaTanA kahI. te sAMbhaLIne trikhaMDAdhipatie kRSNane maLavAnI icchA pragaTa karI. paramAtmAe kahyuM te asaMbhava che. chatAM teo lavaNasamudra pAse AvyA ane kRSNane zaMkhanAda karIne maLavAnI icchA jaNAvI. tyAre kRSNa sAme zaMkhanAda karIne javAba Apyo ke have asaMbhava che. Ama zaMkhanAdathI be vAsudevonuM je milana thayuM te AzcaryarUpe gaNAyuM. avarajI - mokSa (2) (asamakSa corI karavI te, gauNacArInuM vIsamuM nAma) je vastuno upayoga karavo hoya ane teno mAlika je koi anya hoya to tene pUchaDyA vinA tene levI ke vAparavI te corIno doSa gaNAya che. mAlikane pUchyA vinA ja vastu lainathI zakAtI to pachI tenI gerahAjarImAM tene lai levI aparAdha bane che. AthI jainazramaNa nAnAmAM nAnI vastu tenA mAlikane pUchyA vinA letAM nathI. temaja je kSetrAdino mAlika apratyakSa hoya to aNajANaha jalsaggaho kahIne tyAM rahela devAdinI anujJA laine upabhoga kare che. avarajjhaMta - aparAdhyat (tri.) (1. aparAdha karato 2. nAza pAmato) jhADa para jUnA pAna khare che ane navI kuMpaLo uge che. A vAtane laine kavie potAnI kavitAmAM varNavyuM che ke "pIpala pAna kharatI hasatI kuMpaLIyA ama vitI tuma vitaze dhIrI bApuDIyA' arthAt pIpaLAnA gharaDA thayelA pAna jayAre jhADa parathI kharI rahyA hoya che. te joine alamasta kuMpaLo temanI durdazA para hase che. A joine nAza pAmatA olA gharaDA pAna kahe che. bhAi amArI avadazA je ine Ama hasazo nahi, Aje bhale amAro vAro hoya paNa vAta yAda rAkhajo ke kAle tamAro paNa vAro Avaze. A kaTAkSa bIjAnA dukha joine khuza thanArA jagatanA tamAma jIvone lAgu paDe che. jhavAda - aparahni (pu.). (divasano cotho prahara) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayotiSa zAstramAM divasa ane rAtane ATha praharamAM vibhAjita karavAmAM Avela che. A ATha praharamAM cAra prahara divasanA ane cAra prahara rAtanA hoya che. te AThe praharanA nAmo paNa prasiddha che. divasanA cAra praharamAMno aMtima prahara aparAhna tarIke jaga prasiddha che. avarahakAla - aparAhnakAla (puM.) (sUryanuM pazcimadizAmAM gamana) varatta - apaIZ (I.) (rAtrIno pAchalo bhAga, pAchalI rAta) kavi narasiMha mahetAe potAnA kAvyamAM lakhyuM che ke "rAta rahe pAchalI paghaDI jogIjane sUI na rahevuM" arthAt je izvarane samarpita che tevA AtmAe rAtrIno pAchalo bhAga zeSa rahetA uThI javuM ane paramAtmabhaktimAM lAgI javuM. zAstromAM rAtrIno pAchalo samaya prabhumilana mATeno uttama samaya kahelo che. kemake te samaye duSTajano paNa nidrAdhIna hoya che. navarAti - pArija () (pazcimadvArika nakSatra). sthAnAMgasUtranA caturtha sthAnanA cothA udezAmAM lakheluM che ke "pazcima tarapha rahIne caMdra sAthe yoga joDanArA kula sAta nakSatra che. taghathA 1. puSya 2, AzleSA 3. maghA 4. purvAphalyu 5. uttarAphaltha 6. hasta ane 7. citrA." navarALa - mArakSA (I.) (naiRtya dizA, pazcima ane dakSiNa dizAnI vacceno khUNo) (naiRtya dizA) avaraddha- paraddhi (1) (aparAdha karavo, bIjAne pIDA upajAvavI, vinAza karavo) zarIra para macchara karaDyo hoya ke pachI gumaDuM thayuM hoya tyAre te sthAne khaMjavALa upaDe che. te samaye mANasane khaMjavALavuM mIThuM ane ArAmadAyaka lAge che. paNa pAchaLathI pIDA utpanna thatAM pote karela vartana khoTuM lAge che. basa AvuM ja kAMika che duSkarma karanAra ane bIjAne pIDA ApIne AnaMda mAnanAranuM. duSTAcaraNa karatI vakhate tene majA Ave che paNa jayAre narakamAM karela karmonI pIDA sahana karavAno vAro Ave che. tyAre vicAre che ke meM te samaye AvuM geravartana na karyuM hota to Aje mArI AvI sthiti na hota. avaraddhiA - patija(g) (1. aparAdhI, doSI 2. gumaDuM 3. sarpadaMza) ratnAkarasUri mahArAje ratnAkarapaccIsImAM lobhane sarpanI upamA ApIne kahyuM che. "he paramAtmA ! mAre to tAruM nizadina dhyAna dharavuM che. huM tane sadaiva bhajavA mAMguM chuM. paNa A lobharUpI sarpa mane evo DasI gayo che ke Apane bhajavAnI vAta to dUra raho. Apane huM eka kSaNa mATe paNa yAda nathI karato. dhikkAra hojo mArA jevA nirlajja ane kRtaghnIne." avarAjU - mArapALaf (a.) (paganI eDI), avaramammavehitta - aparamarmavedhitva (na.) (satya vacanano 20mo atizaya) sAdhu ane sajjananI vANI atikomaLa ane karNapriya hoya che. teo kyAreya paNa koinuM dila dubhAya tevA vacano kahetA nathI. sAmevALo doSI hoya athavA tenA atigupta mane jANatA hoya to paNa tenA marmonuM bhedana na thAya tadanusAra satyavacana uccAre che. sAmevALAnA marmanuM bhedana na thAya te pramANenuM vacana kahevuM te satyavacanano vIsamo atizaya che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avararAya - apararAtra (puM.) (pAchalI rAta) avaravideha - aparavideha (puM.) (pazcima mahAvideha) jaMbUdvIpagata meruparvatanA pazcima taraphano mahAvidehakSetrano aDadho bhAga aparavideha tarIke oLakhAya che. sthAnAMgasUtramAM kahyuM che ke tyAM sadA duSamasuSamanAmaka caturtha Aro ane uttama Rddhi vidyamAna hoya che. tyAMnA loko sadaiva sukhI ane saMtoSI hoya che. alavidajUra - aparavivedaphUTa () (niSadha parvatanuM AThamuM ane nIla parvatanuM sAtamuM zikhara) gavarasa/maUT -- apara sAmAnya (ja.). dravyavAdimAM sAmAnya vyApIne rahela sAmAnya) nyAyanI bhASAmAM kahIe to dravyatvAdimAM sAmAnya nAmaka padArtha rahela che. te sAmAnyane vyApIne rahela sAmAnya guNadharma te aparasAmAnya che. jhavarahA - parathaT (avya) (anyathA, bIjI rIte) avara -- aparAjitA (zno.) (1. mahAvatsavijayakSetranI rAjadhAnIyugala 2. zaMkhavijayanI te nAmaka rAjadhAnI) varada - aparAdha (uM.). (1. gurunA vinayanuM ullaMghana karavuM 2. guno, aparAdha, bhUla) zAstramAM lakheluM che ke 'varadehu guru carittAM po doDa'arthAta jIva je aparAdha ke sadkArya kare che. temAM anyo to nimittamAtra hoya che. bAkI sudharavuM ke bagaDavuM to mANasanA potAnA vicArone AdhIna che. raMgamAM bhaLIne pANI svarUpa to badale che paNa potAno zItalasvabhAva choDato nathI. evaraNa - aparAdhara (.) (mokSamArgamAM bAdhaka aparAdhasthAna) iMdriya, viSaya, kaSAya, pariSaha, vedanA ane upasarga ATalAne aparAdhasthAna arthAta mokSamArgamAM bAdhaka kahelA che. je durbuddhi ane cAritramAM chIMDA pADanAra che tevA jIvo AvA aparAdhasthAnonuM sevana karIne pade pade viSAda ane dukhane prApta kare che. avarAhasallayabhava - aparAdhazalyaprabhava (tri.) (aticArarUpa zalyanA nimitta) jema nAvamAM paDela chidro nAvaDIne DUbADavAmAM nimitta bane che. tema sacittapRthvIno saMghaTTo, strIsaMsarga, AdhAkarmI gocarI, anyAyapUrvakanuM dhanopArjanAdi doSo aticArarUpI zalyomAM nimittabhUta che. je jIvananaiyAne DUbADavAmAM sahuthI moTo bhAga bhajave che. vara/dura - apamRta (6) (1. parAThukha 2. pazcimadizA tarapha moM karIne rahela) guvaMdana bhASyamAM kevA samaye gurune vaMdana karavuM ane kevA samaye na karavuM tenuM vivaraNa karavAmAM AvyuM che. evA pAMca samaya che ke jemAM gurune vaMdana na karavA joie. temAMno eka samaya che jayAre guru parAThukha arthAta avaLA mukhe beThA hoya te samaye gurune vaMdana karavA na joie. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhavari - 3ra( vya.) (upara) mavAra () - kari (vya.) (uttarIya vastra, cAdara). atyAre jema zarIranA uparanA bhAgane DhAMkavA mATe zarTa, TIzarTa, jhabhabho vagere che. tema pUrvanA kALe zarIranA uparanA bhAge khesanA AkAranuM vastra dhAraNa karavAmAM AvatuM hatuM. tene uttarIyavastra kahevAmAM AvatuM. caityavaMdana bhASyamAM kaheluM che ke zrAvaka jyAre jinAlayamAM darzana-pUjane jAya tyAre uttarIyavastrane dhAraNa kare. temaja te vastrathI khamAsamaNAne samaye bhUmipramArjana karIne jIvadayAnuM pAlana kare. jhavasiT - avarNana (7) (avRSTi, varasAdanuM na paDavuM) je varSe varasAda na varase te varSadukALagrasta gaNAya che. te dukALa keTalAya mANaso ane prANIonA prANano nAza karanAra bane che. tene kADhavo atikaThina ane dustara hoya che. jo paMcamakALe ekavarSano duSkAra kALo kera vartAve che. to avasarpiNIno chaThTho ane utsarpiNIno pahelo Aro to sarvathA jalahIna haze. te samaye AkAzamAMthI pANI nahIM kiMtu Aga varasatI haze. eka kalpanA to karI juo ke te kALanA jIvonI zuM dazA thazA? jo chaThThA ArAmAM janma na levo hoya to AjathI ja dharmakAryamAM lAgI jAo. avara - attara (6) (vAyavya khUNo) varu - pattA (strI) (vAyavya dizA) mavarabbara - gAjara () (anyonya, paraspara) tatvArthasUtranA pAMcamAM adhyAyamAM UmAsvAtijI mahArAje lakhyuM che ke 'parasparopaNa navAna' arthAta A jagatanA jIvo paraspara ekabIjAthI joDAyelA che. dareka jIva ekabIjA para upakAra karanAra hoya che. AkAza jamIna para varasAda lAve che. varasAda khetaromAM pAka banAve che. pAka kheDUtanuM peTa bhare che. kheDUta jamInane vRkSothI vAve che ane vRkSo varasAda lAve che. avaroda - avarodha () (1. antaHpura 2. zatrusainya dvArA nAMkhavAmAM Avela ghero) asaMkhyakALathI paraMparA cAlI Ave che ke eka vyakti bIjI vyakti para, eka rAjaya bIjA rAjya para, eka deza bIjA deza para potAno adhikAra jamAvavAno prayAsa kare che. zatranI nabaLAine pakaDIne tene evo gherAmAM le ke teNe hathiyAra heThA mUkavA ja paDe. A badhI kaDAkUTamAM e sanAtana satya bhUlI jAya che ke ATaATaluM karyA pachI paNa sAthe kAMi nathI AvatuM. AthI ja vizvavijetA sikaMdare paNa kahevuM paDyuM ke huM khAlI hAthe Avyo hato ane khAlI hAthe ja pAcho jai rahyo chuM. malanaMva - avanapta (fe.) (uMdhA mAthe laTakavuM) rAma ane rAvaNanA yuddhamAM tathA sItAnA apaharaNamAM kAraNabhUta hatI rAvaNanI bahena zUrNapaMkhA. te zUrNapaMkhAno zabUka nAme ati tejasvI ane vIra putra hato. teNe mAtAnI nA hovA chatAM caMdrahAsa khaDuga prApta karavA mATe jaMgalamAM tapazcaryA AdarI ane uMdhA mAthe laTakIne caMdrahAsanI ArAdhanA karI. jyAre caMdrahAsa AkAzamAMthI pAse AvatuM hatuM te samaye lakSmaNa paNa tyAM ja hatAM. te talavAra puNyabaLe lakSmaNane maLI. talavAranI dhAranI parIkSA karavA jatAM jhADImAM uMdhA mAthe laTakela zabUnuM mastaka kapAyuM ane te mRtyu pAmyo. AgaLano itihAsa jagaprasiddha che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gavarnana -- avanabrija (7). (daMDa, lAkaDI) duniyAmAM dareka vastunA sArA ane narasA ema be pAsA hoya che. jema zikSakanA hAthamAM rahela lAkaDI vidyArthI mATe DaranuM kAraNa bane che. te ja lAkaDI eka vRddha mATe eka sthAnethI bIjA sthAne javA mATe AdhArabhUta bane che. sAdhu mATe daMDa vihAramAM jaMgalI pazuothI rakSaNa mATe mahattvanuM aMga bane che. jhavavA - jhavatnappana () (1. vastunA sAmAnya ane vizeSa arthanuM jJAna 2. AdhAra, Azraya, Teko 3. oTalo, vedikA 4. mastaka namAvavuM) jyAre eka padArthanuM jJAna thAya che tyAre te vastumAM rahela sAmAnya ane vizeSa guNadharmanuM paNa jJAna thAya che. jema eka dhaTanuM jJAna thayuM eTale A ghaDo zabda nathI, rUpa nathI, phUla nathI evA nakArAtmaka rUpa sAmAnyanuM jJAna thayuM. tevI ja rIte anyarUpe na rahela vizeSadharmAtmaka ghaTa che. evuM jJAna thAya che. Ama eka ja padArthamAM rahela sAmAnya ane vizeSanuM jJAna te avalaMbana che. avalaMbaNayA - avalambanatA (strI.) (avagraha jJAna, matijJAnano eka prakAra) matijJAnanA prakAramAM eka prakAra che avagrahano. jayAre koi vastu zarIra sAthe sparzamAM Ave che tyAre teno je aspaSTa bodha thAya che. te avagrahajJAna ke avalaMbanatA kahevAya che. avalaMbaNabAha - avalambanabAhA (strI.) (1. banne bAju AdhArabhUta bhIMta 2. kaTheDo) pratyeka gharanI gelerImAM eka kaTheDo hoya che. te kaTheDAnuM kAma be rItanuM hoya che 1. teno Teko daIne ubhA rahI zakAya che. 2. te kaTheDo eka sImAcihnarUpa che. te jaNAve che ke AnI AgaLa na jazo nahitara nIce paDI javAze. mANasa gelerImAM kaTheDo rAkhIne eka cokkasa maryAdA nakkI kare che. paNa potAnA jIvanamAM Avo koI kaTheDo nathI rAkhato. je jaNAve ke bhAi AnAthI AgaLa na javAya nahitara jIvananuM patana thai jaze. darekanA jIvanamAM maryAdArUpa eka kaTheDo to cokkasa hovo joie. jo hoya to khuzInI vAta che ane na hoya to AjathI koi kaTheDo banAvI lo. gavarnAlijha - gavarnAkya (vya.) (1. AzrayIne 2. viSaya karIne) avalaMbittae - avalambitum ( avya.) (AkarSavA mATe) AjanA spardhAtmaka jamAnAmAM dareka kaMpanIo, dukAnadAro, dhaMdhAdArIo grAhakane potAnI tarapha AkarSavA mATe jAtajAtanA pralobhano ApatAM hoya che. te pralobhanomAM phasAine koika to cokkasa chetarAze evI temanI gaNatarI hoya che. ane evuM banatuM paNa hoya che. jJAnIbhagavaMto kahe che ke moharAjA saMsArIjIvone jAtajAtanA pralobhano ApIne potAnI mohajALamAM phasAve che. ane saMsArIjIvo paNa temAM AkarSAine potAnA vinAzane nizcita karI de che. avalaMbiya - avalambita (tri.) (1. niraMtara, haMmezAM 2. avalaMbana karela, laTakela) koika lekhake eka ThekANe bahu ja sarasa vAta lakhI che. kahe che ke gayA varSa sudhI tame je karatAM hatAM A varSe paNa jo te ja karI rahyA cho. to samajI le jo ke tame adhogati tarapha jai rahyA cho. jIvanamAM satata kaMika navIna karatAM rahevuM joie. jethI jIvana ane kAmano AnaMda jaLavAi rahe. *vatravya ( vya.) (1, lAgIne 2. avalaMbIne) Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avanavaddha - 3rapatravya (ki.) (apamAnapUrvaka maLela, anAdarapUrvaka prApta) svAbhimAnI puruSone mana AtmasammAna ghaNuM ja mahattva dharAve che. apamAnapUrvaka maLela amRta paNa temanA mATe jhera samAna hoya che. teo mRtyune pasaMda karaze paNa apamAnane kadApi nahi. eka jaina vANiyo zuM karI levAno? evuM meNuM mAranAra rAjAne vastupAla-tejapAle bhu cATato karI dIdho hato ane lokamAM jinadharmano vijayadhvaja laherAvyo hato. manAva - pannA (.) (chUpAvavuM, gopavavuM) mana - maniSpa (pu.) (dezavizeSa) avalehaNiyA - avalekhanikA (strI.) (vAMsanI upalI chAla 2. dhULAdi kADhavA mATenuM eka upakaraNa) ozaniyukti Adi graMthomAM prApta thatAM ullekhAnusAra sAdhu temaja sAdhvIe avalekhanikAno saMgraha karavAnuM vidhAna che. A avalekhanikA vAMsanA jhADamAMthI banela eka zalAkA svarUpa hoya che. vihAramAM ke gocarIe gayela sAdhunA pagamAM lAgela dhULa ke kAdavane kADhavA mATe Ano upayoga karavAmAM Avato hato. avalehiyA - avalehikA (strI.) (1. cokhAnA loTanI sAthe pakavela dUdha 2. lehyavizeSa) ava7ogA - manovA (2) (jovuM, avalokana karavuM, darzana) AvazyakasUtramAM kaheluM che ke je divase ratnAdhikAdi zramaNa kALadharma pAme te divase upavAsa karavo ane asajhAya pALavI.' arthAta svAdhyAyano niSedha samajavo. tyArabAda anya divase svAdhyAyAdi karavA mATe vasatinuM avalokana karavuM. avaloyaNasiharasilA - avalokanazikharazilA (strI.) (ujjayaMtaparvatanI zilAvizeSa, zikharavizeSa) manova - ma7opa (g) (vastunA sadUbhAvane chUpAvavo te, asatyano trIsamo prakAra) gava88 - savajI () (naukA kheMcavAnuM upakaraNavizeSa) atyAranI naukAo mazInavALI thai gai chatAM hajuM paNa halesAM mAravAvALI nAva jovA maLe che. ApaNe temAM beThA hoie tyAre joi zakIe chIe ke nAvika pANImAM halesAM mArIne nAvane AgaLa kheMcIne lai jAya che. pANI nAvane AgaLa lai nathI jatuM kiMtu nAvika halesAM vaDe pANImAM jagyA banAve che. tema jIvana paNa muzkelIothI bharela che. AgaLa javA mATe halesArUpI dRDhamanobaLa ja joize. dhIrapuruSo mAtra makkama nirdhArathI ja moTI muzkelIone AsAnIthI pAra karI jatAM hoya che. mahatva - upavava (7) (saMkhyAvizeSa, 84 lAkha avavAMga pramANa kALavizeSa) navavaMga - jhavavA (2) (saMkhyAvizeSa, 84 lAkha aTapramANa kALavizeSa) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lava -- lapaDyA (a.) (tavI, tavo). tavAnuM kAma roTalI, roTalA, bhAkharI vagerene garama karIne pakAvavAnuM hoya che. agni para rahelA tavAne khabara nathI hotI ke teNe roTalIne keTalI ane kevI rIte garama karavAnI che. paNa roTalI banAvanArane to teno saMpUrNa khyAla hoya che. tema kaSAyonuM kArya che azubha pariNAmo utpanna karAvavAnuM. paNa ApaNe svayaM nakkI karavAnuM che ke ApaNA pariNAmo keTalI hade bagADavA ke sudhAravA. paristhitivaza gusso AvI paNa jAya to hadathI AgaLa na vadhe teno khyAla svayaM rAkhavo rahyo. jhavavaI - apaf (I.) (mokSa, mukti) sarvakarmono nAza karIne siddhazilAmAM javuM te mokSa. A mokSa to muktinI aMtimasImA che. paNa bhogamAM anAsaktabhAva, kaSAyathI nirlepa rahevuM, duSTanimittone tyAgavA, azubha pariNAmono abhAva karavo te paNa saMsAramAM rahe chate mokSano ja eka prakAra che. avavaTTaNa - apavartana (na.) (karmanI sthitine hasva karanAra adhyavasAyavizeSa) kammapayaDI Adi graMthomAM apavartananI vyAkhyA A pramANe karela che. je adhyavasAyathI karmanI dIrghasthiti ane tIvrarasamAM ghaTADo karavAmAM Ave te adhyavasAyavizeSa apavartana che. arthAta dIrghasthitivALA karmone zubhaadhyavasAyathI alpasthitimAM lAvIne mUkavA tenuM nAma apavartana che. kavavaom - mAvatanA (nnat.). (karmanI sthitine hRsva karanAra adhyavasAyavizeSa) avavaTTaNAsaMkama - apavartanAsaMkrama (puM.) (adhika rasanI sthitine alpasthitivALI karavI te) avavayamANa - avapatat (tri.) (satyavAdI, mRSAvAdano tyAgI) bhAratadezane AjhAdI apAvanAra gAMdhIbApue mArA satyanA prayogo nAmaka pustaka lakhyuM che. pustakamAM teo jaNAve che ke meM judA judA samaye satyanA prayogo karyA ane mane te phAyadAkAraka nIvaDyA. AthI meM mAnyuM che ke satya kyAreya paNa nukasAnakAraka hotuM nathI. jo cUlasatyo gAMdhIjI jevA mATe lAbhakArI banyA to vicArI juo paramAtmAe jaNAvela sUkSmasatyo tamane keTalo phAyado karAvI zake che. ekavAra tenuM AcaraNa karI cakAso to kharA ! alavaravattA - vyavarapavitA (a.) (nAzano abhAva, avinAza). eka AtmAne tenA zarIrathI alaga pADavo tene jaina bhASAmAM vyAparopaNa ke hiMsA kahevAya che. ane tenA abhAvane avyavaro payitA ahiMsA kahevAya che. AkhA jagatamAM uttama ahiMsAnA pAlaka paMcamahAvratane dhAraNa karanArA zramaNabhagavaMto che. dhanya hojo sUkSma ahiMsAdharmanA pAlaka te munivarone ! jhavavAya - pavAra (pu.). (1. niMdA 2. vizeSaniyama, apavAda 3. anujJA, saMmati 4, nizcaya, nirNaya) zAstromAM be mArganuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. 1. utsargamArga 2. apavAdamArga, cAritra temaja vratonA pAlana mATe je Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamo bAMdhavAmAM AvyAM tadanusAra ja vartavuM te utsargamArga che. kiMtu kyAreka paristhitivaza, avasthAvaza ke anya koI kAraNosara utsargamArganuM AcaraNa thai na zake. tevA samaye gItArtha guruvarya dravya kSetrakALabhAvane anulakSIne niyamomAM chUTachATa Ape tene apavAdamArga kahevAya che. apavAdamArganuM sevana karyA pachI paNa guru samIpe tenuM prAyazcitta levuM anivArya che. avavAyakAri (Na)- apavAdakArina (puM.) (AjJAkArI, AjJAnusAra vartanAra) zAstravacana che ke gurumA IU MarthAt gurunI AjJAmAM dharma rahyo che. dharmasacivALA AtmAo kyAreya paNa gurunI AjJAnuM ullaMghana karanArA hotAM nathI. teo gItArtha gurunI AjJAnusAra ja vartana karanArA hoya che. je svacchaMdI AtmAo gurunI AjJAnuM utthApana kare che. teo adharmanuM AcaraNa karanArA ane durgatigAmI jANavA. jhavavAya, - vAvasUtra () (apavAdamArgane jaNAvanAra sUtra) jhavavida - vitha (!) (ta nAme prasiddha AjIvakamatopAsaka) avasatra - mavasara (.) (prasaMga, avasara, prastAva) jItakalpAdi zAstromAM lakhyuM che ke dravyakSetrakALa ane bhAvAdi prasaMgane anurUpa AcaraNa karanAra ane karAvanAra hoya te ja gItArtha che. pratyutpannamati hoya to ja avasara pramANe vartI zakAya che. AvI matinA svAmI gItArtha sivAya bIjuM koI hoI zakatuM ja nathI.' vAdIdevasUrie jo avasara anusAra vartana karyuM na hota to jinazAsanane siddhasenadivAkara jevA kavisamrATanI prApti ja thai na hota. vasa - mavA (I.) (karmaparavaza, parAdhIna) gAya, bheMsa, bakarI, kUtaro, gheTAM vagere parAdhIna hovAthI pAlatuM prANIo che. te haMmezAM bIjAe Apela vastu para nirbhara rahetA hoya che. jayAre potAnI AjIvikA meLavavA sakSama evo siMha svAdhIna hovAthI jaMgalamAM ekalo phare che. tene koi bIjAnA Azare jIvavuM paDatuM nathI. tethI te jaMgalano rAjA kahevAya che. tema jeo puNyanA kAraNe maLela bhogone AdhIna hoya che. teo pAlatuM prANInI jema saMsAramAM baMdhAine rahe che. jayAre karmone AdhIna na rahenAra siMha jevA parAkramI AtmAo mokSarUpI vanamAM viharatAM hoya che. *mavazvam (kAvya.) (nizca, pharajIyAta, avazya) sAmAnyathI kahevAya che ke bIja vAvyuM eTale nice bhaviSyamAM vRkSa thavAnuM ja. vAdaLA baMdhAyA eTale varasAda pharajIyAta thavAno. peTamAM koLiyo gayo eTale bhUkha zAMta thavAnI ja. tema tame zubha ke azubha kamoM bAMdho cho tyAre ja nakkI thai jAya che ke tenuM zubhAzubha phaLa prApta thavAnuM ja che. avakA - apabhu (ja.) (azubhasUcaka nimittano eka bheda) yuddhaprayANa, yAtrAprayANa, temaja zubhakAryAdi prasaMge jatI vakhate prAraMbhamAM ja zukanazAstramAM kahela koI azubha nimitta prApta thAya to tene apazukana kahevAmAM Ave che. zubhaprasaMge apazukana thavAthI icchitakArya pAra paDatuM nathI. zukanazAstramAM apazukano to ghaNAM kahyAM che. paNa temAMnA keTalAka A prakAranA che. prAyaNa samaye kAgaDAno, ghUvaDano, kUtarAno avAja thavo. daridrabhikhArI sAme maLavo. zvAnanuM DAbethI jamaNe utaravuM vagere apazukana kahevAya che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avasakkaNa - avaSvaSkaNa (na.) (pAchaLa javuM te, pAchA haTavuM). subhASita saMgrahamAM kaheluM che ke potAnAthI buddhi, baLa ke dhanAdimAM vadhu baLavAna hoya. tenI sAthe kyAreya paNa duzmanAvaTa karavI nahi." ajANatAM potAnAthI adhika baliSTha sAthe gharSaNa thai jAya ane khyAla AvI jAya ke sAmevALo adhika baLavAna che. to tyAMthI pAchA haTavAmAM buddhimattA che. kemake tevA baLavAnathI parAjita thaine badanAma thavA karatAM cUpa rahevuM vadhu hitAvaha che. subhASita saMgrahamAM tene buddhizALI ane gharSaNa karanArane mUrkha kahela che. vasarjAi () - mavazvajhina (ka.). (pAchaLa janAra, dUra janAra) mavaF% - nam (tha.) (navuM) mANasa divasamAM keTalIya vAra bolato hoya che. "calo! huM jau chuM' huM cAlyo' huM nIkaLyo' vagere vagere. AvA vAkyo vAparanArane e khabara nathI ke eka divasa evo AvavAno che. jemAM ekavAra nIkaLyA pachI pAchA kyAreya nathI AvavAnuM. kAyama mATe smazAnamAM soDa tANIne sUvAnuM che. AthI jyAre jauM chuM' bolo tyAre ekavAra mRtyune avazya saMbhALajo. avasaM (M) - avasarjana (f3.) (tyAga karanAra, choDanAra). dhanyakumAra snAna karatAM hatAM. temanI patnIo temane navaDAvatI hatI. acAnaka zarIra para garama pANI paDatAM dhanyakumAre UMcu mukha karIne joyuM. to zAlibhadranI bahena ane potAnI patnI raDatI hatI. dhanyakumAre raDavAnuM kAraNa pUchyuM. patnIe kahyuM "he svAmI ! mAro vIro vairAgI thayo che. roja eka eka strIno tyAga kare che. dhannA bolyA "tene tyAga karanAra ke vairAgI na kahevAya, te to kAyara che. choDavuM ja hoya to ekavAramAM choDI devuM joIe.' patnIe kahyuM "svAmI ! kahevuM saheluM che paNa karavuM agharuM.' basa! patnInA A eka ja zabda te ja ghaDIe temaNe saMpatti, saMtati ane patnIono tyAga karIne vairAgyamArga Adaryo. avasara - mAra (u.) (tuccha, adhama) boranuM phaLa moTuM ane mIThuM hoya che. bora mIThuM bhale hoya paNa tenI moTAI aMdaramAM rahela ThaLIyAne kAraNe hoya che. jene pheMkI devAnuM hoya che. A ThaLIyo boranI tucchatAne darzAve che. te jANe kahe che ke bahArathI bhale moTo dekhAto hoya paNa aMdarathI to te kaThora ane niSThura che. A duniyAmAM evAM keTalAya loko hoya che jenA mATe kahI zakAya ke nAma moTe aura darzana khoTe. bahArathI sArA dekhAtAM aMdarathI to atyaMta tucchasvabhAvanA ane kaThora pariNAmavALA hoya che. avasara - avasara (I.) (1) prastAva, samaya, prasaMga 2. vibhAga) avasara - navaUT (na.) (samavasaraNa) jinazAsanamAM samavasaraNa zabda atiprasiddha che. samavasaraNa devanirmita hoya che. temaja tenA traNa gaDha hoya che. prathama gaDha rUpAno, dvitIya sonAno ane trIjo gaDha ratnanirmita hoya che. A samavasaraNamAM besIne tIrthakara bhagavaMto lokopakAra kAje dharmadezanA pharamAvatAM hoya che. narvasavasa - apavavA (u.) (paravaza, parAdhIna) paravazatA ane parAdhInatA prakRtino sanAtana niyama rahyo che. javAnImAM allaDa madamasta dekhAtA mANasa, prANIo ke vRkSAdi Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacetana jIvo vRddhAvasthAmAM paravaza ane lAcAra banI jatA hoya che. vairAgyazatakAdi graMthomAM kahyuM che ke jeNe iMdriyonA damana ane bhogomAM anAsaktabhAva vaDe AtmAne vazamAM karyo che. teNe kyAreya parAdhInatA sevavI paDatI nathI. gavada - vitha (g.) (ghara, makAna, Azraya). jyAM badhAnA mana maLelA che. jayAM saMskArono dIpa prajavaLe che. jayAM mANasAinA guNo gaNagaNATa karI rahyA hoya che. te sthAna ghara bane che ane jyAM A badhAno abhAva che te sthAna mAtra makAna arthAt cAra divAlono Dabbo ja banI rahe che. makAna mANasane ArAma Ape che. jayAre ghara mANasane AnaMda ane pUrNatAnuM sukha Ape che. avasAvA - avazrAvA (2) (1. kAMjI 2. bhAta vagerenuM dhovaNa) kojI lokaprasiddha zabda che. vastrone kaDaka karavA mATe Ara karavA mATe A kAMjIno upayoga karavAmAM Ave che. oghaniryukti Adi graMthomAM lakhyuM che ke zuddha nirdoSa jalanA abhAvamAM bhAta vagerenuM dhovaNa acitta hovAthI sAdhune te grAhya bane che. arthAta pANInA abhAvamAM sAdhu cokhA vagerenuM dhovaNa pANInA sthAne vAparI zake che. kevasitaMta - mAsiddhAnta (I.) (dUSitasiddhAMta, asatya siddhAMta) eka ThekANe potAno mata dhAradAra dalIlothI siddha karyo hoya ane AgaLa jatAM evI vAta kahI de ke jenAthI pUrvano potAno siddhAMta bAdhA pAme. evA zAstro ke mato apasiddhAMta kahevAya che. potAnI vAtanuM khaMDana karyA pachI bIjI vAtathI tenuM khaMDana thAya te siddhAMta dUSita kahevAya che. AvA dUSitasiddhAMto kyAreya potAnuM ke bIjAnuM kalyANa karI zakatAM nathI. mavare - mavacam ( vya.) (nize, avazya, jarU2) jhavaNa - jhavaNo (I.) (bAkI, vadheluM, baceluM) vidvAna jagatamAM vAcakamukhya tarIke jeo prasiddhi pAmyAM che. tevA umAsvAtijI mahArAja prazamaratigraMthamAM potAnI laghutA - jaNAvatA lakhyuM che. jema koi bhikhArI bIjAe ArogI lIdhA bAda vadhelA AhAranA dANAo ekaThA kare che. tema caudapUrvIoe je jJAnane prasarAvyuM che temAMthI zeSa rahela dANAone ekaThA karIne ja tamArI sAme mUkI rahyo chuM. AmAM mAruM potAnuM kazuM ja nathI. dhanya hojo ! AvA udArahRdayanA svAmIne. avada - () (javuM, gamana karavuM) avada - nara (thA) (nAzI javuM, bhAgI javuM, palAyana thavuM) jaMgalanI aMdara ziyALo ane varuo tyAM sudhI ja manamAnI karI zake che. jayAM sudhI siMha potAnI nidrAmAMthI jAgyo hoto nathI. siMhanI eka trADathI badhA ja jAnavaro bhIgIbillI banIne AmathI tema chUpAi jAya che. AtmAmAM rAga, dveSa, krodha, mAna, mAyA, irSyAdi varuo tyAM sudhI ja TakI zake che. jyAM sudhI jinAjJArUpI siMhanI trADa nathI paDI. jinAjJAnA siMhanAdathI badhA ja kaSAya jAnavaro UbhI pUMchaDIe bhAgI jAya che. umaraNom - moja(I.) (1. zokarahita 2. jaMbudvIpathI bAramAM dvIpano adhipati deva) - - - 98 - Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmakA parAyAnA vADA mANase svayaM UbhA karelA che. mAtA, pitA, bhAI, bahena, pati, patnI, saMtAna jevA keTalAya saMbaMdhonA jALAmAM gUMcavAi gayo che. manathI mAnI lIdhelA saMbaMdho mAtrane mAtra zoka ane saMtApa Ape che. je divase AtmAnA jJAnAdi guNo sAthenA tAtvikasaMbaMdhonuM bhAna thAya che. te divasathI badhA ja sAMsArIka saMbaMdho chUTI jAya che. badhA ja zoka ane saMtApa cAlyAM jAya che. mANasa azoka ane nirbhaya banI jAya che. maksa - jhavaya (vi.) (nizca, niyata, jarUrI) mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje lakhyuM che ke je vastu atyaMta dUra che. je dukhethI sAdhI zakAya che. tevA kAryo tapa dvArA atyaMta AsAnIthI sAdhI zakAya che. yAvatu jenuM bhogavavuM nizcita che tevA nikAcita karmono nAza paNa tapa dvArA thai jAya che. to pachI sAMsArika samRddhi to zuM visAtamAM che.' avassakamma - avazyakarman (na.) (Avazyaka kriyA) sAmAnya mANasanI Avazyaka kriyA hoya che. savAre uThavuM, braza karavo, nahAvuM, nAsto karavo, taiyAra thavuM, kAmadhaMdhe javuM, sAMje ghare AvIne jamavuM, TIvI jovuM ane sUI javuM. zrAvakanI Avazyaka kriyA savAre uThIne paramAtmAnuM smaraNa karavuM, snAna karavuM, paramAtmAnA darzana-pUjane javuM, AvIne moMmA pANI nAMkhavuM, navakArazI karavI, vaDIlone page lAgavuM, vyApArAdi mATe javuM, nItipUrvaka vyApArAdi karavA, sAMje ghare AvIne covihAra karavA, sAMje pratikramaNa karavuM, dharmagoSThI karavI ane rAtre paramAtmAnA nAmasmaraNapUrvaka nidrAdhIna thavuM. pravRtti e ja che paNa vRtti alaga alaga che. avassakaraNijja - avazyakaraNIya (na.) (avazya karavA yogya) avazya karavA lAyaka kAryone avazyakaraNIya kahevAya che. ApaNA jIvanamAM evA kayA kAryo che jene ApaNe avazyakaraNIya mAnIe chIe ? paisA kamAvavA, gharanuM bharaNapoSaNa karavuM, saMtAnone bhaNAvavAM, temanA ghara vasAvI ApavAM, haravA-pharavA javuM. sAmAnyathI vyakti A badhA kAryone avazyakaraNIya mAne che. paNa nA A badhA karaNIya kArya nathI. kemake AMkha mIMcAyA pachI to A badhA ahIM ja rahI javAnA koi ja kAryono phAyado tamane nathI thavAno. je kAryo karavAthI tamane phAyado thAya te ja sAcA arthamAM karaNIya che. dharmAnuSThAno tamane A bhavamAM ane parabhavamAM paNa phAyado karAve che. AthI te avazyakaraNIya che. avassakiriyA - avazyakriyA (strI.) (Avazyaka anuSThAna, Avazyaka kriyA) kavara - 2 (aa.) samartha, sakSama) bIjAne DarAvI dhamakAvIne dAbamAM rAkhanAra kharA arthamAM sakSama nathI. sAco samartha vyakti te che ke je potAnA baLano upayoga bIjAnA dukho ane takalIphone dUra karavAmAM kare. bIjAne dAbamAM rAkhavAnuM kAma guMDAnuM che. jayAre bIjAnA dukho dUra karavAnuM kAma sajjananuM che. nakkI tamAre karavAnuM che ke tamArA sAmarthyano upayoga zemAM karavo che. avara- ra6(thA.) (racavuM, nirmANa karavuM) aMgrejImAM eka kahevata che jeno gujarAtI anuvAda kaMIka Avo thAya che. mANasa potAnA buddhibaLe jAta jAtanI vastu banAve che. navAM navAM nirmANI kare che. bilDIMgo, zopiMga molo, ophIsa kompalekSo vagere vagere. A badhuM banAvavAmAM tene divaso, mahInAo ane varSo lAgI jatAM hoya che. paNa jayAre kudarata rUThe che tyAre eka ja jhATake badhuM dharAzAyI karI nAMkhe che. kudaratanI AgaLa badhA ja vAmaNAM che. cIna, jApAna ane gujarAtanA bhUkaMpo tenA jIvaMta udAharaNo che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mavaDuM - apati () (vinAza, dhvasa) mANasamAtra bhUlane pAtra ukti anusAra bhUla thaI javI te koi moTI vAta nathI, paNa te bhUlane najara aMdAja karavI ke chAvaravI te khoTI vAta che. daDhaprahArIe cAra mahAhatyA karIne bhUla karI. paraMtu potAnI bhUla samajAI jatAM teNe bhUlane sudhAravAnAM prayatno karyA ane AtmakalyANa sAdhyuM. jyAre rAvaNe sItAnuM apaharaNa karIne bhUla karI. te jANato hovAM chatAM potAnI bhUlane sudhAravAne badale tene chAvarI jenuM pariNAma jagaprasiddha che. laMkAno vinAza, kIrtino nAza ane prANano paNa nAza karyo. avaThTha - mahatva () (1. tyAgIne, choDIne 2. chInavIne, AMcakI laine) gavadaka - mahaMta (ki.). (1, tyAgela, choDI dIdhela 2. chInavI lIdhela, AMcakela 3. dezAMtara lai gayela). bahArathI Avela aMgrejoe A deza upara baso varSa jeTaluM rAja karyuM. A baso varSomAM teo A dezanI keTalIya amUlya vastuo potAnA dezamAM lai gayelA. taimUraliMganuM mayUrAsana, kohInUra hIro, rajavADAnA hIrA, motI, jhaverAta evuM to kaMi keTalIya vastuo videzamAM lai gayelA. AvA lUMTAru aMgrejone ApaNe sabhya ane ApaNA saMskArI pUrvajone asabhya mAnIe temAM mUrkhAmI nathI to bIjuM zuM che. jhavasthiya - mapatita (3) (parityakta, dUra karela) zrIrAmanA kahevAthI sArathie sItAne vanamAM utArI ane pAchA pharatAM pUchyuM devI ! rAjA rAmane kAMi saMdezo kahevo che? tyAre sItAe kahyuM mArA svAmI zrIrAmane kahejo ke bIjAnI vAta sAMbhaLIne mArI para avizvAsa karyo ane tyAgI dIdhI. mane temanAthI dUra karI teno vAMdho nathI. paNa bIjAnI vAtomAM AvIne jinadharmano tyAga kyAreya na karatAM, avahaTTusaMjama - apahRtyasaMyama (puM.) (asaMyamanA 17 prakAramAMno eka) jeTalA saMyamanA prakAra che eTalA ja asaMyamanA prakAra kahelA che. zAstramAM jaNAvela vidhithI uccAra- pragnavaNane paraThavavAthI saMyamavRddhi thAya che. kiMtu je vidhi kahela che tethI viparIta rIte uccArAdi paravavAthI asaMyamano doSa lAge che. vaUT - pravahanana () (musala, ukhala) vahamA - manana (ri.). (nahi haNato, pIDAne nahi karato) dazavaikAlikasUtramAM kahyuM che ke "ajayaNApUrvaka uThato, besato, cAlato, AhArAdi kArya karato jIva azubhakarmano baMdha kare che. tathA tenA kaDavAphaLane cAkhe che. jayAre jayaNApUrvaka AhArAdi kArya karavA dvArA ekeMdriyAdi jIvone nahi haNato AtmA zubhakarmane bAMdhe che ane tenA mIThAphaLane prApta kare che." jhavadara - 1 (thA) (javuM, gamana karavuM) duniyAmAM mANasa Ave che baMdhamuThThI laine, jANe AkhuM jagata tene potAnA hAthamAM bAMdhI devAno hoya tema saMdezo Ape che. paNa baMdhamuTTIvALAne khyAla nathI ke javAno vAro Avaze tyAre to khAlI hatheLIe ja javAnuM che. jagatanuM A ja nagnasatya che. vAya -- pAtha (kAvya) (tyajIne, choDIne, tyAga karIne) 1000 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laukika jagatanA loko kaMika meLavIne khuza thatAM hoya che. kamANI vadhI khuzI maLI, nokarImAM baDhatI maLI AnaMda thayo. gharamAM sArA samAcAra maLyAM khuzI thaI. A rIta che laukikavizvanI. jyAre lokottara jagatamAM tyAga karIne khuzI maLatI hoya che. dIkSArthI hasatAM moDhe samRddhinuM varasIdAna kare che. sAdhu vigaIonA, AhArano tyAga karIne AnaMda mANe che. yAvat aMta samaye potAno deha paNa prasannavadane choDIne mahAprayANa AdaratAM hoya che. vahAra - paIR (pu.) (1. apaharaNa, garbhanuM apaharaNa karavuM te 2. corI karavI 3. jalacaravizeSa) garbhanuM apaharaNa te A avasarpiNInA daza AzcaryomAMnuM eka Azcarya che. devarAja iMdrae avadhijJAne jANyuM ke lokottaradharma pravartaka tIrthakara karmavazAt bhikSukakuLanI strInI kukSimAM AvyA che. AthI teoe hariNanaimiSI devane AjJA karIne prabhu vIranA garbhana devAnaMdAnI kukSimAMthI apahAra karAvIne kSatriyavaMzI trizalArANInI kulimAM sthApana karAvyo. avanavuM - mavathAvata (I.) (avadhAraNavALo, nizcayavAnuM) hindIbhASAnI eka sUkti che. huM te to hu je mitra gati hai, to rakSita racAra manamAM dRDhanizcaya ane saphaLa prayatna hoya to badhI ja takalIpho capaTI vagADatA ja bhAgI jAya che. je potAnA dhyeya pratye nizcayavAnuM che. tene koi ja vino AgaLa vadhatAM aTakAvI zakatAM nathI. mevadi - UMdhi (kuM.) (1. maryAdA, sImA 2. pratyakSajJAnano eka bheda, avadhijJAna) prajJAnapanA sUtra nAmaka AgamanA 28mAM padamAM lakhyuM che ke "jene rUpI kahI zakAya tevA jagatanA tamAma padArthonuM eka nizcita maryAdA sudhI jJAna karAve tevA jJAnane avadhijJAna kahevAya che.' A avadhijJAna nAnakaDA oraDAthI laine caudarAjaloka pramANamAM hoI zake che. sava - 56 (thA) (mUkavuM, choDavuM, tyAgavuM) navaliya - gavAya:chUta -- avaRdita (.) (nIce namela, pITha sudhI mastaka namAvela) nIce namela AmravRkSa ane nIce mastaka jhUkAvela ziSya ziSTajanane AnaMda Ape che. nIce namela vRkSa kerI nAmanA mIThA phaLa Ape che. jayAre natamastaka ziSya gurune sarvasva samarpaNa karIne gurune temanA sthAnano Adara Ape che. avaholaMta - avadolayat (tri.) (calAyamAna thavuM, jhUlavuM) bhagavaddagItA vagere laukika zAstromAM kahyuM che ke "jyAre dharatI para pApa vadhI jAya che. pApIo potAnI maryAdA vaTAvI cUke che. cAre bAju hiMsA, kapaTa vagere durgaNo mAjhA mUke che. tyAre pApIonA pApane sahana na thatAM dharatI dhrujavA mAMDe che. parvato calAyamAna thai uThe che. varSo jalapravAhane pUramAM palaTAvI vinAza sarje che.' avAiasaMgayA - avAdyasaGgatA (strI.) (jalAdithI abAdhitagati) dvAtrizatkAtrizikAmAM kahevAmAM AvyuM che ke "je yogIe vAyune jItI lIdho che. tene pracaMDapUravALI mahAnadI, tIkSNa kAMTAo ane kAdavathI paripUrNa mArga vagere koi ja rokI zakatuM nathI, laghukAyanI siddhi prApta karela hovAthI ke taNakhalAnI jema temanI gati sarvatra apratibaddha thaI jAya che.' 101 - Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mavALa - 3vAta (ra.) (vAyuthI nahi haNAyela). avArDa -- pravRtta (.). (1. vasrarahita, nagna 2, vastrano abhAva) zAsanamAM vastra rahita rahevAnuM vidhAna phakta be ja jaNa mATe kaheluM che. 1. tIrthaMkara ane 2. jinakalpI sAdhune. tIrthakara padavInA adhikArI AtmA sarvaguNasaMpanna ane kaSAyavijetA hovAthI teo nirvastrAvasthAmAM rahevA sakSama hoya che. temaja upasargo, pariSaho tathA vividha anuSThAno dvArA iMdriyavijetA zramaNa gurunI AjJA laIne jinakalpanA AcArane svIkArIne cAritranI ArAdhanA karatAM hoya che. paMcamakALamAM jinakalpano viccheda hovAthI tene svIkAranAra ArAdhaka karatAM vadhu virAdhaka che. mavALas - gavAmina (B.) (avAcALa, alpabhASI) avAmaNijja - avAmanIya (na.) (1. saMsargathI jemAM guNadoSa utpanna thayela che te 2. saMsarga vinA arucikara dravya) dUdha sAthe sAMkaranA saMyogathI mIThAzano guNa utpanna thAya che. te ja dUdha sAthe lIMbunA saMyogathI dUdha phATI jAya che. tema AtmA sAthe durguNonAM saMyogathI jIva durgatigAmI ane dukhono bhoktA bane che. tathA AtmA sAthe guNonA saMyogathI jIva guNI, saMyamI, kevalI ane mokSagAmI bane che. pAtra e ja nirbhara kare che teno saMyoga konI sAthe che. gavAra - apa vA) (I.) (1. anartha, aniSTa 2. vinAza 3. udAharaNavizeSa 4, viyoga, pArthakya) sthAnAMgasUtramAM kahyuM che ke "rAgAdi kaSAyothI utpanna thayela ane prANInuM A bhava temaja parabhavamAM je aniSTa kare tene apAya kahevAya che." A apAya dravya, kSetra, kALa ane bhAva ema cAra bhede kahelAM che. kavAyakA - gAjtA (stro.) (1. gaMbhIra zabda ane arthavALI bhASA 2. aspaSTa akSaravALI bhASA) jenA zabdo ane artha sAmevALA zrotAne spaSTa samajamAM Ave tevI bhASA vyAkRta kahevAya che. tathA tenAthI viparIta arthAt aspaSTAkSara ane arthavALI bhASA avyAkRta kahevAya che. je zramaNanI bhASA avyAta hoya che. te AcAryapadane ayogya gaNavAmAM Avela che. avALam - vAghanIya (6) (vAcanAne ayogya) je jIva vAcanA arthAtu adhyayana karAvavAne ayogya hoya te avAcanIya che. sthAnAMgasUtramAM cAra prakAranA jIvo avAcanIya kahyA che. 1. je atyaMta uddhata ane avinayI che. 2. jeo vigapratibaddha arthAta AhArAdimAM Asakta che. 3. jemaNe potAnA krodha upara kAbu nathI meLavelo tevA anupazAMtakrodhI. ane 4. je vAta vAtamAM mAyA karatAM hoya tevA kapaTamAdhAna jIvo vAcanAne ayogya kahelA che. vartAsi () - mapayarjina (u.). (1. vinone jonAra, bhAvi aniSTane jANanAra 2. AlocanAyogya eka bheda) prAyazcittadAtA gItArthanA guNomAM eka guNa che apAyadarzI. prAyazcitta lenAra je AtmA samyaprakAre AlocanA nathI karato. tene gItArtha sAdhu prAyazcitta na levAthI A bhavamAM thanArA aniSTo ane durgatigamana, saMsAracakra bhramaNAdi parabhavanA aniSTo jaNAvIne sucArutayA AlocanA karAvaDAve. Ama svAzrita sAdhune ihaloka ane paralokanA apAya darzAvI samyagAlocanA karAvI zake tevAM sAdhu AlocanAdAnane yogya kahyAM che. - 102 - Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alavinaya - mapAvara (na) (.) (dhyAnavizeSa) dharmadhyAnanA cAra bhedamAMno prathama bheda che apAyaviya. caturgatimAM bhramaNa karatAM jIvone Ihaloka ane paralokasaMbaMdhi je anarthonI prApti thAya che. te rAga-dveSa ane kaSAyajanita che. rAgAdimAM pravRtta jIva nice narakAdi durgatirUpa aniSTane prApta kare che. evA prakAranA nirNayarUpa dhyAnane apAyaricaya kahevAya che. avAyasattimAliNNa - apAyazaktimAlinya (na.) (narakAdi anarthonI zaktinuM malinapaNuM) avAyaheuttadesaNA - apAyahetutvadezanA (strI.) (anarthanA hetunI dezanA) saMsArI prANI roga, dAridraya, vikalAMgatA, durgati vagere je anarthone prApta kare che. te anarthonA mULa evA rAgAdi kaSAyonuM pratipAdana karavuM te apAyahetudezanA che. yathA je puruSo svargAdi sukhane badale narakAdi apAyone prApta kare che. temAM asadAcaraNa ane pramAdAdi kAraNabhUta che. A prakAre apAyahetunA kathana vaDe jIvone dharmamArgamAM joDe. avayALa - mAvAna (ja.). (kArakavizeSa, paMcamI vibhakti) saMskRta vyAkaraNamAM kula sAta vibhaktio kahevAmAM AvI che. te sAteya vibhaktinA sArthaka nAmonuM paNa pratipAdana karavAmAM Avela che. A sAta vibhaktimAMnI pAMcamI vibhaktine apAdAna kahevAmAM Ave che. be vastumAMthI eka vastu bIjI vastuthI chUTI paDe ke dUra jAya tyAre jenAthI te vastu chUTI paDe tene paMcamI vibhakti lAge che. vAyApuNe () hA - pAyAnuprekSA (R.) (apAyonuM ciMtana, zukladhyAnAnuprekSAno eka bheda) nigraha nahi karela krodha ane mAna tathA pravardhamAna mAyA ane lobha, A cAra kaSAyo saMsArano lAbha karAvanAra hovAthI kaSAya kahelAM che. A cAra kaSAyo janma ane maraNarUpa apAyone siMcanArA che. Ama apAyonuM ciMtana karavuM te apAyAnuprekSA che. ujavArica - savArita (u.). (niraMkuza, nahi aTakAvela). mahAvatane khabara hoya che ke jo hAthI para aMkuza mUkavAmAM nahi Ave to niraMkuza hAthI keTalI tabAhI macAvI zake che. phAyarabrigeDavALAne khabara hoya che ke jo Aga para samayasara pANI nAMkhavAmAM nahi Ave to niraMkuza agni keTaluM nukasAna karI zake che.aphasosa! potAnuM hita ane ahita zemAM che eTaluM jANavAM chatAM paNa vyakti potAnI vRtti para aMkuza nathI mUkI zakato. te niraMkuza vRttio jIvanuM dukha, durgati ane durguNonA phUlahArathI svAgata karatI hoya che. *vatArtha (avya.) (nIce utArIne) avAvaruha - vApannA ( ) (bhojana ke pAkasaMbaMdhi kathA karavI te) AhAraprApti mATe gocarI gayela sAdhue maryAdAmAM rahIne AhAra grahaNa karavAno hoya che. gocarI gayela sAdhu gRhastha sAthe rasoinA pAka saMbaMdhi carcA karavA besI jAya to yatidharmanI virAdhanA thAya che. rasoimAM keTalo masAlo karavo, kevI rIte karavAthI rasoI svAdavALI bane vagere pAkakathA sAdhudharma mATe ghAtaka kahela che. 103 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gala - pa (matra.) (1. saMbhAvanA 2. samUha 3. nizcaya, avadhAraNA 4. preraNA 5. pAdapUrti arthe) saMskRta bhASAmAM jenA koi rUpa na thai zake tene avyaya kahelA che. A avyayanA rUpa bhale na thai zakatAM hoya paNa tenA artho aneka thatAM hoya che. eka ja avyaya judA judA sthAne alaga alaga arthe upayukta thatAM hoya che. jema ke inAmaka avyaya kyAMka saMbhAvanAnA arthamAM, kyAMka samUha, kyAreka avadhAraNanA arthe to kyAreka mAtra pAdapUrtinA arthamAM vaparAto hoya che. balima - vi(matra) (samuccaya, samUha) vimavalaMta -- arvakSamALa (vi.) (pAchaLathI joto) koipaNa dukhada ghaTanA bane tyArabAda pAchaLathI enuM enAlisIsa thavuM joie. kemake banI gayela durghaTanAne badalI to nathI zakAtI. paNa bhaviSyamAM tevI bhUla pharI na bane tenI takedArI to rAkhI ja zakAya che. samajadAra tene ja kahevAya ke je pratyeka banAvane pAchaLathI joine tenuM samAlocana kare. sItA, aMjanA, lava-kuza, daDhaprahArI A badhAe potAnI sAthe banela prasaMganuM enAlIsIsa karyuM ane badhAdukhonuM mULa saMsAra jANIne teno tyAga karyo hato. viya - pratithi (.) (anyathI bhinna, ekamAtra). je bIjA badhA karatAM sAva alaga hoya. athavA jenA jevuM bIjuM koi ja na hoya tene advitIya kahevAya che. jema vinayamAM gautamasvAmI, kSamAmAM paramAtmA mahAvIra, devomAM iMdra, tIrthomAM zatruMjaya, parvatomAM meruparvata A badhA ja advitIya zreNImAM birAje che. aviuTTamANa - avitruTayamAna (tri.) (pIDAto, dukha pAmato) ghaNAM evA bhAre karmI jIvo hoya che. jeo saghaLAya dukhanuM kAraNa saMsAra che evuM mAnavA haragIjha taiyAra nathI thatAM. game eTalI taklIpha thatI hoya. dukhothI bhayaMkara pIDAto hoya to paNa madhamAkhI jema goLane coMTI rahe tema bhogamAM gaLADUba DUbelo rahe che. AvA jIvone zAstramAM durlabhabodhi kahelA che. aviuppagamA - avyutprakaTA (strI.) (vizeSa karIne pragaTa nahi te, vizeSathI apragaTa) lokottara jIvadayAnA pratipAlaka zramaNa bhagavaMtone je sthAnamAM prakAza paDato na hoya. je sthAna narI AMkhe joi zakAya tevA UjAsa karIne vizeSa rIte apragaTa hoya. te sthAne rahevAno tathA AhAra grahaNa karavAno niSedha karavAmAM Avela che. prAyaH karIne tevA aMdhakAranA sthAnomAM jIvotpatti vizeSa karIne saMbhavatI hovAthI te sthAnane vAsa ke piMDagrahaNa tyAjaya bane che. mavijUitA (.) (avidvAnoe kahela) maviDasarA -- AvyutsarjanatA (strI.) (atyAga) devavaMdana bhASyamAM jinAlayamAM praveza karatAM zrAvake sAcavavA yogya pAMca prakAranA abhigama kahelA che. temAM atyAga nAmano bIjA prakArano abhigama kahelo che. jinAlayamAM pravezatAM zrAvake potAnI pAse rahela paisA, AbhUSaNa temaja vastrAdi acitta vastuno atyAga arthAtu sAthe rAkhavAnuM hoya che. teno tyAga karavAno hoto nathI. 14 - Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viDaHT - pravyu ( chuM.) (atyAga) vana - vitho (.) (viraha na thavo te, viyogarahita) jema lokhaMDa jyAMsudhI cuMbakanI najIka hoya tyAMsudhI te potAnI jAtane tene coMTatAM aTakAvI zakatuM nathI. tema A jIva jyAM sudhI saMsAra nAmaka cuMbakanI najIka rahelo che tyAM sudhI potAne saMyoga ane viyogathI bacAvI zakato nathI. paNa jeo A saMsArathI bahAra nIkaLIne mokSa nAmanA sthAnamAM cAlyAM gayAM che. temane saMsAracuMbaka asara karI zakatuM nathI. tyAM viyoganI phormyulA kAma lAgatI nathI. ekavAra mokSano saMyoga thAya pachI anAdikALa sudhI teno aviyoga hoya che. malamaNi - vyakita (f) (anupazAnta, upazamAvela nahi) rojiMdA jIvanamAM banatI kriyAo ApaNane ghaNuM badhuM zIkhavADatI hoya che. jarUra che mAtra najara keLavavAnI. gesa para garama karavA mUkeluM dUdha jo UbharAvavA maMDe to ApaNe tarata ja UbhA thaine gesa baMdha karI daIe chIe. kemake ApaNe jANIe chIe ke jo gesanI Agane baMdha nahi karIe to badhuM ja dUdha UbharAine DhoLAi jaze ane nukasAna thaze. basa AvuM ja kaI che ApaNI aMdara beThelA krodha, mAna, mAyA, lobhanuM paNa. dUdhanI jema UbharAtA te krodhAdine kSamAdi guNothI upazamAvyA nathI to anupazAnta te kaSAyo AtmAnuM bahu moTuM nukasAna karI zake che. aviosiyapAhuDa - avyavasitaprAbhRta (tri.) (jeNe krodhane upazamAvyo nathI te) dharmanI ArAdhanA karavA mATenA sahayogI kAraNomAMnuM eka kAraNa che upazAMtakrodha. jyAM sudhI krodhane kSamAdi guNothI upazamAvyo nathI tyAMsudhI jIvanamAM dharma pravezI zakato nathI. dharma tenA ja cittamAM vAsa kare che jenuM citta samAdhimaya ane krodhAdi taraMgorahita hoya che. aviMdamANa - avindamAna (tri.) (prApta nahi karato, nahi meLavato) vibhraMza - viM (3) (niSkapa, kaMpanarahita, acala, nispaMda) zAstramAM kaheluM che ke A dharatI para pApanI pracUratA adhikamAtrAmAM che. chatAM paNa parvato calAyamAna nathI thatAM. samudro mAjhA nathI mUkatA. dharatI niSkapa rahe che. vAvAjhoDAo uthalapAthala nathI macAvatA. tenI pAchaLa tamArA gharanA khUNAmAM besIne koI dharmI AtmA je ArAdhanA kare che te sAdhanA kAraNabhUta che. nAnakaDI sAdhanAmAM paNa virATa zakti chupAyelI hoya che. te moTamoTA vinone bhUpItA karI de che. vizvAsa na hoya to eka vAra ajamAvI juo. avikaMpamANa - avikampamAna (tri.) (krodhathI nahi kaMpato, krodhathI nahidhrujato) avikatthaNa - avikatthana (puM.) (vadhAre nahi bolanAra, hita ane mitabhASI) pravacanasAroddhAranA cosaThamAM dvAramAM AcAryanA guNo jaNAvela che. te guNomAM eka guNa che avikalthana. tenI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke AcArya bahu bolakA na hoya eTaluM ja nahi, alpabhASImAM paNa koi jIva dvArA aparAdha thayo hoya to vAraMvAra tenuM kathana karavArUpa doSarahita hoya. teo AlocanA lenAra AtmAne punaH punaH tenA doSo jaNAvIne saMkoca pamADatAM na hoya. * * - - - 105 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvara - viznara (na.) (gRhIta vastune yathAsthAne na mUkavI te) avikaraNa e zAstrIya zabda che. teno artha kaMika Avo thAya che. koika sAdhue je sthAne saMthAro karyo hoya, pAtrAdi bAMdhIne mUkyA hoya, pATa pATalAdi rAkhyA hoya tene upayogAthe ke anyanimitte ekavAra tyAMthI lIdhA pachI punaH tyAM sthApana na karavuM. vira - vi@Ara (3) (vikArarahita, vikRti vagarano). vaidyaka zAstramAM kahevuM che ke je vastu jyAM sudhI potAnA svarUpamAM rahe che tyAM sudhI te guNakArI hoya che. paNa vikAra pAmIne te anyarUpe rUpAMtarita thatAM tenAmAM doSa utpanna thato hoya che. pachI te auSadha hoya ke AhAra hoya ke AtmAnA pariNAma hoya. vikArarahita padArtha ane pariNAma mANasa mATe ekAMte guNakArI ane hitakArI hoya che." avikoviyaparamattha - avikopitaparamArtha (tri.) (nathI jANyo zAstrano paramArtha jeNe te) paMcavastuka graMthamAM haribhadrasUri mahArAje prathama dvAramAM kahyuM che ke potAnA Azrita mumukSune je AcArya sUtravidhie zAstrano bodha tathA pAlana nathI karAvatAM, te jIva zAstranA paramArthano ajANakAra hovAthI zAsanano pratyenIka arthAt zatru bane che. temaja A bhava ane parabhavamAM anAcAranuM sevana karavAthI je anarthone prApta kare che. temAM AcAryanI ziSya pratyenI upekSA kAraNabhUta hoya che.' avigaiya- avikRtika (tri.) (vigaiono tyAga karanAra) iMdriyaparAjaya zataka graMthamAM kahyuM che ke 'lagAmarahita bekAbU banelA ghoDA jema balAtkAre tenA asavArane unmArge laI jAya che. tema niyamothI apratibaddha vigaIonuM Asevana jIvane balAtkAre durgatimAM kheMcIne lai jAya che. je AtmA AvA svabhAvavALI vigaiono tyAga kare che tenuM duSTakarmo kAMi bagADI zakatA nathI." vAmira - vidita () (AlocanA nahi karela) jema zarIra para lAgelA ghAne zaramathI chupAvIne teno IlAja na karAvanAra yoddhA potAnuM ja nukasAna kare che. tema je zramaNa ke zrAvaka zaramathI ke mAyAthI lAgela doSonI gurusamIpe AlocanA nathI leto. te svayaM ja potAnA mArgane kaMTakapUrNa banAve che. jenI AlocanA nathI karela te doSa sarvathA nAza na pAmavAthI gupta rahela ghAnI jema pIDA Ape che. avigappa - avikalpa (puM.) (1, nizcaya 2. bhedarahita) phAsTa phoravarDa lAiphamAM jIvatA mANasane dareka vastumAM vikalpo joitAM hoya che. gharamAM, nokarImAM, dhaMdhAmAM, kapaDAmAM, khAvAnA sAdhanomAM yAvatu dharma karavAmAM paNa te jAta jAtanA vikalpo zodhato hoya che. jayAM sudhI vyavahAramArgamAM che tyAM sudhI badhA vikalpo maLe che. paNa nizcayamArgamAM pravezyA pachI tyAM koi ja vikalpo nathI rahetA. tyAM to eka nizcayAtmaka bheda ja pravarte che. vAya - vigata (u.) (bhraSTa na hoya te, prAmANika) piMDaniryuktimAM kaheluM che ke "mAtra AdhAkarmI vagere AhAra ja duSTa che ema nahi. kiMtu tevA AdhAkarmI Adi AhAranA saMsargamAM rahela nirdoSa AhAra paNa dUSita gaNAya che. AthI saMyamanA khapI AtmAe tevA AdhAkarmI Adi dUSita AhArathI bhraSTa na thayela AhArane grahaNa karavo joie.' 106 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avigala - avikala (tri.) (saMpUrNa, paripUrNa, akhaMDa) jJAnasAranA pUrNatASTakamAM mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje kahyuM che ke "puNyakarmanA kAraNe maLela gADI, baMgalo, patnI, ezoArAmanA sAdhano te to mAMgIne paherelA AbhUSaNa jevI pUrNatA che. puNya khalAsa thatAM ja badhuM pAchuM ApI devAnuM. paNa AtmaguNothI prApta karela mokSarUpI zAzvata pUrNatA to jAtivaMta ratnanI jagamagatI kAMtisamAna sadAya sthira rahenArI che.' navAjuna - vinasuta (7) (RddhithI paripUrNa kuLa, samRddhivALuM kuLa) subhASita ratnAvalImAM kahyuM che ke je jIva saMpUrNa zraddhA ane daDhatApUrvaka dharmanuM pAlana kare che. te parabhavamAM RddhithI paripUrNakuLa, dharma, saMpatti, saMtati ane sadgatinI prApti kare che." TTa - vije (3) (cha8 sudhInuM tapa karanAra) A saMsAramAM karmonI vicitratA AzcaryakArI che. viziSTa karmonA kSayopazamanA kAraNe ghaNA AtmAo cha mAsa sudhInI tapazcaryA karavI, zramaNadharmano aMgIkAra karavo, zrAvakanA vratonuM pAlana karavuM. A badhuM AsAnIthI thai jAya che. jayAre tevA prakAranA karmakSayopazamanA AbhAve jIva ekAsaNA jevuM sAmAnya tapa paNa karI zakato nathI. jayAre keTalAka jIvo eka upavAsa vadhIne be upavAsa jeTalo ja tapa karI zake che. tenAthI vadhu teo mATe azakya banI jAya che. AvA chaThTha sudhInA tapa karanAra jIvone zAstramAM avikRSTa kahelA che. avigiyavayaNa - avikRtavacana (tri.) (kaTAkSAdi vikRti vinAnuM vacana) mazkarA svabhAvanA loko svamanoraMjana mATe bIjAone kaTAkSo mArIne mazkarIo karatAM hoya che. bIjAnI lAgaNIo sAthe 2mata karatAM hoya che. teo mATe AnaMdanI vAta hoya che. paNa sAmevALAnuM hRdaya keTaluM dubhAya che tenuM jarApaNa bhAna hotuM nathI. AthI ja upadezamALA graMthamAM dharmadAsagaNie kahyuM che ke sAdhue evA vikRtavacanono tyAga karavo joie. temanI vANI avikRta arthAtu anyane AnaMda upajAvanArI ane priya hovI joie. vaLa - viti (pu.) (1. agItArtha, zAsathI anabhijJa sAdhu 2. dharmarahita). nUtana dIkSita, hajI sudhI jemaNe chedasUtrono abhyAsa nathI karyo che, tathA niraMtara apavAda mArganuM sevana karanAra pArthasthAdi sAdhuone zAstramAM agItArtha ke avigIta kahelA che. A sAdhuo zAstronA aidaMparyArtha tathA tenA gUDharahasyothI anabhijJa hovAthI, kyAre utsargamArga sevavo ane kyAre apavAdamArga sevavo te nirNaya karI zakavAnI kSamatArahita hoya che. vida - Mviprada (I.) (1. zarIrarahita 2. yuddharahita 3. saraLa, Rju) saMsArano koi paNa AtmA zarIra vinA saMbhavI zakato nathI. vAvabhavasaMbaMdhi zarIrano tyAga karIne bIjI gatimAM gamana karatAM paNa AtmAne taijasa ane kArmaNa zarIra lAgelA ja hoya che. ekamAtra siddha bhagavaMto ja avigraha arthAt zarIrarahita che. aviggahagaisamAvaNNa - avigrahagatisamApanna (pu.) (1. utpAtikSetramAM utpanna thayela, 2. Rjugatine pAmela jIva, saraLa gatimAM rahela jIvo caudarAjalokamAM eka siddhabhagavaMtone choDIne sarva jIvo vigrahagatine prApta karatAM hoya che. karmagraMthamAM kahela che ke AtmAno urdhvagatino svabhAva hovAM chatAM karmanA kAraNe te upara jaIne punaH pAcho nIce Ave che. AthI tenI gati vakra thaI jAya che. 1070 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre ghAtI ane aghAtI karmono kSaya karanAra AtmA je sthAne, je avasthAmAM rahelo hoya che. te ja avasthAdimAM sIdhIgatie mokSasthAnamAM gamana kare che. AthI teo avigrahagatisamApanna kahevAya che. vAgha - vijha (2) (vipnano abhAva, nirvighnapaNuM) zubha kAryomAM ke pote karavA dhArela kAryamAM vighna Ave evI icchA koi nathI rAkhatuM. iSTakAryo vinA vinne zAMtipUrNa saMpanna thAya te mATe mANasa badhI ja takedArIo rAkhato hoya che. saMsAra ane vizna e banne eka bIjAnA paryAya che. saMsAra vighna vinA nathI rahI zakato, to vipnane paNa saMsAra vinA nathI cAlatuM. sarvathA vipnano abhAva joito hoya to mukti e ja aMtima upAya che. viTTa - vipuE () (rAga besuro na thAya te rIte gAvuM, gAyanano eka guNa) koyalanA avAjane guMjana, gIta tarIke navAjAya che. jayAre kAgaDAnA avAjane ghoMghATa kahevAya che. koyalano avAja madhura, suramya ane karNapriya hoya che. jyAre kAgaDAno avAja besuro, aNaghaDa ane apriya thai paDe tevo hoya che. je gItamAM sUra ane tAlano meLa hoya te gIta zrotavya bane che. baijubAvaro, tAnasena vagere AvA gIto gAvAmAM zreSThakoTinA kavi hatAM. bhaktAmara stotramAM paNa mAnatuMgasUri mahArAje kahyuM che ke he prabhu olI koyala je madhura avAja karIne gAya che temAM AmravRkSa para lAgela mahora kAraNabhUta che. tema huM je stotranI racanA karuM chuM temAM ApanA pratyenI bhakti e ja mukhya kAraNa che. malivara - vidhia (3) (1. kesara varNa 2. rAto varNa) vivuMg - velyuti (strI) (smRti, dhAraNA) pAMca jJAnanA prathama prakAramAM AvatA matijJAnanA avagraha, ihA, apAya ane dhAraNA ema cAra prakAra che. temAMnA dhAraNAno eka prakAra che. avismRti. je vastunuM spaSTa jJAna thai gayuM hoya. te bhUlAina jAya te mATe tene dhArI rAkhavuM, smaraNamAM rAkhavuM. tene avizruti kahevAya che. avicchiNNa - avicchinna (tri.) (cheda nahi pAmela, atruTita). pUrvanA kALamAM so varSe eka yuga badalAto hato. bhagavAna AdinAthe je vyavahAramArga pravartAvyo hato. tenA aMzo thoDA varSo pUrve thaI gayelA zeTha motIzAnA itihAsamAM jovA maLe che. yuga bhale badalAto paraMtu rIti-rIvAjo to tenA te ja rahetAM hatAM. kahevuM paDaze ke aMgrejonI saMskRti apanAvavA jatAM vikRti pAmelA AjanA kALamAM savAra paDe che ne eka navo yuga badalAya che. vinA - manAta (ra.) (ajJAnI, mUrkha, abudha) paramAtmA mahAvIrathI laine atyAranA kALa sudhImAM pistAlIsa Agama upara viziSTa prazAnA svAmI mahAtmAoe keTalAya bhASya, niryukti, cUrNi, TIkA, TabA ane anuvAdonI racanA karI che. AnI pAchaLa eka ja mAtra Azaya hato ke kALahAninI sAthe sAthe manuSyonI prajJAnI paNa hAni thatI AvI che. AthI tevA abudha jIvo paramAtmAnA vacano ane temane kahela tattvone samajI zake te AzayathI lokabhogya ane saraLa bhASAmAM graMthonI racanA karavAmAM AvI che. avijjamANabhAva - avidyamAnabhAva (puM.) (nAstino bhAva, nathI evuM tAtparya che jemAM te). padArthanA abhAvamAM mANasane je avidyamAnatAno bodha thAya che. tene avidyamAnabhAva paNa kahevAya che. Avazyaka sUtranI cUrNimAM kahyuM che ke asaMpanna, nAstibhAva ane avidyamAnano bhAva A traNeya ekAWka ja che. - 108 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLa - viI (). (1. mithyAtvasahita ajJAna, atattvanuM grahaNa karavuM 2. klezano eka bheda 3. kuzAstra) zAstromAM kahevuM che ke jayAMsudhI jIva kadAgraharUpI avidyAnA pAzamAM jakaDAyelo che. tyAMsudhI te ajJAnarUpI gADha aMdhakAramAM athaDAyA kare che. temaja je jIvo samyajJAnarUpI vidyAne pAmelA che teo mRtyune oLaMgIne mokSarUpI amRtane prApta kare che.' mafar - avinA (kuM.) (Adarano abhAva, avinaya) paramAtmA mahAvIradevanA sAnidhyane pAmelA be AtmAo eka gaNadhara gautama ane bIjo gozALo. gautamasvAmI AvyAM hatAM prabhune harAvavA ane vIra AgaLa hArIne paNa jItI gayAM. itihAsamAM vinayaziromaNI tarIke khyAti ane mokSanI prApti karI. jayAre gozALAne taravA mATe utkRSTa hetubhUta paramAtmA maLavAM chatAM avinaya ane zudrohanA ghora pApe DUbI gayo. malimfsa () - vinAzina (3) (nAza nahi pAmanAra) mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje jJAnasAranA avighASTakamAM kahyuM che ke "je jIva AtmAne nitya ane saMsArika saMyogone anitya tarIke juve che. tene moharUpI cora koipaNa rIte ThagI zakto nathI.' viMichaca - vinizA (I.) (pramANano abhAva, nizcayano abhAva) jema prajJAcakSune mArgano nizcaya na hovAthI daSTivALA puruSane anusare che. teNe dekhADelA mArge cAle che. tema jIvane jayAM sudhI sAcA tattvano nirNaya karavAnI prajJA nathI khIlI, tyAM sudhI tattvonA hArdane pAmelA ane gItArthatAnA guNane varelA gurubhagavaMtane anusaravuM joie. maliya - malinata (zi.) (vinayarahita) uttarAdhyayanasUtranA agiyAramAM adhyayanamAM lakhyuM che ke "utkRSTatapasvI, utsargamArge cAritranuM pAlana karanAra AtmA paNa, jo zAstramAM kahela avinayAdi caudasthAnamAM vartI rahyo hoya to mokSanI prApti kyAreya karI zakato nathI.' maviyau (M) -- malinatAna (I.) (avinIta AtmA, vinayarahita AtmA) viUT - avisA (.) (ajJAnavaza doSa sevavo te) doSanuM sevana jANatAM ane ajANatAM ema be prakAre thatuM hoya che. jANatAM sevAyelA doSano daMDa vadhu ane ajANatAM doSa sevAyo hoya to tenuM prAyazcitta alpamAtrAmAM hoya che. laukika kAyadAmAM paNa ApaNe joie chIe ke eka ja sarakho guno karanAramAM jo eka jaNe jANatAM guno karyo hoya to tenI sajA vadhu hoya che. temaja ajANatAM guno karyo hoya to tenI sajA ochI hoya che. maliiva - atisAra (zi.). (ajJAta). zAstrakathita abhakSyomAM eka prakAra che ajJAtanuM abhakSaNa. je phaLa, zAka ke phUla vagerenA guNadoSa ke bhakSyAbhaDhyanuM jJAna na hoya tevA ajJAta phaLAdinuM bhakSaNa karavuM joIe nahi. anyathA prANahAni thavA sudhIno prasaMga saMbhavI zake che. AthI ja paramAtmAe tevA ajJAta phaLAdino niSedha karela che. 109 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vighAyama (na) - vitina (1) (ajJAta kriyA, ajJAta kAya) sanepAta nAmaka rogathI pIDAtAM vyaktino potAnA mana, vacana ane kAyA para kAbU na hovAthI asaMbaddha kriyA karato hoya che. tene potAne khabara nathI hotI ke pote zuM karI rahyo hoya che. tema tIvramohAdi karmothI pIDAtAM AtmAno paNa vyavahAra asaMbaddha ane hAsyAspada jovA maLato hoya che. jayAre tenA jJAnacakSu khUle che tyAre ja tene potAnI ajJAta kriyAnuM bhAna thAya che. aviNNAyadhamma - avijJAtadharman (tri.) (1. jeNe dharmane nathI jANyo te 2. aviratasamyagdaSTi) mAtra zAstronA adhyayana, vyAkhyAnonA zravaNa ane mUrtionA darzanathI mANasa jJAtadharmI nathI kahevAto. A badhI kriyAomAM jyAre zubha pariNAmo ane sahRdayatAnA bhAvo bhaLe che tyAre ja te sAcA arthamAM jJAtadharmI bane che. nizcayanayanI dRSTie to yAvatu aviratasamyagdaSTi AtmAne paNa avijJAtadharmI kahyo che. aviNNovaiya - avijJopacita (na.) (ajANapaNe karela kama). vita - vitarja (.) (utaryarahita, asadvicArarahita) sarpa bilamAM sIdho cAle to ja te potAnA icchita sthAnane prApta karI zake che. zAka ke phaLa para cAku sIdhuM cAle to ja te suvyavasthita phaLAdine chedI zake che. tema kutakadi doSarahita ane zraddhAdi guNosahita tattvono svIkAra iSTaphaLanI prApti karAvavAmAM samartha banI zake che. vita6 - vitha (.). (1. satya, yathArtha, vAstavika 2, avyabhicArI 3. saddabhUta padAthI bhagavatIsUtranA dasamAM zatakanA pAMcamAM udezAmAM kahyuM che ke "pUrve abhimata prakArayukta evuM satya koI vakhata anabhimata prakAravALuM thAya te vitatha arthAt mithyA che. kiMtu kAlAntare paNa je sat arthAntara na pAme te ja avitatha jANavuM." mAtA - vatIf (2.) (saMsAranA pArane nahi pAmela, mokSane nahi pAmela) bhaktAmara stotranI prathama gAthAmAM mAnatuMgasUri RSabhadevanI stuti karatAM kahe che "he prabhu! jenI kAMtie natamastaka devonA mugaTamAM rahela maNio prabhAvita thayA che. tevA ApanA caraNakamala bhavasamudramAM DUbelA saMsAranA pArane nahi pAmela jIvo mATe saMsArane taravA mATe AlaMbanabhUta che." viuir -- savitaf () (nahi Apela, aNadIdheluM) gAmamAM ke nagaramAM, jaMgalamAM ke janapadamAM, alpamUlya ke bahumUlya, divasa hoya ke rAta hoya. sarvathA adattAdAnane varelA zramaNavaryA mAlike na Apela vastune kyAreya paNa hAtha lagADatAM nathI. sthAna ke vastuno adhikArI potAnI hArdikabhAvanAthI harSapUrvaka sAdhune sthAnAdi Ape to sAdhu dravya, kSetra, kALa ane bhAvano vicAra karyA pachI ja grahaNa kare che. vividya -- "ti (u.) (ajJAta, nahi jANela) vidura - vidyuta (2) (upadravarahita janma pAmela) 1100 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "" 1 : kalpasUtrAdi AgamamAM lakhyuM che ke "tIrthakara bhagavaMtono janma prasavanI pIDArahita hoya che." tIrthaMkara paramAtmAo jyAre janma pAme che tyAre mAtA ane putra bannemAMthI koine pIDAnI anubhUti thatI nathI. temaja teonA janmakalyANakanA prasaMge traNeya lokanA jIvone sukhanI lAgaNIo utpanna thatI hoya che. yAvat narakanA jIvo paNa kSaNamAtra sukhano anubhava karatAM hoya che. viddhathi - vidhvasta (fe.) (sacitta, aprAsuka, apariNata) sajAtIya ke vijAtIya zastrathI ghAta nahi pAmela evA sacitta azana, pAna, khAdima ke svAdimarUpa cAreya prakArano AhAra nigraMthane levo kalpato nathI. jayAre gRhasthane tenI jayaNA kahela che. fdha - mafidha () (asAmAcArI). vidhisahita Acarela anuSThAna lokottara phaLane Ape che. anAcarita anuSThAna koi ja phaLa ApatuM nathI. ane avidhie karela anuSThAna adhamaphaLane ApanAruM kahela che. arthAtu avidhipUrvaka karela kriyA jIvane nigoda ke naraka jevA sthAnonI prApti karAve che. AthI utkRSTaphaLanI apekSAvALA AtmAe pratyeka kriyAmAM avidhine TALavI joie. avidhiparihAri (Na)- avidhiparihArin (puM.) (avidhino tyAga karanAra, saMyamamAM udyata) saMyamanI rakSArthe utsargamArge cAlanAra, zAstra kathita anuSThAnomAM avidhino parihAra karanAra, dravyakSetrakALa ane bhAvane vicArIne AcaraNa karanAra AtmAne ziSTapuruSo paMDitakakSAno gaNe che. Avo AtmA adhyAtmamArgamAM kadApi sIdAto nathI. viSNugoLa - viyom (g). (viyogano abhAva, rakSaNa) saMsAranA badhA ja saMbaMdho ane padArtho viyoga nAmanA grahaNathI grasita thayelA che. saMsArano pratyeka saMyoga viyogathI joDAyelo che. ekamAtra mokSa sAtheno saMbaMdha ja viyoganA abhAvavALo che. siddhasthAna sAthe thayelo ekavArano saMyoga anAdikAlIna che. eka vakhata utpanna thayelo jIva kadApi tenAthI chUTo paDato nathI. mATe samajadAra mANase nAzavaMta saMbaMdhonI pAchaLa doDavAnuM baMdha ane mokSa sAthe saMbaMdha bAMdhavAno prayatna karavo joie. vaM - favchUTa (.). (najIka, pAse rahela, samIpa) sUryanA prakAzamAM dUra rahela padArthamAM mANasane cAMdInuM jJAna thAya che. manamAM jJAna thAya che are ! tyAM dUra cAMdIno sikko paDelo che. lAva jaladI jaine laI lauM. paraMtu jayAre te najIka pahoMce che tyAre tene khabara paDe che ke bhAI jene cAMdIno sikko samajayo hato te to elyuminiyamanuM DhAMkaNuM che. nyAyanI bhASAmAM AvA bhrAmaka jJAnane sannivezajJAna kahela che. mauiTHsa - viprajA (.) (avinAzI, zAzvata). jainadharma e zAzvata dharma che. vartamAna zAsanAdhipati mahAvIradeve je sAdhunA pAMca mahAvrata ane zrAvakanA bAra aNuvrata prarUpyA che. te ja vratonI prarUpaNA bhUtakALamAM thayela anaMtA tIrthaMkaroe karI hatI. tathA anAgata kALamAM thanArA tIrthakaro paNa tenI ja prarUpaNA karaze. tenA prarUpako ane zabdomAM bhale pharaka haze. Dui te badhAno artha ane AcAra to eka ja haze. AthI ja to jainadharma e zAzvata dharma kahelo che. vivuddha - vivuddha (f) (bhAvasapta, jenAmAM dharmanA pariNAma hajI jAgyA nathI te) jenI hajI sudhI dharmamAM rUci pragaTI nathI, dharmanuM zravaNa karavA chatAM jenA AtmAmAM dayAdinA pariNAmo jAgyA nathI. je 111 - Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayanA bhAvapUrvaka nahi kiMtu mAtra zArIrika AcAronuM pAlana kare che. tevA jIvone vyavahArasUtramAM bhAvasu kahelA che. AMkho khullI hovAthI loko bhale temane jAgatA kahe. paNa jyAM sudhI cittamAM dharmabhAvanA nathI jAgI tyAMsudhI teo bhAvanidrAmAM sUtelA che. mavimaLana - matimAja (zi) (vibhAga karavAne azakya) vimatta - umara (re.) (jano vibhAga karavAmAM nathI Avyo te) avibhatti - avibhakti (strI.) vibhAgano abhAva) vanavAsa bhogavI rahelA pAMDavone jyAre khabara paDI ke bahAranA rAjAe AvIne kauravone baMdI banAvI lIdhA che. tyAre yudhiSThire cAreya bhAione yuddha karavA mATe AjJA karI. mahAbalI bhIme kahyuM moTA bhAI ! mApha karajo paNa ApaNI joDe durvyavahAra karanAra kauravo mATe ApaNe zuM kAma laDavuM joie. bhImano javAba ApatAM yudhiSThire kahyuM. kauravo ane ApaNI vacce je matabhedo che te ApaNA benI vaccenAM che. paraMtu teno phAyado koi bahArano uThAve te yogya nathI. kauravo ane ApaNA yuddhamAM ApaNe so ane pAMca chIe. paNa bahAranA duzmana mATe to ekaso pAMca chIe. temAM ApaNuM vibhAjana zakya nathI. vimala - vimava (I.) (daridratArahita) A jagatamAM dhanavAna ane guNavAna ema be prakAranA loko hoya che. keTalAka loko pAse dhana hoya che paNa temanAmAM udAratAdi guNo nathI hotA. AthI teo mAtra dhanavAna ja kahevAya che. jyAre keTalAka loko pAse paisAnI amIrI nathI hotI paNa temanuM hRdaya paropakArItAdi guNothI sadaiva ubharAtuM hoya che. AvA loko dhanathI bhale daridra hoya paNa guNothI to teo dhanavAna ja che. avibhAima - avibhAgima (tri.) (bhAgazUnya, bhAgarahita, ekarUpa) pANImAM raMga bhaLatA pANI ane raMga banne ekabIjAmAM evAM bhaLI jAya che ke kalara ane pANIno vibhAga karavo azakya banI jAya che. vividha vanaspatione vATIne kADhavAmAM Avela raso ekabIjAmAM ekarUpatAe evAM bhaLI jAya che ke temano bheda batAvavo azakya banI jAya che. tema yathAkhyAtacAritranI parAkASThAe pahoMcela AtmAmAM jJAna, darzana ane cAritrAdi guNo evA bhaLI jAya che ke A guNo ane A guNI ema vibhAjana karavuM nirarthaka bane che. mApha - vimA () (vibhAga karavAne azakya) vimA - mavamam (g) (vibhAgano abhAva, attararahita) avibhAgapaliccheya - avibhAgapariccheda (puM.) (jenA vibhAga na paDI zake tevA aMza) karmagraMthamAM kahyuM che ke "kevalI bhagavaMtoe buddhikalpanAe atyaMta sUkSmatAthI jenuM vibhAjana karyA pachI punaH te aMzanuM koipaNa rIte vibhAga pADI na zakAya tevA aMzane avibhAgapariccheda kahevAmAM Ave che." avibhAguttariya - avibhAgottara (tri.) (rasanA ekeka aMze uttarottara vadhatuM) 112 - Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ malimIva - vimavyi (ji.). (parAbhava karavA yogya nahi te, jItavAne azakya) zarIrano ghA hoya ke AtmAno doSa hoya. bannenI zarUAta eka nAnakaDA aMze thatI hoya che. jo prAraMbhamAM je te ghA ke doSane dhyAnamAM rAkhIne pratirUpa ilAja karavAmAM Ave to tenuM zamana karavuM AsAna bane che. kiMtu tenI upekSA karIne najara aMdAja karavAthI bhaviSyamAM te virATa svarUpane dhAraNa kare che. pAchaLathI tevA ghA ke doSane harAvavA azakya banI jAya che. te banne dravyaprANa ane bhAvaprANano nAza karIne ja jaMpe che. avibhUsiya - avibhUSita (tri.) (vibhUSArahita, zaNagAra vagaranuM) sonA cAMdInA AbhUSaNo mAtra zarIranI ja zobhA vadhArI zake che. jayAre kSamA, dayA, paropakAra, udAratAdi AbhUSaNo AtmA ane jIvana bannenI zobhA vadhAre che. ghareNAM dhAraNa na karavAthI mAtra zarIra ja vibhUSArahita lAge che. jyAre guNonAM AbhUSaNo dhAraNa na karavAthI jIvana kadarUpuM ane niMdanIya banI jAya che. mavibhUsiyag (gg) - vibhUSitAtmana (zi.) (vibhUSArahita deha che jeno te, zaNagAra vagaranuM zarIra che jenuM te) cakravartI bharata mahArAjAne arisA bhavanamAM kevalajJAna thayuM ane aSADhAbhUtine nATakanA raMgamaMca para kevalajJAna prApta thayuM. kevalajJAna prAptinA sthAna bhale alaga hoya kiMtu temanI bhAvanA to samAna ja hatI. bharata rAjAne hakIkatamAM AbhUSaNarahita deha joine bhAvanA pragaTI. jyAre aSADhAbhUtine bharata rAjAnuM nATaka bhajavatAM anitya bhAvanA pragaTI. mATe ja to kahevAyuM che ke "bhAvanA bhavanAzinI vikaon - vamanas (8) (1. zUnyatArahita che citta jenuM te 2. bhogAdimAM Asakta cittavALo) avadhUtayogI evA AnaMdaghanajI mahArAja mananI sajhAyamAM jina dhyAna viSayaka upadeza ApatA kahe che "je rIte jugArInuM mana jugAramAM, kAmInuM mana kAmamAM, vyApArInuM mana vyApAramAM, bhogInuM mana bhogamAM Asakta hoya che. tema yogIe ekadhyAne paramAtmAnuM dhyAna dharavuM joie." avimuttayA - avimuktatA (strI.) (saparigrahatA, parigrahavRtti) gacchAcAryane muni zivabhUtie rAkhela ratnakaMbalano koI ja vAMdho nahoto. temane ciMtA hatI ratnakaMbala pAchaLa rahela temanI ghelachAnI, parigrahavRttinI. eka kapaDAnA TukaDA mATe karIne temano janmAro bagaDavo na joIe. AthI AcAryae temanI gerahAjarImAM ratnakaMbalanA TukaDA karIne anya sAdhuone upayogAthuM ApI dIdhA. pAchaLathI Avela zivabhUtie vAta jANIne bhUla sudhAravAne badale kadAgraha pakaDyo ane teo sarvathA nirvastra thai gayA. teonI eka nAnakaDI parigrahavRttinA doSe digaMbara saMpradAyano udbhava thayo. vimura - vimukTi (rU.) (lobhavRtti, gRddhi, Asakti) Asakti be prakAre che 1. dravya ane 2. bhAva. jenA kAraNe mana AnaMda pAmatuM hoya tevI bhogasAmagrIono saMgraha karavo te dravyAsakti che. tathA te saMgrahita vastuomAM mUcchano pariNAma te bhAvAsakti che. eTale ja to tattvArthasUtranI TIkAmAM kahyuM che ke padArthono saMgraha nahi kiMtu tenA pratyeno AsaktibhAva karmabaMdhano hetu che. vivara - pitta () vaLI, bIjuM, paNa) 113 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maliksa (I.) (To) viyatta - vyam (zi). (1. aspaSTa, apragaTa 2. mugdha, sadasad vivekazUnya) zAstramAM traNa prakAranA jIvo mugdha kahela che. eka jeNe hajI sudhI zAstrono abhyAsa karyo nathI tevA jJAnarahita jIvo sadasanuM vibhAjana karavA asamartha hovAthI mugdha che. bIjA jJAnano kSayopazama hovAthI zAstrono abhyAsa to karI lIdho hoya. pti vayano paripAka thayela na hovAthI vyavahAramAM je kAcA hoya tevA jIvo mugdha che. tathA trIjA prakAranA bALadIkSita jIvo jJAna ane vaya bajemAM aparipakva hovAthI temane paNa mugdha kahelA che. maviyara (re.) (amItikara) zAstromAM kahevuM che ke "jinazAsanane varelA nigraMthanI vANI ane vyavahAra bIjAne aprIti upajAve tevAM na hovAM joie.' phakta kaDavA vacana ane vyavahAra ja aprIti karAve che evuM nathI. ghaNIvakhata potAnuM kAma kaDhAvavA mATe sAmenAnI atizaya prazaMsA, cATukArItA paNa aprIti utpanna karanArI bane che. sAmevALo ema samaje ke A to vadhAre paDatAM gaLe vaLage che. mATe zramaNanI vANI tathA vartana gAMbhIryaguNa yukta hovA atiAvazyaka bane che. maviyanaMkhA - maca9maja (ki.) (jUbhaka devonI eka jAti) aviyattavisohi - aviyattavizodhi (puM.) (vizuddhino eka bheda, prIti vagaranI vizodhi) aviyattovaghAya - aviyattopaghAta (puM.) (premanA abhAve vinayano nAza) nyAyagraMthamAM kahevuM che ke kAryanA nAzamAM kAraNano nAza avinAbhAvI che. temaja kyAreya kAraNa vinA kArya thatuM nathI. potAnAthI vaDIla guru ke anya sAdhu pratye mana, vacana ane kAyAthI thato vinaya temanA pratyenA premane AbhArI che. azubha karmanA udaye ke pachI anya koi kAraNasara teo pratye dveSa utpanna thAya che. te divasathI temanA pratye karAtA vinayamAM paNa oTa AvI jatI hoya che. arthAt vinayano paNa nAza thAya che. vicAra - avinanit (a.) (vaMdhyA, vAMjaNI, saMtAnasukha rahita) jevI rIte vaMdhyA strI dvArA putra meLavavA mATe jAtajAtanA ane bhAtabhAtanA prayatno karavA chatAM te saMtAnasukha prApta karI zakatI nathI. temAM mukhya hetu che tenAmAM rahela vaMdhyatvano doSa. tevI ja rIte abhavya jIva utkRSTamAM utkRSTa cAritrajIvananuM pAlana karavA chatAM mokSane nathI pAmato. temAM doSa te AtmAmAM rahela abhavyapaNAno che. naliyAya - vijJayaja (.). (viziSTa bodharahita, ajJAnI) vivAra - vizva (7) (1. zukladhyAnano eka bheda 2, pAdapopagamana anazana 3, vicAryA vagaranuM, asaMbaddha). zukladhyAnanA kahevAmAM Avela cAra bhedamAM eka bheda ekatvavitarka avicArano paNa che. A dhyAnamAM mananI vRttino eka yogamAMthI bIjA yogamAM tathA arthamAMthI vyaMjanamAM gamanano niSedha jaNAvelo che. arthAtu zukladhyAnanA avicAra nAmaka pAyAmAM 114 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravezela AtmAnuM mana meruparvata jevuM aDaga ane samudranA madhyabhAgamAM rahela jala jevuM acaMcala thaI jAya che. zukladhyAnanA A pAyamAM pravezela AtmAnuM dhyAna apunarAgamana dhyAna banI jAya che. arthAtu teo punaH kadApi azubhadhyAnamAM pravRtta thatAM nathI. aviyAramaNavayaNakAyavakka - avicAramanovacanakAyavAkya (tri.)? (vicAryA vagaranA manavacanakAyAvAkya che jenA te) aviyArasohaNa - avicArazodhanArtha (paM.) (saMyamamAM skUlita AtmAnI vizuddhi mATe) mavira - mavati (strI) (1. pApAcAramAMthI anivRtti 2. abrahma 3, virAmano abhAva) zAstramAM kahela pApasthAnomAMthI nivRtta na thavuM tene avirati kahevAmAM Ave che. karmagraMthAdimAM AvI avirati bAra prakAranI kahela che. manasaMbaMdhi, pAMca iMdriyasaMbaMdhi ane pRthvI, jala, agni, vAyu, vanaspati tathA trasakAyanA vadhasaMbaMdhi. manathI azubha vicAronI anivRtti, iMdriyo dvArA bhogomAMthI anivRtti ane trAsa-sthAvara jIvonI hiMsAthI anivRtti te avirati che. vira (4) va - virati (4) va6 (I.) (mathunasaMbaMdhi carcA) kAyadAnI bhASAmAM gunAhita pravRtti karavI e jema guno che. tema tevI pravRttinA mUkasAkSI banavuM te paNa eka prakArano guno ja che. tema maithuna sevavuM, tenI carcA karavI e jema doSa che. tevI rIte tevI carcA thatI hoya tyAM UbhA rahIne tene sAMbhaLavuM te paNa eka prakArano doSa kahelo che. AthI pApabhIru AtmA AvI sadoSa pravRttithI dUra rahe che. mavirA - viti (at) (vratarahita strI, pApathI anivRtta strI) viratta -- vara (zi.) (Asakta, anurAgI) dharmasaMgrahAdi graMthomAM mRtyunimittomAM rAgane paNa maraNamAM eka nimitta tarIke gaNela che. dharmamArgane nahi pAmela koi jIva jyAre sacitta ke acitta padArthomAM atyaMta Asakta banI jAya che. tyAre te bhrAntacittAtmA te vastunA abhAvamAM viraha sahana na karI zakavAne kAraNe mRtyu pAme che. gautamasvAmI jevA ja koika viralAtmA atyaMta priya evA paramAtmAvirahane pAmavAM chatAM saMsAramAM DUbavAne badale kevalajJAna prApta karIne bhavasamudra tarI gayAM. virA - avirata (B). (1, pApasthAnathI anivRtta 2. avirata cothuM guNasthAnaka 3. samyagdaSTi jIva) jinezvara paramAtmAne, paMcAcAra pAlaka gurune ane kevalI prarUpita dharmane pAmavA chatAM vratone pALavAmAM asamartha evA AtmAne karmagraMthamAM aviratasamyagdaSTi kahelA che. teo dharmane jANe che eTaluM ja nahi hRdayapUrvaka teno svIkAra paNa kare che. kiMtu pUrvakRta karmonA kAraNe teo eka nAnakaDA vratano svIkAra paNa karI zakatA nathI. devalokavAsI devo, zreNika mahArAja, kRSNavAsudeva jevA AtmAo A aviratanI kakSAmAM Ave che. viratalA () - viralakina (.) (parigrahane dhAraNa karanAra) avirayasammatta - aviratasamyaktva (puM) (avirata samyagdaSTi, caturtha guNasthAnavartI) 51 0 m - Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visammatikTri - vitiyafNa () (vratarahita samyagdaSTi, caturtha guNasthAnavartI) jema samyavanA aupazamika, kSAyopazamika ane kSAyika ema traNa bheda kahelA che. tema te samyaktamAM vartatA jIvonA paNa pazamikasamyagdaSTi, kSAyopathamikasamyagdaSTi ane kSAyikasamyagdaSTi ema traNa bheda paDe che. karmonA upazamanA kAraNe aupathamikasamyaktamAM vartato jIva pathamikasamyagdaSTi che. keTalAka karmonA kSaya ane keTalAka karmanA upazamanA kAraNe kSAyopathamisamyaktamAM vartato jIva kSAyopathamikasamyagdaSTi che. tathA sarvathA darzanamohanIya karmanA kSaye yAvatu mokSa sudhI rahenAra kSAyikasamyaktamAM vartato jIva kSAyikasamyagdaSTi che. avirayasammahidviguNaTThANa - aviratasamyagdRSTiguNasthAna (na.) (aviratasamyagdaSTi nAmaka caturtha guNasthAnaka) karmagraMthakAre caturtha guNasthAnavartI jIvanA lakSaNa jaNAvatA lakhyuM che ke "je karmabaMdhanA hetubhUta avirati, rAga, dveSa ane dukhane jANato hoya. je sAvadyayogomAMthI nivRttinI sadaiva vAMchA karato hoya kiMtu tema karavA asamartha hoya. je pApakarmanA hetuone niMdato hoya. je jIvAjIvAdinA svarUpane sArI rIte jANato hoya tevA jIvane samyagdaSTi jANavo." mavirata - avirata (R.). (1. aMtararahita, niraMtara 2. ghana, ghaTTa). bhagavAna AdinAthe cAritra aMgIkAra pUrve potAnA so putrone judA judA deza vaheMcI ApyAM hatAM. koine aMgadeza, koine baMgadeza, koine takSazilA to koIne ayodhyA, badhA ja rAjayo moTA aMtare AvelA hovA chatAM paNa te bhAiono ekabIjA mATeno prema to niraMtara hato. nAnA bhAIone temanA vRddha bhAI mATe pUjyabhAva asIma hato. jayAre AjanA kALamAM eka ja makAnamAM, eka ja chata nIce aMtararahita rahevAM chatAM temanA kALajAomAM ekabIjA mATe yojanAnuM aMtara paDI gayela hoya che. aviraladaMta - aviraladanta (tri.) (jenI daMtapaMkti zreNImAM che te, aMtararahita daMtazreNI che jenI te) aviralapatta - aviralapatra (tri.) (chidrarahita pAMdaDAvALuM vRkSa, ghaTTa pAMdaDAvALuM jhADa) sAmudrikazAstramAM kahela lakSaNAnusAra saMpUrNa saMkhyAyukta daMtapaMkti hovA uparAMta jo te samazreNImAM AMtararahita rahela hoya. to te sonAmAM sugaMdha bhaLyA jevuM kahevAya che. tevI detapaMktivALo puruSa ke strI prazaMsanIya bane che. temaja lIluMchama, chidrarahita ane vizAla pAMdaDAothI zobhatuM vRkSa pazu, paMkhI temaja vaTemArganA AkarSaNanuM kendra bane che. tathA doSarUpI chidrarahita, cAritrAcAranA pAlanamAM udyata evo zramaNa dharmaci jIvo mATe Adarza bane che. virada - viraha (g) (virahano abhAva, satata, niraMtara) mAtAne putrano viraha, putrane pitAno viraha, bhAine bahenano viraha, patine patnIno viraha. saMsAra, saMyoga ane viraha traNeya eka bIjAnA paryAya che. saMsAra che to saMyoga che ane saMyoga che to viraha paNa avayaMbhAvI che. ekamAtra mokSa ja virahanA abhAvavALuM sthAna che. AthI ja to te saMsArathI bhinna che. avirahiya - avirahita (tri.) (viraharahita, niraMtara, satata) virahiMjhA - virAdhya (vya) (nahi virAdhIne, virAdhanA karyA vinA) 116 - Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avirAhiya - avirAdhita (tri.) (1. virAdhanA nahi karela 2. dezathI khaMDita che vrata jenuM te) chidravALI nAvamAM besIne sAmA kAMThe javAnI icchA rAkhavI te sarAsara mUkhamI gaNAya. tema cAritrarUpI nAvamAM doSachidro hote chate mokSanI vAMchA karavI te retamAMthI tela nIkALavAnA nirarthaka prayatna jevuM che. khaMDitacAritra kyAreya paNa akhaMDitasukha ApI zakatuM nathI. je je AtmAoe avirAdhita cAritranI ArAdhanA karI che. teo ja siddhisukhane pAmI zakyAM che. avirAhiyasaMjama - avirAdhitasaMyama (puM.) (akhaMDita cAritravAnuM, doSarahita saMyama) bhagavatIsUtranA prathama zatakanA dvitIya uddezAmAM lakhyuM che ke "dIrghakAlIna cAritraparyAya daramyAna saMjavalana kaSAyanA kAraNe ke pramattaguNasthAnakanA sAmarthyathI alpamAtrAmAM paNa mAyAdi doSa utpanna thaye chate zramaNa cAritrano nAza karanAra anAcAranuM sevana nathI karato." arthAtu doSaprasaMge paNa jenA cAritranA pariNAma khaMDita nathI thayA te avirAjitasaMyamI che, avirAhiyasAmaNNa - avirAdhitazrAmaNya (tri.) (jeNe akhaMDita saMyamane ArAdhyo che te) afa - vi7i () (januM vibhAjana nathI karela te) mavivitha (tri.) (avibhAjita dhana che jenuM te) kalpasUtramAM ullekha che ke 'varasIdAna samaye devo paramAtmA je akSayapAtramAMthI varasIdAna Ape che. te pAtramAM duniyAmAM je te sthAne rahela dhanane lAvIne temAM khAlI karatAM hoya che.' tenuM vivaraNa karatAM lakhe che ke jenuM dhana jamInamAM dATeluM hoya ane putra vinA ja maraNa pAmyo hoya. je dhanano koi mAlika rahyo ja na hoya. jamInamAM dATelA dhananuM vibhAjana karyA pahelA ja teno mAlika acAnaka mRtyu pAmyo hoya tevuM avibhAjita dhana. tevA vividha prakAranA dhanane lAvIne devo akSayapAtramAM ThAlave che. vari - kavIrya (3) (vIryarahita, parAkramarahita) mAtra zArIrikabaLathI dareka laDAI jItI javAthI nathI. laDAI jItavA mATe baLa nahi kiMtu parAkrama joie che. zarIramAM baLa na hoya paNa parAkrama hoya to game tevI kaThina paristhitio AsAna banI jAya che. paNa jo hADamAM parAkrama nathI to sAmAnya takalIpha paNa pahADa jevI thai jAya che. aMgrejoe gAMdhIjInA zarIrane joyuM paNa te zarIranI aMdaramAM chUpAyela deDha manobaLanA parAkramane na joyuM. A bhUla teone khUba ja moMghI paDI ane jate divase temaNe bhArata choDIne cAlyA javuM paDyuM. viruddha - viruddha (u.). (1. saMgata, yogya 2. vinayavAdI 3. paraspara virodharahita prAmAdi 4. vaDilonI maryAdAnuM ullaMghana na karanAra) jayavIyarAyasUtramAM paramAtmA pAse kula tera prakAranI mAMgaNI karavAmAM Avela che. temAM eka mAMgaNI che lokaviruddhano tyAga. lokottara jinazAsanane laukika koipaNa prakAranI mAnyatA svIkArya nathI. paraMtu je pravRtti ke vartanathI lokamAM sAmUhika rIte kuLanI ke jinazAsanAdinI niMdA thAya tevA AcaraNano niSedha pharamAvelo che. aviruddhaveNaiya - aviruddhavainayika (puM.) (mAtApitAdino vinA virodha vinaya karanAra) zAstramAM laukika ane lokottara vinayaviSayaka sevaka ane sAdhunI parIkSA karanAra rAjA ane AcAryanuM dRSTAMta Ave che. rAjAe sevakane kahyuM ke gAma bahAra nadI kaI dizAmAM vahe che tapAsa karI lAvo. sevakane lAgyuM ke rAjAnuM khasI gayuM lAge che. gAma AkhuM jANe che ke te pazcimamAM vahe che. eTale rAjAnA dekhatAM te bahAra gayo ane nadIe gayA vinA AvIne kahyuM te to pazcimamAM vahe Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. tyArabAda AcAryae sAdhune kahyuM jAo jaine joi Avo nadI kaI dizAmAM vahe che. sAdhue virodha karyA vinA cheka nadI pAse gayAM tyAMnuM dRzya joyuM ane AvIne kahyuM. gurudeva nadI pazcimamAM vahe che. avilaMbiya - avilambita (tri.) (vilaMbarahita, zIgha). saMskRtamAM eka ukti Ave che. "zumaya 'arthAtu je kArya zubha hoya. jenAthI svahita, parahita ke jagatahita thatuM hoya. tevA kAryomAM vilaMba karavo joie nahi. tevA kAryone tAtkAlika amalamAM mUkI devA joIe. te samaye muhUrta jovA na rahevAya. tyAre to utsAha e ja muhUrta banI jAya che. zubhakAryamAM vilaMba e bAdhaka che ane paMDita puruSo teno tyAga karanAra hoya che. vinA - mI (strI) (gheTI, gADara) avilutta - avilupta (tri.) (vistAra pAmeluM che rAjaya jenuM te) avivajjaya - aviparyaya (puM.) (1. viparIta buddhIno abhAva 2. tattvanA adhyavasAyarUpa samyakta) upamitibhavaprapaMca nAmaka uttamakoTInA graMthanI racanA karanAra siddharSi gaNi mahArAjano eka itihAsa che. graMtha racanA pUrve teo jinamatano abhyAsa karyA bAda bauddhamatano abhyAsArthe bauddhaguru pAse gayA. tyAM abhyAsa karyA bAda temane jinamata khoTo lAgyo. rajoharaNa ApavA guru pAse AvyA. gurue temane sAcA tattvanI samaja ApI. pAchA jinazAsanamAM sthira thayA. kiMtu A paraMparA yAvat ekavIsa vakhata cAlI. AthI guru bhagavaMte kAyamI ilAja karavA pATa para haribhadrasUri mahArAja racita lalitavistarA graMtha mUkIne kAryA bahAra gayA. te samaye tyAM rahela siddharSi mahArAje kutUhalavaza te graMthane vAMcyo. khalAsa ! tyArabAda teo pAchA gayA ja nahi. temanI buddhi tattvamAM sthira thai. viparItatAno nAza thayo. svaracita upamiti graMthamAM teoe lalitavistarA graMtha ane temanA racayitA haribhadrasUri mahArAja pratye upakArabhAva pragaTa karyo che. vivena - vive(!). (vivekano abhAva) mohanIyakarmane dAru jevuM kahela che. jema dAru pIdhelA puruSane sad ane asano koi ja viveka raheto nathI. sAcA khoTAnuM tene bhAna hotuM nathI. tema mohanIyakarmanA udaye jIva tattvAtattvano viveka cUkI jAya che. te dharmane adharma tarIke ane adharmane dharma tarIke jue che. avivegapariccAga - avivekaparityAga (puM.) (avivekano tyAga) aMdhakAranI prakRSTatAe jene doraDuM samajIne pakaDela hoya. prakAza AvatAM khyAla Ave ke te doraDuM nahi paraMtu sApa che. sAcuM bolajo ! samajadAra mANasa tene pakaDI rAkhe kharA? nahi ne! basa ! tevI ja rIte ajJAnavaza avivekI pravRtti karato mANasa jJAnaprApti thayA bAda avivekane kadApi sAthe rAkhato nathI. te aviveka nAmaka sarpano sarvathA tyAga kare che. mavidhi - vi0i (4) (pUrvApara virodharahita, saMgata, saMbaddha) visaMvADuM () - visaMvAni () (visaMvAdarahita, satya, pramANabhUta) jinamata avisaMvAdI mata che. paramAtmAe kahelI pratyeka vAto kaSa, cheda ane tAparUpI parIkSAmAMthI pasAra thayela che. zAstromAM kahela pratyeka mata, dalIlo ane padArtho tarka ke kutarkathI akATya tathA aparihArya che. AthI ja to prakAMDajJAnI paMDitamUrdhanya Adi 118 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkarAcAryajIne paNa kahevuM paDyuM ke bIjA dharmone parAsta karavAM sahelA che. paNa jainadharmanI vAtone pakaDavI ane temane harAvavA atimuzkela che. avisaMvAiya - avisaMvAdita (tri.) (sabhUta pramANathI abAdhita) pote rajU karelo pakSa anya dvArA pramANabhUta hetuthI athavA potAnA dvArA ja prastuta bIjA pakSathI bAdhita thAya. te mata visaMvAdI kahevAya che. paraMtu je pUrvApara tarkayukta uktiothI abAdhita ane anya matothI akATya pakSayukta hoya tevo avisaMvAdita mata ziSTapuruSone AnaMda upajAvanAra hoya che. avisaMvAda - avisaMvAda (puM.) (pUrvApara virodharahita, pramANabhUta) sammatitarkamAM kahyuM che ke "pravRttinA hetubhUta artha ane kriyAnA sAdhaka arthanuM nirUpaNa te avisaMvAda che." arthAt je hetusara kArya karavAmAM Ave te hetu ane pravRttinI yathArthatAne sAdhI ApanAruM kathana te avisaMvAda che. visaMvAyA (UI) nona - viva (nA) vA (I.) (kathanAnusAra pravRtti, yathArtha vartana). bhagavatIsUtramAM avisaMvAdanayoganI vyAkhyA A pramANe karela che. anya svarUpe prarUpavuM ane anya rIte vartavuM te rUpa je vyApAra athavA tenA vaDe ke tenI sAthe je saMbaMdha te visaMvAda. AvA visaMvAdano abhAva jemAM hoya te avisaMvAdana yoga che. arthAtu pramANabhUta kathana hoya ane te kathanAnusAra ja vartana hoya tevo vyApAra avisaMvAdanayoga bane che. visara - viSama (pu.) (samatala, sapATa) jIvavicArAdi graMthamAM kaheluM che ke "aDhIdvIpamAM Avela parvato, nadIo, draho, samudro, kSetro, kUTo, zikharo vagerenuM je mApa gaNela che. te meruparvatanI najIkamAM Avela rUcakavaradvIpanI aMtargata samabhUtalA nAmaka pradeza che. A pradeza ubaDakhAbaDa, khADATekarAdi rahita ekadama sapATa ane aviSama che. AthI cauda rAjalokagata mApa te samabhUtalA bhUmine AzrayIne jANavuM." vasa - viSaya () (nirviSaya jJAna, jJAnano aviSaya) avisahaNa - avisahana (tri.) (koino paNa parAbhava sahana nahi karanAra) A duniyAmAM evA loko paNa hoya che ke jeo potAnI sAthe thayela anyAyane to sahana nathI karatAM eTaluM nahi. bIjA koinI paNa joDe thayela anyAyane sahana karI zakatAM nathI. temAM keTalAka Akramaka zailInA hoya che jeo hiMsAnA mArge cAlyA jAya che. jyAre evA viralA koika ja hoya che jeo ahiMsAnA mArge bIjAne nyAya apAve che. jema gAMdhIjIe ahiMsAno mArga apanAvIne A bhAratanA lokone temanI svataMtratA apAvI hatI. vasApha () - vilina (tri.) (viSAdarahita, adIna, khedarahita). bhagavadgItA anusAra mahAbhAratanA yuddhamAM viSAdayogane prApta karIne arjune hathiyAra heThA mUkI dIdhAM, tyAre zrIkRSNa arjunane kahyuM. he pArtha ! svajanone joine tAruM yuddhane na laDavuM anucita che. sAme tArA svajano che e vAta sAcI paNa atyAre yuddha svajano ke parajanonuM nathI. A laDAI dharma ane adharmanI che. dhamadharmanI laDAimAM svajano che ke parajano e vicAravuM eka kuzaLayoddhAne zobhA nathI detuM. Ama kRSNae jyAre arjunane samajAvyuM tyAre arjune khedarahita thaIne pUrA jussAthI bANa upADI lIdhuM ane dorInA TaMkAra dvArA duzmana banelA svajanone jaNAvI dIdhuM ke yuddha mATe taiyAra thaI jAo. 119 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ malirava - viraH (B). (akuzaLa, catura nahi te) koka ciMtake khUba sarasa lakhyuM che ke A jIvanamAM pratyeka mANase koika vastumAM to vizAradatA prApta karavI ja joie. je tenI oLakhANa banI jAya. jema arjunanI bANAvalI, karNanI dAnavIra, gautamasvAmInI vinayI. tema evuM eka kSetra hovuM joie jemAM kauzalya meLavIne te mastaka UMcuM rAkhIne jIvI zake. jeo potAnI jAtane nakkAmI mAnI beThA che. teo kyAreya kazAmAM kuzaLatAne prApta karI zakatAM nathI. avizAradatA, mUrkhatA te ja temanI oLakhANa banIne rahI jAya che. vizuddha - vizuddha (a.) (zuddha nahi te, avizuddha). melAghelA kapaDAne dhAraNa karanArA. pasInAne kAraNe melanA thara jemanA zarIra para jAmI gayelA che. tevA zramaNa bhagavaMto zarIrazuddhi karanAruM snAna bhale na karatAM hoya. temanuM zarIra bhale melanA kAraNe avizuddha hoya, kiMtu teo brahmacaryanA pAlana dvArA, nirdoSa cAritranA pAlana dvArA tathA sadaiva paropakAranA vicAra dvArA nitya snAna kare che. saguNothI temano AtmA to sadaiva zuddha, zuddhatara ane zuddhatama che. avisuddhalessa - avizuddhalezya (tri.) (1. kRSNAdi azuddhalezyAvALo, azuddha vezyAyukta 2. virbhAgajJAnI) pravacana sAroddhAramAM vezyAsaMbaMdhi carcA karatAM lakhyuM che ke "jIva samagra jIvana daramyAna koipaNa lezyAmAM vartato hoya. paraMtu mRtyakALe bIjA bhavamAM javAnA samaye jIva kALa karIne je bhavamAM javAno hoya. te bhavanI vezyA tene levA Ave che. jemAM deva bhavamAM javAno hoya to zubhalezyA Ave che. tathA narakAdi nIcagatimAM javAno hoya to azuddhalezyAmAM te maraNa pAme che. AthI ja samagra jIvana suMdara legyAmAM jIvanArA kRSNamahArAjA aMtakALe kRSNalezyAne pAmI narakagAmI banyA. avisesa - avizeSa (tri.) (vizeSarahita, sAmAnya) nyAya graMthamAM avizeSano artha sAmAnya karavAmAM Avyo che. sAmAnya eTale evo guNadharma je samagra jAtimAM vyApta hoya ane bIje avyApta hoya. jema manuSyamAM manuSyatva, devamAM devatva, pazumAM pazutva. A manuSyatvAdi je te jAtimAM samagrapaNe vyApta hoya che. dareka manuSyamAM manuSyatva hovAthI tenuM vibhAjana karI zakAtuM nathI. temaja te sivAyanA anya sthAnomAM to avyApta hoya che. avisesiya - avizeSita (tri.) (vibhAgarahita) avisesiyarasapagai - avizeSitarasaprakRti (strI.) (avivakSita evo rasano svabhAva, avibhAjita che rasano svabhAva jemAM) vahi- vidhi (kuM.) (1. vizuddhino abhAva, cAritrane malina karavuM 2. aticAra) jevI rIte kolaso pote malina che ane tenI sAthe saMsargamAM Avela anyane paNa malina kare che. tema avizuddhakakSAno aticAra nirmaLa evA cAritrane ane tenuM pAlana karanAra cAritrI bannene malina kare che. mATe prAyazcitta dvArA te aticAronuM nirAkaraNa karavuM anivArya bane che. mavihika - vidhi (ft.). (cAritrane malina karanAra adhAkarmAdi cha doSano samUha) AcArAMgasUtramAM AdhAkamadi chadoSono samUha cAritrajIvanane malina karato hovAthI temane avizodhikoTInA kahelA che. te cha 21200 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doSo A pramANe che. 1, haNavuM 2. haNAvavuM 3. haNatAne anumodavuM 4. rAMdhavuM 5, raMdhAvavuM ane 6. rAMdhatAne anumodavuM. mavira - vizva (7) (mAMsa ane rudhira) avissasaNijja- avizvasanIya (tri.) (vizvAsa karavAne ayogya, vizvAsaghAtI) subhASita saMgrahamAM sarpa, bilADI, kAgaDo tathA mAyAvI puruSane avizvasanIya kahyA che. temAM paNa vizeSArtha karatAM lakhyuM che ke sarpa vigere janmajAta ja vizvAsaghAtI hovAthI loko temanA dvArA vadhu nukasAna nathI pAmatAM. kti mAyAvI puruSa potAno svajana banIne sarvasva luMTI le che. AthI sarpa vagere karatAM paNa mAyAvI vadhu khataranAka ane avizvasanIya che. avissAmaveyaNA - avizrAmavedanA (strI.) (vizrAmarahita vedanA, niraMtara cAlu rahenArI vedanA) narakanA jIvone avizrAmavedanA kahelI che. tyAM rahelA jIvo satata azAtAvedanIya karmane bhogavatAM hoya che. eka pachI eka niraMtara upasargo cAlo cAlu ja rahetAM hoya che. paramAdhAmI devo vividha prakAre temane vedanA ApavAmAM kazI kamI rAkhatAM nathI. kyAreka talavAranA ghA, kyAreka bhAlAnA ghA, kyAreka ukaLatI telanI kaDhAimAM, kyAreka kAMTAonI zayyAmAM temAMya vAtAvaraNIya ThaMDI tathA garamI to bhogavavAnI ja. A badhAthI bacavAno eka ja upAya che. 'zraminezvara kama' vidaDA (2) (bALako sAmAnyathI lokamAM je vayathI laghu ane yuvAvasthAdine aprApta hoya te jIva bALaka kahevAya che. SoDazaka graMthamAM haribhadrasUri mahArAje bALanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke je mAtra bAdhavezAdi joine vaMdanAdi kArya karato hoya tevA koipaNa uMmaramAM rahela jIva bALa che. avihaNNamANa - avihanyamAna (tri.) (vividha upasargo ane pariSahothI nahi haNAto) upasargo ane pariSaho tyAMsudhI ja AkarA tathA asahanIya lAge che. jyAM sudhI ApaNuM mana bAhya jagatamAM ramaNa karatuM hoya. je divase mAnavIyacitta bAhyasaMsArano tyAga karIne AtmaramaNatAmAM lAgI jAya che. te divasathI tene koi upasargo ke pariSaho pIDI zakatAM nathI. Avo upasarnAdithI nahi haNAto AtmA eka divasa zAzvata sukhanI prApti kare che. vavava - vavava (stro.) (sadhavA strI, jeno pati hajI jIvato che tevI strI) jeno pati dezamAM hoya ke dezAMtaramAM hoya, najIka hoya ke dUra hoya paraMtu jIvato hoya to tevI strIne sadhavA kahela che. zukana zAstramAM sadhavA strIne maMgaLakArI kahela che. yuddhAdi prayANa prasaMge, lagnanA vadhAmaNAmAM, aMjanazalAkAdi dhArmika prasaMgomAM sadhavA strI dvArA karAyela vidhi maMgalakArI bane che. mavihA - mariyAda (at) (avikaTa, saraLa). pUrvanA kALanA loko jyAre paristhitio vikaTa bane, saMjogo viparIta maLe, cAreya bAjudukhono pahADa tUTI paDe. tyAre potAnA kapALa upara hAtha mUkatAM ane bIjA koIne doSa ApavAne badale potAnA nasIbane saraLatAthI svIkAratAM hatAM. temaja samaya sAnukULa thatAM badhA ja prakAranA sukhanI prApti thAya. tyAre potAnA mAthA upara hAtha mUkIne paramAtmAno AbhAra pragaTa karatAM. teo potAne maLela avikaTa avasthA ane sukhono saghaLo zreyaH paramAtmAne caraNe dharatAM hatAM. 121 - Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lihiM - marhi (3) (hiMsArahita, dayALu, jIvadayA premI) ApaNe koinI eka bhUla ke doSane joine akaLAI uThIe chIe. tenA mATe manamAM gusso Ave che. tene kahI devAnI utsukatA vadhI jAya che. paNa jagatanA rUpI ane arUpI badhA prakAranA bhAvone jANanArA paramAtmA to jagatanA badhA jIvone prakaTapaNe tathA apragaTapaNe doSo sevatAM jue che. chatAM paNa samabhAvane dhAraNa karI rAkhe. teo pratye lezamAtra paNa dveSane lAvatA nathI. anya jIvonA durguNo pratye aSabhAva lAvavo te paNa eka prakAranI jIvadayA ja che. Avo bhAva eka jIvadayA premI ja lAvI zake che. mavihiMpa - vihiMsA (a.) (ahiMsA, hiMsAno abhAva) ahiMsAne utkRSTa dharma eTalA mATe kahyo che kemake ahiMsA tyAre ja pALI zakAya che jyAre bIjA prANI pratye prema hoya. bIjA jIva sAthe prema paNa tyAre ja zakya bane che jayAre tenAmAM rahela guNonuM darzana ane doSadarzanano tyAga hoya. ahiMsA dharma eka evo saMbaMdha che je jagatanA sarva jIvone ekabIjAnI najIka lAve che. teonA AtmAmAM zAMtinI sthApanA kare che. tathA jagatane bhayamukta banAve che. avihikaya - avidhikRta (tri.) (avidhie karela, azakti Adi vaDe cUnAdhika karela). loko DokTaramAM ane teNe batAvela korsamAM khUba zraddhA rAkhe che. DokTare kahela davAnI paddhatimAM ApaNe koI bhUlacUka ke ALasa karatAM nathI. paraMtu jyAre dharma ane ane dharmAnuSThAnonI vAta Ave che eTale ApaNA na karavAnA bahAnAo cAlu thai jAya che. pahelA to anuSThAna karavA gamatAM ja nathI. bIjA naMbare anuSThAno karIe chIe to avidhi na karIe to vidhi pUrI thatI nathI. jeTalI zraddhA DokTaramAM che teTalo vizvAsa dharmamAM Avaze te divasathI avidhi ApoApa cAlI jaze. ane vidhipUrvaka karela anuSThAnanuM zreSTha phaLa cokkasa maLaze. mavigi - vidhijJa (a.) (nyAyamArgane nahi jANanAra) dazavaikAlikasUtramAM avidhijJanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "je nyAyamArgathI aparicita che tevA jIvo avidhijJa che.' arthAta gItArtha gurubhagavaMtanI nizrAmAM rahelo hovA chatAM hajI sudhI jeNe chedasUtrano abhyAsa nathI karyo. je utsarga ane apavAdamArganA bheda jANato nathI tevA nUtanadIkSita ke anabhyAsI AtmAvidhijJa che. temaja svacchaMdI, gurukuLavAsanA tyAgI tathA zithilAcArI evA pArthasthAdi sAdhuo paNa avidhijJa che. avihibhoyaNa - avidhibhojana (na.) (kAgaDAdie eThuM karela bhojana) oghaniryuktimAM kaheluM che ke "kAgaDA, ziyALa, bilADIe je bhojanane khAIne eThuM kareluM hoya te bhojana avidhibhojana kahevAya che. tevA bhojanane vahoravuM ke vAparavuM zramaNane kalpatuM nathI. mahilA - mahilA () (niSiddha AcaraNa,viparIta AcaraNa) niSiddhamArganuM AcaraNa be prakAranA jIvo karatAM hoya che. pahelA che bALajIva zAstrono abhyAsa thayela na hovAnA kAraNe teonI mati avikasita hoya che. AthI teo vidhi ane avidhino bheda karI zakatAM nathI. temaja pArthasthAdi svecchAcArI zramaNo niSiddhamArgane jANavA chatAM sukhazIlIyA svabhAvanA kAraNe niSiddha AcaraNa karanAra hoya che. 122 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ videDava - vinTeja (kuM.) (anyane pIDA nahi upajAvanAra, Adara karanAra) dazavaikAlikasUtranI TIkAmAM aviveThakanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "na viSNurite marinya' arthAta jeo potAnAthI vaDIla, guNIjanAdi pAtrone viSe sarvakALe Adarayukta hoya teo aviyeThaka che. teo kyAreya paNa tevA guNIjanonuM bahumAna karavAnuM cUkatAM nathI. vAlva - avidravya (2) (saMpUrNa AhAradravya, sarvotkRSTa AhAravargaNA) avIimaMta - avIcimat (tri.) (kaSAyanA saMbaMdharahita) navatattva prakaraNamAM kahyuM che ke "je saMsArano lAbha karAvI Ape te kaSAya che. tathA je saMsAranA kSaNika sukho ane dIrghakAlIna dukhono nAza karIne zAzvata sukhanI prApti karAvI Ape te mokSa che." je jIvo kaSAyanA saMbaMdhe karI sahita che teo dukhayukta kSaNika sukhavALA saMsArane pAme che. jyAre saMsAranA mohamAM nahi baMdhAyelA, kaSAyonA saMbaMdharahita mahApuruSo mokSa sAthe anAdikAlIna rahevAvALA saMbaMdhe joDAya che. navIphara - vizva (vya.) (alaga nahi karIne, judu nahi pADIne) zAstromAM vividha prakAranA bhojananA bheda kahelAM che. temAM eka bheda kAkabhakSaNano ane haMsabhojanano Ave che. kAgaDAnI sAme dUdha mUkavAmAM Ave to te jala ane dUdhano bheda karyA vinA ekIzvAse badhuM eka sAmaTuM pI jAya che, jyAre pakSI zreSTha haMsa jalane choDIne ekalA dUdhane ja pIve che. tema duSTapuruSo sAra ane asArano bheda karyA vinA jyAM tyAM pravRtti karanArA hoya che. tathA vivekane prApta sujJajano asArano tyAga karIne mAtra sArabhUta sthAnomAM ceSTA karatAM hoya che. (vya.). (vicAryA vinA, vikalpa karyA vinA) avara - tIra (ra.). (1. ekAkI, asahAya 2. anupama, jenI samAna bIjo koi nathI). A saMsAramAM be rItanA advitIya hoya che. keTalAka loko saMsAramAM cAreya bAjuthI lokonI vacce gherAyelA hoya che. saMsAranA tANAvANAmAM satata vIMTaLAyelA hovAM chatAM paNa teonuM mana satata ekalatA anubhavatuM hoya che. teo hajAronI vacce paNa ekAkI hoya che. jayAre keTalAka lokonuM jIvana ja bIjA mATe udAharaNIya hoya che. teo temanA vartana, svabhAva ane guNonA kAraNe lokamAM anupama ane advitIya hoya che. loko jIvatAM paNa temane anusare che, yAda kare che ane mRtyu pachI paNa smaraNIya bane che. mavariya - gavarza (I.) (mAnasazakti vagarano, vIryahIna) jIvavicArAdi graMthamAM traNa prakAranA baLa kahelA che. manabaLa, vacanabaLa ane kAyabaLa, sazakta zarIra hovuM te kAyabaLa che. spaSTavaktA ane sacoTavANI hovI te vacanabaLa che ane je kArya karavA dhAryuM hoya tene mATe prAraMbhathI aMta sudhI daDhanirdhAra rAkhavo te manobaLa che. zAstramAM kahyuM che ke kAyabaLa karatAM vacanabaLa zreSTha che ane vacanabaLa karatAM paNa manobaLa kaighaNuM vadhu zreSTha che. vacanabaLa ane kAyabaLa vagarano mAnava manobaLe sAtasamudrane tarI jAya che. jyAre vacanabaLa ane kAyabaLa hovAM chatAM jo manobaLa nathI to te nAnakaDA taLAvamAM paNa DUbI jAya che. 123 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alafma - vizrax (6) (avizvAsa, prANAtipAtanuM trIjuM gauNa nAma) praznavyAkaraNa nAmaka AgamamAM kahyuM che ke prANIvadha te avizvAsanuM sthAna che. arthAtu prANIvadha karavAmAM pravRtta thayelo AtmA bIjA jIvo mATe avizvasanIya bane che. jema mAyAvI puruSa chaLakapaTa karIne bIjAnuM dhanAdi lUMTe che. tevI rIte hiMsaka puruSa jIvono vadha karIne temanA prANonI lUMTa kare che. Avo lUMTa calAvanAro puruSa sarvatra avizvAsanuM bhAjana bane che. asatya - vizvasta (B). (vizvAsarahita, vizvAsa vagarano) gavukALa - vigrahasthAna (2) (avigraha sthAna, kalahanuM sthAna na hoya te) vigraha eTale yuddha, kalaha, kleza, kajIyo. gujarAtI kahevata che ke "jara, jamIna ne joruM, traNeya kajIyAnA choruM" arthAt saMpatti, sthAna ane strI e traNeya mAtrane mAtra kleza ane kalahanAM sthAna che. jayAre deva, guru ane dharma te zAMti tathA premanA sthAna che. itihAsamAM paNa najara uThAvIne joi lo. jayAreya paNa yuddho, kalaha ane jhaghaDA thayA che temAM saMpatti, sthAno ane strIno ja phALo rahyo haze. tathA deva, guru ane dharmamAM A traNeyanA tyAganI ja vAta hovAthI tyAM kalahano sarvathA abhAva ja maLe che. evu - manut (3) (koithI nahi prerAyela) keTalAka atyakarmI AtmAo pUrvabhavanA koi mahApuNyodaye koithI preraNA pAmyA vinA svayaM ja sAmAnya nimitta mAtra pAmIne jAgI jatAM hoya che. temano AtmA saMsArathI vimukha thai uThe che. teo mokSa pratye tIvra lAlasAyukta bane che. karakaMDU RSi, vIra, hanumAna vagere AtmAo AnuM uttama udAharaNa che. avusarAiya - avasurAja (pu.) (ratnavizeSa, kAMtimAnuM ratna). vasurAjano artha thAya che ratna. te ratna dravya ane bhAva ema be prakAre che. maNi,ratnAdidravya te dravyaratna che. tathA paMcamahAvratAdi bhAvaratna che. nizIthacUrNimAM lakhyuM che ke je nigraMtha dveSathI, sakAraNathI, akAraNathI, irSyAdithI saMvignane asaMvigna ane asaMvignane saMvigna kahe che. tene caturlaMghanuM prAyazcitta Ave che. veraumAna - apekSamALa (.) (nirIkSaNa karato) jyAM sudhI mohadiyukta AtmA kartAbhAve pravRtti kare che. tyAMsudhI karmo AtmAne parAsta karavA mATe sakSama bane che. kiMtu yogadaSTine pAmelo AtmA draSTAbhAva keLavIne jagatanA bhAvonuM mAtra nirakSaNa karato rahe to moharAja tenuM kazuM ja bagADI zakato nathI. mana - jhavei (2) (1. jeno anubhava karela na hoya te 2. jJAnano aviSaya) avejjasaMvejjapaya - avedyasaMvedyapada (na.) (mahAmithyAtvanA kAraNabhUta pazuvAdi zabdathI vA) avera - jhavera (I.) (puruSAdi vedarahita, siddha) 124 - Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - AyuSyakarmathI baddha evo pratyeka saMsArI prANI strIveda, puruSaveda ke napuMsakaveda e traNeya vedamAMthI koi eka vede karIne yukta hoya che. phakta eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatI vakhatano vigrahagativALo AtmA, kevalIbhagavaMto ane siddho ja avedI kahyA che, galevakRtta - ayitva (vya.) (vadyA vagara, bhogavyA vinA) Ajano mAnava vikalpone pasaMda karato thaI gayo che. A nathI to peluM, peluM nathI to A. hArTanI naLI bloka che to bAyapAsa karAvI lo. aMdaranA raste nathI javuM to bAyapAsa raste nIkaLI jaie. pUjanamAM nALIyera nathI maLyuM to sopArIthI calAvI laie. A badhuM kadAca cAlI jaze paraMtu bhogamAM Asakta thaine je nikAcita karmo bAMdhyA haze. tenA mATe koI ja vikalpa nathI. te karmo bhogavyA vinA chUTako ja nathI. tyAM koI ja dayAnI arajI cAlatI nathI. aveyA - maphata (f). (jane koI jAtanI vedanA nathI te, vedanArahita, siddha) vedanA be prakAranI che zAtA ane azAtA. karma che tyAMsudhI zarIra che ane zarIra che tyAMsudhI vedanA che. yAvatu ghAtI karmono kSaya karanAra tIrthakara ane kevalI bhagavaMtone paNa AyuSyakarmanA kSaya sudhI zAtavedanA bhogavavI paDatI hoya che. aSTakarmanA dalikone bhedanAra eka siddhabhagavaMtone to zarIra ja nathI AthI temane koipaNa prakAranI vedanA nathI. teo avedana che. aveyavacca - apetavAcya (tri.) (vacanIyatArahita, nirvAcya) kavine tenI kavitAmAM nirvAcya AnaMda maLe che. yogIne tenA yogamAM nirvacanIya AnaMda maLe che. putrane mAtRpremamAM nirvacanIya sukhano anubhava thAya che. jJAnIne jJAnarasamAM avAcya AnaMda prApta thAya che. tathA siddha bhagavaMtone karmakSaye prApta AtmaramaNatAmAM nirvAcya sukha prApta thAya che. averamaNajhANa - aviramaNadhyAna (na.) (pApathI anivRtta dhyAna, durthAna) caturgatimaya saMsAramAM evA paNa jIvo hoya che. jeo sanmArgadazaka vaDe pApamArgathI nivRtta thavA samajAvavA chatAM paNa teno tyAga karatAM nathI. dubadhi ke bhArekarmI AtmAo lAkha prayatna samajAvavAM chatAM paNa punaH punaH adharmamAM ja pravRtta thatAM hoya che. teonuM citta satata durgAnamAM ja rata hoya che. jema kAlasaurika kasAie jabarajastIe adharmano tyAga karAvavAM chatAM paNa mAnasika rIte pApano tyAga nahoto ja karyo. navA - jhavyA (a.) (gaMbhIra arthavALI athavA aspaSTa akSaravALI bhASA) praznavyAkaraNa AgamamAM kahyuM che ke "je bhASAmAM zabdo ochA hoya. kiMtu tenA artha atigahana ane vizALa hoya tevI bhASA avyAtA kahevAya che. temaja dazavaikAlikasUtramAM aspaSTa arthavALI bALakanI bhASAne paNa avyAkUtA kahela che. avocchiNNa - avyucchina (tri.) (vyavacchedarahita, bhinna nahi paDela, pRthakvanA abhAvavALuM) nyAyazAstramAM evA padArtho kahelA che jeonuM nirUpaNa ddhitva tarIke karavAmAM Ave che. kiMtu teo bannene alaga karavA azakya hovAthI teo pRthakvanA abhAvavALA che. jema ke guNa-guNI, dravya-dravyatva, dharma-dharmI vagere. AvA jagatanA jeTalA paNa padArtho hoya jemano bheda karavo azakya hoya temane apRthapha jANavA. avocchittiNaya - avyavacchittinaya (puM.) (1. zratanuM kAlAntarane pAmavuM 2. dravyAstika naya) je mAtra dravyane pradhAna karIne nirUpaNa kare tevA nayane avyavasthiti naya ke dravyAstika naya kahevAmAM Ave che. A mata dravyanI 125 - Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattA arthAta vidyamAnatAne svIkAre che. temAM rahela guNa ke paryAyanA bhinna kathanane svIkAratA nathI. teonA mate A jagatamAM eka dravya ja mAtra sata che guNa ane pathi hote chate paramArthathI to te asata che. kemake te dravyanA Azrita che. avocchittiNaya? - avyavacchittinayArtha (puM.) (dravya, zAzvata padArtha) pratyeka tIrthakara bhagavaMto zAsanasthApanA samaye gaNadharone tripadInuM dAna karatAM hoya che. te tripadImAM eka pada che dhuveivA jeno artha thAya che sthiratA. A jagatamAM utpatti ane vinAza satata cAlyA ja karatAM hoya che. AvA utpatti ane vinAzazIla saMsAramAM paNa keTalAka padArtho evAM che jeo zAzvatatAne varelAM che. jenI utpatti thai nathI ane jeo kyAreya vinAzane pAmavAnA nathI. teo haMmezAM hatAM, che ane anAdikAlIna sudhI rahevAnAM che. jema sUrya, caMdra, meru, zatruMjaya parvata vagere avocchittiNayaTyA - avyavacchittinayArthatA (strI.) dravyanI apekSA) vosiraLa - masutsarjana (7). (atyAga, choDavuM nahi) mANasathI mAtA-pitA chUTe che paNa patnIno mohanathI chUTato. samayano bagADa thAya te posAya che paNa bIjAnI paMcAta nathI chUTatI. dharmacaryAne choDI zake che paNa pApacaryA choDI zakato nathI. aMtakALe deha chUTe che paNa AkhI jIMdagI dehanI mamatA chUTatI nathI. AvI vicitratA mAtra saMsAramAM ja jovA maLe mokSamAM nahi. manoda - (). (nizcaya, nirNaya). je tattvanA nirNayamAMthI svamatithI ke anyadarzanIo dvArA ubhAvita tarka ke zaMkA cAlI gai hoya tene apoha kahevAmAM Ave che. arthAt tattvanA nirNaya pUrve svayaMnI matimAM utpanna thayela zaMkA athavA matanA nirAsana mATe parapakSe ubhI karela zaMkA, tarka sacoTa javAbathI nAza pAmyA bAda je nizcaya thAya che. te nizcayane zAstrIyabhASAmAM apoha kahevAmAM Ave che. avoharaNijja - avyavaharaNIya (tri.) (jIrNa) padArthamAtrano svabhAva che ke samaye samaye te jIrNa thAya che. jUnuM thAya che. sAta-ATha divase zAkabhAjI jIrNa thAya che. be-cAra varSamAM kapaDA jIrNa thAya che. bAra-paMdara varSe makAna jUnuM thAya che. uMmara thatAM zarIra jIrNa thAya che. eka mAtra mananI AkAMkSAo, icchAo ja jIrNa thatI nathI. je divase mananI kAmanAo jIrNa thaze te divasa Atmonnatino haze. avvaIbhAva - avyayIbhAva (pu.) (vyAkaraNamAM Avato eka samAsa, avyavIbhAva samAsa) mannA -- vyaMja (4). (1. akSata, saMpUrNa, avikala 2. pUrNa aMga, akSata zarIra) saMsAranI pratyeka mAMgalika kriyAnI AvazyakatA ApaNe samajIe chIe. akhaMDa cokhA, akhaMDa saubhAgyavatI strI, akhaMDita aMgavALo puruSa vagere hoya to ja maMgalakriyA tenuM phaLa Ape che. mATe temAM vighna na Ave tenuM khAsa dhyAna rAkhIe chIe. jo saMsAranI mAmUlI kriyAomAM paNa akhaMDatA joie to pachI mahAmaMgalakArI dharmAnuSThAnomAM khaMDita mana kevI rIte cAle? ekAgra mane karela anuSThAno ja tenuM saMpUrNa phaLa Ape che. e vAta dhyAnamAM rAkhavI joie. ullaviya 7 - avyafkSaNa (ki.) (1. sthira, tallIna 2. vikSeparahita) 126 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayAMsudhI lobha nAmanuM dUSaNa hoya che tyAM sudhI ja mAnavamana vikSita ane caMcaLa hoya che. A lobhanuM sAmrAjya dasamAM guNasthAnaka sudhI ja hoya che. kSapakazreNIe caDhelo AtmA dasamAM guNasthAnake te lobhano jyAre saMpUrNa kSaya kare che. tyAre tenuM citta taraMgorahita jalanA madhyabhAga jevuM sthira ane vikalporahita bane che. avvaggamaNa - avyagramanas (tri.) (svastha cittavALo, anukULa che mana jenuM te) vratta - avya (ja.). (1. nAma jAti Adie akathanIya 2. zruta ane vayamAM laghu, aSTavarSIya bALaka 3. chedasUtrano anabhyAsI, agItArtha 4. sAdhutAmAM saMdeha rAkhanAra avyaktavAdI nidvava 5. AlocanAdoSa) AcArAMgasUtra tema jItakalpamAM kahyuM che ke 'vayamAM laghu ane jeNe viziSTa zratano abhyAsa nathI karyo tevA sAdhu avyakta che.' tathA nizIthIcUrNa ane ghaniryuktimAM aSTavarSIya uMmaravALAne avyakta kahelA che. AlocanAdoSamAM eka doSa avyaktano paNa Ave che. sthAnAMgasUtramAM tenuM vivaraNa karatAM kahyuM che ke "agItArthanI agItArtha guru pAse aparAdhanI AlocanA karavI te avyakta nAme AlocanAdoSa che.' azvattAna - vyoma (tti.) (1. gamanano abhAva 2. nAzavAmAM asamartha) briTIza samayanA solisITara maganalAla vakhatacaMde hAlanuM amadAvAda nAmaka pustaka lakhela che. pustakamAM teoe te samayanA AkhA amadAvAdano citAra Apela che. zeTha haThIsiMganuM varNana karatAM lakhyuM che ke haThIsiMga zeTha amadAvAdanuM nAma che. temanA AMgaNe Avela koi pAchuM jatuM nathI. temaNe banAvela deharA adUbhUta ane nayanaramya che. pustaka lakhAtuM hatuM ne samAcAra maLyAM ke teo mRtyu pAmyAM che. jANIne ghaNo AghAta lAgyo che. paNa mAre kahevuM paDaze ke zeThanI smazAnayAtrAmAM aMdha, rogI ane cAlavAmAM asamartha hoya tevA choDIne AkhuM amadAvAda temAM zAmela hatuM. ane koi AMkho evI nahi hoya ke je raDI na hoya. avvA va)ttavvagasaMciya - avaktavyakasaMcita (paM.)? (saMkhyAe ane asaMkhyae jenuM kathana karavuM azakya hoya tenAthI saMcita) avvattadaMsaNa - avyaktadarzana (puM.) (aspaSTa svapra, svapradarzanano eka bheda) svaprazAstramAM be prakAranA bheda kahela che. eka spaSTa svapra ane bIjuM aspaSTa sva. je svapra spaSTa dekhAya te viziSTa phaLa ApanAruM hoya che. tathA je aspaSTa dekhAya te utaratI kakSAnuM phaLa ApanAra hoya che. caudasvamo tIrthaMkaranI mAtA paNa jue che ane caudasvapro cakravartInI mAtA paNa jue che. taphAvata mAtra eTalo ja che ke tIrthaMkaranI mAtA caudasvapro spaSTa jue che ane cakravartInI mAtA caudasvapro aspaSTa jue che. dvattamaya - 3vyamta (). (sAdhutAmAM saMdeha rAkhanAra avyaktavAdI mata, nidvavavizeSa) zAstramAM avyaktamatanA udbhavanI kathA Ave che. keTalAka sAdhuo AcAryadevanI nizrAmAM AgamanA joga karatAM hatAM. AcArya bhagavaMta paNa temane savidhi utsAhapUrvaka joga karAvatAM hatAM. eka rAtrie acAnaka AcAryazrI kALa karI gayA. devayonimAM utpanna thayA. avadhie pUrvabhava jANyo. ziSyonA yoga adhUrA na rahI jAya te hitabuddhie temaNe punaH pUrvabhavIya zarIramAM praveza karyo ane ziSyone yoga karAvavA lAgyA. jayAre yoga pUrNa thayA tyAre deva AcAryazrInA zarIramAMthI nIkaLyo ane sAdhuone vaMdana karI temanI kSamA mAMgI. temaNe sAdhune sarva bInA jaNAvI ane tyAMthI cAlyo gayo. A prasaMganA kAraNe dareka sAdhu eka bIjA para zaMkA karavA lAgyA ke kadAca A sAdhu haze ke deva? Ama sAdhutAmAM saMdeha karanAra temano mata avyakatamata tarIke lokamAM prasiddha thayo. 127 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atrarUva - vyarUpa (ki.) (avyaktarUpI jIva, AtmA) navatattvAdi graMthomAM AtmAne apekSAe rUpI ane apekSAe arUpI paNa kahelo che. AtmA jayAre dehadhArI hoya che tyAre te rUpI tarIke jaNAya che, paraMtu vigrahagatimAM ane siddhigatimAM pugala zarIrano abhAva hovAthI AtmA arUpI che. jhavvattiya - savya (I.) (sAdhutAmAM saMdeha rAkhanAra avyaktavAdI mata, nidvavavizeSa) bratha - vyaya (I.). (1. nAza na pAmanAra, akhaMDa, zAzvata 2. dvAdazAMga zAstra) hAthamAMthI glAsa paDIne jhUDI gayo. AyuSya puruM thatAM AtmA nIkaLI gayo zarIra nAza pAmyuM. bhUkaMpa Avyo makAna nAza pAmyuM. mRtyu thatAM ja badhA saMbaMdho nAza pAmyAM. jagatanA badhA ja pagalo ane bhAvo nAzavaMta che. eka mAtra AtmA ane tenA jJAnadarzanacAritrAdi guNo zAzvata ane anAzavaMta che. te anAdikALathI je hatAM AvanArA anAdikALa sudhI paNa e ja raheze. avyavasiya - avyavasita (tri.) (1. nizcaya vagarano 2. parAkramarahita) sthAnAMgasUtramAM kaheluM che ke "parAkrama ke nizcaya vagaranA AtmA mATe traNa sthAna ahita mATe, dukha mATe, ekalyANanA mATe tathA azubhakarmabaMdhanA mATe thAya che. 1. zaMkA 2. kAMkSA tathA 3. vicikitsA A traNa sthAna jIva mATe ahitakara che. zaMkAdine prApta AtmA phaLanA prati zaMkAyukta bane che. kaluSabhAvane prApta kare che. temaja kaluSabhAvane pAmela jIva jinazAsana prati zraddhArahita thAya che. paMcamahAvratanA pAlana prati ALasI banIne potAnA AtmAnuM ahita kare che." vyasana - vyasana (I.) (pakSano bAramo divasa, bArasanuM eka nAma) braDha - vyatha (.) (1. devAdinA upasargathI bhaya na pAmavuM 2. zukladhyAnanuM eka AlaMbana, pIDAno abhAva, avyathA). zubhadhyAnamAM AraDha thayelA jIvane patita karavA mATe deva, manuSya ke tiryaMcAdi dvArA je pIDA ApavAmAM Ave tene upasarga. kahevAya che. te upasargathI jIva bhayabhIta, calita ane vyathita thai jAya che. kiMtu zukladhyAnanA AlaMbane jIva tevI pIDA ane vyathAne sarvathA anubhavato nathI. zukladhyAnArUDha AtmA te samaye bAhyajagatanA sarvabhAvothI anabhinna hoya che. annadiya - vyathA (f). (1. jene koi dukha na Ape te 2. adInamana che jenuM te, udAracittavALo 3. dhIra) je jIva dharmanA bhAvathI ajANa che. jenuM citta dInatAne pAmeluM che tevo jIva pagale pagale viSAdane pAme che. kiMtu je pairyavAnuM ane je koipaNa paristhitimAM hAra nathI mAnato. tevA adInamana jIvo kadApi avasthAvaza ke anyajIvo dvArA pIDAne pAmatAM nathI. abrAddha - vyAviddha (2) (aviparIta, sUtraguNano eka bheda) sUtranA adhyApana tathA paThananA guNomAM avyAviddha nAmaka guNano bheda Ave che. sutramAM kahela pAThamAM uparanA pAThane nIcenA pATha sAthe ane nIcenA pAThane uparanA pATha sAthe mizrita karyA vinA paThana karavuM te avyAviddha nAme sUtraguNa che. abrApha dva9ra vyAviktAkSara (1) (sUtraguNano eka bheda, akSarano bheda karavAmAM nathI Avyo jemAM tevo sUtrano pATha) 128 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaTS - mAta (vi.) (aspaSTa, avyakta). jema aspaSTa bhASAthI ke aspaSTa kathanathI padArthano bodha thato nathI. tema aspaSTa saMkalpavALA bhAvathI karela anuSThAna tenuM nizcitaphaLa ApatuM nathI. haribhadrasUri mahArAje kahyuM che ke koipaNa vidhi ke anuSThAnanI pUrve teno saMkalpa karavo Avazyaka che. saMkalpasahitanuM anuSThAna icchitaphaLane ApanAruM bane che. matravihi - vyAjAthA (.) (1. pIDAno abhAva, sukha 2. guruvaMdana samaye gurune pUchavuM te 3. mokSa 4. lokAMtika devavizeSa 5. rogano abhAva) bAdhAno artha che azAtA, dukha, tenAthI viparIta abAdhA eTale zAtA, pIDAno abhAva. A abAdhA dravya ane bhAva ema be prakAre kahelI che. dravyathI koi ghAta vagerethI utpanna thayela zArIrika pIDAno abhAva tathA bhAvathI mithyAtvAdi doSano abhAva. vaMdana samaye gurubhagavaMtane A banne prakAranI pIDAnA abhAvanI pRcchA karavI te zrAvakano AcAra che. vyAva6 - vyAkRta (2) (1. vyApArarahita 2. vAstuno eka bheda) zarIrano sadUbhAva che tyAMsudhI kriyA che. kriyA che tyAM sudhI karmano baMdha paNa rahevAno. tathA karmano baMdha che tyAMsudhI saMsAracakramAM bhramaNa niraMtara rahevAnuM che. mokSamAM kriyAnA AdhArabhUta zarIrano ja abhAva hovAthI tyAM koI jAtano zArIrika vyApAra ja nathI. tyAM sarvathA vyApArano abhAva hovAthI karmabaMdha ke saMsArano paNa abhAva che. truvinna - vyApanna (.) (nAza nahi pAmela, avinaSTa, nahi bhedAyela) avvAvAraposaha - avyApArapauSadha (pu.) (vyApArarahita pauSadha) jemAM zArIrika halanacalana hoya tevI kriyAne vyApAra kahevAya che. AvA vyApArano jemAM abhAva hoya tevA pauSadhane avyApAra pauSadha kahevAya che. avyApAra pauSadha deza ane sarva ema be prakAre che. jemAM paDilaheNa, devavaMdanAdi amuka kriyAnI chUTa rAkhavAmAM AvI hoya te deza avyApAra pauSadha kahevAya che. tathA jemAM sarvathA mana-vacana-kAyAnI pravRttino tyAga karIne kAusagga dhyAnamAM sthira rahIne karavAmAM AvatA pauSadhane sarva avyApAra pauSadha kahevAmAM Ave che. ancAvArasuhiya - avyApArasukhita (tri.) (tathAvidha vyApAranA abhAvathI sukha prApta karanAra) kriyAnA abhAvathI sukhanI anubhUti be prakAranA jIvone thAya che. pahelo prakAra pramAdI jIvano che. ALasI prakRtivALA jIvo puruSArthavALA kAryomAM dukhane anubhavatAM hoya che. teo haMmezAM zArIrika kriyAvALI pravRttiothI potAnI jAtano bacAva karatAM hoya che. pramAdI jIvo niSkriya rahevAmAM AnaMda anubhavatAM hoya che. tathA jemaNe aSTakarmano kSaya karIne nirdeha avasthAne prApta karI che. tevA mukta jIvo niSkriya AnaMdanI anubhUti karatAM hoya che. matraDha - avyAhna ($) a (vi.) (nahi bolAvela, nahi kahela) bujhaMta - avyuklAnta () (mAsukarUpe pariNAma nahi pAmela, acittarUpe pariNAma nahi pAmela) je AhAra ke pANI acittanI prakriyArahita ke zastrAdithI bhedAvA chatAM paNa AyuSyabaLe nAza nathI pAmyAM. tevAM sacitta AhArAdine avyutkrAnta kahelA che. arthAta jenA para acitta karavAnI prakriyA thai ja nathI, temaja prakriyAmAMthI pasAra thavAM chatAM jenA jIvo nAza nathI pAmyAM. tevAM sacitta AhAra-pANI avyutkrAnta kahevAya che. tevAM AhArAdi levA sAdhune kalpatA nathI. 129 - Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mallo - vallo (vya.) (1. sUcanA 2. dukha 3. saMbhASaNa 4, aparAdha 5. AnaMda 6. vismaya 7. Adara 8, bhaya 9. kheda 10. viSAda 11. pazcAttApa) AvyosaMbodhanamAM vaparAto zabda che. uparokta kahelA koipaNa arthamAM A avyayano prayoga karavAmAM Ave che. jemake he Arya! duSkara Acara, he mitra ! mAruM hRdaya bhedAya che vagere vagere. mallona - mavyAota (2.) (1. avizeSita 2. vAstuno eka bheda 3. aspaSTa 4. phelAvarahita 5. vibhAgarahita) avvocchiNNa - avyavacchinna (tri.) (vicchedarahita, aMtararahita, satata, niraMtara, paraMparAgata) tIrthakaro dvArA prarUpita ane gItArtha zramaNo dvArA Acarita paraMparAno virodha eTale ghorAtighora karmano baMdha karavo. je paraMparA pUrvathI cAlI AvatI hoya te paraMparA potAnA svArtha khAtara ke ahitabuddhie badalavI te narakagatinuM dvAra che. hA eka vAta dhyAnamAM rAkhavI. dravya, kSetra, kALa ane bhAvane dhyAnamAM rAkhIne te kALanA gItArtha zramaNoe calAvelI navI paraMparA paNa eTalI ja mAnya bane che. jeTalI tIrthakara bhagavaMte pharamAvelI AjJA. te sivAyanI svamatikalpanAe ke anya koi kAraNosara paraMparAgata AcAro ke zAstrone badalavA utsutrAcaraNa ane prarUpaNA kahevAya che. avvocchitti - avyavacchitti (tri.) (1, paraMparAgata 2. vicchedano abhAva) abbocchittiNayaTTa - avyavacchittinayArtha (puM.) (dravya, zAzvata padArtha) broyaDa - vyakRitA (strI) (1, gaMbhIra arthavALI bhASA 2. aspaSTa akSaravALI bhASA) TTa - mati ( stra.) (anAja mApavAnuM eka mApa, hatheLI pramANa mApa, pasalI) *smRti (strI) (vismRti, yAda na rahevuM) vismRti eka doSa che. jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamanA kAraNe A vismRti saMsArI jIvomAM alpa ke bahulatAe jovA maLe che. sAdhu ke zrAvakAcAramAM matidoSe vismRtine hajI kSamya gaNI che. paraMtu hRdayanA azuddhabhAvane kadApi nahi. RDuM- gamata (vya.). (vAraMvAra, anekavAra) ekavAra bolIne vAraMvAra pharI javuM te durjanatAnI nizAnI che. potAnI vAta para sthira na rahenAraduSTa puruSa sarvatra avizvAsapAtra bane che. sajjana jana bolelA vacananI kiMmata samajatAM hoya che. AthI teo bolIne pharavA karatAM prANanA bhoge paNa bolelA vacananuM pAlana karavuM zreSTha mAnatA hoya che. karNa - adf (1.). (1, kulaTA, vyabhicAriNI, asatI 2. dAsI) zAstromAM, itihAsomAM, sAhityomAM sarvatra eka vAta ghaMTanAdanI jema vAraMvAra kahevAi che ke maryAdA, zIla te strIonuM amUlya ghareNuM che. tene jALavavuM dareka strIno dharma che. jyAre jayAre strIoe maryAdA toDI che tyAre tyAre teo musIbatamAM mUkAI che. 1300 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSmaNarekhAnuM ullaMghana karatAM sItAnuM apaharaNa thayuM. lagnapUrve pavanaMjaya sAthe milana karavAthI aMjanAsatIne bAvIsa bAvIsa varSa sudhI patino viraha sahana karavo paDyo hato. AvA to keTalAya dAkhalAo jagaprasiddha che. asatI strI sarvadA sarvakALe ane sarva sthAne upekSaNIya banI che. asaIjaNaposaNayA - asatIjanapoSaNa (na.) (dAsI, vezyAdinuM poSaNa karavuM, sAtamAM vratano eka aticAra) zrAvakanA bAvratomAM lAgatA aticAromAM sAtamAM bhogopabhogaparimANavratanA aticAramAM eka aticAra che asatIjananuM poSaNa, kukarmakArI asatI strI ke dAsI vagerenuM pAlana-poSaNa karavuM te samyaktadhArI zrAvakane kalpatuM nathI jANatA ke ajANatA tevI strIonuM poSaNa karatAM vratomAM aticAra lAge che. je samyaktane dUSita kare che. esosa - matiSa (I.) (hiMsaka ke kukarmI prANIonuM AjIvikALuM poSaNa karavuM te, sAtamAM vratano eka aticAra) je vyApAra azubhakarmonuM AdAna arthAtu baMdha karAve tevA vyApArane karmAdAna kahevAya che. AvA paMdara karmAdAna zrAvakajanane vajarya kahelA che. bhogapabhogaparimANa vrata aMtargata AvatAM paMdara karmAdAnamAMnuM eka karmAdAna che asatIpoSaNa. kurmakArI prANIo ke hiMsaka pazuonuM potAnI AjIvikAne arthe pAlana poSaNa karavuM te asatIpoSaNa nAmaka paMdaramuM karmAdAna che. masA - azAna (I.) (apazukana, aniSTa arthano sUcaka) ziSTajana mAnya aneka prakAranA zAstromAM eka zAstra zukanazAstra paNa che. A zAstramAM jIvanA bhAvI maMgaLa e amaMgaLasaMbaMdhi carcA vistRtapaNe karavAmAM AvI che. zubha puruSanA darzana, zubhapakSIono avAja, sakArAtmaka vacananonuM zravaNa puruSanA bhAvI kalyANa sUcaka che. jyAre tenAthI viparIta azubha pakSIono avAja, zubhaprasaMge cAMDALAdinuM darzana, niSedhasUcaka cihna ke vacana puruSanA bhAvi aniSTasUcaka che. tene apazukana tarIke gaNela che. maMgaLa kAryamAM AvA apazukano thAya to tevA kAryano tyAga karavo joie. mayaMka - ma (. ?) (zaMkArahita, niHzaMka) jyAM sudhI pANImAM taralatA che tyAMsudhI jalanI svacchatA joI zakAtI nathI. jalataraMgothI taralita taLAvanuM aMtastala spaSTa jaNAtuM nathI. tema cittamAM jyAM sudhI zaMkA ane kuzaMkAonA vikalpo uddabhavI rahyAM hoya che. tyAMsudhI tattvono hArda pAmI zakAto nathI. mAnavamana jayAre saMkalpa ane vikalponA taraMgorahita niHzaMka bane che tyAre zAstrarUpI samudramAM rahela aidaMparyArthanA motIne prApta kare che. saMkti - gaNanaya (si.) (saMdeharahita sthAna, zaMkAne ayogya hoya te). aDhAra prakAranA dUSaNothI rahita, karmakSaye nirmaLa kevaLajJAnane varelA tathA caturvidha dharmanA sthApaka evA arihaMta deva. paMca iMdriyono nigraha karanAra, paMcamahAvrata pAlaka, zuddhadharmaprarUpa evA sAdhu bhagavaMta. temaja anaMta kalyANakArI, kevalI prarUpita evo zuddhadharma te azakanIya arthAt saMdeharahita svIkRtine yogya sthAna kahela che. A traNeya paramotkRSTa tattvo ekAMte AtmAnuM hita karanArA che. AthI temAM zaMkA karavI te ghoramithyAtvane AmaMtraNa ApavA barobara che. asaMkappiya - asaGkalpita (tri.) (manathI nahi vicArela, jeno saMkalpa karela na hoya) koipaNa zubha ke kaThina kArya karavA nIkaLela manuSyanuM aDadhuM kArya to teNe karelo saMkalpa ja karI deto hoya che. koipaNa kArya karavAno daDhanirdhAra muzkela mArgane paNa saraLa banAvI de che. paraMtu jeno manathI saMkalpa ja karyo na hoya ke koI jAtano vicAra ja -1310 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyo na hoya te kArya prAyaH saphaLa thatuM nathI. AthI ja to kahevAya che ke sAta samaMdara tarI janAro koi vakhata khAbociyAmAM DUbI jAya che. masaMkrama - masama (I.) (paraspara saMkrama na pAmavuM, ekabIjAmAM na bhaLavuM) masaMga - mazahUnam (re.) (zaMkArahita mana che jenuM te, Astikamatiyukta) karaMDIyAmAM saDelI eka kerI karaMDIyAmAM rahela bIjI badhI kerIne bagADe che. tema AtmAmAM rahela eka zaMkAno saDo bIjA badhA guNone dUSita kare che. zAstrokti paNa che ke zaMkAe samakita jAya'trikAla abAdhita tattvomAM jenuM mana zaMkAo karyA kare che. te samakitarUpI amRtanA pAnathI vaMchita rahe che. paraMtu jeonuM citta AstiSpaguNathI yukta che. tevA niHzaMka manujo samyakta ane siddhisukhane prApta kare che. malsi (T) - 3mani (u.) (zaMkA nahi karanAra, zaMkArahita) asaMkiya - azaGkita (tri.) (zaMkAne ayogya) maljiniTTa - vi8 (tri.). (zuddha adhyavasAya, zubha dhyAna) suMdara ane zuddha vastra lokamAM prazaMsA ane Adara apAve che. tema AtmAno zuddha adhyavasAya lokottara kevaLajJAna ane zAzvata siddhisukhane apAve che. jayAre azuddha adhyavasAya naraka, nIcakuLa tathA nigoda jevA nimnastaranA sthAnone prApta karAve che. asaMkiliTThAyAra - asakliSTAcAra (puM.) (sarvadoSarahita AcAra, sakala doSano tyAga karanAra) vyavahArasUtranA tRtIya udezAmAM asaMkliSTAcAranI vyAkhyA A pramANe karela che. A loka ane paralokanI AkAMkSArUpa saMklezathI vipramukta evo AcAra te asaMkliSTAcAra che. arthAta A loka ke paralokanA sukhanI vAMchArahita nirpekSabhAve je AcAronuM . pAlana karAya te AcAra asaMkliSTAcAra bane che asaMkilesa - asaMkleza (puM.) (saMklezano abhAva, pariNAmanI vizuddhi) sthAnAMgasUtramAM vizuddhapariNAmanA hetubhUta evA saMklezano abhAva traNa prakAre kahelo che. 1. jJAnaprAptimAM ahaMkAra na AvatAM namratAdi guNono prAdurbhAva te jJAnano asaMkleza che. 2. deva, guru ane dharmamAM deDhazraddhA te darzanano asaMkleza che. 3. tathA koipaNa prakAranI apekSArahita karmanirjarAnI kAmanAe AcAronuM pAlana te cAritrano asaMklezache. ajaMg - mana (zi.). (jenI koi saMkhyA nathI te, jenuM parimANa vidyamAna nathI te) je padArthAdi gaNanAthI para che. je saMkhyAmAM gaNI na zakAya tene asaMkhya kahevAmAM Ave che. jo ke AtmapratyakSa kevalI bhagavaMta mATe koi vastu asaMkhya nathI. teo kevaladRSTie tenI saMkhyA jANe che. kiMtu saMsArI jIva mATe vyavahAramAM tenuM koi mApa na hovAthI asaMkhyarUpe tenuM kathana karavAmAM AvyuM che. jema ke AkAzamAM tArA asaMkhya che. tiolokamAM dvIpa ane samudro asaMkhya che. palyopama ane sAgaropama asaMkhya varSapramANa che. AvA keTalAya padArtho zAstramAM asaMkhyarUpe kahela che. 1320 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMkhaguNavIriya - asaMkhyaguNavIrya (tri.) (asaMkhyAtaguNa vIryayogavALo, jenuM Atmika parAkrama asaMkhyagaNuM che te) zAstramAM, zatayoddhA, saksayoddhA, lakSayoddhAnuM kathana Ave che. temanuM zArIrika baLa eTaluM badhuM hoya ke teo ekalA ja so, hajAra ke lAkho sAthe laDI zake. A to vyavahArika baLa thayuM. kiMtu Atmika vIrya to tenAthI asaMkhya ane anaMtagaNuM kahela che. AtmAnA zuddha pariNAme asaMkhyAta mAtrAmAM rahela karmayugalone bhedIne nirmaLa evA kevalajJAna prApta karI zake che. ads - Jig6 () (vAcika kalaha, zAbdika kajIyo) zAstramAM kahela che ke paMcamahAvratadhArI sAdhu kAraNa vagara jo bola bola kare to prAyazcitta Ave che. vinA kAraNe bolavuM jo vajarya che to pachI zAbdika kalahato vizeSa rIte tyAjaya che. zAbdika kajIyAthI AtmAnA guNono hAsa, vairAnubaMdha ane jinazAsananI lokamAM avahelanA thAya che. AthI mokSapadanI vAMchA karanArA mumukSu AtmAe tevA kalahano tyAga karavo joie. saMdira - saMtUMDaksa (I.) (kalaha karavAnA svabhAvavALo, kajIyAkhora) jhaghaDALu vRttivALo mANasa ema samajato hoya che ke huM ekalo badhe pahoMcI vaLuM ema chuM. mArI AgaLa badhAnI bolatI baMdha thaI jAya che. mane koi cUpa karAvI zake ema nathI. kiMtu hakIkata AnAthI taddana viparIta hoya che. pahelI vAta to koine kalahazIla mANasa pasaMda hoto ja nathI. tevA vyaktithI loko dUra rahevAnuM ja pasaMda kare che. tathA kajIyAkhora pAse jeTalo samaya hoya che teTalI phUrasada bIjA pAse hotI nathI. paNa kahevata che ne ke bilADInA gaLe ghaMTa koNa bAMdhe? tadanusAra A vAta badhA jANatA hovA chatAM tevA mANasane samajAvavo azakya bane che. ApaNI gaNanA to tevAmAM nathI thatI ne? dhyAna rAkhajo ! karavA - saMskRta (ri.) (1, jeno saMskAra thai na zake tevuM 2. jenuM punaH saMdhAna thai na zake te 3. uttarAdhyayanasUtranuM caturtha adhyayana) phezana parasta yugamAM loko potAnA zokha mATe cAmaDAnA belTa, bUTa, jekeTa, parsa vagereno upayoga karatA hoya che. teo potAnA zarIranI TApaTIpa mATe lAkho pazuonI nirmama hatyAnA bhAgIdAra banatA hoya che. uttarAdhyayanasUtramAM kaheluM che ke tamArA zarIrane zaNagAravA tame game teTalo prayatna karo. kiMtu A zarIra svabhAvathI ja azucimaya ane asaMskRta che. pANIthI game teTalI vakhata dhovo, jAtajAtanA komeTIka vAparazo to paNa savAra paDatAM to tenA mULa svarUpamAM ja AvI javAnuM. AthI zarIranA AvA svabhAvane oLakhIne vivekI puruSe dharmamAM ja udyama karavo joie. asaMkhalogasama - asaGkhyalokasama (tri.) (asaMkhyalokAkAza pramANa) A lokamAM pratyeka pudgala AkAzAstikAyane sparzIne rahelA che. temaja A AkAzAstikAya asaMkhyapradeza pramANa kahela che. zAstramAM jyAre pugala ke AtmAdinI avagAhanAnI vAta Ave che, tyAre kaheluM che ke pugalo ane AtmAdi dravyo je AkAzapradezone sparzIne rahelA che te gaNanAthI para hovAnA kAraNe asaMkhyalokAkAza pramANa pradezane sparzelA jANavA. maHleksa - asara (zi.) (saMkhyAtIta, jene gaNavuM azakya hoya te) asaMkhejjakAlasamayadvii - asaGkhyeyakAlasamayasthiti (puM.) (asaMkhyAtA kALasamayanI sthitivALA jIva, asaMkhyakALa pramANa AyuSyavALA) sthAnAMgasUtramAM kaheluM che ke "A jagatamAM be prakAranA AyuSyavALA jIvo hoya che. pahelA to saMkhyAtavarSanA AyuSyavALA jIvo jemanuM AyuSya varSAdi pramANamAM gaNI zakAya tevA jIvo saMkhyAtakALasthitivALA jANavA. tathA bIjA prakAranA asaMkhyAtakALa samayasthitivALA jIvo hoya che. jeonuM AyuSya asaMkhyakALa pramANa palyopama ke sAgaropamavALuM hoya tevA 1330 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvo." ekendriya tathA vikalaiMdriya jIvone choDIne manuSya, tiryaMca, deva ane nArakanA jIvono temAM samAveza thAya che. asaMkhejjaguNaparihINa - asaikhyAtaguNaparihIna (tri.) (asaMkhyabhAga pramANa, asaMkhyaguNa hIna) jyAre eka vastu karatAM bIjI vastu pradeza, AyuSya, guNa Adi asaMkhyagaNA pramANamAM utaratI kakSAe ke alpa pramANamAM hoya. tyAre te te sthAne teno asaMkhyaguNaparihInarUpe ullekha karavAmAM Avela che. jemake anuttaravAsI devanuM AyuSya sauthI adhika hoya che. bAramAM devalokanA devanuM AyuSya tenA karatAM asaMkhyaguNahIna, tenA pachInA agiyAramA, dasamA, navamA yAvata vyaMtarajAtinA devonuM AyuSya kramazaH asaMkhya guNahIna hoya che. asaMkhejjajIviya - asaGkhyAtajIvita (puM.) (asaMkhyAtA jIva jemAM che te) bhagavatIsUtra AThamAM zatakanA trIjA udezAmAM kahevuM che ke "asaMkhyAtA jIva 1. ekasthita ane 2.bahusthita ema be prakAre hoya che." jema sacitta pRthvIkAyamAM eka ja zarIramAM eka ja sthAne asaMkhyAtA jIvono vAsa hoya che. AvA eka ja zarIramAM ekasAthe asaMkhyAtA jIvonuM raheThANa te ekasthita kahevAya che. tathA eka ja vRkSamAM mULa, thaDa, DALI, pAMdaDA, phUla, phaLamAM alaga alaga rahetA asaMkhyAtA jIvo bahusthita kahevAya che. asaMkhejjaya - asaGkhyeyaka (na.) (asaMkhya, gaNanAno eka bheda) asaMkhyaya gaNanA prakArano eka bheda mAnavAmAM Avela che. vyavahAra pracalita saMkhyA pramANamAM je na Ave tevA saMkhyAbedathI adhika tathA anaMta nAmaka pramANathI alpapramANavALA mApane asaMkhya kahevAmAM Ave che. anuyogadvArasUtramAM asaMkhyayanA 1. parIta asaMkhyaya 2. yukta asaMkhyaya tathA 3. asaMkhyayAsaMkhyaya ema traNa prakAra kahelA che. temaja A traNeyanA jaghanya, utkRSTa ane ajaghanya anutkRSTa ema traNa peTA bheda kahelA che. asaMkhejjavitthaDa - asaGkhyeyavistRta (tri.) (asaMkhyAtA yojanAnA vistAravALuM, asaMkhyayojanapramANa lAMbuM ane pahoLuM) HT - 36% ( ft. ) " (1. bAhya ane atyaMtara saMgarahita 2. mokSa 3. siddhAtmA, mukta jIva 4, rAga ane dveSarahita AtmA) yAkinImahattarAsUna haribhadrasUri racita SoDazakagraMthanA vivaraNamAM asaMganI vyAkhyA A pramANe karela che. bhayamAM ke harSamAM matinI aviparItatA, sukhamAM ke dukhamAM nirvikAratA ane niMdA ke stutimAM tulyatA hoya tene tattvajJa puruSo asaMgatA kahe che. dhyAnanI utkRSTa avasthAmAM pahoMcela yogIne AvI asaMgatA sahaja hoya che. - masaMda (I.) (saMgraha na karanAra, saMgraha na karavAnA svabhAvavALo) cAritranA khapI AtmAo gacchane ane svacAritramAM upakAra karanAra Avazyaka upakaraNane choDIne lAlasA ane svArthavaza anya vastuono saMgraha kadApi karatAM nathI. tevA saMyameklIna punita zramaNa bhagavaMto ja sva ane paranA tAraka bane che. asaMgaharur3a - asaMgraruci (puM.) (upakaraNAdi saMgrahanI rucirahita, lobhavRttirahita) maiAhitya - saMhi(pu.). (1. naigama nayano eka bheda 2. saMgraha na karanAra) sapta nayomAM eka naya che naigama naya. A naya samasta sAmUhika bodhanA tyAgapUrvaka viziSTa arthane grahaNa karanAra hovAthI 134 - Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSavAdI che. A mata mAtra vyavahAranayane anusare che. AvA naigamanayanA peTAbhedomAMno eka bheda asaMgrahikano che. saMgrahita () (Azrayarahita, jene koi na saMgrahe te). mahAbhAratanA saMjayanI jema ja ApaNane divyadaSTi maLI jAya ane narakamAM dukho anubhavatAM jIvonA darzana thai jAya, to geraMTI sAthe kahuM chuM ke tamArI pApamArge javAnI vAta to dUra raho teno vicAra suddhAMya nahi karo. pUrvakRta karmonA pratApe nArakIono eka samaya paNa evo nahi hoya ke jemAM teo vedanAne na anubhavatAM hoya. teo dukhothI bacavA mATe ahIMthI tahIM ane tahIMthI ahIM Azraya mATe doDatAM hoya che. paNa tyAM temano koi Azraya nathI hoto. anAzrita evA teo niHsahAyapaNe asaMkhyakALa sudhI niraMtara yAtanAo bhogavatAM rahe che. alaMkAi - masA (2) (nipekSapaNe svarasavAhi pravRtti, rAga ane dveSarahitapaNe satyavRtti) aSTaka prakaraNamAM kaheluM che ke "jema kuMbhAra daMDa vaDe ekavAra cakrane vegapUrvaka bhamAve che. tyArabAda te svataH ja phare che. tema pUrvakRta sadhyAnanA pratApe utpanna thayela saMskArathI, svarasavALI icchAnirpekSa pravRttithI mokSanAkAraNabhUta evA asaMganuSThAnanI prApti thAya che. arthAta pUrve dhyAnanA abhyAsa bAda AtmAmAM paDelA saMskAranA karANe tenA samAna pariNAmavALI pravRtti te asaMgAnuSThAna kahevAya che. masaMyayana - manana (.) (prathama traNa saMghayaNarahita) zAstramAM cha prakAranA saMghayaNa kahela che. saMghayaNa eTale zarIramAM rahela hADakAno bAMdho. je jIvane je prakAranuM saMghayaNa hoya tenuM zArIrikabaLa paNa tadanusAra majabUta ke takalAdI hoya che. prathama traNa saMghayaNarahita AtmAone asaMhanana arthAta nabaLA saMghayaNavALA kahelA che. saMng - 3/saMyati (u.) (dvivAdi bhedarahita) asaMcaiya - asAJcayika (puM.) (bahukALa sudhI jenuM rakSaNa azakya hoya tevA dUdha dahIM Adi) piMDaniryukti graMthamAM AhArasaMbaMdhi carcA karavAmAM Avela che. temAM azana, pAna, khAdima ane svAdima ema cAreya prakAranA AhAranI samayamaryAdA paNa jaNAvela che. nizcita kALanI maryAdAne ullaMghI gayela AhAra dharma ane svAthyanI dRSTie tyAjya bane che. dUdha, dahIM pakAvela anna vagerenuM lAMbA kALa sudhI rakSaNa karavuM azakya hovAthI tenI kALaavadhimAM ja ArogI levuM joie. anyathA kAlAtikrAMta AhAramAM jIvotpatti thavAthI hiMsAno doSa lAge che. AjanA samayamAM DokTaro paNa samayAnusAra bhojana karavAnI salAha ApatAM hoya che. (1. jeno saMgraha nathI thayo te 2. prAyazcittavizeSa) chedasUtramAM thayela doSonA nirAkaraNa mATe daMDarUpe prAyazcittonuM kathana karavAmAM Avela che. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ke zrAvikAe je prakAranA doSanuM sevana karyuM hoya, je tIvra, madhyama ke utkRSTa pariNAmasahita sevana karyuM hoya, temaja dravyakSetrakALAdine dhyAnamAM rAkhIne gItArtha guru bhagavaMta mAsika, dvimAsika, tramAsika yAvat chamAsikatAnuM prAyazcitta ApatAM hoya che. prAyazcitta lenAra AtmAe tadanusAra pApakSayanA hetue tapanuM AcaraNa karavAnuM rahe che. mana - saMvata (stra) (avirata strI, asaMyamI zramaNI) 135 - Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masaMnaLa - mana (ja.) (niHsaMgatA, anAsakti) AkAzamAM prAtaHkAle sUryanA kiraNo potAnA suvarNa raMgane pAthare che. saMdhyAkALe lAlimAM pAthare che. meghadhanuSa savarNa race che. tathA aMdhakAra gADha zyAmavarNathI AkAzane beraMga karI nAMkhe che. chatAM paNa gagana to A badhAthI alipta ane niraMjana hoya che. kevalajJAna prAptinI najIkanI avasthAe pahoMcelA AtmAnI sthiti paNa kAMika AvI ja hoya che. jagatanA koI bhAvo temanA pariNAmane bagADI zakatAM nathI. rAgadveSamAM lepAtAM nathI. teonI pratyeka pravRtti temanA anAsaktabhAvanI sAkSI pUre che. saMsAranA bhAvothI alipta evA mahApuruSone varamALA paherAvavA mokSalakSmI sadaiva tatpara rahetI hoya che. masaMgama - asaMyama () (1. saMyamano abhAva, sAvadyAnuSThAna 2. pApakAryathI anivRtti, saMyama virAdhanA 3. ajJAna, bALabhAva) AcArAMgasUtramAM kahevuM che ke "virAdhanAnA svabhAvavALI je paNa pravRtti hoya te asaMyama che." sattara prakAranA asaMyamamAM mana, vacana ane kAyAnA asaMyamano samAveza thAya che. vacana ane kAyAmAM asaMyama to pachI Ave che. tenI pahelA asaMyamano uddabhava manamAM thato hoya che. AthI jarUrI bane che manane asaMyamamAM jatuM rokavuM. jenA citte asaMyama para vijaya meLavyo che tenA vacana ane vartana banne saMyamita ja haze. te hamezAM sadanuSThAnamAM ja pravRtti karanAra hoya che. asaMjamakara - asaMyamakara (tri.) (asaMyamI, sAvadha pravRtti karanAra) AdhAkarmI Adi sadoSa gocarI vahoranAra temaja cAritraghAtaka anya doSone sevanAra zramaNa jeTalA doSI che. teTalA ja temane asaMyamamAM sAtha ApanAra gRhastha paNa doSI che. zrAvakane sAdhunA mAtA-pitA kahyA che. ane koI mAtA-pitA potAnA putranuM ahita kyAreya paNa na icche. je pravRttithI sAdhujIvananuM adhaHpatana thAya tevA kAryamAM gRhastha kyAreya bhAgIdAra banatA nathI. sAdhu nimite sAvadya pravRtti karanAra gRhastha svayaM to DUbe che. sAthe sAthe eka cAritrI AtmAne paNa DUbADe che. asaMjamaTThANa - asaMyamasthAna (na.) (asamAdhi sthAna) jenAthI AtmAnI adhogati thAya tevA nimittone zAstramAM asamAdhi sthAna kahelA che. vyavahArasUtramAM kaheluM che ke AvA asamAdhi sthAno deza, kALa, puruSabhede aneka prakAranA hoya che. AthI nizcita bhedonuM kathana karavuM azakya che. jIve svayaM vivekabuddhie nirNaya karavAno rahe che ke A nimitta mArI unnati karanAra che ke adhogati karanAra che. jo te asamAdhijanaka hoya to jANI levuM ke te asaMyamasthAna che. mumukSu AtmAoe AvA asaMyamasthAnothI sadaiva dUra rahevuM joie. asaMjamapaMka- asaMyamapaGka (puM.) (jIva virAdhanArUpa kAdava) saMjaya - mahaMta (u.) (1. asaMyamI, mithyASTi 2. avirata samyagdaSTi 3. gRhastha 4, saMyamavirAdhaka, pArzvasthAdi sAdhu) sArI bhikSAnI prApti arthe, suMdara upakaraNo tathA vastronI lAlasAe pravrajita hovA chatAMya gRhasthonuM kArya karanAra sAdhu asaMyata che. eka gRhasthano saMdezo bIjA gRhasthane pahoMcADyo te sAdhudharma mATe anucita che. tenAthI asaMyamanuM poSaNa ane saMyamanuM zoSaNa thAya che. sAdhu te rAjA che ane rAjA kyAreya dAsanA kArya karato nathI. asaMjayapUyA - asaMyatapUjA (strI.) (mithyAdaSTi brAhmaNAdinI pUjA, asaMyamIno sakArAdi karavo) asaMyatI pUjA daza AzcayamAMnuM eka Azcarya che. jinamatathI anyamatane anusaranAra evA mithyAdaSTi jIvone asaMyatI kahelA che. tevA asaMyamI AtmAonI sevA, pUjA, prazaMsA karavI te asaMyata pUjA che. A avasarpiNI kALanA navamA ane dazamAM 136 - Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkaranA vaccenA samayamAM jyAre tIrthano viccheda thayo tyAre AvA mithyAdharmIonI bolabAlA vadhI gai. loko saddharmano tyAga karIne hiMsAdharmamAM pravRtta thavA lAgyA. tevA dharmano pracAra karanAra netAne zreSTha ane uddhAraka mAnavA lAgyA. temano satkAra, sanmAnAdi karavA mAMDyA. A pravRttine zAstramAM asaMyatI pUjA tarIke ullekhita karIne Azcarya gaNavAmAM Avela che. raMga - a zvana (pu.) (caudamAM anaMtajina samakAlIna airAvatakSetranA tIrthaMkara) asaMjoettA - asaMyogayita (tri.) (saMyoga nahi karAvanAra) 4norm() - saMyogin (.) (1. saMyogarahita 2. siddha jIva) mATIno saMyoga taravAnA svabhAvavALA tuMbaDAne DUbADe che. kadAgrahano saMyoga jIvane satya tarapha AgaLa vadhavA deto nathI. svajanono sarAga saMyoga mANasane mohAMdha banAvI mUke che. karmano saMyoga jIvanA svabhAvamAM vikRti utpanna karanAra hoya che. Ama saMsAranA pratyeka saMyoga jIva mATe ekAMte anarthanuM kAraNa banatA hoya che. je divase jIva sarvasaMyogone mUkIne AtmakalIna bane che tyAre te siddha, buddha, mukta, niraMjana ane nirAkAra svarUpane prApta kare che. asaMThaviya - asaMsthApita (tri.) (saMskArarahita) mAtA-pitAdi vaDIlonuM sanmAna karavuM te saMskAra che ane temanI upekSA karavI te vikAra che. potAnA kArya pratye vaphAdAra rahevuM te saMskAra che ane kArya pratye beimAnI karavI te vikAra che. svIkRta dharmanuM pAlana karavuM te saMskAra che ane temAM chidro gotIne doSone sevavuM te vikAra che. vicAravAnuM pote che ke ApaNe saMskArI chIe ke saMskArarahita? mar (ni) saMvara - sannipasaMvaya (.) (AhArAdi sannidhino saMgraha na karavo te) sAdhune sUryAsta thavAnI be ghaDI pUrve ghaDAmAM rahela pANIno paNa tyAga karavAno hoya che. to pachI mIThAi, khajUrAdi AhArano saMgraha to sutarA tyAjya che. paknIsUtramAM paNa sAdhunA vizeSaNamAM eka vizeSaNa che maNasiMghaarthAta AhArAdino saMgraha na karanAra. mahaMta - gaNa (u.) (1. avidyamAna 2. asatya, khoTuM 3. asuMdara, azobhana) suMdara sajAvelA gharamAM gaMdakI thAya to tarata ja ApaNuM mana bagaDI jAya che. te kacaro satata kheMcyA kare che. vicArIe chIe ke A kacarAnA kAraNe gharanI suMdaratA naSTa thai jAya che. mATe tene sApha karavAnA badhA ja prayatno karavA lAgIe chIe. gaMdakInA kAraNe gharanI bagaDelI zobhA ApaNane dekhAya che. kiMtu jJAna-darzana-cAritrAdi guNothI yukta AtmA para avaguNorUpI kacaro lAgavAthI je asuMdaratA phelAyelI che te koI divasa dekhAya che kharI? 43mjo (2) (azAMta, krodhAdi kaSAyone jeNe upazamAvela nathI te) jema durgadhapUrNa ukaraDo je sthAnamAM rahelo hoya che. teTalA sthAna ane tenA vAtAvaraNane pradUSita karI mUke che. tema krodhAdi kaSAyothI vyApta jIva potAnA AtmAne tathA tenI najIka rahela anya jIvone paNa azAMta karI de che. udayaratna mahArAje paNa krodhanI sajajhAyamAM krodhane haLAhaLa viSa samAna kahelo che. vivekI puruSo AvA krodhanuM nirAkaraNa karavAmAM sadaiva prayatnazIla hoya che. 137 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahaMtajJa - sannati (f) (putrAdi saMtatino abhAva, ziSyapraziSyAdi paraMparAnI anutpatti) caramatIrthapati paramAtmA mahAvIradevanI prathama dezanA niSphaLa gai. te itihAsamAM AzcaryarUpe vaNAi gai. paramAtmAnI dezanAmAM manuSyo nahotA evuM nahotuM. deva, devI, tiryaMca, manuSyo ema bAreya parSadA to hatI. paraMtu zAsana sthApavA mATe joItA gaNadharayogya evo koi AtmA ja nahoto. koinA cittamAM cAritranA pariNAma jAge tevA jIvano abhAva hato. saMtatino abhAva hovAthI paramAtmAe mAtra eka kSaNa dezanA ApIne tenI samApti karI dIdhI. saMtA - (1). (1. asatya, khoTuM 2. asuMdara) skUlanI aMdara eka suMdara prArthanA gavaDAvAmAM Ave che. "UMDA aMdhAre thI prabhu parama teje tuM laI jA, asatyamAMhethI prabhu paramasatye tuM laI jA' A prArthanA ApaNe sau jANIe chIe ane mAnIe paNa chIe ke, ApaNuM astitva atyAre asatya, hiMsA, corI, mAyA, krodhAdi aMdhakArathI gherAyeluM che. te aMdhakAramAMthI bahAra kADhavAnuM sAmarthya jo koi dharAvato hoya to te izvara ja che. paramAtmAnuM zaraNuM ja ApaNA astitvane TakAvI zake che. ane A ja sanAtana satya che. svIkAravuM na svIkAravuM te potAnA para nirbhara kare che. *mata# (ki.) (azAMta, krodhAdi kaSAyone jeNe upazamAvela nathI te) saMtA - sattata (2) (rAgAdinI pravRtti) nizcayanayanI dRSTie to prazasta rAgAdi janaka pravRttiono paNa niSedha pharamAvelo che. rAga aprazasta hoya ke prazasta hoya ekAMte rAgAdi mokSamArgamAM bAdhaka hovAthI te paNa tyAjaya ja che. AthI ja to kevalajJAnanI saMpUrNa yogyatA hovA chatAM paNa vI...bhunA prazasta rAganA kAraNe gautamasvAmIne sarvajJatA pragaTa thatI nahotI. asaMtAveta -- akSata (I.) (nirvastra tIrthaMkara, vastrAvasthArahita tIrthaMkara). dIkSA kalyANakanA samaye tIrthakara bhagavaMto sAMsArika saMbaMdho, saMpattio, AbhUSaNono to tyAga kare ja che. sAthe sAthe temanA zarIra para rahela vastrono paNa sarvathA tyAga kare che. arihaMta paramAtmA jyAre vastrono tyAga kare che te samaye indro temanA zarIra para svakartavyarUpa devadUSyane sthApe che. A devadUSya tIrthakara bhagavaMtonA zarIra para yAvajIva sudhI rahetuM hoya che. kiMtu paramAtmA mahAvIradevanA zarIra para A devadUSya mAtra cha mAsa rahyuM. brAhmaNane vastranuM dAna karyA bAda teo mokSamAM gayA tyAMsudhI nirvastra rahyA hatAM. akhaMti - satti (R.) (azAMti, dukha) mahAtmA vinobA bhAvee potAnA pustakamAM lakhyuM che ke jainadharma e mAro sauthI priya dharma che. temAM jaNAvela niyamo, AcAro atyaMta saTIka che. mane vizvAsa che ke azAMtipUrNa A vizvamAM jyAre paNa zAMti sthapAze tyAre jaina dharmanA mArge ja sthapAze. jainadharmanuM ja temAM mahattvanuM yogadAna haze. eka jainetara saMtanA mukhe jinadharma mATeno Avo ahobhAva joine hRdaya gadagadita thaI javuM joIe. ApaNe bhAgyazALI chIe ke janmathI ja AvA sarvotkRSTa dharmanI ApaNane prApti thai che. kohInura hIrAne meLavIne je AnaMda thAya tenAthI kaI ghaNo AnaMda jina dharmane pAmIne eka dharmIne thatI hoya che. raMthas - asaMta () (azakta, asamartha, sAmarthyahIna) 138 - Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThTha, aDhamAdi tapa karavAnA kAraNe glAna thayela zaktihIna thayela asamartha sAdhu traNa prakAre kahela che. 1. tapamArgamAM prAraMbhathI ja thAkI janAra 2. utsAhapUrvaka tapano prAraMbha to karyo hoya kiMtu aDadhe raste pahoMcatA ja teo AgaLa javA asamartha banI jAya. tathA 3. caDhate pariNAme tapanA madhyamArgane oLaMgI gayela aMtima caraNe pahoMcatA pahelA ja azakta banI jAya tevA sAdhu adhvottara asamartha kahelA che. asaMtharaNa - asaMstaraNa (na.) (1. nirvAhano abhAva 2. paryApta lAbhano abhAva 3. azakta avasthA, asamarthatA) ekvAra cAturmAsa praveza karyA bAda sAdhune vihArano sarvathA niSedha karavAmAM Avela che. paraMtu keTalAka apavAda AvI paDe to cAlu comAse paNa sAdhune vihAra karI javAnI zAstramAM AjJA pharamAvelI che. te apavAdomAM eka apavAda che durbhikSa. je kSetramAM sAdhu comAsuM hoya tyAM varasAdanA abhAve gocarI maLavI paNa durlabha banI jAya. svAdhyAya ane saMyama pAlana pUratI bhikSA paNa na maLe to tevA nirvAhanA abhAvavALA sthAnano tyAga karIne zramaNoe tAtkAlika vihAra karavo evo zAstrAdeza che. anaMthamALa - (saMtharAMta) - saMtarana (vi.) (gaveSaNA nahi karato) zAstramAM sAdhu mATe aneka vizeSaNo vAparavAmAM AvelA che. temAMnuM eka vizeSaNa gaveSaka tarIke paNa Ave che. nirdoSa Ahara, pANI, vasati ke upakaraNa mATe sAdhu eka gAmathI bIje gAma, eka gharathI bIje ghara bhramaNa karatA hoya che. agADha kAraNo vinA nirgathamuni kyAreya paNa doSita AhArAdine grahaNa karatAM nathI. cAritranI rakSA mATe je sAdhu AhArAdinI gaveSaNA karato nathI tene zAstramAM agaveSaka ane asaMyamakara kahela che. asaMthuya - asaMstuta (tri.) (asaMbaddha) masiddha - vizva (2) (saMdeharahita, niHzaMka) saMthArAporasIsUtramAM kaheluM che ke "aDhAra doSarahita arihaMta bhagavaMta ja mArA deva che. paMcamahAvratadhArI jinAjJApAlaka zramaNa ja mArA guru che. tathA sarvajJabhASita dharma e ja sAco dharma che. e prakAranI saMdeharahita mati te samyakta che.' arthAt A jagatamAM deva, guru ane dharma e ja paramatattva che evI svIkRti te samyaktanI nizAnI che. samyatvI AtmA anyadharmanA mahotsavo, camatkAro joine aMjAi jatAM nathI. masaMviddhatta - avighatva (7). (1. niHzaMkapaNuM, agiyAramo vacanAtizaya 2. saMzayadoSarahita sUtraguNa) araviyAya - saMdhivanatA (ru.) (saMdeharahita spaSTa vacana bolavuM te, eka prakAranI vacana saMpadA) spaSTatAno abhAva, akSaronuM eka bIjAmAM mizraNanA kAraNe apragaTa akSaronuM uccAraNa tathA vivalita arthonI bahulatAe vacana saMdehayukta bane che. A traNeya doSonA tyAgapUrvaka bolAyela vacana asaMdigdha vacana kahevAya che. tIrthakara bhagavaMtanI vANI sadaiva saMdehadoSarahita ane sarvajIvone sugamatAe bodha thanArI hoya che. saMtI - saMtIna (1) (jenA mATe paMdara divasa sudhI jaLamAM musApharI karavI paDe tevA siMhaladvIpAdi sthAna, bharatInA samaye pANImAM DUbe nahi tevA dviIpa) pUrvanA kALamAM jayAre Trena ke plenAdinI vyavasthA nahotI tyAre loko samudra mArge potAno vyApAra karatAM hatAM. vahepArIo potAnI vastuonA vecANa, uttama lAbha tathA vividha kautuka jovA mATe tibeTa, zrIlaMkA, siMhaladvIpAdi sthAnomAM vahANo dvArA -139 - Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - musApharI karatA. eka sthAnethI bIjA sthAne javA mATe teone dasa divasa, paMdara divasa lAgI jatAM. ghaNI vakhata to samudramAM vipna Ave to mahinAo paNa lAgI jatAM hatAM. AvA samaye paNa jainazrAvako jinadarzana vinA na rahevAya te hetue siddhacakra bhagavaMtano gaThTho sadaiva sAthe rAkhatAM ane dararoja prAtaHkALe tenuM snAtra ane pUjana karatAM hatAM. madhara - azvima (u.) (akhaMDa, saMdhirahita) kevalajJAna nirvikalpa arthAta abheda tathA apratipAti hovAthI akhaMDa jyotasamAna kahela che. jyAre zeSa cAra jJAna savikalpa arthAtu bhedayukta ane pratipAti arthAtu AvIne pAchA cAlyA janArA kahelA che. asaMpautta - asaMprayukta (tri.) (nahi joDAyela, sAthe na hoya te). abhavyano AtmA UccakoTinA cAritranuM pAlana karavA chatAM mokSane prApta karI zakato nathI, kemake tenI ArAdhanA, sAdhanA, dhyAnAdi mAtra dekhADAnuM ja hoya che. hRdayathI te dharma sAthe joDAyela hoto nathI. jema AMgaLI para rahela nakha AMgaLI sAthe hovA chatAMya tenAthI vegaLA hoya che. tema dharmanuM pAlana karavA chatAM paNa tenuM hRdaya dhArmika hotuM nathI. moja -- saMprayoga (6) (viyoga, saMyogano abhAva) saMparahiyau () - saMkaditAtma(.) (ahaMkArarahita, madarahita, nirabhimAnI) sAco jJAnI te nathI jeNe zAstrono abhyAsa karIne prakAMDatA prApta karI hoya. sAco jJAnI to te che je jJAna prApta thayA bAda vinamratA, nirabhimAnatAdi guNothI yukta hoya. kerIothI jhUlato AMbo kadI UMco nathI thato. te to haMmezAM jhUkIne AvatAM jatAM rAhagIrone AnaMda ApanAro hoya che. asaMpagahiyayA - asaMpragRhItA (strI.) (AcArya saMpadAno eka bheda, abhimAnarahita, madarahita) vyavahArasUtramAM lakhyuM che ke "huM AcArya chuM. huM bahuzruta chuM. huM tapasvI chuM. huM jAtivAnuM chuM vagere ahaMkArathI je phUlAto nathI. je utsAhIta thato nathI te asaMpragRhIta che.' tene AcArya bhagavaMtanI guNasaMpadAmAMno eka guNa gaNavAmAM Avela che. maiAda - saMghaprada () (1, abhimAnano abhAva 2. vAcanA saMpadAno eka bheda) saMpatta - maia (ra.) (1. asaMlagna, nahi lAgela 2. prApta nahi thayela). rAga jIvane bezuddha banAve che. vairAgya jIvane vizuddha banAve che. rAga jIvane je vastu prApta nathI thaI tenA pratye paNa rAgI kare che. vairAgya je vastu prApta thai che tenA pratye paNa jIvamAM tyAgabhAvanA ujAgara kare che. rAga jIvane saMsAranA vamaLamAM jakaDI rAkhe che. vairAgya jIvane siddhinA sopAna sara karAve che. vicAravAnuM tamAre che. tamAre rAganA tAMDavamAM taNAvuM che ke pachI vairAgyanA madhura rAga AlApavA che. saMpatti - asaMtta (a.) (prAyazcittanA bhArane vahana karavAmAM asamarthatA) nizIthacarNimAM kaheluM che ke "gurubhagavaMta pAse prAyazcitta grahaNa karavA mATe be prakAranA jIva Ave che. 1. samartha ane 2. asamartha, banne jIvoe eka sarakhA doSanuM sevana karyuM hoya. temaja zAstramAM tenA mATe je prAyazcittanuM vidhAna karyuM hoya tenuM pAlana - - - - 1400 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM eka jIva asamartha hoya, tevA samaye gItArtha sAdhu asamarthana mAsalaghunuM prAyazcitta Ape tathA samarthana mAsagurunuM prAyazcitta Ape. jethI AlocanA lenAranI buddhi dharmamAM sthira rahe.' masaMpaki - masaMpraSTi (.). (harSarahita, AnaMda vagarano). A saMsAranI paraMparA che ke rUpa, dhana, jJAna, kuLa AdimAM zreSTha hoya teo potAnAthI hIna jAti, jJAna, dhanAdi vALAonuM niraMtara apamAna karatAM hoya che. teo temane nIcA dekhADavAmAM, dhikkAravAmAM potAnI mahAnatA samajatA hoya che. temAM teone AnaMda Avato hoya che. uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che ke nigraMtha sAdhu jAti, kuLAdinI apekSAe hIna lokone dhikkAravAmAM ke temanuM apamAna karavAmAM harSa vagarano hoya che. tema karavAmAM teo utsAhIta hotAM nathI. jinadharmamAM prasannacaMdra, udAyI vagere rAjarSio jo sAdhu banyAM che. to metArya jevA hInakuLamAM janmela AtmAo paNa pravrajita banIne kalyANa sAdhyuM che. mapura - mapuTa () (paraspara nahi maLela, khulluM) saMsAramAM sukha ane zAzvatatAba eka nadInA be kinArA che. jeo paraspara kyAreya maLyA nathI ane maLavAnA paNa nathI. jayAM AyuSya ja kSaNabhaMgura che tyAM sukha zAzvata kevI rIte hoI zakavAnuM? je jIva AvuM jANavA chatAM paNa tenI cAhanA kare che. tene jJAnI bhagavaMto mUrkha ane nAdAna gaNe che. saMpara - saMskura (2) (khulluM, nahi DhAMkeluM) je bhojananA pAtra para koipaNa prakAranuM DhAMkaNa DhAMkeluM na hoya, tevA bhAjanamAMthI apAto AhAra sAdhu mATe vajarya kahelo che. tevA AhArane sAdhu grahaNa karatAM nathI, kemake tevA khullA pAtramAM sUkSma jIvo AvI paDavAnI saMbhAvanA rahela che. temaja jo koI jherI jIvajaMtu paDeluM hoya ane tevo AhAra sAdhu vApare to AtmaghAtano prasaMga bane che. mATe tevA AhArano sAdhu niSedha saMjaddha - saMddha (u.) (asaMbaddha, nahi joDAyela) jema bALakane ramADavA mATe rAkhela AyA bALakane khavaDAve, pIvaDAve, ramADe, lAlanapAlana kare. paraMtu jeTalo prema ke hAla potAnA bALaka pratye hoya teTalo prema zeThanA saMtAna pratye rAkhatI nathI. tema samyavI zrAvaka saMsAramAM rahyo chato sAMsArIka javAbadArIone mAtra bAhyabhAvathI vahana kare che. AMtarIka rIte to kAdavamAM khIlelA kamaLanI jema nirlepa ja hoya che. te mohamamatAthI saMsAra sAthe joDAyela hoto nathI. saMdhuddha - saMvRddha (3.) (bodha nahi pAmela, tattvano ajANa) asaMyaMta - aSAnta () (brAntirahita, bhrama vagarano, sthiracitta) asaMbaddha tathA vyavahAraviparIta pravRtti karanArane loko asthiracitta ke pAgala samaje che. kemake tevI pravRtti eka pAgala ja karI zake che. je vivekI che, sthiracitta che ane vyavahArajJa che. te kyAreya paNa hetu vagaranI pravRtti karato nathI. tevI ja rIte pUjA, pratikramaNa, paDilaheNa, pauSadhAdi sadanuSThAno je saMbhrAMtapaNe, utsuktAsahita kare che. tene jJAnI bhagavaMto asthiracita gaNe che. kemake dharmajJa ane ziSTapuruSa kyAreya paNa koi kriyA upayoga vinA karato nathI. tenuM citta sthira ane abhrAMta hoya che. - majhama (I.) (bhaya na pAmavuM, bhayano abhAva) 141 - Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastu, prasaMga ke nimitta jeTalA bihAmaNAM nathI hotAM tenA karatAM vadhu tenA vicAro vadhu bihAmaNA hoya che. bhayanA vicAro mANasane vadhu bhayabhIta karI detA hoya che. AthI jo bhayane jItavo hoya to sau prathama tamArA mana para kAbU meLavavo jarUrI che. jo manane kAbUmAM karavuM hoya to paramAtmAe batAvela mArga para cAlavuM Avazyaka che. je vIrapuruSo te mArge cAlyA che teoe sarva prakAranA bhaya para vijaya meLavyo ja che. temane koipaNa prakArano bhaya bhayabhIta karI zakato nathI. asaMbhAvida - asaMbhAvita (tri.) (saMbhavane nahi karanAra, nahi thanAra) saMsAranuM A sanAtana satya che ke je janma pAme che tenuM mRtyu avazya thAya che. pUrvanA anaMtakALamAM anaMtA jIvo cAlyA gayA hatAM, vartamAnamAM keTalAya jIvo jAya che ane AvanArA bhaviSyamAM paNa jIvo nize mRtyu pAmIne cAlyA jaze. saMsAramAM rahIne tene rokavuM asaMbhavita che. arthAt niSphaLa che. ekamAtra mokSa ja teno upAya che. jayAM janma pAmyAM pachI AtmA kyAreya mRtyu pAmato nathI. saMda - amada() (devAdikata upasargamAM saMmoha na pAmavuM, mUDhatAno abhAva) aupapAtikasUtramAM asaMmohanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "devAdi dvArA mAyA dvArA karAyela upasargamAM, sUkSmapadArthane avabodhavAmAM tathA rAgadazAmAM mUDhatAno abhAva te asaMmoha che. A traNeya avasthAmAMthI koIpaNa avasthAmAM vartatA jIve tattvavicAraNA dvArA saMmohadazAno ghAta karavo joie.' mamaMtraNa - saMttarNa () (jene bolI na zakAya te, vANIno viSaya na hoya te) asaMloya - asaMloka (puM.) (1. aMdhakAra 2. prakAza vagaranuM, prakAzanA abhAvavALuM) sUryano prakAza jeTalo Avazyaka ane lAbhadAyI che teTaluM ja lAbhadAyI ane Avazyaka aMdhakAra paNa che. sAMsArika jIvone dainika kAryo karavA mATe sUryaprakAza sahAyaka bane che. tema aMdhakAra yaugika ArAdhanA, sAdhanA tathA dhyAna karavA mATe yogIone sahAyaka bane che. subhASitomAM paNa kaheluM che ke AkhuM jagata jyAre UMghe che tyAre yogIpuruSo ArAdhanA, sAdhanA karavA jAgatAM hoya che. makaMvara - saMvara (pu.). (Azraya, pApothI na aTakavuM te) sthAnAMgasUtranA chaThThA sthAnamAM kahyuM che ke "asaMvara arthAt AzravaNa prakAranA che. pAMca iMdriya ane chaThuM mana A chae iMdriya ane no idriyanA sukha mATe asadupravRttiomAM pravRtta rahevuM te asaMvara che.' iMdriyaparAjaya zatakamAM kahyuM che ke "kAbUmAM nahi karela iMdriya ane noiMdriyarUpI azva jIvane balAtkAre durgatimAM kheMcIne laI jAya che." mavattira - saMvatrita (ra) (?). (1. nahi vaLela 2. nahi vadhela) avikA - avina (u.). (asaMvigna, zithilAcArI, pArthasthAdi sAdhu) AcAromAM je zithila hoya. dharmAcaraNamAM pramAda karatA hoya tevA sAdhune zAstramAM asaMvigna kahelA che. A asaMvigna sAdhu paNa be prakAre hoya che. 1. saMvigna pAkSika ane 2. asaMvignapAkSika. prathama prakAranA sAdhu svayaM to AcAronuM pAlana nathI karatAM. kiMtu jeo zuddhAcAra pAlaka che temanA prazaMsaka ane potAnA AcaraNanA niMdaka hoya che. teo haMmezAM susAdhunI samAcArInA prarUpaka hoya che. jyAre bIjA prakAranA pArthasthAdi sAdhuo zithilAcArI hovA uparAMta jeo zuddhAcAranA pAlaka che temanI jugupsA ane niMdA karanArA hoya che. 142 - Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMviggapakkhiya- asaMvignapAkSika (paM.) (zithilAcArI, pArthasthAdi sAdhu) asaMvibhAga - asaMvibhAga (puM.) (saMvibhAgano abhAva, samAna bhAga na pADavA te) kudaratano eka niyama che ke mANasa je paNa kamAya che ke meLave che. temAM jagatamAM rahela anyajIvono paNa bhAga rahelo che. teNe meLavela lAbhamAM bIjA jIvonuM paNa nasIba zAmila che. AthI vyaktie dharma, svajano, garIbo, dukhIyAo tathA abola prANIone teno bhAga ApIne zeSa bacela bhAga potAnA mATe rAkhavo joIe. jeo te pramANe sarakhA bhAge vaheMcyA vinA svaya eklA ja badhuM bhogave che. teo vizvAsaghAtInI koTImAM Ave che. vimaif() - vimagina (.) (AhArAdi sarakhA bhAge na vaheMcanAra) jema gRhastha pote banAvela AhArAdi sAdhune vahorAvIne pachI pote vAparavAno niyama che. tema sAdhue paNa gaveSaNA dvArA prApta nirdoSa AhAra samudAyamAM rahela AcArya, glAnAdine tenA mATe pUchavAno niyama che. teo niSedha kare tyArabAda te AhAradi svayaM vAparavAnA hakadAra bane che. tema na karatAM lAvela AhAra eklA vAparavA besI jAya temane asaMvibhAgI kahelA che. dazavaikAlikasUtramAM lakheluM che ke asaMvibhAgI sAdhuno nizca mokSa thato nathI. saMgs -- mahaMta (a.). (jeNe AzravanA dvAra rokyA nathI te, hiMsAdi sthAnothI anivRtta, iMdriya ane noiMdriyamAM asaMyata) zarIramAM atulabaLa hoya, unmattatAdi durguNo hoya ane jenA para koI lagAma kasavAmAM nathI AvI tevo azva kumArge gayA vinA raheto nathI. tema AtmAmAM ekato anAdikAlIna durguNo bharelA paDyA hoya, azubhanimittonuM satata sevana karato hoya tathA iMdriyone haju sudhI saMyata nathI karI tevo AtmA unmArgagAmI banyA vinA raheto nathI. asaMsaiya - asaMzayita (tri.) (saMdeharahita, zaMkArahita) saMsadR - saMkR8 (2) (1. anya AhAramAM nahi maLela 2. nahi kharaDAyela, nahi lepAyela) bhikSA be prakAranI che saMskRSTa ane asaMsRSTa, saMsRSTano artha che kharaDAvavuM ke mizrita thavuM. eka sacitta AhArathI lepAyala camacA, vATakI, bhAjana ke hAtha dvArA sAdhune je bhikSA apAya te saMsRSTabhikSA bane che. tevo AhAra sAdhu mATe varSa gaNela che. tui je sacitta AhArAdi anya camacA Adi vaDe kharaDAyela ke mizrita nathI tevA AhArAdi sAdhune kacya bane che. saMkuvara - makRSTavara (kuM.) (asaMtRSTa bhikSA grahaNa karanAra, abhigrahavizeSadhArI sAdhu) masaMg - mai (strI) (piDeSaNAno prathama prakAra, hAtha ane pAtra na kharaDAya te rIte bhikSA levI) gocarI janAra sAdhune bhikSA kevI rIte grahaNa karavI tenuM paNa jJAna hovuM Avazyaka che. bhikSA ApanAra dAtA bALathI laine vRddhAvasthA sudhInA aneka prakAranA hoya che. bALa ke vRddha vyakti gocarI vahorAvatA hoya tyAre hAthakaMpanAdie AhAra sAdhunA hAtha upara paDe ke pachI pAtra kharaDAya to tenI pAchaLa bIjI paNa virAdhanAnI saMbhAvanA rahetI hoya che. AthI tevA samaye sAvacetI vAparIne hAtha ke pAtra na kharaDAya te rIte bhikSA grahaNa kare. te rIte grahaNa karela bhikSAne asaMtuSTA kahevAya che. 143 - Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMha - asaMha (3) (1. saMsargarahita, saMbaMdharahita 2. apratibaddha, Asatirahita) zAstramAM sAdhue kevA prakAranI vasatimAM utaravuM joIe tenuM vizadavarNana karavAmAM Avela che. temAM jaNAvelA aneka prakAramAM eka bheda Ave che asaMtabhUmie sAdhue vAsa karavo joie. saMsakta arthAt saMbaMdha, paricaya. jyAM AgaLa strI, napuMsaka temaja pazuono saMsarga na hoya tevA sthAnomAM sAdhue rAtavAso karavo ucita che. strI vagereno paricaya thavAthI cittamAM rAga utpanna thAya che. je cAritrano nAza kare che. AthI tevA sthAno sAdhue tyajavA joIe. saMsaya - asaMya () (nizcita, saMdehano abhAva) sau prathama tattvamAM zaMkA thavI ja na joie. kiMtu alpabuddhivazAta saMdeha thavo sAmAnya che. saMdeha thAya to gItArtha guru pAse tenuM samAdhAna meLavIne nizcita thai javuM joie. eTaluM khAsa dhyAna rAkhavuM ke zaMkA sAthe kadAgraha bhaLavo na joIe. jo zaMkA sAthe kadAgraha maLI jAya to AtmAnitavanI koTimAM pravezI jAya che. itihAsa tapAsI juo zaMkAvALA jIvonuM samAdhAna thayeluM che. paraMtu jeo kadAgrahI banI gayA teo dharma ane siddhithI vaMcita rahI gayA. mahaMR -- saMsAra (!) (saMsArano abhAva, mokSa) zAstramAM yoganI aneka prakAranI vyAkhyA karavAmAM AvelI che. temAM eka vyAkhyA A pramANe karela che. "seLa yojanayoja:' arthAtu je mana, vacana ane kAyAnI pravRtti tamane mokSa sAthe joDI Ape te pratyeka pravRtti yoga bane che. tame je vicAro cho, je bolo cho ke kAyA dvArA je AcaraNa karo cho. te pratyeka kriyA mokSa apAvanAra hovAthI yoga ja che. asaMsArasamAvaNNa - asaMsArasamApana (puM.) (siddha, mukta, mokSane pAmela) mokSane prApta jIvo mATe siddha, mukta, buddha jevA aneka nAmo vaparAya che. temAM eka nAma kRtakRtya paNa Ave che. teno artha thAya che jeNe karavA yogya sarva kAryone saMpanna karyA che te jIvo kRtakRtya che. mokSa prApta karavA mATe jarUrI che aSTakarmano nAza. AtmavIryanA baLe sarva ghAtI ane aghAtI ema banne prakAranA karmono nAza karIne siddhazilAne prApta jIvo kRtakRtya che. masa - vira (tri.) (je karI na zakAya tevuM, azakya) jJAnI bhagavaMtoe zAstromAM nagArA pITI pITIne kahyuM che ke maLela manuSya bhava atimUlyavAnuM che. teno sAcI dizAmAM upayoga karavo te manuSyanA potAnA hAthamAM che. kemake ekavAra manuSyabhava gumAvyA pachI punaH tenI prApti karavI azakya che. tenA mATe daza dRSTAMto kahelA che. je durlabha ane azakya jevA che. chatAM paNa zAstrajJa puruSo kahe che ke kadAca te dazadaSTAMtomAM kahela azakya vastuo zakya banI zake che. paraMtu ekavAra gumAvelo manuSyabhava pAcho maLavo atyaMta durlabha ane azakya che. kica - saMsjata (u.) (saMskAra nahi pAmela, saMskArarahita) Ajano mAnava dareka bAbatamAM ilekTrIsiTIno vaparAza karato thai gayo che. dADhI karavA mATe IlekTrIka lejhara, zAkabhAjIne rAkhavA mATe nIjha, TI.vI., gADI, voziMgamazIna, ilekTrIkano gaeNsa, sagaDI, gijhara. jyAM juo tyAM ilekTrIkanA sAdhano ane prasAdhano ja jovA maLaze. pAkazAstramAM kahela che ke je anna zuddhaagni para saMskAra nathI pAmeluM tevo AhAra zarIra mATe viSa samAna che. tevo AhAra zarIramAM baLa nahi rogane utpanna kare che. jenuM pariNAma Aje ApaNe sahu pratyakSa joie chIe. pUrve moTI uMmaranA loko ja bimAra paDatA hatAM. jyAre Aje bimArIne koi uMmarano bAdha rahyo nathI. 144 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asakyamasakkaya - asaMskRtAsaMskRta (tri.) (atyaMta saMskArarahita). sakSA - kathA (strI) (asuMdara kathA, azobhana kathA, kharAba samAcAra) zaheramAM TapAlI TapAla laIne Avyo. TapAla jenA nAme hatI tenA hAthamAM mUkIne ubho rahyo. vicAryuM ke sArA samAcAra haze to kAMIka bakSisa maLaze. mAlike kavara kholIne patra vAMcyo ane patnIne moTethI bUma mArI. sAMbhaLe che? gesa para tapelImAM garama pANI mUkaje. A sAMbhaLIne TapAlIne thayuM cokkasa kAMika mAThA samAcAra haze. ane te turaMta ja tyAMthI nIkaLI gayo. tenA gayA bAda patie vAkya pUruM karyuM. e pANImAM kaDaka cAnI bhUkI ane sAkara nAMkhaje. ApaNo dikaro enjinIyarIMgamAM pharsTaklAsa pharsTa Avyo che. vikasita zahero ane avikasita gAmaDAMomAM ATalo pharaka ke gAmanA loko potAnA sArA kharAba prasaMgomAM bIjAne sahabhAgI banAve. jyAre zaheranA loko potAnA paDozIne paNa tenI gaMdha na AvavA de eTalA ustAda. masalsariyA - matiyA (at) (kharAba ceSTA, azubha kriyA) jenA dvArA jIva naraka, nigodAdi durgati prAyogya karmono baMdha kare. te pratyeka kriyAne zAsakAra paramarSi bhagavaMta asalkiyA kahe che. jIvahiMsA, corI, jUTha, parigraha, mAyA, krodha, mAna, lobha A badhA asalkiyAnA asasthAno che. jyAM AtmA svayaM potAnA durbhAgyane lakhe che. je jIva haLukarmI che, dharma pratye rUcivALo che tathA satya prAptino jijJAsu che. te jIva durgatinA heturUpa asalkiyA ane tenA sthAnothI dUra rahe che. asakkiriyArahiya - asakriyArahita (tri.) (pApa vyApArarahita, hiMsAdi duzekharahita) masA - madiA ( f) (ta nAme prasiddha AbhIrakanyA) aNada - (I.) (mithyAbhiniveza, khoTI mAnyatA) paMcAzaka graMthamAM haribhadrasUri mahArAje asagrahanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "AptapuruSonA vacanane bAdhita arthono pakSapAta karavo te asadUgraha che. jenuM mithyAbhiniveza ke kadAgraha evuM anya nAma paNa che. A mithyAbhiniveza matimohanA prAbalyane kAraNe jina dharmamAM rahela cAritravaMta AtmAne paNa saMbhavI zake che. jamAli vagere tenA zAstraprasiddha udAharaNo che. manca - asatya (ja.) (satyathI viparIta, asatya, jUTha) eka nAnakaDuM jUTha tamArA svArthanI pUrti karI Apaze. eka jUTha tamane ekAdhika vastuno lAbha karAvI Apaze. eka jUThathI tame tamArA svajanone nAnImoTI sajAmAMthI bacAvI zakazo. paraMtu yAda rAkhajo ke khoTuM bolIne, bIjAne chetarIne ane koi sAcA mANasanI hAya laine tame vadhu divasa sukhI nahi rahI zako. gujarAtImAM kahevata che ne ke "pApa to chApare caDhIne pokAraze' asaccamaNajoga - asatyamanoyoga (puM.) (asabhUta ke viparIta arthonuM ciMtana karavuM te) jenI koi vidyamAnatA ja nathI ke je arihaMtapraNita tattvothI viparIta padArtha che tenuM ciMtavana karavuM te asatyamanoyoga che. asatyanuM AcaraNa karavA ke bolavAthI je karmabaMdha thAya che tenAthI kaidhaNo vadhAre karmabaMdha viparIta arthonA ciMtavanathI thAya che. yogazAstramAM kahevuM che ke trAjavAnI eka bAju jagata AkhAnuM pApa mUko ane bIjI tarapha asatyathI utpanna thayela pApa mUko. te bannemAM asatyanA pApano bhAra vadhI jaze. 145 - Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaccamosamaNajoya - asatyAmRSamanoyoga (puM.) (manoyogano eka bheda, satya nahi tema asatya paNa nahi evo manano vyApAra) A AMbAnuM udyAna che tevo vicAra ke vANI te asatyAgRSayoga che. kemake je udyAnane AMbAnuM kahyuM temAM AMbA sivAyanA vRkSo paNa vidyamAna hovAthI te satya paNa nathI ane asatya paNa nathI. AvA prakAranA vicArane asatyAgRSamanoyoga kahevAya che. prasannaTTa - satyavi (I.) (asatyabhASaNamAM ruci hovI te) tamane evA keTalAya loko jovA maLaze jemane juThuM bolavAmAM khUba majA AvatI hoya. teonA moDhethI koi divasa sAcuM sAMbhaLavA ja nahi maLe. koi ajANyo mANasa rasto pUchaze to tene khoTA raste caDhAvI deze. potAnI pAse eka rUpiyo na hovA chatAM bIjA pAse karoDo rUpiyAnI vAto karato haze. teone sAcuM bolavAmAM takalIpha paDatI hoya che. jyAre jaThuM bolavuM temanA mATe ramatavAta hoya che. zAstramAM AvAne asatyaruci kahelA che. asaccavaijoga - asatyavAgyoga (puM.) (asatya vacanayoga, vacanayogano eka bheda) asaccasaMdhattaNa - asatyasaMdhatva (na.) (asatyanuM 26muM nAma, asatya saMketo. asaccAmosA - asatyAmRSA (strI.) (je satya paNa nathI ane asatya paNa nathI te, vyavahAra bhASA) je bhASAmAM satya ane asatya banne mizrita hoya te bhASAne asatyAmRSA bhASA kahevAya che. dazavaikAlikasUtramAM AvI asatyAmRSA bhASA bAra prakAranI kahelI che. 1. AmaMtraNI 2. AjJApanI 3. yAcanI 4. pRcchanI 5. prajJApanI 6. pratyAkhyAnI 7. icchAnulomA 8. anabhigRhItA 9, abhigRhItA 10. saMzayakaraNI 11. vyAkRtA tathA 12. avyAkRtA. A bAreya prakAranI bhASAnuM vivaraNa dazavaikAlikanI TIkAmAM vizada rIte karavAmAM Avela che. asaccovAhisacca - asatyopAdhisatya (na.) (zabda ane artha sahitapaNe asatyanI upAdhivALuM asatya, vizeSasahita sAmAnya) asajjaM - asajjat (tri.) (saMga nahi karato) pANIno saMga jo dUdha sAthe thAya to te AhArane yogya bane che. ane jo te ja pANI kAdava sAthe bhaLe to aspRzya bane che. pANI enuM e ja che pharaka che to mAtra saMgano. tamAro saMgAtha, paricaya konI sAthe che te mahattvanuM che. jeno saMga vyaktine niMdanIya ane tyAjaya banAve tevo saMga sArA jIvananI apekSAvALA tathA samajadAra puruSo kadApi karatAM nathI. jeo durjano sAthe saMgati nathI karatAM teo kyAreya paNa dukhI thatAM nathI. asajjamANa - asajjat (tri.) (saMga nahi karato). jeo durjanonI saMgati nathI karatAM. jeo kAmabhogomAM kyAreya Asakta nathI thatAM tathA jeo sAMsArika bhAvomAM vahI nathI jatAM. tevA manuSyo manuja bhavamAM hovA chatAM deva samAna ja che. temanuM jIvana devakakSAthI jarAya utaratuM nathI. maksa - mAdhdha (f) (asAdhya, azakya) jemano svabhAva cIDIyo, kaMjUsa, kUra, jhaghaDAkhora, vAta vAtamAM vAMku pADavAno thai gayo hoya. je svabhAvane sudhAravo lagabhaga 146 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azakya banI gayo hoya. kadAca tevA vicitra svabhAvanA lokone dhyAnamAM rAkhIne ja lokokti banI hoya ke prANa ane prakRti sAthe ja jAya che. jIvanamAM te kyAreya badalAtAM nathI. dhyAna rAkhajo ke ApaNAM mATe to pAchaLathI AvuM nathI bolAtuM ne ! asApha - svAdhyAyiz2a (7) (svAdhyAyane aTakAvanAra kAraNavizeSa, batrIsa asajhAyomAMnuM koi eka). svAdhyAya te sAdhunA zvAsozvAsa samAna che. zAstronuM adhyayana thatuM rahe tyAM sudhI sAdhujIvananA bhAvaprANa jIvita rahe che. svAdhyAya te zramaNa jIvananuM eka abhinna aMga che. AvA svAdhyAyamAM khalela pADanArA, tene aTakAvanArA kula batrIsa kAraNo zAstromAM kahela che. tevA batrIsa kAraNo upasthita thaye chate sAdhune svAdhyAya karavAno niSedha karavAmAM Avela che. jema ke jyAM svAdhyAya karavAno hoya te sthAnamAM lohI, paru, mAMsa, mRtyu vagere thayuM hoya to te divasa asajhAyano gaNavo. arthAt te divase sAdhue Agamika zAstrono abhyAsa na karavo. te kAraNa dUra thaye chate punaH svAdhyAya karavAmAM koi bAdha nathI. masAlagiri - svAdhyAyani4i (.). (AvazyakasUtragata pratikramaNa adhyayanamAM bhadrabAhusvAmIe racela niyukti) maDha - 4(). (kapaTarahita, sajjana, rAgadveSarahita) zAstramAM azaThanuM svarUpa varNavatAM lakhyuM che ke saraLa svabhAvavALA azaTha puruSonA cittamAM jevuM hoya che. vacana paNa te pramANenuM ja hoya che. tathA je prakAranuM vacana hoya che temanI pravRtti paNa vacanane anusaranArI hoya che. arthAtu temanA vicAra, vANI ane vartanamAM viparItatA hotI nathI. AthI teo lokamAM vizvasanIya ane prazaMsanIya hoya che. jyAre mAyAvI puruSanA citta, vacana ane kriyA traNeya paraspara bAdhita hovAthI teo koinA paNa vizvAsapAtra banatA nathI. saharA - mazara#rA (6) (niSkapaTabhAve anuSThAna karanAra) jinazAsanamAM strItIrthaMkara nAmaka eka Azcarya thai gayuM. jinazAsana puruSa pradhAna che AthI te zAsananI sthApanA karanAra tIrthakara bhagavaMto paNa niyamAM puruSa ja hoya. kita A avasarpiNI kALanI covIsImAM ogaNIsamAM tIrthakara mallinAtha bhagavaMta puruSa tIrthaMkara nahi kiMtu strItIrthakara thayA. tenI pAchaLa mukhya kAraNa pUrvabhavamAM teoe karela karmabaMdha hato. pUrvanA bhavamAM cha mitroe eka sAthe tapa anuSThAna sAthe ane samAna karavAno nizcaya karyo hato. kiMtu vadhAre tapa karavAnI ane puNyabaMdha karavAnI lAlacamAM teo mitra pAse khoTuM bolIne vadhu tapa karatAM hatA. tapanA prabhAve tIrthakara nAmakarma to bAMdhyuM paNa strIvede. dharmAnuSThAna paNa niSkapaTa bhAve karavAnuM zAstrIyavidhAna che. azaThabhAve anuSThAna karanAra AtmAne yogAvaMcaka kahela che. samava - amAva (pu.) (amAyAvI, kapaTarahita) gaLa - mana (ra) (1, bhojana, AhAra 2. vRkSavizeSa) zAstramAM azananI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke 'mANa kSAMzamaritimAna'arthAtu je AhAra tatkAlamAM bhUkhane zamAve tene azana jANavuM. zAstra tenI AgaLa vadhatAM kahe che ke lokamAM bhUkhane zamAvanArA AhAra ghaNA badhA prakAranA che. paraMtu temAMthI kevo AhAra grahaNa karavo ane kayo grahaNa na karavo teno viveka manuSya pAse svayaM hovo joie. anyathA vivekabuddhine bAju para mUkIne je te khAnAramAM ane pazumAM koi ja aMtara rahetuM nathI. maHINI - aniksa() (bIjaka nAme vRkSavizeSa) 147 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (AhAradAna, bhojanadAna) sAdhune cAritrAcAranA pAlanamAM tathA karmanirjarAmAM kAraNabhUta evA AhAranuM dAna zAstramAM khUba vakhaNAyuM che. paramAtmA mahAvIradeve prathama nayasAranA bhavamAM sAdhune AhAranuM dAna karIne badalAmAM samaktinI prApti karI hatI. temaja AryA sulasAe caDhatA pariNAme AhAranuM dAna karIne tIrthakarakarmanuM bhAthu bAMdhyuM hatuM. to dararoja devalokamAMthI navvANuM peTIo jenA gharamAM utaratI hatI te zAlibhadranI samRddhi paNa mAsakSamaNanA tapasvI sAdhune Apela bhikSAne ja AbhArI hatI. asaNAiNimaMtaNa - azanAdinimantraNa (na.) (AhArAdinuM nimaMtraNa ApavuM te, maLela bhikSA vAparavA mATe guru Adine AmaMtraNa ApavuM te) sAdhune zvAsozvAsa levA, paccakhkhANa kayuM karavuM vagere gurune pUchIne ja karavAno zAstrAdeza che. AthI sAdhune maLela AhAra, upadhi, auSadhi, upakaraNAdi upara paNa guruno haka abAdhita che. zAstramAM kahela che ke maLela AhArAdi mATe sAdhue prathama gurune AmaMtraNa ApavuM joie. gurune vaMdana pUrvaka kahevuM joie ke he gurudeva! ApanI kRpAe mane bhikSA prApta thai che. AthI ApanA zarIrane anukULa hoya tevI bhikSA Apa grahaNa karo. tathA zAstramAM zrAvake savAre vaMdana karIne potAnA para anugrahArthe svagRhe bhikSAdi levA mATe sAdhune AmaMtraNa ApavAno AcAra pharamAvelo che. gaLa - mAni (). (1, vaja, iMdranuM Ayudha 2. AkAzamAMthI kharato agnino kaNa 3, vizeSa) mahArANA pratApanI oLakhANa apAvatuM hathiyAra che bhAlo. oraMgajhebane paraseve rebajheba karanAra zivAjI mahArAjanuM hathiyAra hatI mAM bhavAnInI talavAra. tathA devalokanuM Adhipatya bhogavanArA iMdranuM hathiyAra vaja lokamAM prasiddha che. A badhA hathiyAro svanI rakSA tathA parano vinAza karanArA kahelA che. jayAre caudarAjalokamAM zAMtino saMdezo ApanArA paramAtmA mahAvIranA kSamA, dayA, upazama vagere hathiyAro sva ane para bannenuM kalyANa karanArA kahelA che. asaNimeha -- azanimegha (pu.) (karAno varasAda) sa - makAna (strI) (baleMdranA lokapAla somanI cothI paTTarANI) mA (na) - jina (g.) (asaMjJI jIva, mananI saMjJArahita jIva) pUrvakALanuM jJAna, bhaviSyakALano bodha, smaraNAdi saMjJA jene hoya tevA jIvo saMjJI che. paraMtu je jIvo smaraNAdirUpa manojJAnathI vikala che. tevA jIvo zAstramAM asaMjJI tarIke nirdiSTa karAyA che. ekeMdriyathI laine yAvatu paMceMdriya sudhInA jIvo asaMjJI saMbhavI zake che. asaNNiAuya - asaMzyAyuS (na.) (asaMjJI jIve bAMdhela parabhavanuM AyuSya) founkUca - saMmUita (I.) (mithyASTi jIva) zAstramAM mithyASTijIvono asaMjJI tarIke ullekha karAyo che. kemake te jIvo mithyAtvarUpI gADha aMdhakAramAM DUbelA hoi satyAsatyanA jJAnathI bhramita hoya che. teo satyane asatyarUpe ane asatyane satyanA svarUpe jonArA hoya che. AvA jIvo potAnuM hita ke ahita zemAM che tenAthI ajANa hoya che. mATe tevA jIvo tAttvika rIte to asaMjJI ja che. 148 - Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaNNisuya - asaMjJizruta (na.) (mithyAdRSTi Rta). jema mithyAdRSTi jIva asaMzI che tema tevA mithyASTi jIvo dvArA racavAmAM Avela zAstro, graMtho te paNa mithyAtvano pracAraprasAra karanAra hovAthI asaMjJIzrata che. naMdIsUtramAM kAlikopadeza, hetupadeza ane dRSTivAdopadeza bhede traNa prakAre kahelA che. asaNNihisaMcaya - asannidhisaMcaya (puM.) (jenI pAse vAsI bhojana nathI te, yugalika manuSya) vartamAna samayamAM je mANasane tAjuM ane taiyAra garama garama khAvAnuM maLe te nasIbadAra kahevAya. kema ke mANasano samaya, AhAra ane pasaMda ja evI thai gai che ke tene tAjo AhAra maLavo durlabha ja nahi azakya banI gayo che. eka to tenA khAvAno koi nizcita samaya nathI rahyo. temaja tene cAinIjha, iTAlIyana, phyujhana phUDa jevuM pasaMda Ave che. je kyAreya tAjuM maLI na zake. pUrvanA kALamAM jeo vAsI khAtAM teo garIba ane durbhAgI kahevAtAM hatAM. jaina hoya ke jainetara badhA ja loko tAjuM ane garamAgarama AhAra vAparanArA hatAM. mata - gamata (strI.) (alAbha, aprApti). Icchita vastunI prApti na thatAM mANasa hatAza ane nirAza thai jAya che. padArtha prApta na thavA pAchaLa te anya koi vyakti, nimitta ke pAtAnA nasIbane doSa deto hoya che. jayAre hakIkatamAM icchita padArthano alAbha aMtarAyakarmane AbhArI che. te karma vyaktie svayaM nirmANa karyuM hoya che. jo aMtarAya karmano kSaya thai jAya to duniyAmAM evI koi sAmagrI nathI ke je prApta na thAya. AthI khoTI dizAmAM doDavAne badale sAcI dizAmAM prayatna cAlu karI devo joie. jethI bIjAno doSa kADhavAno vA satta - mAjI (tri.). (asamartha, baLahIna) laukika jagatamAM zArIrikabaLa ke dhanabaLAdi rahita vyaktine nirbaLa ane asamartha kahevAmAM Ave che. jyAre lokottara jagatamAM jeonuM potAnA mana upara, potAnI icchAo upara ke bhAvo upara kAbu nathI tevA lokone nirbaLa ane asamartha kahelA che. jo ApaNe ApaNA mana ke icchAone rokI na zakatA hoie to pachI ApaNe zUravIra ke baLavAna kevI rIte kahevAie? *ma (ki.) (anAsakta, nirmohI, rAgarahita). AcArAMgasUtranI TIkAmAM anAsaktanI vyAkhyA A pramANe karela che. jeo rAganuM baLa nAza pAmavAthI taNa ke maNi, patthara ke sonAne viSe samadRSTine pAmelA che. jeo pApakarma karavAmAM anAsakta che. temaja jeo pApa anuSThAnomAM pravRtta nathI tevA jIvone anAsakta jANavA. *asava (.) (pararUpe avidyamAnapaNuM) eka ciMtake bahu ja sarasa ciMtana karyuM che. arisAmAM mAruM rUpa joyuM ane moDhA para DAgha dekhAyo. lAgyuM ke arisA para dhULa jAmelI che eTale ariso sApha karyo. pharI joyuM to DAgha tyAMno tyAM ja hato. vaLI pAcho ariso sApha karyo. A punarAvRtti vAraMvAra cAlI paraMtu DAgha na gayo. pachI khabara paDI ke arisAmAM DAghanuM jJAna te bhrama hato. kemake DAgha moDhA para hato ane huM ariso sApha karato hato. basa AvuM ja kaMIka che AtmA ane karmanuM. karmarUpI dUSaNa AtmA para lAgela che ane jIvanamAM AvatI takalIphono doSa ApaNe bIjAne ApIe chIe. karmanI vidyamAnatAnA kAraNe ApaNe ApaNI sAcI oLakha bhUlI gayA chIe. mATI kyAreya sonuM banI nathI zakatI tema AtmikaguNo kyAreya durguNo banI nathI zakatA. jarUra che tene oLakhavAnI te tarapha Daga mAMDavAnI. 149 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tti - krAnti (R.) (saMyogano abhAva, saMparkano abhAva) satya - satra (na.) (niravadya anuSThAnarUpa saMyama) anuSThAna be prakAre saMbhave che. 1. sAvadyAnuSThAna ane 2. niravadyAnuSThAna, je pravRtti dvArA anya jIvone pIDA, bAdhA ke ghAta thAya tevA anuSThAno sAvaghAnuSThAna che. tathA je kriyAthI bIjA jIvone prIti ane AnaMda upaje te anuSThAna niravadya jANavA. jIvonI bali ApavA dvArA karavAmAM AvatA yajJo ke mahotsavo vastutaH asaMyama che. jayAre jIvadayAnA pAlanapUrvaka karavAmAM AvatuM saMyamanuM pAlana mokSano hetu bane che. asatthapariNaya - azastrapariNata (tri.) (zastrathI nahi haNAyela, sacitta) je AhAra ke pANI sva, para tathA ubhaya ema traNa prakAranA koipaNa zastrathI bheda pAmela hoya tevA zastrapariNata AhArAdi acittabhogI sAdhu ke zrAvakAdine grAhya bane che. temaja je AhArAdi sva, 5ra ke ubhaya zastrathI bheda pAmela nathI te sacitta ane jIvahiMsArUpa hovAthI sAdhu Adi mATe agrAhya che. mAthAra - sAvA (I.) (pApanA heturUpa pravRtti, hiMsaka pravRtti) dharmasaMgraha graMthamAM hiMsA, asatya, corI, maithuna, parigrahAdi pAMca, tattva pratye azraddhArUpa mithyAtva tathA krodhAdi cAra kaSAyone pApabaMdhanA hetu mAnelA che. je jIva kahelA sthAnomAM pravRtti kare che te niyamA pApakarmono baMdha kare che. tathA je jIvadayA, satyAdi guNo dvArA teno nigraha kare che. te konI nirjarA tathA puNyano baMdha kare che. asalAma - asavAra 5 (I.) (jIvavadhAdi pravRtti, khoTo AraMbha, hiMsaka kRSikarmAdi) pUrvanA kALe dhana meLavavA mATe kRSikarma, vahANavaTuM, dhIradhArAdi kAryo thatAM hatAM. je hiMsaka hovAthI zAstrIya bhASAmAM tene asadAraMbha kahevAyela che. Aje jamAno morDana thai gayo che. prANIo para ke vahANo dvArA vepAra nathI thatAM. basa dhana meLavavA mATe moTI moTI phekTarIo, henDalUmo, phAInAnsa bijhanesa tathA pAvara projekTo thAya che. eka dezamAM rahelo mANasa ahIM beThA beThA bIjA dezamAM potAnI phekTarI calAvI zake che. pUrve yaMtro nahotA kAryo ochA thatAM temAM hiMsA paNa ochI hatI. Aje mazIno che. mANaso vadhu zaktizALI banyA che. paraMtu sAthe sAthe hiMsA vadhI che. pAvara vadhyo paNa asadAraMbha to tenA te ja rahyA. 6 - zrAddha (I.) (1. apayaza, apakIrti 2. zabdarahita, niHzabda) Aje ghaNA badhA zaheromAM so varSa, doDhaso varSa, baso varSa jUnI peDhIo jovA maLe che. te peDhIo sAthe vepAra karavAno Ave eTale loko AMkho baMdha karIne vizvAsa mUkI de che. oho ! zuM vAta karo cho phalANI peDhI che to pachI vicAravAnuM hoya ja nahi. karo kaMkunA! tenI pAchaLa kAraNa che te peDhInI sthApanA karanAra pUrvajonI imAnadArI pUrvakanI mahenata. teo yaza meLavavA mATe nyAya ane nItine prAdhAnya ApIne vepAra karatAM. apayaza na thai jAya te mATe paiso jato kare paraMtu vahevAra na bagADe. Aje karoDono bijhanesa karatI moTI moTI kaMpanIo bajAramAM che. paraMtu tenA para vizvAsa mUkanArA keTalA? asahahaMta - azraddadhat (tri.) (zraddhA nahi karato, zraddhArahita) zraddhA hoya to pattharamAM paNa deva dekhAya che. ane zraddhA na hoya to devamAM paNa patthara dekhAya che. zraddhA hoya to viSa paNa jIvADe che ane zraddhA na hoya to amRta paNa prANa hare che. mULa vAta che zraddhAnI, zuddha bhAvapUrvakanI zraddhA haze to mUrtirUpe maLela arihaMta 150 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa mokSa apAvaze. ane jo dilamAM zraddhAno abhAva haze to sAkSAta bhAvatIrthakara maLavAM chatAM mokSa to zuM zubhakarma paNa nahi bAMdhI zakAya. asahRA - maraghAna (1) (nigodAdi vAto para avizvAsa karavo te, azraddhA, avizvAsa) maHpravitti - vRtti (strI) (asuMdara pravRtti, pApakArI pravRtti) jIvana eka mArga che. tenI para cAlanAra AtmA te musAphara che. rasto jema saraLa, sIdho Ave tema kyAreka khADA TekarAvALo paNa Ave che. tevI rIte jIvanamArgamAM sukha ane dukhada ema be prakAranA prasaMgo Ave che. vivekI puruSa jema khADA TekarAvALA mArgamAM paNa khADAmAM paDAya nahi tema rasto karIne AgaLa cAle che. tevI rIte vikaTamAM vikaTa paristhitiomAM sajjano asatravRttino tyAga karavA pUrvaka sanmArge AgaLa vadhe che. asappalAvi (Na)- asatpalApin (tri.) (asatya bolanAra, mithyA pralApa karanAra) AjanA lokono gurumaMtra che bole enA bora vecAya"potAno mAla vecavA mATe jema vepArIo ghaNIvakhata sAcuM khoTuM karatAM hoya che. tema potAno mArga calAvavA ane lokone AkarSavA mATe asaddharma prarUpako mithyA pralApa karatAM jovA maLe che. pittaLa para sonAno DhoLa caDhAvIne dharmanI lhANI karatAM hoya che. paraMtu temane khabara nathI hotI ke sonAnuM DhoLa caDhAvela pittaLa lAMbo samaya sudhI tenI camaka jALavI zakatuM nathI. eka divasa te potAnI jAta batAvIne ja rahe che. suvarNa samAna saddharma kyAreya malina thato nathI ane malinatA sabhara adharma kyAreya uvaLatAne pAmI zakato nathI. makavana - ajita (muM) (niraticAra cAritra, zuddha saMyama) svaccha ane sapheda kAgaLa para DhoLAyela raMgo kAgaLanI cetatAne naSTa karIne citravicitra banAvI de che. te kAgaLa para na to suMdara citra dorI zakAya che ke na to te darzanIya rahe che. tema zAstrokta vizuddha cAritra para je AtmA vividha prakAranA doSo sevIne malinatAnA kAdavane DhoLe che. te kardamamizrita cAritra nathI sadUgati apAvI zakatuM ke nathI siddhigati prApta karAvI zakatuM. tevuM cAritra mAtra adhogatimAM laI javAnuM mAdhyama banI rahe che. majAyA - avinaMaR (pu.). (vizuddha AcAra, zuddha AcAra) AcAra, vicAra ane pracAra te sAMkaLanI jema eka bIjA sAthe saMkaLAyela che. zuddha AcAra tamArA vicArone zuddha kare che ane zuddhavicArovALo AtmA hamezAM zuddhadharmano ja pracAra kare che. jeno AcAra azuddha tenA vicAra ane pracAra paNa azuddha ja haze. krama -- maccha(tri.) (sabhAmAM besavAne ayogya, durjana) sabhya ane asabhyanI vyAkhyA loko bahu sArI rIte jANe che. je vyakti viveka ane maryAdAyukta AcaraNa kare che te sabhya kahevAya che. temaja je sabhyatAthI viparIta AcaraNa kare che tene loko asabhya ane nirlajja kahe che. zAstromAM to AnAthI paNa sUkSma vyAkhyA karavAmAM AvI che. je mAtra AcAramAM ja nahi vicAramAM paNa viveka nathI rAkhatAM teo paNa asabhya ja che. samavayA - madhyavarana (.) (duSTa vacana, durvacana) saMta kabIre zabda mATe bahu ja sarasa lakhyuM che. "zabda zabda vaya srareza hAtha na pava, zabda paNa ne pUjA ane - 151 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvajema zarIra ane zastranI tAkAta hoya che. tema zabdomAM paNa apratima zakti rahelI hoya che. sabhya ane suMdara vacanothI lokamAM priya ane AdaraNIya banAya che. to asabhya vacanathI lokamAM niMdA ane tADanA thAya che. asabbhAva - asadbhAva (tri.) (1. avidyamAna padArtha 2. asatya, mithyA) je vastu kyAreya saMbhavI na zake tene zAstrIya bhASAmAM asadUbhAva kahevAya che. jema gadheDAne mAthe ziMgaDA te kyAreya hatAM nahi ane thaze paNa nahi. AkAzamAM phUlanuM khIlavuM je sarvathA asaMbhava vastu che. tevI rIte durvyavahAra ke durAcArathI dharmanI prApti ke pAlana " bhUto na vitti jevuM hovAthI te asadbhAva padArtha che. asabbhAvaTThavaNA - asadbhAvasthApanA (strI.) (je na hoya tenI kalpanAthI sthApanA karavI te) sadUbhAva sthApanA eTale je vastu vidyamAna hoya temAM tenA bhAvanI sthApanA te sadUbhAva sthApanA jema vidyamAna tIrthakaramAM tIrthakaratvanI sthApanA te sadUbhAva sthApanA che, tathA sthApanAcAryanA akSamAM paMcaparameSThI vidyamAna na hovA chatAM paNa kalpanA karIne temAM parameSThIpaNAnI sthApanA te asadUbhAva sthApanA che. asabbhAvapaTTavaNA - asadbhAvaprasthApanA (strI.) (asatpadArthanI kalpanA) asabbhAvubdhAvaNA - asadbhAvodbhAvanA (strI.) (avidyamAna padArthanuM ciMtana) mahamUda - mahUti (2) (asatya, khoTuM) jagatamAM be prakAranA padArtho hoya che. 1. sadUbhUta jene najare joi zakAya, anubhavI zakAya ke sAMbhaLI zakAya tevA padArtho saddabhUta che. tathA jenuM koI prakAranuM astitva ja nathI jenI kalpanA karavI paNa nirarthaka che tevA padArtho asadUbhUta ke asatya che. asamaMjasa - asamaJjasa (tri.) (asaMgata, aghaTita, asuMdara). gRhasthAvAsamAM caudavidyAnA pAragAmI tathA lokamAM pUjya evA agyAre gaNadharone zAstronuM talasparzI jJAna hovAM chatAM paNa darekanA manamAM koine koika viSayanI zaMkA hatI. vedonA pATho ane tenA arthomAM kyAMka asamaMjasatA rahI gayela hatI. paramakRpALu mahAvIradeve te uktionI asaMgatatA dUra karIne jyAre samajaNa ApI tyAre temanA mithyAtvanA aMdhakArano nAza thayo ane sabhyattvanA sUryano udaya thayo. asamaMjasacedviya - asamaJjasaceSTita (na.) (aghaTita ceSTA karavI te, prANIvadhAdi kriyA) paMcendriya manuSya ke prANIonI hiMsA karanArane ApaNe nirdaya ane aghaTita ceSTAkArI mAnIe chIe. tevo puruSa niyamA daMDane pAtra che ema samajIne tene daMDa paNa ApIe chIe. paraMtu rojabarojanI jIMdagImAM vinA kAraNe ADedhaDa kAcA pANIno upayoga karIne pANInA jIvonI hatyA, svAdane poSavA kaMdamULonuM bhakSaNa tathA potAnI suMdaratA vadhAravA mATe harbalanA nAme vanaspatinA jIvono kaccaraghANa kADhatAM zuM ApaNe nirdayI ke aghaTitaceSTAkArI nathI? asamaNa - azramaNa (pu.) (asAdhu, sAdhutvarahita) sAmAnyathI ApaNe sAdhano artha evo karIe chIe ke jemaNe saMsArano tyAga karyo zreya. jeoe paMcamahAvrata svIkAryA hoya 152 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA jeo zvetavastradhArI hoya tene ja sAdhu kahevAya. paraMtu zAstramAM to sAdhunI vyAkhyA kAMika judI ja karI che. sAdhutA ke asAdhutA te bAhya vartana ke veSathI nathI hotI. kiMtu jemaNe bhAvathI sAdhunA guNone svIkAryA che ane tadanusAra AcaraNa kare che te ja sAcA arthamAM sAdhu che, bAkI veSamAtrathI bhavaiyAo sAdhu nathI kahevAtAM. asamaNapAugga - azramaNaprAyogya (tri.) (sAdhune AcaravA yogya nahi te) sAdhune paheravAnA zveta ke bhagavA vastra pAchaLa paNa eka tAttvika kAraNa raheluM che. vastra dvArA manane zAMti maLe che te to sAmAnya che. kiMtu sAdhunuM mana karmavaza kadAca caMcaLa thaI jAya ane asAdhu mArge javA tatpara thAya. tyAre pote dhAraNa karela zveta ke bhagavA vastra joIne manamAM ghaMTanAda thAya ke are ! huM A zuM karI rahyo chuM. huM to paramAtmAnA mArge cAlanAro sAdhaka chuM. meM svayaM mArI marajIthI A zveta vastro dhAraNa karyA che. tene DAgha lAge evI sAdhune anAcaraNIya pApapravRtti mArAthI na karAya. A vicAra temanA manamAM paLe paLe utpanna thAya te mATe sAdhunA vastro zveta ane bhagavA hoya che. amaya - mAno (u.) (1. aniSTa 2. 363 pAkhaMDI, zAkyAdi) asamaNuNNaya - asamanujJAta (tri.) (anujJA nahi Apela, AjJA nahi Apela) je mAtA-pitA jANatAM hoya ke amuka pravRttithI saMtAnonuM ahita thAya ema che. te pravRtti karavAnuM saMtAnonuM mana hovAM chatAM tene karavAnI rajA koi mAtA-pitA Ape kharA? nahi ne! basa evI ja rIte paramakRpALu paramapitA mahAvIradeve nirmaLa kevaLajJAnamAM joyuM che ke amuka pApapravRttio karavAthI jIvonuM ahita thAya ja ane tenA bhavonA bhavo bagaDI zake che. to tevI pravRtti karavAnI anujJA kevI rIte ApI zake? itihAsa joi lo paramAtmAe niSedha karela mArge cAlanAra AtmA niyamo dukhI thayA che. prabhue AjJA nahi Apela pravRtti karavI eTale musIbatone AmaMtraNa ApavA barobara che. mamitta - mAha (3) (apUrNa, adhuruM) samajaL - masamAta- () (apUrNa vidhi, apUrNa AcAra) jema davAno adhuro korsa rogano nAza karI zakato nathI. adhuruM bhojana bhUkhanI tRpti karI zakatuM nathI. adhurI kathA mananI utsukatAnI pUrti karI zaktI nathI. tema apUrNa vidhi tenA nizcita phaLane ApavAmAM samartha thatI nathI. asamattadaMsi (Na) - asamyaktvadarzin (puM.) (mithyAtvI, anyadarzanI) mithyAtvano sIdho artha che viparIta mAnyatA. je padArtha ke siddhAMta je svarUpe hoya tene te rUpe na svIkAratA anya rUpe grahaNa karavuM te mithyAtva che. te doSane dhAraNa karanAra mithyAtvI kahevAya che. ukta vyAkhyAe mithyAtvI mAtra anyadharmI hoi zake evuM nathI. jinamatamAM rahevA chatAM jo koI eka vAtano kadAgraha pakaDAI jAya to zAstrakAra paramarSio tene paNa mithyAtvI kahe che. mamatva - asamartha (u.) (azakta, nirbaLa, sAmarthyarahita) jJAnI bhagavaMtonI dRSTimAM je manamAM utpanna thatAM krodhAdi kaSAyo para kAbU nathI rAkhI zakto. je potAnI vadhu paDatI mahattvAkAMkSAo para lagAma nathI rAkhI zakato. temaja je viSayo bhogavavAnI potAnI lAlasAo para niyaMtraNa nathI rAkhI zakato. te kharA arthamAM nirbaLa ane asamartha che. zarIrabaLa na hovA chatAM jo potAnA mana para kAbU hoya to te tAtvika arthamAM zUravIra ja che. - 153 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya -- samaya (!). (1. ayogya kALa, kharAba samaya 2. asamyagu AcAra 3. asatyanuM pacIsamuM gauNa nAma) jainasiddhAMtamAM mokSa prApti mATenA mAnavAmAM Avela pAMca kAraNo paikI eka kAraNa kALane paNa mAnavAmAM AvyuM che. je AtmAnA kALano paripAkanathI thayo te AtmA yogyatA hovA chatAM paNa mokSane meLavI zakato nathI. kema ke mokSa prApti mATe te ayogyakALa hoya che. paraMtu paramAtmAnI bhakti ane dharmAnuSThAnonuM AcaraNa kALanI yogyatAne pakAvavAmAM pradhAna hetu bane che. asarisavesaggahaNa - asadRzavezagrahaNa (na.) (anyasvarUpe veSane dhAraNa karavo te) svayaM AryapradezamAM janmelo hoya, AryanA rIti-rIvAjomAM rahelo hovA chatAM anAryanA veSane dhAraNa kare tene asadazavazagrahaNa kahela che. pUrvanA kALamAM bhavAiomAM ke nATakomAM lokonA manoraMjanahatu kalAkAro vividha prakAranA veSane dhAraNa karatAM hatAM. teo bhale anAryonA veSane dhAraNa karatAM kiMtu vyavahArathI to teo saMpUrNa Arya ja rahetAM. teo potAnA vajUdane kyAreya oLaMgatA nahotA. jayAre AjanA samayanI peDhI AcAra, vicAra ane veSathI anAryatAne varI cUkelI che. asamavAikAraNa - asamavAyikAraNa (na.) (naiyAyika tathA vaizeSika mata prasiddha kAraNavizeSa) naiyAyiko tathA vaizeSiko asamavAyikAraNanI vyAkhyA A pramANe kare che. je vastu kAryamAM sIdhI rIte kAraNa na banatA paraMparAe kAraNa bane che. tene kArya pratye asamavAdhikAraNa mAnavuM. jema ke vastramAM mukhya kAraNa che taMtu ane taMtusaMyoga vastra banavAmAM paraMparAe kAraNa banato hovAthI te niSpanna vastra mATe asamAyikAraNa jANavo. mALa - gamana (!). (asAdhAraNa, sarvotkRSTa) uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che ke "he sAdhu! tuM asamAna thaine vicara." arthAta vividha gAma, nagaro ane zaheramAM vihAra karatAM grahathonI AgatA-svAgatA, mAna-sanmAnomAM lepAyA vinA tathA anyatIrthIonA maMtra, taMtrAdicamatkArothI bharamAyA vinA karmakSayArthe ekalakSya banIne dharmasAdhanAne Acaraje. je sAdhu gRhastho ane anyatIrthIothI nirlepa rahIne vicAre che. tene zAstramAM asamAna kahelA che. samAja - sanama (g) (samAraMbhano abhAva, hiMsA na karavI te) sthAnAMgasUtramAM kahevuM che ke "jeTalA sthAna hiMsAnA che teTalA ja sthAna ahiMsAnA paNa jANavA.' mithyAvasthAmAM jIva sakAraNa ke niSkAraNa koIpaNa hetathI prANIvalamAM pravarte che. jenA pariNAmarUpa tene nikAcita ke anikAcita azubhakarmano baMdha thato hoya che. paraMtu jIvane jJAnadazAno udaya thatAM te ja sthAnomAMthI nivartavAthI zubhakarmano baMdha kesarvathA karmakSaya thato hoya che. sthAnAMgasUtramAM AvA asamAraMbhanA kula sAta sthAna kahelA che. asamAraMbhamANa - asamArambhamAna (tri.) (samAraMbha nahi karato, hiMsA nahi karato) samAhika - masAhata (vi.) (1. azuddha 2. nahi svIkArela, grahaNa nahi karela) kastUrabAnI tabiyata vadhAre bagaDI. DaoNkTaro chUTI paDyA. aMtima ilAjarUpe temaNe kahyuM ke jo te aMgrejI davAo leze to kadAca jaladI sAruM thai jaze. bApue bAne kahyuM ke have tamAre davA levI joie. tyAre kasturabAe tUTelA avAje bApune kahyuM. manakhA deha vAre vAre nathI Avato. mota kAle AvatuM hoya to Aje bhale Ave. paraMtu aMgrejI davAo laIne huM mArA dehane abhaDAvavA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMgatI nathI. bAne maravAnuM pasaMda hatuM paNa prANija davAono levAnuM haragIjha maMjUra nahotuM. jyAre AjanA morDana kahevAtAM ApaNe loko parama pavitra ApaNA zarIrane je te vastuo khAine azuddha karatAM rahetAM hoie chIe. asamAhaDasuddhalessa - asamAhRtazaddhalezya (tri.) (azuddha che vezyA jenI te) samAdi - masamafdha (.) durgAna, cittanI asvasthatA) asamAdhi te durgatimAM javAno sIdho mArga che. jyAre cittanI svasthatA te sadgatimAM javAno lAiphaTAimano pAsa che. AthI ja to logassasUtranI aMdara sUtrakAra bhagavaMte paramAtmA pAse bIjI koI mAMgaNI na karatAM samAdhimaraNa maLe evI prArthanA karelI che. jeno aMta bagaDyo tenuM badhuM ja bagaDyuM ane jeno aMta sudharyo tenuM jIvyuM saphaLa che. mahira - mamafdhara (zi). (asamAdhine karanAra, asamAdhi maraNa) je vastu, vyakti ke paristhitithI cittanI svasthatA DohaLAya. mana vyagra banI jAya te badhA asamAdhikara jANavA. savAre cA pIvA beThA ane cAnI aMdara sAMkara ochI che tarata ja moTuM ane mana bagaDI jAya. te cA asamAdhi kara che. rAtre ghare AvyA ane patnInI phariyAdo cAlu thai jAya mana asvastha banI jAya. patnI asamAdhi kare che. nokarI dhaMdhAmAM nukasAna AvI jAya. mAthe devuM thai jAya. koi sAtha ApanAra na maLe. paristhiti asamAdhikara banI jAya che. saMsAramAM AvA anubhavo Dagalene pagale thatAM rahetA hoya che. jayAre dharmamAM mAtrane mAtra samAdhi ja maLe. tyAM asamAdhine kyAMya sthAna ja nathI. asamAhiTThANa - asamAdhisthAna (na.) (asamAdhi sthAna) taLAvamAM pheMkelo patthara jema pANImAM taraMgone utpanna karavAmAM nimitta bane che. tema je je sthAno cittamAM durgAnane utpanna karavAmAM kAraNabhUta bane tene asamAdhisthAna kahevAya che. sthAnAMgasUtramAM AvA kula vIsa asamAdhisthAno jaNAvelA che. je AtmA A vIsa sthAnone jANIne teno tyAga kare che. te samAdhisukhanA paramAmRtane cAkhanAro bane che. asamAhimaraNa - asamAdhimaraNa (na.) (asamAdhi maraNa, bALamaraNa). AtupratyAkhyAna nAmaka AgamamAM kahyuM che ke je jIvo ATha prakAranA sadasthAnomAM pravartI rahyA che. viSayakaSAyamAM satata rata rahevAnA kAraNe sanmArgathI jemanI buddhi bhraSTa thaI gaI che. temaja jeo vakrasvabhAva sAthe mRtyu pAme che tevA jIvo kyAreya paNa uttama ArAdhaka banI zakatAM nathI. AvA asamAdhimaraNane prApta AtmAo virAdhakanI koTImAM sthAna prApta kare che. asamAhimaraNajjhANa - asamAdhimaraNadhyAna (na.) (sAmo mANasa asamAdhie mare tevuM ciMtana) keTalAka bhArekarmI ke abhavya jIvo evA hoya che. jeo hamezAM bIjA jIvo kevI rIte herAna thAya. kevI rIte takalIpha bhogave tenA citanamAM ja prayatnazIla rahetA hoya che. sAmevALo musIbatamAM mUkAya eTale sauthI vadhu AnaMda temane Avato hoya che. jIMdakAcArye pAlakane kahyuM ke ghANImAM mane pahelA pIla, huM bALamunine pIlAtA nahi joi zakuM. kiMtu abhavyatAne varelA pAlakane to AcAryazrI asamAdhimaraNane pAme evA bhAvathI temaNe AcAryazrInI najara sAme bALamunine prathama pIlyA. AthI AcAryazrI asamAdhimaraNa pAmIne deva thayA. ane teoe duSTapAlakane mAryo. pAlakanA AvA vicArane zAstramAM asamAdhimaraNadhyAna kahela che. asamAhiya- asamAhita (tri.) (1. azobhanIya, bIbhatsa 2. zubhaadhyavasAyarahita, mokSamArgathI dUra vartanAra) 155 - Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je jIvane ratna-jhaverAtanuM jJAna na hoya tenA mATe to pArasamaNi paNa pattharasamAna hoya che. ratnanI kiMmata to eka jhaverI ja samajI zake che. tema je jIvane tattvAtattvanuM jJAna nathI. je hajI acaramAvartakALamAM pravartI rahyo che te jIvane sadguNa ane durguNono bheda kyAreya samajI zakAto nathI. tenA bhedane to sAdhusaMgatie jeNe potAnA jIvanane kRtakRtya banAvyuM che tevo guNavAnuM AtmA ja samajI zake che. malliyaRri () - masamakSitaRrina (ki.) (vicAryA vinA kArya karanAra) zAstramAM kahela che ke pazu pakSIone paNa pAMca iMdriya che ane manuSyane paNa pAMca iMdriya prApta thayela che. to pachI bannemAM pharaka zuM che taphAvata che mAtra jJAnano. pazu je paNa kArya kare che te vinA vicAryuM ane samajaNa vinA kare che. jayAre manuSya koipaNa kArya karatAM pahelA tenA lAbhanukasAnano vicAra jarUra kare che. paraMtu je vyakti manuSyapaNuM prApta thavA chatAM paNa avicArIkArya kare che. tenA mATe kaheluM che ke te manuSya pUMchaDA vinAno pazu che. asamikkhiyappalAvi (Na)- asamIkSitapralApin (puM.) (vicAryA vinA bolanAra) asamikkhiyabhAsi (Na)- asamIkSitabhASin (puM.) (vicAryA vinA bolanAra) samaya - gamata (I.) (samiti pAlanamAM pramAdI) je putra potAne nirapekSa bhAve prema karanArI mAtAnI mana, vacana ke kAyAthI avahelanA kare che. tene mAtumba kahevAya che. zAstramAM pAMca samiti ane traNa gupti e AThane pravacana mAtA kahela che. A pravacana mAtA tenI zaraNe rahelA AtmAnI bhavobhava rakSA kare che. kiMtu je sAdhaka AtmA sukhazIlIyA svabhAve tenA pAlanamAM pramAda kare che. tene zAstramAM virAdhaka kahela che. Avo virAdhaka AtmA mokSasAdhaka banI zakto nathI. masa (tri.) (ayogya, asaMgata) jIvanamAM ghaNI paLo evI AvatI hoya che ke ApaNuM mana mithyAbhramaNAomAM aTavAi jAya che. ane sAcI vastu paNa khoTI ane yogya vAto paNa ayogya lAgavA mAMDe che. jJAnI bhagavaMto tene mithyAbhiniveza ke mithyAtva tarIke saMbodhe che. sAMsArika ke dhArmika sthAnomAM AvA mithyAbhiniveza sadA kaNa pariNAmo sarjatA hoya che. AthI vivekI ane sukhephyujIvo hamezAM tenAthI bacavAno prayAsa karatA hoya che. asamohaya - asamavahata (tri.) (maraNavizeSe maranAra jIva). baMdukano eka dhaDAko thAya ane eka ja gatimAM goLI lakSyasthAne jema pahoMcI jAya. tema mRtyu samaye koipaNa jAtanA samudUdhAta karyA vinA Atmapradezo ekI sAthe zarIrane choDIne paraloka tarapha prayANa kare. tevA maraNane prApta karanAra jIva asamohaya kahevAya che. maHIR - Hdhyakta () (mithyAtva, viparIta mAnyatA) AvazyakasUtramAM asamyaktanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke 'nA'arthAtu AtmasAkSAtkAre kahevAyela vAtone cAmaDAnI AMkhe ane TUMkI vicAramAtrA dharAvatA mana vaDe tolIne teno asvIkAra karavo, ke pachI te vAto pratye dveSabhAva lAvavo te asattva che. zAstramAM tene samyaktanA dUSaNa tarIke oLakhAvela che. 156 - Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asammattaparIsaha - asamyaktvaparISaha (puM.) (ta nAme parISahavizeSa) koi sAdhaka AtmA evuM vicAre ke huM sarva pApasthAnothI virAchuM, utkRSTatapane AcaranAra chuM ane sarvathA niHsaMga chuM. chatAM paNa, dharma, adharma, AtmA, deva, narakato mane kAMi dekhAtuM nathI. AthI A badhuM mithyA che. AvA pariNAmo utpanna thaye chate potAnA sadbhAvothI AvA mithyAvicAronuM khaMDana karavuM joie. jema ke devo sukhAsakta hovAthI tathA koi prayojana na hovAthI teonuM AvavuM azakya che. krodhathI dukhada pratyAghAtono ane kSamAthI suMdara pariNAmono anubhava thAya che. Ama asadvicArone sadvicArothI parAsta karavA te asamyaktaparISaha che. mAM -- svayama (avya.) (anya, bIjuM). makaraNa - 3aRI (vi.) (1. AdhArarahita 2. rakSaNarahita 3, evuM saMyama jemAM zaraNa- ghara na hoya) beMkamAM moTuM beleMsa che. karoDono bijhanesa che. rahevA mATe AlizAna baMgalo che. jene potAnA kahI zakAya tevA svajano che. pharavA mATe oDI kAra che. ATaATaluM hovA chatAM paNa manamAM ke jIvanamAM zAMti nathI. jyAre roDa para kALI majUrI karatAM majUra pAse zaraNuM kahI zakAya evuM ghara nathI. eka TAimanuM khAvAnuM maLyA pachI bIjA TAimanuM nasIbamAM che ke nathI tenI paNa jANa nathI. eka jagyAethI bIjI jagyAe cAlIne javuM paDe che. AvI paristhiti hovA chatAM paNa te moja ane mastIthI jIvana jIve che. tenI pAchaLa kAraNa che majUra hamezAM vartamAnamAM jIve che. jayAre karoDapati bhaviSyanI ciMtAmAM vartamAnane gumAve che. asaraNabhAvaNA - azaraNabhAvanA (strI.) (saMsAramAM dharma e ja zaraNa che evuM ciMtana, bhAvanAvizeSa) zAstramAM bAra prakAranI bhAvanA kahevAmAM Avela che. temAMnI eka bhAvanA che azaraNabhAvanA. A saMsAramAM mAtA, pitA, bhAI, bahena, pati, patnI, putra, ghara vagere koi ja zaraNa nathI. kemake durgatimAM jatAM jIvane AmAMthI koipaNa bacAvI zakatuM nathI. koI bacAvI zake ema hoya to eka mAtra dharma ja che. AthI jagatamAM jo koi utkRSTa zaraNa hoya to te dharma che. A prakAranA ciMtanane azaraNabhAvanA kahela che. asaraNANuSyehA - azaraNA'nuprekSA (strI.) (janma jarA maraNagrasta saMsAramAM dharma sivAya koi zaraNa nathI evuM ciMtana) 34 - masA (2.) (jenI samAna koI nathI te, asamAna) potAnA Azrita mAtApitA, bahena, patnI, putrAdinI ciMtA karIne temanA mATe jIvanArA sAdhAraNa loko to jagatamAM ghaNA maLI Ave che. paraMtu kuTuMba ane svajanonI mAyA choDIne, AkhA jagata sAthe mAyA bAMdhanAra, paropakAra mATe potAnuM samasta jIvana nyochAvara karanAra AtmAo to virala ja maLe che. kuTuMba mATe saMgharSa karanAra vIra hoya che. paraMtu jagatopakAra mATe saMgharSa karanAra to mahAvIra ja hoi zake che. AthI ja temanI samAna koi hoI zakatuM nathI. asarisavegaggahaNa - asadRzavezagrahaNa (na.) (AryAdimAMthI anAryAdi vezabhUSA karavI te) makara - mAra () (zarIrarahita, siddha) zAstramAM audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArmaNa ema pAMca prakAranA zarIra kahelA che. karmabaddha AtmAne A pAMca zarIramAMthI koipaNa zarIra vaLageluM ja hoya che. vigrahagatimAM saMcaranAra AtmAne paNa chevaTe taijasa ane kAzmaNa zarIra to 157 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahelA ja hoya che. paraMtu je divase AtmA karmono sarvathA kSaya kare che. tyAre te pAMceya zarIrano paNa tyAga karIne nirAkArapaNe siddhazilA para virAje che. asarIrapaDibaddha - azarIrapratibaddha (tri.) (jeNe sarvazarIrano tyAga karyo che te, siddha) nahi - annApA (.) (niMdA, apakIrti) jagatamAM eka zAkha, ijjata, AbarU banAvavAmAM varSonA varSo ke peDhIonI peDhIo cAlI jAya che. te meLavavA mATe athAka parizrama ane vizvAsa keLavavo paDato hoya che. paraMtu eka evuM khoTuM bharAyeluM pagaluM ujamALa kirtine kolasA jevI malina apakIrtimAM pheravI de che. apakIrtinI kiMmata to te ja jANI zake jeNe kIrti meLavavAmAM potAnA lohI pANI eka karyA hoya. asalilappalAva - asalilaplAva (puM.) (jala vinA taravuM 2. jala vinAnuM snAna) saMsArI jIvo zarIranI zuddhi mATe jalathI snAna karatAM hoya che. jyAre lokottara jIvana jIvanArA zramaNa ane zramaNI bhagavaMto AtmAnI zuddhi mATe brahmacaryanuM snAna karatAM hoya che. jalasnAna mAtra zarIranI ja zuddhi kare che. jayAre brahmacarya snAna tana, mana ane jIvananI zuddhi kare che. asalilappavAha - asalilapravAha (puM.) (jala vinAno pravAha) asavaNayA - azravaNatA (strI.) (na sAMbhaLavuM te, zravaNano abhAva) manuSyane kula pAMca iMdriya maLI che. te dareka iMdriyano upayoga karavo ke durupayoga karavo te mANasanA potAnA hAthamAM hoya che. mAtApitA, guru ke bhagavAna to dizA ciMdhanArA rAhagIra samAna che. bAkI AMkhethI sAruM jovuM ke kharAba, adharmane na sAMbhaLavo ane dharmane sAMbhaLavo, jIbhethI sAruM vacana bolavuM ane durvacanano tyAga karavo, dareka prakAranA dukhone sahana karavA ke nahi. te badhuM ja ApaNe svayaM nakkI karavAnuM che. asavvaujjhaNa - asadvyayojjhana (na.) (avyayano tyAga, asatmArge dhanano tyAga karavo te) ApaNo samAja vepArI samAja kahevAya che. ane vepArIno eka guNa che ke te potAnA dhanano vyaya evA mArge karaze ke jemAMthI tene napho maLe, je sodAmAM tene nukasAna dekhAtuM hoya teno te sadaMtara tyAga kare che. tema sAco dharmI te ja che ke je potAnI bhAvanAono, potAnI kriyAono, potAnA dhanano vyaya evA sanmArge karaze jethI bhavAMtaramAM te sukhanI prApti karI zake. je asavyayathI mati ane gati bagaDatI hoya tevA vyayano te niro tyAga karanAra hoya che. maravya - arvA () (jayAM sarvanAzIpaNuM vidyamAna nathI te) jJAna kula be prakAranA che sarvapna ane asarvad. je jJAna badhA ja prakAranA AvaraNono nAza karIne AtmapratyakSatAne pAmela hoya te jJAna sarvana kahevAya che. jema ke kevalajJAna. A jJAna anaMtA bhUtakALa, bhaviSyakALa ane vartamAnane eka sAthe niHzaMkapaNe spaSTa joi zake che. jayAre zeSa cAra jJAna asarvanache. te jJAna niyata kALa ke zetrane ja jonArA hoya che. AthI teo asarvapna kahevAya che. abrAhu - arvA (u.) (asarvajJa, chAstha) 158 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garbhakALathI traNa jJAna dharAvatA hovA chatAM tIrthakara bhagavaMto dIkSA samaye praNa letA hoya che ke jyAM sudhI kevalajJAna na thAya tyAMsudhI maunavratane dhAraNa karavuM. temanA mukhe asatya kyAreya AvavAnuM nathI. chatAM paNa chabasthAvasthAvaza kadAca koi asatya uccArAi jAya to. tenA kAraNe teo maunavratane dhAraNa kare che. jayAre ApaNane to viziSTakoTinuM matijJAna ke zrutajJAna paNa na hovAM chatAM eka kSaNa mATe paNa cUpa rahI zakatAM nathI. kadAca eTale ja ApaNe mAnava chIe ane teo mahAmAnava che. mannii () - sarvani () (chabI ) vyava - sata (.) (asatya) marIcinA bhavamAM bolela eka asatyae bhagavAna mahAvIrano eka koTAkoTI sAgaropamano saMsAra vadhArI dIdho. yudhiSThire bolelA eka asatyae AkAzamAM cAlanAro teno ratha jamIna para lAvIne mUkI dIdho hato. to pachI divasa-rAta nAnI nAnI vAtomAM jUThuM bolanArA ApaNI zI dazA thaze te kyAreya vicAryuM che? na vicAryuM hoya to AjathI ja prAraMbha karI do. asavvAsi (Na)- asarvAzin (tri.) (alpabhojI, alpa mAtrAmAM khAnAra) saMskRta subhASitamAM kaheluM che ke "je thoDuM khAya che te ja kharA arthamAM ghaNuM khAya che.' svAthyanI dRSTie paryApta mAtrAmAM kareluM bhojana lAbhadAyI nIvaDe che. cittanI prasannatA ane zarIranI skUrti TakI rahe che. jyAre AkaMTha khAnArAo tana ane mana bannenuM nukasAna karatAM hoya che. adhikamAtrAmAM jamavAthI zarIramAM akaLAmaNa, gesa, esiDITI jevA rogo thAya che. tathA mana satata becena rahyA kare che. jainazAsanamAM paNa kaheluM che ke zrAvake jeTalI bhUkha hoya tenA karatAM be traNa koLiyA ochA khAvA joie. tene vRttisaMkSepa nAmaka tapa kahela che. ma - (u.) (asamartha, nirbaLa) zuddha samyaktanA dhAraka tathA pApabhIru evo zrAvaka guNo meLavavA ane karmono kSaya karavA mATe sadaiva zUravIra hoya che. ane durgatimAM lai janArA pApamAne sevavAmAM sarvathA nirbaLa ane utsAharahita hoya che. sahAya - 3mArA () (ekAkI, sahAyatArahita) asahAya be rItanA hoya che. eka te jeone gacchanI bahAra karela hoya tevA ekalavihArI sAdhu-sAdhvIjI. teo niHsahAya ane ekalA hoya che. tathA bIjA jinakalpa vagere viziSTakoTInA kalpane svIkArela hoya tevA sAdhu bhagavaMto. teo kutIrthIonA camatkAro ke mAyAjALamAM phasAine samyaktathI calita thatAM nathI. teo ekalA hovA chatAM paNa potAnA cAritrane khaMDita thavA detAM nathI. tevA ekAkI zramaNa sva ane parane satata dharmamArgamAM joDe che. mAhim -- asahAcya (u.) (ekAkI, sahAyatArahita) ahI - dvAna () (parAdhIna, asvataMtra) mANasamAtrane parAdhIna rahevAnI jANe ke Adata paDI gaI che. gharato patnI calAve. gADI to DrAIvara calAve. ophIsato mANaso calAve. yAvatu ApaNI harSa, zoka, krodha, vAtsalyAdi lAgaNIo paNa bIjAnA AdhAre ja cAle che. temAM paNa ApaNI potAnI koi ja svataMtratA nathI. jJAnI bhagavaMto kahe che ke je divase A badhI parAdhInatAmAMthI bahAra nIkaLIne svAdhInatAmAM jIvavAnuM cAluM karIzuM. te divase ApaNA jIvanamAM sonerI sUrajanA kiraNo patharAze. 159 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1. cAritra pAlanamAM asamartha, pravrajita sukamAla rAjakumArAdi 2. glAna) subhASita dohAmAM kahyuM che ke "hovA na dainaMnA ura, vaheto rasa kapUranAre to nApUra 'sAdhujIvana khajUranA jhADa jevuM che. tenuM pAlana karavuM atyaMta duSkara ane kaSTadAyI che. jeo zarIre glAna ke sukhazIlIyA svabhAvanA kAraNe sukamAla hoya che. teo tenuM pAlana karavAmAM asamartha nIvaDe che. kiMtu jinAjJA pAlanamAM ekaniSThAvALA ane dRDhamanobaLI AtmA te mArganuM hasatAM mukhe sevana karIne mokSasukhanA rasane cAkhe che. mahig (3) (dIkSita evA sukamAla rAjA vagere) dulA - mahala (kuM.) (cAritra pAlanamAM asamartha evA rAjaputrAdi) saheja - mahiccha (.) (jemano sahAyaka koi nathI te, sahAyanI apekSA vagaranA) chaghasthAvasthAmAM rahela paramAtmA mahAvIrane zakeMdrae kahyuM he prabhu! sADAbAra varSa daramyAna ApanI Upara ghora upasarga thavAnA che. AthI koi pAkhaMDI Apane parezAna na kare te mATe eka deva ApanI sahAyamAM huM mUkavA mAguM chuM. tyAre prabhue pratyuttara ApatA kahyuM ke he iMdra ! tIrthakaro anyanI sahAyanI apekSA vagaranA hoya che. teo kyAreya paNa koinI sahAya vaDe karmano kSaya ke kevalajJAna pAmI zakyA nathI. teo potAnA AtmikabaLe karmano kSaya karIne kevalyajJAnanI prApti karatA hoya che. mATe Avo vyartha prayatna karavo rahevA do. asAgAriya- asAgArika (tri.) (jyAM gRhasthano AvAgamana nathI tevuM sthAna) grahonuM niraMtara Agamana sAdhunA svAdhyAya, dhyAnAdi anuSThAno mATe bAdhakatattva gaNeluM che. AthI zAstramAM kaheluM che ke he zramaNa ! svAdhyAya, dhyAna, ke yogAdi anuSThAno evA sthAnomAM karavA joie ke jayAM sAgArika arthAt gRhasthonuM AvAgamana pracuramAtrAmAM thatuM na hoya, tevA sthAnomAM AcarAtA anuSThAno saphaLatAne prApta kare che. jhAstra () rA - jhaWIR (3) (1. jenI samAna anya bIjuM koi nathI te 2. upAdAna kAraNa, mukhya kAraNa) je kAryamAM anya bIjA kAraNa bane ke nA bane. kiMtu jenA vinA kArya sarvathA azakya bane tevA kAraNane upAdAna kAraNa ke mukhya kAraNa kahevAmAM Ave che. jema ke karmabaMdha ke kSayamAM bIjA badhA gauNa ke nimitta kAraNa che kita AtmA svayaM upAdAna kAraNa che. AvA kAraNone asAdhAraNa kAraNa paNa kahevAmAM Ave che. asAdhAraNANegaMtiya - asAdhAraNAnaikAntika (paM.) (hatvAbhAsavizeSa) je eka pakSa anya bIjA pakSathI bAdhita bane tevA pakSane sapakSa hetvAbhAsa kahevAmAM Avela che. jema ke evo pakSa sthapAya ke zabda anitya che kemake pugala che. ane pudgala nAzavaMta che. tenI sAme koInavo pakSa mUke ke nA zabda to nitya che kema ke zravaNayogya che. je sAMbhaLAya te anitya na hoi zake. AvA anya hetvAbhAsathI bAdhita pakSane asAdhAraNAnaikAMtika kahevAya che. akSaya (ta) - sati (.) (azAtA, pIDA, dukha, azAtA vedanIyakarma) a1600 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyeka prANIne eka iMdriyathI laine pAMca iMdriya ane chaThThuM naiMdriya eTale mananI prApti thayela che. zAstramAM kahevuM che ke A pAMceya iMdriya ane noidriyathI jIvane sukha ke dukhanI anubhUti thatI hoya che. jIvane je sukha ke dukhano anubhava thAya che temAM azAtAvedanIya karma ja mukhya kAraNabhUta kahela che. mAyA - mastAna (ja.) (?) (jenI anumati nathI apAi che, jene bhogavyuM nathI te) saT ( 1) UI - AzvAsana (I.) (azva RSinA vaMzaja). akSayavahuna - satividyuta (fa.). (dukhapracura) dazavaikAlikasUtranI cUrNimAM cUrNikAre lakhyuM che ke 'mAya jadunA magr'arthAtu A saMsAramAM dareka manuSya cArebAju dukhothI gherAyelo che. jema koseTAno kIDo potAnI jALamAM pote ja phasAya che. temasaMsAramAM pote ubhI karelI saMbaMdhonI mAyAjALamAM evo phasAi gayelo che ke te jema jema ukelavAno prayatna kare che. tema vadhArene vadhAre phasAto jAya che. AvanArI pratyeka paLa tenA mATe navI musIbato lAve che. ekamAtra jinezvara paramAtmAnuM zaraNuM ja tene A badhA dukho ane saMkaTomAMthI bacAvI zake che. je samajadAra manuSyo teno Azraya kare che. teo A bhavamAM ja svargano anubhava kare che. jhara () veLax - mtAvena () (vedanIya karmanI eka prakRti, azAtAvedanIya kamI sa - masara (ra) (asAra, sArarahita) zAstramAM kaheluM che ke "sAdhu ke zrAvaka mohane vaza thaIne potAnA AcAromAM doSa lagADe che. teo sAdhu ane zrAvaka dharmane sArarahita banAve che." arthAtu parabhavamAM te AcarelA dharmanuM temane koi ja phaLa prApta thatuM nathI. te kriyAo mAtra kAyakleza banI rahe che. maHRA - HIRA (I.) (prANInA vadhano saMkalpa na karavo te). paramAtmA mahAvIre zreNika rAjAne kahyuM ke "jo kAlasaurika kasAI eka divasa jIvavadha na kare to tuM narakamAM javAthI bacI jAya.' rAjAe tene manAvavA khUba prayatna karyo kiMtu te na mAnyo. AthI rAjAe tene vaTahukamathI eka kUvAmAM utArI dIdho. jethI te koi jIvane haNI na zake. kiMtu krUra pariNAma ane abhavya jIvadaLanA pratApe teNe tyAM bhInI mATInA jIva banAvIne kalpanAthI jIvahiMsA AcarI. teNe tyAM paNa prANIvadha na karavAno saMkalpa na karyo. jenA pratApe marIne sAtamI narakamAM utpanna thayo. asAvagapAugga -- azrAvakagrAyogya (tri.) (zrAvakane anucita). ApaNI pAse AkhA gAmano copaDo hoya che. ANe AvuM nahotuM karavuM joituM. ANe ahiM Ama karavA jevuM hatuM. Ama karAya ane Ama na karAya. A ucita che ane A anucita che. paraMtu koI divasa vicAra karyo che ke mAro je kuLamAM janma thayo che. je dharmanI mane prApti thaI che. tenA ucita mAruM jIvana che ke nahi? huM zrAvaka tarIke lokamAM oLakhAuM chuM to zrAvakane anucita pravRtti to nathI Acarato ne? savinna - gavai (a.) (nirdoSa, pAparahita) jenuM sAmAyika svayaM paramAtmAe vakhANyuM te puNiyo zrAvaka kAMi garIba nahoto. te dharma pAmyA pUrve abajo saMpattino mAlika 161 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato. keTalAya nokara cAkaro tenA gharamAM kAma karatAM hatAM. eka divasa teNe vIra prabhunI dezanA sAMbhaLI ane teno AtmA jAgI uThyo. teNe vicAryuM ke nirdoSa ane pAparahita jIvana jIvI zakAtuM hoya to pachI ATalo badho samAraMbha zA mATe karavo. ane teNe tamAma saMpattino tyAga karIne eka sAdu jIvana apanAvyuM. tenA svIkArelA jIvanamAM tenI patnIe paNa tene saMpUrNa sahayoga Apyo. Hsava - umAzvata () (anitya, asthira, nAzavaMta) mana caMcaLa che. saMbadha asthira che. pugala asthira che. lAgaNIo asthira che. jIvana asthira che. anitya evA A saMsAramAM koi ja vastu sthira nathI. temAM utpatti sAthe vinAza ane prAraMbha sAthe aMta joDAyelo ja che. ekamAtra mokSasukha ja nitya ane sthira che. grasahitA - jhavAna (.) (parAdhIna, asvataMtra) parAdhIna rahevuM koine gamatuM nathI. nokara mAlikanA trAsathI svataMtra thavA icche che. bALaka mAtA-pitAnA sUcanothI chUTavA icche che. vidyArthI zikSakanA ThapakAothI svataMtra thavA icche che. jyAre sAco jaina badhI ja parAdhInatAonA mukhya kAraNabhUta evA karmonA baMdhanathI svataMtra thavAnA prayatno karato hoya che. (1. amaMgala, asuMdara 2. asaMyati, abrahmacArI 3. gozALAdi kudarzanI 4. anarthahetu, anarthakArI) sArA kAme jatAM bilADI rasto kApe to amaMgala che. sArA prasaMgomAM azubha pazupakSIono avAja amaMgala che. sArA kArya karavAnA nirNaya vakhate jo koine chIMka Ave to te amaMgala che. ApaNe A badhAne amaMgala mAnIe chIe. kiMtu zAzvata sukhamAM bAdhaka mohanIyAdi karmone amaMgala tarIke kema svIkAratAM nathI ? gaNAhu - asAdhuna () (kUrakarma, janmAMtaramAM karela azubha anuSThAna) kahevAya che ke mogala bAdazAha akabara potAnA zAsanakALamAM karmagha nAmano mahotsava rAkhato hato. A mahotsavamAM te eka mahinA sudhI lAhoranA jaMgalomAM vIsa hajAra tIrakAmaThAvALA vAgharIo, zikArI kUtarAo tathA bIjA zastrasaraMjAma sAthe hiMsAcAra karato hato. AvA kUrakarmavALo akabara paNa ahiMsAno pAlaka banI gayo. temAM jagadguru hIrasUri mahArAjanI sUkSma cAritranI sAdhanA ja kAraNabhUta hatI. tamAro upadeza bIjA para jeTalI asara nathI karato tenA karatAM hajAragaNI asara tamAro AcAra kare che. magrTTa - masAyujI(g) (mithyASTi, paratIrthika) ghaNI vakhata sonA karatAM pittaLamAM camaka vadhAre dekhAtI hoya che. eno matalaba e nathI ke sonA karatAM pittaLa caDhIyAtuM che. vAghanI khAla paheravAthI ziyALa vAdha nathI banI zakatuM. temAM keTalAka camatkAro ke vANIvilAsathI paratIrthIoe batAvela ka dharma sAco dharma nathI banI zakato. sonuM e sonuM ja rahe che. tema lokottara dharma te ja dharma rahe che. bIjA khoTA dharmo AgaLa jatAM potAnI oLakha ane astitva gumAvI ja de che. gozALAdinA sthApela dharmo tenuM jIvaMta udAharaNa che. magyaH - marg (I.) (dAnastAnatarpaNAdi asaMyatie batAvela dharma) asahuvA - sAputA (stro.) (asAdhutA, sAdhutAno abhAva) -162 - Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veSa hoya te ja sAdhu ane bIjA asAdhu evo koi ja niyama nathI hoto. sAdhutA veSamAMthI nahi svabhAvamAMthI Ave che. bAkI, sAdhunA kapaDA to rAvaNe paNa paheryA hatAM. paNa tenuM kRtya asAdhutAnuM hatuM. jyAre cilAtIputrano veSa DAkuno hovA chatAM AtmAmAM zuddhasAdhutA pragaTIne kevalajJAna pAmI gayA. veSa sAdhano kadAca nahi hoya to cAlaze paNa svabhAvamAM to sAdhutA hovI ja joie. masahurva - asAdhuvat ( vya.) (asAdhunI peThe, asAdhu samAna) fsa - maNi (.) (1, talavAra, khaDuga 2, talavAradhArI nokarI karavI te 3. nArakInA jIvane talavAra vaDe chedanAra paramAdhAmI) sUtrakatAMga sUtranA prathama zrutaskaMdhamAM lakhyuM che ke "je jIvo tIvra karmodaye narakamAM utpanna thayelAM hoya te jIvone vividha prakAranA paramAdhAmI devo kadarthanA karatAM hoya che. temAM asi nAmaka devo talavAra vaDe nArakI jIvonA hAtha,paga, nAka, kAna, peTa Adi aMgo ane upAMgonuM niraMtara chedana bhedana karatAM hoya che.' asikaMDatittha - asikaNDatIrtha (na.) (mathurAnuM eka tIrthasthAna) savaralA - zikSaka (f) (cira pravrajita, dIrghacAritrI) jemAM caudapUrvo samAi jatAM hatAM evuM bAramuM dRSTivAda aMga jyAre vidyamAna hatuM, tyAre te kone bhaNAvavuM tenuM vidhAna A pramANe karavAmAM AveluM, je gurukulavAsanuM sadaiva sevana karato hoya. je dIrghacAritrI arthAtu vIsa varSano jeno cAritra paryAya thayo hoya. jenuM darzanAvaraNIya karma sArA pramANamAM kSaya thayuM hoya.tathA gurunI dRSTie je yogyatAne pAmela hoya tevA ja jIvane dRSTivAdano abhyAsa karAvavo. maNipurathAra - sikSarathAra (I.) (dhAradAra talavAra, jenI dhArA atyaMta tIvra che tevI talavAra) AnaMdaghanajI mahArAje stavana covIsI aMtargata caudamAM anaMtajinanI stavanA karatAM lakhyuM che ke "dhAra talavAranI sohilI dohilI caudamAM jinataNI caraNa sevA" arthAta talavAranI dhAra para cAlavuM saheluM che paraMtu jinezvara paramAtmAe batAvela cAritradharma para cAlavuM to tenA karatAM paNa atiduSkara che. koi virala AtmAo ja tenA para cAlavAnuM sAhasa kheDI zakatAM hoya che. kAcApocAnuM to kAma ja nathI. fsaraverA - mafsaTa# (7) (talavArayukta myAna) asicammapAya- asicarmapAtra (na.) (myAna, talavArayukta myAna) si6 - gaSTa (2.) (nahi kaheluM, akathita). zAstramAM be prakAranA padArtha hoya che. pragaTa ane apragaTa, keTalAka padArthonuM spaSTa kathana karavAmAM AveluM hoya che. jayAre keTalAka padArtho spaSTa na kahetA dizA nirdezathI ke pachI gUDhAtmaka kahelA hoya che. tevA nahi kahelA padArthanuM jJAna mAtra gItArtha guru bhagavaMta ja karAvI zake che. mATe ja kahyuM che ke tattvajijJAsu AtmAe niraMtara gurukulavAsanI sevA karavI joie. -1 6.2 - Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asiNANa - asnAna (tri.) (nAnarahita). dazavaikAlikasUtramAM lakhyuM che ke "skUla ane sUkSma banne prakAranI hiMsAnA tyAgI munivara yAvajIva zIta ke uSNa bannemAMthI koipaNa prakAranA jalanuM snAna karatAM nathI. teo ekamAtra AtmazuddhinA lakSI hovAthI AjIvana mAtra zarIranI zuddhi karanArA jalasnAnarahita hoya che.' malthi - vitha (2) (pravAhImaya AhAra, jeno koLiyo na karAya tevo AhAra, cokhAdi loTanuM dhovaNa) masiddha - siddha (ki.) (1. saMsArI 2. hevAbhAsano eka bheda) pAMca hevAbhAsamAMno eka che asiddha hetvAbhAsa. je hetu vAdI ke prativAdInA pakSane siddha karavA samartha na thAya tevA hetune asiddha hetu kahevAmAM Ave che. jema ke zabda pariNAmI che cakSupratyakSa hovAthI. cakSupratyakSa hetu zabdanA pariNAmIne siddha karavA kyAreya sakSama nathI banato. kema ke zabda cakSupratyakSa na thatAM zravaNapratyakSa che. AvA duSTahetuyukta pakSane asiddha kahevAya che. siddhiA - f iff (1) (jamAM mokSamArga vidyamAna nathI tevuM anuSThAnAdi). jeTalA paNa dhArmika anuSThAno ke kriyAo che te badhA aMtima maMjhila evA zAzvata sukhanI prApti mATe thatAM hoya che. AthI je anuSThAno mokSamArganA sAdhaka banatAM hoya te ja dharma che. bhadra jIvoe teno ja svIkAra karavo joie. kiMtu je anuSThAno mokSamArganA sAdhaka na banatAM durgati lai janArA banatAM hoya, tevA bhrAmaka anuSThAnono niraMtara tyAga karavo joie. asidhAravvayaM - asidhArAvrata ( na.) (talavAranI dhAra para cAlavA samAna vrata) je mAtra apekSAonA AdhAra para cAle te saMsArI jIvana. ane jemAM apekSA, icchAone koi ja sthAna nathI te sAdhu jIvana. AvuM jIvana jIvavA mATe mana para asAdhAraNa kAbu joIe. mATe ja to zAstromAM kahevuM che ke sAdhuvrata to talavAranI dhAra para cAlavA samAna kaThIna che. asidhArAgamaNa - asidhArAgamana (na.) (talavAranI dhAra para cAlavuM) sighana - maNipara (ra) (talavAranuM pAMjaruM, jenI cAre pharate talavAra che evuM pAMjaruM) pUrvenA kALe rAjAo evuM pAMjaruM banAvatA hatAM ke jenI cArebAju talavAra lAgelI hoya, tevA pAMjarAmAM bhayaMkara ane krUra duzmano ke kedIone pUravAmAM AvatAM. jethI te koipaNa jAtanuM payaMtra ke upadrava na karI zake. karmarAjAe paNa ApaNane cAreya bAju krodha, mAna, mAyA, lobha, krUratAditalavArothI vyApta saMsAranA pAMjarAmAM pUrI dIdhA che. je satata jIvanuM pIDana tathA zoSaNa karyA kare che.ane jIva saMsArarUpI pAMjarAmAMthI kyAreya bahAra nIkaLI zakato nathI. asipaMjaragaya - asipaJjaragata (tri.) (talavAranA pAMjarAmAM rahela). pitta - maNipatra (1) (1. talavAranI dhAra jevA pAMdaDAvALuM vRkSa, narakamAM rahela zAlmalI nAmaka vRkSa 2. navamo paramadhArmika) zAstramAM paMdara prakAranA paramAdhAmI devomAM navamAM asipatra nAmaka paramAdhAmI devanI jAti varNavI che. A devo narakamAM utpanna 164 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayela narakanA jIvone pIDA ApavA mATe talavAranI dhAra jevA pAMdaDAvALuM zAlmalI nAmaka vRkSa vikaryuM che. tyArabAda nAraka jIvane te jhADa nIce rAkhIne tenA zarIranA tala jevaDA kaTakA karI nAMkhe che. tema karavAmAM teone ati AnaMda maLato hoya che. je jIve paramAdhAmInA AvA dukhothI bacavuM haze teNe dharmAcaraNa karyA vinA chUTako nathI. sipanavi () - jinavina (!). ( zilpa kArIgarI Adi sAvadya vyApAra na karanAra) mAmasiriSTha - simarikSa (ra) (talavAra ane kAjala samAna) maliya (ta) - sita (ra.) (1.kRSNavarNa, kALuM 2. azubha 3. abaddha, aniyaMtrita) Ajano mAnava yaMtramAnava banI gayo che. teno badho ja kAryakrama TAimaTebala pramANe niyaMtrita hoya che. savAre uThavuM, cA-nAsto karavo, taiyAra thavuM, kAma para javuM, kayuM kArya kayA samaye ane keTalA TAimamAM karavuM vagere vagere. te badhA ja kAryone potAnA niyaMtraNamAM rAkhe che. ekamAtra apekSA, mahattvAkAMkSAo ja aniyaMtrita rahI jAya che. je manuSya icchAone niyaMtrita kare che. sAcA arthamAM te ja saphaLatAne prApta kare che. asiyakesa - asitakeza (tri.) (jenA keza kALA che te, yugalika manuSya) mAthAmAM saphedavALa DhaLatI uMmaranI nizAnI che. pUrvanA kALamAM rAjAo mAthAmAM eka paNa saphedavALa dekhAya eTale rAjaya, bhogavilAsAdino tyAga karIne saMnyAsAzrama svIkArI letAM hatAM. vRddhAvasthA ke vALanuM sapheda thavuM te asimasikRSi pradhAna bharata Adi kSetramAM ja jovA maLe. jayAre yugalika manuSyo janmathI laIne maraNa sudhI yuvAna ja rahetAM hoya che. ane temanA vALa kyAreya paNa sapheda thatAM nathI. Avo janma pUrvakRta dharmanA pratApe ja prApta thato hoya che. matiyA - mahi# () (dAtaraDuM) siiira - siri(g) (te nAme prasiddha parvata) asirayaNa - asiratna (na.) (cakravartInA cauda ratnomAMnuM eka ratna) asirAvaNikUvakhananasama - asirAvakUpakhananasama (tri.) (nyAyavizeSa, avivAhita phaLa che jenuM te) A eka nyAyavizeSa che. jyAre koi vyakti evI pravRtti karato hoya jenuM vivakSita arthAtu icchita phaLa prApta thavAnuM na hoya, te samaye upamAghaTaka A nyAyano upayoga karavAmAM Ave che. jema ke retamAMthI tela kADhavuM. bAvaLa pAsethI AMbAnI icchA rAkhavI. tema je sthAnamAMthI jalanI prApti thavAnI nathI tevA sthAnamAM kuvAnuM khodavuM nirarthaka che. fsatnag - mafsakSA (2) (1. talavAranA lakSaNonuM jJAna 2. talavAranA lakSaNonuM pratipAdaka zAstra) pUrve eka yoddhA jema yuddhakalAmAM kuzaLa hato tema yuddhamAM upayogI zastronA lakSaNono paNa sAro jANakAra hato. yuddhamAM vaparAtI talavAra keTalI lAMbI, keTalI dhAradAra, kaI zubha ke kaI azubha, keTalA vajanavALI, kevA AkAravALI vagerenuM jJAna te sArA pramANamAM dharAvato hato. eka sAdhaka AtmA paNa kama sAthe yuddha kare che. ane kSamA, dayA, karuNA vagere tenA zastro che. sAdhaka 165 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoddhAne te zastronuM jJAna ane upayoganuM jJAna hovuM Avazyaka che. vartamAna kALamAM talavArAdi zastro nathI cAlatA kiMtu prabhu mahAvIranA zastrono to dareka sAdhaka anaMtakALa sudhI upayoga karI zake tevA che. fsana- siya9i (1) (talavAranI lAkaDI, gukhI). sattA - mAthA (stra.) (nidA, apakIrti, prazaMsA na karavI) zAstromAM kahevuM che ke "je AtmA potAnI prazaMsA ke zAbAzIne pacAvI zakavA sakSama hoya. tevA jIvanI mAtA-pitAe ke gurujane prazaMsA karavI ja joie. kiMtu je jIva tevA prakArano nathI tevA jIvanI sArA kArya badala jema prazaMsA na karAya tema tene kaThora vacano paNa na kahevA joie. anyathA viparIta mArge javAnA anartho paNa sarjAi zake che.' asilIla - azlIla (na.) (niMdanIya, bibhatsa). ziSTajanomAM to ThIka paNa vyavahAra jagatamAM paNa mana, vacana ane kAyAnI je pravRtti tyAjaya ane niMdanIya manAtI hoya. tene azlIla kahevAya che. yaza ane kIrtino kAmI jIva AvI azlIla pravRttino tyAgI hoya che. jyAre sAdhaka AtmA to vizeSarUpe teno tyAga karanAro hoya che. treilA - annebA () (te nAme eka nakSatra) asiloga - azloka (na.) (niMdA, apakIrti) sitnonamaya - momI () (apakIrtino bhaya, niMdAno bhaya). koI vyakti satkAdi yazasvI kArya karatAM ema vicAre ke dAnAdi kAryo karyA pachI pAchaLathI koi temAMthI bhUla nIkALaze to apayaza thaze. mATe tenuM kArya na karavuM sAruM. ema apakIrtinA bhaye satkAryothI potAnA AtmAnI unnati aTakAvavI te to sarAsara avicArI pagaluM che. kema ke A jagatamAM jema prazaMsA karanArA loko che tema niMdA ane apayaza phelAvanArA paNa che. koipaNa satkArya karo eTale dUdhamAMthI porA kADhavAnI prakRtivALAo kAMikane kAMika bhUla kADhIne niMdAnI majA mANatA hoya che. mafsava -- ziva (2) (1.devakRta upadrava 2. mArImakI Adi rogacALo) koi dava gAma ke nagara para kopAyamAna thayo hoya, ane AkhA gAmAdimAM evo rogacALo phelAvI de ke jethI loko TapoTapa maravA maMDe. tene zAstrIyabhASAmAM aziva kahevAya che. paramAtmAnA cotrIsa atizayamAM eka atizaya evo che ke paramAtmA je kSetramAM vicaratA hoya temanI cAre pharate savAso yojana sudhI koi mArI marakI saMbhavI zakatI nathI. jo pahelethI utpanna thayela hoya to temanA prabhAvathI nAza pAme che. viUT - gaNivara () (talavAra AkAranA pAMdaDAvALuM vana). sivaBsamaf - Mzivamana () (kRSNa vAsudevanI bherI) navamAM vAsudeva kRSNanI pAse deve Apela azivaprazamanI nAmaka eka bherI hatI. teno guNa evo hato ke je vyakti te bherInA 166 - Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdane sAMbhaLe tenA sAdhya ke asAdhya badhA ja rogo nAza pAmI jatAM. kRSNa mahArAjA dara cha mahinA eka vAra te bherInuM vAdana nagaramAM karAvatA hatA. jethI rogathI pIDAtA lokonA rogo dUra thAya. sivAra - viki(na.) (upadravAdi pradhAna kSetra) zAstramAM sAdhune jema cAturmAsa sthiratA karavAnA guNakArI kSetronuM varNana karyuM che. tema cAlu cAturmAse kayA saMjogomAM vihAra karI javo tenuM paNa vidhAna karavAmAM Avela che. je kSetramAM jIvajaMtu, rogacALo ke agni vagereno bhaya hoya tevA upadravapradhAna kSetrono cAlu cAturmAse sAdhu tyAga kare to temAM AjJAbhaMga thato nathI. fhavAvA - vApara () (vinAzanI prApti) puruSArthapradhAna jinadharmamAM bhAgyane paNa viziSTa sthAna ApavAmAM AvyuM che. manuSyanI unnatimAM jema puruSArtha nimitta kAraNa che. tema bhAgya paNa utkarSamAM bhAga bhajave che. bhAgya baLavAna hoya to Apatti paNa saMpatti banI jAya che. ane jo bhAgya nabaLuM hoya to saMpattio paNa vipattimAM pariName che. mANasa game teTaluM sIdhuM karavAnA prayatno karato hoya paNa vinAza tene sAmethI AvIne maLe che. mATe ja jJAnI bhagavaMto kahe che ke tamArA puNyakarmane eTaluM majabUta banAvo ke tamArA satkAryomAM vighno kyAreya na Ave. TTi - nig (I.) (muMDa mastaka gRhastha) je vyakti mAtra mastake muMDana karAve paraMtu joharaNa, pAtra, dAMDo vagere sAdhunA koipaNa upakaraNane dhAraNa na kare tevA gRhasthane azikha kahevAya che. aHpha - mati (a.) (saMkhyAvizeSa, esI) amara - amaraza(4) ? (lAlasAthI anyane na sIMcavuM te). kSattiyA - mItratA (strI) (1. zIlano abhAva 2. cAritrano abhAva) eka ciMtake bahu ja sarasa vAta karI che. zIyaLa, cAritra te nathI je tame lokonI sAme bolo ke varto cho, kiMtu tame jyAre ekalA hova. tamane koI jotuM na hoya te samaye tame je vicAro, bolo ke varto cho. te ja tamAruM kharuM cAritra che. loko sAme cAritravAnuM dekhAvuM ane ekAMtamAM teno sarvathA abhAva hoya to tevA cAritranI jJAnInI daSTie koi ja kiMmata nathI. maunamaMta - matravata (tri.) (1. asaMyamI 2. abrahmacArI) brahma eTale AtmA, je kriyA jIvane zaddha AtmA tarapha laI janArI hoya tene AcAra kahevAya che. tevA AcAronuM pAlana karanAra brahmacArI kahevAya che. kiMtu je jIva svArthavaza te AcAromAM chUTachATa laine asaMyamanuM sevana kare che. te abrahmacArInI kakSAmAM samAviSTa thAya che. Avo asaMyamI AtmA ekAMte potAnA AtmAnuM ahita kare che. kema ke asaMyama jIvane AtmazuddhithI dUra laI jAya che. ane azuddha AtmA sva ke para kalyANa sAdhI zakato nathI. makuma - masuta (tri.) (aputra, putrarahita) Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasanna thayela ArAsurI mAM aMbikAe vimalamaMtrIne kahyuM ke tame mArI joDe varadAna mAMgo, paraMtu joDe eka zarata che ke Arasa ke vArasa bemAMthI koipaNa eka ja vastu huM tamane ApIza. tyAre temaNe patnIne pUchIne jaNAvavAnuM kahyuM. jyAre patnIne pUchyuM tyAre temaNe kahyuM ke temAM pUchavAnuM zuM hoya. tamAre kahI devuM hatuM ke mAre Arasa joie che. kema ke AvanAro vArasa ApaNI kIrti karAvI zake che tema apakIrti paNa phelAvI zake che. jyAre Arasa dvArA zAsananI ArAdhanA thaze ane itihAsamAM tamArI kIrti suvarNAkSare lakhAze. patnInA kathanathI vimalamaMtrIe devI pAse ArasanI mAMgaNI karI. teoe aputrIyA rahevAnuM pasaMda karIne zAsananI sevA karI, AvA virala AtmA kyAM jovA maLaze? ajugAgi - maQvikRti (f) (nyagrodha nAmaka aprazasta saMsthAna) chaprakAranA saMsthAnamAM nyagrodha nAmaka saMsthAna Ave che. A saMsthAnane prApta jIvanA uparanA dehanI AkRti pramANasara hoya che. kiMtu nAbhinI nIcenA avayavo apramANavALA arthAtu nAnAmoTA ke vAMkAcUMkA hoya che. tenuM asvIkRti evuM bIjuM paNa nAma che. suru - kavi (a.) (1. azuddha, apavitra 2. viSThA, amedhya) vyavahArasUtramAM azucidravya ane bhAva ema be prakAre kahelI che. maLa, mUtra yukta ke snAnarahita gAtra te dravya azuddhi che. temaja AhAra, upadhi, zayyAdi upakaraNomAM rAgadveSano bhAva karavo te bhAva azuddhi che. malayukta zarIra mAtra pANInA eka pravAhathI sApha thai jAya che, kiMtu rAgadveSanA bhAvathI malina thayela AtmAne sApha karavA mATe bhavonA bhavo lAgI jAya che. mATe vivekIjane tevA azubha bhAvothI AtmA apavitra na thai jAya tenuM dhyAna rAkhavuM joie. * zruti (tri.). (zAstra zravaNarahita) puNya-pApa, dharma-adharma, satya-asatya vagere vAtone jANavA ane samajavA mATe zAstronuM zravaNa te uttama mAdhyama che. je jIva pratidina gurumukhe zAstro sAMbhaLe che, te jIvamAM viveka guNano vizeSa karIne prAdurbhAva thato hoya che. ane je jIvamAM viveka guNa vidyamAna hoya che tene saMsAranA koipaNa vidgo ke vikaTa paristhitio mUMjhavI zakatAM nathI. sAMsArika vidgo to zAstrazravaNanA abhAve viveka guNarahita jIvane ja parezAna karI zake che. asuikuNima - azucikuNima (na.) (apavitra mAMsa). asuijAyakammakaraNa - azucijAtakarmakaraNa (na.) (janma samaye nAlachedana karma karavuM te) bALaka janma pAme tyAre mAtA ane bALaka banneno jIva bacAvavA mATe ekasUtre jenAthI joDAyela hoya tevI nAlanuM chedana karavAmAM Ave che. A kArya prasUti karAvanAra strI ke vartamAnakALamAM DaoNkTaro karatAM hoya che. zAstramAM paramAtmAnA janma samaye paNa dikSumArIkA dvArA nAlachedana karavAno ullekha prApta thAya che. paramAtmAnI nAlachedana karIne dikumArIkA devIo puNyano baMdha ane karmono kSaya karatI hoya che. teno lAbha paNa atibhAgyazALI AtmAone ja prApta thato hoya che. muThThAi - avisthAna () (viThAsthAna) zAstramAM zreSThIputra laliganuM kathAnaka Ave che. rANI sAthe bhoga bhogavavAnI lAlasAe rAjamahelamAM pravezyA bAda acAnaka rAjA AvI jatAM rAjAthI bacavA viSThAnA sthAnabhUta evA pAyakhAnAmAM chUpAi javuM paDyuM hatuM. ane tyAM tene divasonA divaso sudhI rahevuM paDyuM. aMte bebhAna avasthAmAM khALanA pANI sAthe taNAIne gAmanI bahAranA mahAviSThA sthAne Avyo ane saubhAgyavaza te bacI gayo. AvuM ekavAra nahi kiMtu babbe vAra banyuM. hAya re ! bhogalAlasAnI vicitratA kevI che. ATaluM dukha veThavA chatAM te punaH punaH tene meLavavAnI kAmanA karato rahe che. 1680 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asuittabhAvaNA - azucitvabhAvanA (strI.) (bAra bhAvanAmAMnI chaThThI bhAvanA, azucimaya dehanuM ciMtavana) mANasa satyano AgrahI hoya che. koi tenI pAse jUThuM bole ke cAlakI kare tene pasaMda paDatuM nathI, tarata ja manamAM mAThuM lAgI Avaze ke te mArI pAse khoTuM kema bolyo? teNe AvuM karavuM joituM nahotuM. paNa AvI apekSAvALo mAnavI potAnA AtmA sAthe vizvAsaghAta kare che te tene dekhAtuM nathI. te jANe che ke A zarIra mAtrane mAtra azuci ane gaMdakIthI bhareluM che. te zAzvata rahevAnuM nathI. chatAM paNa tenI sArasaMbhALa ane TApaTIpamAMthI UMco Avato nathI. jJAnI bhagavaMto kahe che ke AvA zarIra pratye moha thavAthI azubha karmono baMdha na thai jAya te mATe pratidina azucibhAvanA bhAvavI joie. kema ke bhAvanA bhavanAzinI hoya che. surata - avita (2) (atyaMta apavitra chidra) Ama to AkhuM zarIra azucithI paripUrNa che. chatAM paNa zAstramAM puruSanA evA dasa sthAna batAvyA che, jemAMthI azucino pravAha niraMtara vahyA kare che. game teTalI vAra sApha karavA chatAM azuci vahevAnuM baMdha thatuM nathI. jinezvara bhagavaMta kahe che ke, tevA atyaMta apavitra chidronuM ciMtana karIne AtmAmAM vairAgyabhAva prabaLa banAvavo joie. masurI - aNuvija (2i) (apavitra che svarUpa jenuM te, apavitra evA maLamUtrAdi) zAstrakAra bhagavaMto kahe che ke bIjA kazAthI vairAgya thato na hoya. athavA pachI dharma pratye ruci jAgatI na hoya, to dararoja prAtaHkALe atyaMta apavitra svarUpavALA potAnA maLamUtrAdinuM darzana karavuM joIe. tenAthI saMsAranA svarUpano pratyakSa bodha thaI jaze. kema ke gaikAle je mAlamalIdA khAvA mATe jIbha talapApaDa thatI hatI. tenA bhojana bAda bIjA divase tenuM svarUpa evuM badalAi jAya che ke tene jovAnuM paNa mANasa pasaMda karato nathI. tenuM svarUpa atyaMta jugupsanIya banI jAya che. asuisaMkiliTTha - azucisaMkliSTa (na.) (apavitra padArthothI dUSita thayela) asuisamuppaNNa - azucisamutpanna (tri.) (apavitratAmAM utpanna thayela) A zarIranI utpatti ja apavitratAmAM thayelI hoya pachI temAM zuddhinI apekSA rAkhavI ja nirarthaka che. AtmA jyAre mAtAnA garbhamAM Ave che. tyArathI te atyaMta durgadhamaya maLamUtra, mAMsapezIonI vacce AMtaraDAothI vIMTaLAine raheto hoya che. temaja potAnA zarIranI racanA paNa mAtAe Arogela khorAkamAMthI karato hoya che. je AhAra vikRtine pAmela hoya che. AvI apavitratAmAMthI je zarIra utpanna thayeluM hoya temAM rAga karavo keTalo yogya gaNAya? asuisAmaMta - azucisAmanta (na.) (azucimaya vastunI samIpa rahela) margpha - suarti (ft.). (aprazasta vihAyogati) mRtyu thayA pachI AtmA je nIcayoni ke azubhagatimAM utpanna thavAno hoya te gatine azubhavihAyogati ke asukhagati kahevAya che. tiryaMcamAM paNa jo te kUtarA, bilADA ke sarpa vagerenA bhavane pAmavAno hoya to te paNa azubhavihAyogati ja che. kiMtu jo te hasti, siMha, haMsa jevA prazaMsanIya bhavane pAmato hoya to te prazastavihAyogati kahevAya che. bhava bhale tiryaMcano che paNa temAM paNa UccajAti che. sunAphu - mahujAti (strI) (ekeMdriyathI careiMdriya sudhInI aprazasta gati) 169 0 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema zarIranI vikalatA ke vakratA te aprazasta ane azubha kahevAya che. tevI rIte iMdriyonI vikalatA paNa azubha mAnelI che. zAstramAM ekeMdriyathI laine caureMdriya sudhInI gatine azubha ke asujAti tarIke varNavelI che. asujjhamANa - azudhyat (tri.) (zuddhi nahi pAmato) bhUtakALanA anaMtA tIrthakaro, vartamAna covIsInA tIrthapatio tathA bhaviSyamAM thanArA anaMtA tIrthakara bhagavaMto je dezanA Ape che. teno ekamAtra sArA hoya che ke tame tamArA AtmAne zuddha karo. tenA mATe evuM jarUrI nathI ke mArA dharmamAM ja raho. paNa tamArI manavacanakAyAnI pratyeka pravRtti AtmAne zuddha karanArI hovI joIe. nahItara dharmanA nAme adharma Acarato AtmAnI zuddhine prApta karato nathI. temaja zuddhi nahi pAmato AtmA saMsArasamudranA vamaLomAM AmathI tema aTavAyA kare che. asuddha- zuddha (f). (1. sAvadya anuSThAna karanAra 2. azuddha, doSa yukta) dharmasthAno, graMtho ke anuSThAno AtmAnI zuddhi ane zAzvata sukhanI prApti mATe hoya che. ane te sukhanI prApti bIjA jIvone khuzI ApavAthI ja maLe che. jemAM koi ja prakAranI hiMsA nathI tevA anuSThAno zuddhi ane siddhi prApta karAvavAmAM pradhAna kAraNa bane che. temAM koI be mata nathI, paraMtu jemAM jIvonI hiMsA thatI hoya tevA anuSThAno kadApi dharma banatA nathI. samajI rAkho ke koinA dilane dubhAvavAthI ke prANono nAza karavAthI tAttvika sukha kyAreya prApta thatuM nathI. prabhuddhamara - zuddhamAva (I.) (aprazasta adhyavasAya) koika sthAne eka suvAkya vAMceluM ke "cIja mATe kyAreya citta na bagADo'mANasa nAzavaMta ane thoDA samayamAM jenA parathI rAga paNa cAlyo javAno che, tevI vastune meLavavA mATe potAnA mananI zAMtine DohaLI nAMkhe che. tenuM citta satata azubha dhyAnamAM parovAi jAya che. tene bIjuM kAMI ja sUjhatuM nathI. jJAnI maharSio kahe che ke padArtho to AvatAM jatAM rahe che. paNa jo mana azuddhabhAvamAM cAlyuM jaze to pachI prazasta adhyavasAya pAmavo durlabha banI jAya che. mATe cetatA nara sadA sukhI hoya che. asuddhasabhAva - azuddhasvabhAva (puM.) (vastu vizeSe bAhya bhAvomAM pariNamana pAmavA yogya) dravyAnuyogatarkaNA saTIka graMthamAM azuddhasvabhAvanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "upAdhinanatafmavaparAmanA 'AtmAno. svabhAva che aMtarbhAvamAM ramaNa karavuM. chatAM saMsArabhAvane pAmela hovAthI sAMsArika nimittone vaza thaine citta bAhyabhAvomAM pravRtti karavA lAge che ane cittamAlinyane pAme che. tene azuddhasvabhAva kahevAya che. masuma (4) - gama (a.) (1. amaMgala, azubha 2. asuMdara, kharAba3. azubhakarma 4. dukha) suMdara raMgaberaMgI phUlo ane gulAbothI mahekatA udyAnanI najIkamAM ukaraDo hoya to bagIcAnI suMdaratA khaMDita thai jAya che. rAjamahela jevA zobhatA gharanI najIkamAM rahela jhUMpaDI gharanI suMdaratAne naSTa kare che. tema asatkAryomAM karAtI ceSTA anaMta jJAnadarzana ane cAritrathI zobhatA AtmAnA guNono saMpUrNanAza karI nAMkhe che. tenAthI AtmAnI suMdaratA chUpAi jAya che ane asuMdaratA chatI thAya che. asubha (ha) kammabahula - azubhakarmabahula (tri.) (azubha karmanI pracuratA che jene te) trAjavAno niyama che ke je bAju vajana vadhAre hoya te bAju te namI jAya che. AtmAnA paNa AvA keTalAka abAdhita niyamo che. AtmAmAM zubha karmonI pracuratA thaze to tenI UccakuLa, svarga ke mokSa tarapha gati thaze. ane jo tenAmAM azubha karmonI pracuratA vadhaze to tenI nIcakuLa, naraka ke nigoda jevA sthAnomAM gati thavI nizcita che. AjanA smArTayugamAM A vAto sau koi samajI ja zake che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asubha (ha) kiriyAdirahiya - azubhakriyAdirahita (tri.) (azubha kAyaceSTAdi rahita) je pravRttithI bIjAnuM ahita thAya ke na thAya paraMtu potAnA AtmAnuM to niro ahita thAya ja. tevI pravRttione azubha kahela che. bhavAbhinaMdI jIvonI ceSTA ekAMte azubha ane karmabaMdha karAvanArI hoya che. avirata samyagdaSTi ane zrAvakanI ceSTA karmanA kSayopazama karanArI ane samasta saMsArano tyAga karanArA zramaNa bhagavaMtonA mana vacana ane kAyAnI ceSTA mAtrane mAtra karmanirjarA karAvanArI hoya che. kema ke teo sarvathA azubhakriyAdi rahita hoya che. ama (4) vasAna - amAdhyavasAna (ja.) (azubha adhyavasAya, kliSTa AtmapariNAma) vacana ane kAyAnI ceSTA bhale game teTalI zuddha hoya paNa mananA pariNAma azuddha hoya to te pravRtti mAtra kAyakleza banI rahe che. abhavya AtmA mokSaprAptine yogya uttama cAritranI ArAdhanA karIne paNa mAtra devaloka sudhI sImita rahe che. temAM kAraNa che tenA AtmAnA azubha adhyavasAya. jayAre zuddha adhyavasAye aImuttA muni jevA eka ivahI karavA mAtrathI mokSa meLavI jAya che. ema () jAma - rAmanAmanuM (ja.) (azubha nAmakarma, nAmakarmanI eka prakRti) koi mAthe paga mUkIne nIkaLI jAya to paNa jANe AnaMda thAya che. ane koino sAmAnya hAtha ke paga lAgI jAya to tene na bolavAnA zabdo kahevA lAgI jaie chIe. A badho prabhAva nAmakarma prakRtine AbhArI che. zubha nAmakarmanA udaye tame lokone priya thaI jAva cho. temaja azubha nAmakarmanI udayaveLAe tame sAruM paNa karo tema chatAM tamAre sAMbhaLavAno vAro Ave che. AmAM vAMka bIjAno nahi paraMtu ApaNe svayaM bAMdhelA karmo che. paMcasaMgraha graMthamAM kahyuM che ke je karmanA udaye nAbhinA nIcenA bhAganA avayavo azubha maLe te azubha nAmakarma jANavuM. asubha (ha) taraMDuttaraNappAya- azubha ( asukha) taraNDottaraNaprAya (tri.) (azubha ke asukhakArI kaMTakAdi vaDe pAra pAmavA samAna) dukhathI bacavA mATe ke sukhaprAptinI AzAe je svayaM dukhanuM kAraNa che tevA kaMTakAdino Azraya kare tene ApaNe zuM kahIzuM? mUrkha ja ne ! tevI ja rIte je bhoga sAmagrIo svayaM karmabaMdhanI kAraNa ane atRptinI jananI che. tenA vaDe tRptinI apekSAo rAkhavI keTalI vyAjabI kahevAya? #suma (du) 4 -- () (azubhapaNuM, amaMgalapaNuM) makuma (4) suddhamar () - mamaHgifjana (ki.) (azubha prakRtijanya dukhano bhAgI) vIjaLIne hAtha lagADavAthI ja karaMTa lAge che. kAdavamAM paththara pheMkavAthI ja gaMdakI uDe che. keLAnI chAla para paga paDe to ja lapasI javAya che. tema jIvanamAM je kaSTo, dukho ke vino Ave che te badhA azubha karmanA udaye ja Ave che. jema Aga vinA dhUmADo thavo azakya che tema azubha karmanA udaya vinA dukhanA bhAgI banavuM paNa azakya che. makuma (4) vivAT - aNumafaiAja () (azubha pariNAma ApanAra kama) jema ziyALAnI Rtu ThaMDIno ahesAsa karAve che. unALAnI Rtu garamIno ahesAsa karAve che. tema jIvane je bhaya, roga, AtaMkAdi dukhano anubhava thAya che. te azubha karmanA udayano pariNAma che. jema keTalAka karmo sukhano anubhava karAve che. tema azubha pariNAma ApanArA karmo jIvane azAtArUpa dukhano anubhava karAvanArA hoya che. 171 - Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makuma (4) - gA (stra.) (pApa karmanI prakRti, azubha pariNAma ApanAra karmaprakRti) sumar () "pedA - amAnupkSA (strI) (saMsAranA azubhaparAnuM ciMtana karavuM te) saMsArano lAbha karAve te kaSAya. ThANAMgajI sUtramAM lakhyuM che ke asaMyamita krodha ane mAna tathA niraMtara vRddhine pAmatA mAyA. ane lobha saMsAranI punarutpattirUpa vRkSanuM siMcana karanArA che. A prakAranA saMsAranA azubhapaNAnI ciMtavanA te azubhAnuprekSA che. suya - zrata (fa.) (nahi sAMbhaLela, zravaNane agocara) pravacana sAroddhAra graMthamAM daza AzcaryomAM eka Azcarya asaMyatipUjAnuM vivaraNa karatAM lakhyuM che ke "navamAM bhagavAna suvidhinAtha ane dasamAM zItalanAtha bhagavAnanA vaccenA kALamAM jinadharmanI evI hAni thai ke jina evo zabda paNa zravaNane agocara arthAt sAMbhaLavAmAM nahoto Avato. tevA samayamAM aMdhazraddhAnA mAdhyame asaMyationI pUjA thavA lAgI. je kyAreya na bane evuM banyuM mATe tene AzcaryanI kakSAmAM mUkavAmAM AvyuM." asuyaNissiya - azrutanizrita (na.) (sAMbhaLyA ke anubhavyA vinA buddhithI thatuM jJAna, cAra prakAranI buddhi) zAstramAM zrutanizrita ane azrutanizrita ema be prakAranA jJAna kahelA che. je jJAna gurunI dezanA ke zAstrAbhyAsathI thAya te zrutanizrita kahevAya che. paraMtu koipaNa prakAranA zAstrAbhyAsa ke dezanAdi sAMbhaLyA vinA autpAtikI Adi buddhie je jJAna thAya che. te azratanizcita kahevAya che. autpAtikI, vainayikI, kArmika ane pariNAmikI ema cAra prakAranI buddhino A azrutanizrita jJAnamAM samAveza thAya che. asura - mayura (pu.) (1, bhavanapati ane vANavyaMtara jAtinA deva 2. asurakumAra devatA) tichalokathI ekalAkha eMsIhajAra yojana nIce bhavanapati jAtinA devonA AvAso Avela che. A bhavanapati kula dasa prakAranA kahelA che. te bhavanapati devo temaja vANavyatara jAtinA devo asura tarIke lokamAM prasiddha che. bhavanapati devo svabhAve navayuvAnonI jema uzRMkhala, mastIkhora ane majAkIyA svabhAvavALA kahelA che. AthI temanA nAmanI pAchaLa kumAra zabda joDavAmAM Ave che. jema ke asurakumAra, nAgakumAra vagere. asurakumAra - asurakumAra (puM.) (bhavanapati devono eka bheda). kasuravAra - azudvAra (2) (asuronA AvAsarUpa siddhAyatananuM dakSiNa dvAra) asurakura - masurasura (I.) (sura sura evA zabdarahita) graMthomAM lakhyuM che ke "khAtA ke pItA kacarAcara ke sura sura vagere zabdo karavA te rAganA poSaka che. tenAthI AhAra pratyenI Asakti chatI thAya che. mATe zramaNe tevA prakAranA zabdothI rahita AhAra vAparavo joie.' arthAta bhojana letI vakhate tevA zabdono ke pachI tevA avAja karanArA AhArano tyAga karavo joie. asuff - gaNu (I.) (asurakumAra devonA iMdra, amarendra ane balendro 172 - Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstromAM cosaTha iMdromAMnA camarendra ane balendrane asuranikAyanA devonA iMdra tarIke ullekhita karAyA che. ane temanI amaracaMcA ane balicaMcA nAmaka rAjadhAnI che. amareMdrano utpAta nAmaka Azcarya kalpasUtramAM varNavela dasa AzcaryomAMnuM eka che. asuriMdavajjiya - asurendravarjita (tri.) (asureMdronI hAjarI vagaranuM) masutrama - masuma (.) (dukhethI meLavI zakAya tevuM, durlabha) paiso meLavavAmAM keTalI kaThInAi paDe che, keTalI badhI mahenata karavI paDe che ane keTalI vIse so thAya che. teno ApaNane anubhava hovAthI paisAnI kiMmata ApaNe samajI zakIe chIe, tevI ja rIte jJAnI bhagavaMtoe kevalajJAnamAM joyuM che ke manuSyabhava meLavavo keTalo durlabha che. keTalA badhA janmonA puNya bhegA thayA hoya tyAre anaMtAkALamAM nasIbathI ekAda vakhata manuSya janma maLato hoya che. mATe ja teo moTe moTethI sAda pADIne cetave che ke maLela mAnava bhavane veDaphazo nahi. paraMtu sImitajJAnanA mAlika hovAthI ApaNe te joI zakatA nathI ane eTale ja kadAca tenI kiMmata samajI zakatA nathI. kasuvaUT - svapana (7) (nidrA, UMgha). avirata AtmAnI nidrA ekAMte karmabaMdha karAvanArI kahelI che. jyAre mokSamArganA sAdhaka AtmAnI nidrA karmanI nirjarA karAvanArI ane puNyano baMdha karanArI kahela che. tenI pAchaLanuM kAraNa che UMgha levA pAchaLano te te AtmAno AtmapariNAma. avirata jIva suve che UMghanI majA mANavA mATe ane virata jIva suve che paulika zarIrane thoDo samaya ArAma ApIne tenA dvArA punaH mokSamArganI sAdhanA karavA mATe. AthI ekanI UMgha karmabaMdha karanArI ane bIjAnI UMgha karmakSaya karanArI hoya che. suvA - masuvaf (2.) (1. suvarNa na hoya te 2. aprazasta varNagaMdharasasparzavALuM) pittaLa sonAnI camaka lai zake che paraMtu tenI jAta nathI meLavI zakatuM. attara puSponI sugaMdha lai zake che paNa svayaM puSpa nathI banI zakatuM. kurUpa cahero mekaapa dvArA suMdaratA meLavI zake che kiMtu kudaratI sauMdarya prApta nathI karI zakto. tevI rIte kumArga dharmanI bhrAmakatA ubhI karI zake che paraMtu svayaM dharma nathI banI zakato. kema ke jenI jAte ja sonAnI nathI tene vahelA moDA potAnA svarUpamAM pAchA pharavuM paDe che. tema dharmanI bhrAmakatA UbhI karanAra adharma vahelA moDA potAnI oLakha pragaTa karI ja de che. suvira - svapana (f3.) (anidrALuM, nidrArahita) AjanA mAnavane satAvatI koi moTI samasyA hoya to te che anidrA. Aje mANasa pAse gADI che, ghara che, dhana-vaibhava che, sukhanA badhA ja sAdhano che. nathI to mAtra AMkhomAM UMgha, suvA mATe AmathI tema paDakhA pheravavA paDe che athavA to pachI goLIo khAvI paDe che. A anidrAne dUra karavA mATe je te DokTaro ke hakImonI pAse javAnI jarUra nathI. jo tamAre A roga dUra karavo ja hoya to ekavAra mananI lAlasAne kAbUmAM rAkho ane saMtoSaparAyaNatAne apanAvo. pachI juo tamArI AMkhomAM UMgha kevI jaladI AvI jAya che. asusaMghayaNa - asusaMhanana (na.) (RSabhanArA cAdi aprazasta saMghayaNa) jIvanamAM dukha, takalIpho jema karmanA kAraNe maLe che. tema ApaNA zarIranI zubha ke azubha saMracanA paNa karmane AdhIna ja hoya che. zarIranA hADakAno bAMdho, aMgopAMgo zubha ke azubha maLavA pUrvakRta karmanA phALe jAya che. mokSaprAptinA sahAyaka kAraNomAMnA vajaRSabhanArAca saMghayaNa sivAyanA zeSa pAMca saMghayaNane zAstramAM aprazasta mAnavAmAM Avela che. paraMtu mokSanI najIka pahoMcavA mATe e pAMce saMghayaNo ja nimitta bane che. kema ke dharmArAdhanA mATe saMghayaNanI nahi pariNAmanI jarUra hoya che. 173 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sada - mahua () dukha, asukha) jema sikkAnI be bAju hoya che tema jIvananI paNa be bAju hoya che. puNyanA pratApe vaibhava vagere sukhasAmagrI maLe che. to pApanA udaye nirdhanatAdi dukho paNa prApta thatAM hoya che. ApaNe sikkAnI be bAju svIkArI laIe chIe. tevI rIte jIvananI A be paristhitione paNa sahajatAthI svIkAravI joIe. jethI cittanI samAdhi ane parabhavanI sadgati jaLavAi rahe. prasUjha - amUci (.) (asUyA karanAra, guNonI niMdA karanAra) bIjAnI niMdA kuthalI karanAra evuM bolatA saMbhaLAya che ke ame thoDI niMdA karIe chIe. A to kevuM che tevuM ja kahIe chIe. bAkI amane thoDI ja koinI asUyA ke irSyA thAya che. paraMtu hakIkata AnAthI viparIta hoya che. kema ke bIjA mATeno sAco ke khoTo apalApa tenA pratyeno ApaNo aNagamo chato kare che. manamAM rahelA zveSabhAve karela niMdAtenuM hita karaze ke ahita e to nathI kahI zakAtuM. paraMtu svayaMnuM ahita ja thAya che. ema cokkasapaNe kahI zakAya che. masUtra - masUrin (f3.) (1. sUcanA nahi Apela 2. vyaMjanAdi rahita 3. kahyA vinA Apela bhojanAdi). kahevAya che ke mAMgyA vinA mA paNa nathI pIrasatI. A kahevata saMsArI jIvo mATe cokkasa lAgu paDe che. paraMtu jeNe saMsAranA vAghA utArI daine alakhanI dhUNI dhakhAvI che. tevA zramaNo mATe jarAya lAgu paDatI nathI. teo mAtra dharmalAbha kahIne dvAra para UbhA rahe che ane loko temanA kahyA ke mAMgyA vinA badhu ja ApavA taiyAra thai jAya che. paNa nispRhI sAdhu jarUra pUratA mokSamArgamAM sAdhaka evA AhAradi laine bIjA badhAno tyAga karanAra hoya che. majU8 - alU (tri.) (matsara karanAra, dveSa karanAra) caudaso cummAlIsa graMthanA racayitA yAkinImahattarAsUnu haribhadrasUri mahArAje svaracita graMthonA aMte mAtra eka ja icchA vyakta karI che. "he paramAtmA ! mArA zubhakAryo jo mane koi phaLa maLavAnuM hoya to, A jagata matsaramukta bano. kema ke koinA guNo gAvA jeTalA kaThIna che teTaluM ja saraLa che bIjAno dveSa karavo. matsara karanAra vyakti potAnA AtmAmAM rahela guNono hrAsa ane durgaNono vikAsa karato hoya che. mATe dveSabhAva karatA A vAtanuM khAsa dhyAna rAkhajo . gamULa - jhA (f) (nirbaLa, baLarahita) masUyA - bhUvA (nno.) (anyanA doSane na kahIne potAnA doSonuM kahevuM) bIjAnA doSonuM pragaTIkaraNa karIne niMdA karavI jeTaluM saheluM che. tenA karatAM kaighaNuM vadhAre muzkela potAnA doSonuM kathana karavuM che. tenA mATe AtmAmAM saraLabhAva ane daDha manobaLa joie. AtmazlAghA karanArA ghaNA hoya che. paraMtu svadoSakIrtana karanArA to viralA ja hoya che, * yA ( .) (asahiSNutA, asUyA) zAstramAM asUyAnI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "guputoSaviznara' arthAt sAmevALAmAM guNo hovA chatAM paNa tenA guNone svIkAravAnI sahiSNutA na hovAnA kAraNe tenAmAM doSonuM pragaTa karavuM te asUyA che. koinI potAnA karatAM vadhAre thatI pragati ke nAmanA sahana na thavAnA kAraNe tenA mATe khoTuM khoTuM bolavuM. tenA viSe aphavAo phelAvavI te asUyA che. A asUyA sAmevALAmAM doSo to utpanna nathI karatI paraMtu potAnA guNono nAza cokkasa kare che. 1740 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asUyAvayaNa - asUyAvacana ( na.) (asUyAvALuM vacana, akSamAvALA vacana) prasUrija - masUrya (I.) (1. jyAM sUryano praveza na thai zake tevuM sthAna, narakAvAsa) varasAdanI RtumAM thoDAka divaso mATe sUrya na dekhAya to ApaNe UMcA nIcA thai jatAM hoie chIe. gADha aMdhakArane joine mukhamAMthI zabdo nIkaLe che ke have to sUraja dekhAya to sAruM. paraMtu tamane khabara che ke jayAM ochAmAM ochuM AyuSya dasa hajAravarSanuM che. temaja niraMtara yAtanAonI jyAM kamI nathI. tevA narakAvAsomAM sUryanuM eka paNa kiraNa sulabha nathI hotuM. zAstramAM kaheluM che ke naraka gADha aMdhakAra ane dukhothI atyaMta bihAmaNI che. asUvavAya - asUpapAda (tri.) (atyaMta dukhethI ghaTI zake tevuM, durghaTa) saMsAramAM ghaNI badhI bAbato evI hoya che ke jene meLavavAmAM ke banAvavAmAM bahu ja takalIpha veThavI paDatI hoya che. tevA banAvo ke vastune durghaTa kahevAya che. jema ke paiso gumAvavo AsAna che paNa tene meLavIne pacAvavo muzkela. saMbaMdho banAvavA sahelA che paNa tene nibhAvavA durghaTaka che. tema manuSyabhava ke jinadharma maLI javo hajI sulabha che paNa teno sadupayoga karavo loDhAnA caNA cAvavA barobara che. jo mana makkama ane eklakSa hoya to duniyAmAM koI vastu evI nathI ke jeno pAra pAmI nA zakAya. sennAvara - jhaNAvyAta (I.) (vasatinA tyAga bAda je zayyAtara tarIke nathI tevo gRhastha) sAdhune zayA athata rahevA mATenuM sthAna ApIne je saMsAra tare tene zayyAtara kahevAya che. sAdhu je zayyAtaranA tyAM utaryA hoya tenA gharanI gocarI-pANI vahoratA nathI. paraMtu koi viziSTa kAraNavazAt te sthAnano tyAga karIne bIjA sthAnamAM utare to tenA gharanA AhArAdi levA sAdhune kahyuM che. kAraNa ke te sthAnano tyAga karyA pachI te gRhastha azayyAtara kahevAya che. maphera - azreyasa (1) (akalyANa, kharAba, asuMdara) ApaNe kalyANa ane akalyANanI vyAkhyA ja khoTI karatAM hoIe chIe. potAnA dhAryA pramANe thayuM te kalyANakArI ane viparIta thayuM to akalyANakArI. icchita vastu maLI to sAruM ane anicchita maLI to kharAba. paraMtu dharma kahe che ke jema davA kaDavI hovA chatAM paNa rogI mATe kalyANakArI hoya che, tema dharmapAlanamAM AvatA kaSTo paNa bhale dukhada lAgatAM hoya paNa aMte to te kalyANakArI ja che. aselesipaDivannaga - azaileSIpratipannaka (pu.) (zaileSI avasthAne nahi pAmela) karmagraMthamAM zaileSI avasthAne ayogIkevalI nAme caturdaza guNasthAnaka kahela che. A avasthAne prApta karIne jIva gaNatarInA samayamAM mokSagatine prApta karatAM hoya che. paraMtu jeo saMsAranA kAdavamAM lepAyelA che. jeo AvI ayogI avasthAne nathI pAmelA tevA jIvone zAstramAM azaileSapratipannaka kahelA che. seksa - moSa (vi.). (sakala, saMpUrNa, sava) saMsAra eTale ja apUrNatA. icchAo apUrNa, sukha apUrNa, saMbaMdho apUrNa, sAmagrIo apUrNa, kyAreya paNa koI saMsArInA mukhe sAMbhaLyuM che kharuM ke mane je maLyuM che te mArA mATe saMpUrNa che, ane huM tenAthI tRpta chuM. nahi ne! kema ke saMsAranuM A ja parama satya che ke te kadApi saMpUrNa thavAnuM nathI, saMpUrNatA to mokSamArga ane mokSamAM ja che bIje kyAMya nahi. - 105 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asattahira - aparahita () (samasta jIvonuM hita karanAra) paMcAzaka graMthamAM lakhyuM che ke aDhAra doSo para vijaya prApta karanAra arihaMta bhagavaMtanI vANI jagatanA sarve jIvonuM hita karanArI hoya che. kema ke teonA aMtaHkaraNamAM jagata AkhAnuM bhalu karavAnI bhAvanA satata vahetI hoya che. AthI ja to temanuM rUdhira paNa lAla hovAnA badale dUdha jevuM ekadama sapheda hoya che. diva - addhi () (mokSa saMbaMdhi na hoya te, sAMsArika) A mAruM, A tAruM, A pelAnuM, ame, tame A badhI mAyA sAMsArika che. A saMsAramAM chIe tyAM sudhI ja mAruM tAruM rahevAnuM che. paraMtu eka vAta samajI rAkho ke ahi bhale tame svataMtratA priya hova ke pachI badhAthI judA rahevA icchatA hova, mokSamAM to tamAre pharajIyAta bIjA anaMtA AtmAo sAthe bhaLIne ja rahevAnuM che. tyAM koi alaga ghara, phleTa, baMgalo ke ploTanI sisTama ja nathI. A pravRtti to mAtra saMsArasaMbaMdhi ja che mokSasaMbaMdhi nahi. mIna - moja() (1. AsopAlavanuM vRkSa 2. ogaNIsamAM tIrthakarane jenI nIce kevalajJAna thayuM te vRkSa 3. cothA baLadevanuM pUrvabhavanuM nAma 4. cummoteramo mahAgraha 5. azokavanano deva 6, vItazokA nagarInuM apara nAma) AsopAlava vRkSane saMskRta bhASAmAM azoka vRkSa tarIke ullekhita karavAmAM Avela che. tIrthakaronA aSTa prAtihAryamAMnuM eka prAtihArya azokavRkSa paNa che. dareka tIrthakara bhagavaMto samavasaraNamAM dezanA A azokavRkSa nIce besIne ja ApatA hoya che. jayAM jayAM tIrthakara bhagavaMta vicare che temanI sAthe ne sAthe te vRkSa paNa vidyamAna hoya che. zubha divase ke prasaMge paNa loko gharanA AMgaNe AsopAlava vRkSanA pAMdaDA bAMdhatA hoya che. Ama A vRkSanuM dharmamAM ane saMsAramAM ema banne sthAne mahattva raheluM che. asogacaMda - azokacandra (.) (zreNikaputra koNikanuM apara nAma) mAnavaFG - moyasa (I.) (vijayapura nagarasthita naMdanavana udyAnano svanAma prasiddha yakSa) asogadatta - azokadatta (puM.) (sAketa nagaramAM te nAme prasiddha zreSThI) asogarAya - azokarAja (puM.) (vAsupUjaya jinanI prapautrIno pati) caMpA nagarImAM vAsupUjayajinanA putra maghava rAjAnI putrI lakSmInI kukSie utpanna thayela ATha bhAIo vacce eka bahena evI rohiNIe potAnA svayaMvaramAM je rAjAne varamALA paherAvI te azokarAja nAmaka rAjA hato. asoniyA - majanatA (ft.). (azoka vRkSane vIMTaLAIne rahela latA) asogavarDisaga - azokAvataMsaka (na.) (saudharmAdi vimAnanI pUrva dizAmAM Avela te nAmanuM vimAna) mAvA - mokSavana () (jemAM azoka vRkSa vadhAre che tevuM vana) je vanamAM vadhAre AMbAnA jhADa hoya tene Amravana kahevAya che. tema je vanamAM azokanA vRkSa vadhu hoya te azokavRkSa vana kahevAya che. 176 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moghavAyA -- a nilsA (at) (azoka vRkSapradhAna evuM nAnuM vana) asogavarapAyava - azokavarapAdapa (puM.) (atyuttama azokavRkSa) moriff - nazo (g) (caMdraguptano pautra ane biMdusArano tenAme putra, samrATa azoka) parama jaina evA caMdraguptanA putra biMdusArano azoka nAme putra hato. te lokamAM samrATa azoka ke azakazrI nAme prasiddha hato. te paramavIra ane kuzaLa yoddhA hato. teNe svasAmarthyanA baLe samasta bhArata upara potAnuM zAsana sthApyuM hatuM. prAraMbhamAM te jaina dharma pALato hato kiMtu tenI paTTarANI bauddha hovAnA kAraNe pAchaLathI te bauddhAnuyAyI thai gayo hato. teno ja pautra saMprati paramAhata zrAvaka ane zAsanaprabhAvaka hato. mom - mokSa (a.) (1. dharaNendranA lokapAla kAlanI agramahiSI 2. dasamAM zItala jinanI zAsanadevI 3, nalina vijayanI rAjadhAnI) sotrI - amRtA (ma.) (dharmopadeza nahi sAMbhaLIne, jinavANI sAMbhaLyA vinA) eka divasa bimAra paDI javAya ane paisA kamAyA vagarano divasa jAya che. to ApaNe bebAkaLA ane nirAza thai jaie chIe. manamAM ciMtA thaI jAya che ke are ! Ajano divasa nakAmo gayo. Aje kAMi ja kamANI nA thai. paraMtu eka divasa guru bhagavaMtanA mukhe dharmopadeza sAMbhaLyA vinAno jAya to kyAreya aMtarAtmA dukhI thayo che kharo? manamAM thayuM che ke arerere ! Ajano mAro divasa sAva nakAmo gayo. Aje meM jinavANInuM zravaNa ja na karyuM dhikkAra che mArI jAtane. asoNiya - azoNita (tri.) (lohI vinAnuM, rakta vagaranuM) Agama graMthonuM vAMcana thatuM hoya ke tenA joga cAlatA hoya, tyAre zAstramAM kahela vidhi anusAra vasati arthAta te sthAna zuddha hovuM jarUrI che. je sthAnamAM Agama vAMcana ke joga thatAM hoya te sthAna rudhira, paruke mAMsAdi vinAnuM hovuM joie. koipaNa prakAranI asajajhAya na hovI joie. anyathA joganI kriyA ke vAMcana thai zakatAM nathI. asommaggahacariya - asaumyagrahacarita (na.) (zani Adi krUra grahanI cAla, krUra grahanI gati) sArA kAryo ke prasaMgo mATe muhUrtanI AvazyakatA mAnavAmAM AvelI che. je te samaye cAlatA raho ane nakSatra Adine dhyAnamAM rAkhIne zubha ke azubha kALano nirNaya thato hoya che. saumyagrahonI cAla vartatI hoya to muhUrta zubha hoya. ane krUra grahonI cAla vartatI hoya to je te kALane azubha mAnIne zubha kAryono niSedha karavAmAM Ave che. A badhA graho ane nakSatronI paNa upara dharmanI cAla vartatI hoya che. je AtmA paramAtmAnuM zaraNuM svIkAre che tene koipaNa azubha grahonI cAla naDatI nathI. modiA - madanatA (Dha.) (zoka na karavo) jema harSonmAda te karmabaMdhanuM kAraNa mAnavAmAM AveluM che. tevI rIte anicchita vastunI prAptie ke mRtyAdi prasaMge karavAmAM AvatA zokane paNa karma baMdhananuM kAraNa kahela che. AthI jayAre sAdhu ke sAdhvIjI bhagavaMta kALadharma pAme che tyAre temanI pAchaLa zoka karavAmAM nathI Avato. viparIta temanA dehanI vAjate gAjate pAlakhI kADhavAmAM Ave che. loko para abIla gulAla chAMTavAmAM Ave che. teonA mRtyune viSAda na banAvatAM mahotsava banAvavAmAM Ave che. 177 - Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gohiTTAna - adhisthAna (2) (1. durjanano saMsarga 2. pApakarma 3. azuddhi sthAna) je je nimitto, vastuo, vAto ke vyakti dvArA AtmAnA guNono hrAsa ane doSono AvirbhAva thato hoya. tene zAstramAM azodhi sthAna kahevAmAM AvelA che. durjananI saMgate manamAM kharAba vicAro ke vartano pravezatA hoya to te azodhi sthAna che. sinemA, hoTala, pikanIka poinTomAM ke tevA anya sthAno dvArA jIvanamAMthI saguNo cAlyA jatAM hoya to te azodhi sthAna che. saddaguNonA pratyAzI jIve AvA dareka azodhi sthAnono niyama tyAga karavo joie. # - azva (.) (1. ghoDo 2. azvinI nakSatrano deva, azvinIkumAra) ghoDAnI resamAM doDato to ghoDo hoya che. paraMtu tenuM saMcAlana karanAra to koi bIjuM ja hoya che. ghoDo ema vicArato hoya ke huM mArI pratibhAe yogya doDI rahyo chuM to te tenI bhUla che. tema ApaNane jIvanamAM je saphaLatA ke sukhonI prApti thAya che. tenI pAchaLa tenuM saMcAlana karanAra ApaNuM karma che. tame evuM vicArI lo ke mArI mahenate ja maLyuM che. to te bhUla sAbita thai zake che. #vor - jha%%of (I.) (56 aMtarlIpamAMno eka dvIpa) #Ruff - azvazva (stra.) (eka prakArano kaMdavizeSa, ghoDAnA kAnanA jevA pAMdaDAvALI vanaspati) maznara - azvazvarA (2) (jyAM ghoDAne rAkhavAmAM Ave te sthAna, azvazALA) moja -- azvaghora (pu.) (ghoDAne coranAra) jharUtara - azvatara (I.) (ghoDAnI eka jAti, khaccara) ghoDAnI eka peTA jAtine azvatara kahevAmAM Ave che. je Aje lokamAM khaccara tarIke prasiddha che. A khaccara ghoDAnI jema uttama jAtimAM manAtuM nathI. teno upayoga bhAravahana karavA mATe ja karavAmAM Ave che. A khaccara jAti ghoDA ane gadheDAnA saMyogathI utpanna thayela jAti mAnavAmAM Ave che. AthI te na to saMpUrNa ghoDo kahevAya ke na to gadheDo. AbannenI vikRti te khaccara che. tevI ja rIte ApaNe potAne morDana kahevaDAvIe to chIe. paNa zuM kharA arthamAM morDana chIe ? ke pachI khaccaranI jema nato morDanamAM na to jUnavANImAM ema vikRtivALI saMskRtimAM rahenArA chIe? #muha - azvamuka (guM.) (AdarzamukhanI uparano eka aMtadvIpa, pada aMtarlIpamAMno eka dvIpa) masUda - azvameSa (!) (yajJavizeSa, jemAM ghoDAnI Ahuti ApavAmAM Ave tevo yajJa) navamAM ane dasamAM jinanA aMtarAla kALamAM asaMyatioe potAnuM mahattva vadhAravA ane svapUjAthe jAta jAtanA hiMsaka yajJo nIkALyA. jema ke pitRtarpaNa, mAtRmukti, pitRmukti, azvamegha yajJa, ajA yajJa vagere vagere. A yajJomAM je te jIvonI baLatA kuMDamAM Ahuti ApIne jIvonI hiMsA karatAM hatAM. Aje paNa temAMnA keTalAka yajJo haju vidyamAna che ane temAM nirdoSa jIvono nirarthaka bali ApavAmAM Ave che. keTalAka mUDha ane aMdhazraddhALu jIvo tene dharma mAne che. 178 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maheor - azvasena (I.) (1, pArzvajinanA pitA 2. caudamo mahAgraha) A covisInA trevIsamAM tIrthapati bhagavAna pArzvanAthanA pitA tathA hAlanA banArasa ane te samayanI vArANasI nagarInA rAjA. azvasena hatAM. temaja jyotiSa zAstramAM kathita mahAgraho paikI eka grahanuM nAma paNa azvasena graha che. assAuddiNNa - asAdodIrNa (tri.) (aprApta karyo vaDe udIraNA pAmela) assAemANa - asvAdayat (tri.) (zeraDInA sAMThAnI jema thoDuM cAkhato ne ghaNuM pheMkI deto) AgamomAM zAstrAbhyAsa karanArA jIvonA aneka prakAra batAvavAmAM Avela che. jema keTalAka jIvo tattvonA aidaMparyArtha sudhI janArA hoya che. keTalAka jIvo je pramANe artha kahela hoya te rIte ja arthane grahaNa karanAra hoya che. keTalAka jIvo vidyAguru jeTaluM samajAve teTaluM ja samajanArA hoya che. to keTalAka jIvo zeraDInA sAMThAnI jema alpa arthane grahaNa karanArA ane ghaNAne pheMkanArA arthAt tyajanAra hoya che. masAta - mAsvA (I) (jIbhane AlhAda utpanna karanAra svAda) sAcI gRhiNI te che jenA bhojanano svAda khAnAranI jIbhane AhAda arthAta khuzI utpanna karI zake. te bhojanane AroganAra, tene cAhaka thaI jAya ane punaH punaH tenI kAmanA kare. tema vacana prabhAvaka te che ke jeno upadeza sAMbhaLatAM ja zrotAnuM mana DolavA lAge. tene thAya ke vaktA hajuM vadhuM bole ane mane dharmAmRtanuM pAna karavA maLe. jinezvara bhagavaMtanA atizayomAM eka atizaya vacanAtizaya che. temanI dezanA sAMbhaLanArA sApanI jema sthAna ane samayanuM bhAna bhUlIne DolatA hoya che. assAmiNNa - asvAmitva (na.) (mAlikI bhAvano abhAva, niHsaMgatA) jayAM sudhI rAga che tyAM sudhI mArA-tArAno mAlikI bhAva raheto hoya che. zAstramAM kaheluM che ke dveSa jeTalo mAraka che. tenA karatAM kaidhaNo vadhAre rAga AtmaguNono nAzaka che. je divase AtmAmAM A rAgadazA nAza pAmIne niHsaMgatA pragaTe che. te divasathI huM, mAruM ke tAruM jevo koI bheda ja raheto nathI. assAvabohitittha -- azvAvabodhitIrtha (na.) (ta nAme prasiddha eka tIrthasthAna) vIsamAM tIrthakara bhagavAna munisuvratasvAmI eka rAtamAM kula sAMITha yojana cAlIne jitazatru rAjA zAsita bharUca nagaramAM padhAryA. devoe samavasaraNanI racanA karI ane paramAtmAe tyAM dezanA ApI. dezanAnA aMte prabhune pUchavAmAM AvyuM ke he bhagavan! A dezanAmAM koNa pratibodha pAmyuM. tyAre prabhue kahyuM ke A dezanAmAM koI deva ke manuSya nahi kiMtu A rAjAno azva pratibodha pAmyo che. ane huM tene pratibodha pamADavA mATe ja ATalo ugravihAra karIne ahi Avyo chuM. vAta sAMbhaLIne rAjAe te prasaMgane yAdagAra banAvavA mATe te sthAne jinAlayanuM nirmANa karyuM. je jatA divase azvAvabodhitIrtha tarIke prasiddhi pAmyuM. #Ta (r) - akSAvina (3) (chidrayukta, jemAM pANI AvI zake tevuM) je nAva svayaM chidrayukta hoya te nAva para savAra thanArane kAMThe lai jai zakatI nathI. tevI chIdrayukta nAva svayaM to DUbe che paraMtu temAM besanArane paNa DUbADe che. tema doSayukta AtmA bIjAne dharma pamADI zakto nathI. jenA AcAra ane vicAra banne bhinna paDatAM hoya samajI levuM ke te AtmA doSayukta che. tevo AtmA chidravALI nAva jevo kahela che. je sva ke para lyANa karI zakato nathI. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (khUNo) pUrvanA kALamAM mAsika dharmanA samaye strIo khUNo pALatI. arthAt traNa divasa sudhI gharanA eka khUNAmAM rahIne mAsika dharmanuM pAlana karatI hatI. jethI gharamAM, jIvanamAM ane dharmamAM zuddhi jaLavAi rahetI hatI. tenA kAraNe jIvanamAM sukha ane zAMti bharyA bharyA rahetAM hatAM. kiMtu chellA keTalAka samayathI teno hrAsa jovA maLI rahyo che. Aje mAsika dharmamAM rahela strIo jyAM tyAM pharatI hoya. je te vastune aDatI hoya che. morDana mANasa ane krAMti kahe che. are bhAi ! krAMti tene kahevAya che je jIvana ane AtmAno vikAsa karAve vinAza nahi. AvA vartananA kAraNe ja to AjanA mAnavanA sukha ane zAMti haNAi gayA che. *mazvina (I.). (azvinI nakSatrano devatA) siff - mana () (ta nAme eka nakSatra) marelA - aSA (saM.) (ta nAme eka nakSatra) mannatA - azvattA (stra.). (madhyama grAmanI pAMcamI mUrchAnA) gata - zvayuna (a.). (Aso mAsanI pUrNimA tathA amAvasyA) kartavari - arthati (I.) (dhanavAna, zreSThI) vyavahAramAM loko jenI pAse dhana, dolata, gADI, baMgalo vagere sukha sAmagrI hoya tene zreSThI arthAt zeTha mAnatA hoya che. paraMtu tAttvika rIte to sAco zreSThI te che jenI pAse dayA, paropakAra, dharmaparAyaNatAdi zreSTha guNo hoya. kema ke zreSThI zabdano artha thAya che. jenI pAse zreSThatA hoya te zreSThI. te zreSThatA mAtra kAgaLa ke dhAtunA sikkAnI nahi paraMtu paropakArI ke udAratAdi guNonI paNa . hovI joie. jenI pAse mAtra kAgaLIyA che kti guNonI zreSThatA nathI te zreSThI nahi paraMtu lakSmIno nokara che. maTha - matha ( vya.) (1. have, pachI 2. athavA, ane 3. maMgala 4. vizeSa 5. yathArthatA 6. vAkyaprAraMbhe 7. prazna 8. samuccaya 9 uttara 10. pUrvapakSa 11. vAkyAlaMkaramAM ke pAdapUrti mATe karAto prayoga) jevI rIte navalakho hAra, kuMDala, keyUra, pAyala, vIMTI vagere alaMkAro zarIranI zobhA vadhAre che. tevI rIte kAvyo, kathA ke vAkyasaMracanAmAM api, atha, vai, vA vagere zabdo vAkyanI zobhAne arthe paNa prayojavAmAM Ave che. mA~ - mam (sarva.). (huM, Atmanirdeza) pANinI vyAkaraNamAM traNa puruSanI vAta karavAmAM AvI che. uttama puruSa, madhyama puruSa ane adhama puruSa. te eTale uttama puruSa kahevAya. jemAM izvara pratyenI zraddhA chatI hovAthI te uttamatA darzaka che. tame eTale madhyama puruSa temAM sAmevALA puruSa pratyeno Adara satkAranuM darzana thAya che. mATe tame te karatAM kAMika nimna hovAthI madhyama puruSa che. tathA huM te bIjAno anAdara karIne mAtra svanI ja mahattA darzAvato hovAthI temaja sarvathA ahaMkArano ghAtaka hovAthI te adhama puruSa tarIke ullekhita karAyo che. 180 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRAra - mahA (I.). (abhimAna, mada, ahaMkAra) cAra cAra mahinA gaNikAnA tyAM rahevA chatAM, unmAda karanAra AhAra ArogavA chatAM, patita karanArA strInA hajAro hAvabhAva hovA chatAM jemanI AMkhomAM eka aMza jeTalo paNa vikAra na jAgyo. tevA sthUlibhadrane kaMdarpa to harAvI nA zakyo. kiMtu jJAnano darpa arthAta ahaMkAra temane mAta ApI gayo. kAmane pacAvI gayA kiMtu jJAnanA ahaMkArane pacAvI na zakyA. jenA kAraNe jainasaMghane cArapUrvo arthathI khovAno vAro Avyo. jo eka jJAnano ahaMkAra ATaluM moTuM nukasAna karAvI zake che. to vicArI jo jo ke ApaNe je je nAnI moTI vastunA ahaMkAra karatAM rahIe chIe te zuM phaLa Apaze. mahaMma - kathAma (mavya.) (paripATI anusAra, yathAkrama, anukrama) jamAno badalAya che tema lokonI rItabhAta, rIvAjo, raheNIkaraNI vageremAM paNa badalAva Ave che. ApaNI pUrvanI peDhI dara peDhIe cAlyA AvatA vartanomAM paNa pharaka AvI jato hoya che. kema ke te samaye tevA vartano ke rIvAjo phAyadAkAraka haze. paraMtu vartamAnamAM te na paNa hoya. paNa paramAtmA mahAvIre darzAvela dharma ane kriyA te samaye jeTalA hitakAraka hatAM. AjanA samaye paNa te eTalA ja hitakArI che. yathAkrame cAlyA AvatA temAM koI ja pheraphAra karavAmAM nathI Avyo. kadAca tenI jarUra paNa nathI. ahamA - mathA (thA) hayAta (2) (pAMcamAM prakAranuM cAritra, yathAkhyAta nAmaka cAritra, vizuddha cAritra) zAstramAM kula pAMca prakAranA cAritranuM varNana karavAmAM Avela che. temAM pAMcamAM prakAranA cAritranuM nAma yathAkhyAta che. tIrthaMkara bhagavaMte je prakAranuM cAritra kahela hoya te ja prakAre aMze aMzanuM pAlana karavAmAM Ave. temaja temAM koipaNa jAtano aticAra lagADavAmAM nA Ave. tevA cAritrane yathAkhyAta cAritra kahevAmAM Ave che. ahakkhAyasaMjama - yathAkhyAtasaMyama (puM.) (yathAkhyAta cAritra, vizuddha saMyama) yathAkhyAta saMyamane akaSAya saMyama paNa kahevAmAM Ave che. jemAM citta ekadama sthira ane caMcaLatArahita thai gayela hoya. jagatanI koipaNa vastu ke ghaTanA manamAM rAga ke dveSane utpanna karI na zake. tevI avasthAvALA cAritrane yathAkhyAta cAritra kahevAmAM Ave che. A cAritra upazAMtamoha ane kSINamohavALA chadmastha jIvane tathA sayogI ke ayogI kevalI bhagavaMtane saMbhavatuM hoya che. ahakkhAyasaMjaya - yathAkhyAtasaMyata (puM.) (yathAkhyAta cAritravALo, aSAya saMyamavALo cAritrI jIva) makA - yathAsthAna () (sthAnane oLaMgyA vinA, yogya sthAna) gharamAM ke ophisamAM dareka vastu tenA sthAne hovI joie. tevo Agraha ApaNe sadaiva rAkhatAM hoie chIe. phUladAnI to tenA sthAne joie, TI.vI. to tenA sthAne joie.vAsaNo to tenA yogya sthAne hovA joie vagere vagere. paraMtu dALamAM ke zAkamAM thoDuM mIThuM ochuM paDI gayuM to zuM ApaNuM magaja yogya sthAne rahe che? dikarA ke dikarIe koi vastu toDI nAMkhI to gusso yogyasthAne rahe che? are ! koie ApaNI joDe khoTuM karI nAMkhyuM to zuM ApaNuM citta yogya sthAne rahe che kharuM? nahi ne ! to pachI tame yogyatAnA AgrahI kevI rIte kahevAo? mahaMta (4) - hata (a.). (akhaMDita, saMpUrNa, akSata) akhaMDita aMgavALo puruSa zubha manAya che. akhaMDita jApa phaLadAyaka bane che. akhaMDa akSata vaDe karAyelI pUjA saMpUrNa kahevAya che. - 1 / 0 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama koipaNa kriyA ke bhAva akhaMDa hoya to tenA aMtima pariNAma mATe yogya gaNAya che. zAstramAM kahela che ke bhAvamAM ke kriyAmAM rahelI kSati kartAne tenuM nizcita phaLa ApI zakatI nathI. madatta - mathakva (ja.) (jaghanyapaNuM, nIcatA) je mA-bApe potAnuM badhuM ja bhUlI jaIne saMtAnonI icchAne potAnI icchA banAvI. temanI khuzIone potAnI khuzIo banAvI. temanA sapanAone potAnA sapanA banAvyA. te ja saMtAno moTA thatAM potAnuM sarvasva nyochAvara karanAra mAtA-pitAne ja dukhI kare che. kalikALanI AnAthI bIjI kai jaghanyatA hoi zake che. saMtAno mATe je potAnuM badhuM ja bhUlI gayA te ja mA-bApane Aje saMtAno bhUlI jAya che. hatya - yathAstha (u.). (yathAvasthita, jevuM hoya tevuM rahela) jinadharma izvara kartutvavAdamAM mAnatuM nathI. kema ke izvara te sRSTinA kartA nathI paraMtu dRSTA che. A jagata jema je bhAvamAM ke avazvamAM raheluM che. tenuM te pramANe nirUpaNa karanAra che. teoe potAnA jJAnamAM dekhela yathAvasthita jagatane lokanI samakSa prastuta karyuM che. bAkI potAnA sukha-dukhAdino katAM ke bhoktA AtmA svaya ja che yathArtha (fa.). (yathArtha, yogya, barAbara) ahatthacchiNNa -- ahastacchitra (tri.) (jenA hAtha chedavAmAM nathI AvyA te, saMpUrNa hAthavALo) ahatthavAya - yathArthavAda (puM.) (yathAvasthita vastunuM prasthApana karavuM te) syAdvAda jinazAsananuM bIjuM nAma che yathArthavAdI. keTalAka loko evuM mAne che ke jaino be bAju bolanArA che. teo eka ja vastune be rIte raju kare che. paraMtu evuM nathI, kema ke jema sikkAnI be bAju hoya che tema dareka pudgalanA paNa vividha pAsA hoya che. jema eka puruSa koino pitA, koino putra, koino bhAi koino pati hoya che. tema eka ja vastu eka apekSAe judI ane bIjI apekSAe judI saMbhavI zake che. vastu eka hovA chatAM tenA vividha rUpo saMbhavI zake che. jene svIkAravuM te mithyApaNuM nahi apitu yathArthatA che. AthI syAdvAdate yathArthavAda che. mahatyAma - yathAsthAma () (yathAbaLa, yathAzakti) pUjA, pratikramaNa, sAmAyikAdi dhArmika anuSThAno jema zakti chupAvIne karavAnA nathI hotA. tema zaktine oLaMgIne arthAta jeTalI zakti hoya tenA karatAM adhika pramANamAM paNa karavAnA nathI hotA. 1444 graMthanA racayitA haribhadrasUri mahArAje paNa potAnA pratyeka yoganA graMthamAM jayAM paNa anuSThAnanI vAto karI che. tyAM spaSTa kahyuM che ke yathAzakti yogAdi anuSThAnonuM pAlana karavuM joie. ahappahANa - yathApradhAna (avya.) (mukhya vastune anusAra, pradhAnane anusAra) je udyAnamAM AMbAnA jhADa vadhAre ane lImaDAnA jhADa ocho hoya, tevA udyAnane Amravana kahevAya che. paraMtu koika vyakti evuM kahe ke nA lImaDAnA vRkSa che mATe Ane nImavana che. to tene loko mUrkha kahe ane lokamAM hAMsIne pAtra bane che kema ke koipaNa vastunuM kathana ke nirdeza mukhya vastune anusAra thatuM hoya che. tene gauNa karIne karavAmAM AvatuM kathana lokamAM anAdeya bane che. 182 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAma - 19 () (jaghanya, nIca, niMdya, kSudra) saMsAranA bhAvothI para evo jinadharma paNa vyavahAradharmane kyAreya upekSita karato nathI. te paNa vyavahAranayane anusare che. mATe ja graMthomAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAne spaSTa ullekha karyo che ke teonuM ekapaNa vartana evuM na hovuM joie, jethI jinazAsananI lokamAM niMdA thAya, loko jinadharmane jaghanya ke adhama dharma mAne. mokSamArgamAM rAgano tyAga to karavAno ja che. paNa sAthe sAthe vyavahAranA aucityanA pAlanane paNa tyAgavAnuM nathI. madAMti - madanittana (!). (jAti AdinA abhimAnavALo, garviSTha) ahamahamitidappiya - ahamahamitidarpita (tri.) (huM huM ema karIne abhimAna karanAra, ahaMkArI) lokamAM kahevAya che ke rAvaNane rAme mAryo. koNikane deve mAryo. paraMtu rAma ke deva to eka nimitta mAtra hatAM, vAstavikatAmAM to te bannene temanA potAnA ahaMkAre ja mAryA che. teo hamezAM svakendrita ja hatAM. mAtra huM huM ne huM thI ja gherAyelA rahetA hatAM. temanA A ja abhimAne temane lokaviruddha kArya karavA majabUra karyA. jethI jatA samaye potAnA prANa gumAvavA paDyA. akrama - adharma (I.) (1. adharma, pApa, sAvadyAnuSThAna 2. adharmano hetu, adharma sthAna 3. dharmarahita, adharmI) kavi kalApIe potAnI kavitAmAM bahu ja mArmika vAta kahI che. 'hA pastAvo vipula jharaNuM svargathI utaryuM che, pApI temAM DUbakI daIne puNyazALI banyo che duniyAmAM chellAmAM chellI kakSAnuM koI pApa ja kema nA karyuM hoya. paraMtu aMtarano pastAvo, baLApo te svarganA jharaNAM samAna che. A pastAvAnuM jharaNuM game tevA adhamakakSAnA pApane paNa nAza karavA samartha bane che. subhASitomAM paNa lakhyuM che ke A duniyAnA vyaktimAM eTalI pApa karavAnI zakti nathI. jeTalI tenA nAza karavAnI zakti dharmamAM che. sada - magharSata ( ). (adharma aMgIkAra karIne, adharmane AzrayIne) jayAM sudhI ApaNuM citta adharmane AzrayIne raheluM che. tyAM sudhI zAzvata sukhanI prApti kyAreya nathI thavAnI, koino vizvAsaghAta karIne, bIjAne trAsa pamADIne, anyanI vastu paDAvI laine je AnaMda prApta thAya che. te ekAMte alpakAlIna ane durgatimAM lai janAro hoya che. mATe adharmanA Azrayano tyAga te mokSamArganI sIDInuM prathama pagathIyuM che. maDhamakreDa- mathakSetu () (adharmanI dhvajA samAna, pApapradhAna) game tevI niSphaLa jamInamAM phaLadrupatA utpanna karavAnI tAkAtavALo puSkarAvarta megha nAnakaDA magazIlIyApASANane paNa bhIMjavI zakato nathI, tenAthI te megha kyAreya gusse thato nathI. kema ke te jANe che ke A pASANano svabhAva ja Avo che. tema AkhA jagatane tAravAnI bhAvanAvALA tIrthaMkara bhagavaMta paNa keTalAka svabhAve ja pApapradhAna AtmAone dharma pamADI zakatA nathI. tenAthI teo kyAreya vyAkuLa ke ugra banI jatAM nathI. kema ke teo jANe che ke te jIvonuM AtmabaLa ja Ave che. bhArekarmIpaNAnA kAraNe temanA cittamAM kyAreya dharmanI ruci utpanna nahi thAya. mATe teo temanA pratye karUNA ke mAdhyasthabhAvane dhAraNa kare che. ahammakkhAi - adharmakhyAyin (puM.) (adharmanuM pratipAdana karanAra, adharma bolanAra) jyAM sudhI zAstrAbhyAsa dvArA ke gurukula vAsanA sevana dvArA buddhi pariNata nathI thai. tyAMsudhI adharmanuM pratipAdana karanArA bIjA dharmazAstro zramaNe na vAMcavA evo zAstrAdeza che. kema ke dharmamAM apariNata buddhivALo AtmA dharmanA bhrAmaka pratipAdana karanAra 1830 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrAbhyAsa kare to dharmamArgano tyAga karIne adharmanA mArge caDhI jAya. mATe apariNata buddhivALA jIve sadaiva tevA adharmano pratipAdana karanAra sthAna ke zAstrono tyAga karIne AgamazAstrono Azraya karavo joie. *gathamati (pu.) (adharmanA kAraNe prasiddhi che jenI te, pApakarmanA kAraNe prasiddha) prasiddhi be prakAranI hoya che. eka prasiddhine che je tamAruM nAma paDatAM ja loko Adara ane sanmAnanI najare jue. tamArA kAryo ane guNone saMbhAre. A prasiddhine dharmaprasiddhi ke satmasiddhi paNa kahevAya che. tathA eka prasiddhi evI che ke je tamArA duSkRtyo ane durgaNone AbhArI hoya. loko tamane dhRNA, tiraskAra ane DarathI jue. AvI prasiddhi adharmanA kAraNe thatI hoya che. have ApaNe lokomAM kevI rIte prasiddha chIe te ApaNe jovAnuM rahyuM. madapUnavi () - mayarnanavina (.) (adharmathI jIvanAra) nyAya, nIti tathA maryAdAthI vyApAra ane vyavahAra karanAra dharmajIvI kahevAya che. jyAre mAtra dhana ane nAmanA meLavavAnI lAlace nyAya-nIti vagere guNone abharAie caDhAvI, pApamArganuM AcaraNa karanArane adharmajIvI arthAta adharmathI jIvanAra kahevAya che. dharmathI jIvanAra kadAca ochA paisAvALA haze paraMtu adharmathI jIvanAra karatAM to vadhAre ja sukhI haze. ahammaTThANa - adharmasthAna (na.) (pApasthAna, 13kriyAsthAna, dharmarahita sthAna) zAstramAM dharmanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "tuta patana thAratiti thaI: 'arthAtu je jIvone durgatimAM jatAM bacAve te dharma che. tenAthI viparIta eTale ke je durgatimAM lai javAmAM kAraNabhUta bane tevA nimitto, sthAno ke padArtho adharma che. mATe durgatibhIru AtmAe tevA pApasthAnothI bacavAno saMpUrNa prayatna karavo joie. gA= () - madhamaffIna(pu.) (adharmanA prayojanavALo) ahammadANa - adharmadAna (na.) (adharmadAna, corAdine dAna ApavuM te) dAna dharmadAna ane adharmadAna ema be prakAranA kahelA che. jarUriyAtamaMta, sAdharmika, tIrthakSetra ke saMghAdimAM karela dAna te dharmadAna kahevAya che. paraMtu jeno vyApAra corI, hiMsAdino che tenA upayoga mATe joitA paisAnuM dAna karavuM te adharmadAna che. svayaM adharmanuM AcaraNa karavuM jeTaluM niMdanIya che. eTaluM ja adharmanA AcaraNa karanAra anyane paisAdinuM protsAhana ApavuM paNa niMdanIya che. eTale ja to kahyuM che ke karaNa, karAvaNane anumodana sarakhA phala pAve. mavi (bu) - vi7 (6) (adharmane sevanAra, adharma AcaranAra) adharmanA AcaraNathI maLanAra sukhane zAstramAM sojA caDhelA mANasanA zarIra sAthe sarakhAvela che. jema zarIramAM sojA caDhI javAthI zarIra ekadama hRSTapuSTa thai jAya che. paraMtu te hRSTapuSTatA dukhadAyaka ane sAcI hotI nathI. tema pApAcAranA sevanathI je sukhasAhyabI ke lokamAM Adara jovA maLe che. te paNa bhrAmaka ane lAMbAgALe dukha tathA durgatine ApanAra hoya che. adharmanuM sevana karanAre A vAtane dhyAnamAM rAkhavI joie. mahamaif" () - Mnina (kuM.) (ahaMkArI, abhimAnI, garviSTha) gAmaThI kahevata che ke gADA nIce kUtaruM jAya ane vicAre ke Akho bhAra huM ja kheMcuM chuM. temAM keTalAka jIvone khoTuM abhimAna hoya che ke huM jJAnI chuM mATe loko mArI pAse Ave che. mArI pAse paiso che mATe badhuM ja karI zakuM chuM. mArI pAse baLa che mATe loko mane 1840 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ name che vagere vagere. are bhAI! vartamAnamAM tAruM je kAMI paNa sAruM dekhAya che. te pUrvabhavanA karelA zubha karmone AbhArI che. je divase te kSaya thai jaze te divase tArI paDatI thavA lAgaze. mATe maLe saMpatti vagereno ahaMkAra karavAnI koI ja jarUra nathI, mahaya - mahati (u.) (akhaMDa, saMpUrNa, kSati nahi pAmela) a - 5gara (.) (nIceno hoTha) aharagaigamaNa - adharagatigamana (na.) (adhogatimAM javuM, adhogati gamana) taravAnI kaLA zikhavA janArane tenA zikSaka prathama e sUcanA Ape che ke zarIrane ekadama haLavuM phUla rAkho. jethI pANImAM tame AsAnIthI tarI zako. kema ke zarIrane akkaDa ke vajanadAra rAkhavAthI upara taravAne badale nIce DUbI javAno bhaya rahe che. basa karmanI paNa AvI ja thiyarI che. tame karmothI jeTalA haLavAphUla rahezo teTalA upara uThazo. tamAruM gamana Uccagati tarapha thaze. temaja tame anAcAra, durAcArAdi sevana vaDe AtmAne jeTalo bhAre karazo teTaluM tamAre adhogatimAM gamana karavuM paDaze. aharAyaNiya - yathAratnAdhika (avya.) (je krame dIkSA lIdhI hoya te krame jayeSTha) sAdhu ke gRhastha yathAratnAdhika krame guruvaMdana karavuM evI jinAjJA che. yathAratnAdhikano artha thAya che, jeNe pahelA dIkSA lIdhI hoya te jayeSTha ane temanA pachI jeNe dIkSA lIdhI hoya te laghu. ema prathama jyeSThane pachI temanAthI nAnA, temanAthI nAnA evI rIte kramazaH vaMdana karavuM te yathAratnAdhika guru vaMdana kahevAya che. maha7 - thara (strI) (paSaNazilA, jenA para caTaNI vagere piSavAmAM Ave te patthara) (nIceno hoTha) diva - athavA ( vya.) (athavA, vikalpa). ApaNe vikalpone parAdhIna thai gayA chIe. zrIphaLa nathI sopArI cAlaze. koTana vastra nathI TerIkoTana vastra cAlaze. samaya nathI rahyo pUjA vagara cAlaze. Ama ApaNe koine koi vikalpo gotIne aMtima daMDa to dharmane ja ApatA hoie chIe. kaMipaNa bAMdhachoDa karavAnI Ave to ApaNA vyavahAra rUTinane jarApaNa bAda nahi karIe. paNa dhArmika kriyAonI cokkasa bAdabAkI karI daizuM. eka vAta yAda rAkhajo ke mokSamAM javuM haze to vikalponA mArgane tilAMjalI ApavI paDaze. havaUT - athavA ( vya.) (1. athavA, vikalpa 2. vAkyAlaMkAramAM vaparAto zabda) havA - athavA (vya.) (1. athavA, vikalpa 2. vAkyanA upanyAsamAM vaparAto zabdo mahatrA - atharvana (2) (te nAme eka veda, cAra vedomAMno cotho veda) mahA -- mahAza (ja.) (hAsyano tyAga, hAsyano abhAva) 185 - Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mohanIyakarmanA bhedanI aMtargata AvatA nava nokaSAyamAM hAsyane nokaSAya mAnavAmAM Avela che. hAsya ane prasannatAmAM bahu moTo taphAvata che. je kAryathI cittanA pariNAmathI bIjA pratye hInatvanI bhAvanA utpanna nathI thatI. tenA AnaMdane prasannatA kahevAya che. tathA bIjAnI bhUlo ke mUrkhatAdinA kAraNe temane nIcA dekhADavArUpa je vartana thAya che te hAsya che. mATe sAdhu bhagavaMto ane zramaNopAsaka AtmA AvA hAsyano tyAga kare che. hada - mahaha ( vya.) (1.saMbodhana 2. Azcarya 3. kheda 4. kleza 5. prakarSa) paramAtmA mahAvIra ne vAdamAM parAsta karavAnI bhAvanAthI nIkaLelA IMdrabhUti gautama jyAre samavasaraNamAM pravezyA. tyAre vardhamAna svAmIe kahyuM ke "IMdrabhUti gautama! tame sukhapUrvaka AvyA ne?" basa !paramAtmAnA A eka saMbodhane ja ahaMkArarUpI pahADanA cUre cUrA karI nAMkhyA. temanI sAthe vAda karavAnI vAta to dUra ja rahI gaI. hRA. - ayas ( vya) (dizAno eka bheda, adhodizA, nIce). zAstramAM kula daza prakAranI dizA kahevAmAM Avela che. cAra dizA, cAra vidizA urdhvadizA ane adhodizA. AcArAMgasUtramAM kahyuM che "jIve svayaM ciMtana karavuM joie ke huM kai dizA arthAt kai gatimAMthI Avelo chuM. ane mArI gaMtavya dizA kai che. have evA kAryo karuM ke adhogatimAM mAruM patana na thAya." matha ( vya.) (1. have pachI, tyArabAda 2. jema, anusAra) matathya-pathArtha (vya.) (yogya, barAbara, yathArtha) tame jIvanamAM badhuM ja barAbara karI devAnAM prayatnomAM satata jIvatA hova cho. saMtAnonI lAipha barAbara karI dauM. patnIne pAchaLathI takalIpha na paDe mATe yogya vyavasthA karI dauM. ekavAra dhaMdho vyavasthita goThavI dauM jethI pAchaLanAone takalIpha na paDe. mAtA-pitA bhAi-bahena, svajano mATe huM badhuM ja barAbara karI dau. basa ! A badhAnI paLojaNamAM e bhUlI javAya che ke mArA AtmA mATe kAMika barAbara karI dauM jethI parabhavamAM tene koI taklIpha na paDe. A bhavamAM satakAryothI puNyanI rAzi barAbara jamAM karI lauM jenA kAraNe mAro Avato bhava sudharI jAya. ahAuovakkamakAla - yathAyuSkopaRmakAla (pu.) (kALano eka bheda) je AyuSya jeTalA samayapramANa bAMdhela hoya tene teTalA samaya pramANa bhogavavAnA kALane yathAyuSkopakrama kALa kahevAya che. jema koi pacAsa varSanA AyuSyakarmano baMdha karyo hoya, te pacAsa varSanA kALane zAstrIya bhASAmAM yathAyuSkopakrajhama kALa jANavo. ahAuNivvattikAla - yathAyurnirvRttikAla (pu.) (kALano eka bheda, bAMdhela AyuSyane saMpUrNa bhogavavAno samaya) sthAnAMgasUtramAM lakhyuM che ke koi jIva Arta ke raudra dhyAnane vaza thaine nArakAdi AyuSyano baMdha kare che. have naraka gatimAM jaine jeTalA pramANanuM AyuSya bAMdhyuM hoya teTalA pramANe teno je bhogavaTo karavo paDe che. jema ke daza hajAra varSanuM AyuSya bAMdhyuM hoya to te kALa yathAyurnivRttikALa kahevAya che.' maNIya - prathayujja (na.). (jeTaluM AyuSya bAMdhyuM hoya teTaluM) maha# ) - yathAtta (vi) (potAnA mATe banAvela AhArAdi) Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika sUtranAM prathama adhyayanamAM zayyabhavasUrie zramaNane gocarI grahaNa karavA mATe eka suMdara udAharaNa ApyuM che. jevI rIte bhramara puSyamAMthI sArabhUta rasane grahaNa kare che. asArano tyAga kare che ane phUlane kilAmaNA paNa nathI karato. tevI rIte sAdhue gRhasthane takalIpha na paDe tema potAnA mATe banAvelI hoya evI doSita gocarIno tyAga karavo. temaja gRhastha je potAnA arthe banAvela hoya tevo AhAra grahaNa karavo joIe. arthAta doSita gocarIno tyAga ane nirdoSa gocarIno Agraha rAkhavo. mahAoL - yathAzUnya (vya.). (kalpa pramANe, zAstrokta vidhi pramANe) zAstramAM je kalpa arthAta AcAra ke vidhi je pramANe kIdhI hoya. tenuM te ja pramANe pAlana karavuM te yathAkalpa kahevAya che. jema ke yathAlaMda kalpa, jinakalpa, sthavirakalpa vagere AcAro zAstramAM je pramANe kahelA hoya. tenuM jo te pramANe pAlana karavAmAM Ave to te kalpa yathAkalpa bane che. anyathA te anAcAra bane che. mahA#- yathArta (gavya). (karma anusAra, karmane oLaMgyA vinA) lokamAM eka prasiddha ukti che jaisI karaNI vaisI bharaNI' arthAtta tame jevuM karo tevuM tamAre bhogavavuM paDe. jinadharma kahe che ke vividha samaye tamane je paNa sAru khoTuM pariNAma prApta thAya che. te tame karelA karmane anusAra ja hoya che. je prakAranuM tame karma bAMdhyuM hoya. te pramANe ja tenuM phaLa prApta thAya che. mATe bIjA mithyA prayAso karatAM te karmane niSphaLa karavAno prayAsa karavo joIe. ahApaDiggahiya-yathApratigRhita (tri.) (jeTaluM lIdhuM hoya teTaluM, pUrve je pramANe grahaNa karela hoya teTaluM ja) mahAchaM - vAchadra (pu.) (svacchaMdI, svecchAcArI, vairI) Agama, AtmA ane AtmajanothI je viruddha vartanArA hoya te nizcita svacchaMdI hoya che. pachI te sAdhu hoya ke gRhastha. jemanA hRdayamAM ekamAtra jagakalyANanI bhAvanA vahe che. tevA gaNadhara bhagavaMtoe AgamanI racanA karI che. AthI temanAM zAstra paNa kalyANakArI ja hoya. mAtA-pitA guru vagere Atmajanono Adara satkAra karavo te ziSTAcAra che. tathA sanmArge cAlavuM, maryAdAmAM vartavuM, mana-vacana-kAyAnI zuddhi pravRtti rAkhavI te Atmahita che. je jIva A traNeya kalyANasthAnonI virUdhdha varte che. te svacchaMdI ane svahitanA nAzaka che. ahAchaMdavihAri (Na) yathAchandavihArIn (puM.) AgamanA yathArtha bodharahita athavA viruddha artha karIne potAnI marajI mujaba vartanArane zAstramAM svacchaMdahArI kahelA che. zAstramAM gItArtha ane gItArthanizrita ema be ja vihAranI anumati ApavAmAM Avela che. je sAdhu ke gRhastha svamati anusAra varta ke vicare che. tevA svachaMda vihArane sarvathA niSiddha karela che. mahAnAya - yathAnAta (ra.) (vaMdanano eka prakAra) bALaka jema be hAtha joDelI ane paga vALelI mudrAmAM janma pAme che. tathA dIkSA grahaNa karatI vakhate rajoharaNa, kSatti ane colapaTTaka eTalA upakaraNa dhAraNa karyA hoya teTalA ja upakaraNayukta tevI mudrAmAM vaMdana karavuM te yathAjAta vaMdana che. savAra ane sAMjanA pratikramaNamAM karavAmAM AvatAM vAMdaNA yathAjAta mudrAmAM rahIne karavAnA hoya che. mahApuputrI - yathAnupUrva (stra) (yathAkrama, anukrama, paripATI) 1870 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtatva - rAtatva (7) (je pramANe hoya te pramANe kahevuM, tatvanuM ullaMghana na karavuM) zAstramAM ke jagatamAM je padArtha ke bhAva je pramANe kahela ke rahela hoya. tene te ja pramANe teja arthamAM kahevuM te sUtrabhASitva che. tathA tenAthI viparIta arthAta zAstrokta bhAvathI anyathA bhAve kahevuM te uwbhASaNa bane che. je anaMtA bhavonI zreNI vadhAravAmAM mukhya kAraNabhUta bane che. yathAtitva (). (satya) bhagavatIsUtranA soLamAM zatakanA chaThThA uddezAmAM be prakAre satya kahela che. nidrAvasthAmAM koI svapra joyuM ane jAgatAM tarata ja te pramANeno anubhava prApta thAya te draSTAthavisaMvAdI satya che. tathA svamamAM koI viziSTa prasaMga joyo ane kAlAMtare tene rAjalakSmI ke anya koI viziSTa phaLa prApta thAya. te sva. phalAsaMvAdI satya che. ahApajjata - yathAparyApta (tri.) (IcchAnusAra prApta) nokara para khuza thayela zeThe kahyu. bola tAre zuM joIe che zeThanA manamAM hatuM ke jo te ema kahe ke tamAre je IcchA hoya te Apo. to huM tene mArI ophisano menejara banAvI daIza, paraMtu nokarane thayuM ke mAro pagAra ocho che. eTale teNe kahyuM mArA pagAramAM be hajAra vadhArI Apo. zeTha hasyA ane kahyuM. sAru kAlathI tAro pagAra be hajAra vadhAre. nokarane ApaNe zuM kahIzuM. murkha ke hoziyAra? dharmanuM paNa AvuM ja che. te tamane vadhAre ja ApavAnI kSamatA ane IcchA rAkhe che. paraMtu ApaNe ApaNI IcchAnusAra maLelAmAM ja khuza rahI jaIe chIe. AmAM ApaNI hoziyArI ke mUrkhatA vicArI jojo ! ahApaDirUva-yathApratirUpa (tri.) (ucita,yogya, barAbara) yogazAstra graMthamAM kahyuM che ke "gRhastha Avakane ucita vastrAdine dhAraNa karavA joIe." arthAta je rItanI Avaka hoya tadanusAra vastra, alaMkAra tathA vyavahAra karavo te ucita che. Avaka vadhAre hoya ane vastrAdi melAghelA pahere to lokamAM hAMsIne pAtra bane. tathA Avaka hoya be rupiyAnI ane kharca hoya dasa rUpiyAno to te paNa anucita che. tene loko mUrkha kahe, mATe Avakane anusAra ja rahevuM te vartavuM te potAne tathA dharmane ucita che. mAhika-yathAmhita (B). (yathAvasthita, jemanuM tema rahela) dUdha vikRti pAmIne dhI, dahIM, chAsa, mIThAI, panIra ema anekarUpe bane che. paraMtu te badhAmAM dUdhano aMza yathAvasthitarupe jemano tema rahe che. bhale te vikRti pAmela vastuomAM te spaSTa na dekhAya. kiMtu te badhAmAM teno aMza to rahelo ja hoya che. tema jagatamAM jIva krodhI, lAlacI, hiMsaka, mAyAvI, udAra, kRpALu vagere anekarUpe dekhAya che. paNa te badhI avasthA hovA chatAM paNa tenAmAM anaMta jJAna-darzana ane cAritra guNo to jemanA temA rahelA ja hoya che. mAtra karmanA AvaraNanA kAraNe te dabAI gayelA hoya ahApariggahiya-yathAparigRhIta (tri.) (jevI rIte lIdhuM hoya tevI rIte svIkArela) AcArAMgAdi AgamomAM kaheluM che ke "zramaNajIvananAM nirvAha mATe sAdhue upakaraNo svIkAravAnA hoya che. te upakaraNo nirdoSa ane je avasthAmAM prApta thAya te pramANe mAMgIne lIdhelA hovA joIe. koI vastra jIrNa hoya, jADuM hoya, kharabacaDuM hoya, apramANa hoya to te avasthAmAM tene grahaNa karyu hoya te avasthAvALuM ja dhAraNa kare. temAM koIpaNa jAtano sudhAro karIne AraMbha ke samAraMbha na kare. 1880 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAparijAya-cArijJAta (ra.) (jeTalA kSetranuM kahevAmAM AvyuM hoya teTaluM ja kSetra) pravacana sAroddhAra graMthamAM pAMca prakAre kSetranA mAlika jaNAvavAmAM AvelA che. aDhIdvIpamAM vicaratAM sAdhue je te sthApanA mAlikanI rajA laIne adhikata sthAnamAM vAsa karavo evI jinAjJA che. temAM paNa kSetranAM mAlike jeTalA kSetranI anujJA ApI hoya. teTalA ja kSetrano upabhoga karavA ghaTe. tenAthI adhikakSetrano tyAga karavo, anyathA trIjA mahAvratanA khaMDanano prasaMga Ave. kApavA-yathApravRtta () (anAdi kALathI eka ja svabhAve vartanAra, svAbhAvAttarane nahi pAmela) kalyANamaMdira stotramAM siddhasena divAkarasUri mahArAje lakhyuM che. "he prabhu! anaMtA bhavomAM meM keTalIya vAra cAritra grahaNa karyuM haze, te cAritravALA bhavonA rajoharaNone bhegA karu to kadAca merUparvata jeTalo Dhagalo thaI jaze, chatA paNa mAro uddhAra kema na thayo? tenuM eka kAraNa lAgI rahyuM che ke meM bhale anaMtIvAra cAritra lIdhuM haze. paraMtu bhAvathI tenuM pAlana nahi karyuM hoya. mukti meLavavA mATe mArAmAM je svabhAvanI ke vartananAM badalAvanI jarUriyAta haze te nahi karI hoya. mArA te svabhAvAntarane nahi pAmela AtmAnI ayogyatAnA kAraNe ja atyAra sudhI mAro mokSa nathI thayo." ahApavittikaraNa-yathApravRttikaraNa (na.) (samyaktane anukULa adhyavasAya vizeSa) samyakta prAptinI prakriyAmAM traNa prakAranA karaNa kahelA che. temAnuM eka kAraNa che yathApravRttikaraNa. A karaNamAM jIvanA adhyavasAya atyaMta zubha ane mArgAnusArI hoya che. samyakta prApti mATe Avazyaka dareka prakAranI yogyatA A karaNamAM vartatA jIvamAM hoya che, jenA pratApe jIva anukrame AtmavikAsanA mArge AgaLa vadhatA atyaMta uttama evA samyaktanI prApti kare che. ahApavittisaMkama-yathApravRttisaMkama (pu.) (jema jema jaghanyAdi yogonI pravRtti hoya tema tema saMkramaNa thavuM te) paMcasaMgraha tathA kammapayaDI vagere graMthomAM yathApravRttisaMkramanI vyAkhyA A pramANe karela che. mana-vacana ane kAyA e traNa yogonI je pramANe jaghanya, madhyama ke utkRSTa pravRtti hoya tadanusAra karmadaLonuM saMkramaNa thavuM te yathApravRttisaMkrama che. maviyara-thathavira (u.) (1. sthUla, atyaMta jADu 2. asAra) navajAta bALakane mAtA-pitA prathama potAnA paga para ubho rahetA zIkhavADe che. pachI cAlatA, doDatAM ane jIvana jIvatA zIkhavADe che. kema ke te jANe che ke badhI ja samaja ekadama nathI AvI jatI. dhIre dhIre teno bodha karAvavo paDe che. tema trilokajJAtA arihaMta bhagavaMta navA dharma pAmela ke alpa parAkramavALA jIvane prathama sthUla pAponuM jJAna ane niSedha karAve che. tyAra pachI dhIre dhIre dharmaraci jAgate chate tene sUkSma dharmanuM amRtapAna karAve che. mahAbIra-thAna (7) (ja jenI utpatti kAraNa hoya te) nyAyasiddhAMta muktAvalImAM kahevuM che ke "jagatamAM je paNa kArya dekhAya che, te badhA ja kAryo tenA kAraNo vinA avinAbhAvI che." arthAta tenI utpatimAM hetubhUta kAraNo vinA thavA ane rahevA asamartha che. vRkSanI niSpattimAM tenuM bIja kAraNa che. ghaTanI utpatimAM mATI kAraNa che. putranA janmamAM tenI mAtA kAraNa che. Ama pratyeka kAryo tenA kAraNothI ja niSpanna thatA hoya che. jene naiyAyiko samavAyikAraNa ane jinadharmamAM upAdAnakAraNa kahevAmAM Avela che. mahA voka-vatha voya (ja.) (jJAnane oLaMgyA vinA, jeTaluM jJAna thayuM hoya teTaluM) 189 - Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahAbhaddaga-yathAbhadraka (pu.) (sAdhune anukULa zrAvaka, zAsanapremI zrAvaka) zAstramAM kahela kaSa, cheda ane tApanI parIkSA vaDe satyadharmane jeNe svIkAryo che. tevA zrAvaka jina dharma ane jinazramaNa pratye apUrva bahumAnavALA hoya che. temaja koI aghaTita ghaTanA joIne paNa gharmathI kyAreya paNa calita thatA nathI. kiMtu tatvabuddhithI vicAraNA karIne AtmAne dharmamAM vadhu sthira kare che. AgamomAM AvA zrAvakane yathAbhadraka kahelA che. mahAmAna-yathAmA (ma.) (1. jeTalo viSaya hoya teTalo 2. jeTalo bhAga hoya teTalo). saMsAramAM pitAnI saMpattimAM saMtAnono adhikAra svIkAravAmAM Avela che. pitA paNa potAnI saMpattimAMthI jeno jeTalo bhAga hoya teTalo te te saMtAnone ApIne harSanI anubhUti kare che. temaja saMtAno paNa potAnA bhAgane meLavIne khuza rahe che. tevI rIte paramAtmA mahAvIradeve dharmasaMpattine sAdhu ane gRhastha ema be vibhAgamAM vaheMcIne Apela che. paraMtu pharaka eTalo che ke pitAnI saMpatti meLavIne ApaNe khuza thaIe chIe. jyAre paramapitAe Apela saMpatti jANe sArvajanika hoya tema tenAthI dUra bhAgIe chIe. eka vAta yAda rAkhajo! pitAnI saMpatti janmathI paraMparA vadhAranArI che. jayAre paramapitA paramAtmAnI saMpatti ekAMte AtmazAMti ane sukhanI hAramALA sarjanArI che. mahAmUra-yathApUta (pu.) (tAtvika, jema hoya tema) ApaNe hameMzA nakkI karatA hoIe chIe ke zarIra mATe kayo AhAra tAtvika che ane kayo atAtvika, kaI kasarata zarIra mATe tAtvika che ane kaI atAtvika, keTalo ArAma zarIra mATe tAtvika che ane keTalo nahi. paraMtu koI divasa ema vicAryuM che ke mArA AtmA mATe kayA vicAra, vANI ane vartana tAvika che ane kayA atAtvika? jo na vicAryuM hoya to samajI rAkhajo ke hajI sudhI tame tAtvika ane atAtvika paribhASA samajyA ja nathI. mahAma-kathAmaf (matra) (1. jJAna Adi mokSamArgane anusAra 2. audayika bhAvone dUra karIne, kSayopazama bhAvanuM ullaMghana na karIne) jyAM sudhI saMsAra che tyAM sudhI karyo che ane karyo che to teno udaya paNa avazya che. karmanA udaye audayikabhAvane pAmela AtmA navA zubhAzubha karmono baMdha kare che. mokSa mATe jema azubhakarma bAdhaka che. tema sonAnI sAMkaLa samAna zubhakarma paNa mukti mArgamAM bAdhaka che. mATe mokSecchu AtmAe tevA audayika bhAvone zuddhapaNe nirodhIne arthAta dUra karIne kSAyikabhAvamAM rahevAno niraMtara prayAsa karavo joIe. ahArAyaNiya-yathArAlika (avya) (cAritramAM vaDIla, pravrayAdimAM ) mAri ()-mArina (ki.) (aniSTa, manane apriya). ApaNe haMmezA mananuM ja sAMbhaLatA hoIe chIe. ApaNuM mana kahe che ke Ama karavuM che ane AvuM nathI karavuM. basa ! pachI te sAcuM che ke khoTuM te vicAryA vinA te pramANe ja karavA lAgI jaIe chIe. manane priya hoya te badhuM sAruM. ane manane je apriya hoya te kharAba. pachI bhale ne ApaNo AtmA teno virodha kare, tenuM sAMbhaLavAnuM to dUra raho tenA avAjane dabAvI devAnA prayatna karatA hoIe chIe. mana kadAca khoTI salAha ApI zake che paraMtu AtmA kadApi nahi. mAji-varga (vya.). (saraLatA anusAra, saraLatAne oLaMgyA vinA) 1900 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vakhata buddhimAM tame ochA hazo. tamArI mati jaDatA bharelI haze to te cAlI jaze. paraMtu jo tamAruM mana Rju arthAta saraLa nahi hoya to te nahi cAle. kAraNake satyamArga svIkAravA buddhi nahi paraMtu hRdayanI saraLatA joIe. hRdayanI A saraLatAe IMdrabhUti gautamane paramAtmA mahAvIranA Adya ziSya ane gaNadhara sthAne mUkI dIdhA. jayAre hRdayanI asaraLatAe bhagavAna mahAvIranA jamAI jamAline zAsanadrohI evA nikUva koTimAM mUkyA hatAM. yathAti (avya.) (yathAyogya rIte, cAlu paddhatine anusarIne) yathArda (li.) (aucitya, ucita, vyAjabI, vyavahArika) dukAnadAra ane grAhakanI bhASAmAM vyAjabI eTale evo bhAva jenAthI dukAnadArane paNa phAyado thAya ane grAhakane paNa nukazAna na thAya. dhArmika kriyAomAM paNa A ja vAta baMdha bese che. ApaNA dharmanuM pAlana evuM hovuM joIe ke jethI lokamAM dharmanI niMdA paNa na thAya. ane ApaNo niyama paNa jaLavAI rahe. Ane ja bIjI bhASAmAM aucityanuM pAlana kahevAya che. mahAnaM-4tha (thA) nara (pu.) (kALaparimANa vizeSa) gamamAM laMda zabdano artha kALa karavAmAM Avela che. jeTalA kALa pramANa kaheluM hoya teTalo kALa eTale yathAlaMda. A kALa jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa prakAre kahela che. sAmAnyathI pANIthI bhIno hAtha jeTalA samayamAM sUkAya teTalo kALa te jadhanya yathAlaMda che. tathA pAMca divasa pramANano utkRSTa yathAlaMda kALa che. ane A bannenI vacceno kALa madhyama yathAlaMda che. ahAlahussaya-yathAlaghusvaka (na.) (nAnAmAM nAnuM, kaMIka nAnuM ane halakuM) vyavahArasUtra kenizIthAdi Agama graMthomAM jyAM prAyazcitanuM vidhAna che tyA gurU ane laghunAkrame kathana karavAmAM AvyuM che. temAM laghu prAyazcita laghuka, laghutaraka, yathAlaghutaraka ane yathAlaghusvakathI carcA karavAmAM Avela che. paMdarathI paccIsa divasa pramANa yathAladhuka, daza divasa pramANa yathAladhutaraka ane pAMca divasa pramANa yathAlaghusvaka prAyazcita ApavAnuM vidhAna che. ahAvagAsa-yathAvakAza (pu.) (jevu utpati sthAna hoya te pramANe) jagatanA jIvonI kula coryAsI lAkha yonimA utpati ane mRtyu thatA hoya che. pratyeka jIva je sthAnamAM utpanna thAya tyAM teno AtmA jeTalA pradezane AvarIne rahelo hoya tene yathAvakAza kahevAmAM Ave che. mAtAnI kukSimAM utpanna thayela jIva, vRkSanA bIjamAM utpanna thayela jIva, pazu-pakSInI yonimAM utpanna thayelo jIva ke pachI deva athavA narakayonimAM utpatti pAmela jIva je te pramANanA AkAzane sparzIne rahela hoya che. te jeTalA pramANamAM AkAzane avagAhIne rahela hoya tadanusAra tenuM kathana karavAmAM Ave che. avizva-kathApatra (pu.) (putra sthAne, putra samAna) keTalAka saMbaMdho evA hoya che jeno sIdhe sIdho lohIno koI ja saMbaMdha nathI hoto. paraMtu lAgaNI ane bhAvanAnA evA baMdhanothI baMdhAyelo hoya che. jene kAraNe lohInA saMbaMdhothI paNa te vadhu majabUta hoya che. AthI ja ghaNA loko koInA putra na hovAM chatAM paNa temanuM kartavya putra samAna bajAvatAM hoya che. pitA na hovAM chatAM paNa pitA samAna koInI sAra saMbhALa rAkhatA hoya che. jinazAsanathI joDAyelA dareka jaNano paramAtmA mahAvIra sAthe koI ja lohIno saMbaMdha nathI. paraMtu premano eka saMbaMdha evo che jenA kAraNe teo zAsana kAje potAnuM mastaka ApI detA paNa acakAtA nathI. kapardImaMtrI jevA tenuM prasiddha udAharaNa che. 191 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahAvaccAbhiNNAya-yathApatyAbhijJAta (tri.) (putra samAna jANelo) vida-pathavitha ( vya.) (zAstrIya nyAya anusAra, barAbara vidhipUrvaka) pUjA, pUjano vagere karavA ke karAvavA te dravya jinAjJAnuM pAlana che. paraMtuM paramAtmAe kahela niyamo anusAra jIvana jIvavuM te bhAva jInAjJAnuM pAlana che. ane jinezvara deve kahela vacano eTale gaNadhara bhagavaMtoe racela zAstro. AthI zAstramAM kahela vidhipUrvakanA cAritranuM pAlana te paramAtmAnI bhAvapUjA bane che. temaja tenI virAdhanA te AjJA khaMDanIrupI doSa bane che. mahAsaMg9-athAsaMgs (ja.). (sthira, nizcala, niSpakaMpa) he meksama nizcala ane niSkapa vibhu! huM tAro upAsaka chuM tAro bhakta chuM. chatA paNa jIvanamAM AvatI nAnI nAnI muzkelIo ane paristhitiothI vicalita thaI jAuM chuM. huM roja vicAruM chuM ke game tevA saMjogo Avaze huM samabhAve teno sAmano karIza. manamAM koI paNa jAtanA dveSAdi taraMgone uThavA nahIM dauM, paraMtu na jANe te samaye zu thaI jAya che. kaMI samajAtuM nathI. varALanI jema badhuM ja bASpIbhavana thaI jAya che. ane huM geravartana karI besuM chuM. nodhArAnA AdhAra ! mane koIka rasto batAva jethI huM mArA manane sthira ane aDaga rAkhI zakuM koI paNa paristhitio mane nirbaLa banAvI nA zake. ahAsaMthaDa-yathAsaMstRta (na.) (zayanayogya, joIe tevI rIte pAtharela) gharanuM badhuM ja pharnicara ke vastu yogya rIte goThaveluM hoya che. DAIniMga Tebala tenA yogya sthAne ja hoya. suvAnI pathArI paNa eTalI svaccha ane suvAne yogya hoya tevI hoya. LIja to tenA yogya sthAne hoya. besavAnI khurazI, Tebala paNa tenA sthAne ja hoya. basa yogya sthAne nathI hotA to to gharamAM rahenArAnA ekabIjA pratyenA premabhAva, AdarabhAva. je divase te premabhAva te AdarabhAva AvI jaze. te divase bIjI vastu yogya che ke ayogya tenuM mahatva ja nathI rahetuM. yathAsaMskRti (7) (je avasthAmAM thayela hoya te rIte prApya) sAdhue je rIte gocarI kAcI-pAkI, baLelI ke svAdarahita vagere je avasthAmAM rahela hoya te rIte grahaNa karavAnI hoya che. tema vastra, pAtrAdi upakaraNo paNa je rIte niSpanna hoya tathA upabhogane yogya hoya to je te avasthAmAM maLatA hoya te rIte ja grahaNa karavAnuM zAstrIya vidhAna che. temAM koI paNa jAtano vizeSa saMskAra karavo te aticAra che. mahAsaMvimAna-kathA (IT) vimAna (pu.) (zrAvakanuM bAramuM vrata, atithisaMvibhAga vrata) upAsakadazAMga AgamamAM kaheluM che ke 'abhaMga dvAravALo zrAvaka potAnA arthe banela AhAramAMthI pUrvakarma ane pazcAtkarma vagere gocarInA doSone tyAga karavA pUrvaka amuka bhAgano AhAra sAdhune vahorAve te atithisaMvibhAga ke yathAsaMvibhAga nAmaka zrAvakanuM bAramuM vrata che.' ahAsacca-yathAsatya (na.) (yathAtathya, kharekhara, sAcesAcuM) ahAsatti-yathAzakti (avya.) (zakti anusAra, sAmarthya pramANe) bIjAe karAvela jinAlayo ke moTA utsavo joIne ApaNe vicArIe chIe ke dharma to mAre paNa karavo che. jo mArI pAse ATalA rupiyA hota to huM paNa AvA utsavo karAvuM. zAstra kahe che dharma karavA mATe lakSmI nahi lAgaNI joIe. zubha bhAvanA joIe. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka AMdhaLAne rasto pAra karAvavo. eka garIbane dasa rUpiyAnI madada karavI. koIka bhikhArIne ekaTAImanuM khAvAnuM khavaDAvavuM. roja eka sAmAyika karavuM. koInA ArAdhanA kAryamAM sahAyaka thavuM te paNa dharma ja che. A badhuM karavA mATe eka navA paisAnI paNa jarUra nathI. A badhuM tamArI zakti anusAra thaI zake tevuM che. bolo ! kyArathI zaru karo cho? adabhu-kathAsUtra (gavya) (sutranI aviruddha, sUtra anusAra) oghaniryukti vagere zAstromAM lakhyuM che ke "ANAe dhamma arthAta AjJAmAM dharma che.' jinAjJAnuM pAlana karavuM te ja kharo dharma che. ane AjJA kaI che te badhI jinAgamomAM upalabdha che. mATe zAstromAM kahela AjJA pramANe pAlana karavAmAM dharma saphaLa thAya che. jeo zAstranI viruddha varte che teo adharmanI vRddhi karanArA ane kaTu vipAkone prApta karanArA hoya che. kaMDarIka, jamAlI vagere jIvo tenuM prasiddha udAharaNa che. pApabhIru AtmA sadaiva sUtrane anusAra pAlana karIne jIvanane saphaLa banAvatA hoya che. hAsuda-yathAsula (vya.) (jama sukha upaje tema, sukha anusAra) sarvaprANAtipAta mahAvratadhArI zramaNa kyAreya paNa koI sAMsArika pravRtti karavAnI anumati ApatA nathI. zAstramAM paNa teone paravAnagI ApavAno niSedha pharamAvavAmAM Avela che. chatAM paNa kyAreya dhArmika anuSThAno ke mahotsavAdi vizeSa prasaMga AvyuM te teone AjJA ApavI paDe to jema sukha upaje tema karo evI niravagha bhASAno prayoga karavAnuM vidhAna che. Avu kahIne teo pravRttinI AjJA paNa nathI ApatA. tathA teno niSedha paNa nathI karatA. paraMtu jAvo mahotsava karo, patra laIne Avo,gADI laIne jAva vagere sAvadha bhASAno prayoga kadApi karatA nathI. mahAsuhuma-kathA sUkSma (tri) (sArabhUta) mahaE-jhAda ( vya.) (1. saMbodhana vAcaka 2. Azcarya 3. kheda 4. kleSa 5. utkarSa) di-hiM(pu.) (sarpa, sApa, nAga) jJAtAdharmakathA sUtramAM darpIkara ane mukulina ema be prakAranA sarpanuM kathana karavAmAM Avela che. dava arthAta phaNA je sApa phaNAdhArI hoya te darpIkara sarpa kahevAya che. temaja jeo sarpanI jAtinA to che paraMtu phaNA dhAraNa karavAnuM sAmarthya jemanI pAse nathI teo mukulina sarpa kahevAya che. hiMga-hita (zi). (hitane nahIM karanAra, ahitakArI) ApaNe hitakArI ane ahitakArInI vyAkhyA ja badalI kADhI che. ApaNA managamatAM kAryamAM je sAtha sahakAra Ape te hitakArI, ane je virodha kare te ahitakArI. sAco hitakArI te che je ApaNe Icchita kArya paNa jo pariNAme ahita karanAruM hoya to temAM sAtha na Ape teTaluM ja nahi, paraMtu tamane paNa te kArya na karavAnI sAcI salAha Ape. AvA vyaktine zAstramAM kalyANamitra tarIke saMbodhavAmAM Avela che. ahiaNiyaTThi-ahitanivRtti (strI.) (ahitakArI pravRttithI nivRtti) pacAsanI upara uMmara thAya eTale vyakti nokarImAMthI nivRtti laI le che. saMtAnonA lagna thaI jAya eTale mAtA-pitA javAbadArIomAMthI nivRtti laI le che. AyuSya puru thAya eTale mANasa saMsAramAMthI nivRtti laI le che. Ama dareka manuja samaya 1930 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avye koIne koI vastumAMthI nivRtti leto hoya che. paraMtu koI divasa ahitakArI pravRttiothI nivRtti levAnuM mana thayuM che. kharuM? kyAreya evuM lAgyuM che ke basa ! have bahu thayuM mArA AtmA mATe have kAMIka karavuM che. A pApapravRttithI nivRta thavuM che. ma (mA) grApha- nAti (strI. pu) (kulInatA, khAnadAnI) AjanA kALamAM je dhanavAna hoya, velaseTa hoya. rUparaMge suMdara hoya. jenuM baeNkabeleMsa moTuM hoya, je videza javAno hoya ke pachI videza rITarna hoya. tene kulIna mAnavAmAM Ave che. jyAre pUrvanA kALamAM kulInatA puruSanA guNomAM, tenA vyavahAramAM, tenA saMskAramAM mAnavAmAM AvatI hatI. AthI ja to rAjA zreNike potAnI putrIne nIcakuLamAM utpati hovA chatA paNa guNonI uttamatA ane saMskArapaNAnA kAraNe metAryakumAra sAthe paraNAvI hatI. ahiAhiasaMpatti-adhikAdhikasaMprApti (strI.) (vRddhi, baDhatI). sukti saMgrahamAM eka doho Ave che. dharma karatA dhana vadhe dhana vadhatAM mana vadhe jAya. mana vadhatA mahimA vadhe vadhata vadhata vadha jAya. arthAta dharma karavAthI puNyanI vRddhi thAya che. dhanavRddhithI manamAM AnaMdanI vRddhi thAya che. tathA tema thavAthI jagatamAM dharma ane kuLanA mahimAnI vRddhi thAya che. TUMkamAM kahIe to dharma karavAthI dhADa nathI paDatI. paraMtu ekAMte sukha ane samRddhinI vRddhi ja thAya che. dina-8 (.) (bALavu, dahana karavuM) mANasa kuTuMbanI nakAmI ciMtAomAM potAnA jIvana ane samaya bannene vyartha karato hoya che. divasa-rAta temanI phikaramAM ne phikaramAM potAnA AtmAne to sAva bhUlI jato hoya che. are bhAI ! A saMsAra to TuMka samaya mATeno visAmo che. tArU AukhuM puru thaze eTale badhA bhegA maLIne tane smazAnamAM bALI devAnA che. AjanA jemAMthI tuM gaIkAle na hato thaI javAno. ane badhA tAruM bAramuM ujavIne tane bhUlI paNa jaze. mATe bIjA pAchaLa samaya veDaphavAnA badale AtmakalyANanA rastA vicAra. hiMlaga-ahiMsa (zi.). (hiMsA na karanAra, jIvano vadha na karanAra) hiMsa-hiMm (1.) (hiMsA na karavI, jIvanA vadhano abhAva) hiM-hiMsA () (jIvadayA, prANInA vadhano abhAva) tatvArthasUtramAM umAsvAtijI mahArAje hiMsAnI vyAkhyA karatA lakhyuM che ke "pramattayogAtmANavyaparopaNa hiMsA" arthAta pramAdI avasthAmAM rahIne jANatAM ke ajANatAM jIvano vadha karavo te hiMsA che. ane tenAthI viparIta eTale ke zubhadhyAna ane suMdara pariNAma dvArA jIvonI rakSA karavI te ahiMsA para tharma: ahiMsA jevo koI zreSTha dharma nathI. ahiMsAlakkhaNa-ahiMsAlakSaNa (pu.) (ahiMsAnA lakSaNo che jenA te, dayAnA cinha) jaina dharmamAM je manuSyamAM saMjJA kahelI che tema pazu-pakSImAM paNa saMjJA mAnavAmAM AvelI che. teone paNa sArI-kharAba paristhiti ke mANasonuM jJAna hoya che. te hiMsaka ke ahiMsaka hAvabhAvanA lakSaNothI AvanAra vyaktine oLakhI jatA hoya che. AthI jyAre pazuo koI kasAI vyakti najIka Ave tyAre ciciyArIo pADavA lAgI jAya che. ane jo koI ahiMsaka ane prANI premI tenI pAse Ave to te tarata ja sAme prema batAve che. temaja tenuM vartana paNa jaNAve che ke tene AvanAra vyakti pasaMda che. - 1940 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAsamaya-ahiMsAsamaya (pu.) (ahiMsA pradhAna Agama, ahiMsAne pradhAnapaNe darzAvanAra zAstra) zAstro be prakAranA che hiMsA pradhAna ane ahiMsA pradhAna. jemAM svArthavasAtu mAtra potAnuM ja hita jovAmAM AvyuM hoya. anya jIvonI bali, tarpaNAdi karavA dvArA svanI mukti che. evI vAhiyAta vAto karavAmAM AvI hoya, tevA zAstro hiMsA pradhAna che. tathA jemAM sUkSmamAM sUkSma jIvonAM prANonI ciMtA karavAmAM AvI hoya. jeTaluM mahatva paMcendriya jIvonuM hoya teTaluM ja mahatva ekeMdriya jIvanuM jaNAvavAmAM Avela hoya, tevA zAstro ahiMsA pradhAna hoya che. jinazAsananA pistAlIse pistAlIsa Agamo AvA ahiMsA dharmano pracAra karanArA che. ahiMsaya-ahiMsiMta (tri.) (jene mAravAmAM na Ave te) lokamAM cakSune apratyakSa evA sUkSma jIvo ahiMsita arthAt mArI na zakAya evA kahelA che. temane agni, pANI, talavAra, bhAlA vagere koI paNa jAtanAM astra ke zastrathI haNI zakAtAM nathI. chatAM paNa koI jIva tene kalpanAthI mAravAnA prayatno kare to te jIvato mRtyu nathI pAmatA. paraMtu tenAthI jIvane je karmabaMdha thAya che tene pariNAmo naraka ke tiryaMca jevI nIcayonimAM jaIne bhogavavA paDatA hoya che. ahikakhaMta-abhikAkSat (tri.) (IcchA karato, abhilASA karato) kahevAya che ke samayathI pahelA ane bhAgyathI adhika kyAreya koIne maLyuM nathI. ane maLaze paNa nahi. AthI mANasa saMpatti, sattA ke yazAdi meLavavA mATe game teTalI IcchA rAkhato hoya. game teTalA kALA dhoLA karato hoya. divasa rAta doDato hoya ke pachI game teTalI anIti ke zorTakaTavAparato hoya. paraMtu nasIbamAM hoya teTaluM ja tene maLavAnuM che. mATe nAhakanA azubha karmano baMdha na thAya te rItanA mArgo apanAvavA joIe. mahijara-azvina () (1. kalaha, kajIyo 2. reraNa, sonAranuM eka ojAra 3. kRSi Adi AraMbhanuM sAdhana) jyA kalaha hoya che tyA kaMcana arthAta lakSmIno vAsa hoto nathI. kema ke kajIyo mANasanI zAMti ane saMpatti baMnnene harI le che. mahAbhAratano ItihAsa joI lo. kauravo ane pAMDavo vaccenA kalahanA kAraNe na to pAMDavo sukha-zAMti bhogavI zakyA ke na to kauravo chatI saMpattie zAMti ane sukhane pAmI zakyA. phreikSara-dhaznaran (at). (eraNa, sonAranuM eka ojAra) sonI jenA para ghareNAM ghaDe che tene gujarAtI bhASAmAM eraNa ane saMskRta bhASAmAM adhikaraNI kahevAmAM Ave che. jevI rIte sonAra eraNa upara sonAne TIpI TIpIne jAta jAtanA ghATa ghaDe che. tevI ja rIte guru bhagavaMta sAraNA, vAraNA. coraNA ane paDicAraNA dvArA ziSyarUpI ghareNAne taiyAra kare che. jethI te sva ane paranuM hita sAdhI zake. temaja jinazAsananI prabhAvanA karavA dvArA lokamAM lokottara dharmano dhvaja laherAve. maNijinna-dhizUnya (avya) (adhikAra karIne, udezIne) mahif-mahilsa (3) (adhika, viziSTa) sAmAnyathI mANasa jeTaluM maLyuM hoya tenAthI kaMIka adhika maLe. tevI IcchA rAkhato hoya che. pAMca maLyA to paccIsanI IcchA rAkhe. skuTara maLyuM hoya to gADInI IcchA rAkhe. phaleTa maLyo hoya to baMgalAnI IcchA rAkhe. nokarI karato hoya to dhaMdhAnI 195 0 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcchA rAkhe. basa Ama dareka vastumAM je maLyuM hoya teno AnaMda mANavAne badale je nathI maLyuM athavA maLelA karatA hajI vadhAre maLe. tenI AkAMkSomAM rAcato hoya che. tenA ja kAraNe tene sAcA sukhanI anubhUti kadApi thatI nathI. ahigaguNattha-adhikaguNastha (tri.) (adhika guNavAna) potAnAthI adhika guNavAna puruSane joIne jo tamArA manamAM tenA pratye AdarabhAva pragaTe, to samajajo ke tamArAmAM pramodabhAva vikAsa pAmI rahyo che. potAnAthI adhika guNo puruSo pratye rAgabhAva karmano kSaya karanAra che, paNa sabUra ! jo bIjAnA utkarSa ke guNone joIne tamAruM citta khinnatA ke dveSabhAvathI ubharAya che. to samajI le jo ke tame guNonI sIDIothI jhaDapabhera gabaDI rahyA cho. jyAre svanA guNono hrAsa thAya tyAre ja bIjAnA guNone vyakti sahana karI zakato nathI. tti-bruiva (7) (adhikapaNuM, viziSTatA) kAma-dhAma (pu.) (bodha, jJAna) gAMdhIjI kahetA hatA ke AjanA mAnavane AkhI duniyAnA nakazA moDhe che. paraMtu pote jyA rahe che te deza, zahera ke gAmanI zerIonI khabara nathI. tema potAnA zarIrane hitakArI ane ahitakArI zuM che tenuM jJAna jarAya nathI. ane bIjAone mATe zuM yogya che ane ayogya che. tenI jANakArIo Apato phare che. jinadharma to zarIrathI AgaLa vadhIne AtmAnI vAta kare che. jene potAnA AtmAnuM jJAna nathI tenA mATe AkhI duniyAnuM bIju jJAna nakAmuM che. mAma (pu.) (upacAra, zrAvakanA pAMca abhigamamAMno koI paNa eka) mA-udhAmA () (jJAna, jANavuM) zAstramAM pAMca jJAna ane traNa ajJAna kahelA che. matijJAnathI laIne kevalajJAna ke pAMca jJAna che. jyAre matiajJAna, RtaajJAna ane vibhaMgaajJAna e traNa ajJAnanA prakAra che. prathama traNa jJAna ane ajJAna saMsArI ane sAdhu ema bannene saMbhavatA hovAthI ajJAna paNa traNa ja che. jayAre bAkInA be mana:paryavajJAna ane kevalajJAna mAtrane mAtra sAdhune ja saMbhave che. temaja te jJAna satyanuM ja jJAna karAvanAra hovAthI tenA pratipakSI mana:paryava ajJAna ane kevala ajJAnano koI prakAra ja hoto nathI. ahigamarui-adhigamaruci (strI.) (samyattvano eka bheda, upadeza sAMbhaLavAthI utpanna thayela eka samyakta) ahigamAsa-adhikamAsa (pu.) (vadhArAno mahino, adhikamAsa) jayotiSa zAstrAnusAra varSanA kula bAra mahinA ane traNasone pAMsaTha divasa gaNavAmAM AvelA che. paraMtu je varSamAM be bhAdaravA ke jeTha mahinA AvI jAya to tene adhikamAsa kahevAmAM Ave che. te mAsanI koI viziSTa gaNanA karavAmAM AvatI nathI. temaja loko paNa jyAre takalIphamAM hoya ane temAMya koI bIjI navI musIbata AvI jAya tyAre bolI uThatA hoya che ke A to dukALamAM adhikamAsa thayo. mahiya-yiz2ata (u.). (1. prastuta 2. adhikAra,prasaMga, prastAva) Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zita (2) (1, jJAta 2. gItArtha sAdhu 3. dIkSA levAnI sAthe svIkAra karela) gItArthatA mAtrathI zAstrAbhyAsathI utpanna thanAro guNa nathI. paraMtu AMtarika pariNAma ane parahita bhAvanAthI utpanna thanAro guNa che. gItArtha guNanA dhAraka sAdhu zubha ke azubha prasaMgo ke pravRttiomAM sva ane paranA pariNAmone sArI rIte jANatAM hoya che. AthI teo Atmahita ane parahitane sAdhavAmAM sakSama hoya che. ahigayaguNavuDDi-adhikRtaguNavRddhi (strI.) (samyaktAdi guNanI vRddhi) ApaNA divasa rAtanA prayatno cAra AMkaDAmAMthI pAMca AMkaDAno pagAra kevI rIte thAya. be paiDAmAMthI cAra paiDAnI gADI kevI rIte Ave, nAnA makAnamAMthI moTuM makAna kevI rIte prApta thAya. saMtAnonI jIMdagI kevI rIte karavI te mATenA ja hoya che. bIjI badhAnA sukhanI vRddhi mATe AtmAne paramAnaMdanI prApti karAvanAra samyaktAdi guNonI vRddhinA prayatno karavAnuM cUkI javAya che. AthI ja sukha meLavavAnA ATalA badhA athAgu prayatno ane sukhanA sAdhano hovA chatAM sAcI zAMti maLatI nathI. Dhiyanava-fdhata nava (pu.) (AtmasvarUpano jJAtA, dIkSA levAne yogya jIva) AcArAMgasUtranA prathama adhikAranA prathama uddezamAM lakhyuM che ke "ekane jANe che te sarva jANe che. arthAt je potAnA AtmasvarUpane jANe che. te AkhA jagatane jANe che. kema ke samasta vizvamAM jANavA jevuM koI paramatatva hoya to te che potAnA AtmAnI sAcI oLakha. je svamAM rahela Atmatatvane nathI jANato vastutaH te kazuM ja nathI jANato. ahigayajIvAjIva-adhigatajIvAjIva (pu.) (jIva ajIvAdi navatatvane jANanAra) navatatvano jJAtA eTale graMthamAM batAvela padArthono mAtra jANakAra ema na samajavuM paraMtu svAdhyAyanI paMcavidha vidhi vaDe jenI mati pariNata thaI che. temaja naveya tatvanA svarUpa, svabhAva ane prabhAvane suvyavasthita samajanAra hoya. tevo jIva sAcA arthamAM adhigatajIvAjIva hoya che. ahigayaTTha-adhigatArtha (pu.) (tatvajJa) ahigayatitthavihAyA-adhikRtatIrthavidhAtR (pu.) (vartamAna tIrthaMkara mahAvIra) ahigayarayaguNa-adhikataraguNa (pu.) (prakRSTa guNa, adhika guNa) sAco maitrIbhAvI ke pramodabhAva te che potAnAthI vadhAre viziSTa guNanA svAmI pratye rAga hoya. pachI te mitra hoya ke zatru hoya. mitra pratye to guNAnurAga thavo hajI sahelo che. paraMtu tamArAmAM kharekhara guNAnurAga to tyAre ja gaNAya jyAre tamAro zatru hovA chatA jo tenAmAM tamArA karatA zreSTha guNa hoya to tenA pratye paNa tamane Adara hoya. ahigayavisidabhAva-adhigataviziSTabhAva (pu.) (zubha adhyavasAyane prAma) kahevAya che ke paiso gumAvavAmAM eka kSaNanI paNa vAra nathI lAgatI. paraMtu tene meLavavAmAM mahinAo, varSo ane peDhIonI peDhIo jatI rahetI hoya che. tevI ja rIte azubha pariNAmo utpanna karavA mATe bahu mehanata karavI nathI paDatI. eka ja azubha nimitta tamArI aMdara duSTa bhAvone utpanna karI de che. paraMtu zubha pariNAmane meLavavA ane TakAvavA mATe janma janmAMtaronI sAdhanAnI AvazyakatA rahe che. mATe jo tamane koInAmAM paNa zubha adhyavasAya dekhAya to temAM sahAyaka banajo. bAdhaka nahi. 1970 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahigayasuMdarabhAva-adhikRtasundarabhAva (pu.) (zubha adhyavasAyane prApta) mahirA -thiznaraVT (1) (1. yuddha 2. pApa pravRtti 2 kalaha 3. asaMyama 4. Atmabhinna bAhya vastu pa. upahAra 6. hiMsAnuM upakaraNa 7. AdhAra) sattA meLavavA mATe yuddha hiTalare ane mahAtmA gAMdhIjIe paNa karyuM hatuM. paraMtu bannenA yuddhamAM ane niyatamAM khAsso taphAvata hato. hiTalaranuM yuddha atyaMta hiMsaka ane potAnI lAlasA pUrti mATe hatuM. jyAre gAMdhIjInI laDAI ahiMsaka ane bIjAnuM bhalu karavAnI bhAvanA vALI hatI. mATe gAMdhIjInuM nAma vizvamAM AdarapUrvaka ane hiTalaranuM nAma tiraskAra sAthe levAya che. mahiARUzvira (m)-fdhakSarajjara (2) (kalahakArI, kajIyAkhora) ahigaraNajjJANa-adhikaraNadhyAna (na.) (pApotpatinA hetubhUta sthAnanuM dhyAna) mANasa pApasthAnakomAM to pachI jAya che. te sthAnomAM javAnA vicAro to pahelethI ja cAlu thaI jAya che. tathA evo niyama nathI, ke tame pApa sthAnomAM jAva pachI ja tamane pApa lAge. te sthAnonA vicAro karavAthI paNa pApasthAnakomAM javA jeTaluM ke tenAthI adhika pApa lAgI zake che. mATe ja zAstromAM kahyu che ke karmabaMdhanA sthAnako jeTalA bhaMyakara che. tenAthI paNa adhika tenuM dhyAna vadhu bhayaMkara che. ahigaraNasAla-adhikaraNazAla (na.) (lohazALA, lokhaMDanA sAdhano banAvavAnuM sthAna) ahigaraNasiddhaMta-adhikaraNasiddhAMta (paM.) (AnusaMgika siddhi karanAra siddhAMta) eka vAtanI siddhithI tenI sAthe saMkaLAyela bIjI vAtonI paNa siddhi arthAtta sAbitI thaI jAya, tene adhikaraNa siddhAMta kahevAmAM Ave che. jevI rIte AtmA nityAnitya che. e siddhAMta nakkI thaI jatA tenI sAthe zarIrathI bhinnapaNuM tathA arUcIpaNu paNa siddha thaI jAya che. ahigaraNi-adhikaraNI (strI.) (luhAra ke sonAra eka upakaraNa, jenA para sonuM ke loDhuM mUkIne kUTavAmAM Ave te) ahigaraNiyA-adhikaraNikI (strI.) (pApajanaka kriyA, durgatimAM laI janAra kriyA) prajJApanA sUtranA bAvIsamAM padamAM kahyuM che ke adhikaraNikI be prakAre che. 1. nivartinAdhikaraNikI ane 2. saMyojanAdhikaraNikI. temAM talavArAdi sAdhano banAvavAnI pravRtti te nivarsanAdhikaraNikI tathA te sAdhanono koIne mAravA mATe ke pachI anya koI prayojanathI upayoga karavo te saMyojanAdhikaraNikI che. A banne adhikaraNikI kriyA azubha karmano baMdha karAvanArI kahI che. makara (cA) ra-dhiznara (pu.) (1. prayojana, prasaMga, prastAva 2. vyApAra 3. adhikAra, sattA) zAnusudhArasa kAvyamAM bAra bhAvanAnuM khUba ja suMdara nirUpaNa karavAmAM Avela che. bAra bhAvanAgata loka bhAvanAmAM lakhyuM che ke A jagata ghaNI badhI vicitratAothI bhareluM che. kema ke kyAMka karNapriya vAjiMtro dvArA khuzInA prasaMgo ujavavAmAM Ave che, to bIjI bAju hRdayane becena ane kAnanA paDadA phATI jAya tevA haiyAphATa rudanonA prasaMgo banatA hoya che. koIkanA ghare mahotsavanuM vAtAvaraNa che. to bIjAnA ghare DarAmaNI zAMtivALA zokanuM vAtAvaraNa che. mATe jagatanI AvI vAstavikatAne vicArIne temAM Asakti nahi virakti karavI joIe. 1980 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahiiArI (Fdhini (zi.) (sattAdhiza, rAjapuruSa) zreNikaputra abhayakumAramAM buddhinI zreSThatA, guNanI zreSThatA, parAkramanI zreSThatA hatI. ema kahevAya ke sattAdhIza thavA mATe je paNa yogyatA joIe te badhI yogyatAo hatI. rAjA zreNika paNa temane rAjagAdI ApavA mATe taiyAra hatA. chatA paNa teo prathama eka zrAvaka hatA ane rAjapuruSa pachI. temane khabara hatI ke rAjezvarI te narakezvarI hoya che. temaja chellA rAjarSi rAjA udAyI thayA. temanA pachI koI rAjA dIkSA leze nahi. mATe teoe saharSatAthI rAjagAdIno tyAga ane zramaNadharmano svIkAra karyo. ( 1 mahicchatA-mahicchatra (sTra) (ta nAme eka nagara, jyA pArzvanAtha prabhu para kamaThano upasarga thayo hato te nagarI) zaMkhAvatI nagarImAM kUvAnA kAMThe kAusagga dhyAnamAM rahela trevIsamAM tIrthapati bhagavAna pArzvanAthane kamaThe upasarga karyo. tyAre navakAramaMtra zravaNanAM prabhAve IMdra banela dharaNendrae paramAtmAnA mastaka upara phaNAne dhAraNa karI. tathA padmAvatI devIe kamaLa upara paramAtmAne dhAraNa karyA. tyArabAda dharaNaMdrae kamaThane daMDa karIne tyAMthI bhagADyo. Ama je zaMkhAvatI nagarImAM A prasaMga banyo tenA kAraNe pAchaLathI te nagarInuM nAma ahicchAtrA tarIke prasiddha thayuM. ahijAya-abhijAta (tri.) (kulIna, khAnadAna, uccakuLamAM utpanna thayela) ahijjaga-adhIyAna (tri.) (nipuNa, jANakAra hoMziyAra) jevI rIte nipuNa paMDitonI sabhAmAM mUrkha vyakti zobhato nathI. tema mUrNonI sabhAmAM hoMziyAra puruSanuM rahevuM paNa ayogya ja che. kema ke mUrkhAne ApelI sAcI salAha paNa ghaNI vakhata ApattirUpa sAbita thAya che.AthI zAstromAM paNa kahevuM che ke jayA mUrkha puruSano vivAda cAlato hoya tyA paMDita puruSe javuM nahi. ane kadAca tyAM jAya to teonI vacce paDavuM nahi. ahijjamANa-adhIyamAna (tri.) (bhaNato, paThana karato) skUla, koleja ke ophisanI lAyabrerImAM eka vAkya lakhyuM hoya che. zAMti jALavo jethI anya bIjI bhaNatA ke vAMcatA vyaktine khalela na paDe. ane A vAtanuM dareka jaNa pharajiyAta pAlana kare che. moTethI bolAI na jAya tenuM saMpUrNa dhyAna rAkhe che. talIpha to jinAlaya ke upAzrayamAM hoya che tyAre thAya che. tyAM jaIne vyakti bedhyAna banI jAya che. jANe zAka mArkeTamAM gayA hoya tema moTe moTethI bolatA hoya che. dhyAna rAkhajo ! koI ArAdhanA karatuM hoya, pUjA karatuM hoya ke pachI sAdhu bhagavaMta svAdhyAya karatAM hoya, to temane tamArA moTA avAjathI khalela pahoMcatI hoya che. -madhyetana (a.) (adhyayana karavA mATe, bhaNavA mATe) nitta-matya (vya) (adhyayana karIne, bhaNIne, paThana karIne) ApaNuM saMtAna grejyuezana, ema.bI.e. ke anya bIjA koI korsa karIne, bhaNI gaNIne taiyAra thaI jAya. eTale ApaNe khUba khuza thatA hoIe chIe. badhAne peMDA vaheMcIe chIe. kyAMya paNa garva levAnuM cUkatA nathI. paraMtu zAstronA adhyayana karIne koI sAdhu mahAtmA taiyAra thayA hoya tenA mATe gharamAM khuzI manAvI che? bhaNIne taiyAra thayela saMtAna mAtra tamArA gharanuM ja bhalu karaze. jayAre sAdhu mahAtmA AkhA jagatanuM kalyANa karanArA che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahijjiyatA-abhidhyitatA (strI.) (lobharahita, lAlasArahita) eka pustakamAM sarasa vAkya vAMcyuM hatuM, 'lAkhe na lobhANA ane cithare cuMthANA" arthAta ghaNI vakhata ApaNe bolIomAM saMsthAomAM ke anya sthAnomAM rUpiyAno lobha choDIne moTA moTA dAna karatA hoIe chIe. paraMtu mAna-pAna ke anya sAva tuccha jevI bAbatomAM lepAI jatA hova cho. jema ke pelAe mane bolAvyo nahi, te lokoe mArI salAha paNa na lIdhI. mane pUchyuM pana nahi. ane mAThu lagADIne ApaNe moM phUlAvIne pharatAM hoIe chIe. jo rUpiyAno moha choDI zakIe chIe to pachI mAna-sanmAnanI apekSAo zA mATe nathI choDI zakatA? dikALa-jhAna () (1.besavuM 2.Azraya karavo. 3. mAlikapaNuM, svAmipaNuM) ApaNe eka makAna,dukAna, ophisa, ploTa, kAra ke phekTarInA mAlika banI jaIe. eTale khUba harakhAtA hoIe chIe. potAnAthI ochI saMpattivALA ke nokarI para potAnA mAlikapaNAMno ropha jhADatA hova cho. paraMtu yAda rAkhajo jema ApaNuM AyuSya sthira nathI tema bAhya bhautika vastuo paranI mAlikI paNa kAyama nathI, kema ke A badhA ja khela to kamajanita che. karma sArA hoya to raMka rAjA thAya che. ane kharAba karmanA udaye rAjA paNa raMka thAya che. agamya evA kALanA khapparamAM pUrve keTalAya homAyA che. ane bhaviSyamAM keTalA homAze tenI koIne jANa nathI. mahikinamAT-gadhiyAna (3) (AkramaNa karAtuM) kittA-dhAtum (a.) (AkramaNAdi vaDe bhogavavA mATe) phira-dhaNita (tri) (1, nivAsa karela,rahela 2. AdhIna karela 3. AkrAMta, AviSTa) Aje gAMdhIjI ApaNI vacce nathI, paraMtu teo je sthAnamAM rahelA je je vastu sAthe saMkaLAyelA. tene sarakAre khUba ja kALajIpUrvaka sAcavI rAkhI che. temaja te sthAnAdimAM janArAo paNa AdarapUrvaka te sthAnamAM vartatA hoya che. jinezvara paramAtmAne mAnanArA ApaNe jaina chIe. paraMtu temane eka savAla pUchavo che ke jinAlaya, upAzraya ke tIrthasthAnomAM zuM tame cokasAI rAkho cho ? je sthAnamAM deva ane guru rahelA che. te sthAnomAM sabhyatA ane AdarapUrvaka varto cho? jo ! javAba nA che, to potAne jaina ke zrAvaka kahevaDAvavAno ApaNane koI ja adhikAra nathI. ahiNaulamayamayAhivapamuha-ahinakulamRgamRgAdhipapramukha (tri.) (sarpanoLiyomRgasiMha Adi pradhAna che jemAM te) ahiNaMdaNa-abhinandana (tri.) (vartamAna covIsInA caturtha tIrthaMkara) mauirq-fmanala (3) (navuM, nUtana guNavALo) navuM ghara, navAM kapaDA, navI gADI, navA saMbaMdho vagere manane AnaMda Ape che. navI navI vastuo cittane prasannatA Ape che. navI vastu karatAM rahevuM jeTaluM sAruM che. tenA karatAM paNa adhika mahatvanuM che te maLela navI vastunI saMbhALa rAkhavI. tene TakAvI rAkhavI. kema ke temanI sAtheno gADha saMbaMdha mAtra prasannatA nahi zakti paNa Ape che. ahiNavasaDDa-abhinavazrAvaka (puM.) nUtana zrAvaka, navo navo dharma pAmela jIva) 2000 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstramAM kahela che ke gharamAM Avela navA bALakane jeTalI kALajIthI ane mAvajatathI tame sAcavo cho. teTalI ja kALajI navA dharma pAmela AtmA pratye paNa rAkhavI. jema nAnA bALakane premathI samajAvaTa pUrvaka tene navuM navuM zIkhavIe chIe. tema nUtana zrAvaka jo pUjA ke anuSThAnamAM bhUla karato dekhAya, to tene utArI pADavAnA badale premathI priyavacanathI sAcI vidhinuM jJAna ApavuM joIe. je jIva bIjAne dharma pamADavAmAM sahAyaka bane che. te bhavAMtaramAM tIrthakara nAmakarmanuM puNya upArjita kare che. ahiNiboha-abhinibodha (pu.) (jJAnano eka prakAra, matijJAna) cauda rAjalokavArtA pratyeka jIvane pAMca jJAnamAMthI ochAvattA aMze koIne koI jJAna upasthita hoya ja che. yAvatta sUkSma nigodamAM rahela jIvane paNa akSarano anaMtamAM bhAga jeTaluM matijJAna to niyama hoya che. te jJAna pachI sajJAnarupe hoya ke pachI ajJAnarupe hoya. jJAnapaMcamInA divase ApaNe jJAnanI pUjA karIe chIe. kiMtu zuM te jJAnanA dhAraka pratyeka AtmAnuM koI divasa bahumAna karyuM che kharA? jo tame jJAnane dhAraNa karanAra AtmAnuM bahumAna karazo. to jJAnanuM paNa ApoApa bahumAna ja gaNAze. mahebu-mara (ri.) (nipuNa, jANakAra, paMDita) hita-gamatad (a.) (atyaMta pIDA pAmela, saMtApita, saMtApa pAmela) AjanA jamAnAnI eka paraMparA banI gaI che. divALImAM sAlamubAraka karaze. krisamasamAM heppI nyuyara karaze. saMvatsarImAM ekabIjAne micchAmI dukkaDa karaze. paraMtu A badhu je saMbaMdhi hoya. potAne oLakhatA hoya. paMcendriya jIva hoya temanI sAthe ja A badhuM karavAnuM hoya che. kiMtu jANatA ajANatA je vanaspatinA jIva, pANInA jIva, vAyukAyanA jIva, agninA jIva ke pRthvIkAyanA jIvone saMtApyA che. jeo ApaNAthI pIDA pAmela che. tevA jIvone be hAtha joDIne sAcA hRdayathI bhAvathI kSamApanA mAMgI che kharI? zuM te jIvonI kSamApanA mAMgavAnuM ApaNuM kartavya nathI ? hirA-mUtra () (bhaNIne, paThana karIne) hiMduMdhara () (sarpadeza) ratnAkAra paccIsImAM lobhane sarpanI upamA ApavAmAM Avela che. kema ke sarpadaMzathI ghAyala puruSa jema bacI zakato nathI. tema lobhIrUpa sarSathI grasita vyakti koI paNa upAya bacI zakato nathI. pelo sarpano daMza to vyaktine eka ja vAra mAre che. jyAre lobhasarpano daMza jIvane bhavobhava mAre che. arthAta anaMtA bhavo sudhI rajhaLAve che. ahiTThAi-adhidaSTAdi (tri.) (sarpadaMza Adi) haiyaRUT-fwthaRI (stra.) (sahAro ApavAnI kriyA, dRDhatA, sthiratA) mahiSa vuma-pada (thA). (grahaNa karavuM, svIkAravuM) saMsAramAM kaThinAI e nathI ke sAmevALI vyakti potAnI bhUla svIkArI zakato nathI. athavA ApaNI vAta samajI zakato nathI. takalIpha to e che ke je paristhiti prApta thaI che, tene ApaNe svIkArI zakatAM nathI. je vyakti ke saMjogo prApta thayA che, tene grahaNa karavAmAM tamane takalIpha paDe che. mATe ja samasyAo sarjAya che. ekavAra paristhitione tamArA pramANe badalavAne badale paristhitine anusAra tame badalAI jAo. pachI juo kevo camatkAra thAya che. jIvanamAM koIpaNa jAtanI samasyA ja nahIM rahe. 201 - Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahimabru-ma (pu.) (arjunanA eka putranuM nAma) mahimA-mahA (pu.) (sarpanuM phlevara, mRta sapa) jIvatA sApanI pAse jatAM to loko Dare ja che. paraMtu marelA sarpanuM zarIra paDyuM hoya, to tenI pAse jatAM paNa loko Dara pAme che. tenI pAchaLa sarpano svabhAva kAraNa che. AkhI jIMdagI bIjAne DasavAnuM ja kArya karyuM hovAthI loko ema vicAre che ke jo kadAca jIvato haze to pAcho deza deze. ApaNuM jIvana paNa sarpanA svabhAva jevuM na thaI jAya teno khyAla rAkhajo, anyathA tamArI hAjarImAM to ThIka gerahAjarImAM paNa tamArA mATe sAruM bolavAnuM TALaze. jIvana dhUpanA jevuM suvAsita banAvavAno dhyeya rAkhajo. je cAre bAju phelAIne lokonA manane AnaMda ApanAruM banaze. mira-mamara (pu.) (1. sanmukha rahIne bIjAne mAranAra, dhanAdinA lobhathI bIjAne mAravAnuM sAhasa karanAra 3. gajAdino ghAtaka). mANasa pAse paisA, sonAnA ghareNA vagere milkata ghaNI che. paraMtu te badhI beMka nA lokaramAM rAkhavI paDe che. kema ke paisA vagerenA lobhe loko koIne mArI nAkhatAM vicAra karatA nathI. gaLAmAM cena paherIne nIkaLo ane rastAmAM acAnaka koNa AvIne kheMcI jaze te kahI zakAya tema nathI. dhanya che paramAtmA mahAvIrane jemaNe sAdhuone nirdoSa ane nirbhaya jIvana jIvavAnI paddhati batAvI che. lobhanA kAraNabhUta dhanano ja sarvathA abhAva hovAthI temane koI paNa jAtano bhaya hoto nathI. mATe ja aDadhI rAtanA paNa temanA upAzrayanA bAraNAM khullA jovA maLaze. himAr3A-mahayara (pu.) (sarpa vagere) mahisa- mAsa (pu.) (adhikamAsa) aghi-dhabra () (adhika, vadhAre) IrSALu rANI dvArA akSara upara eka vadhAre karavAmAM Avela biMdunA kAraNe azokanA putra kuNAle potAnI AMkho khoI hatI. mATe ja zAstranuM adhyayana karanAra sAdhu ke gRhastha pratyeka biMdu, mAtrAdino spaSTa uccAra karavo. temaja kAno, mAtrA, ke biMdu je sthAne karavAmAM AvelA hoya tadanusAra ja tenuM paThana karavuM. anyathA arthano anartha thaI jAya che. hita (B.) ahita karanAra, zatru, duzmana zAstramAM AtmAnuM ahita karanArA kula cha prakAranA AMtara zatru kahelA che. jevI rIte kauravoe bhegA maLIne eklA niHsahAya abhimanyune mAryo hato. tevI rIte A chae kaSAya zatru bhegA maLIne eklA AtmAne satata parAbhava karavAnA prayatno karatAM hoya che. kiMtu keTalAka paramAtmA mahAvIra ke bAhubalI jevA AtmAo sva puruSArthanA baLe te SaT arivargane parAsta karIne mokSa rAjyane prApta kare che. mahilAuiT-madhati (7) (adhika divasa) mahitii-fdhaRvina (1) (puruSa pramANa karatAM adhika) 2020 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSano potAno paDachAyo zAstrokta puruSa pramANe Ave tyAranA samayane porasI kahevAmAM Ave che. ane te porasInA kALane oLaMgIne AgaLa vadhelA samayane adhikaporasI kahevAmAM Ave che. keTalAka jIvo evA abhigrahane dhAraNa karatAM hoya che ke me lIdheluM paccakhkhANa porisIno kALa vItIne amuka vadhAre samaya pasAra thAya tyAre pALavuM. ahiMyagurum-hitaprajJAna (ri.). (ahitakArI jJAna che jenuM te, ahitakArI bodha) usUtra prarUpaNA karanAra nikUvo jJAnarahita hoya che tevuM nathI. teo paNa ghaNA badhA zAstronA abhyAsI hoya che. keTalAya Agamo temaja kaThina zAstrone kaMThastha karyA hoya che. paraMtu viparIta samajaNanA kAraNe temanuM badhuM ja samyagajJAna ajJAnamAM pariNamita thaI jAya che. temanuM badhuM ja jJAna temanA svayaMnuM tathA temanI sAthe saMkaLAyela dareka AtmAnuM ahita karanAra hoya che. ahiyarUvasassirIya-adhikarUpasazrIka (tri.) (atyaMta zobhAyamAna, ati suMdara) dezanA vaDApradhAna javAharalAlaneharu jyAre atyaMta suMdara ane dhajAothI zobhAyamAna Abu delavADAnA jinAlayonA darzane AvyA. ane jayAre teoe samasta jinAlaya ane jinamUrtionA darzana karI lIdhA. tyArabAda tyAnA TrasTIe temanA hAthamAM eka copaDo mUkyo ane kahyuM ke ApanA darzana pachInuM maMtavya AmAM lakhI Apo. tyAre temAM teoe mAtra niHzabda lakhyuM. TrasTIoe kAraNa pUchyuM tyAre temaNe kahyuM ke A jinAlayanI ane pratimAonI suMdaratA eTalI badhI che ke tene zabdomAM varNavI zakAya tema nathI. tenuM varNana karavuM te maMdiranI suMdaratAnuM apamAna karavA barobara che. ahiyahiya-ahitahita (tri.) (ahikArI ke hitakArI evuM bhojana) piMDaniryukti zAstramAM lakhyuM che ke "dahIM, zAka, kAMThAnA phaLanI sAthe dUdhanuM mizraNa svAthya mATe ahitakArI che. tevA prakAranA bhojanathI zarIramAM vividha prakAranA rogo utpanna thAya che. mATe zarIranI taMdurastI IcchanAra puruSe tevA dareka prakAranA viruddha AhArano tyAga karavo joIe. temaja rogono nAza karanAra tathA svAcya pradAna karanAra AhAra levo joIe.' hiyAsa-mAsa (pu.) (parisahone sahana karavA, upasargothI calita thayA vinA cAritranuM pAlana karavuM ) pUrvanA kALamAM saMyukta kuTuMbanuM rahasya hatuM sahiSNutA, dareka jaNa game teTalI takalIpha Ave ke game teTalA vivAdo thAya. paraMtu ekabIjAne sahana karI jANatAM hatAM. sahana karavAthI tameM nirbaLa cho evu pUravAra nathI thatu. ulaTAnuM tamAruM manobaLa vadhAre draDha bane che. ane jIvananI koIpaNa musIbatano tame AsAnIthI sAmano karI zako cho. mATe ja zAstromAM kahevuM che ke zramaNe koI paNa pariSahono pratikAra karyA vinA draDhatAthI sahana karavA. ane cAritranuM pAlana karavuM mahiyAsa/vA-mahitAsanatA () (pratikULa sthAna) koI prasaMgamAM gayA hoIe ane tyAM besavA mATenI jagyA na maLe. athavA pratikULa maLe to ApaNuM moTuM bagaDI jatuM hoya che. jayAre jinezvara paramAtmAnA zAsanane varelA munivaranI sthiti ekadama alaga ja hoya che. temane anukULa sthAna maLyuM ke pratikULa teo kyAreya becena banI jatA nathI. temanA caherA para sadaiva prasannatA ja jovA maLaze. kaththAnatA (strI) (ajIrNa hovA chatA bhojana karavuM) vaidyaka zAstramAM kaheluM che ke jayAre ajIrNa thAya tyAre bhojanano sarvathA tyAga karavo. kAraNa ke tevA samaye peTa AhAranI pacanakriyA karavA mATe sakSama hotuM nathI. ane te AhAra dhAtuomAM pariNAma pAmavAnAM badale jherarupa pariNAma pAme che. mATe rasalolupatAne vaza thayA vinA AhArano tyAga karano zreyaskArI che. 203 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiyAsittae-adhyAsayitum ( avya.) (pariSahAdi sahana karavA mATe) diyasitta-dhisatya (matra.) (sahIne, sahana karIne) mahilAsiya-adhyAsita (B). (pariSahAdi sahana karela, upasargone jItela) pUrvanA kALamAM evI vidhI hatI ke sAdhu svakarmonI viziSTa nirjarArthe athavA cAritranI zuddhinA mATe jinakalpAdi kalpone svIkAratA hatA. A kalponA pAlanamAM teo vividha prakAranA upasargo ane pariSahone samatA bhAvathI sahana karatA ane pariSahAdi para vijaya meLavatA hatAM. jayAre kalpanI samApti thAya tyAre pariSahAdine jItela bhagavaMtanuM vAjate gAjate sAmaiyu karIne upAzrayamAM lAvatAM hatA guru paNa temanA kalpanI prazaMsA karatA hatA. mahilA-pAya (.) (atyaMta sahana karIne) mahiyArA-dhyAsiyata (ri.) (sArI rIte sahana karato) ahiraNNasovaNNiya-ahiraNyasauvarNika (pa.) (aparigrahI, sonuM rUpuM kazuM ja nathI jenI pAse te) dharmasaMgrahAdi zAstromAM muni mATe aneka prakAranA vizeSaNo mUkavAmAM AvelA che. temAM eka vizeSaNa che hAthasauifja arthAtu anarthanA kAraNabhUta evA suvarNa re rajatano jeoe AjIvana sarvathA tyAga karyo che tevA aparigraha muni manuSya jIvanane yogya sarva arthone sAdhIne mokSapadane prApta karatAM hoya che. ahirAya-adhirAja (pu.) (rAjA, svAmI, mAlika) haritA-hatA (strI) (nirlajjatA, lajjArahita). khIlavALuM moTuM laIne bahAra nIkaLatA zarama Ave che. jarAka kANuM paDI gayuM hoya tevA zarTa paheravAmAM zarama Ave che.rIjhalTamAM mArkasa ochA AvyA hoya eTale mitro vacce ubhA rahetAM zarama Ave che. AvI keTalIya bAbatomAM tame zarama anubhavatA hova cho. paraMtu jainakuLamAM utpanna thayA pachI ane jinadharma pAmyA chatAM paNa lArIo para ubhA rahIne je te khAtA zarama nathI AvatI. ugADe choga kaMdamULa khAvAmAM zarama nathI AvatI. lajjArahita vastro paheratA zarama nathI AvatI. anitIthI koI bIjAno paiso dabAvI devAmAM zarama nathI AvatI. tyA nirlajja zA mATe banI javAya che? lajjA to A badhAmAM AvavI joie. mahimA -mahImana (ki.). (upasarga pariSaha sahana karavAmAM lajjArahita) dina-pUri (thA) (puravuM, pUrti karavI) zAstramAM be prakAranA loko rahelA che. 1. udabhari A prakAramAM je mAtra potAno ke potAnA parivArano ja vicAra karIne svArthapUrti karavAmAM tatpara hoya tevA jIvono samAveza thAya che. tathA 2. AtmabharI A prakAramAM svArthapUrtine kyAMya sthAna 204 - Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. je jIvo potAnA AtmAnuM hita karavA mATe kalyANakArI mArgano svIkAra kare che. tevA jIvono samAveza thAya che. tame kyA prakAramAM Avo cho te have tamAre vicAravAnuM rahyuM. mahiltaya ()- kSa (thA.) (IcchA , abhilASA) eka sthAne suMdara vAkya lakhavAmAM AveluM ke jaruriyAta to eka phakIranI paNa hameMzA pUrI thAya che. ane IcchAo to rAjA kuberanI paNa pUrI nathI thatI. jo jarUriyAta haze to te koI divasa aTakavAnI nathI. paraMtu mahAtvAkAMkSAo laIne jIvazo to. tene pUrI karavAmAM AkhuM jIvana paNa ochuM paDaze. dillA-mahinAna (ja.) (mukhanuM baMdhana vizeSa, lagAma, cokaDuM) ghoDAnA mukhane ane tenI pravRttione niyaMtraNamAM rAkhavA mATe lagAma rAkhavAmAM Ave che. jyAre paNa ghoDA aniyaMtrita thAya eTale tarata lagAma kheMcIne tene sthira karAya che. tevI ja rIte ApaNAM jIvanane ane je te Acarakucara khAnArA moMDhAne niyaMtraNamAM rAkhe, tevI lagAma jinazAsanamAM upalabdha che. jinezvara bhagavaMte batAvela tapa tamArA moDhAne niyaMtraNamAM rAkhe, tevI lagAma jinazAsanamAM upalabdha che. jinezvara bhagavaMte batAvela tapa tamArA moMDhAne kAbUmAM rAkhe che. tathA zuddha cAritranA pAlaka dharmaguru te tamArA jIvane sAcI dizAmAM laI javAmAM lagAmanuM kArya kare che. ahilAvitthI-abhilAparastrI (strI.) (strI jAtIno zabda, zabda uccAramAM strI) mahilloya-znamajJojana (7) (unnata sthAna, uMcI jagyA) sAhitya jagatamAM be prakAranA avalokana prasiddha che. prathama vihaMgAvalokana arthAta jevI rIte pakSI AkAzamAM uMcA sthAne rahIne nIcenA sthAna ane jIvonuM avalokana kare che. tevI rIte racavAmAM AvatuM ke racela zAstranI upara uparathI je AlocanA karavAmAM Ave te vihaMgAvalokana. tathA dvItIya siMhAvalokana jema siMha svayaM AkhA jaMgalamAM pharIne badhuM ja najIkathI ane bArIkAIthI jue che. tevI rIte zAstranA pratyeka arthonI AlocanA karavI te siMhAvalokana kahevAya che. diva6-bhadhipati (pu.) (svAmI, rAjA, nAyaka) jevI rIte nagarano adhipatirAjA potAnA nagaramAM suzAsana sthApita karIne lokonuM ane nagaranuM hita kare che. tevI rIte tIrthanA adhipati evA tIrthakara bhagavaMto sanmArganA pravartana dvArA temanA zAsanane prApta jIvonuM kalyANa karanArA hoya che. tathA jIvone dharma pamADavA dvArA jeo jInamArgathI joDAyelA nathI tevA lokonI paNa anukaMpA karatA hovAthI tIrthaMkara paramAtmAo sAcA arthamAM tIrthAdhipati che. ahivaijaMbhaga-adhipatijambhaka (pu.) (jubhaka devonA adhipati deva) hivataMta-maNipatana (u.). (sanmukha Avato, sAme Avato) ahivAsaNa-adhivAsana (na.) (sugaMdhita vastu chAMTavI) aMjana zalAkA pratiSThA mahotsavamAM jinAlayamAM mULanAyaka sthAne birAjamAna thanArA temaja anya jinabiMbo para vividha anuSThAna karavAmAM AvatAM hoya che. A anuSThAnomAnuM eka anuSThAna che adhivAsana. A kriyA aMtargata AcArya bhagavaMta 205 - Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA vidhikAraka samasta jinabiMbo para temaja jinAlayamAM maMtroccArapUrvaka sugaMdhita jala temaja cUrNano chaMTakAva karatA hoya che, jethI adhiSThAyika devo pratiSThA mahotsavamAM AkarSita thAya. himA -mazkaphsa (1) (vivakSita kALane oLaMgIne kArya karavuM) abhippaSka te zAstrIya zabda che. teno artha evo thAya che ke je kAryano kALa niyata karavAmAM Avela hoya. te kALanA cAlyA gayA pachI te kAryane karavAmAM Ave te abhippaSka kahevAya che. jema ke gocarIno kALa madhyAhno kahevAmAM Avela che. have gocarInA kALe te kArya na karatA upara kalAka be klAka bAda moDA gocarI levA javuM. te abhiSpaSka kahevAya che. ahisariya-abhisRta (tri.) pravezela) mahi@-dhana (.) (sahana karavuM) ajara-agharA (2) (kalaha, kajIyo, jhaghaDo) sahI-mIna (.) (svAdhIna, svAtaMtra) siddhazilAmAM birAjamAna pratyeka siddha paramAtmAo eka samAna kahelA che. koI koInAthI caDhiyAtA ke utaratA nathI. darekanA jJAna, darzana ane cAritrAdi guNo eka sarakhA hoya che. teo ekabIjA para parAdhIna nathI. teomAM IcchA nAmanAM dUSaNano abhAva hovAthI badhA ja muktAtmAo svataMtra hoya che. mIna (re.) (saMpUrNa, vikalatArahIta) ahI RT-trahInAkSara (ra) (sUtrano eka guNa, akSaranI vikalatA rahita sUtra) mahAda-wTTIna (B.) (saMpUrNa avayava che jenA te, saMpUrNa dehavAlo) trikhaThI zalAkApUruSa cAritranA prathama vargamAM paramAtmA RSabhadevanAM zarIranuM ane zarIra para aMkita lakSaNonuM khUba ja suMdara varNana karavAmAM Avela che, temAM kaheluM che te bhagavAna RSabhadevano deha lakSaNa zAstramAM kahela pramANavALo ane sarvalakSaNayukta hato. zarIranA pratyeka avayavo na alpa ke na adhika ema saMpUrNa sapramANita hatA. jhahIra-mauta (B). (bhaNela, abhyasta) patnI to suMdara joIe che. jamAI to bhaNelo gaNelo ane velaseTa thayela joIe che. makAna to be beDarumavALo ja joIe che. gADI to cAra paiDAvALI ja joIe che. saMtAno to AjJAkArI ja joIe che. A badhI DImAnDa che AjanA moDarna jamAnAnA lokonI. paraMtu jo dharmanI vAta Ave to badhAmAM ochuvatu calAvavAmAM mAne che. tyAM AgaLa so e so TakAnI apekSA choDI de che. jo saMsAramAM vastuonI guNavattAno Agraha rAkho cho to pachI saMpUrNa dharmapAlanano tathA tenI zuddhatAno Agraha zA mATe nathI rAkhatA? 206 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaumutta-gautasUtra (B). (jeNe sUtrono abhyAsa karela che te) akSaura-gIra (2) (taMtu rIta, jene chedatA resA na paDe te) jIvavicAra prakaraNAdi zAstromAM jamInakaMdane oLakhavAnA vividha lakSaNo batAvavAmAM Avela che. temAM eka lakSaNa che ke vanaspati ne ke phaLa ne chedatAM temAM resA na paDe te vanaspine kaMdamULa jANavA. AvA kaMdamULamAM anaMtA jIvonI utpatti hovAthI sarvathA tyAjaya che. mahudhA -kunAthA (3) (tatkALanuM dhovANa, zastra dvArA aparicita, sacitta) dazavaikAlika sUtranA pAMcamAM adhyayanamAM lakhyuM che ke "gocarI janAra sAdhue je AhAra agni vagerethI zastrathI pariNita nathI thayelo arthAta hajuM sacitta avasthAmAM che tevA AhArano niSedha karavo.' kema ke sacitta AhAra levo sAdhune kalpato nathI. ahuNuvvAsiya-adhunodvAsita (tri.) (1. turaMtano ubho thayela 2. tatkALanuM ujADavAmAM Avela) ahaNovalita-adunopalipsa (tri.) (taratanuM lakheluM) pUrvanA kALamAM gharone chANathI lIMpavAmAM AvatAM hatA. ane te taratanA lIdhelA chANamAM jAta jAtanA suMdara citrAmaNa karavAmAM AvatAM. jethI gharanI zobhAmAM vadhAro thAya. chAMNanA lIdhelA te gharo kAcA hatA paraMtu te gharamAM rahenArA lokonA saMbaMdho pAka hatAM. jyAre AjanA kALamAM makAno ekadama pAkA che, paraMtu temAM rahenArA lokonA saMbadho kAca jevA taddana takalAdI che. ahuNovavannaga-adunopapannaka (tri.) (tatkALano utpanna thayela) saMsAranI A kevI vicitratA che. koI jIva pApakarma karIne narakamAM jAya che. tyA utpanna thayA tyArathI AyuSya kSaya sudhI te pUrva bhavane bhUlavA mAMge che. to paramAdhAmIo tenA duSkama yAda apAvIne pIDA Ape che. jyAre koI jIva zubhakarma karIne devalokamAM hajI tatkALa utpanna thAya che. ane tyAnA divya bhogasukhomAM evo Asakta thaI jAya che ke tene ekakSaNamAM pUrvabhavanA saMbaMdho ke saMbaMdhI suddhAya yAda nathI AvatA. adde-matha (matra.) (nIce, dizAno eka bheda) matha (ma.) (1.have 2. athavA 3. maMgala 4. prazna 5.samUha 6. uttara 7. vizeSa 8, vAkyAlaMkAramAM vaparAto zabda) madeDa-hetu (pu.). (hetuno pratIpakSI evo hetu) nyAyazAstra aMtargata anumAna pramANamAM kAryanI siddhi karAvanAra kAraNane hetu kahevAmAM Ave che. tathA je kAryanI siddhi karAvavAmAM hetubhUta nathI. eTaluM ja nahi, kiMtu je hetu jevI bhrAmaka pratIti karAve tevA kula pAMca ahetu athavA hetvAbhAsa batAvavAmAM AvelA che. zAstrokta te pAMceya ahetuM kadApi kAryasiddhinuM anumAna karAvavAmAM kAraNabhUta banI zakatA nathI. aheuvAya-ahetuvAda (pu.) (AgamavAda) 207 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya rIte koI paNa kAryanI siddhi tenA hetuthI ja thatI hoya che. paraMtu keTalAya kArya evA che ke je thayelA dekhAya che. kiMtu tenI pAchaLanA hetu tarkabaddha prApta thatA nathI. tevA samaye badhA prakArano tyAga karIne Agamane ke jinezvarabhagavaMtanA vacanane pramANa mAnIne kAryanI svIkRtti karavAmAM Ave te ahetuvAda che. mahey- : (1) (AdhAkarma AhAra, gocarIno eka doSa) je AhArane grahaNa karavAthI sAdhune narakAdi adhogatimAM javuM paDe, evA AhArane adhaHkarmanuM ke AdhAkarma kahevAmAM Ave che. mAtra sAdhune uddezIne je AhAra banAvavAmAM Avelo hoya. tevA AhArane grahaNa karIne vAparavAthI sAdhune AdhAkarma nAmaka gocarIno doSa lAge che. tevo AhAra sAdhune adhogatimAM laI javA mATe paryApta che. evuM zAstra vacana che. gAya-jhaghaDA (pu.) (zarIrano nIceno bhAga, kamarathI nIcenuM zarIra) ahegAravapariNAma-adogauravapariNAma (pu.) (abhimAnavRtti) je pariNAmanA svabhAvathI jIvane adhogatimAM javuM paDe tevuM pariNAma te adhogauravapariNAma kahevAmAM Ave che. arthAt ahaMkArI svabhAvanA kAraNe jIvane durgatimAM javA yogya azubha karmonoM baMdha thAya che. te azubhakarmano svabhAva jIvane durgatino phaLa prApta karAvanAra che. Ama mULabhUta kAraNa evI abhimAnavRtti te adhogauravapariNAma kahevAya che. mahezvara-lmathaJra (pu.). (bila vageremAM rahenAra sapadi jIva) zAstramAM cha ArAne ati bhayaMkara ane kaSTadAyaka batAvavAmAM Avela che. te kALanA jIvonI uMcAI mAtra eka hAtha jeTalI. haze. utkRSTamAM utkRSTa AyuSya vIsa varSanuM haze. divase sUrya agnivarSA jevo tApa varasAvaze ane rAtre gAtrane thIjAvI de tevI ThaMDI paDaze. tathA jevI rIte atyAre sarpa, uMdara vagere jIvo bilamAM rahe che, tevI rIte te kALanA jIvo bilavAsI banaze. ahetAraga-adastAraka (pu.) (pizAcano eka bheda, pizAca devanI eka jAti) mahepannava-ma:ValiddhA (3) (sarpanA nIcalA peTaLanI jevo saraLa). mahebina-vaSaya (tti.) (je avasthAmAM rahela hoya te avasthAvALuM. jenA para koI paNa jAtano saMskAra karavAmAM nathI Avato te) che jIva haju sudhI dharmane samajayo nathI. te ja sAru-kharAba, svAdiSTa ke asvAdiSTa, navuM-jUnuM, suMvALu-kharabacaDuM vagere bhedabhAvo karato hoya che. te dareka vastumAM sArAnI apekSA ane kharAbanI upekSA karato hoya che. kiMtu dharmatatvane samajanAra AtmAne je paNa vastu jevI sthitimAM prApta thaI hoya. tene te ja avasthAvALI svIkAre che. tema karavAmAM tenuM mana ke moTuM kyAreya bagaDatuM nathI. kiMtu prasannavadane pratyeka vastu ane paristhitino svIkAra karanAra hoya che. sattA -adha:sata (strI) (tamastamAM nAmaka sAtavI naraka) zAstramAM sAteya narakanuM vizada varNana karavAmAM AveluM che. temAM sAtamI narakanuM nAma tamastabha prabhA che. kaheluM che ke narakamAM atyaMta ghora aMdhakAra hoya che. temaja tyAM duHkha ApavA mATe paramAdhAmI nathI hotA, kiMtu te narakanA jIvo ekabIjA sAthe vaimanasyathI satata laDatAM rahetAM hoya che. tathA tyA vaitaraNI nAmaka lohI, mAMsavALI nadI che. jenu durgadha atyaMta asahanIya hoya che. AvI narakamAM rahenAra jIvonuM AyuSya tetrIMsa sAgaropama pramANanuM kaheluM che. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mo-ho (vya.) (1. zoka 2, dhikkAra 3. dayA 4. vivAda 5. saMbodhana 6. prazaMsA 7, asUyA 8. Azcarya 9, AmaMtraNa 10. dainya) AjanA vijJAnanI TekanolojI ane vikAsa joIne AzcaryathI AMkho pahoLI thaI jAya che. moMDhAmAMthI aho aho zabdo nIkaLI paDe che. paraMtu jemanA jJAna AgaLa AjanuM vijJAna paNa pANI bhare che. tevA trikAladarzI jinezvara paramAtmAe zAstramAM eTaluM adabhuta jIva vijJAna, pudgala vijJAna ane vizvavijJAna batAvyuM che. je vAMcIne tamAruM mastaka temanA caraNomAM jhUkyA vinA nahi rahe. temanI prazaMsA mATenA badhA zabdo ja tamane vAmaNA lAgaze. gojA-dharA () (kalaha). nizItha cUrNimAM lakhyuM che ke "mAtAbhana:zaraLa arthAta kleza, kahalAdi je pravRtti karavAthI tamAro AtmA uccagatimAM javAne badale nIcagatimAM javA yogya karma bAMdhe che. te pratyeka pravRtti adhIkaraNa che. AtmAno svabhAva to urdhva gatimAM javAno che. kiMtu ApaNe azubha pravRtti dvArA potAnA AtmAne nIca gatimAM laI javAmAM kAraNa banatA hoIe chIe. sahasrAva-madha:#Atha (pu.) ahokAya - adhaHkAya (pu.) * (zarIrano nIceno bhAga, nAbhithI nIcenuM aMtara) mahajisa-gati () (divasarAta, ahorAtri) divasa rAtano bheda to ApaNA manuSya lokamAM ja che. paraMtu azubha karmonA kAraNe naraka gatine prApta jIvo mATe divasa ke rAtanI koI vyAkhyA ja nathI hotI. sUtrakRtAMga sUtramAM lakhyuM che ke narakamAM rahela jIvo divasane rAta satata narakanA dukhothI saMtapta rahetA hoya che. teo mATe eka kSaNa paNa virAmanI nathI hotI. mahotaUT-mastarA (1) (kalaha, kajIyo) govA-mUholAna (2) (AzcaryakArI dAna) je pUrve kyAreya na ApyuM hoya tevuM. temaja utkRSTa bhAva sAthe supAtrane jedAna apAya che te dAnane ahodAna kahevAya che. tIrthaMkara bhagavaMta ke anya utkRSTatapasvI vagere mahApuruSane jyAre koI jIva AhArAdidAna kare che. tyAre zAsana devo sonaiyAnI vRSTi sAthe ahodAnam ahodAnam nI uddaghoSaNA karatAM hoya che. jIraNa zeTha, caMdanabALA vagere tenA prasiddha udAharaNo che. ahodisivvaya-adodigvrata ( na.) (dizAvratano eka bheda) kaI dizAmAM keTalA aMtara sudhI javu teno niyama karavo te dizivrata kahevAya che. bAravratadhArI zrAvaka cAra dizA, cAra vidizA, urdhvadizA ane adhodizA ema kula dazeya dizAmAM nizcita aMtara sudhI javAno niyama dhAraNa karanAra hoya che. A vrata nirarthaka pApAraMbhathI bacavA mATe grahaNa karavAmAM Ave che. mahonf()-mahomarfjana(u.). (kamabhAgI, badanasIba, abhAgI) A duniyAmAM evA keTalAya loko hoya che. jeo saphaLatA prApta karavA mATe badhA ja prakAranI mehanata karatAM hoya che. chatA paNa temanI mehanata karatAM temanuM nasIba be DagalA pAchaLa cAlatuM hoya che. mATe teo koIdivasa AgaLa vadhI zakatA nathI. niSphaLatAmAMthI 209 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatabhAgI thayelA teo saghaLo doSa Izvarane ApatA hoya che. teoe eka vAtano khyAla rAkhavo joIe ke temanA badanasIba pAchaLa Izvara nahiM apitu pUrvabhavamAM pote karela karma kAraNa che. jethI ATa ATalI mehanata karavA chatAM siddhi prApta thatI nathI. mahatta-mUtra (pu.) (kALavizeSa, divasarAtri) trIsa mUharta pramANanA kALane ahorAtra kahevAmAM Ave che. jemAM divasa ane rAtri e banneno samAveza thaI jAya che. samasta caturvidha saMghane tatvajJAnarUpI amRtanuM pAna karAvanArA paramakRpALu paramAtmA mahAvIra deve, sADAbAra varSanA sAdhanA kALa daramyAna mAtra aDatAlIsa miniTa kALa pramANa nidrA lIdhI hatI. ane AvI keTalAya ahorAtri kAusagga dhyAnamAM upasarga sahana karatAM karatAM vitAvI hatI. morAphayA-morA (strI) (sAdhunI agyAramI pratimA) zAstramAM sAdhunI kula agyAra pratimAM darzAvavAmAM Avela che. temA ahorAtrikI nAmanI chellI agyAramI pratimAnuM A pramANe vivaraNa karavAmAM Avela che. A agyAramI pratimAM traNa divasanI hoya che. temAM zramaNa prathama be divasa chano tapa karIne aMtima divase eka ahorAtri pramANa gAmanI bahAra ekAMta sthAnamAM amuka kAusagga dhyAnamAM kALa vitAvavAno hoya che. A pratimAne ahorAtrinI pratimAM kahevAmAM Ave che. aholoya-adholoka (pu.) (adholoka, pAtALaloka) bRhaetramAsa graMthamAM samasta cauda rAjalokanuM varNana karavAmAM AveluM che. te cauda rAjalokane traNa vibhAgamAM vibhAjita karavAmAM Avela che. jemAM devo rahe che te urdhvaloka, yA manuSya ane tiryaMcAdi jIva rahe che te ticchaloka ane ticchalokathI navaso yojananI nIce sAta nAraka ke bhavanapati, vyaMtara, vANavyaMtarAdinA AvAso jyA AvelA che te sthAnano apoloka tarIke ullekha karAyo che. ahovAya-adhovAta (pu.) (nIce vAto vAyu, adhovAyu, apAna vAyu) ahoviyaDa-adhovikaTa (tri.) (nIcethI pragaTa , jene nIcethI chAnuM nathI rAkhavAmAM AvyuM te) ahovihAra-ahovihAra (pu.) (zAstrokta saMyamAnuSThAnanuM pAlana, AzcaryakArI vihAra) (yathAkhyAta cAritrane ahovihAra paNa kahevAmAM Ave che. je te vartatA kALamAM paLAtA cAritrAnuSThAnamAM koI paNa jAtanA aticAra lagADyA vinA utkRSTa rIte cAritrAcAranuM pAlana karavAmAM Ave te ahovihAra kahevAya che. mafsara-ava:sira () (adhomukha, jenuM mastaka nIcuM che te) tIrthakara bhagavAnanA kula cauMtrIsa atizaya mAnavAmAM AvelA che. kevalajJAnanI prApti thayA bAda A cotrIse atizaya paramAtmAnA pragaTatA hoya che. A coMtrIsa atizayamAMno eka atizaya adhomukha kaMTakano che. tIrthaMkara bhagavaMta je grAma, nagara ke jaMgalanA raste vicaratA hoya che. tyAM rastAmAM jyA paNa kAMTAo AvatA hoya che. te jo sIdhA hoya to tenuM aNIvALu mukha nIcu thaI jAya che. arthAt kaMTako adhomukha thaIne jANe ke paramAtmAne namana karavAnI ceSTA karatA hoya che. ahohi-adho'vadhi (pu.) (paramAvadhi jJAnathI nIcenuM avadhijJAna) 2 100 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atma pratyakSa evA avadhijJAnanA vividha prakAra mAnavAmAM AvelA che. temAM utkRSTa ane caramakakSAnuM avadhijJAna eTale paramAvadhijJAna kahevAya che. A avadhijJAna thayA pachI jIvane aMtarmuhUta kevalajJAnanI prApti thatI hoya che. zAstramAM paramAvadhi jJAnathI nIcenA dareka prakAranA avadhijJAnane adhovadhi jJAna kahelA che. moTTiya-yatA (pu.) (nizcita kSetra pramANa thanAruM avadhijJAna) AnaMda zrAvakane prathama devaloka ane nIce sudhInuM avadhijJAna hatuM. zivamunIne aDhIdvIpa pramANanuM avadhijJAna hatuM. temanI jema keTalAkane amuka kilomITara, yojana, gAma, paragAma, ekaloka, be lokayAvat caudalokAdi pramANanuM avadhijJAna thatuM hoya che. AvA amuka nirdhArita kSetrapramANa thanArA avadhijJAnane yathAvadhi kahevAmAM Ave che. zrI abiyAna rAjendra koSa prasAda zAIliyana samApta 211 - Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI abhidhAna rAjendra koSa dvitIyabhANa zaoThAI vivecana mA - mar (matra.). (1. prAkRta varNamAlAno dvatIya svara 2. maryAdA 3. abhividhi 4. alpa, thoDuM 5. vAkyAlaMkAra) saMskRta subhASitomAM eka subhASita Ave che. temAM kahevuM che ke dhanavAna puruSa lokomAM vakhaNAya che. paraMtu pUjAto nathI. jayAre jJAnIpuruSa lokomAM vakhaNAya paNa che ane pUjAya paNa che. tenuM mukhya kAraNa che te vyaktimAM rahela jJAna guNa che. jema hajAra Tana vajanavALA lokhaMDa karatAM kadamAM ane vajanamAM alpa evA sonAnuM mUlya vadhI jAya che. temAM mukhya hetu te dhAtumAM rahela suvarNatva guNa che. Tga (gAma) - mAta (ki.). (1. upasthita thayela 2. Avela 3. prApta thayela). saMsArI sukhone mANato jIva ema vicAre che ke je A badhuM sukha prApta thayela che te mArI mahenatanuM phaLa che. paraMtu zAstromAM lakheluM che ke jIvane je sukha-dukha prApta thAya che te tenA pUrva karelA zubhAzubha karmone AdhIna hoya che. AthI temAM AnaMda ke glAni vyakta karavAnI na hoya. je jIva navA zubhakarmo karavAnuM choDIne mAtra sukho mANato rahe che tenA mATe kaheluM che ke jema bhikhArI vAsI bhojana dvArA bhUkhane miTAve che. tema te jIva vAsIpuNya rUpI sukhone bhogave che. te khatama thatAM jadukhonI paraMparA upasthita thatAM vAra lAgatI nathI. mA (#) maraNa - vi (pu.) (darpaNa, ariso) saMta kabIre potAnA eka duhAmAM lakhyuM che ke loko darpaNamAM potAnA rUpa ane yauvanane joine abhimAna karatAM hoya che. mUcho para tAva detA hoya che. paraMtu bhAI rUpa ane yauvanane joine bahu harakhAi javAnI jarUra nathI. jema DhALa para raheluM pANI bahuM jhAjho samaya tyAM sthira rahI zakatuM nathI. tema samayanA DhALa para rahela yauvana ke suMdaratA paNa kAyama sthira rahetA nathI. samayanI saMgAthe te paNa astAcaLa tarapha bhaNI jAya che. mAmag - cA (thA.) (vyApAra). vyApAra zabda saMbhaLAya eTale ApaNe dhaMdho basa e eka ja artha nIkALIe chIe. kema ke te ApaNA lohImAM vaNAi gayuM che.' jyAre kevalI bhagavaMtoe vyApArano eka bIjo sarasa artha batAvyo che. tamArA mana, vacana ane kayAnI zubhAzubha pravRtti te paNa eka vyApAra ja che. jema buddhizALI vANIyo nukasAnInA mArge dhaMdho karato nathI. tema vivekI puruSadurgatidAyaka pravRttiomAM potAnA mana, vacana, kAyAno vyApAra karato nathI. mArima - mArA(kuM.) (AcArya, sUri bhagavaMta) zAstromAM AcArya bhagavaMta mATe kahevuM che ke viyara kama mUri arthAt jayAre svayaM tIrthakara bhagavaMta vidyamAna hoya to teo dharmatIrthanA rAjA che. ane temanI gerahAjarImAM AcArya bhagavaMta tIrthanA rAjA samAna che. AthI jeTaluM bahumAna tIrthakara bhagavaMtanuM karIe chIe teTalo ja Adara bhAva ane bahumAna AcArya devano karavAno hoya che. je jIva AcAryanI AzAtanA kare che te tIrthakara bhagavAnanuM apamAna kare che. jinezvara devanI upekSA ke AzAtanA karavAthI jeTaluM pApa lAge teTaluM ja pApa sUrIzvarano anAdara karavAthI lAge che. sApha - gA (.) (1. Adi, prathama 2, pradhAna, mukhya 3. samIpa 4. vagere pa. prakAra, bheda 6. avayavo dareka dharmamAM jIvananA mukhya cAra aMga kahelA che. dharma, artha, kAma ane mokSa A cAreya prakAranA aMgo jIvanamAM jarUrI che. 212 - Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenAthI jIvana sukharUpa jIvI zakAya che. A cAreya aMgomAM jo prathama dharma nAmanuM aMga nathI to bAkInA traNeya aMga niSphaLa che. kema ke dharma vinA artha ane kAma jIvane unmArge dorI jAya che. AthI ja cAreya aMgomAM prathama aMga tarIke dharmane mUkyuM che. jo teno tAlamela besADatA AvaDI jAya to jIvana sArthaka thai jAya. * mani (stra.). (1. yuddha 2. maryAdA 3, AkSepa 4. kSaNa che. mArgI *mati (6) (1. zarAri pakSI vizeSa 2. satata janAra) 36 (hiM) matiyakara - tyantibhramarA () (atyaMta maraNa, zAstra prasiddha mRtyu vizeSa) jagatamAM mRtyuno laukika artha eka ja karavAmAM Ave che. zarIramAMthI prANa cAlyA javuM eTale mRtyuM. A arthavALu mRtyu to jIve anaMtIvAra kareluM che. AghazaMkarAcArye paNa potAnA goviMdASTakamAM lakheluM che ke jIve vAraMvAra janmavAnI ane mRtyu paraMparA kAyama sarjato ja Avyo che. temAM kAMI navuM nathI. jyAre lokottara jinazAsanamAM mRtyuno artha karavAmAM Avyo che AtmAnuM karmothI sarvathA vikhUTA paDavuM te AtyAntika maraNa che. te sivAyanuM sarvathA maraNa jIvanuM kyAreya aTakatuM nathI. maoNphapha - ki (ki.) (Adya, prathama) mAruM gADuM ( vya.) (vAkyAlaMkAramAM vaparAto avya) gAdiSTa - ridika(ra) (1. prathama grahaNa karavuM 2. udgama-utpAdanAdi eSaNArUpa jJAna) zAstramAM sAdhunA AhAra saMbaMdhi 47doSa varNavyA che. je sAdhujIvanano ghAta karanArA hoya che. AthI gocarI levA janArA sAdhune tenuM jJAna hovuM atyaMta Avazyaka che. gItArtha gurubhagavaMta paNa evA sAdhune ja bhikSA levA mATe mokale che, jeone udgamautpAdanAdi 47 doSonuM vistRta jJAna hoya temaja nirdoSa jIvananA AkAMkSI evA zramaNa paNa 47doSonA tyAgapUrvaka bhikSAne grahaNa karanArA hoya che. mArag - mA raDyA (thA) (sAmAnyathI kathana karavuM) kathana eTale kahevuM. jIvone AzrayIne tenA sAmAnya ane vizeSa ema be bheda batAvavAmAM AvelA che. koi padArthodinA saraLa bodha mATe jIvane uparachalluM kahevAmAM Ave te sAmAnya kzana che. jema ke AMbAnA vRkSathI bharapUra bagIcAmAM bIjA bIjA vRkSo hovA chatAM AMbAno bagIco ema sAmAnyathI kahevAmAM Ave te sAmAnya kathana. temaja viziSTa jijJAsu jIvane vistRta bhedaprabheda pUrvaka je vAtonuM kathana karavAmAM Ave tene vizeSa kathana kahevAmAM Ave che. * ma9 (u.) (kahevA yogya, kathanIya) gAmaNa ) - adhyAya (tri.) (zubhAzubhanuM kathana karIne AjIvikA calAvanAra) sonI, luhAra, bhAMDa, vyApArI Adi vividha kArya dvArA potAno jIvana nirvAha karatAM hoya che. tema jemane jyotiSi ane nimitta zAstranuM jJAna hoya che teo bhaviSyamAM AvanArA zubhAzubha phaLonA kathana dvArA potAnI AjIvikA calAvatA hoya che. 213 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpasUtra AgamamAM paNa Ave che ke siddhArtha rAjA trizalA devIne AvelA svapanonuM phala jANavA mATe tenA jJAtA svama pAThakone Adara-satkAra sAthe potAnI sabhAmAM bolAve che. #GM - 3yAna (ja.) (AkhyAna, kathana, vyAkhyAna) bhikSA janAra sAdhu prAyaH karIne te samaye upadeza ApavAnuM TALe che. paraMtu keTalAka zAsana lAbhAdi saMjogo vazAt gItArtha zramaNane vyAkhyAna karavAno prasaMga Ave to, samiti-gupti AdinA pAlana pUrvaka lokomAM jinazAsana pratyenI rUci utpanna thAya tevI dharmakathAne karatA hoya che. AikkhamANa - AcakSANa (tri.) (kahenAra, kathana karanAra) aikkhiya - AkhyAyika (na.) (1. pApagruta vizeSa) jenA dvArA lokomAM prisiddhi to maLe, lokomAM kIrti to phelAya. paraMtu potAnA AtmAnuM adhogamana thAya. jIva narakAdidurgatinI gartAmAM dhakelAya tevA pApazratanuM adhyayana-adhyApana jinazAsanamAM virya che. tevA zAstronuM jJAna kadAca eka bhava mATe AnaMdadAyaka jarUra che. paraMtu cirakAla mATe to niHzaMkapaNe duHkhadAyaka ja che. Aikkhittae - AkhyAtum (avya.) (kahevA mATe, kahevAne arthe) gAjara - mArira (vi.), (zratadharmanuM pravartana karAvanAra, tIrthakara bhagavaMta) jinazAsanamAM paMcaparameSThImAM prathama pada para birAjamAna tIrthakara bhagavaMtanA guNonuM kathana karanArA keTalAya graMthonuM nirmANa thayuM. dareka vidvAne svabuddhi anusAra tIrthakara vibhune viziSTa upamAo ApI, paraMtu Adikara vizeSaNa to sarvatra sthita ja che, AdikaranuM vizleSaNa karatAM tyAM lakhyuM che ke zruta ane AcArarUpa dharmanuM prathama pravartana karAvanAra hovAthI covIse covIsa tIrthaMkara Adikara che. ahiM prazna thAya ke te kevI rIte? prathama vakhata to RSabhadeva bhagavAne dharma ane AcAranuM kathana to karI dIdhuM to pachI bAkInA trevIsane Adikara kevI rIte kahevAya? tenuM samAdhAna ApatA kahyuM che ke baLa, buddhi, dharmabhAvanAthI hIna thatAM avasarpiNI kALamAM jyAre jayAre zruta ane AcAra lupta thavA pAmyA che. tyAre tyAre tIrthaMkara padavInA bhoktA viziSTa AtmA kevalajJAnanA baLe lokomAM punaH teno saMcAra karanAra hovAthI teo paNa Adikara ja che. mAphaLa - mafrLa (I.) (sahabhAvI guNa) saMsArI jIvane sukhI thavA mATe paiso utpanna karavo paDe che. guNanA rAgI jIvane guNo meLavavA mATe prayatna karavo paDe che. tIrthaMkara bhagavaMtane kevalajJAna prApta karavA mATe kaSTone sahana karavA paDe che. mAtra eka siddha bhagavaMto ja evA che ke jeone koipaNa vastu mATe prayatna karavo paDato nathI, anaMtajJAna, anaMta darzana, anaMta cAritrAdi ekaviza guNo siddhagatimAM utpanna thatAnI sAthe teone sahaja prApta thai jatAM hoya che. zAstramAM tene sahabhAvI guNa tarIke varNavavAmAM AvyA che. gagSa - NA (thA.) (sUMghavuM) subhASitakAroe subhASitomAM ane jJAnI bhagavaMtoe zAstramAM kaheluM che ke mANasa jema AhAra suMghIne le che. tema paiso paNa saMghIne levo joie. arthAtu jIvana nirvAha mATe je dhaMdho vagere karavAmAM Ave te nyAyanIti pUrvakano hovo joie. temaja vyApAra ke nokarI evA loko sAthe karavA jaie jemano paiso pApamAMthI utpanna thayelo na hoya. anyathA adharmI pAsethI Avelo Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paiso tamane tArato nathI apitu DUbADe che. AthI ja kasAI, vyAjakhorI ke anItithI vyApAra karanArA sAthenA saMbaMdha ane vyApArane laukika tathA lokottara dharmamAM vajarya gaNyA che. artha - mAhitya (I.) (1. sUrya 2. kRSNarAjInA AMtarAmAM Avela arcimAlI nAmaka vimAnavAsI lokAMtika devavizeSa 3. raiveyaka vimAna ane tenA deva 4. sUryamAsa, sADAtrIsa divasa pramANa sauramAsa) aiccagaya - Adityagata (tri.) (sUryathI grasita nakSatrAdi) jyotiSi zAstromAM kahyuM che ke gRha praveza, mahotsava, aMjana zAlAka, pratiSThAdi prasaMga zubha muhUrta joine karavAnA hoya che. jenAthI bhaviSyamAM te kAryane lagatuM koi ja vighna na Ave. uparokta koipaNa zubha kArya sUryathI grasita nakSatrAdi kALamAM karavuM na joie. anyathA sUryagrasita kALamAM prAraMbheluM kArya AvanArA samayamAM du:khane ApanAruM thAya che. annanaH -- tripAna (I.) (bharata cakravartInA eka putranuM nAma) paramAtmA RSabhadevano saMsArI pautra ane bharata cakravartIno putra AdityayazA thayo. jenAthI ikvAkuvaMzanI zAkharUpa sUryavaMzanI utpatti thai. bharata rAjA bAda temanI gAdI para traNa khaMDanuM adhipatipaNuM bhogavIne aMte vairAgya pAmI dIkSA grahaNa karI. aMtakALe siddhagiri para anazana karIne sarva kramano kSaya karI siddhigatine prApta karI. zvapauDha - satyapas (1) (bhagavAna RSabhadevanI pAdukA). je sthAne bhagavAna RSabhadeve zreyAMsakumArane ikSarasa vahorAvavAno lAbha Apyo. te sthAne prabhunA vihAra karI gayA bAda, zreyAMsa kumArane vicAra Avyo ke je sthAne prabhu ubhA hatA temAnA caraNanA cihnone loko pagathI oLaMge nahIM. tevI zubha bhAvanAthI te sthAne ratnamaya pAdukAnuM nirmANa karyuM. tyArapachI temanuM anukaraNa karatAM lokoe paNa jyAM jyAM vibhu vicaratA tyAM tyAM ratnamaya temanI caraNapAdukAnuM nirmANa karavA lAgyuM. lokamAM te AdityapITha tarIke prisiddhi pAmI. mAtramAsa - trimAsa (g). (Aditya mAsa, sADAtrIsa divasa pramANa sUryAsa) mAtrA - maricavA (u.) (sUrya jevo tejasvI che je te). jyAre IndrabhUti gautama jJAnanA abhimAnavaza kevalI bhagavaMta mahAvIrasvAmI sAthe vAda karavA jai rahyA hatAM, tyAre dUrathI teoe paramAtmAne samavasaraNanA trIjA gaDha para birAjelA joyA. temanuM rUpa joine vicAravA lAgyA ke zuM A brahmA che? nA brahmA to vRddha che. jayAre A to navayuvAna jevA dekhAya che. zuM A sUrya che? nA hoi zake kema ke sUrya to AMkhone bALe che. jayAre A to sUrya jevA tejasvI hovA chatAM AMkhone ThaMDaka Ape che. to zuM vedomAM kahelA jainonA covIsamAM tIrthakara che? hA, cokkasa e ja hoi zake. temanA manamAM bhaya peTho ke jo te ja haze to mArI kIrti khatarAmAM che ane bhayanA mAryA zaMkaranA nAmanuM pArAyaNa karavA lAgyA. AiccasaMvacchara - AdityasaMvatsara (puM.) (sUryavarSa, pramANasaMvatsaramAMnuM caturtha varSa) caMdraprajJapti ane suryaprajJapti graMthamAM kahyuM che ke "sUryane prathama mAMDalAthI zarUAta karIne aMtima mAMDalA sudhI paribhramaNa karIne punaH svasthAne Ave che. A paribhramaNa karavAmAM jeTalo kALa lAge tene Aditya saMvatsara kahevAmAM Ave che. A kALa traNasone chAsaTha divasa pramANa hoya che. Ane sauravarSa tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna - malinina () (RSabhadeva, AdinAtha, prathama tIrthaMkara) gADuM () - mAya (3) (svIkArya, grahaNa karavA yogya, upAdeya) zAstromAM kaheluM che ke jagata AkhuM navatattva para AdhArita che. temAM prathama che jIva tattva ane aMtima che mokSa tattva. A navatattvamAM keTalAka tattva heya arthAta tyAjaya, keTalAka zeya-jANavA yogya ane keTalAka upAdeya svIkArya yogya che. je jIva gurU bhagavaMtanA AzirvAda che heya-nneya ane upAdeyane oLakhI zake che. te aMtima mokSa tattvane nizcitapaNe pAme che. $() mALa - makarthamALa (ki.) (ArTsa kareluM, bhInuM kareluM) koI svajananA mRtyu samAcAra sAMbhaLIne ke joine ApaNI AMkho bhInI thai jAya che. AMkhomAM AMsunI nadIo chalakAya che. paraMtu te AMsu tamArA svajanane pAchA lAvI zakatA nathI. vairAgya zatakamAM lakhyuM che ke rAgavaza jIva atyAra sudhI eTaluM raDyo, che ke tenA AMsuothI taLAvo, nadIo ane samudro paNa ubharAi jAya. kiMtu te AMkhanI AdratA tenuM kalyANa karI zakyA nathI. ravuM ja hoya to gautamasvAmI jevuM raDavuM ke ekavAra raDyA pachI jIvanamAM pharI kyAreya raDavAno vAro ja na Ave. ane evA AsuMnI prApti karUNAthI jemanuM hRdaya bhInuM che evA arihaMta paramAtmAnA caraNomAM gayA vinA thavI azakya ja che. mApha (2) jhava - mAvA (u.). (januM vacana grAhya che te, AdeyavacanI) AcArAMgasUtramAM AcArya bhagavaMta ke te padane yogya jIvanA guNonuM varNana karavAmAM AvyuM che. te aneka guNomAMno eka guNa che AdeyavAkya athavA AdeyavacanI. arthAt temaNe kahelA upadeza ke Adezano koi janasAmAnya nirAdara na kare. ulTAnuM tene zirasAvaMgha karIne bahumAnapUrvaka svIkAre. AvA guNanA svAmI AcArya deveza jinazAsanonnati arthe koipaNa kArya karAvavA samartha che. mApha (2) jhavaya - mAyavana (u.) (Adeya vacanI, jenuM vacana grAhya bane te) mApha (2) MvayathA -- mAvaghanatA (ja.). (vANI saMpadAno eka bheda). jinadharmanA virodhI mAtra AjanA kALamAM ja che evuM nathI. svayaM tIrthakara bhagavaMta vidyamAna hatAM tyAre paNa temano jorazorathI virodha karanArA ghaNA hatAM. zAstramAM Ave che ke jyAre samavasaraNamAM besIne tIrthakara bhagavaMta dharmadezanA ApatA hoya che tyAre temanA kaTTaraSI evA traNaso ne tresaTha pAkhaMDIo paNa temanI parSadAmAM besatAM, paraMtu kevalIbhagavaMtanA AdeyavacanatA guNanA kAraNe bina AgaLa jema sAMpa DolavA lAge tema teonA pratyeka vacana para jhUmatA hatAM. sApha - 45 (thA.) (1. AkarSavuM 2. kheDavuM) pratyeka jIvamAM svotkarSanI AkAMkSA anAdikALathI rahetI AvI che. nAnuM bALaka raDI-2DIne ke kAlIghelI bhASA bolIne lokonuM dhyAna potAnA tarapha AkarSita karatuM hoya che. yuvAvasthAmAM jIva aneka prakAranI TApaTIpa dvArA ke kapaDAnI phezano karavA dvArA lokone potAnA prati AkarSe che. jayAre vRddhAvasthAmAM rahelo jIva zArIrika roga ke kuTuMbamAM paDatI viTaMbaNArUpI dardabharI kathanI lokone kahIne lokonuM dhyAnAkarSita karatAM hoya che. jJAnI bhagavaMta kahe che ke tevuM karavA dvArA mAtra A bhavamAM ja tamane vAhavAhI ke sahAnubhUti prApta thaze. je divase bAhyAkarSaNanI bhAvanA khatama karIne AtmAnA atala UMDANamAM jIva utaraze tyAre tene paramAnaMdarUpI motInI prApti thayA vinA raheze nahIM. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * sUrNa (6) (1. AkarSaNa 2. kheDANa) TTa - tika(ja.) (1. atikramaNa karIne raheluM, adhiSThita 2. utkaSI) * f g (1) (1. AjJA ApavI, Adeza karavo, preraNA karavI 2. upadeza Apavo 3, adhiSThita, AviSTa) zAstramAM mohanI karmane madirAnI upamA ApavAmAM AvelI che. jema dArU pIdhelo puruSa dArUnA nazAmAM pote zuM bole che, zuM kare che tenuM kaMipaNa bhAna rahetuM nathI. tevI ja rIte nazvara ane durgatidAyaka bhautika padArthomAM mohanIya karmathI adhiSThita jIva atyaMta hAsyAspada ane bAliza vartana karato hoya che. jJAnI bhagavaMtonI dRSTie te jIva niMdanIya nahIM apitu dayAne pAtra hoya che. mA - mAliNi (stra.) (dhAraNA, vicAra). SoDazaka graMthamAM bAla, madhyama ane paMDita ema traNa prakAranA jIvo batAvelA che. temAM bAla jIva mAtra bAhyavaMzane ja jonAro hoya che. sAdhuno veza hovA mAtrathI vaMdanIya che. bIjuM kAMI ja te joto nathI. madhyama jIva sAdhunA AcArono Alocaka hoya che. sAdhu vezanI sAthe sAdhunA AcAronuM pAlana che ke nahIM tenA AdhAre te sAdhu vaMdanIya ke avaMdanIyanI dhAraNA bAMdhanAro hoya che. jayAre paMDita jIva dravya, kSetra, kALa, bhAva, utsarga, apavAda vagere pAsAone joIne sAdhunA AtmabhAvonuM nirIkSaNa karIne zramaNanI pUjA karanAro hoya che. mA- mAtma(strI) (AtmAnI zakti, AtmasAmarthya, Atmalabdhi) bAvIsamAM tIrthapati neminAthanI sabhAmAM trikhaMDAdhipati kuSNavAsudevanA nAnA bhAI zramaNa DhaMDhaNe pratijJA lIdhI ke he prabhu jyAM sudhI mane mArI AtmalabdhinA baLe bhikSA na maLe tyAM sudhI mAre AhAra vAparavo nahIM. svayaM neminAtha bhagavAne kahAM ke DhaMDhaNarSi tamAruM aMtarAya karma tIvra che mATe AvI pratijJA karavI rahevA do. chatAM paNa karmakSayanA vAMchuka RSi TasanA masa na thayA. ekavAra kRSNane DhaMDhaNa RSine vaMdana karatA koi zeThe joyA ane bahumAna thavAthI sAdhune lADavAnuM dAna karyuM. RSimunie prabhune lAvela bhikSA batAvI ane jyAre khabara paDI ke bhikSA tamArI Atmalabdhie nahIM kiMtu kRSNanA kAraNe maLI che. tyAre badhA lADavAno cUro karIne paraThavatA teoe karmakSaya karIne kevalajJAna prApta karyuM. sAtri - mAtma#i (ki.). (Atmalabdhi saMpanna, AtmasAmarthyane pAmela) mAdi - maranAtha (kuM.) (RSabhadeva, prathama tIrthakara, AdinAtha prabhu) ma yaMka - viniWO ()? (pulAlabdhivAn sAdhu). A zabda pulAkalabdhinA dhAraka sAdhu mATe vAparavAmAM Avyo che. mAphaLa - jaf (3) (1, vyApta. saMkIrNa, khIcokhIca bharela 2. jAti AdithI zuddha guNavAnuM ghoDo 3. vinayavAnuM puruSa 4. jJAtA sUtranuM 17muM adhyayana). Aje gAmaDAo tuTIne moTA moTA zahero banyA che. zaheramAM mANasanA cAlavA ane pharavA mATe galIo, rastAo moTA banyA Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. paraMtu kahevuM paDaze ke uMcI uMcI imArato ane pahoLA rastAonuM nirmANa karIne paNa mANasanuM hRdaya ane temAM rahelI bhAvanAo saMkucita banI gai che. mANasanI sthAnika proparTI ane beMka beleMsa vadhyA che. paraMtu eka-bIjA mATenI premanI lAgaNIo atyaMta saMkIrNa thai gai che. AvA moTA zahero ane savalato karatAM to lAgaNIbhInA gAmaDAM ja sArA hatAM jyAM jamavAnuM pahelA ane jAti vagere pachI pUchAtAM hatAM. mAvaur () (1. AcareluM, Asevana karela 2. kalpanIya, svIkAya) jinadharma mAtra upadezano dharma nathI ke jyAM upadezako svayaM mojamajA karatAM hoya ane bIjAne kaSTo sahana karavAno upadeza Ape. A mArga to kaSTone svayaM sahana karanArA, te mArganuM niraticAra Asevana karanArA zUravIrono mArga che. yAvata A dharmanI sthApanA karanArA svayaM tIrthakaro paNa kaSTasAdhya dharmanuM pAlana karyA bAda anyane sadgatidAyaka mArge cAlavAno upadeza ApatA hoya che. AiNNajaNamaNussa- AkIrNajanamanuSya (tri.) (manuSyalokathI vyApta, manuSyothI khIcokhIca bhareluM). yogazAstra graMthamAM lakhyuM che ke "sAdhue bhikSA, vihArAdi gamanAgamana prasaMge hiMsArahita nirdoSa mArgano upayoga karavo joIe.' nirdoSa mArganI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke je mArga upara sUryanA kiraNo satata paDatAM hoya. je mArga manuSyAdi janathI vyApta hoya arthAt je rastA para lokonuM satata gamanAgamana hoya tevA mArganA paribhoga karanArA sAdhu hoya che. AiNNaTThANa - AkIrNasthAna (na.) (jayAM suvarNAdi kiMmatI vastu rahelI hoya tevuM sthAna) lokoktimAM kahevAmAM AveluM che ke kaMcana joine munivara caLe arthAt suvarNAdi kiMmatI vastu joIne saMsAravimukha sAdhunuM paNa mana calAyamAna thai jatuM hoya che. AthI ja oghaniryukti graMthamAM kahyuM che ke je mArgamAM rAjakoSa bhavana Avato hoya, athavA je rastAmAM dhananI poTalI paDelI hoya tevA mArgano mumukSu zramaNe niyamo tyAga karavo joie. AiNNaNAyajjhayaNa - AkIrNajJAtAdhyayana (na.) (jJAtAdharmakathA sUtranuM te nAme 17muM adhyayana) AiNNamaNAiNNakappa - AcIrNAnAcIrNakalpa (puM.) (savita anAsevita AcAra) AcAra sevita ane anAsevita ema be prakAranA hoya che. zAstromAM kahelA AcAronuM pAlana karavuM te sevitAcAra che. tathA te ja zAstromAM jeno niSedha karavAmAM Avyo che tevA AcArono tyAga karavo te anAsevita AcAra che. kiMtu te badhuM ja utsarga mArge samajavuM. guru AjJAthI tema ja apavAda mArge to niSiddha AcAra paNa Asevita lpa banI jAya che. ane A paNa zAstranI ja ukti che. AiNNahaya - AkIrNahaya (puM.) (jAtivAnuM azva, vega-vinayAdi guNothI yukta azvavizeSa) jema manuSyomAM rahela vinaya, mArdavatA, RjutA vagere guNo tene viziSTa banAve che. tevI ja rIte ghoDA vagere pazumAM paNa vega, capaLatA, vinayAdi guNo tene bIjA karatAM viziSTa tArave che. pUrvanA kALamAM be prakAranA ghoDA AvatA hatAM. eka viparIta zikSAvALo je tenA mAlikane game tyAre saMkaTamAM mUkI zake tenI savArI tyAjaya gaNelI che. jyAre bIjo evo azva hoya je mAlikanA AMkhanA izArAthI tenA manamAM rahelI icchAne turata oLakhI jAya. mahArANA pratApa pAse paNa cetaka nAmano Avo ja eka ghoDo hato. jeNe prANanA bhoge paNa mahArANAno jIva bacAvyo. mevADamAM Aje paNa tenuM maMdira tenI yazogAthAnI sAkSI pUre che. - 14 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aititthayara - AditIrthakara (puM.) (RSabhadeva bhagavAna, prathama tIrthakara) AititthayaramaMDala - AditIrthakaramaNDala (na.) (zreyAMsakumAre karAvela RSabhadevanA pAdapITha, RSabhadevanI caraNapAdukA) mA - maNi (zi.) (alpa prakAzita, jayAM thoDo ja prakAza Avato hoya tevA sthAnAdi) je sthAna atyaMta aMdhakAramaya hoya athavA jyAM atyaMta alpa prakAza hoya. ane tevA sthAne rahelo dAtA sAdhune bhikSA vahorAve to tevA AhArane grahaNa karavuM sAdhune kalpatuM nathI. evI spaSTa zAstrAjJA che. kemake tevo AhAra sacitta thayela che ke acitta che. tathA anya bIjA koi doSothI dUSita che ke nahIM. teno nirNaya karavo sAdhu mATe azakya banI jAya che. AthI nirdoSa jIvanacaryA jIvanArA sAdhune te prakAranA AhArano tyAga karavo e ja zreyaskara che. mA - mAtA (ka.) (grahaNa karanAra, grAhako sAmAnyathI dAtA ane grAhakamAM dAtAne ja uttama mAnavAmAM Ave che. kema ke te potAnA bhAganI vastu paropakArArthe bIjAne Ape che. paraMtu A niyama sarvatra lAgu paDato nathI. kAraNa ke dAna grahaNa karanArA sarvadA garIba, duHkhI loko ja hoya che evuM hotuM nathI. kyAreka traNa lokanA svAmI tIrthaMkaro, paMcAcAranuM pAlana karanArA sAdhuo ane jinadharmanuM ekamane pAlana karanArA sAdharmiko paNa hoya che. zAstramAM kaheluM che ke je jIva haLukarmI hoya che. je niyamA bhavya jIva hoya che. tevA ja jIvanA AMgaNe tIrthaMkarAdi grAhakanuM Agamana thatuM hoya che. arthAtu tevA dAtA jIvo dAna karIne te loko para nahIM kiMtu potAnA AtmA upara ja upakAra karanAra hoya che. mAphag - vA ( vya) (grahaNa karIne) mApha ddha - mAliddha (tri.) (1. prerita 2. tADana karela 3. sparzala 4.viMdhAyela) draupadInA eka ja bole mahAbhAratanA yuddhane sajaryuM hatuM. zUrNapaMkhAne lakSmaNe kahelA kaTAkSa vacane rAmAyaNanuM mahAyuddha thayuM hatuM. AvA to keTalAya anarthonI paraMparAnuM sarjana ekAda kaTu vacano dvArA thayeluM che. AthI ja paramAtmA mahAvIra deve sAdhu ane gRhasthane anulakSIne kahyuM che ke bIjAne apriya hoya tevuM satyavacana paNa bolavuM nahIM. tevA samaye asatya bolavA asamartha hova to mauna rahevuM paraMtu kaTu vacana bolIne mahA anarthone uttejana ApavuM joie nahIM. subhASitamAM paNa kaheluM che ke tIrathI vidhAyaluM hRdaya kadAca auSadhithI punaH akhaMDita thai jAya che. paNa kaTAkSa ane kaTuvacanothI viMdhAyeluM hRdaya kadApi punaH saMdhAtu nathI. * mati (2) (vyApta, prasarela) mAphavALA - vAna (ja.) (grahaNa, svIkRti) mAphayAya - vii (thA) f(5) (apunabaMdhaka jIvano paryAyavizeSa) dharmasaMgraha graMthamAM kaheluM che ke "prAthamika evA zUladharmanuM pAlana karanAro lokottaradharma bAhya apunabaMdhaka jIva AdidhArmika che." mithyAzAstro anusAra dharmAcAranuM pAlana karato chatAM paNa tenI Atmazuddhi apunabaMdhaka avasthAne pAmelI hoya che. tathA te 219 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvaguNo vaDe uttarottara guNonI yogyatAvALo hoya che. temaja yogabiMdu graMthamAM paNa kaheluM che ke apunabaMdhaka jIvo vibhinna prakAranA hoya che. AthI tevA dharmabAhya AdidhArmika jIvanI apunabaMdhaka avasthAne koi hAni thatI nathI. sAvaMma - rijana () (brahmA) izvarakatvane mAnanArA loko jainadharmane nAstika mAne che. kemake temanI mAnyatA evI che ke AkhA jagatanuM sarjana brahmA nAmanA Izvare karyuM che. AthI jagatanA mAlika izvara che. jyAre jainadharma A vAtane jarAya mAnato nathI. jinadharma kahe che ke jIvane je gati maLe che. je sukha-dukha, harSazoka, ucca-madhyama ke hInaphaLAdinI prApti thAya che. temAM mukhya kAraNa jIvanA potAnA karmo che. AtmA jevA karmonuM upArjana kare che te anusAra tene sukha-dukha vagere nimittA prApta thatAM hoya che. ane sIdhI rIte nahIM to pharatAM pharatAM anyadharma paNa uMdhA hAthe kAna to pakaDe ja che. arthAt jIvanI karma avasthAne to mAne ja che. mAlaMmaddhini - bihAdhvani (sjI.) (Adi brahmAno zabda) mAphaka - mare (a.). (prathama thanAra, pahelA thayela) zAstramAM kaheluM che ke covIse covIsa tIrthakaroe samAna rIte dharmanuM kathana kareluM che. temaNe je dharmanI prarUpaNA karI che. temAM koI ja prakArano pharaka nathI. kadAca kALavaza te te samayanA jIvo ane lokabhASAne AzrayIne sUtrAdi zabdonI racanA ke uccAraNa alaga hoI zake che. paraMtu sAdhu ane gRhasthane kayA dharmanuM pAlana karavuM te to ekasUtramata che. eTale pahelA thayelA RSabhadeva Adi 23 tIrthakaroe je paMcAcAra vagere dharmonuM kathana karyuM che. te ja dharmanI prarUpaNA mahAvIrasvAmIe paNa karI che. sArUmanahara - marimAra (I.) (prathama gaNadhara) AimajjhaMtakallANa - AdimadhyAntakalyANa (tri.) (Adi-madhya ane aMtamAM kalyANa karanAra) jIvane bagADavAmAM ke sudhAravAmAM bAdhakAraNo to nimitta mAtra che. mukhya kAraNa to temAM jIvanI potAnI rUci ane prayatna che. mANasa pote jevo mArga pasaMda kare che te prakAranuM phaLa tene prApta thatuM hoya che. eTale ja jagatanA hitanI bhAvanAvALA jJAnI bhagavaMto aMte to eka ja vAta kare che ke, jIve evA mana-vacana ane kAyAnI pravRtti karavI joie ke je tenA Adi, madhya ane aMtamAM kalyANakArI sAbita thAya. jhAjhumudu - mAlimuhUrta (2) (prathama muhUrta) jyotiSa zAstramAM AdimuhUrtanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "je divase sarve atyaMtaramaMDalane viSe sUrya paribhramaNa kare che, te divasanuM prathama muhUrta bAra aMgula pramANa zaMkunA AkAre channu aMgula pramANa chAyAvALuM thAya che. temaja te divasa aDhAra muhUrtavALo hoya che. temAM uparokta guNavALo samaya prathama muhUrta tarIke oLakhAya che.' kAmutra - vimUtra (2) (pradhAna kAraNa, mukhya hetu) AcArAMga sUtranA prathama zrutaskaMdhamAM kaheluM che ke "jJAna-darzana-cAritra-tapa vagere je mokSanA kAraNa kahelA che. te aupacArikarUpa ja samajavA. kemake mokSanuM jo koi pradhAna kAraNa hoya to te vinaya che. kemake dharmanI mukhya zarUAta ja vinayathI thAya che. je AtmAmAM vinaya nathI ane jo te dharma karato dekhAya to samajavuM ke te daMbha karI rahyo che. vinayahIna jIva mAtra kAyikarUpe dharmane pAmelo hoya che. pAramArthikarUpe to te dharmasaMpattithI daridrI ja che.' 220 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phag - malikSa() (1. saMsArathI sarvathA nivRtti, mokSanI prApti 2. mRtyu 3 mokSa mATe udyata sAdhu) sUtrakRtAMga sUtramAM kaheluM che ke je sAdhuo bhaviSyamAM kavipAkane ApanAra, mokSamArgamAM bAdhA samAna ane adharmanA pradhAna kAraNabhUta evI strIonuM sevana nathI karatAM teo AdimokSa che. arthAt strIono sarvathA tyAga karanAra tevA sAdhuo mATe to A saMsAra ja mokSa samAna sAbita thAya che. tevA jIva sugama rIte dharmanuM pAlana karIne alpakALamAM ja mokSapadanA bhogI bane che. jhAjhuya - maNita (.). (1. gUMtheluM, gumphita 2. saMcita, saMgraheluM 3. vyApta, AkIrNa) tattvArtha sUtramAM kaheluM che ke "vairAgya pAmavA mATenA kAraNo saMsAramAM ApaNI AsapAsa divasa-rAta rahelA ja che. jarUra che mAtra najara keLavavAnI." hanumAnajIne saMdhyAnA raMgo jovA mAtrathI vairAgya thayo. rAmacaMdrajInA pUrvaja rAjAne mAthAmAM mAtra eka sapheda vALa joIne vairAgya AvI gayo. ane ApaNe divasa-rAta lokonA eksIDanTo, mRtyu, AtaMkavAda vagere keTalAya prasaMgo joie chIe. DhagalAbaMdha nimitto maLavA chatAM ApaNo AtmA jAgrata thato nathI. tenI pAchaLa zuM samajavuM? tamAruM dila kaThaNa thai gayuM che ke pachI hRdayanI jagyAe paththara che? mAyA - vAna (.) (grahaNa karavuM) tame vyAkhyAnamAM sAdhu bhagavaMtonA pravacano sAMbhaLo cho. temanI vAcanAnuM zravaNa karo cho. paraMtu sAcu kahejo te sAMbhaLeluM grahaNa keTaluM karo cho? tame zrotA tarIke sAMbhaLo cho badhuM ja paNa grAhaka banIne ghare keTaluM laine Avo cho? je grAhaka banIne upAzrayamAM jAya che te ja sAcA arthamAM paramAtmAnI vANInA phaLane pAmI zake che. mAtra zrotA banavAthI dharmanA marmane pAmI zakAto nathI. mArA - mariyAtrika(). (sArthavAha AdinuM rakSaNa karanAra) jevI rIte AjanA kALamAM lokone ekasAthe pheravavA mATe TrAvela ejansIo TUranuM Ayojana kare che. tevI ja rIte pUrvanA kALamAM sArthavAha paddhati cAlatI hatI. eka nagaramAM rahetA vahepArIo, musApharo, yAtriko vagere bIjA sthAne javuM hoya tyAre te badhAne ekaThA karIne samUhamAM ekasthAnethI icchita sthAne pahoMcADavAnuM kAma sArthavAhanA Ayojako karatAM. teo sArtha arthAt samUha ane tenuM vAha arthAta rakSaNa karanAra hovAthI sArthavAhI athavA AdiyAtrika kahevAtAM hatAM. teo potAnA sArthavAhamAM sAthe cAlatA yAtrikonA prANa, dhana ane mAlanI rakSA potAnA prANanA bhoge paNa karatAM hatAM. kapha () yAtrA - mahAjana (ra.). (grahaNa karAvanAra) svayaM saMbuddha evA virala puruSone ane tIrthakara bhagavaMtone dIkSA levA mATe bodha karAvavAnI jarUra paDatI nathI. teone AtmA svayaM jAgrata hovAthI teo yogya samaye saMsAramAMthI virati lai le che. jayAre keTalAka jIvone saMvega pamADavA mATe gurubhagavaMtoe aneka mArgo apanAvavA paDatAM hoya che. ane jyAre temano AtmA jAgrata thAya che tyAre saMyama jIvana grahaNa karAvavA mATe ane tenA niraticAra pAlana mATe gItArtha gurubhagavaMtanI AvazyakatA rahe che. gAya - Aina (I.) (RSabhadeva, prathama tIrthaMkara) Aphatra - mAhitna (.). (1. asvaccha, malina 2. bhedanAra) tame ema vicAro ke mAre dharmanA kAmo karavA che paraMtu mArI pAse paisA nathI. jo mArI pAse dhana hota to huM paNa dharmanA kAryo karI 221 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakta. AvA vicAra karanArA mATe zAstromAM kaheluM che ke koi vyakita ema vicAre ke mAre pANIthI nahAvuM che. paraMtu huM melo nathI. mATe pahelA huM kAdavathI pahelA mArA zarIrane malina karI dauM ane pachI pANIthI snAna karyuM. are ! hAvA mATe jema kAdavamAM gaMdA thavAnI jarUra nathI. tevI ja rIte dharma karavA mATe mAtra paisAnI jarUra nathI. dharma to paisA vinA paNa thai zake che. mATe AvA khoTA vicAro choDIne sAcA mArge Avo. jhAka - garika (B.). (Adya, prathama, pahelo) bAndra- marindra(kuM.) (Adya caMdra, prathama caMdra, pUrvano caMdra) sUrya prajJapti ane caMdraprajJapti AgamamAM Adima caMdrano artha karatAM lakhyuM che ke 'ti lokamAM asaMkhyadvIpa ane samudro AvelA che. temAM prathama dvIpa ane pachI samudra e pramANeno krama che. pratyeka dvIpa ane samudro jema alaga che tema tenA sUrya ane caMdra paNa alaga che. temaja pachI pachInA dvIpa-samudromAM rahelA sUrya caMdranI apekSAe tenI pahelAnA dvIpa-samudromAM rahelA sUrya ane caMdrane AdimasUrya ke AdimacaMdra kahevAmAM Ave che.' mAsUra - misUrya (.) (Adya sUrya, prathama sUrya) () () 1 - manina (1) (1. uMdaranA carmathI banela vastravizeSa 2. dvApavizeSa 3. samudravizeSa) jema rezama, kapAsa vageremAMthI vastro bane che. tema vAgha, siMha, magara, uMdara vagere prANIonA zarIramAMthI paNa vastrAdi banatA hoya che. hiMsaka loko vividha prANIonA zarIramAMthI banelA vastro, jUtA, belTa paheravAnA zokhIna hoya che. ane temanA zokhone pUrA karavA mATe tathA vadhAre paisA kamAvavAnI lAlace krUra ane ghAtakI svabhAvanA loko abola ane nirdoSa evA jIvonI kaleAma calAvatA jarApaNa acakAtA nathI. ekavAra vicArI juo ApaNA zarIra para eka nAnakaDI TAMkaNI paNa vAgI gai hoya to kevI cIsa nIkaLI jAya che. to pachI jemanI garadana para moTA moTa charA pheravIne prANa harI levAmAM Ave che tevA jIvonuM darda keTaluM haze ? * bAlIna (.). (atyaMta dIna, atigarIba) zAstromAM sAdhu mATe eka zabda vaparAyo che bhikSuka. arthAtu dharmArAdhanA ane udarapUrti mATe jarUrI eTalI bhikSA mAMgIne jIvanayApana karanAra, zramaNane bhikSaka thavAnI chUTa che paraMtu bhikhArI thavAnI chUTa nathI. eTale bhikSA meLavavA mATe sAdhue atyaMta garIbaDA thavAnI jarApaNa jarUra nathI. sAdhu e dharmanA rAjA che ane rAjA kyAreya paNa dInavRttivALA na hoya. AthI sAdhu jyAre bhikSA levA nIkaLe ane jo jarUrI AhAra maLe to te divase saMyamavRddhi samajavI ane jo AhAra na maLe to tapovRddhi samajavI. mALA - manina (7). (cAmaDAmAMthI banela vastravizeSa) marNA - jinama (I.) (Ajina nAmaka dvIpanA adhiSThAyaka devavizeSa) mAruM(ra) moTTa (1) - YInamafjana (I.) (phekeluM anna khAnAra) sUtrakRtAMga sUtramAM eka kathA Ave che ke eka bhikhArI keTalAka divasathI ghare ghare bhikSA mATe pharato hato. paraMtu tene koI bhikha 2220 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahotuM ApatuM. AthI tene loko para gusso Avyo ke A nagaranA loko keTalA kharAba ane pApI che. koI mane eka roTalI paNa khAvA nathI ApatuM. ArtadhyAnane vaza teNe lokone mArI nAMkhavAnuM vicAryuM. eka divasa nagaranI bahAra parvatanI taLeTImAM Avela udhAnamAM mahotsava hato. loko tyAM gayA. te vakhate pelA bhikhArIe vicAryuM ke kharo moko che. badhAne patAvI dauM. Ama vicArIne te pahADa para caDhyo ane uparathI eka moTI zilA gabaDAvavAnA prayatnamAM lAgI gayo. paraMtu zilA khaseDavAnA cakkaramAM te ja tenA nIce AvIne marI gayo. A udAharaNa ApIne kahe che ke jeo svaudara pUrti mATe jarApaNa prayatna nathI karato. ane mAtra bIjAnA sahAre jIvana jIve che. chevaTe phekelA annane paNa vINIne khAya che tevA loko potAne sArA ane jagatane pApI mAnI AtmasamAdhino nAza karanArA hoya che. ane teone durgatigAmI kahelA che. AINamahAbhadda- AjinamahAbhadra (puM.) (Ajina nAmaka dvIpanA adhiSThAyaka devavizeSa) AINamahAvara - AjinamahAvara (puM.) (Ajina ane Ajinavara samudranA adhiSThAyaka deva) gALavara - mAninavara (pu.) (1. dvIpavizeSa 2. samudravizeSa 3, Ajina ane Ajinavara samudranA adhiSThAyaka deva) AINavarabhadra -- Ajinavarabhadra (puM.) (Ajinavara nAmaka dvIpanA adhiSThAyaka deva) AINavaramahAbhadda - AjinavaramahAbhadra (pu.) (Ajinavara nAmaka dvIpanA adhiSThAyaka deva) AINavarobhAsa - AjinavarAvabhAsa (pu.) (1. dvIpavizeSa 2. samudravizeSa) AINavarobhAsabhadda - AjinavarAvabhAsabhadra (pu.) (AjinavarAvabhAsa nAmaka dvIpanA adhiSThAyaka deva) AINavarovabhAsamahAbhadda - AjinavarAvabhAsamahAbhadra (puM.) (AjinavarAvabhAsa nAmaka dvIpanA adhiSThAyaka deva) AINavarobhAsamahAvara - AjinavarAvabhAsamahAvara (puM.) (AjinavarAvabhAsa nAmaka samudranA adhiSThAyaka deva) AINavarobhAsavasa - AjinavarAvabhAsavara (paM.) (AjinavarAvabhAsa nAmaka samudranA adhiSThAyaka deva) mAI (ra) litti - anivRtti (.) (atyaMta dInavRttivALo, bhikSuka, mAMgaNa). upamiti bhavaprapaMcA kathAnI aMdara siddharSi gaNi mahArAje saMsArI jIvane nipuNyaka nAmaka bhikhArInI upamA ApelI che. je atyaMta dInavRttivALo, zarIre cAre bAjuthI rogothI gherAyelo, vAsI bhojana khAnAro ane ghare ghare tiraskAra pAmato hato. te jIvane ThIkarAmAM koI eka divasanI vAsI roTalI ApI de to paNa potAne jANe IndranuM sAmrAjya maLyuM hoya tema khuza thato hato. te jagata AkhAne pApI gaNato ane jANe koi tenA ThIkarAmAMthI anAja laI leze evI zaMkAthI darekane joto hato. mAruM (ri) fNaya - manija (I.) (atyaMta dInatAvALu, atyaMta dayanIya) -223 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA - mAnasa (tti.) (yuddhane jItanAra, saMgrAma vijetA) jagata AkhuM bAhya yuddhamAM vijaya meLavanAra puruSane vijetA mAne che. temanI mAnyatA pramANe bAhubaLe duzmanane mAranAra, tene parAsta karanAra vyakti zUravIra che. kiMtu lokottara puruSa paramAtmA mahAvIra kahe che ke kharI zUravIratA koIne mAravAmAM ke tene harAvavAmAM nathI. kharI zUravIratA to koIne mAphI ApavAmAM che. temaja bAhya jagatane to koIpaNa jItI zake che. paraMtu sAco vijetA te che je krodha, IrSA, mAyA, lobha, ahaMkAra vagere potAnI aMdara rahelA zatruone harAve. kharu yuddha to tamArA aMtaraMga zatru sAthe hovuM joie. tene je harAve te ja kharA arthamAM yuddhavijetA che. mAta - sArvatri (pu.) (pAnane ghUMkavuM, tAbUla saMbaMdhi thuMkavuM athavA kogaLo karavo) zAstramAM jinAlayanI kula coryAsI AzAtanA kahevAmAM AvI che. AzAtanA eTale apamAna, upekSA, anAdara. jagatapUjaya evA arihaMtanI jyAM upAsanA karavAmAM AvatI hoya tevA jinAlayamAM keTalAka kRtyo AcaravAnA hoya che. tema keTalIka pravRttio tyAgavAnI paNa hoya che. te coryAsI AzAtanA aMtargata eka AzAtanA che ke moDhAmAM pAna, tamAku, guTakhA vagere rAkhIne jinAlayamAM praveza karavo athavA te dravyonI picakArI mArIne sthAnane bagADavAthI tIrthakara bhagavaMtano anAdara thAya che. ane tenAthI narakAdi yogya ghora pApakarmano baMdha thAya che. AIvamANa - AdIpyat (tri.) (prakAzyamAna, tejasvI) mAra -6 ( .). (1, jala, pANI, paMcamahAbhUtamAMnuM eka 2. te nAmanuM eka nakSatra 3. te nAme eka deva) havA, pANI ane khorAkane jIvana jIvavA mATenA Avazyaka sAdhana mAnavAmAM Ave che. Aje Akhu jagata pANIne laIne ciMtita che. tenA mATe ghaNI badhI saMsthAo pANI bacAvonuM abhiyAna laine jAta jAtanA progrAmo karatA hoya che. Aje bhale ghaNA badhA loko evo dAvo karatA hoya ke pANI mATenI jhuMbeza ame calAvIe chIe ke tenA mATenA prayatno ame karIe chIe. paraMtu AjathI 2500 varSa pUrve paramAtmA mahAvIra deve potAnA upadezamAM kaheluM che ke pANIno upayoga jarUriyAta hoya teTalo ja karo. tene kyAreya paNa bagADa na karo. pANIne ghInI jema vAparo. temAM kAraNa e hatA. eka jainadharma pANIne jIva mAne che tethI karavAthI jIvonI rakSA thAya tathA bIjuM pANIno ocho bagADa thavAthI kyAreya vyavahArika jIvana pANInI achatanA kAraNe ApattimAM na mUkAya. * mAtu (kuM.) (tarApo) * malphi (T) (I.) (icchA, abhilASA) phAsTa phoravarDa lAIphamAM vyakti ghaNo ja prekTikala thai gayo che. tene khabara hoya che ke tene zuM joie che. tenA mATe te lakSyAMko nakkI karato hoya che. ATalA samayamAM ATaluM to joie ja. ATalI siddhio to hAMsila thai ja javI joie. ane tenA mATe te satata doDato paNa rahe che. temAMnI keTalIka icchAo pUrNa thAya che ane keTalIka adhUrI rahI jAya che. kAraNake icchAo to ghaNI hoya che. paraMtu AyuSya ochuM paDI jAya che. AthI ja jJAnI bhagavaMtoe kahyuM che ke vyaktionuM AyuSya khUTI jAya che. paraMtu mANasanI icchAo kyAreya khUTatI nathI. * mAthu () (ATha karmamAMnuM eka, AyuSyakarma, jIvana, vaya) 2240 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pethaDa maMtrInA jIvana caritramAM eka dRSTAMta Ave che ke jyAre savAre teo jinAlaye ke rAjamahele jatAM hoya che tyAre loko temane kema cho? majAmAM cho ? vagere sukhazAtA pUchatAM hoya che. tyAre pethaDa maMtrI atyaMta TuMko paNa mArmika uttara Ape che ke bhAI! tame mane majAmAM cho vagere pUcho cho, paraMtu jayAM pratidina mAru AyuSya khUTatuM jatuM hoya tyAM vyaktine zAtA kevI rIte hoi zake ? * sAhasvita (3vya.) (1. vikalpa, athavA 2. saMzaya, prazna) jinezvara paramAtmAe jaNAvelA tattvone jANavA ane samajavAnI apekSAthI temanI vAtomAM prazna thavA e alaga bAbata che. temaja zAstranA gahana padArtho samajavAmAM alpabuddhi hovA chatAM potAne viziSTa buddhizALI mAnIne, jinavacanomAM saMkalpavikalpo karavA te eka alaga bAbata che. jinazAsanamAM bodhanA hetuthI karavAmAM AvatA prazno svIkArya che. paraMtu potAnI buddhi pratibhA bIjAne jaNAvavAnI adamya icchAthI karavAmAM AvatAM tarka ane kutarko sarvathA tyAjaya ane niMdanIya kahelA che. mADaMva - masucana (7) (avayavo saMkocavA te, gAtrasaMkSepa) jinazAsanamAM cha bAhya ane cha atyaMtara ema bAra prakAre tapa kahela che. te bAra bheda paikI eka bheda kAyasalInatA tapano che. sarvathA prANAtipAta viramaNa vratane dhAraNa karanAra munibhagavaMta tathA mumukSu AtmA, potAnI halanacalana kriyAthI bIjA jIvonI virAdhanA na thAya tevA hetuthI, atyaMta Avazyaka sivAyanI anya zArIrika kriyAono tyAga karanArA hoya che. teo binAvazyaka halana-calana, gamanAgamana, uThaka-beThaka vagere aMgopAMgavALI kriyAono tyAga kare che. AvA gAtrono saMkSepa karavo te kAyasalInatA nAmaka atyaMtara tapa che. kiMIpaTTama - sAvajhanapaku () (ArAma karavA mATe kAThamAMthI banela sAdhanavizeSa, khATalo) zAstramAM brahmacaryanA pAlana mATe jema sAdhvIne vastrarahita rahevAnI anujJA nathI, tema saMyamajIvanano ghAta na thAya te hetuthI tathA lokamAM jinezvara bhagavaMtano avarNavAda (niMdA) na thAya tevA kAraNathI sAdhvIjI bhagavaMtane khATalo ke tevA ArAmadAyaka sAdhanono upayoga karavAno niSedha karela che. paraMtu tapasvI, glAna tathA vRddhAvasthArUpa apavAdone dhyAnamAM rAkhIne zramaNane tenI vAparavAnI AjJa paNa karavAmAM Avela che. mADaMva (4) I - mArcanA (strI) (gAtrasaMkSepa, avayavo saMkocavA te) mAuMTa -- mArzana (ja.) (saMkoca, gAtrasaMkSepa) AuMTaNapasAraNa - AkuJcanaprasAraNa (na.) (avayavonuM saMkocavuM ane prasAravuM) vAraMvAra zarIranA aMgopAMgone halAvavA tene doSa gaNavAmAM Avelo che. zAstra tamane lAkaDAnI jema sthira thai javAnuM nathI kahetuM. paraMtu kAraNa vinA athavA sAva tuccha ane nirarthaka kAraNamAM zarIranuM halana-calana karavuM te doSa che. nirarthaka zArIrika kriyA tamArA manamAM rahelI caMcalatAnuM dyotaka che. maumaznara - mayura () (AyuSyane karanAra karmavizeSa, AyuSyakarmano baMdha karanAra prakRtivizeSa) - Ayurjana () (AyuSyakarma, karmavizeSa) je jIva je gatimAM utpanna thayo hoya. te gatimAM jeTalA samaya sudhI te jIve che tenI pAchaLa te jIve te bhavane yogya bAMdheluM 225 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSyakarma kAraNabhUta che. arthAt deva, muSya, tiryaMca ane nAraka A cAreya gatimAM rahelA te te jIvo saMpUrNa bhava paryata jeTalA kALa sudhI jIvaMta rahe che. temAM AyuSyakarma mukhya kAraNa che. kemake AyuSyakarmano svabhAva ja evo che ke te jeTalA pramANamAM baMdhAyu hoya tadanusAra tenuM phaLa ApanAruM hoya che. A vAta bAkInA sAta karmo mATe paNa lAgu paDe che. mAvAya - 5znAyiz2a () (aSkAyanA jIva, pANI che zarIra jenuM tevA jIva) mA kSaya - mannA (I.) (akAyanA jIva, pANInA jIva) AjanA sAyansa leboreTarImAM varSo sudhI mahenata karyA pachI, jAhera karyuM ke pANInI aMdara manuSyanI jema halana-calana karatAM asaMkhya sUkSma jIvo rahelA che. tene teo bekTarIyA tarIke jaNAve che. DokTaro kahe che ke pANImAM rahelA bekTarIyAnI asara mANasanA zarIra para viparIta paDe che. AthI tene ukALIne ane gALIne pIvuM joie. jyAre paramAtmA mahAvIra sAyansathI eka kadama AgaLa cAlIne kahe che ke bhAI pANImAM asaMkhya jIvo che eTaluM nahIM, pANI svayaM eka jIva che. arthAta pANImAM rahelA jIvo te alaga che ane pANI pote jIvasvarUpa che te eka alaga bAbata che. AthI jIvadayAnA hetue bane eTalo pANIno ocho upayoga karavo joie, evo upadeza karela che. AukkAyavihiMsaga - apkAyavihiMsaka (tri.) (aSkAyanA jIvanI virAdhanA karanAra, pANInA jIvone haNanAra) jIvavicArAdi graMthomAM kaheluM che ke pANI be prakAre hoya che sacitta ane acitta. acitta eTale jemAM jIva vidyamAna nathI tevuM pANI ane je pANImAM satata asaMkhya jIvonuM janma ane maraNa cAlu che te jala sacitta che. kAcu pANI vAparavAthI ke pIvAthI asaMkhya jIvonI hiMsAnuM pApa lAge che. jayAre te ja pANIne garama karIne ukALIne vAparavAthI te pANImAM rahelA jIvo ekavAra mRtyu pAmyA pachI pharIvAra utpanna thatAM nathI. ane tevA pANIne vAparavAmAM alpa doSa rahelo che. AthI ja tapasvIo, zramaNo, zramaNIo tathA zrAvako pANIne ukALIne ja vApare che. jhAkakSAta - yuti (kuM.) (mRtyu, maraNa) vairAgya zataka granthamAM lakheluM che ke A saMsAramAM rahelA jIvanI pAchaLa satata traNa coro lAgelA che. temanuM nAma che roga,. vRddhAvasthA ane mRtyu. A traNeya corothI gherAyelo jIva satata bacavAnA prayatno kare che. paraMtu aphasosa ke teNe karelA badhA ja upAyo A coronI pAse kAragata nathI nivaDatA." AthI ja dharma kahe che ke jo A traNeyathI bacavuM hoya to jinezvara bhagavaMtanuM zaraNuM lo. temanI zaraNe AvelA jIvanuM A traNeyamAMthI koi kAMi ja bagADI zakyuM nathI. Ava+gya - gAyu(kuM.) (AyuSya karmano kSaya, AyuSya karmanA pudgalono nAza thavo) kALa nAmaka tattva potAnI gatithI sadaiva eka ja pravAhamAM vahe che. temAM varSo, mahinA, divaso, kalAko, miniTo vagere je bhedo paDelA che. te mAnava sarjIta che. bAkI kALa to eka ja rIte pasAra thaye rAkhe che. temAM koi ja pharaka nathI Avato. pharaka Ave che to ApaNA AyuSyamAM kALa jema jema pasAra thato jAya che. tema tema ApaNA AyuSya karmano paNa kSaya thaye rAkhe che. game tevo samartha puruSa paNa temAM koi ja pheraphAra karI zakato nathI. AthI ja jyAre indrae bhagavAna mahAvIrane eka kSaNa AyuSya vadhAravAnuM kahyuM tyAre prabhu bolyA ke he indra ! svayaM tIrthaMkaro paNa potAnuM kSaya pAmeluM AyuSya vadhAravA mATe samartha nathI. Avarama - mayuHkha (ja.) (AyuSyanuM pAlana, jIvana) AcArAMga sUtramAM lakheluM che ke "je jIva potAnA AtmanuM kalyANa jANe che tene paMDita puruSoe turaMta zikSita karavo." arthAta je 226 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAne svahita karavAnI buddhi jAgI hoya ane saMsAra samudrathI taravAnI tIvracchA thai hoya. tevA mumukSu AtmAone gItArtha guru bhagavaMte jinadharmano bodha karAvIne mokSamArge vALavA. ane tenA mATe banatA tamAma prayatno zIdhragatie karavA. 3nava - gava (I.) (aSkAya, pANIno jIva, sthAvarano eka bheda) SM - mAtA (2) (vINA vagere vAjiMtra) sthAnAMga sUtramAM sUtramAM kaheluM che ke 'vAjiMtra tata, vitata, ghana ane suSira ema cAra prakAre hoya che. temAM vINAdi te tata che. nAgAruM vagere vitata che. kAMsya dhAtumAMthI banela vAjiMtra ghana che ane vAsaMLI vagere chIdravALA vAjiMtro zuSira kahelA che.' * mAurna (!). (mana vacana kAyAnI zubha pravRtti, mokSane anukULa pravRtti, sanmukha karavuM) atyAra sudhI jIva evI ja pravRtti karato Avyo che jenA kAraNe te mokSanI najIka AvavAnA badale tenAthI dUra thato gayo che. siddhasena divAkara sUri mahArAjAe paNa kalyANamaMdira stotramAM lakhyuM che ke he nAtha atyAra sudhI huM anaMtIvAra manuSya janma pAmyo, anaMtIvAra sAdhu thayo, anaMtIvAra dIkSA lIdhI. te dIkSAmAM meLavelA rajoharaNono Dhagalo karavAmAM Ave to bIjo merUparvata banI jAya. chatAM paNa huM hajI sudhI mokSa pAmyo nathI. tenAthI e phalita thAya che ke A bhava sudhI manavacanakAyAnI ApaNI jeTalI paNa pravRtti thaI te badhI mokSane anukULa nahotI. mATe jAgyA tyArathI savAra nyAye havethI ApaNA mana-vacanakAyAnA vyApArI evA karIe jethI ApaNe mokSanI vadhune vadhu najIka vadhIe. * varga (3) (AkarSita, sanmukha karavA yogya) potAnI vidyamAnatA jagatane jaNAvavAnI tIvracchA mANasanI aMdara keTalAya kALathI rahelI che. te yenakena prakAre loko potAnA tarapha AkarSita thAya. te ahIM che evI noMdha le tevuM icche che. tenA mATe te jAta jAtanA upAyo ajamAvato hoya che. nAno bALaka moTe moTethI raDIne, kizora navI navI pharamAIzo karIne, yuvAna navI navI phezano karIne ane vRddha vyakti binajarUrI upadezo ApIne lokone potAnA tarapha dhyAna kendrita karavAnA prayatno karato hoya che. paraMtu A badhAnA dhyAna kheMcavA mATenA prayatno karavA karatAM jinezvara prabhunuM dhyAna tamArA tarapha paDe tevA prayatno karavA joie. jo ! ekavAra prabhunuM dhyAna tamArA tarapha gayuM to samajI lo ke tamArI noMdha Akhu jagata leze. mADA - gavarnana (2) (abhimukha karavuM, manavacanakAyAnI zubha pravRtti) jhADanakSad - matadAratra (I.) (vINAdi vAjiMtrono avAja) tIrthakara bhagavAnanI vANI svabhAvathI ja madhura ane karNapriya hoya che. chatAM paNa jyAre teo bAraparSadAmAM beThelA jIvone dharmopadeza ApatAM hoya che tyAre AkAzamAM rahelA devo vAjiMtronuM saMgIta pUratAM hoya che. jethI paramAtmAnI vANI vadhu karNapriya bane che. kyAreka samavasaraNathI dUra rahelA jIvo te vAjiMtronA avAja sAMbhaLIne samavasaraNa tarapha AkarSita thAya che. ane samavasaraNamAM paramAtmAnI vANI sAMbhaLIne dharma pAmI jatAM hoya che. paramAtmAnA cotrIsa atizayomAM eka atizaya A paNa Ave che. Aujjiya - Ayogika (puM.) (upayogavALo, jJAnI, sAvadhAna) DrAIvaranI sITa para beThelo tathA rasto oLaMgato mANasa hamezAM sajAga hoya che. tene khabara hoya che ke banne kAryamAM teNe sAvadha Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahevuM jarUrI che. anyathA akasmAta thatAM vAra nahIM lAge. AthI ja hAIve para eka zlogana lakhavAmAM Ave che. "najara haTI durghaTanA ghaTI basa AvuM ja kaMIka ApaNA jIvananuM che. AthI jJAnI bhagavaMto kahe che ke tame je bolo cho, tame je vicAro cho ane tame je karo cho te upayoga pUrvaka ane sAvadhAnI sAthe karo cho ke nahIM tenuM dhyAna rAkhajo. kAraNa ke tamArA te vicAra, vANI ane vartana bhaviSyamAM tamane vyAja sAthe pAchA maLI zake che. * HvanaMta (3) (1. sanmukha karela 2. Apela 3. tyajela 4. nIce karela) AujjiyakaraNa - AvarjitakaraNa (na.) (kevalI samudyAtanI pUrve karato zubha vyApAra) cAra aghAtI karmone samasthitivALA karavA mATe kevalI mughAta karavAmAM Avato hoya che. paraMtu te samudyAta karavAnI pUrve kevalIbhagavaMta sUkSma ane bAdara manavacanakAyAnA je zubhavyApAra kare che tene Avarjita karaNa kahevAmAM Ave che. marafjA - mAni (a.) (kriyA, vyApAra) AujjiyAkaraNa - AyojikAkaraNa (na.) (zubha vyApAravizeSa, manavacanakAyAnI zubhapravRtti) mAmbIzarana - avanara (7) (zubha vyApAravizeSa, kevalIsamudraghAta pUrve karavAmAM Avato vyApAra) kammapayaDI zAstramAM AvarjIkaraNanI vyAkhyA A pramANe karavAmAM AvelI che. kevalIsamuThThAta karavAnI icchAvALA jIva samudyAta pUrve mAre have kevalIsamuddhAta karavo che. evA upayogapUrvaka udayAvalikAmAM taghogya karmono temAM prakSepa kare arthAtu sattAmAM paDelA karmonI udIraNA karavA je manavacanakAyAno zubhavyApAra kare tene AvarjIkaraNa kahevAya che. teno kALa zAstramAM aMtarmuhUrtana kahelo che. Avo vyApAra karyA bAda kevalI bhagavaMta kevalI muddaghAtane kare che. manovA - jhavyo nana () (jalayaMtranuM joDavuM) ozaniyuktimAM kaheluM che ke "sAdhue savAranuM pratikramaNa tathA vihAra maunapUrvaka karavA. zabdonA uccAraNa pUrvaka moTethI karavuM joIe nahIM. kemake tevuM karavAthI saMsArI jIvo jAgI jAya ane uThIne te jIva khetaramAM pANI ApavA mATe vagere kAraNo sara jIvahiMsaka yaMtrAdino prayoga cAlu karI de, to te jIvahiMsAno doSa sAdhune lAge che. jyAre sAdhu to sarvathA prANAtipAtaviramaNa vratanA dhAraka hoya che. AthI zreSTha jIvadayA pratipAlaka zramaNe prAtaHkAlIna kriyA maunapUrvaka karavI joie.' mAuTTa - mAphaTTa (I.) (karavuM, karaNa) nizIthacUrNinA tRtIya uddezAmAM AuTTano artha karatAM lakhyuM che ke mArUtti nAma RtiarthAt AuTTa zabdano artha karavuM ema karavo. * mApha (!) (chedavuM, hiMsA karavI, prANInA avayavonI chedanabhedanarUpa kriyA) vizvamAM aneka prakAranA dharmo che. te dareka dharmanI eka alaga mAnyatA che. tene siddha karavA mATe tenA para keTalAya grantho lakhAyA hoya che. dareka dharma bIjA dharmathI kaMika alaga kathana karato hoya che. alaga alaga kathana karatAM dharmo eka vAta to sarva sahamata thatAM hoya che. te kahe che ke tame bIjAnuM tamArA pratyenuM jevuM vartana pasaMda nathI karatAM. tevI pravRtti tamAre paNa bIjA mATe karavI joIe 228 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM. eTale jo koi tamane mAre ke bole te tamane pasaMda nathI, to pachI tame paNa bIjA jIvonI mAnasika, vAcika ane kAyika hiMsA karavAnuM choDI do. ane A ja zreSTha dharmapAlana che. AtuSTa (.) (saMtuSTa, khuza thayela) sukhI vyakti te nathI ke jenI pAse arabo ke kharabo rUpiyA hoya. jenI pAse moTA mahelo ke nokara-cAkaro hoya. sukhI vyakti to te che je saMtoSane dhAraNa karato hoya. kemake sukha rUpiyAmAM nathI samAyeluM sukha to tamane maLela sAmagrImAM tame lAgaNI kevI anubhavo cho temAM raheluM che. karoDo rUpiyA maLyA pachI paNa jo rAtre uMgha na AvatI hoya to te paisAnuM koi ja mahattva nathI. ane tUTelA khATalAmAM paNa tame nirAMte sUi zako. maLelA thoDAka dhanamAM paNa saMtoSI jIvana jIvI zako to tenuM mUlya karoDonI saMpatti karatAM paNa caDhI jAya che. * mAtta (3) (1. cAre taraphathI vyavasthita 2. nivRtta 3. sarvarIte hiMsAmAM pravRtta 4. bhUlavuM 5. punaH pravRtta thavuM) ApaNe nasIbavALA chIe ke ApaNane jainadharma maLyo che. jainakuLamAM tamane satata jIvadayAnA saMskAra maLe che. jethI tamane potAno vicAra karatAM pahelA bIjAnA hitano vicAra Ave che. ekavAra jarA kalpanA karI juo ke jo kadAca tame vAdha, siMha ke bilADI jevA hiMsaka prANInA bhAvamAM hota to? tyAM tamane satata bIjAne mAravAnA vicAro AvatAM hota. kemake tyAM tamane hiMsAnA ja saMskAra maLyA hovAthI tame divasa-rAta satata jIvahiMsAmAM pravRtta rahetA hota. AthI maLelA A sArA bhavano durvyaya na thAya tenuM dhyAna rAkhajo. mAata - mArA (2) (karato) jhAkLa - mAkana (2) (karaNa, karavuM) * akina (ja.) (hiMsA) subhASita saMgrahamAM eka vAta Ave che yuddhacavA rAtu yuddhanaarthAta yuddhanI vAto vArtAmAM ja sArI lAge che. paraMtu yuddha kadApi sAruM nathI hotuM. kAraNa ke yuddhamAM doSitanI sAthe nirdoSa jIvonI paNa hiMsA thatI hoya. mAtra be vyakti vaccenA ahaMnuM pariNAma asaMkhya jIvone bhogavavuM paDatuM hoya che. ane temAM vaira ghaTavAne badale vadhatuM jAya che. AthI ja paramapitA mahAvIradeva jaNAve che ke jo tamAre yuddha karavuM ja hoya to bAhya zatruo sAthe karavA karatAM tamArA AMtarika zatruo sAthe karo. bahAranA jIvonI hiMsA karavAnA badale tamArA kaSAyonI hiMsA karo. kemake bAhya zatruone haNavAthI tamane be-cAra kSetranuM rAja maLaze. jyAre AMtarika zatrune haNavAthI tamane samasta jagatanuM rAja prApta thaze. mAvartana (1) (1. icchA, abhilASA 2. ArAdhanA 3. sanmukha thavuM 4. pAchA pharavuM, nivartana 5. matijJAnanA eka bhedanuM apara nAma) karmagraMthanI aMdara jJAnanA kula pAMca bheda batAvavAmAM AvelA che. temAM prathama prakAra matijJAnano che. matijJAnanuM svarupa varNavatA lakhyuM che ke A jJAna bahA, apAya ane dhAraNA dvArA thAya che. koi jIva ihAnuM jJAna karyA bAda ihAthI nivRtta thaine apAyamAM praveze che arthAt apAyano bodha karavAmAM pravRtta thavuM tene Avartana kahevAya che, athavA apAyanuM bIjuM nAma Avartana paNa che. HTTTa - gavarnanA (strad.). (matijJAnagata apAyanuM apara nAma) SELL) Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAvaLa - gavarnana (1) (sanmukha thavuM) guruvaMdana bhASya graMthamAM ziSyane guru saMbaMdhita pALavAnA vinaya, AzAtanA tyAga, vaMdana prakAra vagerenuM varNana karavAmAM Avela che. temAM kahyuM che ke ziSya athavA gRhastha gurune gametyAre vaMdana karavAnuM hotuM nathI. paraMtu jayAre guru prasanna mudrAmAM hoya. temanuM mukha tamArI sanmukha hoya ane tamArA vaMdanano javAba ApavA jeTalA udyata hoya tyAre vaMdana karavuM. paraMtu jo teo bIjA kAryomAM vyagra hoya to tyAre vaMdana tyajavuM joie. mA - mAd(a.). (karavuM) * sAsu (strI) (1. hiMsA 2. jANIne karavuM) ajANatA ke jJAna vinA karela hiMsAthI jema tIvra karmano baMdha thato nathI. tevI rIte ajJAnathI karela dharmakriyA paNa tamane utkRSTa phaLa ApanAra thatI nathI. tame je paNa pUjA, sAmAyika, pratikramaNa, guruvANInuM zravaNa vagere dharmakriyA karo cho tenI pAchaLano hetu. tenuM phaLa ane tenuM mahAsya jANavuM te dareka ArAdhakanI naitika pharaja che. kAraNa ke jJAna dvArA jANIne karavAmAM AvelI kriyA tenuM utkRSTa phaLa ApanArI thAya che. sAtti (R.) (1. sanmukha thaIne rahevuM 2. ArAdhanA 3, vAraMvAra abhyAsa karavo 4. icchA 5. sUrya-caMdranI AvRttimAMnI koi eka AvRtti 6. nivartavuM) suryaprajJapti ane caMdraprajJaptimAM kaheluM che ke pAMca varSano eka yuga thAya che. tathA sUrya ke caMdranuM aMdaranA mAMDalathI bahAra javuM ane bahAranA mAMDalathI aMdara AvavuM te kriyAne eka AvRtti kahe che. pAMca varSa daramiyAna AvI sUryanI 10 ane caMdranI 134 AvRtti thAya che. temAMnI koipaNa eka AvRtti." mAd(1) - makara (strI.) (jANa pUrvaka hiMsA karato) korTanI aMdara eka vAtanuM nirIkSaNa karIne sajA karavAmAM AvatI hoya che. pahelI ke vyaktie je guno karyo che te jANIne karyo che ke ajANatA karelo che. jo ajANatA thayela hoya to tene nirdoSa athavA alpa sajA karAra karavAmAM Ave che. ane jo jANIne IrAdA pUrvaka karela hoya to tene moTI ane kaDaka sajA karavAmAM Ave che. karmabaMdhanI paNa kaMika AvI ja prakriyA che. ajANatA thayela pApamAM karmabaMdha alpa che. paraMtu je jIva jANI bujhIne hiMsAdi adharmanuM AcaraNa kare che, tene gADhakarmano baMdha thAya che. ane tenuM phaLa jIve pharajIyAta bhogavavuM paDe che. * mAvartana (a.) (pharI pharI vartanAra) zAstramAM be prakAranA jIvo kahelA che saMjJI ane asaMjJI. je jIvane pote karela pravRtti dvArA bodha thai jAya ke AnA dvArA mane lAbha che ke nukasAna. tyArabAda te jIva nukasAnavALI pravRtti punaH nathI karato. AvA jIvo saMjJI kahelA che. paraMtu je jIva ekavAra jenAthI nukasAna thayuM hoya. te ja vastumAM vAraMvAra pravarte tevA jIvone asaMjJI kahelA che. jema kIDIne agnino sparza thayA pachI khabara paDe ke A potAnuM ahita karanAra che. chatAM paNa dravyanI lAlacamAM te punaH punaH te ja kriyAmAM pravRtta thAya che. AthI tene zAstramAM asaMzI kahela che. sAkU T - Avirya (vya.) (Avartana karIne, punarAvartana karIne) - 2302 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATTijamANa - AkoTyamAna (tri.) (saMkocAtu) kahevAya che ke zAzvatagirirAja zatruMjaya tIrthanI taLeTI sau prathama cheka rAjasthAna sudhI hatI. pachI avasarpiNI kALanA prabhAve saMkocAtI cheka vaDanagara sudhI AvI. tyArabAda punaH saMkocAtI giranAra parvata sudhI AvI ane Ama vAraMvAra saMkocAtI atyAre pAlitaNA gAma sudhI tenI taLeTI AvI che. atyAre vartamAnakALamAM pAlitaNA ane giranAra ema be alaga tIrtha che jayAre ekasamaye banne tIrtho eka ja hatAM. giranAranuM koI svataMtra astitva nahotuM. paraMtu te zatruMjaya tarIke ja oLakhAto hato. sAtti - mAAi (ma.) (karavA mATe) mAmA - mAkoTTima () (1. kotareluM, vadheluM 2. uMce pheMkela 3. lakhela ullekha karela) A jinazAsanamAM evA evA buddhi pratibhAnA svAmI sAdhu bhagavaMto thai gayA che ke jemanI vidvattAnA parAkramo sAMbhaLIe to AjanA AinsaTAina jevA buddhizALIo paNa tamane vAmaNA lAge. Arya vajasvAmI eTalA buddhizALI hatA ke koIpaNa gAthA ke sUtranuM mAtra eka pada sAMbhaLavAthI temane Akho granthano bodha thai jato hato. AkAzamAM uMce phekeluM AmaLuM uparathI jaIne nIce Ave teTalA samayamAtramAM hemacaMdrAcAryajI mahArAja saMskRtamAM navA sADAtraNa zlokanuM nirmANa karI detAM hatAM. mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAja ane vinayavijayajI mahArAje eka rAtrimAM atyaMta kaThIna evA dvAdazAra nayacakra graMtha kaMThastha karI lIdho hato. tame gaNatA gaNatA thAkI jAva evA apUrva koTInA vidvAnonI bheTa A jinazAsane ApI che. maya - mAuta (u.) (karela) * mati (u.) (1. chedela 2. irAdApUrvaka karela) jema jANakArI pUrvaka karavAmAM Avela duSkarma jo tenuM atyaMta kaniSTha phaLa ApI zake che. tema sAcA bodha pUrvaka ane icchA pUrvaka karavAmAM Avela satkarma paNa tenuM utkRSTa phaLa ApanAruM hoya che. AthI ja atyaMka kaThora tapa karanAro kamaTha asurakumArano eka sAmAnya deva thayo. jayAre sAcA bhava ane zraddhAthI navakAra maMtranuM zravaNa karanAra sarpa dharaNa nAmanA devonA rAjA indra banyA. mAThThiyA - mA1i (.) (karavuM, kriyA) * suAi ( ) (1. chedana-bhedanAdi vyApAra 2. jJAnapUrvakanI kriyA) aMdherI nagarInA rAjAe corane mRtyudaMDa Apyo. corane phAMsI para laTakAvavAmAM Avyo. paraMtu phAMsIno gALIyo coranA gaLA karatAM moTo hovAthI sainiko mUMjhAyA. doDIne rAjA pAse gayA ane hakIkata jaNAvI. AthI ajJAnI evA rAjAe hukama Apyo ke jenA gaLAmAM e gALIyo phITa Avato hoya tene phAMsIe caDhAvI do. sainiko eka saMnyAsIne pakaDI lAvyA. ane tene phAMsI para caDhAvyo. te vakhate saMnyAsI jora jorathI hasavA lAgyo. rAjAe kAraNa pUchavuM. saMnyAsI bolyA ke je vyakti AjanA divase mRtyu pAme te mokSe jAya. AthI rAjAe saMnyAsIne haTAvIne gALIyo potAnA gaLAmAM nAMkhI dIdho. AnI pAchaLanuM tAtparya e che ke jJAna vagaranI pratyeka kriyA Atma ahitakArI thAya che. jyAre jJAnapUrvaka karavAmAM AvelI sarjiyA sukhakArI phaLane apanAvI bane che. 4 sAtti (ft.) (1. icchA 2. ArAdhanA 3. tyAga karela 4. sanmukha thaine vartavu 5. nivartavuM) 231 - Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamArI pAse je vastu na hoya athavA temane maLavAnI ja nathI. tevI vastune choDavI te tyAga nathI. tamane kArelAnuM zAka bhAvatuM na hoya ane tene tenI bAdhA lo to te sAcA arthamAM tyAga nathI. tyAga to te che je vastu tamArI pAse hoya, tenA para tamAro adhikAra hoya ane tamane sauthI vadhu priya hoya chatAM paNa tame svecchAe tene choDI do. zAlibhadra pAse akhUTa saMpatti hovA chatAM paNa ekapalamAM tene lAta mArIne nIkaLI gayA. ane temanA te tyAge teone mokSarUpI lakSmI meLavI ApI. mAvaThThaw - mAphikjharmana () (hiMsApUrvaka karavAmAM Avela kArya) mokSamArganA ArAdhaka zramaNa-zramaNI sUkSma ane bAda banne prakAranI jIvadayAnA pAlaka kahelA che. paraMtu kyAreka apavAda mArge teoe paNa alpahiMsAnA AdhAre saMyama dharmanuM pAlana karavuM paDe che. teone jayAre paNa tevo apavAda mArga sevavAno vAro Ave tyAre zAstrano AdhAra laine pravartatA hoya che. zAstrae jeno niSedha karyo hoya tevA mArgano teo tyAga kare che. paraMtu jeo zAstranI upara jaIne, tenI avahelanA karIne svamati anusAra hiMsAdi kAryamAM pravartatA hoya che. teone AjJAvirAdhaka kahelA 38 - sAkRta (.). (1, punarAvartana 2. bhamAvavuM 3. hiMsA 4. paraMparA che. saMskAra 6.mauna rahevuM) pUrvanA samayamAM saMyukta kuTuMbo hatAM, tyAM kadApi huM ke tuM to AvatuM ja nahIM. hamezAM vAtamAM ame ke amAre ja AvatuM. jyAre Ajane huM, tuM ane teo AvI gayA che. jyAM ame hatuM tyAM saMskRti jhaLakatI hatI. kema ke ame mAM be hoya ke bAvIsa badhA bhegA samAi jatAM hatAM. jayAre huM ane tuM mAM bAvIsanI vAta javA do be jaNa paNa bhegA rahI zakatA nathI. khoTuM lAgatuM hoya to eka najara tamArI AjubAjunA loko para doDAvI jo jo . satya samajAI jaze ! * mAtRta (.) (DhAMkeluM, AcchAdita karela, AvaraNa karela) tamArA dhanane tame jeTaluM vadhAre gupta ane DhAMkeluM rAkho teTaluM vadhAre surakSita rahe che. lokonI najaramAM AvI jAya to tamArA duzmano vadhI jAya che ane tamane tenAthI nukasAna thavAnI bhIti vadhI jAya che. A vAta tame bahu ja sArI rIte jANo cho. basa AvuM ja kAMika guNonuM che. tamArI aMdara rahelA guNone tame jeTalA DhAMkIne rAkhazo teTalA ja te surakSita raheze temaja vRddhi paNa pAmaze. jyAre tame svayaM tene lokonI vacce ughADA pADo cho tyAre, lokomAM hAMsIne pAtra bano cho. ane tamArA guNo nAza pAmavAnuM saMkaTa vadhI jAya che. mA lAveTI - mArA () (praveza karAvIne). AuDijjamANa - AjoDyamAna (tri.) (saMbaMdha karAtuM, baMdhAtuM. joDAtuM) upamiti bhavaprapaMcI kathAmAM dharmakathA, arthakathA, kAmakathA ane mokSakathA ema cAra prakAre kathA kahevAmAM AvelI che. keTalAka jIvone paisAnI vAto gamatI hoya, keTalAka jIvone kAmanI vAto gamatI hoya, keTalAka jIvone dharmanI vAto gamatI hoya che ane keTalAka jIvone mokSanI vArtAmAM rasa hoya che. zAstra kahe che ke vaktAe jIvane anurUpa kathA karavI joie. arthAtu navo Avelo jIva je rIte dharma sAthe joDAto hoya te rItane anusarIne Agantuka jIvane pratibodha pamADavo. vyavahArIka bhASAmAM kahIe to je pANIe maga sIjhatA hoya te pANIe maga sIjhavavA joie" * Acamana (vi.) (paraspara haNAtA) 232 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI sUtranA pAMcamAM uddezAnA cothA uddezAmAM kahevuM che ke "mukha, hAtha ane daMDanI sAthe zaMkha, pATaNa ane jhallarI Adi vAjIMtrono saMbaMdha athavA paraspara hanana thavuM tene AkuTaTyamAna athavA AjoDyamAna zabda kahevAya che. tevA zabdone sAMbhaLIne dareka vAjIMtranA bhedone alaga pADIne kahI saMbhaLAve te zrutajJAnano eka prakAra mAnavAmAM Avelo che." Ahira - mati (tri.). (aMkita, cihna karela, kotarela). vastupAla ane tejapAle mogala sAmrAjyanA vistArane joine agamacetI vAparI. ArasanI khANomAMthI moTI ArasanI zilA kaDhAvIne zatruMjayatIrtha upara ekAMta sthAnamAM tene bhaMDArI dIdhI, jethI bhaviSyamAM jirNoddhArano prasaMga Ave to pratimA banAvavA mogala rAjAonI cApalusI karavI na paDe. zilAne jamInamAM chUpAvIne uparamAM amuka vastuothI cihna karyuM. ane te aMti cihnonI jANakArI paraMparAthI cAlyA AvatA pUjArIne ja ApI. ane kahyuM ke atyaMta jarUra paDe tyAre ja tuM saMghane kaheje. samayAMtare karbhAzAe te ja zilAne kaDhAvIne temAMthI navA AdinAtha prabhunI pratimA banAvI zatruMjaya para birAjamAna karAvI. Aje bharatabharano saMgha tene pUje che. dhanya hojo AvA dharmavIrone. sAmAna - masUt (ki.) (kUTAto, haNAto, tADana karAto) karmagraMthanI aMdara nadIgoLaghola pASANanyAyanI vAta Ave che. teno artha e thAya che ke jevI rIte nadImAM rahelo paththara vividha jharaNAo, pahADo vageremAM jayAM-tyAM phaMgoLAto, athaDAto, kUTAto lIso ane goLa AkArane dhAraNa kare che. ane lokone mana priya thai paDe che. tevI ja rIte A jIva paNa nigodamAMthI nIkaLIne vividha bhavomAM athaDAto, kUTAto, haNAto, tADanA pAmato yenakena prakAre jinadharmanI prApti kare che. temAM te jIvano svecchA pUrvakano koI prayAsa hoto nathI. keTalAka jIvo jinadharma pAmavA chatAM paNa adharmI jevuM AcaraNa karatAM hoya tevAne A vAta bahuja sArI peThe lAgu paDe che. mag - magna (gha.) (snAna karavuM) vaidika zAstromAM kula nava prakAranA snAnanuM varNana Ave che. jalastAna, sUryanAna, brahmacaryanAna vagere snAna zuddhi mATe kahelA che. temAM gRhastha mATe jalastAne Avazyaka kaheluM che kemake te abrahmacArI hovAthI zarIranI zuddhi karyA vinA tenA mananI zuddhi thatI nathI. ane azuddha manathI bhagavAnanI pUjA paNa azuddha gaNAya che. jyAre saMsArathI alipta evA sAdhu sarvotkRSTa evA brahmacaryarUpI jalathI snAna karanAra hovAthI teonuM tana,mana ane AtmA atipavitra hovAthI teone jalasnAnanI AvazyakatA hotI nathI. Stta - mAta (f) (surakSita, guptithI gopavela) pauSadhamAM rahela zrAvakane ane sarvaviratidhara zramaNane aSTapravacanamAtAnuM pAlana pharajIyAta kaheluM che. isamiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAnabhaMDamattanikhevaNA samiti, pAriSThApanikAsamiti tathA managupti, vacanagupti ane kAyagupti. e pAMca samiti ane traNa guNiyukta zrAvaka ane sAdhue cAritranuM pAlana karavAnuM hoya che. koipaNa jagyAe gamanAgamana karavAnuM hoya to mana,vacana, kAyAnA upayogapUrvaka sAvacetIthI jIvonI virAdhanA karyA vinA pravartamAna thavuM evo zAstrAdeza che, * mApujI (ja.). (1. upayoga, samyaga rIte vyApAra karela 2. upayogavALu, vyApAravALa) dazavaikAlika sUtramAM kaheluM che ke "sAdhue jayaNA arthAt upayogapUrvaka cAlavuM, upayogapUrvaka ubhA rahevuM, upayogapUrvaka besavuM, upayogapUrvaka bolavuM, upayogapUrvaka suvuM ane upayogapUrvakakhAvuM joie. kemake je muni pratyeka kriyA jayaNA eTaleke upayogapUrvaka kare che te kadApi pApakarmano baMdha karato nathI. jyAre ajayaNAthI viharato sAdhu niyamA azubhakarmano baMdhaka bane che." 233 - Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kirAma -- AyuridhAma (g.) (AyuSya karmano svabhAva) AyuSya pariNAma eTale AyuSya karmano potAno svabhAva-zakti. AyuSyakarmanA baMdha ke udayanA pratApe jIvane je avasthA prApta thAya che, tene AyuSyapariNAma kahevAya che. sthAnAMga sUtramAM navamAM sthAnanA tRtIya udezAmAM kula nava prakAranA AyuSya pariNAma kahelA che. 1. gati pariNAma 2. gatibandhana pariNAma 3. sthiti pariNAma 4. sthitibandhana pariNAma 5. urdhvagArava pariNAma 6. adhogArava pariNAma 7, tiryaggAra pariNAma 8, dIrghagArava pariNAma ane 9, hrasvagArava pariNAma. maduta - jaduta (u.) (jayAM AgaLa pANInI bahulatA hoya tevuM) AjanuM sAyansa kahe che ke ApaNI pRthvInA traNa bhAgamAM pANI ane eka bhAgamAM ja jamIna . jenI aMdara AkhuM vizva samAi jAya che. eTale ke ApaNI pRthvI jalabahula che. A vAta ApaNA zAstramAM paNa kahelI che. ApaNe je lAkha yojanapramANa jaMbudvIpamAM rahIe chIe tenI cAreya bAju pharato belAkha yojanAno lavaNa samudra Avelo che. eTale jeTalo dvIpa che tenAthI Dabala jalabahula samudra che. paduDe - azvadunAis (1) (jalapracura ratnaprabhA narakano tRtIya kAMDa) ApaNe je madhyalokamAM rahIe chIe tenI nIce adholoka eTale ke sAta naraka AvelI che. temAM prathama narakanuM nAma ratnaprabhA che. zAstramAM kaheluM che ke eka lAkha eMsI hajAra pramANa narakanA kula traNa kAMDa arthAt vibhAga karavAmAM AvelA che. temAM soLahajAra pramANa prathama kAMDa soLa prakAranA ratnamaya che. coryAsI hajAra pramANa dvItIya kAMDa kAdavathI pUrNa che. ane eMsIhajAra pramANa tRtIya kAMDa cAreya bAju jalathI vyApta che. (AyuSyano bheda, AyuSyano nAza) jenA nimitte AyuSyano nAza thAya tene AyuSyabheda athavA AyuSya nAzaka kahevAya che. sthAnAMga sUtramAM AyuSyano bheda karanArA AvA sAta prakAra batAvelA che. 1. adhyavasAya nimitta 2. AhAra3. vedanA 4. parAghAta 5. sparza 6. zvAsa ane 7. ucchavAsa. mAya - jhApu (2) (AyuSya karma, jIvana) * mAvukra (kuM.) (nATakanI bhASAmAM pitA, janaka) potAnA parivAranuM, saMtAnonuM ahita thatuM roke te kharA arthamAM janaka kahevAya. mahArAjA kRSNa AvAja sAcA arthamAM eka pitA hatAM. temanI dIkarIo jyAre lagnane lAyaka thai jAya tyAre teo temane potAnI pAse bolAvIne pUchatAM ke bola tAre rANI thavuM che ke dAsI? kaI rAjakumArI dAsI thavAnuM pasaMda kare ? eTale tarata uttara ApatI ke rANI. eTale kaSNarAjA kahetAM ke jo tAre rANI thavuM hoya to bhagavAna neminAtha pAse jA. teo tane AkhA jagatanI rANI banAvaze. lagna karIza to mAtra eka ke be rAjyanI mahArANI kahevAiza. jyAre dIkSA laiza to AkhuM jagata tArI AjJA zirodhArya karaze.ane tuM mokSagati pAmIne anAdikALa sudhI siddhazilAnI mahArANI banIne rahIza. A vAta sAMbhaLIne vicArajo ke zuM ApaNe kharA arthamAM ApaNAM saMtAnonA mAtA-pitA chIe? AuyaparihANi - AyuSkaparihAni (strI.) (AyuSyano kSaya, pratikSaNa AyuSyanuM ghaTavuM te) 2347 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMDavagaDhanA maMtrI pethaDazAha jayAre paNa rAjyanA bajAramAM bahAra nIkaLatA tyAre loko temanA zarIranuM sukha-zAtAnI pRcchA karatAM. mahAmaMtrI pethaDa jinadharmane varelA ane jainatattvanA jANakAra hatAM. AthI teo praznakArane khUba ja mArmika javAba ApatA ke bhAI! tuM mane kema che pUche che. paraMtu jayAM pratidina AyuSya kSaya pAmatuM hoya jIvanamAMthI divaso ghaTatAM jatA hoya. tyAM kuzaLatA kyAMthI hoya ? mADavaMga -- sAyujanya (I.) (AyuSya karmano baMdha) karmagranthamAM kaheluM che ke "jIva eka bhavamAM jeTalA varSa sudhI jIvita rahe che temAM mukhya kAraNa che AyuSya karma, karmagraMthamAM kaheluM che ke "pratyeka saMsArIjIva AyuSya karmane choDIne bAkInA sAteya karma pratikSaNa bAMdhato hoya che. ekamAtra AyuSya karmane jIva AkhA jIvanamAM eka ja vAra bAMdhe che." sUtrakRtAMga sUtramAM kaheluM che ke "AvA AyuSya karmano baMdha jIva cha prakAre kare che. 1.jAtinAmanidhattAyu 2. gatinAmanidhattAyu 3. sthitinAmanidhattAyu4. avagAhanAnAmanidhattAyu 5. pradezanAmanidhattAyu ane 6. anubhAganAmanidhattAyu.' AuyasaMvaTTaya - AyuSkasaMvartaka (.) (AyuSya karmano kSaya karanAra) saMvartaka eTale vAranAra, kSaya karanAra evA arthamAM vaparAya che. zAstronI aMgara AyuSya nirupakrama ane sopakrama ema be prakAre kahela che. temAM koi jIve Ama to eMsI varSanuM AyuSya bAMdhyuM hoya, paraMtu karmavaza evo yoga thAya ke akasmAtanA kAraNe te saMpUrNa AyuSya bhogavyA vinA ja mRtyu pAme. AvA jIvanA AyuSyane sopakrama arthAt ghAta lAgIne AyuSyano kSaya thayo kahevAya. tene AyuSkasaMvartaka paNa kahevAya che. jhADavevana - sAya: () (AyuSya karmane bhogavavuM te). AuyasadavvayA - AyussadravyatA (strI.) (AyuSya karma sAthe sahacArIpaNuM) jIvanuM AyuSya karmanA daLIyA sAthe sahacArIpaNuM ke mitratAno bhAva te AyussadravyatA che. ane jIvano jyAM sudhI mokSa nathI thayo, tyAM sudhI karmanA sahacArI tarIke A saMsAramAM jIva paribhramaNa kare che. ane A vizeSaNa koi eka jIvane uddezanI nathI kahevAmAM Avyo. apitu saMsAramAM vartatA tamAma jIvane AzrayIne kahevAmAM Avela che. eTale ke koipaNa jAti, kuLa, pada ke sthAnamAM rahelA jIvane AyussadravyatA vizeSaNa samAnapaNe lAgu paDe che. a3yAya - phrAya (pu.) (pANIno jIva, sthAvarakAyano eka bheda, pANI e ja che zarIra jenuM te) sAra - (.) (1. rogI, glAna, bimAra 2. utkaMThita 3. duHkhI, pIDita) Aturano artha rogI tathA duHkhI evo thAya che. zAstramAM kaheluM che ke roga bAhya ane atyaMtara ema be prakAre che. zarIramAM zardI, khAMsI, tAva, ghAva vagere dekhAya che te bAhya roga che. paraMtu krodha, lobha, moha, IrSyA, ajJAna, mAyA vagere atyaMtara rogo che. eka davA ke ijezana laine bAhya rogone to zamAvI zakAya che. paraMtu atyaMtara rogone zamAvavA bahAranI koi davA vagere kAma nathI AvatI. teno nAza karavA mATe jJAnAbhyAsa, samatA, saMtoSa, sahiSNutA, saraLapaNuM vagere guNono Azraya karavo paDe che. zarIrano roga maTADavAmAM kyAreka bAhya davAo saphaLa thAya ke na thAya. paraMtu atyaMtara rogone maTADavAmAM saMtoSAdi guNo niyamA saphaLa thAya che. ekavAra ajamAvI to juo! 235 - Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AuraciNNa - AturacIrNa (tri.) (rogIne apAto suMdara AhAra) uttarAdhyayana sUtranA AThamAM adhyayanamAM A zabdano artha karatAM lakhyuM che ke "koi jIvane evo roga lAgu paDI gayo hoya ke jene jagatanI koi ja davA asara na karatI hoya. teno roga duniyAnI koi auSadhi maTADI zakavAmAM asamartha hoya. tevA samaye mRtyu tarapha jai rahelA tevA rogI jIvane pathya ke apathyano vicAra karyA vinA sArA sArA khorAka tene khAvA ApavA te AturacIrNa kahevAya che." AurapaccakkhANa - AturapratyAkhyAna (na.) (ta nAme eka payagno, 29 utkAlika sUtramAMthI 28muM sUtra, 45 AgamamAMnuM eka AgamasUtra) 45 AgamamAM AturapratyAkhyAna nAmaka eka Agama Ave che. A graMthanI aMdara mRtyunI ekadama najIkamAM rahelA bimAra jIvane AtmaguNono nAza karanAra rAga-dveSAdi audayika bhAvothI kevI rIte rakSaNa karavuM ane samatAdi bhAvone kevI rIte TakAvavI rAkhavA tenuM vizada varNana karavAmAM AveluM che. AurapaDisevaNA - AturapratisevanA (strI.) (bimAranI sevA karavI te, glAna sAdhu vagerenI cAkarI karavI). tattvArtha sUtramAM vaidhyAvacca arthAta sevA karavAnA dasa sthAna kahelA che. temAM eka sthAna glAna sAdhunI sevAnuM che. zAstramAM kaheluM che ke rogInI sevA karavI te nirjarAnuM eka moTuM kAraNa che. AthI ja bhagavatIjI sUtramAM bhagavAne to tyAM sudhI kahI dIdhuM ke jo jinAdi gva mana halaku arthAta je bimAranI sevA kare che kharA arthamAM to te mArI ja sevA kare che. AurabhesajjIya - AturabheSajyIya (na.) (avicArIpaNe saMbhavato yAdacchika nyAya) AcArAMga sUtramAM yadacchAvAdI matanI carcA karatAM kahevAmAM AvyuM che ke "A matane mAnanArA evuM kahe che ke jayAre koi rogI davA le che tyAre tene evo vicAra nathI hoto ke A davA mAro roga maTADaze ja. ane tevI ja rIte davAne potAne paNa evuM nathI hotuM ke huM Ano roga maTADIza. paraMtu rogInuM davAnuM levuM ane rogano nAza thavo te jema sAhajIka che. tevI ja rIte A jagatamAM janma, maraNa, ghaDapaNa vagere sAhajIka avasthAo che. temAM karma vagere anyone preraka tarIke mAnavAnI jarUra nathI." ArasaraLa - anurArA (ja.) (doSathI pIDAtA jIvanuM zaraNa) stotro, stavano, sUtro vageremAM paramAtmA mATe aneka vizeSaNo vAparavAmAM AvelA che. te badhAmAM paramAtmAnuM eka upanAma AturazaraNa paNa che. A jagatamAM bhAvarogothI ke AMtarika doSothI pIDAtA jIvo mATe paramAtmA zreSTha auSadhAlaya che. ane gurudeva tenA vaidya che. je jIva temanuM zaraNuM svIkAre che, tenA doSo ekAMte nAza pAmyA vinA rahetA nathI. * Adu marA () (pIDAmAM pUrvakriyAnuM smaraNa karavuM te) sAdhu mATe pUrvanI sAMsArika kriyA ke karmabaMdha karAvanArI kriyAnuM smaraNa vajarya kaheluM che. tema karavAthI teonA cAritrajIvanamAM aticAra lAge che evuM zAstrakathana che. jema upavAsamAM ke bimArImAM icchita AhAranA abhAvamAM pUrvanA kALamAM kevI majAthI te meLavatA hatAM ane tenuM bhakSaNa karatAM hatAM. vagere smaraNa karavuM te AturasmaraNa che. jema sAdhu mATe AturasmaraNano niSedha che tevI ja rIte sAmAyika, pauSadhamAM rahela tathA zrAvakanA bAra vrata svIkArela zrAvakane paNa niSedha karelo che. utna - malphina (f) (1. AkuLa-vyAkuLa 2. vyApta, phelAyela 3. pracUra, bharapUra 4, vyagra, kSobha pAmela) sUyagaDAMga sUtramAM kaheluM che ke "jyAre sAdhu rastAmAM vihAra karato hoya tyAre rastAmAM jyAM paNa sUrya asta thai jAya te sthAne Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSobha pAmyA vinA sthira thai jAya. pachI te jaMgala hoya, nagara hoya, nadI hoya ke pachI koI khetaronI keDI ja kema na hoya. mokSanA ika zramaNe cAritra jIvanamAM AvatA pariSaho ane upasoMthI jarApaNa AkuLa-vyAkuLa thavuM na joIe. je jIva tenAthI kSobha pAme che te mokSanI vAta to dUra raho mokSamArganA paNa darzana karI zakato nathI." mAtara - junattara (re.) (atizaya AkuLa) eka karatA bIjAne alaga karavA mATe athavA vizeSa batAvavA mATe saMskRtamAM tara taraypratyaya vaparAya che. teno artha thAya che ke pelA karatAM A vadhAre athavA vizeSa che. jema ke prathama narakamAM rahelA jIvo dukhothI jeTalA AkuLa hoya tenA karatAM vadhAre dukhothI trasta bIjI narakanA jIvo hoya che. tema uttarottara pUrvanI narakanA jIvo karatAM AgaLanI narakanA jIvo dukhothI atyaMta AkuLatara hoya che. arthAta vadhAre dukhI hoya che. AulamaNa - Akulamanas (tri.) (AkuLa che mana jenuM te, vyagracittavALo) mokSamArganA pathika mATe zAstramAM kaheluM che ke adhyAtmayoganI pratyeka kriyA karatAM sAdhake potAnA cittane samudranA madhyabhAganI jema ekadama zAMta ane sthira rAkhavuM. kAraNake sadanuSThAnanI siddhi mATe anAkuLa mana e prAthamika AvazyakatA che. anyathA, anuSThAna tenuM tAtvika phaLa ApI zakatuM nathI. jenuM citta atyaMta caMcaLa ane AkuLa-vyAkuLa hoya che tenA mATe adhyAtmanI vAta to dUra raho. potAnA sAMsArika kAryonI paNa te siddhi karI zakato nathI. AulamAulA - AkulA''kulA (strI.) (nidrAmamAdathI mUlaguNa ane uttaraguNane bAdha pamADanArI kriyA) Avazyaka sUtramAM A zabdano artha karatAM lakhyuM che ke "koI zramaNa nidrA athavA pramAdane vaza thaine evI pravRtti Acare ke jenAthI paMca mahAvratarUpa mUlaguNa ane tenA sahAyaka uttaraguNone bAdhA pahoce. to te prAyazcittasAdhya aticAra che. athavA nidrAmAM rahela sAdhu svamanI aMdara strIno saMyoga, yuddha, hAsya vagere kriyA kare to tenAthI mUlaguNAdi atyaMta AkuLa thai jAya che. arthAt mUlaguNone hAni pahoMce che.' mAvAya - mahuvA (pu.) (paraspara thato saMkIrNavAda) sAtri - gati (strI) (pILA varNanuM phUla, te nAme vanaspativizeSa) * majutni (kuM.) (vyAkuLatA) mADatnIrA - nIra (2) (vadhAravuM, pracUra karavuM) bhagavAna mahAvIrasvAmI ane gaNadhara gautamasvAmI vacce thayelA 36000 praznottarIno sAkSI eTale zrIbhagavatIjI sUtra. bhagavAna gautamasvAmIe mahAvIra paramAtmAne prazna karyo ke he prabhu! kayA kAraNe jIva potAnA saMsArane vadhAre che ane mokSane dUra kare che? tyAre sarvajJa bhagavaMta kahe che, he gautama ! hiMsA, asatya, corI, irSyA, moha ane mithyAtvane vaza thaine jIva potAnA saMsAra samudrano vistAra kare che. ane zivasukhathI potAne dUra kare che. AlIbhUya - AkulIbhUta (tri.) (AkuLa thayela, vyagra thayela) 237 - Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ajvajjiya - Ayurvarjita (tri.) (AyuSya karmane choDIne zeSa) mAviMI - mayurvA ( strI.) (pApazrutavizeSa, te nAme eka zAstra) AuvivAgadasA - AyurvipAkadazA (strI.) (AyuSya karmane bhogavavAnI avasthA) eka jIva koipaNa gatinuM AyuSya bAMdhe che. ane jyAre te jIva udayaprApta gatimAM jaine bAMdhelA AyuSya karmano bhogavaTo kare che tene AyurvipAkadazA kahevAmAM Ave che. saMkSiptamAM kahevuM hoya to udayamAM AvelA je te gatinA AyuSyane anubhavavuM te AyuSya vipAkadazA che. madhyeya - Ayurveda (I.) (vaidyakazAstra) A vAta jagaprasiddha che ke Ayurveda zAstramAM jIvanA mAnasika, vAcika ane kAyika rogonuM varNana, tenuM kAraNa ane tenA nirmulananI vidhi batAvavAmAM AvI che. paraMtu te Ayurveda kula ATha prakAre che te vAta bhAgye ja koi jANatuM haze. sUtrakatAMga sUtramAM kaheluM che ke 1. kumArabhUtya 2. kAyacikitsA 3. zalAkAkarma 4. zalyahanana 5. jAgolI 6, bhUtavidyA 7. kSArataMtra ane 8. rasAyaNa e ATha prakAre Ayurveda zAstra che. mAusa () - majhA (I.) (gusso karavo, Akroza karavo, Thapako Apavo) mithyAtva ke pramAdane vaza thayelo jIva koine gALo ApavA rUpa vacanathI athavA lAkaDI vagere zAstro ke hAthe-page karIne anyane tiraskRta kare che. tene Akroza kahelo che. krodhathI haNAyelo vyakti sau prathama potAnA vivekano nAza kare che. jethI te vyakti, sthAna, yogyatAdinuM bhAna bhUlI jAya che. Ama karavAthI te sAmenAnuM nukazAna karavA karatAM, potAnuM ja nukazAna vadhAre kare che. krodhanI sajhAyamAM paNa kahevuM che ke jema utpanna thayelo agni prathama potAnA gharane bALe che ane pachI bAjunuM ghara saLagAve che. tema gusso pahelA potAnA guNone bALe che. ane pachI sAmevALAne nukazAna pahoMcADe che. sArasaMta - mAnupamALa (fa.) (vasatAM, rahetA, vasavATa karatA) A eka jaina pAribhASika zabda che. pistAlIsa AgamanI pratyeka zarUAtamAM A zabda pharajIyAta paNe vAparavAmAM Avyo che. sujemAM athavu sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne kahe che ke he AyuSyamAnuM ! bhagavAna mahAvIra pAse rahetAM rahetAM temanA zrImukhethI meM A pramANe sAMbhaLyuM che. * gAyuman (.) (1. dIrdhAyuSyavALo, ciraMjIvI 2. ziSya ke putrane bolAvavAmAM vaparAtuM saMbodhana 3. tIrthaMkara) dazAzrutaskaMdhamAM kaheluM che ke "AyuSya e bAkInA sarvaguNono AdhArastaMbha che. kAraNa ke dIrgha AyuSya haze to sarvaguNo potAnuM kArya karI zakaze.' AthI ja zAstramAM kaheluM che ke dIkSA ke padano bhAra ApatA pUrve gurue ziSyanA AyuSyano yoga prathama jovo. temAM je dIrdhAyuSI hoya tene ja potAnA sthAna para niyukta karavo. suha - mAyusuma (1) (tIrthaMkarAdi saMbaMdhI zubha AyuSya) mADaya - aa (1) (jala vaDe karavAmAM AvatI zuddhi, jalazauca kriyA) 238 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnyathI lokamAM jalazauca arthAta pANI vaDe karavAmAM AvatuM snAna ke zuddhinI kriyA prasiddha che. paraMtu vaidika zAstromAM kula ATha prakAranA snAna kahelA che. temAM jeo saMsAramAM rahelA che. ane jeonuM mana krodha, mAna, mAyA, lobha vagerethI grasita che tevA saMsArI jIvo mATe jalazuddhi karIne jinapUjAdi karavAnuM vidhAna che. jayAre saMsArathI virAma pAmelA ane nitya jinAjJAmAM jIvana vyatIta karatAM sAdhuo to brahmacaryasnAna dvArA AtmAnI zuddhi karanArA hovAthI, teone jalastAnanI AvazyakatA hotI nathI. AussiyA - Avazyaka (na.) (avazya thanAra, avayaMbhAvI) Avazyaka zabdanI vyAkhyA vyakti-vyaktie bhinna hoya che. koinA mATe saMbaMdho Avazyaka hoya che. koinA mATe paiso Avazyaka hoya che. koinA mATe proparTI Avazyaka hoya che. to koIkanA mATe svAcya atiAvazyaka hoya che. ApaNe loko paisA, svAthya ane bAhyasaMbaMdhone mahattva ApIne tene sAcavavA mATe tanatoDa mahenata karIe chIe. paraMtu A badhA bAhya AvazyakomAM ApaNe AtmAnuM kalyANa karavAnuM che e Avazyaka kArya tadana visarAi ja gayuM che. bIjAne sAcavavAnI lhAyamAM jIva potAnA AtmAnuM ahita karato hoya che. mATe bIjA badhA Avazyako karatAM potAnA AtmakalyANarUpI Avazyaka kArya para dhyAna ApIne AjathI ja lAgI jaie. mAriyara - sAvacakkaradf (1.) (mana vacana kAyAno zubhavyApAra) mokSa prApti pUrve eka samuddAta karavAmAM Avato hoya che. jene kevalisamuddAta kahevAmAM Ave che. A samudyAta badhAja kevalajJAnI kare evuM jarUrI nathI. jemanA zeSa karmonI sthiti AyuSya karma karatAM vadhu hoya te ja kevalibhagavaMta A samughAta kare che. paraMtu mana-vacana ane kAyAnA zubhavyApArarUpa AvazyakakaraNa to pratyeka kevalIe pharajIyAtapaNe karavo paDe che. mokSaprApti mATe tene anivArya kAraNarUpe svIkArAyuM che. tenA vinA mokSaprApti azakya kahelI che. mAruM - mAyudha () (zastra, hathiyAra) koinA mAravA mATe upayogamAM levAtA upakaraNavizeSane Ayudha kahevAmAM Ave che. zAstramAM 1. praharaNa 2. hastamukta ane 3. ya--mukta ema traNa prakAranA zastro kahelA che. temAM hAthamAM rahela gadA, talavArathI haNAya te praharaNa zastra che. cakra vagere hAtha dvArA chUTuM pheMkIne bIjAne haNAya te hastamukta zastra che. tathA bANamAMthI tIra choDIne sAmenAne ghAyala karavAmAM Ave te cannamukta zastra kahela che. mAyA -- gAyutha (2) (jyAM zastro rAkhavAmAM Ave te sthAna, AyudhazALA, zastrAgAra) neminAtha bhagavAnanA caritramAM Ave che ke kumArAvasthAmAM prabhu mitro sAthe kRSNa mahArAjAnI AyudhazALA jovA gayA. ane teoe bIjAo mATe upADavA ke calAvavA mATe ekAMte asaMbhava gaNAtA kRSNa vAsudevanA gadA, cakra, dhanuSa, zaMkha vagere. zastrone mitronA manoraMjana mATe bALaka jema phUla upADe tema upADIne potAnI zaktino paricaya Apyo hato. A prasaMga pratyeka sAdhu bhagavaMta kalpasUtranA vyAkhyAnomAM avazya vAMce che. AhagharasAlA - AyudhagRhazAlA (strI.) (zastro mUkavAnuM sthAna, AyudhazALA, zastrAgAra) Ahadhariya - AyudhagRhika (puM.) (Ayudha zALAnA adhyakSa, zastrAgArano adhikArI vizeSa) mAragara - gAthA (.) (zastrAgAra, AyudhazALA) 239 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAdina) - madhufdhana (2) (zastrane dhAraNa karanAra, yoddhA) zAstronI aMdara sAdhune yoddhAnI upamA ApavAmAM AvelI che. jevI rIte eka yoddho potAnA rAjayane ane temAM rahelA lokone bacAvavA mATe zastrone dhAraNa kare che. ane te zastro vaDe duzmano joDe laDAi kare che. tevI ja rIte yoddhArUpI zramaNa potAnA AtmArUpI rAjayane ane temAM rahenArA jJAna, darzana, cAritra vagere guNonA rakSaNa mATe satya, saMyama, akiMcanatAdi dazavidha yatidharmarUpa hathiyArone dhAraNa kare che, ane tenA dvArA te moha, ajJAna, krodha vagere duzmano sAthe samaye samaye yuddhane karatAM hoya mAsiva - mASita (.) (1. praveza karela 2. saMkucita) tamane tamAro alpa pagAra pIDA Ape che. ApaNA saMkucita avayavothI takalIpha pAmIe chIe. paraMtu ApaNI bIjA pratyenI saMkucita manovRtti pIDA kema nathI ApatI? bIjA mATe karavAmAM Avato saMkucita vyavahAra takalIphadAyaka kema nathI thato? A praznano vicAra karI jo jo ! * mAmUSita (3) (jenI iMdriya, gAla, Doka vagere saMkucita athavA haNAyelA che te) ANa re) % - mAva (vi.) (Adeya, svIkAravA yogya, mAnavA yogya) navatattva prakaraNamAM kula nava tattvanI carcA karavAmAM AvelI che. te navatattvanA vivaraNa karyA bAda temAM kaheluM che ke AMmAMthI keTalAka tattvo jANavA yogya che. keTalAka tattva tyAgavA yogya che ane keTalAka tattvo svIkAravA yogya arthAtu tenuM AcaraNa karavA yogya che. je jIva navatattvanA heya-nneya ane upAdeyanuM samanvaya karI zake che. tenA mATe mokSa prApta karavo koi agharI bAbata nathI. mA (2) nava%i - mAvavizva (g) (grAhyavAkya, svIkRta vacana) je zuddha sUtrano prarUpaka hoya, tapa ane cAritrayukta hoya, zrata ane cAritrAtmaka dharmano jJAtA hoya, AjJAdharmamAM niraMtara sthita hoya tevo utsarga ane apavAdano jJAtA puruSa je paNa kahe che te tenuM vacana sarva mATe grAhya bane che. arthAt temanuM vacana koI utthApatuM nathI. evuM sUyagaDAMga nAmaka AgamanuM vacana che. g() UTIR - HvecanA (7). (kavizeSa, nAmakarmanI eka prakRti) A karmanA udayathI vyakti je kAMipaNa bole che, athavA je kAMi paNa Acare che. tene loko vicAryA vinA svIkAre che. ane tadanusAra teo svayaM paNa AcaraNa kare che. A nAmakarmanA pratApe bolanAra jIva kaMI khoTuM paNa bolI de ke AcaraNa kare to teno virodha karavAnA badale te ja sAcuM che evuM vartatA hoya che. jo yogya jIvane A karmaprakRtino udaya thAya to te jIvone sanmArga tarapha vALe che, ane te ja karmano udaya jo koI gozALA jevA dharmanetAne thAya to lokone unmArga tarapha dorI jAya che. mag (2) MvayA - mavAra () (grAhyavacana, svIkRta vAkya) HU (?) MvayathA - sAcavavanA (strI.) (grAhyavacana, vacanasaMpadAno eka bheda) zAstramAM paramAtmAnA vANInA kula pAMtrIsa bheda varNavavAmAM AvelA che. temAMthI eka bheda che AdeyavacanatA. A guNanA pratApe 2400 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmAnuM vacana jagatanA sarva jIvo vinA virodhe svIkArI le che. athavA bIjI bhASAmAM kahIe to DokTare ApelI davA jema dardI zaMkA vinA gaLI le che. tevI ja rIte jinezvaradevanA hitakArI vacanane sarvaprANI niHsaMdehapaNe svIkArI le che. yAvat tIrthaMkara prabhunA kaTTara virodhI evA 363 pAkhaMDIo paNa te samaye temano virodha karI zakatA nathI. mag (2) sa - gA (I.) (1. upadeza 2, AjJA 3. atithi 4. vivakSA 5, prakAra, bheda 6. icchA 7, upacAra, Aropa 8, zAstra, sUtra 9. sammati) Adeza zabdano sAmAnyathI artha AjJA thAya che. paraMtu Agama graMthomAM tenA sthAnanI apakSAe aneka artha karavAmAM AvelA che. kyAMka upadezanA arthamAM che. kyAMka AjJAmAM, kyAMka atithi, kyAMka prakAranA arthamAM, to kyAMka zAstranA arthamAM karavAmAM Avelo che. AthI ja to vyAkaraNanA graMthomAM kahevAyuM che ke dvAna manejAtha: arthAt zabdo aneka arthavALA hoya che. * prakhya (tri) (bhaviSyamAM AvanAra) kahevAya ke mANasa potAnA bhUtakALane badalI to nathI zakato. kAraNa ke te tenA hAthamAMthI cAlyo gayo hoya che. temAM thai gayelI bhUlo para tenuM niyaMtraNa hotuM nathI. paraMtu potAnA bhaviSyane to cokkasa sudhArI zake che. kemake AvanAra bhaviSya tenA hAthamAM che. AthI ja ApaNAM vaDavAo kahI gayA che ke jenI Aja bagaDI tenI kAla paNa bagaDI. ane jenI Aja sArI che tenI kAla paNa suMdara hovAnI. samaju ane hoMziyAra mANasa te ja che je bhaviSyamAM AvanArA samayane AjathI ja sudhAravAnuM cAlu karI de. tamArI gaNatarI zemAM Ave che? * mAvA (kuM.) (1, praveza 2. jJAtijana 3. svajana 4. mitra 5. svAmI 6, paratIrthika) je sthAnamAM praveza karavAthI te sthAnanA mAlikane vadhAre parizrama thAya tene Aveza ke Adeza kahevAmAM Ave che. jema ke gharamAM koI mahemAna, vajana ke sAdhu-saMnyAsI Ave to, temanA AvavA mAtrathI AkhuM ghara temanI AgatA-svAgatAmAM temanI icchA pramANe vartavA lAgI jAya che. AthI te AvanAra atithi, svajana ke sAdhu vagerene zAstrIya bhASAmAM Aveza ke Adeza kahevAmAM AvelA che. AesakAriNa - AdezakArin (puM.) (AjJA karanAra, Adeza karanAra). zAstramAM kaheluM che ke sadgurunI prApti thavI atyaMta durlabha che. saMyogavaza saddagurunI prApti thai paNa jAya to, temanI AjJA pramANenuM jIvana maLavuM to atidurlabha che. je jIvano anaMtAnaMta puNyano udaya hoya te ja jIvane guvajJAnusAranuM jIvana jIvavAnuM saubhAgya prApta thAya che. eka to anaMta puNyano udaya hoya temAM paNa AjJA karanArA saddaguru hoya, ane jinAjJAnusAranuM jIvana hoya. to pachI tenA jIvano mokSa dUra kevI rIte hoi zake ? mANasA (3) - mArza (f) (1, Adeza karanAra, AjJA karanAra 2. mahemAna, atithi) mANasA - mA () (parimita Adeza, alpa Adeza) * mAna () (1. lokhaMDa vagerenuM kArakhAnuM, zilpazALA) Aupara - mArApara (3) (AjJAmAM niyukta, AdezAnusAra kAryamAM joDAyela) kalpasUtra AgamamAM AdezakArI puruSonuM varNana karavAmAM AveluM che. tyAM AdezakArIno artha AjJA anusAra kArya karanArA 241 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karelo che. siddhArtha mahArAje je pramANe kArya karavA kaheluM hoya. te kArya te pramANe jyAM sudhI pUrNa na thAya tyAM sudhI khaDe page hAjara rahetA. ane te kAryane saMpUrNa karyA pachI ja nirAMtano zvAsa letAM. jyAre AjanA samayamAM gurUmahArAja ApaNane koi kAma soMpe to zuM te pramANe ApaNe kAmanA pAra pADanArA chIe? ke pachI te kAmamAMthI chaTakavAno prayAsa karanArA? zuM ApaNe kharA arthamAM AjJAkArI chIe? ke pachI teno dekhADo karanArA? mANama7 - sAmajI (). (atithinuM bhojana). zAstramAM sAdhune atithi kahelA che. jevI rIte mahemAna pUrvamAM kAMipaNa jANakArI ApyA vinA acAnAka AvI jAya che. tevI ja rIte sAdhu paNa koipaNa Adeza ke saMdezA ApyA vinA acAnaka ja gocarI arthe AvI jAya ane temane joito nirdoSa AhAra grahaNa kare. mahemAnane ke pachI zramaNane ApavAmAM AvatA te AhArane Adezabhakta kahevAmAM Ave che. mANasanna - sarva (kuM.) (upacAravizeSa, AropavizeSa). Adezano eka artha AropaNa karavuM evo paNa thAya che. A AropaNa saMkhyAtmaka rIte ghaNA arthamAM tathA vastuvizeSane uddezIne pradhAnanA arthamAM vaparAya che. jevI rIte koi vyaktie bhojana karatAM ghaNuM badhuM bhojana patAvI dIdhuM hoya ane thoDuMka ja bAkI hoya. chatAM paNa ema kahevAya ke ANe badhuM ja patAvI dIdhuM. te saMkhyAtmaka AropaNa thayuM. tathA gAmamAMthI pradhAnapuruSo kAryArtha bahAra gayA hoya. tyAre ema kahevAya ke AkhuM gAma gayuM che. te viziSTa puruSone AzrayIne kahevAmAM Avelo upacAra che. AesiNa - Adezin (tri.) (1. Adeza karanAra 2. icchA karanAra, abhilASI) gAya - mAzi (.) (1. Adeza karanAra 2. upadeza karanAra) moja - mAyA(g). (1. lAbha, napho 2. vyApAra 3. parikara, saraMjAma). vANiyA zabda vaNigu parathI Avelo che ane vaNiguno artha saMskRtamAM vyApAra karanArI koma kahela che. vyApAra karanAra vyApArIne naphA-nukasAnanuM khUba sAruM gaNita AvaDatuM hoya che. tene khyAla hoya che ke kayA samaye kyo mAla bharavAthI ke vecavAthI vadhAre napho thaze. ane kayo mAla na rAkhavAthI nukasAna jaze. AthI ja to AjanA samayamAM vaNijAti udyoga jagatamAM ecakrI sAmrAjya bhogavI rahI che. paraMtu kamanasIbe kahevuM paDaze ke naphA-nukasAnanuM jJAna dharAvanAra A jAti potAnA jIvananuM ke potAnA AtmakalyANanA naphA-nukasAna samajavAmAM uNI utarela che. jema bAhya naphAnuM jeTaluM jJAna hovuM Avazyaka che teTaluM ja AtmakalyAnA naphAnuM jJAna hovuM paNa eTaluM ja Avazyaka che. Aogapaoga -- Ayogaprayoga (puM.) (dravyanI prApti arthe karavAmAM Avato upAya, dhananI vRddhi arthe dhIradhArAdino vyApAra karavo te) zrAvakanA aticAramAM kula paMdara prakAranA karmAdAna vyApAra kahelA che. mAtra kSullaka evA dhananI prApti arthe bIjA jIvone haNavA ke temanI lAgaNIone Thesa pahoMcADanArA dhaMdhAne karmAdAna arthAtu azubha karmono baMdha karAvanArA kahelA che. ane AvA vyApAra jinadharmane varelA jIva mATe niMdya ane tyAjya kahelA che. je jIva lobhamAM aMdha thaine, zAstravacanone avagaNIne vyAjavaTAu vagere vyApAro kare che. te ekAMte azubha karmonuM ja upArjana kare che. jenuM azubha pariNAma tene niyamo bhogavavuM ja paDe che. AogapaogasaMpautta - AyogaprayogasaMprayukta (tri.) (1. dravyarjananA upAya vizeSamAM pravRtta 2. AhvAna-visarjanamAM kuzaLa) 242 - Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvuriggAma - AMburigrAma (puM.) (zrImatideva nAmaka jinezvara dvArA sthApita gAmavizeSa) mAlA - mArUkSa (stra) (icchA, abhilASA, apekSA) nyAyana graMthamAM AkAMkSAnI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "vAkya ane tenA arthanA jJAnamAM kAraNabhUta je hoya te AkAMkSA che. bIjI rIte kahIe to vAkyanI aMtaragata rahela pratyeka padone eka-bIjAnI apekSA hoya che. ane jyAM sudhI te apekSA na saMtoSAya tyAM sudhI zrotAne vAkyano saMpUrNa bodha thato nathI. mArjamALa - mA (si.) (AkraMda karato, rudana karato, raDato) atyAra sudhI mANasa potAnA dukho, takalIpho ane pIDAo mATe raDato rahyo che. tene jarApaNa takalIpha paDe eTale tarata ja becena banI jAya che. paraMtu kyAreya bIjAne paDatA dukho ke thatI pIDAo mATe AMkhamAM ekabUda AMsu AvyA che kharA? javAba haze nA. yAda rAkhajo je bIjA mATe raDe che tene karmasattA kyAreya paNa takalIpha paDavA detI nathI. tIrthaMkara prabhu anyane thatI pIDA mATe rahyAM to karmasattAe temane jagabhUjayanA sthAne birAjamAna karyA. ane potAnA mATe raDatA mammaNa zeThane sAtamI narakamAM dhakelI dIdho. umAzaMgha - mAvsa (6) (1, thoDuMka kaMpavuM, dhrujavuM 2. tatpara, Avarjana) subhASita saMgrahamAM kahevAmAM AveluM che ke pRthvIne pahADono, vRkSono, makAnono ke samudrono bhAra nathI lAgato. paraMtu tene pApI jIve AcarelA pApono atibhAra lAge che. jenA pratApe dharA dhrujI uThe che. ane bhUkaMpo, sunAmIo jevI honArato sarjAya mArjiphA - mANya (avya.) (1. ArAdhanA karIne 2. thoDuMka kaMpIne, dhrujIne 3. Avarjana karIne) mAjiMpa - mApya (avya.) (1, ArAdhanA karIne 2, thoDuMka kaMpIne, dhrujIne 3. Avarjana karIne) jhAjhuMpaLa - jhAmpata (2) (1, ArAdhanA karavI 2. thoDuMka kaMpavu 3. Avarjana, tatpara) bahAra jatAM pahelA strI ke puruSa zarIranI pUrepUrI rIte sAjasajjA karatAM hoya che. arthAt zarIrano mekaapa kare che. ane mekaapa karatAM badhI ja vAtonuM barAbara dhyAna rAkhe che. jethI karIne koI bhUlacUka na rahI jAya. anyathA bahAra te koinA hAMsInuM pAtra na bane. athavA bIjA karatAM te jhAMkhA na paDe. zAstrakAra paramarSi paNa kahe che ke manuSyabhavamAM maLela deva, guru ane dharmanI bane eTalI ArAdhanA karI lo. jethI karIne parabhavamAM tamane uccakuLa, jAti, rUpa, dhana ane jinadharmanI prApti thAya. anyathA kyAMka kasAI ke bhaMgInA gharamAM janma pAmI gayA to AkhI jIMdagI bIjAnA dAsa thaine jIvavuM paDaze. phu - mA (6.) (sAme kheMcavuM, sanmukha kheMcavuM). mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje potAnA stavanamAM lakhyuM che ke "he vibhu huM! tamArI bhakti koipaNa sthalatamAM nahIM choDuM. mArA mATe to A bhakti Apane pAmavA mATenuM zreSTha sAdhana che. mane pUre pUro vizvAsa che ke mArI gAMDIghelI bhakti tAruM dhyAna mArA tarapha avazya kheMcaze. jema lohacuMbaka loDhAne potAnI tarapha AkarSita kare che. tevI ja rIte mArI bhakti paNa tamane mArI tarapha jovA mATe majabUra karaze." 2430 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #g - fr (1) (sanmukha kheMcavuM) AkaDDavikaDDa - AkarSavikarSa (puM.) (kheMcatANa karavI, sAmasAme kheMcavuM) rAmAyaNa ane mahAbhAratamAM je paNa yuddha thayuM te dharmanA mATe ja thayuM. paraMtu bannemAM eka moTI khAi jeTalo taphAvata che. je bannene eka-bIjAthI judA pADe che. mahAbhAratamAM dareka pAtra potAnI mahattA meLavavA mATe, rAjayasattA meLavavA mATe kheMcatANa karatAM jovA maLe che. pAMDavo, kauravo, draupadI, karNavagere dareka pAtro potAnuM mahattva jaNAvavA kheMcAtANI karatAM hatAM. jayAre rAmAyaNamAM sattA jatI karavA mATe dareka pAtra kheMcAtANI karatAM hatAM. rAma kahe sattA bharatane Apo. bharata kahe rAma nahIM to huM nahIM. sItA kahe rAma mahelamAM to huM mahelamAM ane te vanamAM to huM paNa vanamAM. lakSmaNa kahe mAre mAlika nathI banavuM. huM to bhAino dAsa banI rahevA icchuM chuM. have A banne uparathI nakkI karavAnuM che ke ApaNe gharamAM rAmAyaNanuM sarjana karavuM che ke mahAbhAratanuM. Akavikar3iyA - AkarSavikarSikA (strI.) (abhimukha AkarSita theyalanuM viparIta kheMcavuM) mAjhaUUIT - sAIna (1) (sAMbhaLavuM) eka jagyAe khUba sarasa vAkya vAMcyuM. je sAro zrotA banI zake, te ja zreSTha vaktA banI zake che. AjanA kALamAM khATale moTI khoTa e che ke badhAne vaktA banavuM che. basa mArI vAta sAMbhaLo. tame zuM kaho cho temAM mane rasa nathI. huM boluM te ja sAcuM. AnA kAraNe jIvanamAM ghaNI badhI samasyAo sarjAtI hoya che. je sAro zrotA hoya che te jIvananI dareka samasyAonuM samAdhAna zodhI le che. kemake teNe dareka paristhitione sArI rIte samajI hoya che. mALiya - viti (f) (sAMbhaLeluM) Akamhiya - Akasmika (tri.) (acAnaka, akasmAta, kAraNa vinA) jJAnI bhagavaMto kahe che ke upasargo to mahemAna jevA che. jema mahemAna koipaNa pUrva jANakArI vinA acAnaka AvI caDhe che. tevI ja rIte dukho paNa jIvanamAM koipaNa jAtanA saMdezA ke aMdezA vinA AvI jatA hoya che. tenuM kAraNa tame zodhI zakatAM nathI. te tamane vihvaLa cokkasa banAvI jAya che. paraMtu AzvAsananI bAbata e che ke jema mahemAna kAyamI nathI rahetAM, tevI ja rIte dukho paNa jIvanamAM kAyamI saranAmuM banIne nathI. rahetA, samaya Avye te paNa cAlyo jAya che. maksi(fr) - gAjUti (a.) (AkAra, saMsthAna, AkRti) mANasa sAro dekhAvA mATe dareka jAtanA prayatno karato hoya che. te sAro dekhAvavA mATe jAta jAtanA dravyonA prayogo karato hoya che. yAvatu te daMbhanuM paNa AcaraNa kare che. paNa eka vAta samajI rAkhajo jenI AkRti bhale sArI hoya paraMtu jenI kRti arthAt kArya ke vartana durjanocita hoya che. tene loko niMde che. tevA vyaktinuM samAjamAM koi sthAna hotuM nathI. dezane AjhAdI apAvanAra gAMdhIjInI AkRti kaMi sArI nahotI. te kaMi bahu ja henDasama nahotA. paraMtu temanuM kArya eTaluM umadA hatuM ke jenA kAraNe temane rASTrapitA jevI upAdhi prApta thai. AthI samaju puruSe AkRti pAchaLa samaya veDaphavAnI jagyAe potAnA kRtyone sudhAravAno prayatna karavo joie. mAphiyaMta - Mbritimata (tri) (AkRtivALo, suMdara, rUpavAnuM) 244 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhya AkRti arthAtu rUpa e pUrvakarmanI dena che. pUrve karelA zubha karmonA kAraNe suMdara rUpa avazya maLI jAya che. paNa udAratA, sAhayakapaNuM, vinamratA vagere guNo to parizrama sAdhya che. sadUgurunI nizrAmAM rahIne, temanI AjJAnusAra jIvana jIvIne vinayAdi guNo prApta thAya che. rUpavAna vyaktinI prazaMsA tenI vidyamAnatAmAM thAya che. jyAre guNI puruSanI prazaMsA to tenI gerahAjarImAM yugonA yugo sudhI thAya che. AphriAya - mAJica (1) (daridratA, nirdhanapaNuM) AkiMcaNiyavyaya - AkiJcanyavrata (na.) (parigraharahita, pAMcamuM mahAvata) kiMcana eTale kAMika dravya jevuM ke sonuM, rUpuM, ratna, paisA vagere. paraMtu jenI pAse AvuM kaMI ja nathI te akiMcana che. sAdhune dIkSA samaye uccarAvAmAM AvatuM pAMcamuM mahAvrata eTale akiMcanya mahAvrata. jene sarvathA parigraha parimANa mahAvrata paNa kahevAmAM Ave che. A mahAvratanuM pAlana sAdhue jIvananA aMtima zvAsa sudhI karavAnuM hoya che. sAdhunA jema zramaNa, muni vagere upanAmo che. tevI ja rIte zAstrIya eka nAma akiMcana paNa che. AkIlavAsa - AkrIDAvAsa (puM.) (gautama dvIpamAM rahetA lavaNa samudranA adhipati susthita devano krIDAvAsa) mAjIka - jhATaka (.) (jane Akroza vacana saMbhaLAvavAmAM Ave che, jenI niMdA karavAmAM Ave te) eka vakhata gautama buddha dharmakathA karI rahyA hatAM. te samaye eka vyakti Avyo ane temane jema-tema gALo bolavA lAgyo. gautamabuddha kAMipaNa na bolyA, eTale pelo kaMTALIne jato rahyo. thoDI vAra pachI bIjo vyakti Avyo ane te buddhanI prazaMsA karavA lAgyo. tyAre paNa buddha zAMta rahyA. tenA gayA pachI ziSyae pUchyuM ke tame banne kAryonI pratikriyA kema na ApI. tyAre gautamabuddha bolyA ke bhAI! emAM harSa ke zoka karavA jevuM kazuM ja nathI. je vyakti pAse je hatuM te mane ApIne gayo. kharAba puruSa pAse niMdA hatI eTale te mArI niMdA karIne gayo. ane prazaMsA karanAra vyakti pAse suvAkyo hato to teNe mane te ApyA. sAdhue to banne avasthAno svIkAra karavAno hoya. jaya - maljita (2) (1. Azaya, abhiprAya 2. icchita vastu) jinazAsanamAM Azayazuddhi para vadhu bhAra mUkavAmAM Avelo che. tamArI pravRtti game teTalI sArI hoya, paraMtu jo tamAro Azaya zuddha nathI to te kriyAnuM koi ja mahattva nathI. peTa cIravAnuM kAma DokTara paNa kare che ane eka khUnI paNa kare che. temAM ekane evorDa maLe che jayAre bIjAne phAMsInI sajA maLe che. AnI pAchaLa mukhya kAraNa che vyaktino Azaya. ekano Azaya jIva bacAvavAno hato. ane bIjAno Azaya jAnathI mAravAno. mATe jo tamAro Azaya zuddha haze to karmanI nirjarA ane puNyano baMdha thaze. paraMtu jo Azaya zuddha nahi hoya to game teTalI utkRSTa kriyA karazo. te tamane sadgati paNa nahIM apAvI zake. Akevaliya - Akevalika (puM.) (apUrNa) ghaNI vakhata vyakti bIjAnI AlocanA karavA lAge che. bIjA mATe sAcA-khoTA abhiprAyo bAMdhI le che. jJAnI bhagavaMto kahe che ke saMsAramAM rahela koI vyakti saMpUrNa nathI badhA ja apUrNatAne varelA che. AthI koi so e so TakA sAco hoi na zake. bIjAnI AlocanA karatAM pahelA eka najara potAnI upara paNa karI levI joie, ke zuM huM pote saMpUrNachuM? zuM mArAthI koi bhUlo thatI ja nathI? athavA mArAthI bhUlo thai na zake? jo pratyeka jaNa A praznono vicAra karavA lAgI jAya to huM mAnuM chuM ke ghaNA badhA vikhavAdo ke vivAdonuM samAdhAna ApoApa AvI jAya. 245 - Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkosAyaMta -- AkozAyamAna (tri.) (vikasita, vikAsa pAmela) tame kyAreya khIleluM kamaLa joyuM che kharA jo joyuM haze to tamane khabara haze ke vikaseluM kamaLa atyaMta nayanaramya hoya che. paraMtu tenI nAbhi arthAtu madhyabhAga atyaMta UMDo ane gUDha hoya che. zAstromAM kahevuM che ke ghaNA badhA zastrono abhyAsa karyA bAda jJAnI puruSa vikAsa pAmelA kamaLanI nAbhi jevo hoya che. eTale ke atyaMta guDha ane gaMbhIra AzayavALo hoya che. te jJAnanA madamAM uchAMchaLo ke svacchaMdI nathI banI jato. sAvaMtra - mA-gina (I.) (indra) HTI - mAruti (a.). (Agamana, AvavuM) daMDaka prakaraNamAM kula covIsa dvAranuM vivaraNa karavAmAM AveluM che. te covIsa dvAra paikI eka dvAranuM nAma Agati che. teno artha karatAM lakhyuM che ke jevI rIte eka gatimAMthI jIva bIjI gatimAM jAya che. tevI ja rIte je te gatimAM kyA jIvo AvI zake te Agati kahevAya che. udAharaNa tarIke manuSyagatino jIva deva, nAraka ane tiryaMcamAM jai zake che. paraMtu manuSya yonimAM deva, nAraka ane paMceMdriya tiryaMca ja AvI zake che. ekeMdriya ke vikasendriya gatinA jIvo temAM AvI zakatA nathI. arthAta te jIvo manuSyabhava prApta karI zakatA nathI. Ama je gatinA jIvo je yonImAM utpanna thai zake tenI yogyatAne Agati kahelI che. AgaigaiviNNANa - AgatigativijJAna (na.) (bhUta-bhaviSyanA janmano nirNaya karavo te) AjanA loko jema kahe che ke mANasanI lekhana zailI parathI, tenI cAla uparathI te kevA svabhAvano haze tenuM anumAna thAya che. tevI ja rIte zAstromAM kahevuM che ke vyakti jAheramAM ke ekAMtamAM jevuM jIvana jIve che tenA parathI teno pUrvabhava ane parabhava nakkI thAya che. jo atyaMta mAyAvI hoya to pazayonimAMthI Avyo haze athavA te gatimAM javAno haze, jo krodhI haze to narakamAMthI Avyo haze ke pachI narakamAM javAno haze. A prakAranA jJAnane AgatigativijJAna kahevAmAM Ave che. mAtara - gAnAra (uM. 7). (musApharane utaravAnuM sthAna, dharmazALA, atithibhavana) mAmaitA - kAnta (tti.) (AgaMtuka, mahemAna, AvanAra) mAtAra - kAntiAra (I. sa.) (musApharane utaravAnuM sthAna, dharmazALA, atithibhavana) dharmagranthomAM saMsArane dharmazALA jevuM kaheluM che. jevI rIte kAmadhaMdhA arthe paradezamAM gayela musAphara te sthAnamAM jayAM sudhI dhaMdho kare tyAM sudhI koI dharmazALAmAM Azaro laIne rahe che. paraMtu tene potAnuM kAyamI ThekANuM nathI samajato. tevI ja rIte A saMsAra paNa dharmazALA che. jayAM sudhI karmonI khapata nathI thatI tyAM sudhI jajIve saMsAramAM rahevAnuM che. karmo khAlI thai jAya eTale tene choDIne potAnA mULasthAna mokSamAM javAnuM che. e vAtane yAda rAkhavI joie. paraMtu khATale moTI khoTa e paDI che ke dareka jIva A saMsArane potAnuM kAyamI saranAmuM mAnI beTho che. ane jANe have ahIMthI kyAreya javAnuM ja nathI evuM vartana karato hoya che. * mattA (). (dharmazALA, atithibhavana, musApharane utaravAnuM sthAna) AgaMtAradviya - AgantukAgArasthita (tri.) (dharmazALAdimAM utaranAra mahemAna, musAphara) Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAmaig (T) ya - gAmanu(.) (atithi, musAphara, kapaDAdino vahepAra karanAra vahepArI) AgacchamANa - Agacchat (tri.) (Avato) sAmAna - mAyAma (I.) (1, AvavuM, Agamana 2. prApti 3. utpatti 4, sUtra, siddhAMta 5. AptavacanathI thatuM jJAna 6, 9mAM pUrvathI laine 14mAM pUrva sudhI) ThANAMgajI sUtramAM lakhyuM che ke mAnavazvanA vimRtamarthanamAM:arthAtu AkhapuruSanA vacanathI utpanna thayela AtmasaMvedanArUpa jJAna te Agama che. ahiM AgaLa mAtra bodharUpa jJAnane Agama kahevAmAM nathI AvyuM. kiMtu AtmasaMvedanA anubhUtirUpa jJAnane Agama kaheluM che. mAtra jJAna satya ke asatya hoi zake che. paraMtu anubhUti kyAreya khoTI nathI hoi zakatI. Agamakusala - Agamakuzala (tri.) (AgamanipuNa, siddhAMtanA jJAtA) jeNe gurunI nizrAmAM rahIne Agamono suMdara abhyAsa karIne jJAna prApta karyuM hoya. jeNe vividha tIrthonI yAtrA karIne darzanane zuddha karyuM hoya. ane guvajJAnusAra cAritrajIvananuM pAlana karyuM hoya. tene zAstramAM gItArtha athavA AgamakuzaLa puruSa kahevAmAM AvelA che. AvA gItArtha sAdhune ekalA vicaravAnI zAstramAM chUTache. kAraNa ke zAstrano marma jANatA hovAthI teo sva ane para bannenuM hita karanArA hoya che. mAmA - mAmA (2) (1. AvavuM, Agamana 2. prApti 3. utpatti). icchita vastunI prApti tamane khUba ja AnaMda Ape che. jayAre apriya vastunI prApti tamane vihvaLa karI mUke che. tamane tene jovuM jarApaNa pasaMda nathI AvatuM. A vastu sAbita kare che ke jIvane sukha priya che ane duHkha apriya che. jo tamane potAne du:kha nathI gamatuM to jagatamAM jene jIvamAtra kahevAya zuM tenI viparIta tame AcaraNa karo cho. tyAre zuM temane AnaMda Avato haze? te jIva tamArA mAtA-pitA, bhAI, mitra, dumana ke pachI ekeMdriyathI laine paMceMdriya sudhInA koipaNa jIva hoi zake che. AgamaNagahiyaviNicchiya -- AgamanagahItavinizcaya (tri.) (AvavAno nirNaya jeNe karI lIdho che te) samAhi- mAmAmanaJha(). (dharmazALA, musApharakhAnuM, atithibhavana) ThANAMga sUtramAM AgamanagRhano artha karatAM lakhyuM che ke "je jagyAe bahArano koipaNa musAphara ke mahemAna AvIne vAsa kare, bese athavA visAmo kare tene AgamanagRha jANavuM. pachI te dharmazALA hoi zake che. sabhA hoi zake che, ke pachI koi paraba paNa AgamanagRha saMbhavI zake che.' sAmApaTTa - mAAmanAtha (pu.). (AvavAno mArga, eka sthAnethI bIjA sthAne jatAM rastAmAM Avato mAga) zAstramAM sAdhune vihAracArI kahelA che. sAdhu eka zaherathI bIjA zahera, eka gAmathI bIjA gAme padayAtrA karanArA hoya che. nizIthasUtranI cUrNimAM kahyuM che ke sarvathAprANAtipAtaviramaNa mahAvratanA dhAraka muni eka sthAnethI bIjA sthAne javA mATenA vacce AvatA mArgamAM jIvadayAnA pAlanamAM ekAgracittavALA hoya che. temAM tyAM sudhI kaheluM che ke vacce AvatA mArgamAM sAdhu potAnA upakaraNo paNa muke nahIM, kAraNa ke temAM ghaNA doSo rahelA che. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamaNAgamaNapavibhatti - AgamanAgamanapravibhakti (na.) (nATyavidhivizeSa) jemAM caMdrAdinuM Agamana-gamana darzAvavAmAM Ave tevA batrIsa prakAranA nATakamAMnuM sAtamuM nATaka eTale AgamanAgamanapravibhakti nATaka. mAnAmaiTTa - mAnati (a.) (AgamanyAya, siddhAMtamAM kahela AcAra) je sAdhu ke zrAvaka AgamamAM kahelA AcAra pramANe varte ke bole che. te sanmArgagAmI hovAnA kAraNe tenA phaLa mokSane prApta kare che. kiMtu je jIva AgamanItithI viparIta paNe svamati kalpanAe Acare che ke upadeza Ape che, tene zAstramAM dharmaloka ke nihnava kahelo che. AgamataMta - Agamatantra (tri.) (Agama parataMtra, AgamAnusAra vartanAra) sadAgrahI ane durAgrahInI zAstramAM bahu ja suMdara vyAkhyA karavAmAM AvI che. sadAgrahI te che je jIva Agamane parataMtra che, arthAtu zAstrAnusAra jIvana jIvanAro hoya che. te jIva jyAM zAstranI gati hoya tyAM mati lai janAro hoya che. jyAre durAgrahI jIva zAstranA apUrNa bodhanA kAraNe jyAM potAnI mati hoya tyAM jabarajastIthI zAstrono bodha karanAro hoya che. mAmA - mAmativa(ra) (Agamano paramArtha) SoDazaka graMthamAM yAkinImahattarAsUnu haribhadrasUri mahArAje AgamatattvanI carcA karatAM lakhyuM che ke mamatavaMta kuLa: pakSita sarvane arthAta viziSTa vivekane varelo paMDita jIva dharma ane adharmanA niyAmaka zAstrane sarva prayatna vaDe cakAse. ane tenI parIkSA karyA pachI tenA hArdane grahaNa karIne tadanusAra varte. mAmafpha- sAma9i(at) (AptavacanarUpa dRSTi, zAstradRSTi) pazu ane manuSyone cAmaDAnI AMkho hovAthI te carmacakSu kahevAya che. jyAre zAstronA abhyAsanA kAraNe jemanI vivekarUpI daSTi viziSTa rIte khUlI che tevA sAdhune jJAnasAra graMthanI aMdara mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje zAstracakSuvALA kahelA che. teo janme bhale manuSya hoya paraMtu sAmAnya vyaktinI paristhitine mUlavavAnI ane zAstradRSTivALA zramaNanI paristhitine mUlavavAnI prakriyAmAM bahu ja moTo taphAvata hoya che. sAmAnya vyakti TuMkI dRSTie vastusvarUpane jANe che. jyAre sAdhu dIrghadRSTA hovAthI tenA sAcA svarUpane oLakhI zake che. AgamadihidiTThasuNNAyamagga - AgamadRSTidRSTasujJAtamArga (puM.) (AgamadaSTie jovAthI sArI rIte jANelo che sanmArga jeNe) AgamaparataMta - Agamaparatantra (tri.) (Agamane parAdhIna, zAstrane AdhIna) kriyAonuM pAlana bhavya jIva paNa kare che ane abhivya jIva paNa kare che. chatAM bannenA phaLamAM taphAvata hoya che. eka ArAdhanA karIne mokSa prApta kare che. jyAre bIjo te ja ArAdhanA karIne mAtra svarganA sukho ja meLavI zake che. to AvuM zA mATe paMcavastaka granthamAM AnuM samAdhAna ApatA kahyuM che ke, bhavya jIva ArAdhanAmAM je prayatna kare che temAM mULa kAraNa zraddhApUrvakanI AgamaparataMtratA che. arthAt tenI ArAdhanA AgamAnusArI ane zraddhApUrvakanI hoya che. jyAre abhavyamAM zAstrAnusAra to hoya che. paraMtu zraddhAno abhAva hoya che. 248 - Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agamapaha - Agamapatha (puM.) (1. zAstramArga, jJAnamArga 2. lAbhamArga) Agamabaliya - Agamabalika (puM.) (Agamono sAro jANakAra, kevalI vagere) AgamamalArahiyaya - AgamamalArahadaya (puM.) (AgamanA artho samajavAmAM asamartha, maMdabuddha) zAstrone bhaNavA e alaga che. ane zAstronA paramArthone jANavA e eka alaga bAbata che. evuM jarUrI nathI ke graMthonA abhyAsa karavA mAtrathI tame jJAnI thai gayA. zAstro bhaNavAthI tame paMDitato thai jAo cho. paraMtu jJAnI thavA mATe to AgamanA hRdayane, tenA bhAvane sArI rIte bhAvavo paDe che. je jIva mAtra uparachallA zAstrano abhyAsa karelo che tevA jIvane sammatitarka graMthamAM AgamamalArahadaya kahelA che. arthAta tevA jIva AgamanA aidaMparyane jANavAmAM asamartha evA maMdabuddhi hoya che. AgamamANa - Agamayat (tri.) (1, Avato 2. prApta karAvato) mAnanIya mAmittajanIti (a.). (laukika ane lokottara nyAya, zAstravyavahAra ane lokavyavahAra nyAya) paMcAzaka graMthamAM kahyuM che ke "jinapratiSThA Adi prasaMgomAM jema jinazAstranuM AlaMbana levAnuM hoya tema jinadharmanA virodhI evA dharmabAhya lokono paNa Azraya karavo joie. kAraNa ke temane sAcavavAthI jo teo khuza thaine paramAtmAne namana karaze, to temanuM jaine bAkInA bIjA jIvo paNa jinadharmanI prazaMsA ane svIkRtI karaze.' AjanA tamAma saMgho ane zrAvakoe A vAtano gaMbhIratAthI vicAra karavA jevo che. sAmavayA - mAmatavana (.) (Agamavacana, Aptavacana) SoDazaka graMthamAM haribhadrasUri mahArAja lakhe che ke "Agamavacana hRdayamAM pariNata thaye chate jIvano bhAva vizuddha thAya che. tathA bhAvazuddha thavAthI tenI kriyApaNa atyaMta vizuddha thAya che. Ama kriyAmaLa ane bhAvamaLanA kSaya thavAthI jIva mATe A jagatamAM koi ja vastu durlabha nathI. tene jagatanI sarvotkRSTa tIrthaMkara padavI ane mokSanI samRddhi prApta thai zake che. maHIHvayApagi - mAnavavanapariti (a.) (Agama vacanano pariNAma) sadu ke asaddano sAco bodha kyAre thai zake che? jyAre hRdayamAM Agamavacana khUba ja sArI rIte pariNata thayuM haze tyAre ja. tamArA hRdayamAM jinavacane sthAna jamAveluM haze to tame kyAreya khoTA nirNayo nahIM lo, ane jo khoTo nirNaya levAya to samajavuM ke haju sudhI joie evo AgamonA paramArthano bodha nathI thayo. SoDazakamAM kaheluM che ke AgamavacanapariNati saMsArarUpI rogane maTADavA mATe nirdoSa auSadha jevuM che. tathA jeTalI paNa sakriyA che tenuM mULa kAraNa A samyagbodha ja che. AgamavavahAra - AgamavyavahAra (pu.) (nava pUrvathI caudapUrva sudhInA jJAtA tathA kevalIno vyavahAra, prAyazcitta dAnAdi vidhi) Agama vyavahAra zAstramAM be prakAre kahelA che. pratyakSa ane parokSa. temAM iMdriya ane avadhi, mana:paryava ane kevalajJAna dvArA jeno vyavahAra karavAmAM Ave te pratyakSa AgamavyavahAra kahevAya che. tathA navathI caudapUrvadhara puruSo je vyavahAra kare che te parokSa AgamavyavahAra kahevAya che. mATHvavahari (1) - YTma vyavahArina (I.) (pratyakSajJAnI, nava pUrvathI laIne kevalajJAnI sudhInA jIva) 249 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeone dareka vastunuM pratyakSajJAna che tevA jIvane zAstramAM AgamavyavahArI kahelA che. vyavahArasUtramAM AgamavyavahArInA kula cha prakAra batAvavAmAM AvelA che. 1. kevalI, 2. mana:paryavajJAnI, 3. avadhijJAnI, 4. caudapUrvI, 5. dasapUrva ane 6. navapUrvI. A cha prakAranA jJAnI puruSomAM prathama traNa AtmapratyakSa jJAnI hoya che. ane bAkInA traNa zAstrapratyakSa jJAnI hoya che. mAnalihi- gAmafdha (pu.) (zAstrIya vidhAna, AgamanyAya) zrAvaka jIvana ane sAdhu jIvanamAM ArAdhanA karavAnA aneka mAge che. te dareka mAgathI ArAdhanA karIne jIva karmono kSaya karI zake che. koi tapa karIne, koi cAritrapAlana karIne, koi bhakti karIne to koi tIrthayAtrA karIne, paraMtu A badhAnI vacce eka taTastha sAmyatA che. jenuM pAlana niyamA dezaviratidhara zrAvake ane sarvaviratidhara sAdhue paNa karavAnuM che. te che AgamanyAye anuSThAnonuM AcaraNa. tame je paNa ArAdhanA karo cho te badhI ja zAstramAnya ane siddhAMtAnusArI hovI joie. anyathA te mAtra kAyakleza karanArI ja bane che. AgamavimaMsa - Agamavimarza (puM.) (zAstraciMtana, AgamanI bhAvanA) karmothI baMdhAyelA saMsArI jIvanuM jJAna sImita che, tenI zakti sImita che. AthI te svamati kalpanAe koipaNa kArya karavA jAya to tene niSphaLatAno paNa sAmano karI zakavo paDe che. paraMtu jo e ja vyakti sarvajJakathita AgamonuM ciMtana karIne temAM batAvela mArge cAle che. to tenA pratyeka anuSThAna saphaLa thAya che. AthI ja ekAMte karmanirjarAnA arthI sAdhu pratyeka kriyA zAstroktino vimarza karyA bAda ja kare che. mArAmafavor - MAma saMpanna (I.) (viziSTa kRtadhara) AtmazuddhirUpI kAryamAM jJAna e pradhAna kAraNa mAnavAmAM AvyuM che. anya sankriyAothI Atmazuddhi alpa ke vadhu pramANamAM saMbhavI zake che. jyAre jJAnathI sarvotkRSTa Atmazuddhi thAya che. kAraNa ke jJAna tamane kyAreya geramArge nathI doratuM. te tamane satyanuM jJAna ane bhAna banne karAve che. AthI ja zAstrAdeza che ke samasta caturvidha saMghe je kALamAM je viziSTa zratadhara puruSa hoya temanA AcaraNane ane temanA upadezane anusaravuM. Agamasajjoga - Agamasadyoga (puM.) (zAstrAnusAra vyApAra, AgamaciMtana pUrvakanI kriyA) jIva anAdikALathI saMsAramAM bhaTakI rahyo che temAM jIvane vaLagelA rAga-dveSa kAraNa che. SoDazaka graMthamAM tene maLarUpe ullekha karAyo che. temAM kahevuM che ke jyAM sudhI rAgAdi maLa jIvane lAgelA che tyAM sudhI te saMsArathI kemeya karIne nIkaLI zakato nathI. tenAthI chUTA paDavAno upAya batAvatAM kahyuM che ke zAstrAnusAranI ArAdhanAthI jIvanA rAgAdi maLano nAza thAya che. sankriyAthI cittanI zuddhi ane zubha bhAvonI puSTi thAya che. ane jenA kAraNe jIvano rAgAdi maLa vigama thAya che. (AgamazAstra, zrutajJAna) Agamasiddha - Agamasiddha (pu.) (1. viziSTa zratadhara 2. siddhano eka bheda) mAmasuddha - mAyAmazuddhi (ni.) (Agama sUtrAnusAra nirdoSa, zAsadRSTie zuddha) svAdhyAyanA kula pAMca prakAra Ave che temAM eka prakAra anuprekSAno che. anuprekSAno artha thAya che ciMtana, tame je vastu bhaNyA hova. je vAta guru bhagavaMtanA mukhe sAMbhaLI hoya. tene pachIthI ekAMtamAM viziSTa ciMtana karavuM te anuprekSA nAmano eka - 250 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya che. te ciMtana kevI rIte karavuM teno paNa vidhi batAvelo che. tame jenuM ciMtana karo te AgamAnusAra hovuM joie. arthAt zAstramAM kahelI pUrvApara vAtono vicAra karIne, gurubhagavaMtanI pAse teno khulAso meLavIne pachI zAstradaSTie ciMtana thAya te zuddha ciMtana che. AvuM Agamazuddha ciMtana sva ane para ema bannenuM hita karanAra bane che. AgamAbhAsa - AgamA''bhAsa (puM.) (mithyAzAstra, AHvacanarahita prApta thayela jJAna, viparIta jJAna) je vastu je svarUpe rahelI hoya tene yathAvasthita jANanAra puruSane AptapuruSa kahelA che, ane tevA AptapuruSe kahelA zAstrane Agama kahevAya che. jayAre saMpUrNa jJAnane nahIM pAmelA ane rAgAdiyukta puruSa je kathana kare tene anApravacana ke AgAmAbhAsa kahevAmAM Ave che. maifmara - mamarja(u.) (1. zAstra dvArA pratipAdita, zAstrIya 2. zAstrokta vastune mAnanAra) * mAmata (ri) (1. vidita, jJAta 2. bhaNela 3. grahaNa karela 4. prApta karela) mAmirara (ta) - mASyita (ri.) (bhaviSyamAM AvanAra, bhaviSyakAlIna) kevalI bhagavaMta jema anaMtA bhUtakALane joi zake che. tema AvanArA anaMtA bhaviSya kALane paNa joi zake che. AthI ja to teo kahI gayA che ke tame tamArA bhUtakALane to nathI badalI zakatAM. paraMtu tamArA AvanArA bhaviSyakALane to cokkasa badalI ja zako cho. bhUtakALa tamArA hAthamAMthI sarakI gayo che. jyAre bhaviSyanuM nirmANa tame pote karI zako cho. tamArI AjanI pravRtti tamArA AvatIkAlanuM nirmANa kare che. mALa (ma) me - mAga (D) tya( vya.) (1. AvIne 2. jANIne 3. pAmIne) mAlvi - mAmayitavya (8) (bhaviSyakAlIna jJAnane yogya) mAsi(ta) - cihna (ra) (bhaviSyamAM AvanAra, bhaviSyakAlIna) mAsika - samiti (7). (kalyANakArI bhaviSya, eka bhava karIne jeno mokSa nizcita che te) dareka jIva evuM ja icche che ke mAruM bhaviSya sAruM hoya. huM bhaviSyamAM khUba ja sukha prApta karuM. paNa te sukha prApta karavA mATe jIve tevo puruSArtha karavo paDe, tevA zubhakarmono baMdha karavo paDe jethI tenuM bhaviSya kalyANakArI bane. zAstramAM evA dasa lakSaNa batAvyA che jenA kAraNe jIva zubhakarmono baMdha kare che. ane jenA pratApe jIva kalyANakArI bhaviSyanI prApti kare che. 1. anidAna 2. 3. yogavAhitA 4, kSamA 5. jiteMdriyatA 6. amAyAvIpaNu 7, bAhyabhAvothI rahita 8, zuddhazramaNapaNu 9. pravacanavatsalatA ane 10 pravacanaprabhAvanA. A dasa kAraNoe jIva kalyANakArI bhaviSyanuM nirmANa karI zake che. samaya - sAta (ra) (1. Avela 2. pAmela 3. utpanna thayela) eka jagyAe khUba majhAnuM vAkya vAMcyuM hatuM. pApanA udaye AvatA dukhane majhAthI veThavuM ane puNyathI maLatA sukhano tyAga karavAnI icchA te sAcA sukhane pAmavAno upAya che. sukha maLe che to mANasa tene ghInI jema saDasaDATa pIvA maMDe che. eTale ke 251 - Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ majhAthI sukhane mANe che. paraMtu dukha AvatAM ja bebAkaLo banI jAya che. je dukhamAM dukhI ane sukhamAM sukhI thAya che. te kyAreya sAcA sukhane pAmI zakato nathI. paNa dukhamAM paNa AnaMdathI jIvavAnI kaLA jene AvaDI jAya te sAcA sukhathI jhAjho dUra nathI hoto. mAthaidha - mAtAtha(.) (jemAM sugaMdha utpanna thai che te) sAyapaUT - sAtiprajJa (ka.) (jene jJAna prApta thayuM che te) sutrakatAMga AgamamAM AgataprajJAno artha karatAM lakhyuM che ke "jene kartavya ane akartavyano viveka prApta thayo che. tevo jIva AgataprajJa che. mAtra jJAna thavAthI jIva AgataprajJa nathI thato. paraMtu jJAna prApta thayA bAda avasare sArAsArano viveka karIne pAMca samiti ane traNa guptinuM pAlana karavAthI AgataprajJa thavAya che." gAyaguin - gAtAra (a.). (jene sArAsArano viveka prApta thayo che te) AgayapaNhayA - AgataprazravA (strI.) (putrasnehanA kAraNe jenA stanamAM dUdhanI vRddhi thai che te) samavasaraNamAM siMhAsana para birAjamAna paramAtmA mahAvIra devane joine ativatsalatAnA kAraNe devAnaMdAnA stanamAMthI dUdha jharavA lAgyuM. A dazya joine gautamasvAmIe prazna karyo prabhu ! AvuM kema? tyAre paramAtmAe ghaTasphoTa karatAM kahyuM ke gautama A to mArI mAtA che ane huM teno saMtAna chuM. trizalAdevI to mArI bIjI mAtA che. paNa pahelI mAtA to A devAnaMdA che. tyArabAda bhagavAne hariNInaigamiSI dvArA garbhApahAranI ghaTanA sabhAnI madhyamAM varNavIne samAdhAna ApyuM. mAyimama- mAtA (vi.) (jane bhramaNA utpanna thai che te). jJAnasAranI aMdara mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje kahyuM che ke "huM ane mArInI bhramaNAe AkhA jagatane AMdhaLuM karI nAMkhyuM che. jenA kAraNe koine sAcA jagatanI oLakhANa ja nathI thatI. ane A huM mAnI lhAyamAM jIva koleTAnA kIDAnI jema bhramaNAonA jALA vIMTALato ja jAya che. vIMTALato ja jAya che. jenA pratApe tedurgatirUpI mRtyune satata pAmato rahe che. je divase A huM ane mAruMnI jALAmAMthI jIva bahAra nIkaLe che. tyAre tene satyanI pratIti thAya che. ane mokSane prApta kare che. Agayasamaya - Agatasamaya (tri.) (jeno samaya najIkamAM AvI gayo che te) mAra - mAra (I.) (1. sonA-rUpAnI khANa 2. mIThAnI khANa) khANa bAhya ane atyaMtara ema be prakAre hoya che. jemAMthI sonuM, rUpu, jasata, tAMbu vagere prApta thAya te bAhya khANa che. tathA anaMta jJAna, darzana, cAritra, udAratA, samatA vagere guNo jemAM rahelA che te AtmA atyaMtara khANa che. bAhya khANomAMthI prApta thayelA sonAthI jIvane alpakAlIna sukhanI prApti thAya che. je tenA AyuSya sudhI ja sukhano anubhava karAvanAra hoya che. jayAre jeoe AMtarIka guNone prApta karyA che tevA paramAtmArUpI guNonI khANathI jIva kyAreya nAza na pAmanAra ane cirakAlIna AnaMdanI prApti kare che. AgaraNivesa - Akaraniveza (puM.) (jyAM khANo AvelI che te sthAna) 252 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TRo - mAru (strI) (luhAranuM zekavA-mUMjavAnuM pAtra) mArapa - maznara (a.) (svarNAdi utpattinA sthAne Avela vRkSAdithI gahana sthAne Avela vasativizeSa) sAmutti - mArjaramujI (it) (snigdhatA, AdratA) zAstramAM kahevAyeluM che ke "lobha e sarvapAponuM udbhava sthAna che." tame mAyA karo cho. krodha karo cho ke pachI ahaMkAra karo cho. te badhAnA mULamAM to A lobha ja rahelo hoya che. tamane suMvALuM suvALuM khAvAnuM mana thAya che. suMvALuM paheravAnuM mana thAya che ke pachI snigdha sparza game che temAM paNa lobha kaSAya ja beThelo che. jenA pratApe anya kSAdi sparza pratye tamane aprIti upajAvaDAve che. ane azubha karmano baMdha karAve che. Aar (7) - mAra (u.) (1, suMdara AkAravALo 2, khANano mAlika) mArisa - mA (I.) (1. grahaNa karavuM 2. AkarSaNa 3. punaH grahaNa karavuM 4. cAritranI prApti) AkAza pradezamAM asaMkhya karmayugalo rahelA hoya che. ane te badhA ja ajIva che. AthI e vAta nakkI thAya che ke karmapudgalo svayaM kAMI AtmAne AvIne nathI coTatA. paraMtu jIva pote ja mana-vacana ane kAyAnA zubhAzubha prayatno dvArA potAnAmAM eka evuM AkarSaNa utpanna kare che ke jenAthI AkarSAine kamarajakaNo AtmA upara AvIne coTe che. jema lokhaMDa pote kAMi lohacumbaka pAse nathI jatuM, paraMtu lohacumbakamAM rahelI cumbakIya zaktivALA parisaramAM praveza thatAM ja jIva tenA tarapha AkarSAine coMTI jAya che. basa tevI ja rIte A karmonuM nirmANa paNa jIve svayaM kareluM che. jyAre jIvano A karmagrahaNa karanAra cumbakIya zaktino nAza thAya che, tyAre te siddha zabdathI udbodhita thAya che. mAriyana - mArSi (4. tri) (1, lohacumbaka 2, AkarSaNa karanAra) bAhya ane atyaMtara ema be prakAre AkarSaNa hoya che. bAhya rUpa, raMga, AkAra dekhIne mana AkarSita thAya te bAhya AkarSaNa che. Ajano mAnava jAta jAtanI phezano, karatabo, nakharA karIne bIjAne potAnI tarapha AkarSita kare che. A badhAthI loko tamArA tarapha amuka jUja loko ja AkarSita thaze. kadAca banI zake ke tame jIvo cho tyAM sudhI ja teo tamArI noMdha leze. paraMtu jo tame pakAra, udAratA, saumyatA, sahAyakatA vagere atyaMta guNo khIlavazo to tenA dvArA tamArA paricayamAM rahelA ke nahIM rahelA paNa tamArA tarapha AkarSita thaze. ane tenA dvArA tamArI gerahAjarImAM paNa teo tamane yAda karaze. mAlir - DAir (7) (1. kheMcavuM, AkarSita karavuM 2. preravuM) mAtrA - rAsnA (2) (adhyavasAya, vicAra, manomaMthana). maharSi pataMjalie yoganI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "icchAno nirodha karavo te yoga che." arthAtu tamArA mananI icchAone ke vicArone rokavAthI yoganI prApti thAya che. jyAre te ja vyAkhyAmAM vizeSatA karatAM mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje lakhyuM ke mAtra icchAnirodha yoga nathI. paraMtu azubha icchAomAMthI nivRtti ane zubha icchAomAM pravRtti te yoga bane che. sArI icchAo to bhAvavA jevI che. te sAcA yoganI prAptimAM sahAyaka bane che. 253 - Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agaliya - Agalita (tri.) (nivArela, aTakAvela, pAchuM vALela). mA8i - mA+I8(re.) (glAna, rogI) maDhi- mADha(ki.). (1. prabaLa, duHsAdhya 2. apavAda, viziSTa kAraNa 3. atyaMta gADha) zAstrIya vidhAna che ke varSa daramiyAna zramaNe ATha mahinA eka sthAne kAraNa vinA sthiravAsa na karavo. paraMtu comAsAnA cAra mahinA eka ja sthAne rahIne saMyamanI ArAdhanA karavI. comAsAmAM vihAra karavAthI jinAjJA khaMDana karavAnuM pApa lAge che. ane tenA mATe prAyazcitta levuM paDe. A vAta utsargamArgane AzrayIne kahelI che. paraMtu cheda graMtha vageremAM kahevuM che ke keTalAka khAsa viziSTa kAraNo upasthita thaye chate sAdhue cAlu comAse ke varasate varasAde paNa vihAra karavo paDe to karI zake. jevA ke dukALa, jinadharma draSIono bhaya, rAjabhaya, cAritravirAdhanA vagere AgADha kAraNoe AtmA ane saMyamanI rakSArthe cAlu comAse paNa temane vihAra karavAnI jinAjJA che. gAhanona - mahiyA (4) (yogavizeSa, gaNiyoga) jevI rIte navakAra vagere sUtra bhaNavA mATenI chUTa levA mATe upadhAna tapanuM zAstrIya vidhAna che. tevI ja rIte sAdhu bhagavaMtane Agamono abhyAsa karavA mATe te te AgamanA joga karavA paDatA hoya che. je te Agama bhaNavA mATe nizcita divasa sudhI tapa, kriyA, sAdhanA karavI paDatI hoya che. te pUrNa karyA pachI ja teo Agama sUtrane bhaNavAnA hakadAra gaNAya che. A jogomAM keTalAka joga AgADha ane keTalAka aNAgADha hoya che. arthAt je aNAgADha joga hoya temAMthI kAraNavizeSa upasthita thaye chate pAchA bahAra nIkaLI zake che. jyAre bhagavatI vagere AgADha sUtronA jogamAM praveza karyA pachI game tevI vikaTa paristhiti Ave to paNa te pUrNa karyA vinA bahAra nIkaLI zakAtuM nathI. mApana - mADha(). (Agama, zAstra) eka enjinIyara evo che jeNe hajI hamaNAM ja navI navI DIgrI lIdhI che. ane eka enjinIyara evo che. jene DIgrI lIdhe varSo . thayA che. ane teNe aneka jagyAe kAma karIne khAso evo anubhava prApta karyo che. sAcuM kahejo A bannemAM tame vadhAre mArka kone Apazo athavA vadhAre bharoso konA para karazo je anubhavI che tenA upara ja ne basa e ja thiyarI zAstrano mAtra abhyAsa karela jIva ane zAstrAbhyAsa sAthe jeNe potAnI buddhine paNa tadanusAra keLavI che tevA gItArtha jIva mATe lAgu paDe che. dareka jaTila praznono jeTalo sAro mArga zAstrabhAvita mativALo sAdhu kADhI zakaze. teTalo sAro mArga mAtra zAstrAbhyAsI sAdhu nahIM kADhI zake. AgADhapaNha - AgADhaprazna (puM.) (atyaMta durbhedaprazna, jali prazna) AgADhapariyAvaNa - AgADhaparitApana (na.) (atyaMta pIDA utpanna karanAra tApa) AgADhamusAvAi (n) - AgADhamRSAvAdin (tri.) (atyaMta mRSAvAdI, asatya bolanAra). vyavahArasUtramAM AgADhamRSAvAdIno artha karatAM lakhyuM che ke je sAdhu ke sAdhvI kula, gaNa ke saMghanuM kArya upasthita thaye chate, vicArIne ke vicAryA vinA rAgadveSa ane ajJAnathI asatyanuM uccAraNa kare te AgADhamRSAvAdI che.' 2540 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aviyana - AhavAna (ja.). (karkaza vacana, kaThora vacana) yogazAstramAM kaheluM che ke "jene sAMbhaLavAthI bIjAne apritI utpanna thAya tevA karkaza vacanano sajjana puruSe tyAga karavo joie." kema ke te jIvane tamArA kaThora vacanathI kadAca tame na gamo te ekavAra cAle. paraMtu jo tene parama AdaraNIya jinadharma pratye paNa apritI thaI jAya te na ja cAle. tenA mokSamArganA nAzamAM tamAruM kaThora vacana pradhAna kAraNa bane che. AthI te to mithyAtvI to bane ja che, sAthe sAthe tame paNa azubhakarmone baMdha karanArA thAo cho. mAhasuva - mAWWkRta (ja.) (zrutano eka bheda) AgADhA''gADhakAraNa - AgADhA''gADhakAraNa (na.) (tathAvidha prayojanavizeSa,atyaMta gADha kAraNa) Ami () - mAmina (ra.) (Agantuka, bhaviSyakAlIna). AgAmipaha - AgAmipatha (puM.) (bhaviSyakALamAM maLanAra vastuno mArga vivekI puruSa te che je koipaNa kAryano prAraMbha karatAM pahelA vicArI le ke huM je mArge jaI rahyo chuM. te mArge mArA kAryanI siddhi thaze ke nahIM? jo vicAra karatAM khabara paDe ke te mArgakhoTo che, to lAMbo vicAra karyA vinA teno turaMta tyAga kare che. bhaviSyakALamAM maLanAra vastu sudhI tame pahoMcI zakazo ke nahIM te vAta tame pasaMda karelo mArga nakkI kare che. jo mArga sAco haze to tame prAptavya vastu meLavIne ja rahezo. AgAmiya - AkAmika (tri.) (anicchita, apekSArahita) jinezvara bhagavaMte kahyuM che ke "sukha ke dukha koi vastumAM nathI rahyuM. te to tamArA zarIranI aMdara beThelA AtmAmAM raheluM che. vastunI tAkAta nathI ke te tamane sukhI karI zake ke dukhI, icchita vastu joine tamane AnaMda thAya che. kAraNa ke temAM tamArI apekSA baMdhAyelI che. jethI tamane evuM thAya che ke A vastunA kAraNe mane sukha maLyuM. tathA anicchita vastu che ane je duHkhanI lAgaNI thAya che, te paNa tamArA AtmabhUmimAM utpanna thayela anubhUti che. bAkI jaDane to potAnAmAM ja saMvedanA nathI to te bIjAmAM zuM lAgaNI utpanna karAvI zakavAno." * mawifma (ra.). (gAmarahita, zahera vagaranuM) mAPIR - mA##3 (I.) (1. AkRti, AkAra 2. bheda, prakAra 3. svarUpa 4. apavAda, chUTa 5. vizeSa lakSaNa) jaina pAribhASika zabda tarIke AgArano artha apavAda karavAmAM Avelo che. A apavAdo kAyotsargamAM ane navakArazI, porasI, upavAsa vagere koi paccakhkhANa karyuM hoya temAM ApavAmAM AvelA hoya che. guruvaMdana bhASya ane paccakhkhANa bhASyamAM AnuM vistRta svarUpa batAvavAmAM AveluM che. AgAragovaNA - AkAragopanA (strI.) (bahotera kalAnI aMtargata eka kalAno bheda) AgAracarittadhamma - AgAracaritradharma (puM.) (gRhastha dharma, cAritrano eka bheda) 255 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgAra zabdano artha thAya che ghara. jeNe AjIvana gharano tyAga karyo hoya tene aNagAra kahevAya che. paraMtu sarvavirati cAritrano svIkAra karyA vinA traNa guNavrata, cAra zikSA vrata ane bAra zrAvaka vratonuM pAlana karavuM tene AkAracAritra dharma kahevAya che. ane je jIva AgAracAritra dharmanuM pAlana kare che tene zrAvaka kahevAya che. AgArabhAva - AkArabhAva (puM.) (AkRtirUpa paryAya, vastunuM svarUpavizeSa) AgArabhAvapaDoyAra - AkArabhAvapratyavatAra (pu.) (AkAranA paryAyano AvirbhAva karavo, vastunuM svarUpavizeSa) AgAragalakkhaNa - AkAralakSaNa (na.) (lakSaNavizeSa, svarUpavizeSa) jevI rIte Ayurveda zAstra che. jyotiSa zAstra che. tevI ja rIte sAmudrika nAmanuM paNa eka zAstra Ave che. A zAstramAM strI ane puruSanA zarIranA lakSaNonI carcA karavAmAM AvelI che. temanA te te lakSaNonA jANakAra puruSa strI-puruSanA bAhyalakSaNo joine temanA bhUta-bhAvInuM kathana karI zake che. jema tIrthaMkara vagere uttama puruSanA zarIra upara dhajA, kaLaza, cakra vagere cihno aMkita hoya che. tevI ja rIte madhyama ane adhama puruSanI AkRti paNa temanA svabhAvanuM kathana karatI hoya che. AgAravigAra - AkAravikAra (puM.) (AkRtino vikAra, zarIranA hAvabhAva) manuSyanA bAhya lakSaNo tenA manogata bhAvonI sAkSI pUratAM hoya che. jema koi vastu ke kathana Adi tamane pasaMda Avaze to tamArA mukha para hAsya phelAze. tame zabda dvArA abhivyakti karazo. athavA tALI, hAthanI thapATa vagere hAvabhAva dvArA tene jAhera karo cho. temaja tamane aNagamatI vAta ke vastu haze to tarata ja tamAruM moDhuM bagaDI jaze. tame tyAMthI ubhA thaIne jatA rahezo ke bIjA AgaLa zabdo dvArA potAnI asahamati jAhera karazo. zAstra kahe che ke A badhuM ja tamArA jIvanamAM rahela gaMbhIratAno abhAva sUcave che. gaMbhIra puruSa te che je sArI ke narasI paristhitimAM samabhAvapaNe varte. mArasuddhi - mA#iraddhi (wit) (zuddhino eka bheda) dharmasaMgrahamAM kahevuM che ke koie ghara para kanjo jamAvI lIdho hoya to rAjA vagere pAse phariyAda karIne balAbhi prayogathI gharanI zuddhi karAya che. dharmArAdhanA karavA mATe grahaNa karavAmAM AvatA paccakhANone zuddha karavA temAM ApavAmAM AvatA apavAdothI paccakhANanI zuddhi thAya che. tathA zarIrano koI bhAga ke samudAyamAM koI zithilAcArI vagere hoya to tene sthAnethI chUTo karIne zarIra ane gacchanI zuddhi karAya che. Ama AvI traNa prakAranI zuddhi zAstramAM kahevAmAM AvelI che. mArica - mAru (jhi). (AkRti jANavAmAM kuzaLa, sAmudrika zAstrano jANakAra) * sAtti (.). (1. bolAvela 2. tyajela, dUra karela) * Imrija (7) (1. vRkSAdinA lAkaDAmAMthI baneluM ghara 2. cAritrasAmAyikano eka bheda) vizeSAvazyaka bhASyamAM AgArika ane aNAgArika ema be prakAranA gharanuM kathana karavAmAM AveluM che. je ghara vRkSAdinA lAkaDAmAMthI banelA hoya te AgArika gharo che. tathA te sivAyanA iMTa, pattharAdimAMthI banela gharo aNAgArika kahevAya che. AjanA samayamAM to bahulatayA aNAgArika gharo ja jovA maLe che. paraMtu jayAM bhUkaMpabahula sthAna che tevA jApAna vagere sthAnomAM Aje paNa loko lAkaDAnA makAnomAM vasavAnuM pasaMda kare che. 2pa60 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA+R% - mArya (matra.) (bolAvIne) sAWtra - mtra (pu.) (1. udIraNAnuM aparanA 2. samAna pradezamAM rahevuM 3. samabhAvamAM rahevuM). karmonI jema baMdha, udaya ane sattA eka avasthA che tevI ja rIte udIraNA paNa eka avasthA ja che. sattAmAM paDelA bIjA karmonI sthitine AtmapuruSArtha vaDe balAtkAre kheMcIne udayamAM lAvIne teno kSaya karavo tene udIraNA kahevAmAM Ave che. jeno pUrvAcAryo AgAla AvA apanAma vaDe paNa ullekha kare che. #aa (. ) (1. AkAza, cha dravyomAMnuM eka ra. prakAza) navatattvamAM kaheluM che ke jagatu padravyAtmaka che. te cha dravya sivAyanuM sAtamuM koI ja dravya nathI. ane te dareka dravyonA guNa ane paryAya hoya che. A cha dravya aMtargata AkAza nAmanuM dravya che. jene bAkInA pAMceya dravyonuM AdhArabhUta kaheluM che. kAraNa ke AkAzano artha thAya che avakAza-jagyA ane sthAna ApavAnuM kArya AkAzanuM che. AthI AkAza dravya te kSetra che ane bAkInA pAMca temAM rahenArA kSetrI che. tathA A AkAza dravya loka ane aloka ema banne sthAne vyApIne raheluM che. mAW - praznA (ki.) (AkAzamAM gamana karanAra pakSI vagere) HIRI - mAmA (stra) (AkAzagAminI vidyA, vidyAvizeSa) vidyAprajJapti AgamanI aMdara ghaNI badhI vidyAnuM kathana karavAmAM AveluM hatuM. paraMtu kALa prabhAve ghaNA badhA pATha temAMthI vilupta thai gayA. maLatA pAThone anusAra temAM kevA kevA prakAranI vidyAo hatI tenuM svarUpa jANavA maLe che. te AgamamAM AkAzamminI vidyAnI vAta Ave che. jenA pAThanuM uccAraNa karavAthI vyakti AkAzamAM uDI zake. jevI rIte Aje ApaNe havAmAM uDatA pleno joi zakIe chIe. AkAzamAM uDatAM pakSIo joie chIe. evI ja rIte te vidyAnA prabhAvathI teno sAdhaka vagara sAdhane havAmAM uDI zake ane eka sthAnethI bIjA sthAne svecchAe Ava-jA karI zake. ane zAstramAM vajasvAmI, pAdaliptasUri vagere ghaNA dRSTAMto paNa maLe che. pAsa(1) - sAmina (9) (AkAzamAM gamana karAnAra, pakSI vagere) AgAsasthikAya - AkAzAstikAya (.) (AkAza pradezano samUha, dravyavizeSa) zAstramAM astikAyano artha karelo che pradezono samUha. eTale asaMkhya ke anaMta saMkhyAtmaka je pradezo che te badhAnuM samUharUpe astitva te astikAya kahevAya che. lokAloka vyApI ane arUpI evA AkAza pradezanA samUhano jaththo te AkAzAstikAya nAmaka dravya kahevAya che. AgAsatthikAyadesa - AkAzAstikAyadeza (paM.) (AkAza pradezano eka bhAga) jo ke AkAza dravya samasta loka ane alokane vyApIne raheluM che. AthI tene juduM pADavuM azakya che. AthI buddhinI kalpanAe tenA eka piMDarUpa bhAgamAMthI judo bhAga kalpavo te deza kahevAya che tathA te ja dezathI avibhAjya aMgarUpe rahela piMDane pradeza kahevAmAM Ave che. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgAsatthikAyapaesa - AkAzAstikAyapradeza (puM.) (AkAzAstikAyano nirvibhAgI aMza, AkAza pradezanuM avibhAjya aMga) AgAsathiggala - AkAzathiggala (na.) (megharahita AkAzapradeza, meghathI tyajAyela thIgaDAM jevo zyAma AkAza pradeza) prajJApanA satramAM gautamasvAmIe prazna karyo che ke he prabhu AkAzAstikAyanA pradezo kone kone sparzIne rahelA che teno javAba ApatAM kahyuM che ke "dharmAstikAya, adharmAstikAya sUkSma jIvo ane kevalI mughAta karI rahelA trasa jIvone AkAza pradezo saMpUrNapaNe vyApIne rahelA che.' agAsapaidriya - AkAzapratiSThita (tri.) (AkAzamAM rahela, AkAzasthita) lokaprakAza graMthamAM caudarAjaloka pramANa lokanI ane tenI aMdara rahelA rUpI ane arUpI dareka prakAranA padArthonI carcA karavAmAM AvelI che. temAM dharmAstikAyAdi cha dravyo rahelA che tevA lokanuM svarUpa ane tenI sthiti kevI che te kahetAM lakhe che ke, A cauda rAjaloka pramANa loka AkAza pradezane avalaMbIne raheluM che. arthAtu lokAloka vyApta evA AkAzanI aMdara Aloka rahelo che. mAWHpaMghama - jhAjhama (!) (AkAza nAmaka pAMcamuM mahAbhUta) vedazAstro kahe che ke A jagata paMcamahAbhUtAtmaka che. A vizva pRthvI, jala, agni, vAyu ane pAMcamA AkAzane avalaMbIne cAle che. A pAMca mahAbhUtonuM milana e ja jIva tattva che. jyAre teo vilina thAya che tyAre jIvanuM mRtyu thAya che. jyAre jaina zAstro kahe che ke AtmA te A pAMca mahAbhUtAtmaka nahIM kiMtu tenAthI taddana bhinnadravya che. A pAMcanA abhAvamAM paNa Atmadravya to kAyama rahe che. ane te eka jagyAethI bIjI jagyAe gamanAgamana karI zake che. gAgArapara - mAAra (1) (daSTivAdanI aMtargata siddhazreNI parikamano cotho bheda) AgAsapaesa - AkAzapradeza (puM.) (AkAzano avibhAjya bhAga, soLa AkAzapradeza) mA//(Atiya) - jhATija (I.) (AkAza jevuM svaccha sphaTikaratna) ratnaparIkSA zAstramAM jevI rIte nIlama, vairya, paravALA vagere ratnonA svarUpa jaNAvavAmAM AvyA che. tevI ja rIte sphaTika ratnanI paNa carcA karela che. temAM kahevuM che ke je AkAza jevuM atyaMta svaccha hoya. jemAM koipaNa jAtano dAga na hoya. jarApaNa pILAza paDatuM na hoya tathA jemAM eka aMza jeTalI paNa rekhA na hoya tevA sphaTika ratna rAkhavAthI lAbha prApta thAya che. kiMvadantI anusAra kahevAya che ke batrIsa pUtaLI Atmaka rAjA vikramAdityanuM siMhAsana paNa atyaMta pAradarzI sphaTika ratnamAMthI baneluM hatuM. je pAchaLathI bhoja rAjA pAse AvyuM. mA (f) niyarisaprada (ji.) (nirmaLa sphaTikaratna jevI kAMti che jenI te) AgAsa (phalihA) phAliyAmaya- AkAzasphaTikamaya (tri.) (atyaMta svaccha, sphaTika ratnamaya) AgAsamagga - AkAzamArga (puM.) (dravya mArgano eka bheda, vidyAdharAdino gamana karavAno mArga) 258 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANativAk (ra) - gANitipati (I.). (1. vidyAdinA baLe AkAzamAM gamana karanAra 2. AkAzamAMthI suvarNAdinI vRSTi karAvI zakanAra) pAlitANA gAma pAdaliptasUri bhagavaMtanA nAma uparathI vaseluM che. kahevAya che ke pAdalipta sUrIzvarajInuM mULa nAma to kAMika bIjuM ja hatuM. paraMtu temanI pAse evI auSadhi hatI ke jenuM mizraNa karIne teo eka lepa banAvatA hatAM. ane te lepane paganA taLIyAmAM lagAvIne teo AkAza mArge uDI zakatAM hatAM. teo roja savAre navakArazI pahelA zatruMjaya giranAra, sametazikharadi tIrtha sthita jinezvara bhagavaMtonA darzana karavA jatAM hatAM. ane tyArabAda pAchA AvIne navakArazInuM paccakhANa pALatAM hatAM. Ama pagamAM lepa lagAvIne AkAzamAM uDavAnI zakti dharAvatA hovAthI teonuM nAma pAdaliptasUrI paDyuM. ane temanA nAma parathI pAdaliptapura nagara vasyuM. je jatAM samaye pAlitANAthI prasiddha thayuM. * mArivAritra (pu.). (amUrta evA AkAzAdi padArthanI siddhi karanAra, AkAzavAdI) maifsaH- mAkuma (patra.) (balAtkAre kheMcavA mATe) bajAramAM pharavA nIkaLela mANasane dukAnamAM AkarSita karavA mATe suMdara majAnA AkarSaNo mUkavAmAM Ave che. jene joine rastA para AvatAM jatAM musApharo joine anicchAe paNa tenAthI kheMcAIne dukAnamAM cAlyA jAya che. paramAtmA kahe che ke pudgalanirmita A saMsAramAM pAMca iMdriyonA viSayo paNa jIvane potAnI tarapha AkarSita karavA mATe jAta jAtanA pralobhano UbhA kare che. jethI jIvanuM mukhya lakSya mokSa parathI haTIne balAtkAre saMsAra tarapha AkarSita thAya che. jo tamAruM mana jaDa evA pagalo tarapha AkarSita thAya che to pachI AtmAnA mUlaguNa jJAnAdi tarapha zA mATe nathI thatuM? AgAsiya - AkarSita (tri.) (AkarSita thayela, kheMcAyela) * mAruti (u.) (AkAzamAM rahela) jema AkAzamAM rahela pakSI taTastha Azaro prApta karI zakatuM nathI. tene sthira thavA mATe koi zilA, vRkSa ke makAnAdino sahAro levo ja paDe che. tema saMsAra-saMyama, dharma-adharma, kuTuMba-AtmotthAnanI dvidhAmAM aTavAyelo mANasa kyAreya paNa satyanI prApti karI zakato nathI. saMsAra te AkAza che ane dharma te jIvane sthiratA prApta karAvanAra vRkSa che. gatina - matirija() (AkRtitrika) pAMcamAM karmagraMthamAM karmavazAt jIvane prApta thanAra avasthAomAM AkRtitrikanuM kathana Ave che. cha prakAranA saMsthAna, cha prakAranA saMghayA ane pAMca jAti A traNanA samUhane AkRtitrika kahevAya che. karmanA kAraNe jIvane cha prakAranA saMsthAnamAMthI koipaNa eka saMsthAna, cha saMghayaNamAMthI koIpaNa eka saMghayaNa ane ekaeNkriyAdi jAtimAMthI koipaNa eka jAtinI prApti thAya che. mApu - mAju () (1. icchA, abhilASA 2. kuTila gati) mAthA - mAmA (ni.) (jenI sugaMdha levAyelI che te puSpAdi, nAka vaDe jenI gaMdhanuM jJAna thayela che te) laukika dharma ane lokottara dharmamAM bahu moTo taphAvata che. laukika dharmamAM je prasAda, puSpAdi bhagavAnane caDhAvavAmAM Ave teno upabhoga bhakta loko karatAM hoya che. jyAre lokottara dharmamAM tenAthI viparIta AcaraNa che. je vastuno upabhoga tame karo cho te devane caDhAvavAno niSedha che. je puSyanI sugaMdha tame lIdhI che te puSya paNa paramAtmAne arpita karI zakatAM nathI. eTaluM ja nahIM. 259 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je puSpAhArAdi paramAtmAne caDhI gayela hoya teno upayoga paNa ArAdhanAmAM karavAno niSedha che. eTale je naivedya paramAtmAne caDheluM hoya tene bhale bIjAne ApI devuM paDe paraMtu jaina zrAvakane na kahyuM. ApaNA jinAlaya ane upAzrayo ATalA cokhkhA rahe che temAMnuM eka kAraNa e paNa che. jenA vakhANa svAmI saccidAnaMde paNa karela che. - AdhyAtivana (3.) (kathana karanAra, kahenAra) sAco zrotA te che je vaktAnA hRdayagata bhAvone jANI zake, samajI zake. ghaNI vakhata vyAkhyAna ke sUtranuM kathana karanAra vaktAnA zabdo kaMika alaga hoya che. jyAre kahevAno bhAva taddana bhinna hoya che. jema koI kahe ke sAdhuo nadIe pANI pItA hatAM. ahIM kathana karanAranA zabdo jaNAve che ke sAdhuoe nadImAM pANI pIdhuM. paraMtu teno bhAvArtha che ke zramaNo nadI kinAre besIne pAtrAmAMthI pANI pItAM hatAM. sAco zrotA zabdone nahIM paraMtu vaktAnA bhAvanuM grahaNa karanArI hoya che. ane je kathananA hArdane jANI zake che te ja tattvane pAmI zake che. AghaajjhayaNa - AkhyAtavadadhyayana (na.) (sUyagaDAMga sUtranA prathama zrutaskaMdhanA 10mAM samAdhi adhyayananuM aparanAma) gAyaMsa - Ayarnana () (mardana, gharSaNa). sAdhunI koipaNa kriyA nirarthaka na hoya. temane pratyeka kriyA sArthaka ane phaLa ApanArI hoya. teo AhAra levAnI kriyA kare to paNa karma nirjarA, svAdhyAya kare to paNa karma nirjarA, kezaluMcanAdi kare to paNa karma nirjarA ane yAvat nidrA kare to paNa karmanI nirjarA hoya che. AthI ja nizIthacUrNimAM kahevAmAM AvyuM che ke je sAdhu eka divasa ke dararoja potAnA dAMtone eka-bIjA sAthe ghase to prAyazcitta Ave, kAraNake dAMtonuM paraspara gharSaNa karavuM te nirarthaka kriyA che. ane nirarthaka kriyA mAtra karmano baMdha karAve che. AvaI - mAyA (.) (vyAkhyAna karanAra, kathana karanAra) gAyatta - maraDyAna (). (kathana, ukti, vyAkhyAna) je graMtha mAtra sUtrono ja bodha karAve tene akSaragamanikA kahevAya che. tathA je sUtronA bhAvane vistArathI khole tene TIkA kahevAya che. paraMtu sUtronA sAmAnya ane vizeSa banne prakAranA bhAvanuM kathana karavuM tene AkhyAna kahevAmAM Ave che. * mahA () (grahaNa karavuM) sAmAnyathI prAyazcittano artha karavAmAM Ave che ke guru bhagavaMta pAse lekhita AlocanA laine je tapa vagere vidhi karavI. paraMtu pakhisUtramAM sAcA prAyazcittano artha karelo che ke pUrve meM je pApa karyA che tenI aMtaHkaraNa pUrvaka niMdA karuM chuM. vartamAnamAM thatA pApothI aTakavA pravRtta thAuM chuM. ane bhaviSyamAM tevI bhUla na thAya te mATe atyArathI ja paccakhkhANa grahaNa karuM chuM. arthAt tevI pApakriyAo na karavAnI pratijJA lauM chuM. mATe jayAre A trikAlika prayatna thAya, tyAre ja sAcuM prAyazcitta thayuM gaNAya. * mAhaii (4) (grahaNa karAvavuM) * ajana (7) (pratipAdana dvArA pUjanI prApti karAvavI) gujarAtI kahevata che ke je pANIe maga sIjhatA hoya te pANIe maga sIjhavavA. vaktA paNa zrotAo je paddhatie jinadharma prati AkarSita thAya tadanusAranuM kathana karanAra hoya. vyAkhyAna karanAra vyAkhyAtA zrotAonA bhAvane parakhIne jinapraNita tattvone - 2600 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrotA AgaLa evI sarasa rIte pIrase ke jethI karIne te tattvonuM pAna karanAra jIvane deva-guru ane dharma pratye anurAga vadhe. mAyAvaUM - prAdhyApanA (a.) (vyAkhyAna, pratipAdana, sAmAnya kathana) sAvitta - mAthAtuna (.) (kahevA mATe, kathana karavA mATe) mAvaja (tri.) (kathana karela, kahela) prazamarati prakaraNanA prAraMbhamAM vAcakamukhya umAsvAtijI mahArAje potAnI udAratAno moTo paricaya Apelo che. teo kahe che ke jema bhikhArI lokonA jamI lIdhA pachI vadheluM eThuM bheguM karIne potAnI tRpti zamAve che. tevI ja rIte pUrvAcAryo je dvAdazAMgInuM kathana karela che. temAMthI chUTA paDelA kaNiyAone bhikhArInI jema meM ekaThA karIne tamArI samakSa rajU karyA che. AmAM mArI koi ja vizeSatA nathI. dhanya hojo viddhadazIromaNI umAsvAtijI mahArAjane ! jeo potAne caudapUrvIo AgaLa sAva tuccha gaNe che, to pachI ApaNA jevA jIvo kai kakSAmAM Ave? * sahIta (u.). (grahaNa karela) * sAhiti (u.) (grahaNa karAvela) * mathApita (ki.) (vyAkhyAna dvArA pUjAnI prApti karAvela) AvepALa - mAthA (3) (kathana karato, kaheto) sAvaMta - mAthA (3) (alpa gharSaNa karato) mAyasanna - mAyA (ra.) (alpa gharSaNa) mAyALa - gADyA () (vyAkhyAna, kathana). mAyA - sAdhyAta (ra.) (1. kahela, kathana karela 2. Azaya, bhAva) rasto game tevo ubaDa-khAbaDa hoya to cAle paNa te sAco hovo joie. jo rasto sAco haze to te gantavya sthAne cokkasa pahoMcADaze. A vAta dareka vyakti jANe che. tevI ja rIte zAstrAbhyAsa karanAra ke vyAkhyAnanuM zravaNa karanAra jIvavaktAnA zabdo para dhyAna ApavAne badale te kathana pAchaLa rahelA bhAvone oLakhavA lAge, to samyajJAnanI prApti cokkasa kare che. zAstramAM vaktAnA bhAvane audaMparya bhAva kahela che. ane zrotAne teno bodha thavo tene aidaMparyajJAna ke AzayaprApti kahela che. yAta (). (1. vadha, haNavuM 2. tADana 3. vadhasthAna) 261 - Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana sUtramAM chAgAdhyayana Ave che. chAgano artha thAya che bakaro. eka vyaktie gAya paNa pALI hatI ane bakaro paNa pALyo hato. mAlika bakarAnuM pUratuM dhyAna rAkhato. tene sAruM sAruM khAvA-pIvAnuM Ape. navaDAve-dhovaDAve. paraMtu gAyanuM ane tenA vAcharaDAnuM upayukta dhyAna nahoto rAkhato. A joine vAcharaDAne khoTuM lAgyuM ane mAtAne phariyAda karavA lAgyuM ke Avo pakSapAta kema? tyAre gAya mAtAe tene samajAvatA kahyuM ke beTA ! A badhA mAlamalIdAmAM koi ja majA nathI. ApaNane je lakhuM sUkuM ghAsa maLe che, te ja sAruM che. kema ke thoDA samaya pachI tAjA-mAjA karelA bakarAne vadhasthAne lai javAmAM Avaze. ane teno vadha karIne Akho parivAra tenA mAMsanI majA uDAvaze, A badhuM sukha to alpa samayanuM che. A sAMbhaLIne vAcharaDAne potAnA praznanuM samAdhAna maLI gayuM. AghAyakicca - AghAtakRtya (na.) (mRtyu bAda karavAmAM AvatuM anuSThAna) vyaktinA mRtyu pachI teno agnisaMskAra karavo. tenI rAkhane pANImAM vahAvIne jalAMjali arpavI, temaja pitRpiMDAdinuM anuSThAna karavuM tene AghAtakRtya kahevAmAM Ave che. sUyagaDAMgajI sUtramAM kaheluM che ke jIve je paNa sukRtyo karavA hoya te potAnA jIvate jIva karI levA joie. evI apekSA na rAkhavI joie ke mArI pAchaLa mAro parivAra mArA nAme phalANuM phalANuM dharmakArya karaze. kAraNa ke satya e ja che ke tArA mRtyu pachI maraNakArya pUrNa karIne svajanone bAramAe jamADIne, AkhuM jIvana dukha veThIne ekaThI karelI tArI saMpattinA bhAgalA pADavAmAM lAgI jaze. ane tArI bhegI karelI milkatane te hastagata karI leze. mA (5) gAyana - mAyAtA (2) (1. vadhasthAna 2. haNavuM) Adhummiya -- ApUrNita (tri.) (1. kampAyamAna, calAyamAna 2. brAnta, bhaTakela) indriyaparAjaya zataka graMthamAM lakheluM che ke "je saMsAramAM lakSmI caMcaLa che. mANasanA prANa caMcaLa che ane jyAM AkhuM jIvana ja caMcaLa che. tevA saMsAramAM vyakti sthira sukhanI prApti mATe satata phAMphAM mArato rahe che. A bahu ja moTA AzcaryanI vAta che." sAputA - pUrNita (ra.) (1. kampAyamAna, calAyamAna 2. brAnta, bhaTakela) sAyaniya - Adhuti (u.) (1. kampAyamAna, calAyamAna 2. bhrAnta, bhaTakela) AcaMdasUriya - AcandrasUrya (na.) (jayAM sudhI caMdra ane sUrya hoya). paramAtmAnA janma samaye 56 dikumArikA AvIne tIrthakara bhagavaMtanuM zucikarma kArya karavA Ave che. saMpUrNa zucikarma karyA bAda mAtA ane putrane suMdara vastrAlaMkArAdi paherAve che. ane punaH svasthAne jatAM pUrve mAtA tathA putrane AzirvAdAtmaka zabdonuM uccAraNa karatAM kahe che ke jayAM sudhI A jagatamAM sUrya ane caMdra vidyamAna che tyAM sudhI Apa cirAyu varto. pratyeka jinAlayonI pratiSThA ke aMjana zalAkAmAM sUri bhagavaMto paNa aMtamAM maMgala udghoSaNA karatAM kahe che ke jyAM sudhI A jagatamAM sUryacaMdra che tyAM sudhI A jinabiMba ane jinAlaya cirasthAyI raho. sAve naphpha mAnava (B) (1. vastrano abhAva 2. AcAravizeSa) caudapUrvadhara bhadrabAhusvAmI racita kalpasUtranI aMdara sAdhune pALavAnA dasa kalpa arthAt AcAranuM kathana karavAmAM Avela che. te dasa AcAra eTale sAdhudharma mATe bAMdhavAmAM AvelI maryAdA jANavI. temAM prathama AcAra che acelaka kalpa.cela eTale vastra ane acela eTale vastrano abhAva. ahIM acelano artha vasano sarvathA abhAva na karatAM parimANathI vadhAre athavA atyaMta mUlyavAnuM 262 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na hovA evo karavAmAM Avela che. eTale pahelA ane chellA tIrthakaranA zAsananA sAdhuo moMghA kapaDA dhAraNa na karatAM atyaMta jIrNaprAyaH ane alpamUlyavALA vastro pahere che. AvA alpamUlyavALA vastro paheravA te acelaka kalpa kahevAya che. mAvo+g - mokSa (I.) (AThamI pizAca nikAya). 3mAna - mAna-mana (avya) (yAvasajIvo ApaNuM ahobhAgya che ke AjanA pApapracUra evA kaliyugamAM paNa jinezvaranI AjJA pramANe jIvana jIvanArA AtmAo prApta thayA che. sAdhu bhagavaMto yAvajIva paMcamahAvratonuM pAlana karavA dvArA sva ane para ema ubhayanuM hita karatAM jovA maLe che. AjanA kaliyugamAM tamane dhanavAna ane rUpavAna vyaktio Thera-Thera maLI jaze. paraMtu guNavAnuM vyaktio to tamAruM puNya jora karatuM haze to ja maLaze. uttamapuruSo jIvananA aMtima zvAsa sudhI potAnA guNono tyAga nathI karatAM. AthI ja mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje amRtavelanI sajhAyamAM lakhyuM che ke "thoDalo paNa guNa parataNo dekhI anumodavA lAga re mAna (4) vaMnavamAtta - mAnavaMgavAva (I.) (vAraMvAra gamanAgamana) zAstramAM kahevuM che ke "tamane jIvanamAM jeTalA paNa dukho maLe che, jeTalA paNa kaSTo veThavA paDe che tenuM mukhya kAraNa janma ane maraNa che." janmache to jIvana che ane jIvana che to temAM dukho paNa rahelA ja che. ane takalIpho che to mRtyu paNa sAthe joDAyeluM che. A sAyakaliMga anAdikALathI cAlI Ave che. jIva vAraMvAra navA navA bhavomAM janma le che. dukho sahana kare che ane pachI aMtakALe mRtyu pAme che. tyAMthI nIkaLIne pharI pAchI e ja prakriyAmAMthI pasAra thAya che. mATe jo kharekhara dukhono aMta karavo ja hoya to puruSArtha dhana kamAvavAno ke kIrti vagere meLavavAno karavA karatAM janma-maraNanA nAza mATeno karavo joie. jo teno kSaya thaI jaze to dukho nahIM Ave tenI so TakAnI geraMTI paramAtmA Ape che. mAnA (aa) phu - mAnati (f) (AvavuM te, pUrva bhavamAMthI AvavuM) jevI rIte eka gatimAMthI bIjI gatimAM gamana kare che. tevI ja rIte bIjI gatimAMthI je te gatimAM AvIne vase tene AjAti ke Agati kahevAmAM Ave che. udAharaNa tarIke koI deva mRtyu pAmIne manuSya athavA tiryaMcamAM jAya to te gati kahevAya. tathA devagatimAM manuSya ane tiryaMca yoninA ja jIvo AvI zake che mATe devayonimAM manuSya ane tiryaMcanI AjAti ke Agati thai kahevAya. kema ke deva marIne pAcho deva ke nArakI thai zakato nathI. * 3yAti (a.) (Agati, pUrva bhavamAMthI bIjA bhavamAM AvavuM te) mAnava - maMva (I.) (1. AjIvikA, jIvana nirvAhano upAya 2. bhikSAno eka doSa 3. gozALAno mata 4. gozALA matano sAdhu 5. jarUriyAta pUrato dravyano saMcaya) ApaNe ghaNI vakhata vyAkhyAnomAM sAMbhaLyuM che ke puNyAnuM sAmAyika uttama kakSAnuM hatuM. tenA vakhANa paramAtmA mahAvIradeve svayaM karyA hatAM. te jIvana nirvAha pUratA dravyanuM saMcaya karIne dharmanI ArAdhanA karato hato. AvI badhI vAto to kadAca mukhapATha haze. paraMtu zuM tamane khabara che ke puNyo zrAvaka kAMi garIba nahoto. eka samayamAM te poto koTyAdhipati hato. tenA dhaMdhA paNa dezavidezamAM cAlatAM hatAM. tenA potAnA gokuLo hatAM. ane temAM hajAro gAyo hatI. A badhuM ja teNe eka ja jhATake choDI dIdhuM. jyAre paramAtmAnI dezanA sAMbhaLI ane khabara paDI ke jarUriyAta karatA vadhAre vastuno saMgraha durgatinuM kAraNa che. basa tyArathI ja eka divasa cAle eTalA pUratA dravyane rAkhIne bAkI badhI ja saMpatti teNe dAnamAM ApI dIdhI. Ane kahevAya ke dharma jANyo, mANyo ane pacAvyo. 263 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavA - mAnava (g) (1. mAvajajIva karanAra 2. zramaNabheda) mAnavana (I.) (1. sarva jIva 2. dhanano garva) mALIvaLa - mAnavana (). (1. AjIvikAno upAya 2. bhikSAno eka doSa) eka lokokti che ke nadInA mULa na pUchAya ane sAdhunA kuLa na pUchAya. kAraNa ke A banne samasta jagatanuM hita karanArA ane pavitra karanArA hoya che. nadInuM mULa game teTaluM nAnuM hoya, paraMtu tenuM vartamAna svarUpa lokonI tRSA chupAvavAnuM hoya che. tema sAdhu bhale game te kuLamAMthI AvatAM hoya. kiMtu temanuM jIvana atyaMta ucca koTinuM ane umadA hoya che. jevI rIte gRhasthane sAdhunuM kuLa pUchavAnI manAI che. tevI ja rIte bhikSA meLavavA mATe sAdhune potAnA jAti-kuLa vagereno upayoga karavAno paNa niSedha karavAmAM Avyo che. je sAdhu potAnA kuLa, gotra ane jAtine AgaLa karIne bhikSA meLave che, tene vanapaka nAmano gocarIno doSa lAge che. mAnavA - mAnavanA (nno.) (AjIvikA) vyaktine AjIvikAnuM khUba ja mahattva hoya che. kema ke tene khabara hoya che ke jo huM Aje paisA nahIM kamAu to mArA parivAranuM bharaNa poSaNa kevI rIte thaze? temanI ane mArI jarUriyAto kevI rIte pUrI karIza? ane khAsa vAta e ke jo paiso nahIM hoya to mAru bhaviSya zuM haze? A badhI ciMtAthI tenA mATe AjIvikAnA upAyonuM khUba mahattva hoya che. paraMtu kyAreya vicAra karyo che ke jo A bhavamAM huM dharma nahIM karuM to puNya kevI rIte kamAiza? zubhakarmono baMdha kevI rIte karI zakIza? ane jo puNyane sAthe nahIM laI jAuM to mAro Avato bhava kevo haze? tyAM mane sukha, sadgatinI prApti kevI rIte thaze? je divase AvA vicAro Avaze te divase tamArA manamAM dharmanuM paNa mahattva vadhI jaze. pachI tamArA mATe paisA kamAvavuM eTaluM Avazyaka nahIM hoya jeTaluM Avazyaka dharmanuM pAlana haze. AjIvaNApiMDa - AjIvanApiNDa (puM.) (jAtyAdi pragaTa karIne meLavelo AhAra) mAnavAmA - mAnavanAma (I.) (AjIvikAno bhaya) saMsAranuM bIju nAma ja bhayasthAna che. A saMsAramAM pratyeka jIva koine koi bhayanI aMdara jIvato hoya che. patnI satata bhayamAM rahe che ke patine anukULa nahIM varte to mane tarachoDI deze. puruSa AjIvikAnA bhaye bIjAnI jIhajUrIke sevA kare che. pitAnA mAranA bhaye putro sIdhA cAle che. mAtA-pitAne bhaya che ke AvatIkAle amArI saMtAna amane sAcavaze ke nahIM Ama Akho saMsAra bhayathI bharelo che. eka mAtra jinadharma ja nirbhayasthAna che. tyAM AvelA jIvane koipaNa vAtano bhaya nathI hoto. kAraNa ke tyAM tenI rakSA karavA mATe samatA, saMtoSa, udAratA, saraLatA vagere guNo khaDe page hAjara hoya che. mAnavariata - mAnavakAnta (s.). (sarva jIvanuM daSTAMta, sarvalokamAM vyApta jIvanuM daSTAMta) AjIvapiMDa - AjIvapiNDa (puM.) (bhikSAno eka doSa, utpAdanA doSano eka prakAra) AjIvavattiyA - AjIvavRttitA (strI.) (jAti-kulAdi pragaTa karIne AjIvikA calAvavI, bhikSAno eka doSa) Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaurava (7) - mAnavina (kuM.) (gozALA matano anuyAyI, gozALAno ziSya) mAnaviya - mAnaviva (I.) (gozALA matano anuyAyI, gozALAno ziSya) ekasamaye paramAtmAnuM ziSyapaNuM svIkAranAra ane pAchaLathI temano virodha karanAra gozALAe pravartAvelA matane AjIvaka mata tarIke oLakhavAmAM Avyo. ane te matane mAnanArA tenA anuyAyI AjIvika kahevAvA lAgyA. kahevAya che ke te samaye paramAtmAnA anuyAyI karatAM gozALAmatanA anuyAyI traNagaNA vadhAre hatAM. gozALAe aSTAMga nimitta dvArA teone bhUtabhaviSyanA kathanathI potAnA tarapha AkarSita karyA hatAM. Ama paNa duniyA jayAM camatkAra tyAM namaskAramAM mAne che. jyAre jinezvara paramAtmAno mArga dukhazuddhi mATe nahIM kiMtu jIvanazuddhi ane Atmazuddhine vadhu mahattva ApanAro che. tathA ghaNA ja kaSTasAdhya hovAthI dareka jIvane te mAphaka paNa nathI Avato. je daDhamanobaLI hoya che te ja jIvo jinadharmane samaje che ane temAM TakI zake che. AjIviyabhaya - AjIvikAbhaya (puM.) (jIvananirvAhano bhaya, AjIvikA kamAvavAno bhaya) . mAnaviyasamara - AvirAsata (g) (gozALAno mata, gozALA dvAra prarUpita zAstra) gozALAe potAnA matane TakAvavA ane calAvavA mATe je zAstronI racanA karI te AjIvikasamaya tarIke prasiddha thayo. A matane mAnanArA jIvo ekAMte niyatimAM ja mAnanArA hatAM. teonI mAnyatA hatI ke tamArI joDe je paNa thAya che e badhuM pahelethI ja nakkI hatuM. temAM tamArA puruSArthanuM koi ja mahattva nathI. jayAre anekAMtadarzananA prarUpaka paramAtmAe jaNAvyuM che ke niyati paNa puruSArtha vinA pAMgaLI che. mATe kAryanI siddhi mATe niyati ane puruSArtha paraspara sahAyaka che. AjIviyasutta - AjIvikasUtra (na.) (gozALA dvArA prarUpita zAstra) mAnaviyA - manavA (strI) (AjIvikA, jIvananirvAha vRtti, vyApAra) dharmasaMgraha graMthamAM kahyuM che ke "sAta prakAranA kAryathI jIvonI AjIvikA cAle che. arthAta te sAta prakAranA mArge jIvo potAnA jIvanano nirvAha kare che. 1. vANijya, 2. vidyA, 3. kRSi, 4, zilpa, 5. pazupAlana, 6. sevA ane 7. bhikSA A sAta prakAranA vyApArathI jagatanA tamAma jIvo potAnI AjIvikA meLave che. je jIvo pramAdane vaza ALasu thaIne besI rahe che teo kadApi sukha prApta karI zakatAM nathI. subhASitomAM paNa kahevAyuM che ke siMhanA AhAra evA haraNo svayaM sAme cAlIne siMhanA mukhamAM praveza karatAM nathI. AjIviyAdoSa - AjIvikAdoSa (puM.) (bhikSAno eka doSa, utpAdanA doSano eka prakAra) AjIviyopAsaga - AjIvikopAsaka (puM.) (gozALA matano anuyAyI, gozALAno ziSya) mAgutta - mAdhujI (7i) (apramAdI, upayogavALo) navatattva prakaraNamAM kahevAmAM AvelA AtmAnAmULaguNomAMno eka guNa upayoga paNa che. apramAdIpaNuM te AtmAno mULasvabhAva che. AthI jIve pratyeka kAryamAM mana-vacana-kAyAno upayoga rAkhavo jarUrI che. pramAdI hovuM te AtmAnI prakRti nahIM kiMtu 265 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikRti che. ane je jIva upayogarahita che tenAmAM ane jaDa evA pudgalamAM koi ja pharaka nathI. kAraNa ke jaDano svabhAva upayogarahita hovuM che. mADaMvara - mAdhvara (I.) (1. moTuM nagAruM 2. yakSa 3. yakSamaMdira) pUrvanA kALamAM nagArAno upayoga judA-judA kAryo mATe karavAmAM Avato hato. jema ke maMdiramAM bhakti mATe, mahotsavomAM harSanI abhivyakti mATe, yuddhamAM javA mATe sainikone sUcanA ApavA mATe, yuddha prApta karela jItanA saMketa mATe ane koika sthAne corI, hatyAdi aparAdha karanArA doSIne te moTA nagarAmAM baMdha karIne tene sajA ApavA rUpe upayoga karavAmAM Avato hato. mArA - mAna (ja.). (cAre bAjuthI bALavuM, dAha) agninAdAhathI zarIra aDadho kalAka, kalAka ke be kalAkamAM to saMpUrNa baLIne rAkha thai jAya che. jyAre bIjA mATe manamAM rahelI IrSyA, asUyA ane matsararUpI agnithI tana ane mana satata covIsa kalAka baLatuM ja rahe che. tene kemeya karIne zAMta pADI zakAtuM nathI. kAraNa ke bAhya agni mAtrapugalane bALe che. jyAre AMtarika agni manane ane AtmAnA guNone paNa bALI nAkhe che. AthI ja to haribhadrasUri mahArAje potAnA jeTalA paNa graMtho racyA tenI prazastimAM kahyuM che ke, A graMtha racanAthI jo koi phaLa maLavAnuM hoya to AkhuM jagata matsara ane iSyarahita thAo. mAla - Topa (g) (1. ADaMbara, ahaMkAra 2 vistAra, 3. oDakAra) kahevAya che ke coryAsI coryAsI covisI sudhI jemanuM nAma lokamukhe gavAvAnuM che. evA sthUlibhadrasvAmIe kaMdarpana to parAjita karI dIdho. paraMtudarpa sAme ghuMTaNo TekavI dIdhA. kaMdarpa eTale kAmadeva ane darpa eTale ahaMkAra, rUpakozAnA rUpamAM lalacAyA vinA nirvikArabhAva keLavIne kAmadevane temaNe harAvI dIdho. paNa zAstrajJAnano ahaMkAra temane eTalo badho caDhyo ke tenA phaLasvarUpa teone caudapUrvomAMthI pAchaLanA cAra pUrvonuM jJAna gumAvavuM paDyuM. mahi - maDha (4l.). (gucchAtmaka vanaspatino eka bheda, vanaspativizeSa) gADhar (5) - mAhizna (kuM.) (cAra sera pramANa dhAnya,dhAnyane mApavAnuM mApavizeSa) mahatta - (nAraddha) - mAravya (8i.) (prAraMbha karela, zarU karela, prArabdha) duniyAmAM jaghanya, madhyama ane uttama ema traNa prakAranA jIvo hoya che. teone oLakhavAnuM lakSaNa zAstramAM A prakAre ApeluM che. je jIvo jaghanya kakSAnA hoya che teo kAryano prAraMbha to jora-zorathI kare che. paraMtu thoDA samayamAM ja kaMTALIne te kAryane tyajI de che. madhyama kakSAnA jIvo paNa prAraMbha karela kAryane aMta sudhI to lai jAya che. paraMtu vacce vacce khedane pAme che, athavA je pramANe kAryanI pUrNAhUti thavI joie te pramANe karatAM nathI. jayAre uttama kakSAnA jIvo eka samanA jussA sAthe kAryano prAraMbha ane aMta kare che. teo vacce kyAMya aTakatA nathI ke kyAMya udvega paNa pAmatAM nathI. prAraMbha karela kAryanuM samApana paNa suMdara rIte kare che. diva - kAraka (I.) (prAraMbha, zarUAta) ahiST - prAkRtya (vya.) (Adara karIne, sammAna karIne) Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAramAM tamane khabara che ke koIne premathI, AdarathI bolAvIe to tenuM zuM pariNAma Ave che. ane koIne nirAdarapaNe bolAvIe to zuM pharaka paDe che. koine Adara pUrvaka bolAvIe to banne vacce prema ane sneha vadhe che, ane upekSA bhAvathI bolAvIe to saMbaMdha bagaDe che. basa! evI ja rIte jinadharmanA pratyeka anuSThAna tame kevI rIte karo cho, tenA para nakkI thAya che ke tamane kevA phaLanI prApti thaze. jo anAdara paNe ArAdhanA sAdhanA karI haze to te mAtra kAyakleza thaze. paNa jo Adara karIne bahumAna pUrvaka karI haze to sadgati ke mokSa apAvaze. jhAyaHIT - kiyA (u.). (Adara karAto, sanmAna karAto) sAhitya -- sAkRta (ri.) (Adara karAyela, sanmAna karela) mALa - jhA () () (zvAsocchavAsa, taMdurasta mANasanA eka ucchavAsapramANa kALa) zAstromAM amuka kriyA ke kAyansargAdi zvAsocchavAsa pramANe kahelI che. te zvAsocchavAsano paNa kALa nizcita karavAmAM Avelo che. eka sazakta ane nirogI puruSa jeTalA kALamAM zvAsocchavAsanI prakriyA kare teTalA pramANanA kALamAM je te kriyAdi karI levI joie. jevI rIte pratikramaNAdimAM 108 zvAsocchavAsa pramANa kAusagna karavAnuM vidhAna che. to tyAM AgaLa upara kahela zvAsocchavAsa kALane mAnya gaNIne kAusagna karavo joie. arthAt nirogI mANasanA zvAsocchavAsanA kALa pramANamAM kAusagnanI pUrNAhUti karavI. maidya -- mAnattarNa (ja.). (avyavahita, turaMta pachInuM, vyavadhAnarahita, anukrame) jema ekanI pachI turaMta be Ave che. A eka ane benI vacce bIjA koinI upasthiti nathI hotI AthI be te AnaMtarya kahevAya che. tevI ja rIte zAstromAM eka padArthanuM kathana karyA pachI tenA anukrame kahevAmAM AvatA padArtha mATe AnaMtartha vAkyano prayoga karavAmAM Ave che. mA - mAna(g) (1. cittAdvAda, harSa, sukhavizeSa 2. ahorAtrinA trIsa muhUrtamAMnA 16mAM muhUrtanuM nAma 3. chaThThA baLadevanuM nAma 4. zItala jinanA prathama gaNadharanuM nAma 5. te nAme eka zrAvaka 6. RSabhadevanA eka putranuM nAma 7. mahAvIra svAmInA eka ziSya 8. gaMdhamAdana ane vakSaskAra parvatasthita eka deva) AtmAnI pRSThabhUmi para utpanna thanAra AhAdanI laherIne AnaMda kahevAmAM Ave che. eTale ke cittanI aMdara utpanna thato harSa ke saMtoSa te AnaMda che. A vAta parathI nakkI thAya che ke sukha te cittano viSaya che. bAhya jaDa ke cetana padArthomAM sukhano sarvathA abhAva rahelo che. te badhA to nimitta mAtra che. mULa sukhanuM sthAna to tamArI aMdara rahelo AtamarAma che. AthI ja gurubhagavaMto ApaNane kahe che ke tame je vastuomAM sukha mAnIne cAlo cho te tamAro bhrama che. khoTI mAnyatA che. te khoTI samajaNane choDo, bhramaNAne toDo ane satyane svIkAro. jo satyane svIkArIne cAlazo to tamArA AnaMdane koi lUMTI nahIM zake. koI tamane dukhI nahIM karI zake. ANaMdaaMsupAya - AnandA'zrutapAta (puM.) (harSanA AMsu) AMsu be prakAranA hoya che. eka duHkhanA AMsu hoya che je atyaMta vikaTa paristhitimAM AvI zake che. tamane zarIramAM pIDA thatI hoya te samaye AvI zake che athavA to koi dvArA tamane Thapako ApavAmAM Ave te samaye AghAtathI paNa AvI zake che. AvA saMjogomAM AvanAra AMsu tamAro te vastu vagere pratyeno aNagamo chato kare che. bIjA che AnaMdanA azru koi priyanuM milana thayuM hoya. tamArI icchita vastunI pUrti thai hoya. tamane koi zubhakArya karavAno prasaMga sAMpaDyo hoya, athavA anya koie zubha 2670 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArya karyuM hoya tenI anumodanAnA bhAvamAM tamArI AMkhamAM AMsu AvI zake che. A saMjogomAM thanArA azrapAtane AnaMdAzrupAta kahevAya che. A paristhitimAM Avela AMsa tamArA cittamAM tenA pratye rahela AkarSaNane jaNAve che. eTale ke AvA saMjogonA tame icchuka cho te bhAvane ujAgara kare che. mAjUDe - mAnadrazUTa (7) (gaMdhamAdana ane vakSaskAra parvata para sthita eka kUTa) mAraMvaLa - mAnandrA (4) (AtmAnaMdarUpI caMdana) adhyAtmanA zAstromAM AtmaramaNatA sukhanA anubhavane AnaMdacaMdananI upamA ApavAmAM Avela che. aSTaka prakaraNanA sattaramAM aSTakamAM kaheluM che ke jevI rIte morano avAja sAMbhaLIne caMdana para vIMTaLAyelA sarpo bhAgI jAya che. tevI ja rIte jeNe AtmaramaNatAnA sukhane mANI lIdhuM che tevA jIvanA AnaMdarUpI caMdanavRkSa para bhayarUpI sarSo vIMTaLAi zakatA nathI. arthAt tene dukho pIDA pamADI zaktA nathI. ANaMdajIva - AnandajIva (puM.) (AvatI utsarpiNInA 8mAM peDhAla tIrthaMkaranA pUrvabhavanuM nAma) ANaMdajjhayaNa - AnandAdhyayana (na.) (1. upAsakadazAMga sUtranA prathama adhyayananuM nAma 2. anuttaropapAtika sUtranA sAtamAM adhyayananuM nAma 3. nirayAvalikA sUtranA bIjA varganA navamAM adhyayananuM nAma) mAIiA - mAna (7). (1. harSa, khuzI 2. AnaMdadAyaka, khuzI ApanAra 3. RSabhadevanA eka putranuM nAma 4. gaMdhamAdana ane vakSaskArasthita eka deva) jhAIiviA - mAnandrata (2) (AnaMdarUpI naMdanavana) aSTaka prakaraNa kaheluM che ke je rIte vajane dhAraNa karato iMdra samasta brahmAMDamAM nirbhaya paNe pharI zake che. tevI ja rIte cAritrarUpI vajane dhAraNa karanAra yogI karmonI bIka rAkhyA vinA nirbhayapaNe AnaMdarUpI nandanavanamAM viharI zake che. tene karyo koipaNa ijA pahoMcADI zakatA nathI.' mAIirphUDa - mAnaphUTa (.) (gaMdhamAdana ane vakSaskAra parvatasthita eka kUTa) mAlapura - mAnapura (2) (ta nAme prasiddha eka nagara) kalpasUtra AgamamAM AnaMdapura nagarano ullekha karavAmAM Avelo che. gaNadhara bhagavaMto dvArA racita Agamone bhaNavAno ke sAMbhaLavAno adhikAra ekAMte sAdhune ApavAmAM Avelo che. gRhastho Agamone sAMbhaLavA ke vAMcavA mATe sarvathA ayogya kahelA che. paraMtu jema bhikhArInA hAthamAM ratna AvI jAya tevI rIte sadnasIbe ApaNA bhAge kalpasUtra Agama sAMbhaLavAno adhikAra Avelo che. Ano zreya te vakhatanA AnaMdapura ane AjanA vaDanagaranA rAjA jitazatrune jAya che. jitazatru rAjAnA putranuM mRtyu thayuM. teno zoka kemeya karIne dUra thato nahoto. AthI zokane dUra karavA mATe rAjAe kAlikasUrine prArthanA karI. temanI prArthanAne vaza thaIne yugapradhAna kAlikasUrie je Agama mAtra sAdhu samakSa vaMcAtu hatuM. tene gRhastho samakSa vAMcavAnuM zarU karyuM. tyArathI laIne Aja paryata te paraMparA cAlI AvI che. kalpasUtra vAMcana zarU karatA pUrve pratyeka sAdhu A kathAnuM varNana kare che. 268 - Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANaMdameru - Anandameru (puM.) (rAjamallAbhudaya kAvyanA racayitA padmasuMdaranA guru padmamerunA gurunuM nAma) ANaMdavimalasUri - AnandavimalasUri (puM.) (ta nAme prisaddha eka AcArya) mAIidravara - mAnara (pu.) (te nAme eka jaina sAdhu) zrAvaka pratikramaNa sUtra upara ratnazekhara sUri bhagavaMte bhASyanI racanA karelI che. te ratnazekharasUrinA guru udayavIra gaNi ane temanA parama guru te AnaMdavIra hatAM. ANaMdasUri - AnandasUri (puM.) (nAgendra gacchIya AcArya, bahadugacchIya AcArya) ANaMdahiyayabhAva - AnandahRdayabhAva (puM.) (AnaMdanA bhAva) upadeza sAra graMthamAM kulasAra gaNi mahArAjo AnaMda kone kahevAya tenI vyAkhyA karelI che. teozrI jaNAve che ke jyAre hRdayamAM AnaMda utpanna thAya che tyAre AMkho visphArIta thai jAya che. zarIra paranI romarAjI vikasita thavA lAge che. vacanamAM guNo bhaLavA lAge che. ane hRdayanA bhAva ullasita thavA lAge che. A badhI abhivyaktio tamArA hRdayamAM rahelA AnaMdanA bhAvane pragaTa kare che. jhAiiA - mAnA (f) (1. te nAme eka vijayA 2. pUrva dizAnA rucaka parvata para vasanArI eka dikmArikA 3, lavaNadvIpanI pUrva dizAmAM Avela janaka parvata para rahela eka vAva) mAhitya - mAnati (2.) (AnaMda pAmela, harSayukta, sukhI) mAIINIQUI - mAchaI (4) (zvAsocchavAsanA pudgalonuM grahaNa karavuM te) cha paryAminI aMtargata zvAsocchavAsa paryApti Ave che. jIvana jIvavA mATe jema AhAra, pANI, indriyAdi jarUrI che. tevI ja rIte zvAsocchavAsa paNa jarUrI che. navA bhavanA utpatti sthAne rahelo jIva zvAsocchavAsa varganA pagalone grahaNa karIne tene tadrupe pariNAve che. tene zvAsocchavAsa paryApti ke ANagrahaNa kahevAmAM Ave che. mAmaigifTTa - mAjJAti (u.) (muni veSano dekhAvavALo) zAstromAM kahevuM che ke "dIkSA laIne muniveSa dhAraNa karyA bAda sAdhune zAstronuM adhyayana karavuM pharajIyAta che. A zAstrono abhyAsa karyA pachI paNa jo tenA hRdayamAM vairAgyanA bhAva utpanna nathI thatAM. tenA aMtarAtmAmAM zraddhA nathI pragaTatI, to samajI levuM ke te mAtra bAhya sAdhunI AkRtine dhAraNa karanAra che. aMtarAtmAthI to te paNa saMsArAbhilASI ja che. sAdhunA kapaDA dhAraNa karanAra bhAMDa ane tenAmAM koi ja pharaka nathI.' mALA - manana (ja.) (mukha, moDhuM) moDhAne saMskRtamAM uttamAMga kaheluM che. kAraNa ke AkhA zarIramAM jo koI zreSTha ane mukhya aMga hoya to te mukha che. moDhAthI ja 02690 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktinI oLakhANa thatI hoya che. AthI mukha te uttamAMga che. tevI ja rIte ratnatrayImAM darzana te mukhya aMga che. ekavAra jJAna ochuM haze to cAlaze. kadAca kriyAmAM ochuM haze to te paNa cAlaze. paraMtu jo hRdayamAM tenA pratyenI zraddhA nahIM hoya to te jarAya nahIM cAle. AthI ja to zAstromAM kahevAyuM che ke je jJAna ane cAritrathI bhraSTa thayo che tene ochu nukasAna che. paraMtu je darzanathI bhraSTa thayelo che. teNe sarvasva gumAvI dIdhA barobara che. ANaNakoDuMbiya - AnandakauTumbika (tri.) (mukhanA sahAyaka) kalpasUtramAM kauTumbika zabdanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "je kuTumbanA sabhya jevA ja hoya, athavA je rAjAnA pratyeka kAryamAM sahAyaka hoya tevA puruSo kauTumbika puruSa kahevAya che, tevI ja rIte rAjAnA sthAne mukha che. jema kauTumbika puruSathI rAjAnI zobhAmAM vRddhi thAya che. tevI ja rIte mukhanA alaMkAro dvArA mukhanI zobhAmAM vizeSa abhivRddhi thAya che. alaMkAra vagerene mukhano eka parivAra ja gaNavAmAM Avelo che." mAchaIR - mAsa (ri.) (AjJA karAyela, jene AjJA karavAmAM AvelI che te) jinazAsanamAM AjJAne ghaNuM ja mahattva ApavAmAM AveluM che. kahevAmAM AveluM che ke je sAdhu AjJAnusAra jIvana jIve che te ja kharA arthamAM saMyama jIvananA phaLane pAmI zake che. AjJArahitanuM kaThora saMyamajIvana paNa nirarthaka che. zAstramAM to daSTAMta Ave che ke guru ziSyane AjJA kare ke jAva jaIne joI Avo ke gaMgA kaI dizAmAM vahe che. to AjJA karAyela sAdhune khabara hoya ke gaMgA pUrvadizAmAM vahe che chatAM paNa gurunI AjJAne zirodhArya karIne vinA virodhe tyAM jaIne nakkI karIne pAchA Ave. ane gune nizcita dizA jaNAve. zAstramAM to AjJAne ja dharma kahI dIdho che. eTale kaThora tapa, kezalucana, yogasAdhanA vagere karatAM paNa gurunI AjJA pramANe jIvavuM te ja dharma che. * Anarta (. tri.). (1. nRtyazALA 2. yuddha 3. eka sUryavaMzI rAjA 4, te nAme eka deza 5. nRtya karanAra) upamiti bhava prapaMco kathAmAM siddharSi gaNi mahArAja jaNAve che ke "A saMsAra te eka nRtyazALA che. ane karmapariNAma rAjA jIvone vividha vezo dhAraNa karAvIne temanI pAse jAta jAtanA khela bhajAvaDAve che. A nRtyamaMca para jIva kyAreka ekeMdriyano veza dhAraNa kare che, to kyAreka be iMdriya, iMdraya, caureMdriya ke paceMdraya tiryaMcano veza dhAraNa kare che. kyAreka deva bane che to kyAreka manuSya bane che. kyAreka nArakIno veza paherIne khUba dukha veThato hoya tevuM dazya bhajave che. karmapariNAma rAjAnA A khelamAM temanI priya rANI kAlapariNati paNa temane pUre pUro sAtha Ape che.' * acava (). (bhipaNuM, bhedapaNuM) koike AcArya bhagavaMtane prazna karyo ke jIvano saMsAra kyAM sudhI che. praznano javAba ApatA sUri bhagavaMte kahyuM ke jyAM sudhI jIvanA manamAM AtmA ane karmanA bhedapaNAnuM jJAna pragaTa nathI thayuM tyAM sudhI teno saMsAra aviratapaNe cAlyA kare che. jayAre tene jJAna thAya che ke karma ane AtmA banne bhinna che. saMsAra te AtmAnuM kAyamI saranAmuM nathI. huM jene mAruM mAnI rahyo chuM te badhuM to mArI joDe zAzvata rahenAra nathI. mArI badhI ja mahenata niSphaLa dizA tarapha che. tyArathI tenA saMsArano hrAsa thavAno zarU thaI jAya mAtti - (strI) (AjJA Adeza) ANattikiMkara - AjJaptikiGkara (pu.) (AjJA pramANae karanAra sevaka, AjJAkArI) kalikAlasarvajJa bhagavaMta hemacaMdrAcAryajI mahArAje vItarAgastotramAM kahevuM che ke "he nAtha ! huM jinazAsanano koI moTo AcArya 02700 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI, koI moTo jJAnI nathI. paraMtu ApanI AjJA pramANe kArya karanAro eka dAsa chuM, kiMkara chuM, sevaka chuM. basa ! Apa mane dAsa tarIke svIkArI lo eTale mAre bIjuM kazuM ja nathI joituM.' vicArI juo ! ke je kumArapALa rAjAnA guru, kalikAlasarvajJanuM birUda dhAraNa karanArA, ane AcAryapade birAjamAna hemacaMdrAcAryajI potAne dAsa gaNAve che. to pachI ekAda be tIrtha ke saMghanA TrasTI ke kArabhArI thaine ApaDe kayuM gumAna laIne pharI rahyA chIe? mAriyA - gAjJati (strI) (AjJA, Adeza) mAIrg - mANya(u.) (AjJA ApavAne yogya, jene AjJA karI zakAya te) guru dareka ziSyane AjJA nathI karatAM. paraMtu je prajJApanIya guNane dhAraNa karato hoya tevA ziSyane ja guru AjJA ApatA hoya. tene Thapako ApatA hoya che. kAraNa ke prajJApanIya ziSyane karela AjJA ke Thapako kyAreya niSphaLa nathI jatAM. jo tevA guNane dhAraNa na karatAM ziSyane guru AjJA kare, ane ziSya temanI AjJAnusAra kArya na kare to AjJAbhaMga nAmano doSa guru ane ziSya bannene lAge che. ane ziSyanA saMsAra vadhavAmAM guru nimitta bane che. AthI je AjJA ApavAne yogya hoya tevA ziSyane ja guru AjJA Ape che. mAdhAna (7) vit - mArApana (1) (bhASAno eka bheda, AjJAmAM pravartAvanAra bhASA) AjJApanI bhASAno prayoga karavAnI chUTa dareka sAdhu ke gRhasthane ApavAmAM nathI AvI. AjJApanI bhASAno upayoga AcAryadeva, guru ke vaDIla gurubhrAtA ja karI zake che. bAkInA sAdhu mATe to icchAkAra sAmAcArIno ja prayoga karavAnI vAta karavAmAM AvI che. potAnAthI anya pAse potAnI icchAnusAra pravartana karAvavA mATe je AdezAtmaka bhASA vaparAya tene AjJApanI ke asatyAmRSAbhASA kahevAmAM Ave che. (1. namelo, vinayathI namra thayela 2vimAnavizeSa 3. te nAme eka devaloka 4. te vimAnano vAsI deva) gujarAtImAM kahevata che ke name te saune game. eTale namra thavuM, vinayI thavuM te eka uttama guNa mAnavAmAM Avelo che. keTalAka loko tene durbaLatA gaNe che. teo kahe che ke namavuM te azaktinuM pradarzana che. paraMtu teone khabara nathI ke moTA pUramAM abhimAnI thaine TaTTAra ubheluM tADanuM jhADa jaDamULathI ukhaDI jAya che. jyAre netaranuM choDa pANInA pracaMDa pravAhamAM samayAnusAra namI jatAM potAnA astitvane TakAvavAmAM saphaLa rahe che. mATe vinayathI tathA gItArthatA guNathI namelo vyakti durbaLatAnuM nahIM kiMtu samajadArInuM pratIka che. * mAnava (I.) (1. eka sthAnethI bIjA sthAne lAvavuM 2. upanayasaMskAra) pAyA - mAnayata (2) (lAvavuM, eka sthAnethI bIjA sthAne lAvavuM) pravacana sAroddhAranA chaThThA dvAramAM AnayananI vyAkhyA karatAM lakheluM che ke "vivakSita kSetrathI bahAra rahela sacetana ke acetana dravyane potAnA Icchita sthAnane prApta karAvavuM tene Anayana kahevAya che.' 3mALa () - nayanaprayoga (I.) (zrAvakanA 10mAM vratano prathama aticAra) amuka dizAmAM amuka pramANa sudhI javAnA dhAraNa karelA niyamane dezAvagAsika vrata kahevAmAM Ave che. have zrAvakane koika vastunI jarUra paDI, ane te dravya je te dizAmAM rahela deza ke nagarAdimAM maLatuM hoya, ane te nagarAdi sthAna nirdhArita pramANa 271 0 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatAM vadhAre hoya, tevA saMjogomAM jo te zrAvaka je-te sthAne svayaM jAya to vratabhaMgano doSa Ave. AthI te svayaM na jatAM anya pAse te kAma karAve to vratano bhaMga to nathI thato. paraMtu te vratamAM tene aticAra lAge che. mANavA - AjJApana (.). (1. AzA, Adeza 2. pratibodha karavo, jaNAvavuM) * mAnavana (ja.) (lAvavuM, prApta karAvavuM). mALiyA - 3majJAni (mAnAnI) (R.). (paccIsa kriyAmAMnI eka kriyAno bheda, AjJApanikI kriyA) navatattvamAM paccIsa kriyAnuM varNana Ave che. te paccIsa kriyA karmabaMdhanuM kAraNa hovAthI tene heyarUpe gaNavAmAM AvelI che. te paccIsa kriyA aMtargata AjJAnikI kriyA Ave che. potAne icchita kArya bIjA jIvanI pAse tenI icchAnicchA jANyA vinA AjJA karIne karAvavuM te AjJApanikI kriyA kahevAya che. A AzApanikI kriyA jIva ane ajIva viSayavALI ema be prakAre kahelI che. mALA - jhAjhA () (1. AjJA, Adeza ra. anuSThAna 3. Akhopadeza 4. samyakta) jeonA AtmAmAM, manamAM ragaragamAM ekAMte parahita karavAnI bhAvanA vaNAyelI hoya tevA puruSane Apta kahevAya che. ane tevA AkhapuruSanA vacanane AjJA kahevAmAM AvelI che. jeoe potAnuM saMpUrNa jIvana lokakalyANa kAje samarpita karyuM hoya. tevA mahApuruSanA vacano ane vacanAnusAranuM jIvana kyAreya koinuM ahita karanArA hotA nathI. ulyanuM temanA vacanane viparIta vartanAra potAnA ahitane svayaM notare che. AthI ja vItarAga stotramAM kaheluM che ke AjJAnI ArAdhanAthI kalyANanI prApti ane virAdhanAthI saMsAranI abhivRddhi thAya che. ANAavirAhaga - AjJA'virAdhaka (puM.) (AjJAno ArAdhaka) laukika jagatamAM vasanArA tamane eTalI samaja to che ja ke ApaNe koinuM bhaluM nA karI zakatA hoIe to koI vAMdho nathI. paraMtu koInuM kharAba na thAya te rItanuM vartana to cokkasa karI ja zakIe chIe. tenA mATe bahu mahenatanI jarUra nathI paDatI. basa ! tevI ja rIte jo tamArAmAM zakti hoya to paramAtmAe upadezalo dharma sarva rIte ArAdhavo joie. ane tene AcaravAnI zakti na hoya to te eka tabakke svIkArya che. paNa tenI virAdhanA to ekAMte niMdanIya ane tyAjaya che. jema AjJAnA ArAdhaka hovuM te zreSTha bAbata che. tevI ja rIte AjJAnA avirAdhaka banavuM te paNa eka prakAranI zAsana prabhAvanA ja che. ANAArAhaNa - AjJA'rAdhana (na.) (AtopadezanuM pAlana) ANAArAhaNajoga - AjJA'rAdhanayoga (pu.) (AjJArAdhanAnA saMbaMdhamAM, AjJApAlanano yoga) jo manuSya bhava daza dRSTAMte atyaMta durlabha che. to jinadharma ane jinezvara bhagavaMtanI AjJApAlanano yoga maLavo te to kaighaNo durlabha che. je jIvanuM makRSTa kakSAnuM puNya udayamAM hoya che tene ja jinezvara bhagavaMte upadezelA dharmanuM AcaraNa karavAno avasara prApta thAya che. are ! pAlananI vAta to dUra raho. sauthI pahelA to tene jANavAnI icchA thavI te paNa bahu ja moTI vAta che. ApaNe sau puNyazALI chIe ke ApaNane jinadharma maLyo che eTaluM ja nahIM. paramAtmAnA dharmanuM pAlana karavAnI taka maLI che. mATe maLela AjJArAdhananA yogano bane teTalo vadhu upayoga karI levo joie. kone khabara kAle pharIvAra Avo avasara maLe na maLe? - 272 - Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MIR - mAjJavi (tri.) (AjJAnuM pAlana karanAra) dareka mAtA-pitA potAnA saMtAnone nAnI nAnI bAbatomAM zikhAmaNa ApatAM hoya che. kema ke teone khabara che ke saMtAno dareka anubhavomAMthI pasAra nathI thayA. AthI teo ajANapaNe koIne koI musIbatamAM mUkAi zake che. AthI temanI hitabhAvanAthI saMtAnane game ke na game zikhAmaNa cokkasa Ape ja che. ane je saMtAna temanI hitazikSAnusAra varte che teone koi ja takalIpha naDatI nathI. basa! evI ja rIte sImita dRSTivALA ApaNe mAtra eka ja bhavanuM jJAna dharAvIe chIe. jayAre traNeya kALanuM jJAna dharAvatAM sarvajJa bhagavaMta ApaNA anaMtA bhavo joi zake che. ane teonA hRdayamAM ApaNA mATe patra jevo ja prema vaselo che. AthI ApaNI gati bagaDI na jAya te mATe teoe hitopadeza Apelo che. je jIva temanI AjJAnuM pAlana kare che te mokSanI najIkamAM gati kare che. ane je jIva viparIta varte che te saMsAra tarapha vadhu sarakato jAya che. mAIIchuM - maznara (pu.) (AjJA karanAra, hukama ApanAra) kAryAdi arthe jene hukama karavAmAM Avyo che te kAryakaranA hAvabhAva hukama karanAra vyaktinI guNavattA nakkI kare che. AjJA thatAM ja jo manamAM AnaMda thAya, te kArya karavA mATe utsAha pragaTe ane te kArya huM jAte ja karuM evI bhAvanA pragaTa thAya to samajavuM ke AjJA karanAra svAmI, netA ke Adarza puruSa tene priya ane uttamakoTinA haze. paraMtu jo sevakanuM moDhuM bagaDI jAya, ane anicchAe kArya karato hoya tema vartato hoya to samajavuM ke hukama karanAra mAlika vagerenA guNomAM so TakA kacAza vartI rahI ANAIsaraseNAvacca - AjJezvarasenApatya (na.) (AjJApradhAna senApatipaNuM, hukama karanAra mAlikanI senAnuM adhipatipaNuM) ANAkaMkhin -- AjJAkAkSin (tri.) (AjJAnI apekSAvALo, sarvajJanI AjJAnuM pAlana karanAra) apekSA be prakAranI hoya che. eka apekSA dukha ApanArI ane bIjI apekSA sukha ApanArI. saMsAramAM dareka vyakti ekabIjAnI apekSA rAkhIne jIvato hoya che. A apekSA kyAreka sukha to kyAreka dukha ApanArI hoya che. je sukha ApanArI che te paNa aMte to TuMkagALAnI hovAthI paMraparAe niSphaLa ane dukha ApanArI ja bane che. jyAre AptapuruSa evA tIrthaMkara ane gaNadharAdinA vacanonI apekSA rAkhIne tenuM pAlana karanAra jIva niraMtara sukhane prApta karI zake che. kema ke teo pratye rAkhelI apekSA kyAreya niSphaLa jatI nathI. mAra - mAjhArA (2) (AjJAnuM pAlana, sarvajJa vacanane sevavuM) zarIramAM upaDelI valUra prAraMbhamAM to sArI lAge che. vyaktine je sthAne valUra thai hoya tyAM tene khaNavAmAM bahu ja majA Ave che. paraMtu jyAre te valUrI le che tyArapachI zarIramAM bhayaMkara dAhapragaTe che. temaja mAMdagImAM lIdhelI davAno svAda to kaDavo hoya che. paraMtu tenuM phaLa roganAza hovAthI svIkArya che. tevI ja rIte sarvajJa bhagavaMtanI AjJAnuM pAlana atyaMta kaThina ane kaSTadAyaka che. paraMtu tenuM pariNAma madhura hovAthI puruSa tenuM pAlana khuzIkhuzI kare che. bApA (m) [R(1) - mAcchA i(kuM.) (AjJAnuM pAlana karanAra, AjJAvartI) sAba-uMDA - jhA+gina (ja.) (AjJAbhaMga, AdezanuM khaMDana karavuM te) virati eTale azubhathI aTakavuM ane zubhamAM pravRtta thavuM. viratinuM bIjuM nAma cAritra paNa che. A cAritranI sAdhanA sarvazanI 02739 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjJAnuM pAlana karavAthI thAya che. jo jJAnanuM phaLa virati che, to viratinuM phaLa mokSa che. zAstromAM kahevuM che ke je jIva AjJAnuM khaMDana kare che tenuM badhuM ja nirarthaka che. kAraNa ke AjJAbhaMgathI mokSarUpI phaLanI prApti thatI nathI. hA eTaluM kharuM ke karelo saddharma kyAreya niSphaLa nathI jato. mATe te zrImaMta kuTuMba, devalokAdi sAmAnya sukhone ja mAtra pAmI zake che. paraMtu lokottara sukhathI vaMcita rahI jAya che. AUTINa - jJA #(I.) (AjJAne grahaNa karanAra, Agamane svIkAranAra) mAWifi - mAWI(ki.) (Agamano nizcaya, zAstrArtha) paMcavastuka graMthamAM kaheluM che ke "je padArthano nizcaya zAstrathI thayelo hoya tenuM kathana paNa svamati pramANe na karatAM AgamamAM kahelI ukti anusAra ja karavo joie. kAraNa ke svamatithI karavAmAM Avela kathanamAM pUrvApara doSa saMbhavI zake che. jayAre AgamonuM kathana sarvajJae karela hovAthI temAM koi ja prakArano saMzaya saMbhavato nathI.' If ytta - jJAyut (a.) (AgamAnusArI, sarvajJavacana yukta) zAstramAM kaheluM che ke "je sAdhu AjJAyukta che arthAtu sarvajJavacanAnusArI pravRtti karanAro hoya che. tene ja cAritra saMbhave che. tevA sAdhunI pratyeka kriyA karmakSaya karanArI thAya che. paraMtu je AjJAyukta nathI tevA sAdhune to cAritra ja saMbhavatuM nathI, to pachI karmakSayanI vAta ja kyAM rahI? mAnanor () - sAyana (I.) (Atavacana saMbaMdhi, sUtrAnusAra pravRtti) jema koI jIvane sarpa karaDyo hoya to tenuM jhera utAravAmAM gArUDImaMtra e auSadhanuM kAma kare che. tevI ja rIte A saMsAramAM jIvone pAparUpI viSa caDheluM che. ane tene utAravA mATe sarvaza vacana e gArUDI maMtra samAna che. je jIva AjJAyogane svIkAre che. tene karmorUpI sarpanuM viSa kAMI ja hAni pahoMcADI zakatuM nathI. mAni - sAniza () (utsarga-apavAdanuM pratipAdana karavuM) zAstromAM je rIte utsarga ane apavAdanuM kathana karavAmAM AveluM che. tene te ja rIte anya samakSa pratipAdana karavuM tene AjJAnirdeza kahevAmAM Ave che. gItArtha sAdhu utsarga ane apavAdanA jANakAra hovAthI teo AjJAnirdezakara che. arthAta zAstronI uktione yathAsthita kahenArA che. paraMtu jeNe gItArtha guNa prApta nathI karyo ane svecchAnusAra zAstronA artha kare che. tene zAstramAM usUtra prarUpaka kahelA che. ANANiddesayara - AjJAnirdezakara (tri.) (AjJAno ArAdhaka, AgamAnusArI pravRttivALo) * mAtara (.) (guruvacanAnusAra nizcaya karIne saMsArane taranAra) tIrthakara, Agama ke gurue kahyuM hoya ke A kArya A pramANe karavuM, athavA amuka vastu na karavI. tene avadhArIne svayaM nirNaya kare ke guvadi vacanAnusAra mAre A pramANe karavAnuM che ane A pramANe nathI karavAnuM. te nirNayAnusAra pravRtti karIne je saMsArane tarI jAya tene AjJAnirdezatara kahevAmAM Avela che. * AjJAnirdeznara (kuM.) (AjJAno virAdhaka, svacchaMdI) Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana sUtranA prathama adhyayanamAM kaheluM che ke tarthavAkyartha, vayasthAnisAnnara:gAmA#iifmAsAvirodha: arthAt AptapuruSa evA tIrthakara ane gItArtha gurunA vacanAnusAra pravRtti na karatAM, viruddha vartana karanAro hoya tevA jIvane AjJAvirAdhaka jANavo. ANANipphAdaya - AjJAniSpAdaka (puM.) (AjJAsAdhaka, AgamAnusArI pravRttivALo) maing - MAjJAnuI (ki.) (AjJAne anusaranAra, AgamAnusArI) paMcAzaka graMthamAM kaheluM che ke "je zubha bhAvathI azubha karmano vigama arthAt nAza thAya che. te zubhabhAva niyamA AjJAnusArI jANavo. kAraNa ke jyAM AjJA nathI hotI, eTale ke jinavacana nathI hotuM tyAM zubhabhAva paNa saMbhavato nathI." mAIInfja(1) - mANAnu mina(.) (AjJAne anusaranAra, AgamAnusArI) ANApaDicchaya - AjJApratIcchaka (puM.) (AjJAnI icchA rAkhanAra) mANa5taMta - AjJApatra (kuM.) (sarvajJa vacanane AdhIna, AgamAnusArI pravRtti) paMcavastuka graMthamAM kaheluM che ke "jinezvara bhagavaMtanI AjJAne AdhIna rahelo zramaNa jasAdhu che. kAraNa ke AjJA ekAMte hitakArI che.' jevI rIte vaidyakazAstra rogI hoya ke nirogI hoya, rAjA hoya ke raMka hoya, rAjaputra hoya ke dAsaputra hoya. badhAne ekasAmAna hita karanAruM che. tevI ja rIte AjJA koI eka ke amuka lokonuM ja nahIM, apitu samasta jagatanuM hita karanArI kahelI che. AthI ja kaheluM che ke AjJAne parataMtra rahelA sAdhunI navakArazI paNa mokSa apAvI zake che. ane AjJAne AdhIna nahIM thayelA sAdhunuM mAsakSamaNa paNa tene sadgati apAvI zakatuM nathI. ANApariNAmaga - AjJApariNAmaka (puM.) (AjJA pramANe vartanAra, pariNAmakano eka bheda) zAstramAM AjJApariNAmakanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "gurujayAre ziSyane AjJA kare tyAre je ziSya gurue zA mATe A pramANe karavA kahyuM haze tenuM kAraNa paNa pUchato nathI. mAre ja zA mATe karavAnuM te paNa vicArato nathI. mAtra gurue kahyuM che te ja mAre karavAnuM che. je paNa kAraNa haze te gurubhagavaMta ja jANe. mane AjJA thaI te pramANe karI devu ja ghaTe. AvA vartanavALo jIva AjJApariNAmaka jANavo." nizIthasUtrAdimAM kaheluM che ke AvA AzApariNAmaka ziSya pAse ja guru anya gItArtha AcArya pAsethI prAyazcitta maMgAve.' marruff - AjJApravRtti () (AjJA pramANe vartana, AgamAnusArI pravRtti) ANApavittiya - AjJApravRttika (pu.) (AgamAnusArI pravRtti karanAra, sarvajJa vacananuM pAlana karanAra) gALApA - mAttApradhAna (!). (AjJA parataMtra, Agamane parAdhIna, sUtrAnusAra pravRtti) ANApANapajjatti - ANaprANaparyApti (strI.) (paryAtino eka bheda, zvAsocchavAsa paryAmi) 275 - Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe sAmAnyathI eTaluM samajIe chIe ke je zvAsocchavAsanI prakriyA kare che te jIva che. paraMtu zAstramAM zvAsocchavAsane eka paryAmi mAnavAmAM AvelI che. pravacanasAroddhArAdi graMthamAM kaheluM che ke zvAsocchavAsa vargaNAnA pagalone grahaNa karIne tene zvAsocchavAsarUpe pariNAvI te pudgalono tyAga karavo te zvAsocchavAsa nAmanI paryApti jANavI. ANApANavaggaNA - ANaprANavargaNA (strI.) (zvAsocchavAsayogya vargaNAnA pudgalo) jevI rIte Tebala eka pudgala che. pustaka eka pudgala che. eka rIte kahIe to jene pakaDI zakAya te tamAma vastu pudgala che. zAstramAM zvAsocchavAsane paNa pugala svarUpa mAneluM che. jIva zvAsocchavAsa grahaNa kare che ane mUke che. tethI te pudgala che. A pudgalonA samUhane vargaNA kahevAmAM AvelI che. eTale ke zvAsocchavAsa yogya pudgalono samUha te zvAsocchavAsa vargaNA che. 37 Trang - ATMLUT( ) (kALavizeSa) * bApunu () (kALavizeSa) jeTalA kALa pramANamAM eka zvAsocchavAsa levAya athavA eka zvAsocchavAsa levAmAM jeTalo samaya lAge tene AnaprANa kALa kahevAya che. sUryaprajJapti nAmaka AgamamAM eka zvAsocchavAsano kALapramANa jaNAvatA kahyuM che ke traNa hajAra cArasone bAvana AvalikA barAbara je samaya thAya te eka zvAsocchavAsa kALa kahevAya che. mAvali - jJAna (ki.). (AsopadezathI zUnya, svacchedI, AjJArahita). sarvajJa bhagavaMte batAvela anuSThAna ke cAritra saMsArane tAranAruM kahevuM che. eTale je jIva zAstrokta vidhithI tenuM pAlana kare che. tenI badhI ja kriyA mokSaphaLa ApanArI bane che. paraMtu je gRhastha ke sAdhu sarvajJa vacananI upekSA karIne svamati ane svecchApUrvaka cAritranuM pAlana kare che. tenI badhI ja kriyA karmabaMdha karAvanArI ane saMsAra vadhAranArI kahelI che. paMcAzaka graMthamAM kaheluM che ke je anuSThAna AjJAbAhya hoya che te mokSanuM aMga banI zakatuM nathI. AjJApUrvakanI nAnI paNa kriyA mokSaphaLa ApavA mATe sakSama che. ANAbalAbhiyoga- AjJAbalAbhiyoga (pu.) (hukama ane balAtkArano prayoga karavo, jabarajastIthI anya pAse kArya karAvavuM) potAnAthI anya pAse ISTa kArya karAvavA mATe hukama karavo. temaja jo te karavAnI icchA na rAkhe to balAtkArano prayoga karavo, eTale ke jabarajastIe kArya karAvavuM tene AjJAbalAbhiyoga kahevAmAM Ave che. sAdhunI dazavidha samAcAramAM AjJAbalAbhiyogano niSedha karela che. zramaNe to hameMzA mRdu ane saraLa bhASAmAM icchAkArano prayoga karavAnuM vidhAna che. je sAdhu icchAkAra choDIne AjJAbalAbhiyogano prayoga kare che tene parapIDA utpAdana karavAthI hiMsA ane Abhiyogaka karmano baMdha thAya che. Abhiyogika eTale bIjA bhavamAM anyanA dAsapaNAnI prApti thAya che. mAmA - mAjJAma (I.) (sarvajJanI AjJAno bhaMga, AsopadezanuM pAlana na karavuM) zAstromAM kahelavidhie anuSThAnane sevavuM te AjJA che. eTale ke utsarga mArge anuSThAnanuM pAlana te AjJA che. A AjJAno bhaMga be prakAre thAya che. je jIva anuSThAnanuM sevana sarvathA nathI karato. tene to AjJAbhaMgano doSa lAge ja che. paraMtu je jIva uktividhie pAlana na karatAM potAnI anukuLatAne dhyAnamAM rAkhIne, svamati anusAra anuSThAna seve che. athavA viparItapaNe pAlana kare che, te paNa AjJAbhaMgano doSI che. sAmAvA - mAmAva8 (kuM.) (AjJAne bhAvanAra, AjJAnuM pAlana karanAra) Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmaya - sanAmita (B). (1. kAMIka namAvela 2. AdhIna karela) duniyAmAM jeTalI paNa visaMgatatAo dekhAya che te badhA ja karmapariNAme utpanna thayelI che. koika amIra che to koika garIba, koika baLavAna che to koika nirbaLa, koika rUpavAna che to koika kurUpa A badhA ja bhAvo karmanA pariNAme utpanna thAya che. karmapariNAma nAmanA rAjAnI bhramaro kaMika uMcI-nIcI thAya che eTalA mAtramAM jIvonA bhAgya palaTAI jAya che. zrImaMta garIba, garIba zrImaMta banI jAya che. baLavAna nirbaLa ane nirbaLa baLavAna banI jAya che. AthI ja saMsAramAM karma e ja baLavAna che. bAkI badhA niHsahAya ane nirbaLa che. mAtta - mAsAmA2 () (Amravacana mAtra) mAphu - mAjJafa (strI) (AmravacanamAM zraddhA, Agama bahumAna) manuSyano bhava maLavo atyaMta durlabha che. tenA karatAM paNa atidurlabha che jainakuLa maLavuM. tethIya adhika durlabha che jainadharmamAM zraddhA thavI. koi vipula puNyanA udaye kadAca jainakuLa maLI javuM hajIya AsAna che. paraMtu jainakuLa maLyA pachI jainadharma gamavo atikaThina che. zAstromAM kahevuM che ke dezathI jenA rAga, dveSa, moha ane ajJAnano kSaya thayo hoya, tevA jIvane deva-gurue kahelA tattvomAM zraddhA thavI te AjJArUci che. mApati - mAAna (na.). (1. hAthIne bAMdhavAno saMbha, baMdhana sthAna 2. hAthIne bAMdhavAnuM doraDuM) hAthI jevA mahAkAya prANIne bAMdhavA mATe AvatA staMbhane saMskRtamAM AlAna kahevAya che. jema gAyane ke bheMsane khIle bAMdhI zakAya che. paraMtu hAthIne khIle bAMdhI na zakAya. tene to sAMkaLa vaDe moTA thAMbhalA sAthe ja bAMdhavo paDe. kema ke mahAvatane khabara che ke khIlAne ukhADIne pheMkavAmAM hAthIne bahu jora karavuM paDatuM nathI. eka paLamAtramAM te khIlAne ukhADIne pheMkI zake che. AthI tene aMkuzamAM rAkhavA mATe thAMbhalo ja yogya sthAna che. tevI ja rIte ApaNA AtmA para jAmI gayelA rAga, dveSa, ajJAna, krodha, irSyA, mAyA vagere durguNo moTA hAthI jevA thai gayA che. tene aMkuzamAM rAkhavA mATe jinadharma jevo staMbha bIjo koi ja nathI. jo ApaNe te jinadharmarUpI khaMbhathI baMdhAine rahIzuM to durguNonI majAla nathI ke ApaNane koI nukasAna pahoMcADI zake. mApaHIRama - mAnastaMbha (I.) (hAthIne bAMdhavAno staMbha) mA - Avi (.) (AjJAvartI, AjJAnuM pAlana karanAra) mANAvaTTa() - sAvartina (13) (AjJAnuM pAlana karanAra, AsopadezAnusAra vartanAra) sApavivaIR - prAjJavyavahAra (I.) (vyavahArano eka bheda) pravacana sAroddhArAdi graMthamAM kahevAmAM AveluM che ke jemanuM jaMghAbaLa sarvathA kSINa thaI gayuM che. je vihAra karavA sarvathA akSama che. tevA gItArtha AcAryane jyAre prAyazcitta karavuM hoya, tyAre najIkamAM rahelA anya gItArtha pAse prAyazcitta grahaNa kare. paraMtu tevA bIjA gItArtha sAdhuno najIkamAM joga na hoya ane chatAM paNa prAyazcitta karavAnI tIvra jhaMkhanA hoya. te samaye dUra rahelA anya gItArtha pAse potAnA ziSyane guDhabhASA dvArA saMdezo mokale. te gItArtha gurubhagavaMta paNa AvelA ziSyanI vAta sAMbhaLIne Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUDhabhASA dvArA prAyazcittanuM dAna kare.' A vyavahArane AjJAvyavahAra kahevAmAM Ave che. guru paNa je AjJApariNAmaka hoya tevA ziSyane ja anya gItArtha guru pAse mokale che. jene-tene nahIM. mAlinI - gAjJAtri () (6) (dharmadhyAna, jinatattvano nizcaya karavo te) jinezvara bhagavate kahelA tattvono ke temanA vacanono ciMtana pUrvaka nirNaya karavo te AjJAvicaya kahevAya che. sammatitarkanA tRtIya kAMDamAM kaheluM che ke keTalAka tattvono bodha atIndriya hovAthI hetu, udAharaNAdi pacAvayavI vidyamAna hote chate buddhinI vikalatA hovAnA kAraNe atyaMta dukhethI bodha thai zake tevA paraloka, baMdha, mokSa, dharma, adharmAditattvomAM AHvacanAnusAre teno bodha karavo, nirNaya karavo te AjJAvicaya che. ANAvirAhaNA - AjJAvirAdhanA (strI.) (AjJAnuM khaMDana, anuSThAnanuM pAlana na karavuM) ANAvirAhaNA'Nuga - AjJAvirAdhanA'nuga (tri.) (AjJAnuM pAlana na karanAra, AjJAno bhaMga karanAra) jema AkAzamAM dhumADo joine nakkI thAya che ke nIce kyAMka agni saLagI rahyo che. agninA abhAvamAM dhumADo saMbhavato ja nathI. tevI rIte koI jIva AjJAnusAra vartato nathI. athavA nirAdara paNe ke viparItapaNe anuSThAnonuM pAlana kare che. to tenAthI e nizcita thAya che ke jIvanA AtmA para duSyane eTale ke azubha adhyavasAye potAnI pakkaDa jamAvI che. AthI ja te jIva AjJAnuM pAlana karavAne badale teno bhaMga karI rahyo che, jema agnithI utpanna thayela dhumADo badhe ja aMdhakAra phelAve che. tevI rIte azubha adhyavasAya janya AjJAnuM viparIta pAlana AtmA para ajJAna ane karmanuM aMdhakAra upajAve che. ANAvivarIya - AjJAviparIta (tri.) (AjJAthI viparIta, AptavacanathI viparIta) ANAvetavva - AjJApayitavya (tri.) (AjJA ApavAne yogya, Adeza karavA yogya). uttarAdhyayana sUtramAM kaheluM che ke "ziSya guru mATe vRkSa samAna hoya che.... jevI rIte mArgamAM Ubhelo vaDalo AvatAM-jatAM musApharone visAmAnuM sthAna bane che. tevI rIte gurunA aMtaranI vAto, vedanA, bhAvanAne visAmo ApavAnuM kArya ziSya kare che. eTale ke ziSya evo hoya ke guru potAnA haiyAnI dareka vAta te ziSyane kahI zake. AthI ja zAstromAM kahevuM che ke guru jevA tevA ziSyane Adeza, Thapako ke hitopadeza nathI ApatAM. paraMtu je Adezane yogya hoya tevA prajJApanIya ziSyane ja hitazikSAdi kare mAWHIR - JIHIR (tri) (AjJApradhAna, AptavacanapradhAna) saMsAranA mohane utArIne saMyamano bhekha jeNe dhAraNa karyo che. tevA mokSamArganA sAdhaka sAdhunuM jIvana kevuM hovuM joIe teNe kevA anuSThAnonuM pAlana karavuM joie?, teNe kevA vicAronuM manana karavuM joie?, teNe kevA vacanonuM uccAraNa karavuM joie? AvA prazno darekanA manamAM udbhave e sahaja che. AnuM samAdhAna zAstromAM Thera Thera ApavAmAM AveluM che. paMcAzaka jevA graMthamAM kaheluM che ke mokSamArganA abhilASI jIvanA mana-vacana ane kAyAne pratyeka pravRtti AjJAnusAra hovI joie. arthAt zAstramAM kahela vidhi-pratiSedhayukta hovI joie. je munivaranuM jIvana AjJApradhAna hoya che te anya jIvo mATe dIvAdAMDI samAna hoya che. mAsiddha -- zrAjJasiddha (u.). (AptavacanathI siddha) Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka jagyAe bahu ja sarasa vAkya vAMcyuM. je sthAne buddhi aTake che tyAMthI zraddhAnI zaruAta thAya che. eTale e vAta nakkI che ke buddhinI eka sImA hoya che. amuka sthAno sudhI tame prazna karI zako cho. ane te vyAjabI paNa che. paraMtu keTalIka bAbato evI che jayAM tamArI buddhi vAmaNI sAbita thAya che. tyAM buddhi sarvathA blAInDa thai jAya che. tyAre te tattvone samajavA ke svIkAravA mATe zraddhA AgaLa Ave che. AptapuruSo ane temanA kahelA tattvono niHzaMkapaNe svIkAra te zraddhA che. A pravacanothI je padArthonI puSTi thai hoya. te padArtho Aptavacanasiddha kahevAya che. ane tevA padArthomAM mAnyatA rAkhavI te zraddhA che. maLanaMta - mAnayimAna (ra.) (prApta karAto, lavAto) maf (f) - mAnata (u.) (lavAyela, prApta karAvela) mauta - mAnIta (stra.) (1. kAMIka nIlavarNAya 2. saMpUrNa nIlavarNAya 3, nIlavarNAya ghoDo 4. te jAtinI strIo) ANukaMpiya - Anukampika (tri.) (anukaMpA karanAra, dayALu). simakitanA jaNAvelA pAMca lakSaNo paikI eka lakSaNa che anukaMpAnuM. je jIve samyaktane prApta karyuM che te jIvamAM paropakAravRtti prakRSTa kakSAe khIlI hoya che.te jIva koine dukhI joi zakato nathI. tene manamAM ema thai jAya che ke huM A jIvane kevI rIte sahAyaka banI zakuM. mAtra vicArathI aTakI nathI jato. paraMtu te vicAra pravRttimAM paNa lAve che. ane potAnI zakti anusAra te jIvanI takalIpha dUra karavAnA prayatno paNa kare che. tathA je jIvanA dukha dUra karavA pote sakSama nathI hoto tenA mATe bhAvadayA ciMtave che. ANugAmiya - AnugAmika (tri.) (1. anusaranAra, pAchaLa pAchaLa AvanAra 2. avadhijJAnano eka bheda) pAMca jJAna aMtargata avadhijJAna te trIjuM jJAna che. A avadhijJAnanA AnugAmika ane ananugAmika ema be bheda che. AnugAmikano artha che anusaranAra. jevI rIte sevaka potAnA mAlikane anusare che. te jyAM jyAM jAya tyAM tyAM temanI pAchaLa pAchaLa pharato rahe che. tevI rIte AnugAmika bhedanuM avadhijJAna tenA svAmIne pratye kasthAne seve che. arthAt jene A avadhijJAna thayuM hoya te jIva jyAM paNa jAya tyAM pratyeka samaye avadhijJAna tenI sAthene sAthe rahe che. ANugAmiyattA - AnugAmikatA (strI.) (paraMparAe sukhano anubaMdha, bhavobhava sAthe AvanAra sukha) auSadhi be prakAranI hoya che. eka rogane tAtkAlika zAMta karI de che, paraMtu teno saMpUrNa nAza nathI karatI. jyAre bIjI auSadhi rogano saMpUrNa nAza kare che ane paraMparAe svAthyaprada hoya che. tevI ja rIte pravRtti be prakAre che. tamArA keTalAka vyavahAro AvelA kaSTone tAtkAlika pUratA dUra to karI de che. paraMtu teno sarvathA kSaya nathI karatAM. jyAre tapa, dAna, zIla vagere anuSThAnonuM AcaraNa mAtra tamArA bhAvarogono nAza nathI karatuM. paraMtu paraMparAe sukhano anubaMdha karAvanAra hoya che. ANudhammiya - AnudhArmika (tri.) (1. dharmAnuyAyI vaDe AcarAyela 2. sarvadharma sammata) AcArAMga sUtramAM A zabdano prayoga karavAmAM Avelo che. paramAtmA paMcamuSTi loca karIne saMyamane svIkAre che, tyAre indra paramAtmAnA khabhA upara devadUSya nAMkhe che. samasta saMsArano moha tyajanArA paramAtmAne devadUSyanI zI jarUra? jo teo badhA alaMkAro tyajI zake che, to pachI indrane nA nathI pADI zakatAM ke bhAI! mAre A devadUSyanI jarAya jarUra nathI. nA kema ke devadUSya dhAraNa karIne teo bhaviSyamAM temane anusaranArA anuyAyIone saMdezo ApavA mAMge che ke vyavahAramAM rahevA mATe tamAre paNa vastra dhAraNa karavuM jarUrI che. 279 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANuputra - sAnukUrca () (anukrama, paraMparA, parIpATI) garbhazrImaMta tene kahevAya jenI pAse pUrvanI paraMparAe vArasAgata saMpatti AvelI hoya. te saMpattimAM pUrvanA pUrvajonuM lohI-pANI reDAyA hoya che. AthI tenI kiMmata vadhI jAya che. basa ApaNI pAse je jJAna, darzana ane cAritranI saMpatti AvI che. te paNa tIrthakara bhagavaMto, AcArya bhagavaMto muni bhagavaMto yAvatu bAvratadhArI zrAvakonuM yogadAna reDAyuM che tyAre tamane ane mane prApta thaI che. A varaso AvanArA bIjA aDhArahajAra varSa sudhI paraMparAe cAlavAno che e vAta yAda rAkhajo . ANupubbadriya - AnupUrvyasthita (tri.) (kramamAM rahela, paraMparAe rahela) anAdikAlIna saMsAramAM jIve anaMtapudgala parAvarta pramANa janma-maraNa karelA che. te pudgala parAvartanI samajUti ApatA jaNAvyuM che ke A lokamAM eka ja zreNimAM kramabaddha AkAza pradeza rahelA che. have mAno ke koI jIva potAnuM AyuSya pUrNa karIne koi eka nizcita AkAza pradezamAM mRtyu pAmyo. have ema karatAM jIva bIjA-bIjA bhavo karIne pharIthI pUrve je AkAza pradezamAM maraNa pAmyo hato, tene aDIne rahelA AkAza pradezamAM mRtyu pAme Ama karatAM eka ja zreNimAM rahelA pratyeka AkAza pradezane sparzIne mRtyu pAme. AvI rIte cauda rAjalokamAM rahela pratyeka zreNigata dareke dareka AkAzapradezane sparzIne mRtyu pAme. tyAre eka pugala parAvarta kahevAya. A jIve atyArasudhI AvA anaMta pudgalaparAvarta saMsAra paribhramaNa kareluM che. AzcaryanI vAta che ke chatAM paNa A jIvane hajIye janma-maraNathI kaMTALo nathI Avato. bApuputra (fba) sunaya - mAnapUrtha (stra) nAta (ra.) (anukrame sArI rIte utpanna thayela) sApuputri - mAnupUrvA (u.) (krame janAra, kramapUrvaka gati karanAra) AcArAMga sUtramAM kaheluM che ke "sUtra te arthanA kramane anusare che ane artha te sUtrane anusare che. eTale ke je sUtra ane artha banne paraspara eka-bIjAnA kramane anusare te AnupUrvaga kahevAya che. je sUtrane artha kramane nathI anusaratAM tyAM vAcakane nizcita vastuno bodha thaI zakato nathI. ANupubvigaMThiya - AnupUrvIgranthita (tri.) (kramabaddha racela, parIpATIe guMthela) je padArthonuM kathana arihaMta paramAtmAe arthathI kareluM hoya che. tene gaNadhara bhagavaMto kramabaddha sUtramAM gUMthe che. eTale ke vistRta arthano bodha saMkSiptamAM thaI zake te mATe teo dvAdazAMgIrUpa sUtranI racanA kare che. ane eka khAsa vAta e che ke ekathI bAra aMgomAM AcAraMgA kema paheluM, sUyagaDAMga bIjuM ja kema temAM paNa cokkasa kAraNa raheluM che. ane te nizcita kAraNosara dareka sUtrono krama nakkI karavAmAM Avelo che. Aje paNa kramabaddha racAyela A aMgonuM paThana-pAThana paNa te krama pramANe karavAmAM Ave che. ANupubbiNAma - AnupUrvInAman (na.) (nAmakakarmanI eka prakRti) jevI rIte baLadane nAthavA mATe ke doraDuM e pradhAna sAdhana che. tevI ja rIte jIvane je gatinuM AyuSya udayamAM AvyuM hoya, tene te AnupUrvI nAmakarma te cokkasa gatimAM laI javAnuM kArya kare che. A AnupUrvI nAmakarmanI prakRti che ane te cAragatirUpa cAra prakAre che. A AnupUrva karmano udaya jIvane eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM gamana karatAM vacceno je aMtarAla kALa hoya che, tyAre ja Ave che. ane A AnupUrvI karmano samaya bethI cAra samaya jeTalo ja kahelo che. mALuputri - AnupUrvI (nna.) (anukrama, paraMparA, parIpATI). krama, zreNi, paMraparA, A badhA AnupUrvInA paryAyavAcI zabdo che. saMkSiptamAM kahIe to je kathana, AcAra vagere pUrvane anusaratAM 280 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusaratAM pazcAtkALa sudhI Avela hoya te badhA AnupUrvI Atmaka kahevAya che. anuyogadvAra sUtramAM nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, utkIrtana, gaNana, saMsthAna, sAmAcArI ane bhAva evA daza AnupUrvInA bheda pADavAmAM AvelA che. gALoda - (uM.) (samyagdarzanarahita AjJAmAtra) tattvArtha sUtramAM kahevuM che ke "mokSa prAptimAM samyagdarzana e prathama pagathIyuM che. zraddhA e siddhinuM prathama sopAna che. chatAM paNa keTalAka jIvo evA che jeone tattvamAM viziSTa zraddhA na hovA chatAM paNa eka mAtra AjJApAlananI kaTibaddhatAe teone mokSa apAvela che. gurUe batAvela kAryathI siddhi thaze ja evI viziSTa zraddhA na hovA chatAM paNa A kArya karavAnuM gurUe kahela che. ane te AjJAnuM pAlana karavuM e mAro naiSThikadharma che. evI samyagdarzanavikala AjJAmAtravALI mAnyatAe AcareluM anuSThAna paNa temane mokSa apAvI zake che." mai () 4 - mAta (kuM.) (1. dukha 2. jIvaleNa roga 3. rogano pariSaha) uttarAdhyayanAdi sUtramAM paramAtmA mahAvIradeva gautamasvAmIne AzrayIne AkhA jagatane upadeza Ape che ke "he gautama! vApitta ane kaphathI udbhavatA jIvaleNa roga tArA zarIrane cAre bAjuthI gherI le. tAruM zarIra tArA kahyAmAM na rahe. yAvat tArI vicAra zakti paNa haNAI jAya. tevo samaya Ave te pahelA tuM jAgI jA, A bAhya paudgalika sukhothI vimukha thaIne tArA Atmika sukho tarapha mITa mAMDa. ane tene meLavavA mATeno je mArga che tenA para tuM AjathI cAlavAnuM zarU karI de. he gautama ! tenA mATe tuM eka paLano paNa pramAda na karIza." () si() - mAni (2) dukhane jonAra) dukha zArIrika ane mAnasika ema be prakAranA kahelA che. zarIramAM udbhavatA roga, vaNa vagere dvArA zarIne kSati pahoMce che. tathA priyano viyoga ane apriyano saMyogAdi dvArA mananA bhAvone kSati pahoMce che. zarIra ane mAnasika dukha te karmonI dena che. AvuM jJAna jenA manamAM daDha paNe vaNAyeluM che tene zAstramAM AtaMkadarzI kahelo che. AcArAMgasUtramAM kaheluM che ke kamanimitte AvAnArA dukhano jJAtA jIva kyAreya paNa svayaM pApa Acarato nathI, bIjA pAse pApa karAvaDAvato nathI ane jeo pApa Acare che teone sArA mAnato paNa nathI. AtaM (jaM) vivazvAsa - jatavipata (I.) (AgADha-anAgADha kAraNa) sAdhu ane zrAvake potAnA dharmanuM pAlana niyamA utsarga mArge ja karavAnuM hoya che. zAstramAM je vidhi batAvI che temAM chUTachATalIdhA vinA anuSThAnanuM AcaraNa karavuM te zreSTha sAdhu ane zrAvaka dharma che. paraMtu kyAreka koi anivArya kAraNa upasthi thai jAya to tyAre sAdhu ke zrAvaka zAstrokta ane gurvAjJA pUrvaka apavAda mArganuM sevana kare to temAM dharmanuM hanana thatuM nathI. anivArya kAraNa mATe zAstramAM AgADha zabdano prayoga karavAmAM Avelo che. eTale AgADha kAraNo sivAya anAgADha kAraNomAM apavAda sevavAno niSedha karavAmAM Avelo che. AtaM (yaM) kasaMpaogasaMpautta - AtaGkasaMprayogasaMprayukta (tri.) (1. roganA saMbadhathI joDAvavuM 2. ArtadhyAnano tRtIya bheda) jainadharmathI prabhAvita gAMdhIjIe potAnA pustakamAM lakhyuM che ke "mArA zarIramAM jyAre roga bharAya che. tyAre huM temAM bhAgIdAra thavAne badale mAtra daSTArUpe hAjara rahuM chuM. te roga mArA zarIramAM zuM zuM pheraphAra lAve che ane tenAthI zuM asara thAya che tenuM huM bArIkAithI nirIkSaNa karuM chuM." A ja vAta tIrthakara bhagavaMta mahAvIradeve AgamomAM kahelI che ke "zarIra jayAre rogathI pIDAtuM hoya tyAre ArtadhyAna karavAnA badale sAkSIbhAva keLavo. roga to AvIne cAlyo jaze. paraMtu asahiSNutAnA saMskAra paDaze to te bhavAMtaramAM paNa tamane herAna karaze." 281 - Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mari (8) F () - mAtA (kuM.) (rogI) rogane prApta jIva mATe jainadharmamAM glAna pAribhASika zabda vAparavAmAM Avelo che. tattvArthasUtramAM sevAne yogya dasa pAtronuM varNana karavAmAM AveluM che. te dasa sthAno paikI eka sthAna glAna jIva che. zAstramAM kaheluM che ke rogI jIvanI sevA karavA mATe sAdhue ugravihAra karavo paDe to te paNa karavo. svayaM AhArano tyAga karavo paDe to te paNa karavuM. paraMtu glAna sAdhunI sevAno avasara javA nahIM devo. AthI ja to AgamomAM paramAtmAe kaheluM che ke je rogInI sevA kare che te eka rIte mArI ja sevA kare 3mati(4) vAyA - ativani (stra) (kuMbhAranuM bhajana) mAtaMDa (4) rara - tmittikTara (pu.). (1. pratyekabuddhAdi 2. AtmAno vadha karanAra) svayaM potAnA AtmAno aMta eTale ke nAza karanAra hoya te AtmAntakara kahevAya che. sthAnAMga sUtramAM kaheluM che ke pratyekabuddha ke svayaMsaMbuddhAdi jIvo AtmAntakara che. teo anAdikAlIna je janma-maraNanI paraMparA che teno nAza karavA dvArA potAnA AtmAne saMsArathI sarvathA vikhUTo pADe che. eTale ke saMsAra sAthe potAnA AtmAnA sarva prakAranA saMbaMdhono aMta karIne mokSamAM janAra hovAthI teo AtmAntakara che. Ad (4) tama - mAtmata () (1. AtmAne dukhI karanAra 2. AcAryane kheda pamADanAra 3. ajJAnI AtmA) jJAna e saMsAra samudramAM nAva samAna kaheluM che. jJAnaprApta jIva sAcA-khoTAno ke sArA-narasAno viveka sucAru rIte karI zake che. jayAre AzAnI jIvane to banne vacceno taphAvata ja khabara na hovAthI khoTAmAM pravRtti ane sAcAmAM nivRtti karanAra hoya che. jenA kAraNe te azubha karmano baMdha karanAra hovAthI bhavAMtaramAM ke te ja bhavamAM svayaM potAnA AtmAne pIDA pamADe che. eTaluM ja nahIM tevo jIva sva ane para ema bannene takalIpha pahoMcADanAro hovAthI tene Atmatama kahelo che. mAtaM () ma - tmika (uM.) (1. AtmAnuM damana karanAra, AcArya sattAnI lAlace eka deza bIjA deza upara, eka rAjya bIjA rAjya upara, eka zahera bIjA zahera upara ane eka jamInano mAlika bIjAnI jamIna upara damana karato hoya che. A rIte bIjAne damavAthI tame sattA to meLavI lezo. paraMtu teonA manamAM tamArA mATe mAna nahIM hoya. mAtrane mAtra tamArI bIka haze. jyAre potAnI icchAone damavAthI potAnA AtmAmAM rahelA durgaNone damavAthI tamArI aMdara guNono AvirbhAva thAya che. te guNo tamane bIjAthI alaga tArave che. ane jenA kAraNe loko tamane sanmAnanI najare jue che. AthI bIjAnuM damana karanAra mahAna nathI. mahAna to te che je potAnA AtmAnuM damana kare che. jema ke paramapitA mahAvIra deva. temanI pAse koI rAjya ke saMpatti to nahotI. chatAM paNa Aje AkhuMye jagata temane namana kare che. kAraNa ke teoe AtmAnuM damana karyuM hatuM, bIjAnuM nahIM. mAtaM(jaM) 4 - mAtAka (vi.) (kaMika lAla) mAd (4) lAyana - mAtAWIdhyayana () (ta nAme jJAtAdharmakathAnA dvitIya zrutaskaMdhanA sAtamAM varganuM dvitIya adhyayana) mata () maf - mAtmAmA (f) (mAtra potAnA udaranI pUrti karanAra, svArthI) Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C kudarate saMpatti, sattA, jJAna A badhuM ja mAtra manuSyane ja kema ApyuM che? zA mATe koI kUtaro karoDopati nathI. koi gadheDo netA nathI. zA mATe koi baLada vagere pazu jamInono mAlIka nathI. A badhAno vicAra karyo che kharA? nahIM ne ! to jarA vicAro AvuM zA mATe che. kAraNa ke kudaratane khabara che ke manuSya e samaju prANI che. tene maLela saMpatti vageremAM te mAtra potAno ja nahIM paraMtu bIjAno paNa vicAra karaze. te potAnA sukha-dukhano vicAra pachI karaze, paNa bIjAnA dukhone pahelA vicAraze. paraMtu je jIva svArthI thaine mAtra potAno ja vicAra kare che tene zAstromAM niSphara bhASAmAM Atmabhari kahelA che. jovA jaIe to AvA svArthI jIvo ane pazuo vacce eka rIte koi ja taphAvata nathI hoto. sAta () #M - mAtmana (ra.) (1. potAnA kArya 2. svakRta kama) kamone AzrayIne subhASitAdi graMthomAM kahevAmAM AvyuM che ke jevI rIte eka vAcharaDuM hajAro gAyonI vacce UbhI rahelI potAnI mAtAne eka kSaNamAM oLakhI le che. tevI ja rIte svakRta kama lAkho karoDo bhava dUra cAlyA gayelA AtmAne oLakhIne tene phala ApavA samartha che. gata () veNI - sAbhAveSa (vi.) (AtmAnA zuddha svarUpanuM ciMtana karanAra) paradezamAM bhAratIya saMskRtino paracama laherAvanAra svAmI vivekAnaMde potAnA eka pustakamAM kahyuM che ke tamAre rojanI dasa miniTa potAnA AtmA sAthe carcA karavI joie. jo tame AtmamaMthana mATe ATaluM nathI karI zakatAM teno matalaba ke tame jaMdagImAM eka viziSTa vyaktine maLavAnI taka gumAvI rahyA cho. A ja vAta AgamomAM kahevAmAM AvelI che. uttarAdhyayanAdi graMthomAM kaheluM che ke jIve pratikSaNa AtmagaveSaka banavuM joie. eTale ke karmamalathI chUTavA mATe AtmAnA zuddhasvarUpanuM ciMtanagaveSaNA karavI. AtmagaveSaNA dvArA AtmAnA guNonuM tenA bhAvonuM bhAna thavAthI paugalika pariNAmo chUTI jAya che. ane jIva mokSanI vadhu najIka javA lAge che. uta (1) - mAtmata (vi.) (AtmAmAM rahela, svagata) AjanA samayamAM skIla DevalamenTanA korSamAM paNa kahevAmAM Ave che ke bahAranA paribaLo tamane bhale game tevA maLyA hoya. paraMtu jo tamArAmAM TelenTa haze, AvaData haze, kaMIka karI chUTavAno utsAha haze. to pachI te avarodhaka tattvo tamane kyAreya rokI nahIM zake. ane te badhA to mAtra vikAsa mATenA pagathIyA che. hakIkatamAM tamane siddhi apAvanAra tamArI aMdara rahela AvaData che. A ja vAta jinazAsanamAM kahevAmAM AvelI che. tame sukhanI vyAkhyA makAna, dukAna, gADI, saMpatti, patnI, putrAdi karo cho. te to hakIkatamAM mAtra nimitta che. kharuM sukha to tamArA AtmAnI aMdara samAyeluM che. paudgalika sukha tamane sukha ke dukhanI anubhUti karAvavA samartha che. paraMtu AtmAnI aMdara rahelu-prageTaluM AtmaramaNatAnuM sukha kaparA saMjogomAM paNa tamane AnaMdanuM rasapAna karAvavA samartha che. mAta () gutta - mAtmaputa (tri.) (1. manavacanakAyAthI gopavelo che AtmA jeNe te 2. asaMyamasthAnathI jeNe AtmAnuM rakSaNa karyuM che te) sUyagaDAMgasUtramAM prathama zrutaskaMdhanA AThamAM adhyayanamAM kahevuM che ke "asaMyama sthAnothI jeNe potAnA AtmAnuM rakSaNa kareluM che tevo Atmagupta sAdhu bhUtakALamAM karelA, vartamAnamAM karAtAM ane je bhaviSyamAM karavAmAM Avaze. tevA pApakarmonI kyAreya anumodanA karatAM nathI. arthAta tevI pApapravRttinI anumati kyAreya nathI ApatAM." * guptAbhina(u.) (asaMyamasthAnathI jeNe AtmAnuM rakSaNa karyuM che te, saMyamayukatu sAdhu). sAta (4) chaap () - abhikavina (I.) (eka vAdIno mata) 0283 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka loko evuM mAne che A jagatamAM jeTalA paNa cetanavaMta jIvo dekhAya che. te badhA paMcamahAbhUtarUpa tattvothI nirmita che. paMcamahAbhUta nAza pAmatAM caitanya paNa nAza pAme che. jayAre AtmA nAmanA tattvamAM mAnatA keTalAka jIvo paMcamahAbhUtane to mAne ja che. paraMtu te chaThThA tattva tarIke AtmAno paNa svIkAra kare che. eTale paMca mahAbhUta ane chaThThA AtmA tattvanA kAraNe sarvatra caitanya daSTigocara thAya che. mAta (4) nasa (sU) - gAtmavat (1) (1. potAno yaza 2. yazanA hetubhUta saMyama) mati (2) nom (?) - mAbhini (!). (sadA dharmadhyAnamAM rahenAra) sUyagaDAMga sUtramAM AtmayogInI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke rAnama:,9ttarUpa mAtrA : 8 sthAti arthAta zubha bhAvomAM rahelA mananI pratyeka pravRtti yoga bane che. mAtra mananI pravRtti yoga nathI banatI. kAraNa ke manamAM to zubha ane azubha banne vicAro pravartamAna hoi zake che. AthI je mana hamezAM dharmadhyAnamAM avasthita hoya tevA cittayukta jIvane AtmayogI kahevo yogya che. mAta () (maUku) - gAbhArtha (I.) (1. Atmahita 2. potAnA mATe 3. saMyamAnuSThAna) AnaMdaghanajI mahArAje svaracita eka padamAM bahu ja suMdara vAta kahelI che. avasara bera bera nahIM Ave chyuM jANe caeN karI le bhalAI janama janama sukha pAve AtmAne uddezIne teo kahe che ke he Atmanu tane manuSya bhavarUpI je avasara prApta thayo che. te vAraMvAra maLe evo nathI. AthI A bhavanI aMdara ja potAnA AtmAnuM hita karanArA jeTalA kAryo karavA maLe, te karI levA. tenA mATe jarA paNa pramAda karavo na joie. jo tuM A avasaranuM mahattva samajIne AtmahitakArI AcaraNa karIza to pachI tAre bhavobhava sudhI ciMtA karavAnI nahIM rahe. kAyata (mathaiTTa) - gAyatAI (6) (mokSasAdhaka prayojana, mokSAdino lAbha karAvanAra anuSThAna) AcArAMgAdi zAstromAM kaheluM che ke 'trikAla abAdhita evA dareka prakAranA duHkhothI mUkAvuM tenuM nAma mokSa che ane AvA mokSane sAdhI ApanAra dareka anuSThAna te AyatArtha kahevAya che. je kAraNa potAnA kAryane sAdhI Ape te ja kharA arthamAM sArthaka kAraNa kahevAya che. te sivAyanA kAraNo khoTA athavA to bhrAmaka saMbhave che. jinezvara paramAtmAdarzita dareka anuSThAna zAzvata sukha ApanAra mokSane meLavI ApanAra hovAthI kharA arthamAM ApatArtha che. ane te sivAyanA alpakAlIna sukha prApta karAvanArA paugalika nimitto ApatArtha banI zakatA nathI. mati (4) (1) - sAbhArthina (kuM.) (mumukSa, mokSano arthI). sAta () nipheya - anicchoTa(6) (samyagu anuSThAna vaDe AtmAne saMsArathI bahAra kADhanAra) mokSanA icchuka sAdhake to pratikULa ane anukULa banne saMyogone mokSamArgamAM bAdhaka jANIne teno tyAga karavo ghaTe. pratikULa saMyogo bAdhaka banatA hovAthI teno tyAga karavo hajIye sahelo che. paraMtu mAtA-pitA, bhAI-bahena, patnI-putro vagere svajano sAtheno sneharUpa anukULa saMyogo paNa mokSa mATe beDI samAna che. te mAnavuM jarAka agharuM thai jAya che. ane sAmAnya jIva teno tyAga karavA asamartha banI jAya che, eTaluM ja nahIM alTAnuM te saMyogomAM pote taNAi jAya che. jayAre mokSanI tIvracchAvALo AtmA samyagu anuSThAno vaDe potAnA mana-vacana-kAyAnA yogone saMsAranA bhAvothI nirlepa rAkhe che. ane sadanuSThAnanA pratApe potAnA AtmAne saMsAramAMthI kADhavA mATe saphaLa paNa bane che. 02840 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAta (4) r[ - gAtma (4). (AtmAne oLakhanAra, AtmajJAnI) mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje savAso gAthAnA stavanamAM kahyuM che ke jiMhA lage AtamadravyanuM lakSaNa navi jANuM, tihAM lage guNaThANuM bhaluM kema Ave tANyuM arthAta jyAM sudhI AtmAnA sAcA svarUpane nathI oLakhyuM, tyAM sudhI zubha guNasthAnaka AvavuM agharuM ja nahIM paNa azakya che. mAtra mAhitI pradhAna thavAthI AtmajJAnI nathI thavAtuM, kema ke mAhitI pradhAna to nirjIva evuM kapyuTara paNa che, paraMtu tene jJAnI nathI kahevAtuM. kiMtu mAro AtmA kyAMthI Avyo che? kyAM javAno che? ane A bhavamAM mAruM kartavya zuM che? eno bodha jene che te ja sAcA arthamAM AtmajJa che. ane AvA AtmajJa puruSane koipaNa nimitto dukhadAyaka banI zakatAM nathI. mata (2) saMta - mAtmatatra(u.) (svataMtra, svAdhIna) sAta () saMtaznara -- MAtmatattara (pu.) (1. svAdhInapaNe kArya karanAra 2. jeone potAno AtmA ApIne che tevA tIrthaMkArAdi) jJAnI bhagavaMto kahe che ke "tamArA potAnA bhAvo-lAgaNIo tamane svAdhIna hovI joie.' koi tamane AvIne apazabdo bole ane tame paNa sAme krodhamAM AvIne tene elaphela bolA athavA hiMsaka pravRtti karo. to teno matalaba e che ke tamAro AtmA tamane potAne svAdhIna nathI. tenuM tatra bIjAnA hAthamAM che. ane te tamane potAnI icchA mujaba khuza ke nAkhuza karI zake che. paraMtu jeo anukULa ke pratikULa prasaMgomAM potAnA AtmAnA adhyavasAyone sthira rAkhI zake che. tevA jIvone AtmatatraMkara kahevAya che. tIrthakaro, AcAryo, yogIo A badhA dareka prasaMgomAM samabhAva rAkhIne vartanAra hovAthI teo Atmatannakara che. mata () tatta - mAtmatatva () (AtmAnuM sAcuM svarUpa, parama padArtha, jJAnAdi ratnatraya) yogasArAdi graMthomAM kahevuM che ke "jo tAre zAtA ja banavuM hoya to tArA AtmAnA sAcA svarUpane jANa. tAre zraddhA karavI ja che to deva-gurunI aMdara zraddhA kara. ane jo tAre anuSThAno AcaravA che to AptapuruSoe jaNAvela samyaguanuSThAnone Acara. bAkI saMsAravardhaka anya sthAnonI upAsanA karavAthI zuM? tenA dvArA kadApi AtmatattvanI prApti nathI thatI." mati (4) tadurNa - mAtmatattaprArA (I.) (Atma dharmano prabhAva) aSTa prakaraNanA AThamAM aSTakamAM kahevuM che ke "he jIva jyAM sudhI tArI aMdara guru thavAnI yogyatA na upaje, tyAM sudhI jinezvara bhagavaMte je hitazikSA ApI che, tenA AcaraNapUrvaka ane AtmahattvanA bodha vaDe uttama evA saddagurune sevavA joie. arthAta jyAM sudhI potAnI aMdara gItArtha guNa utpanna na thAya tyAM sudhI anya bIjA uttama gItArtha gurunI upAsanA karavI joie." sAta (4) rara - elita (.) (mAtra potAnA AtmAne tAranAra, prAyazcittane yogya puruSa). zAstramAM kaheluM che ke "vaiyAvacca labdhithI hIna hovAnA kAraNe je AcArya, upAdhyAya, glAnAdi sAdhunI sevA nathI karato. ane viziSTa tapa ArAdhI zake tevI tapanI labdhi prApta thavAnA kAraNe vividha taponuM AcaraNa kare che, te jIva AtmatAraka jANavo." tenuM kAraNa e che ke vaiyAvacca dvArA te jIva parahita ciMtA karanAro hoya che. AthI te temanI upAsanA karIne potAnA AtmAnuM to kalyANa kare ja che. sAthe sAthe sAmevALAne ArAdhanAmAM sahAyaka banIne temanA AtmAne tAravAmAM paNa nimitta bane che. tathA tapa vastu evI che je mAtra potAnuM ja kalyANa kare che. AthI tapa dvArA mAtra potAnA ja karmono kSaya karIne mAtra svAtmakalyANa karanAro hovAthI te AtmatAraka kahevAya che. 285 - Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta (2) tunA - mAtaMtunA (strI) (AtmAnI upamA, AtmatulyatA) sUyagaDAMgajI sUtramAM kaheluM che ke "sAdhake sarva jIva pratye AtmatulAe vartavuM. tenA mATe daSTAnna ApatAM kahyuM che ke jevI rIte tame agnimAM hAtha nAMkhatAM ja khabara paDe che ke AnAthI to dAjhI javAya che. eTale tenAthI nakkI thAya che ke jagatanI tamAma agni dajhADavAnuM kAma kare che. basa tevI ja rIte jema tamane sukha game che ane dukha gamatuM nathI. tevI ja rIte jagatanA anya badhA ja jIvone paNa sukha game che ane dukha jarApaNa gamatuM nathI. A pramANe potAnA AtmAnA bhAvo sAthe bIjA jIvonA bhAvonI tulyatA karavI te AtmatulA che. mata (2) - abhitva (ja.). (Atmadharma, AtmabhAva, saMyamano bhAva, mokSano bhAva) karmanA udayathI prApta jagatanA sarve audayika bhAvothI nIkaLIne mokSamArgone sAdhI ApanAra saMyamanA bhAvomAM AvIne vasavuM te Atmadharma che. audayika pariNAmonA kAraNe AtmAnuM sAcuM svarUpa dabAtuM jAya che. ane AtmA dhIre dhIre saMsAranA aMdhakAramAM khovAto jAya che. jyAre saMyamano pariNAma AtmAne A badhAthI upara uThAve che. te AtmAnI sAcI oLakhANa chatI kare che. ane tenA dvArA jIva urdhvaprakAzane anubhave che. eTale ke AtmaramaNatAnA sukhane svayaM mANe che. Atmadharma jAgrata thatAM jIva ajJAnadazAmAMthI bahAra AvIne jJAnadazAne prApta kare che. mAta (8) daMDa - mAtmA (kuM.). (AtmAne daMDanAra, AtmaghAtaka, asaMyamI sAdhu ke gRhastha) mAtra bAhya veza dhAraNa karyo hoya. paraMtu zithilAcArI hovAnA kAraNe kAcA pANIno sparza karanAra, vanaspatine khUMdanAra, vIjaLIne vAparanAra ema pAMceya mahAvratonuM khaMDana karanAra asaMyamI sAdhu AtmaghAtaka che. kAraNa ke teo sacitta vastuonA sevana dvArA mAtra bIjAnuM nukasAna nathI karatAM. kiMtu pApakarmanA baMdha dvArA potAnA AtmAne paNa daMDe che. jo AvA vartana karanArA sAdhu AtmaghAtI che to pachI niraMtara pApAraMbhamAM vyasta evA gRhastho zuM bAkAta rahe che? nA jayAM pApakriyAthI bacI zakAya evA prasaMgomAM upayoga vinA vartanAra gRhastha paNa eTalA ja pApanA bhAgIdAra hovAthI teo paNa AtmaghAtI ja che. eTale ke potAnA AtmAnuM ahita karanArA che. Ata (ya) daMDasamAyAra - AtmadaNDasamAcAra (tri.) (AtmAnuM ahita karanAra anuSThAna) sAta (4) rasi - malpila () (1. ariso, darpaNa 2. Atmadarzana, AtmasAkSAtkAra) arisAnI aMdara rUpanuM darzana bharata mahArAjAe paNa karyuM hatuM. ane ApaNe paNa roja karIe chIe. chatAM paNa evo to zo taphAvata che ke jenAthI temano mokSa thaI gayo ane ApaNe hajIye ahIM bhaTakI rahyA chIe. to sAMbhaLI lo Aje rUpadarzananI te bhedarekhAne. ApaNe arisAmAM bAhya AkRtinA darzana karIe chIe. jayAre bharata mahArAjAe arisAmAM zarIranI AMtarika vikRtinA darzana karyA. ApaNe alaMkAronA saMyogathI suMdara lAgatA rUpanA darzana karIe chIe. jyAre teoe jJAna-darzanacAritrarUpa guNothI zobhatAM AtmAnA darzana karyA. basa A ja kAraNe teone sAcI dizA ane dazA prApta thai. jyAre tamane ane mane hajI sudhI sAco rasto paNa jaDato nathI. va68. mAta (2) pAsa - Atmika (I.) (Atmapradeza) va66. mAta (4) rijhu - mAtmaparipatti (strI) (AtmAnA adhyavasAya, jIvanA Atmika pariNAma) 286 0 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinezvara bhagavate kahevuM che ke "jIvanI pratyeka kSaNa pariNAmayukta hoya che. eTale ke dareka kSaNe jIva koine koi adhyavasAyamAM vartato hoya che. pachI te zubha hoya ke azubha hoya. AtmapariNAma zUnya kALa saMbhavI zakato nathI. AthI ja upadezamALA graMthamAM dharmadAsa gaNi mahArAje lakhyuM che ke jIva je je samaye jevA jevA adhyavasAyomAM vartato hoya che. tene anusAra karmano baMdha karato hoya che. mATe ja arihaMta paramAtmAe vAraMvAra kahyuM che ke he jIva! tuM tArA bhAvanI zuddhi kara, jo tArA bhAva zuddha thaze to samajI le ke tAro bhava paNa zuddha che. aAta (2) pasaMsa - tmikawiA (strI) (AtmazlAghA, svaprazaMsA). duniyAmAM tamane ghaNI badhI jagyAe evA loko maLI Ave che. jeo potAnI prazaMsA karatAM thAkatA nathI. avasara maLyo nathI ke potAnI jAtanI prazaMsA karavAmAM lAgI jAya che. zAstramAM kaheluM che ke tamAruM kharAba bolanAra ke kharAba karanAra e bIjA naMbarano zatru che. pahelA naMbarano zatru jo koI hoya to te svaprazaMsA che. AtmazlAghA tamArA guNonuM hanana karIne durguNone pragaTa kare che. mATe ja adhyAtmasAra jevA graMthamAM kahyuM che ke jo tAre kaMI choDavuM ja hoya to AtmazlAghA nAmanA doSane choDa. mati (2) gona - mAtmayo (!) (AtmavyApAra, AtmAnI pravRtti) Ata (ya) ppaogaNivvattiya - Atmaprayoganivartita (tri.) (AtmAnI pravRtti dvArA niSpAdita) bhagavatIjI sUtramAM kaheluM che ke "kamano kartA ke bhoktA AtmA svayaM pote che ane A karmono baMdha jIva pote kare che. eTale ke potAnA mana-vacana ane kAyAnI zubhAzubha pravRtti dvArA potAnA karmonuM nirmANa kare che. ane te nirmita karmo jIvane zubhAzubha avasthA prApta karAve che. AthI tamane sukha maLe che ke dukha temAM bIjA loko to mAtra nimitta che. mULa upAdAna kAraNa to tamArA potAnA AtmAe bAMdhelA karmo ja che. koi bIjAe bAMdhelA karmo tamAruM kazuM ja sAruM ke kharAba nathI karatAM. tamArI vartamAna paristhitinA javAbadAra tame svayaM pote ja cho. sAta (2) pramA| - YbhapramANa (ki.) (eka mApa, potAnA dehanA sADAtraNa hAtha pramANanuM mApa) lokaprakAzAdi graMthomAM 1. utsadhAMgula 2. pramANAMgula ane AtmAguMla ema traNa prakAranA mApanuM varNana Ave che. temAM keTalIka vastunuM mApa utsAMgalathI gaNAya che. keTalIka vastunuM mApa pramANAMgulathI thAya che. ane keTalAka padArthonuM pramANa AtmAgulanA AdhAre nakkI thAya che. AtmAgulanI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke jagatanA je paNa jIvo hoya temane je zarIra prApta thayuM hoya tene AzrayIne sADAtraNa hAtha pramANa je mApa thAya tene AtmAMgala kahevAya che. jema ke mahAvIra prabhunI sADAsAta hAtha pramANa je kAyA hatI to te kevI rIte? teno javAba che ke paramAtmAne je zarIranI prApti thai hatI. te zarIra anusAra temanA sADAtraNa hAtha anusAra mApaNI karatAM teonA zarIranI uMcAi sADAsAta hAtha hatI. mata () vAva - mAtmavAva (.). (zrutavizeSa, caudapUrva aMtargata eka pUrvanuM nAma) jenI aMdara aneka prakAranA tarka-vitarkothI, aneka prakAranA nayothI AtmatattvanI puSTi karavAmAM AvI hoya, tevA zAstrane AtmapravAda kahevAmAM Ave che. dvAdazAMgInI aMdara gaNadhara bhagavaMtoe bAramAM daSTivAda nAmaka aMganI racanA karI hatI. te dRSTivAda aMganI aMdara caudapUrva samAviSTa hatAM. ane te caudapUrva aMtargata AtmAnI siddhi karanAra AtmapravAda nAmanuM pUrva vidyamAna hatuM. kALanI vicitratAnA kAraNe kaho ke pachI jIvonI ayogyatAnA kAraNe ApaNI pAse Aje caudapUrvamAMthI eka paNa pUrva hayAta nathI. Ata (ya) ppiyasaMbaMdhaNasaMyoga - AtmArpitasambandhanasaMyoga (puM.) (saMyogano eka bheda) Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mata (ra) vatana - mAtmavatra (.) (AtmabaLa, AtmAmAM zaktino saMcaya) mAta (4) joka - bhoLa () (AtmajJAna, AtmasvarUpanuM jJAna) aSTaka prakaraNamAM mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAja jaNAve che ke "he jIvAtman AtmAnA mULabhUta svarUpanuM jJAna kyAreya baMdhaka nathI. AtmajJAnate jIvAtmAne kadApidukhI nathI karato. paraMtu paugalika deha, ghara, dhanAdi mATe AtmAmAM utpanna thayelo rAgAdi pariNAma tamArA AtmAnA baMdhaka che. pudgalomAM rahelI Asakti satyanuM jJAna thatAM aTakAve che, ane tamArA manamAM harSa-zoka vagerenI lAgaNI dvArA dukhAdinI anubhUti karAve che. jayAre AtmajJAna to ekAMte sukhano anubhava karAvanAra che. mata () bhAva - gAtma mAva (pu.). (AtmapariNAma, manogata bhAvo) ghaNI vakhata loko lAlaca, IrSAdine vaza thaine khoTA kAryo karatAM acakAtA nathI. te viSayAdimAM rahelI Asakti temane khoTuM karavAnI preraNA Ape che. ane jIva adhamakRtya karavA paravaza banI jAya che. paraMtu eka vAta samajI rAkhajo ke, jyAre paNa tame khoTuM kArya karI rahyA hazo tyAre tamAro potAno aMtarAtmA to tamane pokAro pADIne kahI rahyo haze ke A tuM khoTuM kare che. bIjA badhA bhale sAtha ApatAM haze paNa tamAro AtmA kadApi tamArA khoTA kAryomAM tamane sAtha nahIM ja Ape. tamAro AtmapariNAma to te samaye potAno virodha ja noMdhAvato haze. pachI bhalene anAdikAlIna saMskAronI gADhatAne kAraNe AtmAnA avAjane dabAvIne tame apakRtya karI nAMkhatA hova. Ata (ya) bhAvavaMkaNayA - AtmabhAvavaGkanatA (strI.) (mAyAprayikI kriyA, AtmabhAvonI vakratA) manamAM rahela saraLa bhAvo pramANe vartavuM te RjutA che. jyAre mananA saraLa bhAvone chupAvIne melI icchAthI zaTha bhAvonuM pragaTI karaNa te mAyA che. mAyAno svabhAva ja e che ke tamArA saddaguNone dabAvIne balAtkAre tamArI pAse zaThAcaraNa karAve che. mAyApurvaka je vyavahAra karavAmAM Ave tene zAstramAM mAyAprayikI kriyA kahevAmAM AvI che. Ata (ya) bhAvavattavayA - AtmabhAvavaktavyatA (strI.) (ahaMkArathI svAbhiprAyanuM kathana karavuM te) kahevAya che ke sahuthI moTA ahaMkArI koNa to javAba che gautamasvAmI. ane sarvazreSTha vinayI koNa to teno paNa javAba che gautamasvAmI, saMsArI avasthAmAM gautamasvAmI brAhmaNa hatAM. caudavidyAnA pAragAmI ane pAMcaso ziSyanA guru hatAM. teo sarvazAstravid hovA chatAM paNa manamAM AtmA vize zaMkA hatI. paraMtu teo bahAra koIne jaNAvavA nahotA detAM ke teo paNa jJAnamAM apUrNa che. bAhyathI to teo pote sarvajJa che tevo ja vartAva karatAM hatAM. paraMtu jayAre teone paramaguru tarIke mahAvIradeva maLyA tyAre temano ahaMkArano pahADa ogaLI gayo. abhimAnano tyAga karIne teo mana-vacana-kAyAthI paramAtmAne samarpita thaI gayA. mAta (4) pU - AtmimU(pu.) (1. AtmAmAM utpanna thayela 2, manamAM pragaTela bhAva 3. putra 4. kAmadeva 5. putrI 6. ziva 7. viSNu) mata (2) rakSag - mAtmarakSa (ki.) (1. aMgarakSaka 2. devavizeSa) ThANAMga sUtramAM sAdhune uddezIne kaheluM che ke "jyAre paNa tArI upara upasarga Ave tyAre tAre AtmarakSaka banavuM joIe." AtmarakSaka banavAnA tyAM traNa vikalpa jaNAvyA che. 1. jayAre upasarga Ave tyAre potAnA manane samajAvavuM ke upasarga karanArane tArA karma khapAvanAra hovAthI upakArI che. mATe tAre krodha na karavo joie. 2. upasarga karanArA ajJAnI che. tene pAtra 288 - Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apAtranuM jJAna nathI. athavA to te bALa jIva che AvA jIva upara krodha karavAthI zuM mATe mAre AnI upekSA ja karavI yogya che. 3. ane chelle svayaM upasarnAdi sahana karavA asakSama hoya to te sthAnano tyAga karIne anyatra jato rahe, paraMtu potAnA bhAvone krodhAdi kaSAyo vaDe malina na thavA de. je jIva azubha bhAvothI potAnA AtmAnI rakSA kare che te ja AtmarakSaka che. mata () vizva (1) - abhirasina (tri.) (AtmarakSA karanAra) mAta (2) magya - mAtmafkSata (3) (durgatithI jeNe AtmAnuM rakSaNa karela che te). sUyagaDAMga sUtranA dvitIya zrutaskaMdhanA bIjA adhyayanamAM AtmarakSitanI bahu ja suMdara vyAkhyA karelI che. durgatimAM lai javAmAM kAraNabhUta jeTalA paNa sAvadya anuAna che temAMthI nivRtta thayelo AtmA AtmarakSita che. A vyAkhyA mAtra sAdhune ja lAgu nathI paDatI. zrAvakane paNa eTalA ja aMze lAgu paDe che. kAraNa ke zrAvaka paNa nirarthakamAMthI saMpUrNa ane Avazyaka pravRttiomAMthI yathAzakyapaNe nivRtti to lai ja zake che. je gRhastha AvI nirarthaka pravRttiomAMthI nivRtti le che te paNa AtmarakSita ja che. eTale durgatimAM jatAM potAnA AtmAnuM rakSaNa karanAra che. sAta (4) saM -- gAbhavana (3) .(1. AtmA samAna 2. AtmAprakAzaka zAstra 3. Atmatulya kriyAvAnuM) gativa - mAtA (kuM.) (1. udyota, prakAza 2. te nAme ahorAtrinuM 24muM muhUrta) mAnavaIA () - mAtapanA mana (ja.). (Atapa nAmakarma, nAmakarmano eka bheda) karmagraMthamAM nAmakarmanI kula ekaso ne traNa prakRti batAvI che. te aMtargata Atapa nAmakarmano bheda batAvavAmAM Avela che. Apano artha thAya che prakAza, uSNatA vagere. A nAmakarmano udaya potAnA zarIra ke prakAza dvArA anyane uSNatAno anubhava karAvanAra hoya che. jema ke sUryanA vimAnamAM lAgelA ratno pRthvIkAya che. te sacitta hovAthI ekeMdriya jIvonuM te zarIra che. A ekeMdriya jIvone Atapa nAmakarma udayamAM hovAthI te svayaM zIta hovA chatAM paNa temAMthI nIkaLato prakAza pRthvItala para rahelA sarva jIvone uSNatAno anubhava karAve che. eTale svayaM zIta hovA chatAM paNa bIjAne pIDAkAraka uSNatAno ahesAsa karAve te Atapa nAmakarmano prabhAva jANavo. mata () vAva - mAtapiti (I.) (garamI thavI, baphAro thavo) dareka vastunA svabhAva ane prabhAva banne hoya che. jema grISma Rtuno svabhAva uSNatAvALo che. garamI paDe tyAre tamane ThaMDakano anubhava kyAreya na thAya. ane zarIramAMthI pasInA chUTavA, baphAro thavAnA kAraNe akaLAmaNa anubhavavI. chAMyaDAne gotavA mATe ke pachI garamI ochI lAge tenA mATe jAta jAtanA upAyo karavA. te badho teno prabhAva che. tevI ja rIte je-te bAMdhelA karmono udaya thavo te teno svabhAva che. ane te karmanA udaye sukha ke dukhanI lAgaNI anubhavavI te teno prabhAva che. mata () vaita - mAtapatta (.). (garamIthI tapela, garamIthI trasta) mAta (2) vava (ta) - gAtAvat (3) (1. garamIyukta 2. te nAme ahorAtranuM 24muM muhUrta) mAta () vAta - mAtmapatni (u.) (AtmapAlaka, potAnuM pAlana karanAra) 2890 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtavAloya - AtapAloka (pu.) (uSNatAno anubhava, agninI uSNatAnuM darzana karavuM) mAta (2) vaNa - mAtmavA (u.) (AtmAdhIna, svAdhIna) A jagata vicitratAothI bhareluM che. temAM ekasamAnatA kyAreya jovA nathI maLatI. koi sukhI che to koI dukhI che. koi rogI che to koi nirogI che. koi dhanavAna che to koi nirdhana che. A badhA ja vaicitryanuM saMcAlana karanAra jo koI hoya to te karma che. jIva jyAM sudhI karmane AdhInapaNe varte che, tyAM sudhI tene niraMtara sukhanI prApti thavI azakya ja che. AthI ja to zAstramAM kahyuM che ke saMsAramAM jeTalA paNa dukho che te badhAnuM mULa kAraNa jo koI hoya to te paravazatA che. ane sAcA sukhanuM mukhya kAraNa svAdhInatA che. bIjA joDe rAkhelI apekSA tamane kAyama dukha upajAve che. jyAre potAnI icchAone, lAgaNIomAM kAbUmAM karIne je Atmavaza thayo che. te kadApi dukhI thai zakato ja nathI. mAta (2) vAyatta - mAtmavAlA (3) (AtmasvarUpane prApta, tattvavettA). AtmA upayogAdi lakSaNa yukta che. jIva asaMkhyapradezAtmaka che. AtmA saMkoca ane vikAsanI kSamatAvALo che. AtmA svakRta karmono bhoktA che. pratyeka sAdhAraNAdi sthitimAM rahelo che. te dravya-guNa ane paryAyayukta che. nityAnityAdi aneka dharmAtmaka che. AvA AtmasvarUpano jene spaSTa bodha hoya tene sUyagaDAMga sUtramAM AtmavAda prApta ke tattvavettA kahelo che. sAta (2) vi(Du) - Atmavi6 (u.) (AtmasvarUpane jANanAra, tattvavettA) gAta () variya - AtmavIrya (2) (vIryano eka bheda, Atmazakti). nizItha cUrNimAM AtmavIryanA viyogAtmavIrya ane aviyogAtmavIrya ema be bheda batAvavAmAM AvelA che. te aMtargata saMsArI avasthAmAM rahelA jIvanA vastuo sAthenA saMyoga-viyogathI manAdimAM utpanna thanArA bhAvo te viyogAtmavIrya che. tathA te sivAyanA upayogAdi lakSaNayukta je pariNAma che te aviyogAtmavIrya che. aAta () vidi- Atmavizuddhi (.) (1. prAyazcitta dvArA AtmAnI zuddhi karavI te 2. ulkAlika zrutavizeSa) jainamatamAM1. jJAnamArga 2. darzanamArga ane 3. cAritramArga ema kula traNa mArga prarUpavAmAM AvelA che. AcaraNanI paddhatie bhale traNa mArga batAvyA hoya. paraMtu te traNeya mArgano mULa uddeza che Atmazuddhino. A traNeya mArganI ArAdhanA karIne ArAdhake jo kAMi prApta karavAnuM hoya to te che AtmAnI zuddhi. jyAM sudhI zuddhi nathI pragaTatI tyAM sudhI satyano bodha thato nathI. ane sajJAnanA abhAve sAdhya evA mokSanI prApti paNa thatI nathI. eTale trimArganI ArAdhanA karIne Atmazuddhi karavAnI ane Atmazuddhi thavA dvArA mokSanI prApti karavI e ja mULa prakriyA che. te sivAyanI anya koi paddhati nathI. mAta (2) verAvajora - mAtmavaiyA (u.) (1. ALasI, pramAdI 2. sAdhusamudAyathI bhinna) tiraMjiw - mAtmAna (!). (upasargano eka bheda, potAnA kAraNe ja zarIra ke saMyamano upaghAta thAya te) anukULa ke pratikULa upasargone samabhAve sahana karavA te sAdhudharma che. upasarga AvyuM temAMthI vicalita na thavuM te saMyamadharmanI ArAdhanA che. paraMtu saMyamanI ArAdhanA karatAM karatAM AtmaghAta na thAya tenuM paNa dhyAna rAkhavAnuM hoya che. zAstramAM kahevuM che ke sAdhue svayaM evI koi pravRtti na karavI joie jenAthI AtmaghAta ke saMyamaghAtamAM pote ja kAraNa bane. 2900 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAta (2) saMgama - mAtmasaMyama (I.) (1. aMgopAMga saMkocI rAkhavA te 2. cittasaMyama) zAstramAM sAdhu ane zrAvaka mATe anAvazyaka zArIrikAdi kriyAno niSedha karavAmAM Avelo che. saMyamanI ArAdhanA mATe aMgopAMgane saMkocavA te zArIrika AtmasaMyama che. tathA duSTa vicAromAM pravRtta thatAM manane rokIne zubha vicAromAM vALavuM te cittasaMyama che. tevI ja rIte kaThora ke avacanIya bhASAno tyAga karavo te vAcika AtmasaMyama che. ati () saMyamapura - aAtmasaMyamapara (tri.) (jeNe Indraya ane zarIranuM saMkocana karyuM che ke, saMvRttAMgopAMga) gati (2) vaya - mAtmasaMyamapAya (4) (cAritrapAlananA mArga, saMyamanA sthAna) dazavaikAlika AgamanA prathama adhyayananI TIkAmAM kaheluM che ke "je sAdhu sadAcAramAM rata che. saMyamanA pratyeka sthAnonuM niraticAra sevana kare che. te ja kharekhara tivALo che. te ja sAco saMyamI che, ane tenA jIvane ja dharma saMbhave che. evuM jinezvara bhagavaMtanuM vacana che." Ata (2) saMveyana - mAtmasaMvera (.) (dravya upasargano eka bheda) upasarganA cAra bheda paikI dravya upasargadeva, manuSya, tiryaMca ane AtmasaMvedanArUpa cAra prakAre kahelo che. temAM AtmasaMvedanA paNa ghaTTanA, lezanA, staMbhanA ane prapAta ema cAra prakAre kahevAmAM AvelI che. sAta (4) savila (1) - aAtmasAkSana (vi.) (jemAM mAtra potAno AtmA ja sAkSI hoya te). nArada RSinA gurue potAnA traNeya ziSyone eka loTanI banAvelI nakalI maraghI ApI. ane kahyuM ke tamAre evI jagyAe jaine tene mArI nAMkhavAnI jyAM tamane koi na jotuM hoya. bAkInA be ziSyo to koi khAnagI jagyAe jaine nalI maraghIno ziroccheda karIne AvyA. paraMtu nArada mATe to ciMtAno viSaya thai gayo. te jaMgalamAM gayA ane jayAM maraghIne mAravAno prayAsa kare che. tyAM ja vicAra Avyo ke bhale koi manuSya na jatuM hoya paraMtu ahIM rahelA pazu-pakSIo to jue che. vanadevatA paNa jue che. anaMtajJAnI evA kevalI bhagavaMto jue che. are ? bIjAnI vAta javA do mAro potAno AtmA to jue ja che ne? huM je hatyA karI rahyo chuM temAM mAro potAno AtmA to sAkSI che ja ne. basa! teo maraghIne mAryA vinA pAchA guru pAse laine AvyA. temanA vicArone gurue biradAvyA ane temane zAbAzI ApI. mAta () (ga) kSattama - Atmasanama (a.) (jemAM pote sAtamA krame rahela che te, potAnAthI sAtamAM krame rahela) mati (2) samA - AtmasAIna (). (Atmanivedana, potAnA bhAvonuM kathana karavuM te). vaMditu sUtramAM pApanI AlocanA rUpa eka pada Ave che. saMviMTe taMa ferfjateno artha thAya che meM divasa ke rAtri daramiyAna je koi paNa pApanuM jANatAM ke ajANatAM sevana karyuM hoya tenI niMdA karuM chuM ane tenI gaha karuM chuM. pratikramaNa sUtranI TIkAmAM niMdA ane gahanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke "pApono AtmasAkSIe tiraskAra karavo te niMdA che ane guru samakSa potAnA bhAvonuM kathana karIne kheda pragaTa karavo te gaha che. jyAre A banne padonuM AcaraNa karavAmAM Ave tyAre kharA arthamAM pAponuM prAyazcitta thayuM gaNAya. gata (2) kamalA - mAbhikSamatA (a.) (AtmatulyatA, potAnI samAna anyane jovA te) 291 0 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta (1) samAcAra - AtmasamavatAra (6) (zarIrabhavya zarIrathatirikta dravyasamavAtarano eka bheda) anuyogadvAra sUtramAM kaheluM che ke "zarIra, bhavya zarIra ane atirikta dravyasamavatAra traNa bhede kahelo che." temAM eka bheda AtmasamavatArano che. AtmasamavatAra eTale jagatanA zeSa pAMca dravyone AtmadravyanI jema jovuM te AtmasamavatAra che. eTale ke jema potAno AtmA guNa ane paryAyavALo che tema bAkInA zeSa dravyo paNa guNa ane paryAyavALA saMbhave che. evuM ciMtana te AtmasamavatAra kahevAya che. Ata (ya) sarIrakhettogADha - AtmazarIrakSetrAvagADha (tri.) (svazarIrapramANa kSetramAM rahela) nitya ane ekAMtavAdI evA vaidika darzananA mate AkhA jagatamAM AtmA eka ja che. ane te paNa nitya che, teno kyAreya paNa nAza thato nathI. jema AkAzamAM caMdra eka ja che paraMtu tenA pratibiMba alaga alaga sthAnomAM dekhAvAthI anekarUpe bhAse che. tevI ja rIte AtmA eka hovA chatAM paNa bhrAmakarUpe tenI alaga-alaga pratIti thAya che. jayAre jainadarzana kahe che. ke jagatamAM AtmA eka nahIM paNa aneka che. ane te bhinna-bhinna hovAthI pota-potAnA zarIrane avagAhIne rahelA che. eTale ke potAnA zarIranuM jeTaluM kSetraphaLa che te kSetra pramANa AtmA che. tathA vividha bhavone AzrayIne paryAya badalato rahevAthI apekSAe anitya paNa che. mAta () sata - mAtmaHIR (1) (Atmasukha) mAta (1) sayAjIfma () - sAmAtAnuemmina (I.) (svasukhano abhilASI, sukhavAMchu) vAta (2) suha - mAjasuraH (.). (1. zarIrasukha 2. jIvasukha 3. paramAnanda) saMskRta subhASitamAM eka vAta Ave che. je vidyA prApta karavAno abhilASI hoya tene bIjA sukha kyAMthI hoya? ane je sukhano arthI hoya tene vidyA kyAMthI hoya? basa !tenI jema je jIvo zarIrasukha mATe jIvatA hoya te lokone jIvananA chellA zvAsa sudhI Atmasukha zuM che tenI khabara paDatI nathI. ane jeo Atmasukha pAmelA che teone pudgalomAM eka kSaNamAtra paNa rUci thatI nathI. teonA mATe bAhyasukha kacarAmAMthI attaranI sugaMdhanI apekSA rAkhavA jevuM che. (2) di- mAtmazuddhi(stra ) (daha ane mananI zuddhi, karmano kSayopazama) Atmazuddhi saMpUrNa ane apUrNa ema be prakAre hoya che. ATheya karmonA kSayathI AtmAnI je avasthA prApta thAya che te saMpUrNa Atmazuddhi kahevAya che. A avasthAmAM rahelA jIvano AtmA nirmaLa sphaTikaratnanI samAna karmamalarahita hoya che. tathA keTalAka karmonA kSayathI ane keTalAkanA upazamathI je jJAna-darzana-cAritranI avasthA prApta thAya che te apUrNa Atmazuddhi che. saMsAramAM rahelA dareka chabastha jIvane je Atmazuddhi prApta thAya che te apUrNa avasthAvALI hoya che. jayAre siddhanA jIvone saMpUrNa Atmazuddhi pragaTelI hoya che. MAta (4) hita - mAhita (u.) (svahita, AtmakalyANa) hita ane ahita be prakAre saMbhavatA hoya che. paheluM che zarIrasaMbaMdhi hitAhita. pathya ane apathya AhAranA sevanathI zarIramAM je sukha ane dukhanI anubhUti thAya che te zarIranuM hita ane ahita che. tathA bIjuM che AtmAsaMbaMdhi hitAhita. hiMsAdi pApAraMbhamAM pravRtti ane temAMthI nivRttirUpa je zubhAzubha karmono saMcaya thavo te AtmAnuM hita ane ahita che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyaka - mahetu (6) (Atmanimitte, potAnA arthe) mAtA(gA) - gAtma (at. S.) (1. jIva, AtmA 2. svayaM, pote 3. zarIra, deha4. AtmAnA jJAnAdi guNo). jJAnI bhagavaMta kahe che ke "AkhA saMsAranuM saMcAlana jIva ane nirjIvana saMyogane AzrayIne che." jaDa ane cetananA kAraNe saMsAracakra paribhramaNa karI zake che. ekalo jaDa ke ekalo cetana calAvavA asamartha che. jaDa eTale karmapudgalo ane cetana eTale ApaNo AtmA. jaDa vinA AtmA saMsAramAM rahI zakato nathI. tema AtmA vinA pratyeka jaDa padArtha nirarthaka che. eTale AnA parathI eka vAta to nakkI thAya che ke ApaNo AtmA jaDathI sarvathA bhinna che. ane saMsAra e ApaNuM sAcuM saranAmuM nathI. jo AtmA jaDa sAthenI dostI choDI de to tene sAcuM ThekANuM jaldI maLe che. mAtA (1) ajaMpa - mAtmAnuSpanna (B.) (1. potAnA AtmAnI anukaMpA karanAra, AtmahitamAM pravRtta 3. pratyekabuddha4. jinakalpI sAdhu) duSyacaraNathI durgati ane sadAcaraNathI sadgati thAya che. evo bodha prApta thayA bAda je jIva sadgatimAM lai javA samartha evA sadanuSThAnonuM sevana kare che. tevA jIvane zAstramAM AtmAnukaMpaka kahelA che. eTale ke teo jema bIjA jIvonuM bhaluM karIne anukaMpAnA phaLane prApta kare che. tema sva arthe zubhapravRtti karavA dvArA AtmAnukaMpAnA phaLa ne meLave che. mAtA (1) pusjarI - AtmAnusmaraVT () (atmAnuM anusmaraNa karavuM te) mAtA (thA) "sAsA - mAtmAnu/rana (ja.) (AtmAnuM anuzAsana karavuM, AtmAne niyaMtrita rAkhavo te) A sAruM che ane A khoTuM che. A rasto khoTo che. A mArga sAco che. A pramANe vartavuM yogya che ane A pramANe vartavuM jarApaNa yogya nathI. AvI aneka salAho ke sUcano ApaNane mAtA-pitA pAsethI, vaDIlo pAsethI, gurUjano pAsethI maLatAM hoya che. ApaNe rasto bhaTakI na jaie te mATe teo je paNa vAta jaNAve che yogya che. paraMtu paramAtmA kahe che ke teo tArI upara anuzAsana kare tenA karatAM tuM svayaM tArA AtmAnuM anuzAsana kara. eTale ke tArA vivekane jAgrata kara. bIjA nahIM tuM svayaM ja nakkI kara ke zenAthI tAruM ahita thai zake che ane zenA dvArA tAruM kalyANa thai zake che. bIjA dvArA karAyeluM anuzAsana kadAca tane koIka vakhata duSTa pravRtti karAvI zake che. paNa te svayaM potAnA AtmAne niyaMtrita karyo haze to tene kadApi asadanuSThAno sevavAnuM mana nahIM ja thAya. mAtali - mAtApa (.) (alpa tApa, garamI) mAtA (1) vaI - mAtAja(kuM.) (zIta-tApa Adi sahana karanAra, AtApanA lenAra paratIrthikano eka bheda) zItaRtumAM ThaMDIne dUra karavA mATe sUryano taDako levo, agninuM tApaNuM karavuM, jADI rajAio oDhavI tene saMskRta bhASAmAM AtApanA kahevAya che. keTalAka darzanomAM AtApanA levI tene dharma kahelo che. paraMtu jinazAsanamAM teno niSedha karavAmAM Avelo che. je pravRtti tamArI sukhazIlatAne poSe tevI pravRttine tyAjaya kahela che. dazavaikAlika sUtramAM kaheluM che ke ThaMDInI RtumAM sAdhu AtApanA mATe saMpUrNa to dUra raho alpa mAtrAmAM paNa agninuM sevana na kare. ane je seve tene prAyazcitta Ave ema jANavuM. mAtA (1) vA - mAtAjana () (ekavAra ke alpa pramANe tApavuM) Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . mAtA (1) vAyA - satAparatA (zno.) (zIta-tApane sahana karavuM te, zarIrane tapAvavuM te) mAtA (vA) nA - mAtApanA (rU.) (1. zItAdine sahana karavuM te 2. tapano eka bheda) zarIranI sukhazIlatA mATe jema AtApanA karavI niSiddha che. tevI ja rIte viziSTa karmonA kSaya arthe AtApanA grahaNa karavI te eka prakArano tapa kahelo che. vaizAkhAdi RtumAM dhomadhakhatA taDakAmAM beThA beThA ke ubhA ubhA uSNatAne anubhavavI te AtApanA nAmano tapa che. A AtApanA pariSaha jenuM zArIrika ane mAnasika baLa saMpUrNapaNe yogya che tevA jIve gurunI anumati laIne karavAno zAstrAdeza che. tivi (?) - mAtafpana (I.) (AtApanA lenAra, zIta-tApAdi sahana karanAra) mAtA (1) faNa - tiApavita (vya.) (AtApanA mATe, tApaNA mATe) mAtA () fjA - satApayitvA (vya.) (AtApanA karIne, tApaNuM karIne) mAtA () temALa - mAtApa (vi.) (AtApanA karato, tApAdi sahana karato) mAtA (1) firm - bhiniveza (g) (potApaNAnI buddhi, kadAgrahavizeSa) bauddha zAstramAM kaheluM che ke jIvane jyAM sudhI AtmAbhiniveza hoya che tyAM sudhI teno saMsAramAMthI nitAra thavo azakya che. huM, mAru ghara, mAro parivAra, mArI patnI, putra evo je huM ne mArA paNAno bhAva che. tene AtmAbhiniveza kahelo che. ane jIvane A badhAmAM je rAgabuddhi thAya che tenI pAchaLa AtmAnI ajJAnadazA rahelI che. kAraNa ke jJAnadazAmAM Avo bhAva jIvane kadApi thato nathI. jyAre jainazAstramAM to kahevuM che ke jyAM sudhI jIvane rAga, dveSa ane mohanuM vaLagaNa lAgeluM che tyAM sudhI bhavasamudrano aMta thavo durlabha che. mAtA (1) fretta - mAtmaff (.) (svabaLe rAjaye sthApita thanAra bharatAdi rAjA) vyavahAra prajJapti AgamamAM kahevuM che ke rAjA kula be prakAranA hoya che. eka hoya che AtmAbhiSikta ane bIjA parAbhiSikta. je potAnA puNya ane zArIrika kSamatAe rAjyane meLavyuM hoya te AtmAbhiSikta che. jema ke bharata cakravartI rAjAe cha khaMDanuM adhipatipaNuM svabaLe meLavyuM. tathA tenI gAdI para Avela tenA ja saMtAna te parAbhiSikta jANavA. mAtA (1) rAma() - mAtmARifmana (I.) (AtmAnubhavamAM magna, AtmasukhamAM ramaNa karanAra), aSTaka prakaraNamAM kaheluM che ke "adhyAtmayogIo, kevalajJAnI ane siddha bhagavaMto AtmArAmI che. kAraNa ke teoe AtmasukhanA rasane cAkhyo che." AtmaramaNatAnA sukhane mANelo hovAthI teone saMsAranA paugalika sukho kacarAnA DhagalA jevA lAge che. are teone sAMsArika sukho tarapha najara suddhAMya karavAnuM mana nathI thatuM. aSTaka prakaraNamAM vizeSa kahevuM che ke "AtmArAma jIvo svayaM saMsArathI nivRtta thayelA che, ane temanI sevA karanAra bIjA AtmAono paNa bhavanitAra karanArA che." AtAlijjaMta - AtADyamAna (tri.) (tADanA karato) Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA (ya) 4 - mAtApa (!) (asurakumAra vizeSa) mAtA (1) vaTTa () - mAtmAvAvina (I.) (AtmAvAdI, yathAvasthita AtmAvAdI, AtmAnuM kathana karanAra mata) anekAMta darzanano artha thAya che vastunuM yathAvasthita kathana karavuM. je padArtha jevo hato, che ane raheze te traNeya avasthAne vicArIne vastusthitinuM kathana karavuM te anekAMtavAda che. ekalo AtmA ja che evuM kathana karavuM te ekAMtavAda hovAthI ayathAvasthita che. to pachI AtmA jevI koi vastu ja nathI te to nitarAma asatya kathana che. A banne uktio AtmAno sAco bodha karAvatI nathI. paraMtu AtmadravyanA guNa ane paryAyanuM ciMtana karyA bAda evuM kathana karavAmAM Ave ke dravyathI AtmA nitya che paraMtu paryAye anitya che. to te yathAvasthita AtmavAdI vAkya thayuM. ane jeo A pramANe varte che teo anekAMtavAdI che. mati () me - Atmi (). (AtmAno nAza karanAra sthAnavizeSa) bRhatkalpa bhASyamAM kahevuM che ke "AdhAkarmI AhAra AtmAnA jJAnadarzana ane cAritrarUpa bhAvaprANano nAza karanAra hovAthI te Atmazna che." je sAdhu rasalolupatAne vaza thaine gRhastha pAse potAnA mATe AhAranuM nirmANa karAve che. ane tene grahaNa karIne Aroge che te potAnA bhAva prANono nAza kare che. temaja potAnA cAritrAdika guNone nAza karavAmAM sAdhu jeTalo javAbadAra che. teTalo ja javAbadAra te AhAra banAvanAra gRhastha paNa che. ane Avo AdhAkarmavALo AhAra sAdhu ane gRhastha bannene durgatimAM lai janAra hovAthI tene Atmazna ke adhaHkarma kahela che. AtA (yA) higaraNavattiya - AtmAdhikaraNapratyaya (tri.) (kriyA karavAmAM kAraNabhUta, AtmakriyAmAM nimittarUpa) jainapAribhASika zabdamAM adhikaraNa zabdano artha karmabaMdha karAvanAra AraMbha-samAraMbha thAya che. je kAryathI jIvanI alpa ke adhikamAtrAmAM hiMsA thatI hoya te pratyeka kriyA adhikaraNIkI kriyA che. je jIva potAnI rUcipUrvakasvecchAe AvA pApAraMbhakriyAmAM pravarte che. tene AtmAdhikaraNikI kriyA lAge che. ane A ja kriyA tene durgatimAM lai javAmAM kAraNabhUta bane che. mAtA () fhALi () mAtmAdhiRni (I.) (kRSi Adi pApAraMbha kriyAvALo AtmA) mAtA (1) hira - mAhita (ra) (AtmAnuM hita karanAra, AtmakalyANakArI) AcArAMga sUtranA zrutaskaMdha prathama, adhyayana che ane uddeza cAranI TIkAmAM kaheluM che ke "nizcaya mArga mokSa mATe sarvazreSTha che. paraMtu je nizcaya mArga vyavahAralakSI na hoya te kadApi mokSa apAvI zakato nathI." AthI mokSanA sAdhaka zramaNe paNa vyavahAra mArganuM pAlana karavAnuM hoya che. lokottara dharmanI ArAdhanAmAM e vAtano khAsa khyAla rAkhavAno ke je paNa lokaviruddha kArya hoya teno sarvathA tyAga karavo. eTaluM ja nahIM je koi paNa lokaviruddhane Acare che tevA jIvono saMga paNa tyAgavo. kAraNa ke je jIva potAnA AtmAnuM hita nathI karI zakato. te bIjA jIvonuM kalyANa kevI rIte karI zakaze? prAti (ta) pa - nina (.) (carmavastra, uMdara vagerenA cAmaDAmAMthI banela) mard (3ut) ca - 3AtmajAta (ra.) (AtmasAt karela). tame kyAreya vicAryuM che kharuM ke tamane lobhanA vicAra kema pragaTe che ane dAnanA vicAra kema jaldI nathI AvatAM. koinI upara gusso jaldI Ave che, paNa koinI upara dayA-karUNA kema nathI thatI. bIjA joDethI mAna levAnI icchA thAya che, paNa koIne 0295 0 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammAna detAM dasavAra vicAra kema karIe chIe? zA mATe khoTuM karavA mana jaldI rAjI thai jAya che ane sAruM karavA mATe hajAro vicAra karIe chIe zAstro kahe che A badhAnI pAchaLa mukhya kAraNa che anAdikAlIna kusaMskAro. atyAra sudhI ApaNe ApaNA AtmAmAM durguNonuM ja bIjAropaNa karyuM che. pachI temAMthI saguNo pragaTe kyAMthI? jyAM saddaguNone AtmasAta karavAnA hatAM, tyAM durguNone sthAna ApI dIdhuM. AthI jo tame uDe uDathI paNa evuM icchatA hova ke mAre paNa sArA kAryo karavA che to AjathI ja kAme lAgI jAo. je durgaNo AtmAmAM ghara jamAvIne beThA che tene kADhI mUko ane sadguNonuM vAvetara karavA lAgI jAo. pachI juo satkArya karavA mATe tamAre jhAjhI mahenata nahIM karavI paDe. maya - 3ria (a.). (1. vizeSa jJAta 2. saMsArasamudrane pAra pAmela). koIpaNa vastunuM jJAna hovuM e sArI bAbata che. pachI te alpa hoya ke vizeSa prakAre hoya. koI vyakti je vastunuM kathana karato hoya, ane te ja vastunuM tamane te vyakti karatAM vadhAre jANakArI hoya to tamane manamAM keTalo AnaMdano anubhava thato hoya che. tamane thAya che ke are ! vAha! A jenI vAta karI rahyo che tenuM to mane tenA karatAM paNa vadhAre noleja che. to vicArI juo! mAtra be cAra vastunA viziSTa jJAna hovAthI tamane ATalI badhI AnaMdanI anubhUti thAya che. to pachI jene jagatanA sarva dravyonuM vizeSa jJAna che tevA kevalI bhagavaMtanA AtmasukhanI anubhUti kevI haze? hA ! kevalajJAnI bhagavaMto mATe jagatanI tamAma vastuo hAthamAM rahelA AmaLAnI jema ekadama spaSTa hoya che. * mAtmaya (u.) (AtmAsaMbaMdhi, potAnuM) eka jagyAe bahu ja suMdara vAkya vAMceluM. potAnuM lAgavuM ane potAnuM hovuM e samajavAmAM ghaNA varSo lAgI jAya che. tamane kaTuMba, svajano, ghara, saMpatti vagere potAnuM lAge che. paraMtu tAtvika rIte jovA jAva to teo mAtra potAnA lAge ja che. hakIkatamAM te koi ja AtmIya hotAM nathI. AtmIya to te che je bhava-bhavAMtara sudhI tamAro sAtha na mUke. dharma e eka evo svajana che je tamane bhale potAno lAgato na hoya. tame bhale tene dhikkAratA hova. paraMtu te tamAro saMga kyAreya choDato nathI, tame sAda pADazo eTale tarata ja AvIne Ubho rahe che. are te tamane kyAMya paNa takalIphamAM paDavA deto nathI. tamArI dareka musIbatamAM tamArI bAjumAM aDIkhama Ubho rahe che. mATe te ja kharA arthamAM AtmIya che. bAkI bIjA badhA to mAtra AtmIyapaNAno bhrama karAvanArA AtIya? - AtItArtha (tri.) (vizeSa prakAre jANelA che jIvAdi padArtha jeNe te, kevalajJAnI) mAtura - gAtu (tri.). (1. rogI 2. vihvaLa) mAtevi - Azvarya (2) (AtmasamRddhi, Atmavaibhava, svarUpa sAmrAjaya) saMsArIne paisAmAM sukha dekhAya che, jyAre zramaNane dukhanuM kAraNa dekhAya che. saMsArIne bhautika sukhomAM AnaMda maLe che. jayAre zramaNane e badhAno tyAga karavAthI AnaMda maLe che. AvuM zA mATe? evuM to zuM che jethI ekane pudgalamAM sukha dekhAya che ane bIjAne dukha. Atmavaibhava e AvI anubhUtimAM pradhAna kAraNa che. saMsArI jIvane AtmAnA vaibhavanuM jJAna nathI AthI tene sonA, cAMdI, paisA vageremAM sukha dekhAya che. jayAre saMsAravimukha sAdhune tenuM jJAna ane anubhava hovAthI paudgalika sukho tuccha lAge che. AthI ja to bharata mahArAjAe jyAM sudhI zarIra para ghareNAM caDhAvI rAkhyA hatAM tyAM sudhI AtmasamRddhi pragaTI nahIM. ane jevo teno tyAga karyo tyAM ja Atmazvarya pUrNapaNe pragaTa thayuM. mAtta (taya) - matta (B.) (grahaNa karela, lIdhela) Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtara - mAtara (a.). (1. vizeSarIte grahaNa karela 2. yatnapUrvaka sthira karela) maheM(jaM) 1 -- marisa - 4 - maf (I.) (1. ariso, darpaNa 2. cakSurendriyathI janya jJAna 3. baLada vagerenA gaLAnuM AbhUSaNavizeSa) zAstromAM kaheluM che ke "jIve potAnA jIvanamAM kamase kama eka kalyANamitra to avazya rAkhavo ja joie. je tamane sAcA-khoTAnuM jJAna karAvI zake.' vyavahAramAM tamane evA ghaNAM badhA maLaze ke jeo tamArI hA mAM hA meLavatA haze. pachI bhale ne tame khoTA ja kema na ho. kema ke teo tamane nahIM paNa tamArApadane tamArI sukhI avasthAne mAna Ape che. jayAre kalyANamitra eka arisA jevo hoya che. je koIpaNa sthitimAM tamane tamArA sAcA svarUpano ja bodha karAve che. tamane bhale koi kArya sAruM ke sAcuM lAgatuM hoya, paNa te bhaviSyamAM tamArA mATe hAnikAraka haze to te tamane khoTA mArge jatAM aTakAvaze. te tamAruM ahita kyAreya nahIM thavA de. zuM tamArA jIvanamAM che Avo koI kalyANamitra? nathI? to AjathI ja tenI zodha cAlu karI do. mahaM() 1 - mAsina - masA - mAvaz2a(g.) (ariso, darpaNa) (4) = (mAji )(mAra4) karama - mahifydarza() (arisAbhavana, darpaNagRha) gADuM (4) satata - mAvatata (2) (arisAnuM taLIyuM, darpaNatala) mahaM(jaM) 1 (masi )( 7) tatvovama - mAvatanopama () (arisAnA taLIyA jevuM sIdhuM sapATa) mahuM () sa (mAsa) (mokSa) - mAvAina () (1. arisAnA AkAre maMDalI mAranAra sarpanI eka jAti 2. maMDala AkAre goThavela arisA) mAraM() (mArisa)(bAvaksa) | - kharafmukla (I.) (ta nAme eka aMtarlIpa) gAvuM (4) (masi) ( #) nivi - Atti (strI) (aDhAra prakAranI lipimAMnI eka lipino bheda) mA () 4- mAva (I.) (satkAra, sanmAna, Adara). Adara, sanmAna te premanA paryAyavAcI zabdo che. A Adarane be vyaktine eka-bIjAnI najIka AvavAnuM pradhAna kAraNa kaheluM che. ane te Adarano bhAva temanA vyavahAramAM jaNAI Ave che. jo koinA hRdayamAM sAmevALA pratye jarApaNa Adara nathI to tenA hAvabhAva alaga prakAranA haze. ane jo manamAM prema haze to tenI vAta-vartuNaka ekadama alaga ja tarI Avaze. AthI ja saMta tulasIdAse potAnA dohAmAM lakhyuM che ke "Ava nahIM Adara nahIM nahIM nayaNomAM neha, tulasI tasa ghara na jAiye cAhe kaMcanavarase meha je hRdayamAM premabhAva haze to garIbanA ghare paNa rAma Ave che. ane Adara na hoya tevA dhanikanA ghare kUtarA paNa nathI jatAM. ma (3) rA - ma UT () (svIkAra, svIkRti) zAstromAM kahevuM che ke "bhUla thavI te guno nathI paraMtu te thayelI bhUlano svIkAra na karavo te guno che. kema ke bhUlane tame bhUlatarIke 2970 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM svIkAro to pachI te aparAdha tamane khoTA mArge dorI jatAM jarApaNa vAra nathI lagADato. ane te ja bhUlane tame sahajatAthI svIkArI lezo to pachI teno ilAja paNa tame saraLatAthI karI zakazo. eTale niSkarSa e thayo ke bhUlane sudhAravA mATe prAthamika pagathIyuM che te bhUlanI svIkRti hovI. ane bhUlanI svIkRti sAthe karela prAyazcitta ekAMte cittazuddhi karanAruM bane che. 6 () rAyA - mAraVAtA (stra.) (svIkAra, svIkRti) () rara - Aratara (6) (atyaMta Adara) tame varSothI sAmAyika, pUjA, pratikramaNa karo cho. tapa vagere kriyAo karo cho. chatAM paNa tenuM phaLa joIe evuM kema nathI maLatuM? kyAreya vicAryuM che kharA? evuM to zuM khuTe che jenA kAraNe icchita rIjhalTa nathI AvatuM. tenuM kAraNa che te kriyA pratye te anuSThAna pratye manamAM vizvAsa sAtheno je Adara hovo joie te nathI. jethI karIne dharmamAM tAkAta hovA chatAM paNa te tamane joie tevuM phaLa ApI zakato nathI. DokTara pAse tame zraddhA ane AdarathI jAva cho to temanuM nidAna ane davA tamAro roga maTADe ja che. basa e ja lojika dharmakriyAmAM paNa lAgu paDe che. () ra tta - mA vui $ (.). (Adara ane prItithI yukta) ghare mahemAna AvI gayA ane jamADI dIdhuM tenI eka alaga asara che. ane spezyala AmaMtrita karIne teone Adara pUrvaka jamADIe tenI paNa eka alaga asara thAya che. pahelI bAbatamAM tame mAtra aupacArikatA sAcavI te nirdhArita thAya che. jayAre bIjA prakAramAM teone ahesAsa thAya che ke tamane teo pratye lAgaNI che prIti che. jenAthI tamArA saMbaMdho vadhu dRDha bane che. evI ja rIte niyama hovAthI tame dararoja paramAtmAnI pUjA karo cho tenAthI mAtra niyama pALyo eTaluM ja nirdhArita thAya che. paraMtu vizeSa Adara ane prIti pUrvaka karelI paramAtmAnI bhakti tamane paramapada apAvanArI bane che. SoDazaka graMthamAM paNa kahevuM che ke Adara ane prItipUrvakanI arcanA e ja zreSTha ane iSTa jANavI. mAEURT - MAhana () (1. dAha, baLavuM 2. hiMsA 3. duSTa, kharAba) vedomAM lakheluM che ke mANasanuM zarIra marI jAya che, paraMtu teno AtmA kadApi marato nathI. AtmA ajarAmara che. tene agni bALI nathI zakato. zastro chedI nathI zakatAM. pANI DUbADI nathI zakatuM. AtmA A badhAthI para che. paNa eka vAta dhyAnamAM rAkhI lejo ke bhale agni ke zastro vagere AtmAne kAMi na karI zaktAM hoya. kiMtu teNe bAMdhelA karmo jIvane sukhI ke dukhI karavAnI tAkAta to pUrepUrI dharAve ja che. paramAtmAnuM vacana che ke karelA karmothI koi ja saMsArI chUTI nathI zakato. pachI bhale ne te indra hoya, cakravartI hoya ke svayaM tIrthakara ja kema na hoya. 31 (1) i - mAvAna (1) (1. grahaNa karavuM, levuM 2. karmanuM upAdAna kAraNa) AcArAMgajI sUtramAM kaheluM che ke "jeTalA karmanirjarAnA mArgo che, karmabaMdhanA paNa teTalA ja mArgo che.' jIva je zubha sAdhano dvArA, bhAvo dvArA ke vacano dvArA karmono nAza karI zake che. te ja sAdhanAdi dvArA navA karmonuM upAdAna paNa karI zake che. eTale ke navA karmonuM grahaNa paNa kare ja che. jevI rIte caMDakauzika pUrva bhavamAM sAdhu hato. tene jIvadayA pAlanamAM pradhAna sahAyaka rajoharaNanI prApti thai hatI. paraMtu krodhane vaza thaine rajoharaNane teNe zastra tarIke upayoga karyo. jenA kAraNe teNe azubha karmono baMdha kya. mahA () (7) - mAtAnAthana (re.) (samyajJAnAdinA prayojanavALo, mokSArthI, mumukSa) Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevI rIte mArgabhraSTa pathikane koI sAco rasto batAvato hoya te samaye te musAphara ema nathI joto ke te UMcI jAtano che ke nIcI jAtano. sajjana che ke durjana che. tema samyajJAnAdinA prayojanavALo sAdhaka puruSa jyAMthI paNa jJAna-darzana-cAritranI prApti thatI hoya, te sthAna ke vyaktine niHzaMkapaNe seve che. te vakhate te ema nathI joto ke mane jJAna-darzanAdino upadeza ApanAramAM te guNo che ke nathI. jo tevuM jovA jAya to tene bhavobhava sudhI mokSamArganI keDI prApta thai zakatI nathI. jhAlA (vA) mutta - mAvAnapura (B). (saMyamI, jeNe indriyone gopavI che te, indriyonuM damana karanAra) AdA (yA) NaNikkhevaduguMchya - AdAnanikSepajugupsaka (tri.) (AgamapratiSiddha AcaraNa na karanAra) pravacana sAroddhAranA bahoMteramAM dvAramAM AdAnanikSepa jugupsakanI vyAkhyA A pramANe karavAmAM AvI che. je sAdhu koipaNa vastune grahaNa karavAmAM ane mUkavAmAM zAstramAM kahela vidhi-pratiSedhane anusare che te AdAnanipajugupsaka che. eTale ke vastune levA mUkavAmAM prekSaNa-pramArjanAdi vidhinuM pAlana kare che. ane pramAdAdino tyAga kare che. tevo AgamanusAra AcaraNa karanAra sAdhu AdAnanipajuguNaka jANavo. AdA (yA) NaNiruddha-niruddhA''dAna (tri.) (indriyono rodha karanAra, indriyavijetA) mAtra vastuone ja levA mUkavAthI samitinuM pAlana nathI thai jatuM. jema vastuone pramAnApUrvaka levA mUkavAthI cothI samitinuM pAlana thAya che. tema ApaNI potAnI indriyone durmArge jatI rokavI ane sanmArgane tenA dvArA grahaNa karavuM te paNa samitinuM pAlana kahevAya che. pikyaranA gIto vAgatAM hoya ane temAMthI kAnane vALIne paramAtmabhaktimAM kAna ane manane sthira karavuM te paNa cothI samitinuM pAlana ja che. nA () jaya - mAvAnapada (2) (granthanuM prathama pada, zAstrAdino Adya zabdo koipaNa zAstranuM, adhyayananuM ke pachI uddezAnuM sau prathama je pada hoya tene AdAnapada kahevAya che. jevI rIte AcArAMga sUtranA pAMcamAM adhyayananuM nAma AnaMti che. A adhyayananI zarUAta AnaMti padathI thAya che ane te Adya padane dhyAnamAM rAkhIne te adhyayananuM nAma paNa AnaMti che. Ama koipaNa zAstranA Adya padane AdAnapada kahevAmAM AveluM che. sAvA (vA) pAchatni - mAvAnapariSa (kuM.) (daravAjo baMdha karavAnI bhogaLa, AgaLo) AdA (yA) NabhaMDamattaNikkhevaNAsamii - AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamiti (strI.) (pAMca samitimAMnI eka, samitino eka bheda) koIpaNa vastra-pAtrAdi vastune sArI rIte jovI ane pramArjIne levI mUkavI te AdAnabhaMDamattanikSepaNAsamiti che. zAstrokta vidhie vastunuM suvyavasthita nirIkSaNa karavuM ane yathAyogya pramArjana thAya to ja te samitinuM sAcuM pAlana thayuM kahevAya. paraMtu vastunI upekSAe prekSaNA ane pramArjanA karavAmAM Ave to te dumratyupekSita ane duSyamArjIta kakSAmAM AvatuM hovAthI samitimAM aticAra lAge che. ane je prekSaNA ke pramArjanA karato ja nathI tene to samiti ja hotI nathI. AdA (yA) NabhaMDamattanikkhevaNAsamiya - AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamita (tri.) (samitie samita, samitinuM pAlana karanAra) kadAca pUrvonuM jJAna nahIM hoya to cAlaze. Agamono viziSTa abhyAsa nahIM karyo hoya to paNa cAlaze. viziSTa tapa vagere nahIM karI zakato hoya to te paNa eka aMze cAlI jaze. paraMtu pAMca samiti ane traNa gutirUpa aSTapravacana mAtAnuM pAlana na karato hoya tene sAdhu tarIke svIkAravAno zAstro niSedha pharamAve che. jema pAyA vagara makAna UbhuM rahevuM azakya che tema cAritranA 299 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyArUpa aSTa pravacanamAtAvinA samasta sAdhujIvana nirarthaka che. je sAdhu pAMcasamitie samita ane traNa guNie gupta che. te ja kharA arthamAM mumukSu ane AjJArAdhaka che. mArA (1) maya - mAtAnamA (I.) (bhayasthAna, dravyasaMbaMdhi bhaya) ApaNe saMpattine jamInamAM, beMkamAM, lokaromAM ke tijorI vagere sthAnomAM chUpAvIe chIe. ATa ATaluM karavA chatAM paNa satata bhaya satAve che ke koIne khabara paDI jaze ane te AvIne lUMTI jaze to? AthI ja atyaMta buddhizALI ane jemaNe dharmane pacAvelo che evA ApaNA pUrvajo kahI gayA che ke tamAre dhanane chUpAvavuM ja hoya to evI rIte chUpAvo ke tene AkhuM jagata joi zake kharA paNa lUMTI na zake. vastupAla ane tejapAle A ja zikhAmaNane anusarIne apratima ane advitIya jinAlayonuM nirmANa karAvyuM che. Aje AkhuM jagata temanI saMpattine ughADe choga joi zake che. paraMtu icchavA chatAM paNa lUMTI zaktA nathI. mArA () mAi - mAlanikRta (2) (pANI, tela vagere vastune pakAvavA mATe eka pAtramAM ekaThuM karela, vastuthI bharela pAtrAdi) IT () pAyA - lAnatA (strI) (grahaNatA) maer (1) navaMta - mAnavat () (jJAna-darzana-cAritrayukta sAdhu) AdA (yA) NasoyagaDhiya - AdAnazrotogaddha (tri.) (karmabaMdhanA kAraNabhUta AzravomAM Asakta) AcArAMga sUtra prathama zrutaskaMdhanA cothA adhyayanamAM kahyuM che ke "je jIva ajJAnI che. jenuM aMtaHkaraNa hajI sudhI rAgadveSamAM raMgAyeluM che. je saMpatti, parivAra vagere asaMyamasthAnoe vaLagelo che. temaja karmabaMdhanA kAraNabhUta AzravomAM je hajI sudhI Asakta che. tevA jIvane AtmahitakArI ane mokSanA upAyabhUta evA tIrthakara vANIno lAbha kadApi thato nathI." mA (1) paMkti - mAnava () (1. svIkAravA yogya, upAdeya 2. zrata 3. karma 4. saMyama, saMyamAnuSThAna 5. mokSa) jainadharma atyaMta pAradarzI dharma che. A dharma dareka prakAranA jIvo mATe svIkAra karavo atyaMta sahaja che. temAM dareka jIvanA manamAM satAvatA praznonuM suMdara nirAkaraNa che. je jIva saMyama lai zake tevA hoya tenA mATe ema kahevuM che ke levA jevuM ke svIkAravA yogya jo koI hoya to dIkSA ja che. paraMtu je jIvo saMyamapAlana mATe sakSama nathI, temanA mATe paNa pALI zake tevA nAnA dharmo paNa jaNAvelA che. AthI ja to pAkSika, comAsI ke vArSika prAyazcittamAM tapAdi mATe asamartha jIva paNa prAyazcitta vagara na rahI jAya te mATe navakAravALI gaNavAnuM paNa prAyazcitta mUkeluM che. gAlA (1) fjanmAvaLa - mAvAnIyAdhyayana (1) (ta nAme sUyagaDaMga sUtranuM paMdaramuM adhyayana) AdANIya - AdAnIya (tri.) (upAdeya, svIkAravA yogya) trevIsamAM tIrthapati pArzvanAthanA kula ekahajArane ATha nAmo prasiddha che. temAM zAstrIya eka nAma che puruSAdAnIya pArzvanAtha. zAstromAM jyAM jyAM paNa pArzvanAtha prabhuno ullekha Ave che tyAM tyAM teonA vizeSaNa tarIke puruSAdAnIya padano ullekha karavAmAM Avyo che. temAM pradhAna kAraNa paramAtmAnuM Adeya nAmakarma che. kahevAya che ke temanuM nAma to dUra raho mAtra smaraNa mAtrathI paNa jIvanA aNacitavyA kAryo nirvine pAra paDe che. ane A vAtano sAkSAt paraco jovo hoya to pahoMcI jAva zaMkhezvara dhAma. jyAM lAkho bhakto paramAtmA pAse raDatA mukhe Ave che, ane teonA prabhAve hasatA mukhe pAchA phare che. 3000 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA (1) ca - sAvA (gavya) (laine, grahaNa karIne, svIkArIne). (jamaNI bAjuthI zarU karIne punaH jamaNI bAju samApana karavuM te) vyavahAramAM tamane ghaNI badhI vastu evI jovA maLaze je eka sarakhA AcaraNavALI hoya che. jema ghaDiyALanA kAMTA bArI aMkavALI jamaNI bAjuthI zarU thaIne aMtamAM pAchA bAra naMbara para aTake che, pUjAnI AratI paNa jamaNI bAjuthI ja utAravAmAM Ave che. jinAlayane pradakSiNA paNa jamaNI bAjuthI zarU karIne aMte mULa sthAne ja samApana karavAmAM Ave che. teno bhAvArtha evo kADhavAmAM Ave che ke ApaNo AtmA mULa nirvikalpa avasthA mATe sarjAyelo che. ane tenA mATe caturvidha dharmanI ArAdhanA karIne mUla sthAnane prApta karavuM e mukhya kArya che. Ama jo dareka prakriyA ukta vidhie karavAmAM Ave to ja saphaLatAne prApta kare jhAlA () hiApAIi - mAkSiAkakSA (stro.) (jamaNI bAjuthI zarU karIne punaH jamaNI bAju samApana karavuM te) mAri (Du) va - matya (matra.) (Adara karIne, sammAna karIne) * hitya (.) (1) surya 2. te nAme lokAMtika deva 3. raiveyaka vimAna vizeSa ane tenA deva 4. sADatrIsa divasa pramANa Aditya mAsa, sauramAsa) udayakALanA sUryane AkhuM jagata namaskAra, AratI ane pUjA kare che. ane AkhA jagatane prakAza ApanAra sUrya jayAre astAcala bhaNI jato hoya tyAre koi tenI noMdha paNa letuM nathI. kharekhara jagata ugatAne ja pUje che. paDatAne hAtha paNa nathI ApatuM. AthI ja paramAtmAe kahyuM che ke he sAdhu tuM saMsAranA svabhAvanI sAthe nahIM paNa sAme cAlaje, kAraNa ke saMsArI svabhAva sAthe cAlIza to DUbatA vAra nahIM lAge. paraMtu viparIta svabhAvane AdarIza to nize tenA aMtane pAmI zakIza. mAWi - mAhityaT (strI) (levAnI icchA, grahaNa karavAnI rUci) mIThAi joine tarata ja khAvAnI icchA thai jAya che. navA kapaDA joIne tarata ja kharIdavAnI icchA thai jAya che. suMdara makAna joine tene levAnI icchA jora karavA lAge che. A badhuM karavA pAchaLa tamane maLatI saMtuSTi kAraNa che. kema ke te vastu maLavAthI tamane manano AnaMda maLe che. basa jJAnI bhagavaMtoe dharmane AdaravAthI je phaLa prApta thAya che, tenA AtmAnaMdane pratyakSa jANelo ane mANelo che. AthI ja teoe dareka graMthomAM TAMkI TAMkIne kaheluM che ke abhilASA karavI hoya to grahaNa karavAnI nahIM paNa tenA tyAganI karo. AcaraNa karavAnuM mana thatuM hoya to pApAraMbhane badale dharmAraMbhane Acaro. kema ke tenAthI je apratima Atmika AnaMdanI anubhUti thaze tenI AgaLa paugalika sukha pANI bhare che. ki - maf (3.) (Adya, prathama, agrima) mariyaar - mApana (1) (prahaNa karAvavuM) zAstramAM kaheluM che ke karaNa, karAvaNa ne anumodana sarakhAM phaLa pAve eTale ke puNya ke pApa pravRtti karavAthI jeTaluM phaLa prApta thAya che. teTaluM ja phaLa anya pAse karAvavAthI ke karatAM ne anumodavAthI prApta thAya che. vyavahAramAM tame koi sarasa kapaDAM kharIdyA hoya, pharnicara kharIdyuM hoya to tevI vastu bIjA pAse paNa levaDAvo cho. tenA mATe tame jabaradasta Agraha paNa karatAM acakAtAM 301 - Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. ane jyAre bIjAne apAvo cho tyAre ja zAMti vaLe che. jo AvI vartuNaka tame dharma mATe rAkho to kevuM sarasa ! dharmane tame samajayA, tenuM mahattva jANyuM ane AcaryuM. paNa A badhuM ja mAtra tamArA pUratuM sImita thayuM. tame eka kadama hajI AgaLa jAva. tamArA sarkalamAM jeTalA paNa AvatAM hoya te badhAne paNa Agraha pUrvaka dharmamAM joDavAno prayatna karo. jo A pramANe karazo to kharekhara dharma karyAno AnaMda ane tenuM phaLa bamaNuM thai jaze. marIna - lIna (ki.) (atyaMta dIna, garIba, karUNAnuM sthAna) sAmAnyathI jene khAvAnA paNa phAMphAM che. jenI pAse paheravA pUratAM kapaDAM paNa nathI. rahevA mATe mAthe chata nathI. ane bhIkha mAMgIne gujarAna calAve che. tevA vyaktine loko garIba ke dIna tarIke saMbodhe che. A badho vyavahAra laukika jagatano che. jyAre lokottara zAsanamAM to kahyuM che ke jeNe hajI potAnA rAgadveSa ochA nathI karyA. jeNe ajJAnanA aMdhakArane dUranathI karyuM. jene devaguru-dharmano samAgama sahaja rIte maLavA chatAM paNa tene svIkArI nathI zakyo. ane mahAmUlA mAnava bhavano sadupayoga nathI karI. zakyo tevo jIva atyaMta dIna ane karUNAnA sthAnabhUta che. mArIjamoDa (1) - jhInamafjana (kuM.) (pheMkI dIdhelo AhAra khAnAra, nIce paDeluM bhojana khAnAra) mArIfSatti - mAlInavRtti (ra.). (atyaMta dIna bhikSuka, bhikhArI) upamiti bhava prapaMca kathAmAM atyaMta dIna ane rogI bhikhArInI vAta Ave che. te nagaramAM bhIkha mAMgavA nIkaLe che tyAre loko tene haDadhUta kare che. teno tiraskAra kare che. tene pUratuM khAvAnuM nathI ApatA. Ape che to be divasanuM vAsI bhojana Ape che. AvI paristhitimAM te bhikhArI potAnA karmone doSa ApavAne badale nagaranA lokone niMde che. te vicAre che ke A nagaranA loko atyaMta kaMjUsa che. lobhIvRttivALA che. jethI mane thoDuMka paNa bhojana nathI ApatAM. zAstra kahe che ke jo tame tyAgadharmano svIkAra nathI karatAM. bIjAne ApavAnI vRtti nathI keLavatAM. koi jarUrIyAtamaMdane madada nathI karatAM. to eka samaya evo Avaze ke tame bAMdhelA karmonA pratApe te bhikhArI jevI avasthAne prApta karazo. ane te je paristhitimAM Aje jIvI rahyo che tevI sthiti tame paNa prApta karI zakazo. mATe AjathI jAgI jAo ane dAnadharmane svIkAro. mALiya - manija (a.). (atyaMta dInanuM rahevAnuM sthAna, jayAM garIba vasavATa kare che te) mArava - mArI (maca) (dIpakathI prAraMbhIne, dIpakathI zarU karIne) sAtha () fsara - mArSita (u.) (apamAnita, tiraskRta, parAsta karela) guruvaMdana bhASyanI prathama gAthAmAM ja kahevuM che ke 'vinaya te dharmanuM mULa che." bIjAne sanmAna ApavuM. teno Adara karavo te vinayano eka paTAbheda che. jema koi tamAruM apamAna kare to te gamatuM nathI. ane sanmAna maLe to hRdayamAM AnaMdane laherI uThavA mAMDe che. tema bIjA jIvone paNa apamAnita thavuM nathI gamatuM. teo paNa icche che ke koi temane mAna Ape che. guNasana ane agnizarmAmAM je nava-nava bhava sudhI vairanI paraMparA cAlI tenI pAchaLa guNasena dvArA jANatAM ke ajANatAM agnizamanuM karavAmAM AveluM apamAna mukhya kAraNa hatuM. AthI ja to sAdhunI daza sAmAcArImAM prathama sAmAcArI icchAkAra mUkI che. mAthA (1) - mAthA (zno.) (sAdhunA arthe AhArAdi banAvavuM te, sAdhunA nimitte banAvela AhAra) gAthA (ha) #M - mAtha#iM (2) (sAdhunA nimitte banAvela AhAra, gocarIno eka doSa) 202 - Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piMDaniryuktimAM sAdhune gocarI saMbaMdhita lAgatAM 42 doSonuM varNana karavAmAM AveluM che. temAM sarvaprathama doSa AdhAkarma nAme che. koi sAdhu rasanendriyamAM Asakta thaine potAnA mATe gRhastha pAse nirdhArita AhAra banAve to tevo AhAra AdhAkarmavALo kahevAya che. kAraNa ke te AhAra banAvatA pUrve ja nakkI thai jAya che ke A AhAra sAdhu mATe che. ane tevA AhAra banAvavAmAM trasa ane sthAvara banne prakAranI hiMsA saMbhave che. je sarvathA prANAtipAta viramaNa vratavALA sAdhune niyamAtyAjya che. chatAM paNa je sAdhu te badhAnI upekSA karIne sva arthe AhAra banAvaDAve to te sAdhune AdhAkarmI AhArano doSa lAge che. mAtra sAdhune ja nahIM paraMtu tevA AhAra banAvanAra zrAvaka paNa teTalA ja aMze bhAgIdAra hovAthI te doSI bane che. je doSa bannene durgatimAM DUbADanAra TdhA () RSi - mAthA RrSika (u.) (sAdhunA nimitte banAvela AhArAdi) mAthA (hA) [ -- gAthA () (1. rAMdhavuM 2. garbhAdhAna 3. sthApavuM 4. kathana karavuM) vaidika temaja jainazAstromAM jIvanA garbhAdhAnathI mAMDIne mRtyu sudhI karavAmAM AvatI vidhirUpa soLa saMskAra varNavavAmAM AvyA che. mAtAnA garbhamAM uttama jIva avatare te mATe garbhAdhAna saMskAra karavAmAM Ave. bALakanuM nAma pADavA mATe paNa nAmasaMskaraNa karavAmAM Ave. bALaka moTo thAya eTale adhyApanasaMskAra karAya. vivAhane yogya thAya tyAre vivAha saMskAra Ama jyAre chelle jyAre mRtyu pAme tyAre je sauthI chelluM vidhAna karavAmAM Ave tene agnisaMskAra kahevAmAM Ave che. te pratyeka kriyAmAM koI aMdhavizvAsa ke vevalApaNuM nahotuM paraMtu je-te jIvamAM sArA guNonuM AdhAna thAya ane svamaryAdAmAM rahIne A jagatanI hitapravRttiomAM sahabhAgI bane eja mukhya hetu hato. gautamabuddha, bhagavAna mahAvIra, zrIkRSNa vagere svayaM mahApuruSa hovA chatAM A soLeya saMskArone svIkAryA che. mAdhar (a) 2 - mAdhava ( vya.) (karIne, sthApIne, AdhAna karIne) gAthA (hA) 4- sIthAra (kuM.) (AdhAra, Azraya, adhikaraNa) vastuno AdhAra tene rahevAnuM sthAna te adhikaraNa kahevAmAM Ave che. pANinI vyAkaraNamAM A adhikaraNa aupazleSika, vaiSayika ane abhivyApaka ema traNa prakAre kahelA che. koi eka vastune AzrayIne rahela vastu vagere te aupazleSika che jema ke Asana para beTho che te. koI vastunI icchA te vaiSayika jema ke mokSamAM icchA che. tathA koi guNa vagere tenA AdhAramAM sarvavyApIpaNe rahela hoya te abhivyApaka che. jema ke talamAM tela sarvavyApI hoya che. 3 (da) - maftha (pu.) (mAnasika pIDA, manovyathA) jAhera jIvanamAM ApaNe ghaNIvAra sAMbhaLIe chIe ke Adhi-vyAdhi ane upAdhi manuSyanuM jIvavuM duSkara karI nAMkhe che. temAM zarIramAM Avela roga te vyAdhi che. jene anyabhASAmAM zArIrika pIDA paNa kahevAya che. upAdhi te acAnaka bahArathI AvI paDeluM dukhate upAdhi che. jema ke bahAra javAnuM hoya ane acAnaka mahemAna AvI caDhe to te upAdhi che. tathA koi vastu ke paristhitine laIne je manamAM pIDA upaje che. mAnasika rIte tame parezAna thai jAva cho te Adhi che. jema ke pitAne dikarInA lagnanI ciMtA, puruSane kamAvavAnI ciMtA vagere vagere. fdha (hi) 8 - mAdhavaThya (2) (adhikapaNuM, atizaya) bahenone khabara ja haze ke jo rasoimAM thoDuM mIThuM vadhAre paDI jAya to rasoino Akho svAda bagaDI jAya che. cAmAM sAkara thoDI vadhAre paDI jAya to jIbhano svAda tUTI jAya che. ane jo maracuM thoDuMka vadhAre paDI jAya to koI tene khAI paNa zakatuM nathI. mATe 303 - Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susvAdiSTa rasoI banAvavA mATe tenA pratyeka rasonuM belensa jALavavuM khUba ja Avazyaka che. tevI ja rIte jIvanane sumadhura ane harSabharyuM banAvavA mATe tamArA svabhAva, lAgaNI ane vartanonA mApane jALavavuM khUba jarUrI che. dukhanI vAta che rasoimAM badhuM jaLavAya che paNa jIvanamAM badhuM ja astavyasta che. maNi (hi) yiA - adhikSarajjo (at). (jenA dvArA jIva narakAdimAM dharAya tevI kriyA, paccIsa kriyAmAMnI eka) navatattvamAM paccIsa kriyAnuM kathana karavAmAM Avela che. A paccIsa kriyA dvArA AtmAmAM azubhakarmono Azrava saMbhave che. ane tenA pariNAmarUpa jIva narakAdi durgatiomAM saraLatAthI cAlyo jAya che. A kriyAo aMtargata AdhikaraNikI kriyA Ave che. A kriyA cakra, ratha, pazubaMdha, maMtra-taMtrAdirUpa pravartinI ane jIvavadhanA kAraNabhUta talavArAdi zastranA nirmANarUpa nirvartinI ema be prakAre kahelI che. mAdhi (hi) vira - adhivija(u.). (devAdithI pravRtta zAstra, devakRta rogAdi) kalpasUtra aMtargata bhadrabAhusvAmInI kathAmAM Ave che ke teozrInA saMsArI moTA bhAi ane jinadharmanASI evAvarAhamihira mRtyu bAdha vyaMtarayonimAM deva thayA. ane tyAM teone pUrvabhavanuM jJAna thatAM bhadrabAhusvAmI paranA vairabhAvanA kAraNe teNe nagaramAM mArI marakIno rogacALo phelAvI dIdho. Adhidaivika prakopanA kAraNe loko TapoTapa maravA lAgyA. caudapUrvI evA bhadrabAhusvAmIe potAnA jJAnamAM jANI lIdhuM ke varAhamihirano jIva A badhA upadravo karI rahyo che. AthI jainasaMgha ane lokonuM dukha dUra karavA mATe teoe uvasaggahara stotranI racanA karI. jenA prabhAve varAhamihinuM baLa niSphaLa javA lAgyuM. Aje paNa kahevAya che ke je jIva kharA bhAva ane zraddhAthI uvasagahara stotranuM paThana kare che. tenA Adhidaivika ane Adhibhautika tamAma prakAranA dukho dUra thAya che, mAdhi (hi) kagya - samitija(u.) (manuSya-pazu-pakSI AdithI nirmita dukhAdi) bApu (du) fjaya - mAni (tri.) (arvAcIna, nUtana) mAthe (sTe) 2 - mAdheya (ki.) (utpamAna, rahenAra, Azrita) jevI rIte jema-tema, jo-to, Ama-tema, jyAM-tyAMno paraspara saMbaMdha zAzvata rahelo che. tevI rIte AdhAra-Adheyano bhAva paNa zAzvatarUpe mAnavAmAM Avelo che. vastu vagerene rAkhanAra te AdhAra bane che. ane te AdhAramAM rahenAra vastu ke vyakti te Adheya che. jema ke guNa-guNImAM guNa te Adheya che ane guNI te AdhAra che. dharma-dharmImAM dharma te Adheya che ane dharmI te AdhAra che. irSyAirSALamAM ISya te Adheya che ane irSALu te AdhAra che. sAthe (he) vazva - maNipatra (sa.) (adhipatipaNuM, svAmitva, mAlikapaNuM) rAmAyaNa ane mahAbhArata banne eka ja parivAramAM banelI ghaTanAne ujAgara kare che. paraMtu bannemAM sauthI moTo taphAvata e rahelo che ke ekamAM Adhipatya, sattAnI lAlasAno tyAga rahelo che. ane bIjAmAM pagale pagale adhipatipaNuM meLavavAnI laDAio jovA maLe che. maryAdApuruSottama rAme bhAi bharata mATe siMhAsana jatuM karyuM. to sAme pakSe bhArate paNa rAjayanI lAlacane tyAgIne rAmanI caraNapAdukAnA upAsaka banI gayA. jyAre mahAbhAratamAM kauravoe sattA meLavavA vaDIlonuM apamAna, bhAio sAme kAvatarA ane mAtA samAna bhAbhInI ijjata suddhAM lUMTI lIdhI. rAmAyaNa tamane maryAdAonuM bhAna karAve che, jayAre mahAbhArata mAtrane mAtra svArthanA ukaraDAothI bharelo che. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhi (hi) 2 - mAthoDavadhinna (I.) (niyata kSetravartI avadhijJAna) karmagraMthamAM avadhijJAna anugAmI ane ananugAmI ema be prakAre jaNAvavAmAM AveluM che. temAM koi nizcita kSetrane AzrayIne avadhijJAna thayeluM hoya. tyArabAda avadhijJAnI te kSetrane choDIne jAya to avadhijJAna cAlyuM jAya ane punaH te kSetramAM praveze to pAchuM AvI jAya. AvA avadhijJAnane ananugAmI avadhijJAna kaheluM che. mApa () mApa (!). (1. jaLasamUha 2. AkAza 3. vyApti) sApa (3) phu - mApa (strI) (Apatti, saMkaTa, dukhavALI avasthA) ujjainI nagarInA adhipati rAjA bhojane dAna devAnuM vyasana hatuM. te hAlatAM-cAlatAM koine paNa dAna ApI detAM hatAM. AthI temanA khajAnAnI surakSA karanAra khajAnacIne thayuM ke bhoja rAjAne AvuM karatAM aTakAvavA joie anyathA Akho khajAno khAlI thaI jaze. AthI rAtrinA chUpAveze rAjAnA rUmamAM gayA ane divAla para lakhyuM ke rAjAe Apatti arthe dhananI rakSA karavI joie. bIjA divase rAjAe vAMcyuM ane tenA pratyuttaramAM lakhyuM ke puNyazALIne Apatti kyAMthI? rAtanA pelo khajAnacI pAcho Avyo ane rAjAe lakheluM joyuM. AthI pAchuM teNe nIce lakhyuM ke bhAgya game tyAre rUThI zake che. A vAMcIne rAjAe suMdara javAba Apyo ke bhAI ! jo bhAgya rUThavAnuM ja hoya to bacAvI rAkheluM dhana paNa kyAMthI raheze, mATe maLelAno sadupayoga karavo e ja manuSyabhavanI sArthakatA che. mApa (3) rA - jhA (jI.) (nadI) kahevAya che ke jyAM be nadIonuM milana thAya te sthAna tIrtha sthAna banI jAya che. paMjAba rAjayamAM pAMca nadIonuM milana thAya che. ane tenA uparathI te rAjyanuM nAma paMjAba paDyuM che. jyAM kabIravaDa AveluM che tyAM gaMgA, jamanAnuM milana thAya che. AthI te sthAna paNa tIrthasthAna gaNAya che. jema be nadIonuM milana te tIrtha sthAna bane che. tema be mahApuruSonuM milana paNa loko mATe tIrthasthAna barobara che. kAraNake jema nadI mATe lokone pavitra karavA e udezya hoya che. tema mahApuruSonuM jIvana paNa lokonA pApamaLane dUra karIne zuddha karavA mATe ja hoya che. sAvavaM - 3pa (!) (putra, saMtAna, saMtati) vaidika zAstromAM lakhyuM che ke sadgatinI kAmanAvALA puruSe putrotpatti karavI Avazyaka che. jenA ghare saMtAna nathI tenI sadgati paNa nathI. paraMtu lokottara Agama kahe che ke je gharamAM guNI ane saMskArI saMtAna hoya che. tenA mAtA-pitA mATe A loka ja svarga samAna che. jo mAtra saMtAnotpattithI svarga maLatuM hota to, so-so putro hovA chatAM paNa dhRtarASTra ane gAMdhArI ATalA dukhI thayA na hota. Ag (a) - patana () (1. prApti 2. Agamana 3. jJAna 4. paDavuM, AvI paDavuM) Apa (a) fkaya - sApati (2) (1, balAtkAre Avela 2. bhAgyavazAt AvI paDela 3. AsphAlita) paramahaMta rAjA kumArapALane koike puchyuM ke rAjanuM acAnaka daivavazAt koIka zatru laDAi karavA AvI caDhe to tame zuM karo ? teno pratyuttara ApatAM kahyuM ke huM kSatriyaputra chuM. bahAdurI mArI nasa-nasamAM vahe che. pAchIpAnI karuM evuM huM nathI. jo koI zatru balAtkAre AvI paDe to huM yuddha karavA mATe sadaiva sajaja chuM. A javAba maLatAM tarata ja bIjo vedhaka prazna pUchAyo. sAruM calo 305 - Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnyuM ke tame duzmana sAme laDavA mATe taiyAra cho. paraMtu acAnaka mRtyunI ghaDI AvI paDe to zuM karazo? e jakhumArI sAthe temaNe kahyuM ke jinezvara prabhunuM zAsana pAmelo chuM. guru hemacaMdrAcAryanA caraNAmRtanuM pAna kareluM che. mATe mane mRtyuno paNa bhaya nathI. jAva ! mRtyune kahI do ke jo te Avaze to huM tenA mATe paNa sadaiva taiyAra chuM. mApa (3) i - mApa (!). (1. hATaDI, dukAna 2. galI, zerI) pUrvanA kALamAM nizcita vastu levA mATenI cokkasa dukAno rahetI hatI. jema ke vAsaNa levA hoya to kaMsArAnA tyAM javuM paDe. kariyANuM levuM hoya to anAjanI dukAne ja javAnuM. pustaka levA hoya to vidyAbhaMDAranI dukAnamAM javAnuM. Ama dareka vastu mATe alaga-alaga dukAno rahetI hatI, paraMtu Aje mola, megAsTora ane malTIplekSa zopano jamAno thai gayo che. eka ja jagyAe tamane dasa alaga-alaga vastu maLI rahe. paraMtu AjanA mola karatAM jUnI nAnI-nAnI dukAno sArI hatI. kema ke temAM darekane rojagArI maLI rahetI hatI. koIne berojagArIno prazna ja nhoto thato. are dhaMdhAnI vAta to dUra raho paraMtu dukAnamAlika ane grAhaka vacce snehabhAva paNa khUba sArA pramANamAM hato. dukAnadAra grAhaka pAsethI bahu paisA bhale nahoto kamAto paNa teno prema cokkasa kamAto hato. mApa (a) ifzada - mAvAda (7) (jenI cAreya bAju dukAno rahelI che tevuM ghara) mApa (3) vahiM - mApAlaf (sTa) (galI, UbhI zerI, jayAM lAinasara dukAno AvelI che tevo mArga mApa () iT - panna (2) (Apattiyukta, ApadAmAM paDela) gujarAtImAM eka kahevata che ke "ghAyalanI gata ghAyala ja jANe" eTale ke ghAnI pIDA zuM hoya che te to jene ghAva thayo hoya te ja samajI zake che. bIjA koi nahIM. tema ApattimAM rahela vyaktinI AMtarapIDA zuM hoya che te Apattirahita puruSa jANI zakato nathI. sAmAnyathI sAdharmika bhaktino artha thAya che samAnadharmInI sahAya karavI te sAdharmika bhakti che. eka vAta samajI rAkhajo ke vipadAmAM paDela jaNane AzvAsana ApavI te sAdharmika bhakti nathI thatI. te to mAtra mANasAI dharma nibhAvyo kahevAya. paraMtu tenI takalIphane dUra karavA mATe banatA badhA ja prayatno karI chUTavA te ja sAcI sAdharmika bhakti che. mAgha () - mApannaparihAra (I.) (bhAvaparihArano eka bheda). nizItha cUrNimAM kaheluM che ke koi sAdhue jANatAM ke ajANatA evo doSa sevI lIdho hoya ke jeno prAyazcitta kALa eka mAsathI lagAvIne chamAsa parvatano hoya. AvA prAyazcittakALamAM rahela sAdhune prAyazcittApanna kahevAya che. have azuddha AcaraNanA kAraNe teone prAyazcitta AvyuM che te nakkI che. ane jyAM sudhI te prAyazcittanI pUrNAhUti nathI karatAM tyAM sudhI te azuddhA cAritravALA hoya che. AvA azuddha saMyamI sAdhuno samAgama thAya tyAre zuddha saMyamI sAdhue teonA saMgano tyAga karavo joie evuM zAstra vacana che. tenA A tyAgane ApannaparihAra kahevAya che. mApa (3) itiHI - mApannasattA (R.) (garbhavatI strI. garbhiNI) eka jagyAe bahu ja suMdara kathana vAMcyuM. je divase tamane mAtA pratye azraddhA janme. tamane ema lAge ke teNe tamArA mATe kAMi ja nathI karyuM. to tevA samaye eka prayoga cokkasa karajo . eka iMTano TukaDo tamArA peTa upara bAMdhIne mAtra eka kalAka pharajo . eTale tamane samajAI jaze ke tamArI mAtAe tamArA mATe zuM karyuM che. are eka iMTano TukaDo bAMdhIne ApaNe eka kalAka nathI rahI zakatAM. tyAM nava-nava mahinA sudhI te mAe pattharanA bhAra jevA ApaNA zarIrane laine divasa-rAta pharatI hatI. garbhavatI 306 - Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALanI te pIDAno badalo tamAruM AkhuM jIvana te mA pAchaLa homI do ne to paNa vaLI zake tema nathI. paraMtu mAtAno Avo upakAra kRtaghnI putrone kyAMthI Ave. mApa () tti - mApatta (zno.) (1. ApadA, Apatti 2. prApti) Apa (3) uttasutta - mAnasUtra (1) (prAyazcittanuM kathana karanAra sUtra) chedasUtromAM kahevuM che ke "je sAdhu eka mAsathI adhika samaya sudhI ke vAraMvAra ziSya pAse athavA anya bIjA koi paNa sAdhu pAse sevA karAve che tevA sAdhune cAritramAM aticAra lagAvanAra kahela che ane AvA sAdhune prAyazcitta levuM ghaTe.' AvA prAyazcittanuM kathana karanAra sUtrane ApattisUtra kahevAmAM Ave che. ahIM eka vAta samajI rAkhavI ke sUtro mAtra utsarga mArgathI kahevAmAM AvelA che. jyAre guru utsarga ane apavAda banne mArganA jJAtA hovAthI te je pramANenI AjJA kare te pramANe vartavAthI sAdhune prAyazcitta AvatuM nathI. kAraNa ke prAyazcittanuM kathana karanAra AgamomAM ja kahevuM che ke pustako, prato, maMdIro ke upAzrayomAM nahIM, paraMtu dharma to gurunI AjJAmAM rahelo che. mApa () 2- mApa (fa.) (1. Apatti ApanAra, ApadAmAM nAMkhanAra 2. rogAdi) roga traNa prakAre hoya che. pahelo roga evo che ke je karmajanya hoya che. pUrve karelA karmonA pratApe vyAdhi Ave che. jema ke zarIramAM koDha hovo, vikalAMgatA hovI vagere vagere. bIjo roga avasthA janya hoya che. amuka uMmara pachI svAbhAvika rIte ja zarIra nabaLuM paDI jAya. ane zardI, thAka, sAMdhAnA dukhAvA, hArTaeTeka vagere rogo AvatAM hoya che. jyAre trIjo ati bhayaMkara ane AjanA lokone khAsa samajavA lAyaka che. A roga loko svaye bahArathI kharIdIne lAve che. bahAra hoTalomAMthI, pANIpurI, jaMkaphUDanI lArIo parathI, ke pachI je zarIrane jarApaNa mAphaka na Ave tevA AhAro ArogavAthI thatA rogo vyaktinA potAnA dvArA nirmita che. tenA mATe tame avasthA ke karmane doSa ApI na zako. Ajano mAnavI sahuthI vadhu Apatti ke pIDA AvA kharIdelA rogothI bhogavI rahyo che. mApa () chatra - mAhnava (I.) (jJAna) kapaDAM para DAgha lAge to ApaNe tene pAvaDara, sAbu ke pANIthI dUra karI daie chIe. zarIra meluM thai gayuM hoya ke DAgha lAgI gayo hoya to tene snAna karIne dUra karIe chIe. paraMtu ApaNAM AtmA pa2 karmonA ane manamAM durvicAronA je DAgha lAgyo che tene kevI rIte dUra karazo? mANasane samajadAra prANI kahevAya che. paraMtu Avo samajadAra vyakti paNa ghaNI vakhata bhUla karI besato hoya che. koI kAdavamAM pote melo karato hoya to zuM ApaNe paNa tenI sAthe joDAie chIe? nahIM ne ! to pachI koi vyakti duSTavartana ke durvicArothI potAne malina karato hoya to pachI sAme duSTapratikriyA dvArA ApaNA AtmAne malina karavo keTalo yogya che? jarA vicAra karI jojo , Apa (ya) sarIraaNavakaMkhavattiyA - AtmazarIrAnavakAikSApratyayA (strI.) (anavakAMkSA pratyaya kriyAno eka bheda) sthAnAMga sUtranA dvitIya sthAnanA prathama udezAmAM kahevuM che ke potAnA AtmA ane zarIranI kSati thatI hovA chatAM paNa tenI upekSA karIne karavAmAM AvatI kriyA te AtmazarIranavakAMkSA pratyayA kahevAya che. je kriyAmAM bahulatayA karmono baMdha thato hoya ane jemAM jIvanuM paNa jokhamAM hoya tevI kriyAno tyAga karavo buddhizALI puruSane ghaTe che. mApaddhakiya - mAyUti (u.) (kampita. calAyamAna, halI gayela) jema gADInA paiDA halI gayA hoya to te lAMbI cAlI zakatI nathI. je bilDIMganA pAyA halI gayA hoya te makAna bahu samaya TakI 307 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakatuM nathI. tema je vyaktinuM mana pahelethI ja bhAMgI gayuM hoya. je takalIpha AvyA pahelA ja calAyamAna thai gayo hoya tevo puruSa kadApi musIbatono sAmano karI zakato nathI. tevA vyaktine jagatamAM kAyara kahevAya che. jhApA (vA) 2 - jhApa#i (kuM.) (iMTa pakAvavAno nibhADo, kuMbhArazALA) kuMbhArane khabara hoya che ke mATInA vAsaNane bhaThThImAM jo barobara pakAvavAmAM nahIM Ave to te kAcu rahI jaze. ane tenA bajAramAM icchita dAma paNa nahIM maLe. AthI te pAtrane cAreya bAjuthI barobara pakAve che. tevI ja rIte gurU paNa ziSyane so TacanuM sonu banAvavA mATe sAraNA, vAraNA, coyaNA ane paDicoyaNanA vidhAna Acare che. jayAre gurU ziSyane Thapako Ape ke pachI eka tamAco paNa jhIMkI de to temAM guruno ziSya pratye dveSa nathI hoto. paraMtu baropara TapArIne je ziSyane taiyAra karyo hoya. tenuM jagatamAM UMcuM mUlyAMkana thAya e ja ekamAtra Azaya hoya che. vADa - gAvADa () (ta nAme prasiddha bhIlanI eka jAti) mA (vA) - jhApaIR (I.) (1. acAnaka AvavuM 2. prAraMbha, zarUAta 3. prathama milana 4, saMparka, saMyoga 5. paDavuM) sAmAnyathI ApaNe je vyaktie bhUla karI hoya tenI sajA te vyaktine ApIe chIe, tene mArIe chIe, tiraskAra karIe chIe athavA to pachI tene tenI bhUla vAraMvAra yAda apAvIne aparAdha bhAvanAnI lAgaNI karAvIe chIe. tAraka devAdhideva prabhu mahAvIra kahe che ke kharAba vyakti nahIM paNa tenAmAM rahelo durguNa che.duSTate puruSa nahIM paNa tenAmAM paDelo doSa che. zuM cAnI aMdara kacaro paDyo hoya to kacaro dUra karo cho ke pachI AkhI cA ja pheMkI do cho? kapaDA para DAgha paDyo hoya to te DAghane dUra karo cho ke vastrono tyAga karo cho? to je phormyulA tame AvI paristhitimAM karo cho te ja vartana doSI vyakti sAthe thavuM joie. AthI ja to bhagavAna mahAvIre ahaMkArI gautamasvAmIno tiraskAra na karyo paNa temane hasatAM mukhe Adara ApIne jinazAsananI aMdara lIdhA. * bApAva (I.) (phalano lAbha thavo, prApti) mA (vA) yamadu - mApatima (I.) (prathama mulAkAtamAM ja AnaMdadAyaka) divasa daramyAna tame keTalAya loko sAthe mulAkAta karatA hova cho. temAM keTalAka evA hoya che jene tame mAtra hAya-hellothI maLo cho. keTalAka sAthe smitano meLApa hoya che. keTalAkane joine ja tamane thatuM haze ke A ahIM nA Ave to sAruM. tenAthI bacavA mATeno tame badhA ja prayatno karo cho. jyAre keTalAka evA hoya che ke je tamane hajI maLyA paNa nathI. tenI pUrve ja tame vicAravAnuM cAlu karI do cho. te vyakti tamAre mana priya hoya che. tame vicAro cho ke savAranI prathama mulAkAta tenI sAthe thAya to mAro Akho divasa sudharI jAya vagere vagere. hA keTalAka vyaktinI vAta-vartaNUka evI hoya che ke sAmenAnA mana upara eka alaga ja chApa UbhI karI de che. AvA loko sahajatAthI bIjAne vhAlA thai jatAM hoya che. tenI prathama mulAkAta vAraMvAranI mulAkAtamAM parivartita thai jatI hoya che. AvA puruSane zAstramAM ApAtabhadraka kahelA che. ApAyAvacca - AprAjApatya (na.) (ta nAme prasiddha ahorAtramAM AvanAruM ogaNIsamuM muhUrta) ApucchaNA - ApracchanA (strI.) (1. pUchavuM, prazna karavo 2. gurUnI AjJA mAMgavI, savidha sAmAcArImAMno trIjo bheda) paMcAzaka, pravacana sAroddhAra, yatidinacaryAdi graMthomAM sAdhunI dazavidha sAmAcArInuM vistRta nirUpaNa karavAmAM AveluM che. 308 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstromAM batAvelI sAmAcArInuM pAlana sAdhue jIvananA chellA zvAsa sudhI karavAnuM hoya che. A dezavidha sAmAcArI aMtargata eka sAmAcArI che ApRcchA sAmAcArI, jeno artha thAya che pUchavuM, gurunI AjJA levI te. sAdhue koipaNa kArya karavuM hoya to tenA mATe gurunI pUrvasammati levI atiAvazyaka che. gurunI rajA vinA kareluM kArya cAritranuM nAzaka kaheluM che. are ! viziSTa kArya to dUra raho paNa ziSya pratikSaNa je zvAsa le che te paNa gurunI anumati laine levA-mUkavAno hoya che. AthI ja savAranA pratikramaNa pachI ziSya guru pAse bahuvela saMdisAhuM? ane bahuvela karazuM? Adeza mAMge che. jo gurunI rajA vinA zvAsa levAno niSedha che, to pachI je TrasTIo gurunI jANakArI bahAra jinAlaya ane upAzrayonA manasvIpaNe saMcAlana kare che tenuM phaLa zuM haze te to kevalI ja jANe. mApu - mApRcchA (zno.) (1. pUchavuM, prazna karavo 2. AjJA mAMgavI, sAmAcArIno eka bheda) svAdhyAyanA pAMca bhedamAM eka bheda pRcchanAno kahelo che. tame je vAta vyAkhyAnamAM, vAcanAmAM sAMbhaLI hoya tenuM svayaM ke bIjA sAdharmikAdi pAse carcA ke maMthana karavuM joie. kema ke carcAmAM tame je vAta sAMbhaLI che te barobara che ke nahIM? tame pATha vyavasthita samajyA cho ke nahIM ? temaja tenA para je viziSTa ciMtana karyuM hoya te vAta joDe meLa khAya che ke nahIM?. A badhA sAcA-khoTAnI khabara paDe che. ane carcA ke maMthana karyA bAda te barobara che ke temAM hajI kAMi pheraphAra karavAnI jarUra che. te gurune prazno pUchavAthI ja khabara paDe che. svAdhyAyanA pAMca prakAramAMthI eka paNa prakArane tame gauNa karo cho te samajI rAkhajo ke tamAro svAdhyAya hajIpaNa saMpUrNa nathI. mApuchapanna - mauchanIya (3) (pUchavA yogya, prazna karavA yogya) ApucchittA - ApRcchya (avya.) (pUchIne, prazna karIne, AjJA mAMgIne) bApUvaya - pUpija (2) (1. pUrI ke mAlapuA banAvanAra 2. karmajanya buddhinA dazamAM udAharaNano eka bheda) karmagraMthamAM kula cAra prakAranI buddhi batAvRvAmAM AvelI che. tadaMtargata kArmikI nAmaka eka buddhino bheda Ave che. karmanA pariNAme utpanna thayela buddhi te kArmikI kahevAya che. tenA avAMtara bhedomAM eka bheda ApUpikano Ave che. sAme mAlapuA ke purIno Dhagalo mUkelo hoya ane pUchavAmAM Ave ke AmAM keTalA mAlapuA che. to kArmikI buddhino svAmI tene gaNyA vagara ja tenI sAcI saMkhyA batAvI de. tene ApUpika kahevAya che. mApUvi - gApUrita (.) (cAre bAjuthI pUreluM, saMpUrNa vyAsa) gApUrimALa - nApUravat (3) (zabdAdithI cAreya dizAne pUrato) he vibhu kyAreka manamAM vicAra Ave che ke jayAre Apa sadehe bhUmitala para viharI rahyA hazo tyAre keTalo suMdara kALa haze. mananI AMkho upara te dazya ghaNIvAra upasI Ave che. devoe samavasaraNanI racanA karelI che. traNagaDhanI barobara madhyamAM azokavRkSa ane tenI nIce ratnajaDita siMhAsana zobhI rahyuM che. jema AkAzamAM sUrya zobhe che tema siMhAsananI madhyamAM Apa birAjelA cho. bAre parSadA maLelI che. devo puSpanI vRSTi karI rahyA che. divya dhvani dvArA teo cAreya dizAne pUrI rahyA che. darekanA kAna Apane sAMbhaLavA utsuka che. deva, manuSya ane tiryaMcoe badhuM ja choDIne mAtra ApanI upara ja dhyAna keMdrita kareluM che. aho ! zuM AlhAdaka haze te. huM abhAgIyo ke tenI to mAtra kalpanA ja karI zakuM chuM. sAkSAt anubhavI zakato nathI. basa! mArI upara eka ja kRpA karo ke huM paNa Apane sAkSAt nirakhI zakuM tevA karmo karuM 309 - Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * mApUrNamALa (ki.) (cAreya bAjuthI bhareluM, sarvatra vyAsa) AjanuM sAyansa kahe che ke pRthvI goLa che. A goLa pRthvImAM traNa bhAgamAM pANI ane eka bhAgamAM ja pRthvI che. jenI aMdara manuSyo vasavATa kare che. jaMbudvIpa prajJapti vagere zAstromAM paNa kahevuM che ke atyAre ApaNe jyAM vasIe chIe te jaMbudvIpa che ane tenI cAreya bAju pharato be lAkha yojanano lavaNa samudra Avelo che. eTale vaccenA bhAgamAM pRthvI ane bAkInI cAreya bAju mAtra pANI ja pANI che. sAyansa paNa jaina darzananI najIka che. tenAmAM ane ApaNA darzanamAM pharaka mAtra eTalo ja che ke ApaNI pAse kevaLI bhagavaMte prarUpelA zAstro che. ane tenI pAse nirjIva sAdhano che. AthI teo game teTaluM saMzodhana kare te apUrNanuM apUrNa ja rahe che. mAhitya - marodita (u.) (hAtha vagere pachADavuM) mAvajaduna - Apavaghutra (2) (ratnaprabhA nArakamAM Avela jalapracUra sthAna) sAvA - vAdha () (1. kleza, pIDA 2. mAnasika pIDA). rAjA vikramAditya siddhasena divAkarano parama bhakta hato. potAnA gurune cAlIne rAjasabhAmAM AvavuM na paDe te mATe temane levA pAlakhI mokalato hato. bhaktane khoTuM na lAge te mATe karIne siddhasena divAkara sUri paNa virodha nahotAM karatAM. paraMtu dhIre dhIre temane pAlakhInI Adata paDI gai. A vAtanI khabara temanA guru vAdi devasUrine khabara paDI. gurune dukha lAgyuM ke bIjAnuM kalyANa karavAnI bhAvanAmAM ziSya AtmAnuM ahita karI rahyo che. AthI temane pratibodha pamADavA mATe gurue rUpaparivartana karyuM. ane AcAryanI pAlakhI upADanArA puruSomAM bhaLI gayA. jyAre pAlakhI upADavAno samaya Avyo tyAre vRddhAvasthAnA kAraNe te bhAra vahana na karI zakyA ane pAlakhI namI gai. AthI AcAryazrIe kahyuM tivayaM vAghatibhAi ! zuM tAro khabho dukhe che? gurue taka meLavIne tarata javAba Apyo krUyaM tathA vAthate kathA tava vAghati rAvate arthAtu mane khabho evo nathI dukhato jema te bAdhate saMskRta zabdanuM khoTuM rUpa bAdhati karyuM te dukhe che. AcAryazrIne tarata khabara paDI gaI ke A to guradeva che. ane tarata ja pAlakhImAMthI utarIne gurunA page paDyA. potAnI bhUlanI mAphI mAMgIne prAyazcitta karyuM. mAmaMra gAma (I.) (1, te nAme eka graha 2, vimAnavizeSa) mAmA - mAmA (ja.) (AbhUSaNa, ghareNAM) mANasa suMdara dekhAvA mATe jAta jAtanA ghareNAM vagere dhAraNa karato hoya che. hAthamAM sonAnI vIMTI, gaLAmAM sonAnI cena, kAMDA para DAyamaMDavALuM bresleTa pahere che. baheno to bhAio karatAM paNa caDhI jAya che. sonAno seTa, navalakho hAra, sonAnI buTTI, vIMTI, kaMdoro, pAyala, baMgaDI adhadhadhadha! thai javAya eTalA dAgInA pahere che. ATalA badhAM dAgInA paheravA pAchaLa basa ! eka ja cAhanA ke huM ekadama suMdara dekhAuM. badhAnI najara mArI upara ja hoya. ATalA ghareNAM paheravA chatAM paNa mANasa aMdarathI to kurUpa ja hoya che. jayAM sudhI aMdarathI irSyA, ahaMkAra, daMbha, krodha vagere durguNo nathI jatAM tyAM sudhI Dhagalo dAgInA paheravA chatAM paNa suMdaratAno ahesAsa nathI thavAno. AthI ja to sAdhuonA zarIra para eka paNa dAgIno na hovA chatAM traNeya loka temane namana kare che. kema ke teo jJAna-darzana ane cAritrarUpa AbhUSaNone dhAraNa karanArA che mATe. AbharaNacitta - AbharaNacitra (tri.) (AbhUSaNothI vicitra) 310 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbharaNajahavANavivihaparihANa - AbharaNayathAsthAnavividhaparidhAna (na.) (AbhUSaNone yathAsthAne vividharUpa dhAraNa karavA rUpa bAsaThamI kalA) AbharaNappiya - AbharaNapriya (puM.) (alaMkArapriya puruSa, puruSano eka bheda) bRhatkalpa bhASyamAM kahevuM che ke phUlonI mALA vagere AbhUSaNothI mastakanA keza vagereno zaNagAra karanAra puruSa AbharaNapriya jANavo. eTale ke amuka puruSone paNa strIonI jema sAjasajjA karavAno zokha hoya che. strIonI jema AbhUSaNo paheravAno zokha raheto hoya che. zAstramAM AvA puruSone AbharaNapriya kahelA che. AbharaNavicitta - AbharaNavicitra (tri.) (AbhUSaNothI vibhUSita, alaMkArane dhAraNa karanAra) indranA mukhe sanakumAranA rUpanI prazaMsA sAMbhaLIne azvinI kumAra devo kutuhalavaza madhyalokamAM AvyA. jayAre teo nagaramAM AvyA tyAre sanakumAra akhADAmAM kasarata karIne bahAra AvI rahyA hatAM. tenuM rUpa joine devo Azcaryacakita thai gayA. teo vicAravA lAgyA ke iMdrae kahyuM hatuM tenA karatAM paNa adhika rUpa che. AthI teo cakravartInI pAse jaIne temanA rUpanI prazaMsA karavA lAgyA. te samaye abhimAnavaza rAjA bolyA hai vaidyarAja A to kAMI nathI. huM snAna karIne badhA AbhUSaNone dhAraNa karIne suzobhita avasthAmAM jayAre rAjasiMhAsana para beTho houM tyAre mAruM rUpa jojo. temanA kathanAnusAra jyAre teo sabhAmAM gayA ane rAjAnuM rUpa joyuM eTale tarata ja moM macakoDyuM. rAjAe tenuM kAraNa pUchyuM. deve kahyuM ke jyAre snAnapUrve rUpa joyuM tyAre tame nirogI hatAM. paNa atyAre to tamAruM zarIra rogothI khadabadI rahyuM che. jevuM rAjAne satya samajAyuM turaMta ja temaNe saMsArano tyAga karIne nivezane dhAraNa karyo. teone vedanAmAMthI saMvedanA pragaTI. AbharaNavidhi - AbharaNavidhi (puM.) (1. ghareNAM paheravAnI tathA banAvavAnI vidhi 2. kalAno eka bheda) AbharaNavibhUsiya - AbharaNavibhUSita (tri.) (AbhUSaNothI vibhUSita, alaMkArathI zobhato) sAmava - mAmava ( vya.) (Ajanma, jyAM sudhI saMsAra che tyAM sudhI) jinazAsanamAM tamArI sAdhanA, ArAdhanAnA badalAmAM phaLanI apekSA rAkhavAno niSedha che. tame je paNa ArAdhanA karo tenA badalAmAM paiso, sukha, kIrti, prazaMsAnI icchA rAkhavAthI kriyAnuM mukhya phaLa haNAI jAya che. mATe utkRSTa phaLa ApavAnI kSamatAvALA dharma pAse tuccha phaLonI apekSA rAkhavI te sarAsaramUrkhatA che. chatAM paNa jayavIyarAya sUtramAM kartAe paramAtmA pAse tera prakAranI mAMgaNI mUkI che. A tera prArthanAmAM eka prArthanA che ke he jinezvara deva! mArI ArAdhanAnuM phaLa jo maLavAnuM hoya to jyAM sudhI mAro mokSa nathI thato tyAMsudhI AsaMsAra tamArA vacanonI sevA maLajo. arthAta mokSaprApti sudhI mane bhavobhava ApanA zAsanano saMjoga maLajo. AbhavaMtAhigara - AbhavadadhikAra (pu.) (vyavahAra bheda) vyavahAra sUtramAM kahyuM che ke vyavahAra pazcAtu ane AbhavadadhikAra ema be prakArano hoya che. temAM kSetrane AdhArita kSetrasaMbaMdhita thato vyavahAra te AbhavadadhikAra jANavo. 3matra - AmAvya (2) (thavA yogya, saMbhavanA yogya) AgamomAM kahevuM che ke sAdhaka niSphaLa kSetramAM kayAreya pravRtti karato nathI. jenI aMdara sArthaka phaLa ApavAnI saMbhAvanA rahelI 311 - Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya tevA kAryone ja AcaravuM joie. ApaNe rojIMdA vyavahAramAM paNa A ja niyamane apanAvatAM hoie chIe. jema ke je gADI icchIta sthAne jatI na hoya to temAM kyAreya savAranathI thatAM. je kapaDAM tamane mAphaka na AvatA hoya tene koi divasa nathI paheratAM. je khorAka tamane anukULa na hoya tene kadApi nathI ArogatAM, to pachI je pravRttithI AtmAnuM kalyANa thavAnuM ja nathI. jenAthI zAzvata sukhanI anubhUti nathI maLavAnI tevA kAryo zA mATe karavAmAM Ave che? mAmA - mAmA (jI.) (1. prabhA, chAyA 2. dIpti, prakAza 3. kAnti, zobhA) sakalAhaMta stotramAM covIsa tIrthakaronI stavanA karavAmAM AvelI che. temAM ekavIsamAM tIrthapati naminAthanI stavanA karatAM kalikAla sarvajJa bhagavaMta lakhe che. he prabhu! ApanA caraNomAM karoDo devatA ALoTI rahyA che. ane jayAre teo ApanI samakSa mastaka jhUkAvIne ubhA che. te samaye temanA mukuTo zobhI rahyA che temAM mukhya kAraNa mukuTamAM rahela maNi nathI. paraMtu ApanA caraNonA nakhanI kAMti je bahAra prasarI rahI che te kAMti devonA mukuTamAM rahelA maNiomAM pratibiMbita thAya che. ane te pratibiMbita maNionA pratApe devonA muphaTonI zreNIo zobhI rahI che. je jinezvara devanA nakhanI kAMti ATalI addabhUta hoya. teonA saMpUrNa apratima rUpanuM to kathana ja kevI rIte saMbhavI zake che. AbhAsa+ AbhAsa (puM.) (1. duSTa hetu, kAraNarUpe jaNAto asatya hetu 2. samAna prakAza, kAnti) kAraNa hote chate kAryanuM thavuM ane kAraNanA abhAvamAM kAryanuM na thavuM te sAmAnya vyAkhyA che. nyAya zAstramAM kAraNane hetu paNa kahevAmAM Avela che. tame je kAryano ullakha karI tenI pAchaLano hetu sAco ane kAryasAdhaka hovo joie. jo hetu kArya sAdhaka nathI athavA sAco nathI to kAryanI niSpatti ke bodhamAM te bAdhaka bane che. AvA asaduhetune nyAya zAstramAM hevAbhAsa kahela che. je sAco hetu nathI paNa hetu jevo AbhAsa karAvanAra hovAthI te hetvAbhAsa che. mafsava - gAmarSa (pu.) (1. te nAme pleccha deza 2. te nAme svecchanI eka jAti) * mASita (ra) (paraspara kahevAyela) mAmasira - mAmarfSa (hi) * (I.) (1. te nAme aMtarlIpa ra. aMtarlIpamAM rahenAra manuSya) TAsiyalIva - TwifSa (f) [v (I.) (ta nAme eka aMtarlIpa). prajJApanA sUtramAM A dvIpanuM kathana A pramANe karavAmAM AveluM che. himavaMta parvata jyAM samApta thAya che tyAMthI prAraMbhIne agnikoNa dizAmAM traNaso yojana sudhI lavaNasamudrane sparzIne rahela dvitIya dADhA upara eka urudvIpapramANa kSetramAM AbhASika nAmano dvIpa Avelo che. mAmA - mAmA (u.). (ta nAmaka dvIpamAM utpanna thanAra puruSa ke strI) goLa - gAyo () (1. dAsa, sevaka, karmakara, nokara 2. Abhiyogita devavizeSa) vItarAga stotranI aMdara vIsamAM prakAzamAM kalikAla sarvajJa bhagavaMta kahe che he prabhu! mAre cakravartI, vAsudeva ke rAjA nathI thavuM. mAre to tamArA caraNomAM sevaka thaIne rahevuM che. huM tamAro dAsa, zreSya, sevaka, kiMkara banavAnI icchA dharAvuM chuM. basa ! mAtra karanAnA kAraNe kAma 312 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apa hA kahIne mane dAsa tarIke svIkArI lo eTale mAre patyuM. AnA sivAya mAre bIjuM kAMI ja nathI joituM. jyAre tame prabhu pAse jAva cho tyAre zuM banIne jAva cho? dAsa banIne ke pachI TrasTI, zeTha athavA mAlika banIne?. AbhiogatA-AbhiyogyatA (strI.) (1. dAsapaNuM 2. Abhiyogika devapaNuM) Abhiyogika eTale jene nokara tarIke kAma batAvavAmAM Ave che. jevI rIte ophisamAM paTAvALAne cA, pANI, phAilo lAvavA mUkavAnuM kArya batAvavAmAM Ave che. te paTAvALAne zAstrIya bhASAmAM AbhiyogikapaNuM kahevAya che. jevI rIte manuSya gatimAM svAmI-sevakano saMbaMdha pracalita che. tevI ja rIte devalokamAM paNa AvA devo rahelA che. je Abhiyogika deva tarIke prasiddha che. A devone iMdra ke uccakakSAnA devonI AjJA mAnavI paDe che. ane temanA AdezAnusAra kacaro vALavo, puSpavRSTi karavI jevA aneka prakAranA kAryo karavA paDatA hoya che. AvuM AbhiyogikapaNa prApta thavAnI pAchaLa temaNe pUrvabhavamAM bAMdhelA karmo ja kAraNabhUta hoya che. AthI deva hovA chatAM paNa temane sevaka thaIne rahevuM paDe che. AbhiogapaNNatti- AbhiyogaprajJapti (strI.) (vidyAdhara saMbaMdhita vidyAno eka bheda) mALa() - marfmani () (dAsa, sevaka, nokara) Abhiogiya -- Abhiyogika (puM.) (1. Abhiyogika karma 2. Abhiyogika devavizeSa 3. vidyA-maMtra-taMtrAdi karma karanAra sAdhu) je karmanA kAraNe bhavabhavAMtaramAM dAsapaNuM ke nokarapaNuM maLe tene Abhiyogika karma kahevAmAM Ave che. sthAnAMga sUtramAM kaheluM che ke A Abhiyogika karma 1, AtmotkarSa, 2.paraparivAda, 3. bhUtikarma ane 4. kautakAdi karaNanA pratApe baMdhAya che. mAtra svaprazaMsA karatAM rahevuM te AtmotkarSa che. potAnAthI anya jIvomAM guNo hovA chatAM tenI niMdA karatA rahevuM te parasparivAda che. koine sukhanI prApti karAvavAnA arthe dorAdhAgA karI ApavuM te bhUtikarma che. tathA maMgala-saubhAgyAdi nimitte kapALe tilaka karavuM vagere kAryo kautuka karaNa che. A cAra nimitte jIva parabhavamAM AbhiyogikapaNuM eTale ke dAsapaNuM prApta kare che. Abhiogiya - Abhiyogita (tri.) (maMtra-taMtrAdithI saMskRta, jenI para maMtrAdi prayoga karavAmAM Avelo che te) saMsAramAM ghaNIvakhata jovA maLatuM hoya che ke khUba ja vidvAnu, buddhimAna, badhA ja kAryomAM cokkasa evo vyakti paNa bahu moTI bhUla karI bese che. jene joine darekane Azcarya thatuM hoya che ke AvA vyaktithI A prakAranI bhUla thai ja kevI rIte zake che. AnI pAchaLa mukhya kAraNa karma che. azubha karmano udaya mANasano viveka khoravI nAMkhe che. tenI buddhine haNI de che. ane je na karavAnuM hoya te ja tenI pAse karAve che. jevI rIte maMtra-taMtrAdithI vazIbhUta thayelo mANasa parapreraNAthI badhA kAryo kare che. tema karmane parataMtra thayelo jIva khoTA nirNayo laine sva ahita karato hoya che. Abhiogiyakkhaya - AbhiyogikakSaya (puM.) (Abhiyogika karmano kSaya, parataMtratAnA kAraNabhUta karmano kSaya) jema AtmotkarSa vagere Abhiyogika karmabaMdhanA kAraNa kahyAM che. tema te karmonA kSayanA sthAno paNa kahelA che. te te sthAnonI upAsanAthI jIva Abhiyogika karmono kSaya AsAnIthI karI zake che. paMcAzaka graMthamAM kahevuM che ke AtopadezanuM pAlana te Abhiyogika karmakSayamAM pradhAna kAraNa che. Apta eTale sudeva ane sugurUnI AjJAnuM pAlana karavuM te, vinA virodhe temaja niHzaMkapaNe jinezvara bhagavaMtanI AjJAnA pAlanathI jIva parataMtratAnA kAraNabhUta Abhiyogika karmano kSayasahajatAthI karI zake AbhiogiyabhAvaNA - AbhiyogikabhAvanA (strI.) (bhAvanAno eka bheda) 313 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = ---- - zuddhasaMyamanA ArAdhaka munivara prazaMsA, kIrti, samRddhi ke sukhanI apekSArahita hoya che. teo zAtAnI icchAthI koipaNa kArya karatAM nathI. paraMtu saMyamamAM zithila thayela je sAdhu kIrti ane sukhanI ghelachAthI maMtra-taMtra-cUrNAdi prayogo kare che tene Abhiyogika bhAvanA kahelI che. AvI Abhiyogika bhAvanAnA pratApe jIva parabhavamAM dAsapaNuM ke Abhiyogika devayonine prApta kare che. mamaifdha - mafmahilsa() (abhigraha pUrvaka kAusaggAdi karanAra, jinakalpI) abhigraha te sAdhu ane zrAvakano paryAyavAcI zabda che. jinezvara bhagavaMtanI AjJAne vahana karanAra koipaNa sAdhu ke zrAvaka kyAreya abhigraha vinAno na hoya. zAstromAM Thera Thera abhigraha dhAraNa karanAra sAdhu ane gRhasthanA daSTAMto maLe che. jema svayaM zramaNa bhagavaMta mahAvIre abhigraha lIdho hato ke dAsI-pagamAM beDI- AMkhamAM AsuM ane aDadanA bAkuLA koi strI vahorAve to ja pAraNuM karavuM. je pAMca mahinA ane paccIsa divase pUruM thayuM. tevI ja rIte sudarzana zeThane paNa abhigraha hato ke jyAM sudhI savAra na paDe tyAM sudhI AkhI rAta kAusagga mudrAmAM ja rahevuM. zrAvake pratidina svIkAravA yogya caudaniyamo paNa eka prakAranA abhigraha ja che. AbhiggahiyakAla - AbhigrahikakAla (puM.) (abhiga cAlato hoya tevo kALa) abhigraha eTale koipaNa vastu vagereno niyama karavo te. jema ke mAre paramAtmAnA darzana karyA vinA jamavuM nahIM. pUjA karyA vinA pANI paNa pIvuM nahIM. AjanA divasamAM koipaNa eka vigaI na khAvI vagere abhigraha che. A abhigraha dhAraNa karyA bAda te abhigraha jeTalo samaya cAlyo hoya tene abhipraha kALa kahevAya che. jevI rIte paramAtmAne caMdanabALAe je abhigraha aDada bAkuLA vahorAvIne pUrNa karAvyo te kula pAMca mAsa ane paccIsa divasa cAlyo hato. Abhiggahiyamicchatta - AbhigrahikamithyAtva (na.) (mithyAtvano eka bheda) svazAstramAM jenI mati niyaMtrita thayelI hoya. temaja paradarzananuM ciMtana karyA vinA mAtra tenA doSonuM utkIrtana karavuM te Abhigrahika mithyAtva che. A mithyAtva jaina ke ajaina bannene saMbhavI zake che. mAtra potAno ja dharma, gaccha, samudAya ke grupa vagere sAcA ane bIjA badhA khoTA, daMbhI, mithyAtvI evI buddhi AbhigrahikamithyAtvanuM bIja kaheluM che. AthI ja to haribhadrasUri mahArAje kahyuM che ke mahAvIra pratye mAro pakSapAta nathI. temaja kapilAdi vaidiko pratye mane dveSa paNa nathI. mAtra jenuM vacana yuktiyukta lAgyuM teno ja meM svIkAra karelo che. mATe ja mahAvIranuM vacana mane sAruM lAgyuM ane tethI ja temano mArga meM svIkAryo che. AbhiNibohiyaNANa -- AbhinibodhikajJAna (na.) (jJAnano eka bheda, matijJAna, iMdriya ane manathI saMbhavatuM jJAna) sparza, jIbha, nAka, AMkha ane kAna e pAMca iMdriya ane chaThuM mana A chae prakAre je paNa jJAna thAya tene AbhinibodhikajJAna kahevAya che. A jJAnanuM bIjuM nAma matijJAna paNa che. pAMca jJAnamAM sarva prathama bheda matijJAnano che. matijJAnanA ihA, apAya ane dhAraNA evA traNa avAMtara bhedo che. pAMca jJAnamAM matijJAna ane zrutajJAna te iMdriya pratyakSa kahelA che. jayAre bAkInA traNa AtmapratyakSa hoya che. mafjohiyanAniddhi - anidhisrAnanathi (.) (matijJAnanI yogyatA, AbhinibodhikazAnanI labdhi) cauda rAjaloka vyApI sarva jIvone abhyAdhika mAtrAmAM jJAna raheluM che. saMsArasamudrane pAra utarelA siddha bhagavaMtone saMpUrNapaNe jJAnano ughADa hoya che. jyAre avyavahAra rAzimAM rahela nigodanA jIvane akSaranA anaMtamAM bhAga jeTaluM ja jJAna hoya che. A jJAnanI labdhi kaho ke yogyatA kaho paNa te sarva jIvone pota potAnA karmanA kSaya, upazama ke kSayopazamane AdhAre hoya che. AbhiNibohiyanANasAgarovaoga - AbhinibodhikajJAnasAkAropayoga (paM.) (padArthano nizcita bodha, jJAnavizeSa). Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamitte - marfmahezya(3) (abhiSekane yogya) pUrvanA kALamAM rAjAo potAnI gAdI upara yogya puruSane sthApita karatAM hatAM. te puruSa pachI rAjaputra paNa hoI zake che athavA pachI koi anya paNa. parAkrama, saMskArItA ane buddhi vagere guNothI yukta hovA uparAMta je netRtva guNavALo hoya tevA ja puruSane abhiSeka yogya gaNatAM hatAM. ane tevA je paNa puruSano abhiSeka karavAmAM Ave tene samasta nagara, rAjaya ke deza potAnA adhipati tarIke svIkArIne tenI AjJAmAM raheto hato. paraMtu je rAjAne putra na hoya tenI gAdI upara yogya jIvane sthApita karavA mATe rAjahastinI sUMDhamAM abhiSeka jaLane ApavAmAM AvatuM. te rAjahasti nagaramAMthI je paNa vyakti upara abhiSeka jaLa sIce tene rAjA tarIke ghoSita karavAmAM Avato hato. AmIra - mIra (I) (1. eka zadrajAti, AhIra, govALa 2. te nAme eka deza 3. te nAmanA dezamAM rahenAra 4. te nAmanA dezano rAjA) AbhIradesa - AbhIradeza (puM.) (ta nAme eka deza) AbhIravisaya - AbhIraviSaya (puM.) (ta nAme eka deza) AbhIrasAhu - AbhIrasAdhu (puM.) (te nAme prasiddha AhIraputra) AbhIrIvaMcaga- AbhIrIvaJcaka (tri.) (AhIranI strIne ThaganAra vaNika) eka vaNikanI dukAne AhIranI strI rU levA AvI. teNe be rUpiyAnuM rU mAMgyuM. vepArIe cAlAkI karIne eka ja rUne bevAra tolIne strIne ApyuM. strI to bhoLAbhAve rUlaine cAlI gaI. A bAju vaNike vicAryuM ke Aje to meM ustAdIthI paisA meLavyA che mATe te paisAthI huM pote mAlapuA khAiza. teNe ghare AvI patnIne te paisA ApIne kahyuM ke mArA mATe mAlapuA banAva tyAM sudhI huM jarUrI kAma patAvIne AvuM chuM. A bAju strIe mAlapuA banAvyA teTalI vAramAM temano jamAi mitra sAthe Avyo. eTale vaNikapatnIe te mAlapuA jamAIne pIrasI dIdhA. mAlapuA jamAi ane teno mitra khAi gayA. A bAju vaNika kAma patAvI ghare Avyo ane jamavA beTho. patnIe sAdu khAvAnuM pIrasuM. vaNike pUchavuM mAlapuA kyAM patnI bolI te to jamAI temano mitra jamI gayA. A sAMbhaLI vaNikane pastAvo thayo ke meM bicArI AhIrastrIne khoTI rIte ThagI. te zarIracittArthe bahAra gayo tyAM sAdhuno saMjoga maLyo ane sAdhunI vANI sAMbhaLIne bhUlano pastAvo thayo. teNe parivAranI sammatipUrvaka dIkSA laine AtmakalyANa sAdhyuM. mAmA - mAmayitvA (ma.) (jANIne) morDa - moja (patra.) (jANIne) mAma mALa - gAmogAyata(ki.) (joto, jANato) mAmA - mAmA(kuM.) (jJAna, bodha, upayoga) Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatanI aMdara jeTalA paNa jIvo pIDA pAme che te mAtrane mAtra jJAnanA abhAve. samyajJAnanA abhAve jIva potane je paNa dukha ke kharAba paristhiti Ave che tenuM kAraNa anyane samaje che. jJAnanA abhAve ja jIvane irSyA, krodha, dveSa, ahaMkArAdi durguNo pragaTe che. jyAre jJAnanA sabhAvamAM mahAvIra, gautamasvAmI, skaMdhakamuni ke pachI metAryamuni jevA AtmAonuM nirmANa thAya che. A jIvo para bIjA lokoe atyAcAra gujAryA hatAM. chatAM paNa teone lezamAtra Sa nahoto pragaTyo. kAraNa ke teo jANatA hatAM ke amArI je paNa paristhiti thai che tenI pAchaLa mAruM potAnuM kareluM karma ja javAbadAra che. A sAmevALo jIva to nimitta mAtra che. mAmAna - gAmogAna (7) (jJAnapUrvakanuM dhyAna) mAmA - mAmAna(1) (1. upayoga 2. dhyAna 3. jJAna 4, vicAra) matijJAna vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha ema be prakAre kaheluM che. temAM sAmAnyajJAna te vyaMjanAvagraha che ane viziSTajJAna te arthAvagraha che. naMdIsUtranI TIkAmAM kaheluM che ke arthAvagraha thayA pachI tarata ja je nizcayAtmaka viziSTa bodha thAya che tene Abhogana kahevAmAM Ave che. mAmA - mAmaLanatA(a.). (1. upayoga 2 dhyAna 3. jJAna 4. vicAra 5. IhA) AbhogaNivattiya - Abhoganivartita (tri.) (jANIbujhIne kareluM, jANapUrvaka karela) eka ajANatA doSanuM sevana kare ane bIjo jANIbujhIne doSane seve. A bannemAM vadhAre prAyazcitta jANakArI pUrvaka doSa sevanArane Ave che. kAraNa ke ajJAnapUrvaka doSanuM sevana thayuM hoya to tene jJAna ApavA dvArA te pApamAMthI nivRtta karavuM sahaja banI jAya che. jayAre jene pahelethI ja khabara che ke A doSa sevavAmAM keTalo bhayaMkara pApakarmano baMdha che. chatAM paNa upekSA pUrvaka sevana kare che tene sAmAnya prAyazcittathI doSanuM nivAraNa zakya banatuM nathI. AthI ja to mAyApUrvaka prAyazcitta karanAra lamaNAsAdhvIjIne coryAsI covIsI sudhI rakhaDavuM paDyuM. Abhogabausa - Abhogabakuza (puM.) (bakuza sAdhuno eka bheda, jANIbujhIne doSa lagADanAra sAdhu) guruvaMdana bhASyamAM vaMdanane ayogya evA sAdhunA pAMca bheda batAvavAmAM AvyA che. A pAMca bheda aMtargata eka bheda bakuza sAdhano Ave che. dIkSA lIdhelI hovAthI sAdhuno veSa dhAraNa karelo hoya che. pApa ane puNyanuM suddha jJAna hovA chatAM paNa sukhazIlatA svabhAvanA kAraNe kothI DarI jaine sAdhutAmAM doSa lagADanArA hoya che. AvA sAdhune Abhogabakuza paNa kahevAmAM Ave che. mamammit - mAmazana(zno.) (vidyAno eka bheda, te nAmanI eka vidyA) gAma - gAma (matra) (1. svIkAra 2. aparipakva, kAcu 3. sadoSa AhAra 3. roga, pIDA) apakva evI koipaNa vastu zarIra ke mana mATe sArI nathI hotI. pachI te rasoi hoya, jJAna hoya, saMbaMdha hoya ke pachI ArAdhanAsAdhanA hoya, aparipakva hovAnA kAraNe te sAdhakane potAnuM mukhya phaLa ApavAmAM asamartha nIvaDe che. kAcI rasoi mukha ane svAthyane mATe hAnikAraka che. apUrNajJAna paMDitonI vacce hAsyAspada banAve che. adhakeLavAyelA saMbaMdho manamAM khaTAza utpanna karAve che. ane aparipakva evI ArAdhanA-sAdhanA jIvane sAdhyanI siddhi karAvI nathI zakatI. 316 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mApaTTa () - yina (I.) (rogI) Ayurveda zAstramAM kahevuM che ke "zarIramAM vAta-pitta ane kaphanuM belensa hovuM khUba jarUrI che. jyAM sudhI A traNeya samAnapaNe mAtrAmAM rahelA hoya tyAM sudhI zarIra nirogI rahe che. paraMtu A traNeyamAMthI koipaNa eka prakAra jo adhAdhika mAtrAmAM pariName to zarIramAM roga utpanna thatAM vAra lAgatI nathI. ane jagatamAM kensara, hArTaeTeka, saMdhivA, TIbI jevA jeTalA paNa rogo cho tenA janaka A traNa ja che. mAmaMtA - mAtrA (). (1. saMbodhana 2. AmaMtraNa, notaruM 2. vyApAravizeSa) oghaniryukti zAstramAM kaheluM che ke gocarI vahoravA mATe nIkaLela sAdhue karmakSaya ane puNyaprAptine arthe gurudevane, vaDila ke laghu gubhAine AhAra lAvavA mATe AmaMtraNa ApavuM joie. arthAta gocarI jatAM pUrve AhAra sAdhu guru ke gurubhAIone namratA pUrvaka pUche ke he guruvara ! zuM huM ApanA mATe AhAra laIne AvuM? A prakAranI pRcchAne AmaMtraNa kaheluM che. mAmaMtait - Harit (at) (1. asatyAmRSA bhASAno eka bheda, vyavahArabhASAno eka prakAra 2. saMbodhanarUpe vaparAtI aSTamI vibhakti) AcArAMgajI sutramAM AmaMtraNI bhASAnI vyAkhyA A pramANe karavAmAM AvelI che. he devadatta ! A pramANe saMbodhanarUpe vaparAtI bhASA te AmaMtraNI che. A bhASA satya paNa nathI ane asatya paNa nathI. paraMtu vyavahAramAtrano heturUpa hovAthI te asatyAmRSA bhASA jANavI. mAnaMti - gAyatrya (avya.) (saMbodhIne, AmaMtrIne) AmaMtiya - Amantrita (tri.) (AmaMtraNa Apela, pUchela) piMDaniyuktimAM kaheluM che ke "gocarI jatA pUrve sAdhu sahacarI sAdhune gocarI lAvavA mATe AmaMtraNa Ape." have jene AmaMtraNa Apela che te sAdhu jo svayaM gocarI lAvavA asamartha hoya ke pachI anya koi kAraNasara gocarI levA jai zakatA na hoya to, te sAdhunuM AmaMtraNa svIkAre. paraMtu jo teone tapa hoya athavA AhAra vAparavAnI rUci na hoya to namratApUrvaka sAdhunA AmaMtraNano asvIkAra kare. * mAtra ( vya). (saMbodhIne, AmaMtrIne) AmaMtemANa - Amantrayat (tri.) (AmaMtraNa Apato, pUchato, saMbodhana karato) mAnaMdra -- gAma (kuM.) (1, gaMbhIra avAja 2. gaMbhIra avAjavALuM eka vAjiMtra) logasa sUtranI aMdara paramAtmAnA guNonuM kIrtana karatAM eka upamA ApavAmAM AvI che sAgaravaragaMbhIrA. arthAtu paramAtmA sAgara jevA atyaMta gaMbhIra hoya che. jevI rIte sAgara kinArethI atyaMta ghUghavATa karatAM avAjavALo hoya che. paraMtu teno madhyabhAga atyaMta gaMbhIra ane koInAthIye kaLI na zakAya tevo hoya che. tevI ja rIte paramAtmAno svabhAva atyaMta dhIra-gaMbhIra hoya che. ane teonA zabdamAM sAgaranA ghughavATa jevo raNakAra hoya che. teonI vANI sAMbhaLanAranA karNane AnaMda ApanAra hoya che. 317 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmA - mAmarja(.) (1. kAcu, aparipakva 2. sacitta, sajIva) je agnivagere zastra dvArA hajI sudhI haNAyela nathI. jenI aMdara cetanAnaMta jIvo rahelA che te AhAra-pANI sacitta jANavA. paMcamahAvratadhArI sAdhu ane sAmAyika ke pauSadhadhArI zrAvakane AgamamAM AvA sacitta AhArAdi grahaNa karavAno niSedha pharamAvavAmAM Avelo che. je AhAra ke pANI agnirUpI zastrothI parikarSita thaine saMpUrNa rIte paripakva thayelA hoya. te ja sAdhu ke niyamadhArI zrAvakane kahyuM che. mAmai - mANA(g) (AdhAkarma Adi doSa) piMDaniryuktimAM doSa vizodhikoTi ane avizodhikoTi ema be prakAre kahelA che. je doSanI zuddhi prakArAntare thai zake tevA doSane vizodhikoTinA kahelA che. tathA je doSanuM nivAraNa kemeya karIne na thaI zake tene avizodhikoTinA kahelA che. arthAta nirdoSaAhAranA abhilASI sAdhu AhAra grahaNa karatI vakhate doSita ke nirdoSa AhAranuM parIkSaNa karIne zuddha AhArane grahaNa kare. have je AhAra grahaNa kare te jo avizodhikoTino hoya to teno tyAga kare che. AvA avizodhikoTinA AhAra cha prakAre kahelo che: 1. AdhAkarmI 2. audezika trika 3. pUtikarma 4. mizrajAta 5. bAdaraprAbhUtikA ane 6. adhyavapUraka A cha doSothI dUSita AhAra avizodhikoTino kahevAmAM Avelo che. mamarasa - Amamo(g) (kAcA dUdha dahI chAzArdIi) jIvadayAmUlaka jinadharmamAM kahevuM che ke jIvadayApremI vyaktie dvidaLa AhArano tyAga karavo joie. jo ke kaThoLa zarIra mATe svAthyaprada kahelI che. kaThoLanA sevanathI zarIra nirogI ane taMdurasta rahe che. paraMtu kaThoLane kyAreya paNa kAcA dUdha, dahI ane chAza sAthe bheLavIne ArogavA joie nahIM. kema ke kAcA dUdhAdi sAthe kaThonuM mizraNa karavAthI dvidaLa thAya che. eTale ke te mizraNamAM be iMdriya jIvonI utpatti thAya che. jene khAvAthI be iMdriya jIvonI hiMsAnuM pApa lAge che. vaidyaka zAstromAM paNa tene viruddhAhAra tarIke gaNAvIne teno niSedha pharamAvelo che. AryabhiSaka granthamAM kaheluM che ke rAtrinA samaye kaThoLa sAthe dahIM khAvAthI buddhinI hAni thAya che. gAmanA - mamarjana (7) (ekavAra sApha karavuM, vALavuM) nizIthacUrNimAM AmarjananI vyAkhyA karatAM kaheluM che ke koipaNa vastune ekavAra vALavuM ke sApha karavuM te Amarjana jANavuM." jema ke sAdhunA AMkhamAM kacaro paDyo hoya, zarIra ke vastra upara mela ke kAdava lAgelo hoya. je sthAne besavAnuM hoya te svaccha na hoya. A badhAne zuddhinI icchAthI ekavAra ke vAraMvAra sApha karavAthI cAritramAM aticAra lAge che. kAraNa ke sAdhune jevuM sthAna ke paristhiti maLyA hoya teno saharSa svIkAra ja karavAno hoya. tenA pratye durgachA ke arUci karavAno avakAza ja nathI. ATalo spaSTa zAstranirdeza hovA chatAM je sAdhu mArjana-pramArjana kare che tene prAyazcitta Ave che. maria - IIMmALa - mamarnayana (u.) (ekavAra sApha karato) mAmA - mAmA () (1. ardhapakva AhAra, kAcuM-pAkuM bhojana 2. apakva, kAcuM) jema kAco AhAra sacitta hovAnA kAraNe sAdhu mATe tyAjya che. tema saMpUrNa rIte nahIM pAkelo eTale ke ardhapakva AhAra paNa zramaNa mATe sarvathA tyAjaya kahelo che. kAraNa ke kAco-pAko AhAra hajI saMpUrNa rIte jIvarahita na hovAnA kAraNe ekarIte sacitta ja gaNAya. Avo ardhapakva AhAra grahaNa karavAthI sAdhune jIvahiMsAno doSa lAge che. AvA adhapakva AhArane zAstramAM duSyakvAhAra kahevAmAM Avelo che. - ' 3180 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAmatara - mAvatara (B). (atizaya prApta thayela, saMpUrNa lAbha) paiso maLyo ane caherA para khuzI AvI gaI. navuM makAna lIdhuM ane AnaMda AnaMda thaI gayo. navI gADI maLI ane manamAM ullAsa vyApI gayo. AvA jeTalA paNa lAbho thAya che. tyAre tyAre tamArA manamAM ane caherA upara AnaMdanuM moju pharI vaLe che. paraMtu kyAreya vicAryuM che ke A badhA ja sukho jenA kAraNe prApta thayA che. tenuM belensa vadhyuM che ke ghaTyuM che. hA tamAruM puNyakarma e ja A badhA bhautika sukho pAchaLanuM kAraNa che. beMkamAM keTalA paisA paDyA che, vadhyA che ke ghaTyA che te badhAnI mAhitI eka pAsabukamAM rAkhIne tame badho ja lekhA-jokho rAkho che. paraMtu kamanI beMkamAM puNyakarma keTaluM khacyuM ke keTaluM bacyuM teno koi hisAba che kharo? nahIM ne ! sukhonI prAptimAM tame eTalA gulatAna thai jAva cho ke tamAruM puNyano khajAno ocho thato jAya che tenuM dhyAna ja nathI rahetuM. Amamallagaruva - AmalalakarUpa (tri.) (kAcA ghaDAnI samAna, aparipakva mATInA pAtranI samAna) AnaMdaghanajI mahArAje sajajhAyamAM lakhyuM che ke vAta janatA mikI meM mitra nAnA he jIva! Akho divasa zuM zarIranI dekhabhALa karavAmAM lAgyo che. savAra paDe che ne pANIthI tene havaDAve che. sAbuthI sApha kare che. zarIra para ghareNAM caDhAvIne sAjasajjA kare che. AMkhomAM meMza AMje che. bhapakAdAra kapaDA paherAve che. jAta-jAtanI vAnagIo ArogIne tene hRSTa-puSTa kare che. A badhuM karavAno zo matalaba che ke je kyAreya zAzvata rahevAnuM ja nathI. A zarIra to mATInA kAcA ghaDAnI mAphaka kyAre phUTI jaze teno koi bharoso ja nathI. ghaDI pahelA hatuM ane ghaDI pachI nahatuM thai jatAM vAra nathI lAgatI. mATe nazvaradehanI bhakti choDIne zAzvata dharmanI ArAdhanA karI jethI tAruM bhaviSya kalyANamaya bane. gAmamacra - mAnapura (2) (kAcuM hovA chatAM svAdamAM madhura, kAMika madhura phaLa) mAmA - mAmA (I.) (pIDA, roga) roga be prakAranA hoya che. zArIrika ane mAnasika, Ayurveda zAstramAM lakhyuM che ke zarIramAM je paNa rogo utpanna thAya che tenI pAchaLa mukhya kAraNa vAta-pitta ke kapha ja hoya che. te traNeyamAMthI koipaNa eka, be ke adhika mAtramAM paNa saMbhavI zake che. jema vAtAdi zArIrika pIDAmAM kAraNa che. tema mAnasika pIDAnuM mukhya kAraNa hada uparAMtanI apekSAo che. dareka mAnasika dukhanI pAchaLa vyaktinI icchAo, apekSAo chUpAyelI hoya che. mANasanI icchAo pUrI na thAya eTale manamAM taNAva utpanna thAya che. ane teno mUDa opha karI nAMkhe che. game evI paristhitimAM te becena rahyA kare che. jo icchAo para kAbU meLavI levAmAM Ave to mAnasika pIDAnI sAthe zArIrika pIDAo paNa mahadaMze nAza pAmI jAya che. mAmaznarant - mazara (sTaia.) (vidyAno eka bheda, roga utpanna karanArI vidyAvizeSa) AmayabhAva - AmayabhAva (puM.) (rogotpatti, roganI vidyamAnatA) jayAM sudhI zarIramAM roga vidyamAna che tyAM sudhI svasthatAno ahesAsa saMbhavI zakato nathI. tevI ja rIte jyAM sudhI ApaNI buddhimAM viparIta mAnyatA ke kadAgraha beThelo haze. tyAMsudhI deva-gurue kahela eka paNa tattvanI sAcI samajaNa tamane AvI zakatI ja nathI. athavA ema kaho ke kadAgrahAdi tamane sAcuM samajavA ja nathI detAM. jayAre te kadAgraha dUra thAya che, tyAre samyaktanA sUryodayane koi aTakAvI zakatuM nathI. mAmA - mAmayina (.) (rogI, pIDAyukta) Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAma suMs - parazue (1) (ta nAme prasiddha eka nagara) mAmaid - mArAnta (vya.) (cheka mRtyu sudhI, chellA zvAsaparvata) saMta kavi tulasI dAse rAmacarita mAnasa graMthamAM rAghukuLa vaMzanI khAnadAnI kevI hatI tenuM nAnakaDA dohA dvArA suMdara varNana karyuM che. raghukuLa rIta sadA calI AI prANa jAI aruM vacana na jAI. rAjA raghathI zarU thayelA vaMzano vaNalakhyo niyama hato ke eka vAra koine vacana ApI dIdhuM hoya tenA pachI te vacanane pALavA mATe potAnA prANanI AhUti paNa ApavI paDe to ApI devI. paraMtu pote bolelA vacananuM aNizuddha pAlana karavuM. A vAta cUMTaNI samaye jAta jAtanA vAyadA ane vacano ApanArA takasAdhu netAonI samajamAM kyAM AvavAnI che. AmaraNaMtadosa - AmaraNAntadoSa (puM.) (mRtyuparyata rahenAro doSa, raudradhyAnanA lakSaNano bheda) keTalAka jIvone saMpUrNa jIvana daramiyAna je doSonuM AcaraNa karyuM hoya, pApanuM sevana karyuM hoya. te doSonI Asakti eTalI hada sudhI vaNAI gaI hoya ke bhUla temane bhUlarUpe lAgatanI ja nathI. AvazyakasUtranI cUrNimAM lakhyuM che ke hiMsaka pariNAmanA kAraNe raudradhyAnane vaza thayelA jIvane jIvananA chellA zvAsa sudhI potAnI bhUlano aMza mAtra paNa pazcAttApa nathI hoto. kAraNa ke teone pApasevana pratye eTalI tIvrakakSAnI Asakti rahelI hoya che ke te tene doSarUpe mAnatA ja nathI. jema kAlasaurika kasAI aMtima samaye zarIra nirbaLa hovAthI zarIrathI hiMsA nahoto karI zakato. paraMtu tenI mAnasika hiMsA to satata cAlu ja hatI. je raudradhyAnanA prabhAve te mRtyu pAmIne sAtamI narakamAM cAlyo gayo. sAmarisa - gAma (I.) (sparza) sparza vastuno hoya, vyaktino hoya ke pachI zabdono hoya, jo te ApaNA zarIrane rUcikara hoya to manane AnaMda ApanAra bane che. ane jo arUcikara hoya to game eTalo sAro hoya manamAM kaDavAza bharI de che. dAkhalA tarIke sAmAnya saMjogomAM aNidAra nakha saheja aDI paNa jAya to tamane gusso AvI jAya che. paNa jyAre tamane zarIramAM valUra upaDI hoya te samaye te ja aNidAra nakhano sparza atyaMta AlhAdaka lAge che. tevI ja rIte baraphano ThaMDo sparza Ama to AnaMdadAyaka hoya che. paraMtu ThaMDInI sijhanamAM ke pachI tamane atyaMta TADha lAgatI hoya tyAre te AlhAdaka baraphano sparza tamane jarApaNa gamato nathI. vastu tenI te ja hoya che pharaka mAtra ApaNI rUcino paDe che. * nAma (kuM.) (1. sparza 2. krodha 3. asahiSNutA 3. samyagU viveka) AmalaIkIDA - AmalakIkrIDA (strI.) (eka prakAranI ramata). kalpasUtranI aMtargata A krIDAnuM varNana Ave che. samAna uMmaranA bALako bhegA thaIne gAmanI bahAra vRkSabahula sthAnamAM A ramata rame che. A ramatamAM eka bALaka AMkho baMdha karIne ekathI dasa gaNe ane bAkInA bALako jayAM tyAM chUpAi jAya. AMkho baMdha karanAra bALaka AMkho kholIne chUpAyelA badhA ja bALakone eka eka karIne zodhI kADhe, jo temAM nAkAma rahe to pharIvAra teNe AMkho baMdha karIne pUrvokta prakriyA karavAnI rahe. A ramatane AjanA samayamAM thappo ke Aisa-pAisanA nAme oLakhavAmAM Ave che. gAmaththA - mAmA (rU.) (ta nAme prasiddha eka nagarI) 320 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamana - mAma7 (I.) (bahubIja vRkSano eka bheda) gAmanA - mAmala% () (1. mArI, marakI 2. karmavipAka sUtranuM navamuM adhyayana) kahevAya che ke A dharAtala para paramAtmA jyAre sAkSAta vihare che. te samaye cotrIsa atizaya paNa temanI sAthene sAthe ja rahetA hoya che. cotrIsa atizaya aMtargata eka atizaya evo che ke. paramAtmA je kSetramAM vicaratAM hoya tenI cAreya bAju savAso yojana sudhI koipaNa mArI-marakI rahI zakatI nathI. eTale ke koi kAraNavaza ke daivIprakope koi gAma, nagara, zahera ke dezamAM rogacALo phATI nIkaLyo hoya. ane te samaye tyAM paramAtmAnuM Agamana thAya, teTalI vAramAM te roga samULago nAza pAme che. ane loko svastha jIvanane prApta kare che. * mana (8i.) (1. bahubIja vRkSano eka bheda 2. AmaLAnuM vRkSa 3. dhAtrIphaLa) AmaLAnA phaLane AyurvedamAM pradhAna sthAna ApavAmAM AveluM che. kahevAmAM AveluM che ke je vyaktie bAremAsa taMdurasta rahevuM hoya. teNe dararoja savAramAM triphalA cUrNanuM sevana karavuM joie. jemAM traNa phaLonuM mizraNa karIne cUrNa banAvavAmAM AveluM hoya tene triphaLA cUrNa kahevAya che. AmaLA, behaDA ane haraDe A traNeya phaLone mizrita karIne triphaLAnuM nirmANa karavAmAM Ave che. A cUrNa zarIramAM rahela vAta-pitta ke kapha dvArA udbhavatA rogonuM zamana karavAmAM sakSama kahelA che. A cUrNa eka divasanA bALakathI laine so varSanI uMmaranA vRddha niHsaMkocapaNe lai zake che. Amalagamahura - Amalakamadhura (tri.) (AmaLAnA jevuM madhura) AmalagamahuraphalasamANa - AmalakamadhuraphalasamAna (paM.) (kAMika upazamAdi guNorUpa mAdhuryavALo puruSa) jinadharma saMbhavitatAmAM mAne che. koi vyakti bhale game teTalo dUra hoya. pApI hoya, krodhI hoya ke pachI game tevA durguNothI bharelo ja kema na hoya, tevA durguNI puruSamAM jo guNano ekapaNa aMza rahelo hoya to tene AvakAravAnuM kahe che. jevI rIte kAcuM AmaLuM prathama bhakSaNe turu lAge che. paraMtu tenI sAthe alpa madhurarasa mizrita hovAnA kAraNe te khAvuM game che. Aje bhale bhArekarmItAnA kAraNe te guNa DhaMkAi gayelo hoya. paraMtu sudeva-sugara ane sudharmanA saMbaMdhe game tyAre prakuSTarUpe pariNamI zake che. AthI ja to ahaMkAranA sarvotkRSTa zikhare birAjamAna gautamasvAmImAM prabhue anaMtaguNo joi lIdhA hatAM. ane temanuM premabharyuM svAgata karyuM hatuM. nAradaRSie lUMTArA vAliyAmAM sAdhutAnA guNo joyo ane tene pratibodha pamADyo. Amalagarasa - Amalakarasa (puM.) (AmaLAno rasa). Amalagarasiya - Amalakarasita (tri.) (AmaLAnA rasathI mizra karela). AmA'bhibhUya - AmA'bhibhUta (tri.) (apakva rasathI mizrita, kAcA rasanA mizraNavALuM) chUMdo ke athANuM khAtI vakhate moMDhAmAMthI Aha ne vAha nIkaLI jAya che. teno TesTa Akho divasa moMDhAmAM ramato hoya che. paraMtu Avo suMdara TesTa lAvavA pAchaLa bahenonI athAga mahenata kAraNabhUta hoya che. teo kerIne barobara chINe che. te chINamAM bheLavavAmAM AvatI cAsaNIne barobara taDake tapAve che. eTaluM ja nahIM te cAsaNIne vAraMvAra tapAse che ke cAsaNI kyAMka kAcI to nathI rahI gai. kema ke kAcA cAsaNInA rasathI mizrita athANAmAM TesTa Avato nathI. tathA vividha masAlA bhegA karIne 3ra1 - Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI je chaMdo taiyAra thAya che. te darekanA moMDhAmAM pANI lAvI de che. basa AvuM ja kAMika che jinazAsanane zobhAvatA zAsanaprabhAvaka AcAryo mATe. jinazAsanamAM jene kohinUra hIrA kahI zakAya tevA sAdhuone taiyAra karavA pAchaLa temanA guruvaryoe Apelo potAnA jIvanano amUlya samaya kAraNabhUta che. teoe potAnA tana-mana ke jIvanI badhI ja mUDI jinazAsanane samarpita karI dIdhelI hoya che. ane pachI je ziSya taiyAra thAya che. te jinazAsanane eka anerI UMcAie lai jAya che. mAsi - mariSa (7) (1. mAMsa 2, dhana-dhAnyAdika bhogya padArtha 3. suMdara, manohara) rAgane jeTalo bhayAnaka kahyo che. teTalA ja khataranAka tene utpanna karanArA kAraNo paNa che. eTale ke rAga e mokSamArgamAM jeTalo bAdhaka bane che. teTalA ja avarodhaka rAgane karAvanAra tenA kAraNo paNa che. AthI jema rAga heya che, tema tenA janmadAtA sthAna, vastu ke adhyavasAyo paNa sarvathA heya kahelA che. paraMtu ghaNA dukhanI vAta e che ke ApaNe rAgane choDavA mAMgIe chIe. paraMtu tenA kAraNone satata sAthe rAkhIne ja cAlavA mAMgIe chIe. jo rogane maTADavo hoya to te roga jenAthI thAya che, te kAraNane paNa avagaNavuM ghaTe. AiskrIma khAvAthI zaradI thaI hoya to te AIskrImano tyAga pahelo karavo paDe. kema ke AiskrIma khAvo ane zaradI maTADavI banne sAthe saMbhavI zakatAM nathI. tema rAgane choDavo ane tenA kAraNone pakaDI rAkhavA banne sAthe nA hoI zake. Amisatthi - AmiSArthin (tri.) (mAMsano abhilASI, mAMsanI prArthanA karanAra) mAjiya - maNikapriya (3) (1. mAMsano abhilASI, mAMsabhakSI 2. kaMka pakSIvizeSa) mahArAjA kumArapALa jinadharma pAmyA pUrve zaivadharmI hatAM. teo zivanA parama upAsaka hatAM. sAthe sAthe teo mAMsAhArI paNa hatAM, teone bhojanamAM mAMsa atipriya hatuM. AthI teo vAre tahevAre vAraMvAra bhojananI dAvato ApIne mAMsanuM bhakSaNa karatAM. paraMtu jyAre temanA jIvanamAM paramakRpALu hemacaMdrAcAryajI mahArAjanuM Agamana thayuM. tyArathI temanA jIvane eka alaga ja dizA pakaDI lIdhI. jemane mAMsa atyaMta priya hatuM. jeone tenA vinA eka divasa paNa nahotuM cAlatuM. te ja rAjA kumArapALe jo vicAramAM paNa mAMsa AvI jAya to aThThama tapanuM prAyazcitta karavAno abhigraha lIdho. dhanya hojo ! te paramahaMtu kamArapALane ane koTi koTi vaMdana hojo ! temanA jIvananuM ghaDatara karanArA kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryajI mahArAjane. Amisalola - AmiSalola (tri.) (mAMsabhakSI, mAMsabhakSaNamAM AsaktivALo, mAMsalaMpaTa) Ajano mAnava be vyaktitvamAM jIvato thaI gayo che. bIjAnA mATe alaga dRSTikoNa ane potAnA mATe alaga prakArano ja daSTikoNa. koi tenI sAthe chetarapiMDI kare to sAmevALo duSTa kahevAya. ane pote koinI sAthe ciTiMga kare to te potAnI hoMziyArI mAne, koI tene na bolAve to te vyakti ghamaMDI kahevAya. ane pote koine jANI joIne na bolAve to pote bahu bijhI kahevAya. koI jaMgalI pazu mAMsa khAya to tene mArI nAMkhavo joIe evuM maMtavya Ape. ane mAMsalaMpaTa potAne mAMsAhara karavo te teno adhikAra gaNAya. paraMtu eka vAta dhyAna rAkhajo ke A bevaDI nIti kadAca duniyAnA mANaso sAme cAlI jAya che. paraMtu upara beThela karmasattA to eka eka pAino hisAba rAkhe che. samayA? makAizvara - AmiSAvarta (I.) (Avartano eka bheda, mAMsArthI samaDI AkAzamAM je Avartana kare te) AmisA''hAra - AmiSAhAra (tri.) (mAMsAhArI, mAMsanuM bhakSaNa karanAra) muke - mANa(ra.) (1. ghasavuM, mardana karavuM 2. sApha karavuM, zuddha karavuM 3. viparyAsa karavo, uduM karavuM) 22 2 - Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ odha niryuktimAM kahevuM che ke bhikSA vahoravA janAra sAdhue svAdalapaTa banyA vinA gocarI grahaNa karavI joIe." A kahevA pAchaLa kAraNa e che ke koi zramaNa bhikSA levA koi gharamAM gayA hoya. ane te vakhate gRhastha roTalInA thappAmAMthI uparanI roTalI vahorAvato hoya. tyAre garama rasoi meLavavAnI lAlacathI sAdhu ema kahe ke A uparanI choDIne nIcenI bhikSA mane Apo. Avo viparyAsa karIne AhAra grahaNa kare to tene be prakAre doSa lAge che. pahelo AsaktipUrvaka AhAra grahaNa karavAthI bhikSA paNa dUSita thAya che. tathA AvA viparyAsa karavAnA kAraNe koI gRhasthanA manamAM ema thAya ke sAdhu mahArAja paNa rAga-dveSa rAkhe che. mATe AmanAmAM ane amArAmAM koi pharaka nathI. evuM vicAravAthI tenA duSTavicAramAM sAdhu nimitta bane che. temaja zAsanahIlanAno paNa bhAgI te zramaNa bane che, muThThiya - sAmumikTa(ki.) (1. paraloka, paraloka saMbaMdhi 2. dvitIya aticArano bheda) zrAvakanA kula ekaso ne covIsa aticAra kahevAmAM AvelA che. temAM eka aticAra evo che ke tame je dharmArAdhanA karo cho tene laine niyANuM karavuM te aticAra che. karela dharmArAdhanAnA badalAmAM A loka saMbaMdhI rAjaRddhi mAMgavI ke paraloka saMbaMdhI devadevendranA sukhonI vAMchA karavI te eka prakArano aticAra che. jema cA mATe gesa upara tame cheka sudhI dUdha ukALo ane chelle eka TIMpu lIMbunuM paDI jAya to dUdhane bagADI nAMkhe che. tema tame khUba sArA bhAvathI ArAdhanA karI hoya, ane niyANArUpa lIMbunuM eka TIMpu tamArI tamAma sAdhanAne bALI nAMkhe che. kAraNa ke dharmanI tAkAta eTalI badhI pAvaraphUla che ke tame ciMtavya paNa nahIM hoya tevuM phaLa Ape che. mATe ja to dharmane aciMtyaciMtAmaNI kahelo che. sAmuhaMta - mAku7 (2) (kAMIka sparza karato, ekavAra sparza karato) jinazAsanamAM ahiMsA pachI bIjA naMbara para koi dharma Avato hoya to te vinayadharma che. vartamAnakALamAM vidyamAna pIstAlIsa AgamamAMthI tame koipaNa Agama kholIne vAMcI lo. temAM sudharmAsvAmI jaMbUsvAmIne dharmadezanA detAM pUrve eka uddabodhana kare che. he AyuSmAnuM ! meM svayaM paramAtmA pAse rahetA. temanA caraNone karayugalo vaDe sparza karavApUrvaka sevA karatAM karatAM A pramANe dharmane sAMbhaLyo che. eTale zAsananA adhipati sthAne birAjavA chatAM paNa badho ja zreya svayaM na letAM jinezvara paramAtmAne badhA ja tattvonuM uddagamasthAna tarIke batAve che. vinayadharmanI AnA sivAyanI bIjI kaI moTI sAbitI hoi zake che. musamA - mAmu (tri.) (kAMIka sparza karato, ekavAra sparza karato) mAmUna - sAmUna (1) (mULa hetu, mukhya kAraNa, abhivyAptipaNe kAraNa) koIpaNa kAryamAM be kAraNa banatAM hoya che. eka nimitta kAraNa ane bIjuM upAdAna kAraNa. bIjamAMthI vRkSa thavAmAM sUrya, khAtara, pANI vagere kAraNa bane che paraMtu te nimitta kAraNa kahevAya che. jyAre vRkSa jemAMthI nIkaLyuM te bIja upAdAna ke AmUla kAraNa kahevAya che. bIja te vRkSamAM saMpUrNapaNe vyApta hoya che. tevI ja rIte jagatamAM jIvane je paNa sukha-dukha vagere prApta thAya che, temAM koI vyakti, vastu ke sthAna vagere to nimittamAtra kAraNa che. jayAre te jIve pUrve bAMdheluM potAnuM karma te mukhya kAraNa che. jenA pratApe te puruSane jIvanamAM sukhAdinI prApti thAya che. sAme () para - mASTiAda () (kAcI IMTonuM banela makAna) jevI rIte kAcI IMTothI baneluM makAna cirasthAyI banI zakatuM nathI. tevI ja rIte apekSA ane saMdehapUrvaka karavAmAM Avelo dharma paNa niSphaLa nIvaDe che. makAna banAvanAra kaDIyA ke enjinIyarane khabara che ke jo gharane majabUta ane AkarSaka banAvavuM haze to temAM pAkI IMTono ja upayoga karavo paDaze. kAcI IMTothI banela makAna game tyAre koi nAnI-moTI honArata sarjI zake che. tema dharmanI sAdhanA karanAra sAdhake paNa samajI rAkhavuM paDe ke dharma pratye zaMkA karavI ke tenI joDethI badalAnI bhAvanA rAkhavI te niraMtara ayogya che. saMdeha ane apekSA rAkhavAthI dharmArAdhanA niyata phaLa ApI zakatI nathI. 323 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khetra ( ve) - sApaka (I.) (zirobhUSaNa, mugaTamAM dhAraNa karavAmAM AvatI phUlonI mALA) maneT - sApa z2a(g) (zirobhUSaNa, mugaTamAM dhAraNa karavAmAM AvatI phUlonI mALA) * mAnava (2) (paraspara kAMIka saMbaddha) A vAta sarvavidita ja che ke agnino iMdhaNa sAthe eka thoDoka paNa saMbaMdha thatAM temAM agni tarata pragaTI uThe che. kAraNa ke agnino svabhAva che ke tenA saMparkamAM je paNa Ave tene bALI nAMkhavuM. ane sAme pakSe iMdhaNano paNa svabhAva che ke agni sAthe milana thatAM ja te saLagI uThe che, ane svayaM nAza pAme che. tevI ja rIte krodha ane tenA saMparkamAM AvanAra vyaktinuM paNa kaMIka AvuM ja che. krodhano svabhAva ja che ke tenA saMparkamAM Avela puruSane saMpUrNa rIte bALI nAMkhe ane tenA saMparkamAM Avela puruSa paNa potAnA zuddha adhyavasAyo, vivekazakti, svajana ke parajanano vizvAsa temaja AtmAmAM rahelA saddaguNone bALI nAMkhe che ane kapariNAmono sahabhAgI bane che. * mAmo (I.) (phUlayukta kezabaMdha vizeSa, mAthAnA vALanI gUMthaNI vizeSa) AjanI strIo sTAiliza dekhAvavA mATe jAta-jAtanI herasTAila karatI hoya che. vividha prakAre mAthAnA vALanI gUMthaNI karIne potAnA tarapha lokonuM dhyAna AkarSita karatI hoya che. teo e vAta bahu sArI rIte samaje che ke jo bedarakArI pUrvaka vALa bAMdhIza to lokomAM hAMsIpAtra banIza, AthI vALa oLavAmAM teo sahuthI vadhu samaya letA hoya che. kezabaMdhamAM teo jeTalo samaya barabAda kare che. teTalo samaya gharane saMbhALavAmAM, bALakone saMskAra ApavAmAM vItAve to te lekhe gayo kahevAya. vALanI sTAilIza gUMthaNIthI thoDoka samaya puratI suMdara dekhAze. paraMtu mAvajata pUrvaka gharane saMbhALavAthI ane saMtAnone saMskAra ApavAthI tenI AkhI jIMdagI suMdara banI jAya che. AthI ja to saMskRta zabdakoSamAM strInuM bIjuM nAma gRhiNI kahevAmAM AveluM che. tyAM gRhiNIno artha eka strImAM samasta parivAra samAyelo hoya te gRhiNI karyo che. Amavarala - mokSa (g). (mokSa, mukti, karmono sarvathA abhAva) zarIramAM tAvane zaradI bharAyelI hatI. davA lIdhIne rogathI mukti maLatAM manamAM kevo AnaMda thAya che?. gADI nahotI AvI ane badhe cAlatAM javuM paDatuM hatuM. gADI AvatA cAlavAmAMthI chUTakAro maLI gayo kevI majhA paDI gai? roja kapaDA hAthe dhovA paDatAM hatAM. voziMgamazIna AvI gayuM ane kapaDA dhovAmAMthI mukti maLI gaI. kevo hAzakAro anubhavo cho ?. jo ATalA nAnA nAnA dukhomAMthI maLatI mukti tamane bahu ja AnaMda Ape che. to pachI vicArI juo ke badhA ja dukhonA mULabhUta kAraNa evA karmothI sarvathA mukti maLI jAya, to kevo AnaMda anubhavAya. mokSamAM birAjamAna siddhabhagavaMto ApaNA sukha karatAM anaMtagaNa adhika sukhone satata anubhavI rahyA che. mAmA - moja (kuM.) (1. paheravuM, dhAraNa karavuM 2. kacarAno Dhagalo) suMdara vastro ane ghareNAM dhAraNa karavAthI mANasanI AkRti suMdara dekhAya che. paraMtu tenA kAryo nidya ane parapIDaka haze to te vastrAdinI koi ja kiMmata nathI, have enAthI viparIta samajIe. mANasa joDe paheravA suMdara vastro ke ghareNAM nahIM hoya to kadAca te suMdara nahIM dekhAya. paraMtu tenA kAryo umadA ane paropakArI haze to tene AkhuM jagata pUjaze. mahAtmA gAMdhI sArA vastro nahotA paheratAM. nIcI potaDI ane uparanA bhAge jADI khAdInuM eka kapaDuM ja hatuM. paraMtu temanA kAryo khUba ja suMdara hatAM. teonA pratyeka kAryo bIjA mATe hatAM. temanuM suvuM-uThavuM, khAvuM-pIvuM. eka jagyAethI bIjI jagyAe gamanAgamana. yAvatuM vicArI paNa bIjA mATe karatAM. AthI ja to Akho deza temane rASTrapitA kahIne saMbodhe che. 324 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmo (nava) - manoja () (eka prakAranuM vAjiMtra) gAma - kAmarza (I.) (1. parAmarza, vicAra 2. sparza) saMskRta bhASAmAM kirAtArjunIyam karIne eka kAvya Ave che. A kAvyamAM pAMDavonA vanavAsanuM varNana Ave che. pAMDavo jyAre vanavAsamAM hatAM tyAre teoe duryodhananA kAryonI bAtamI meLavavA mATe eka guptacara rAkhyo hato. temanA guptacara hastinApuramAM jaine duryodhananA kAryonI bAtamI laIne Ave che. te samayanuM varNana karatAM lakhyuM che ke sukhanI icchAvALA puruSe koipaNa kArya ke koipaNa vAta samajI-vicArIne bolavI joie. je puruSa vicArIne kArya kare che tene siddhi avazya prApta thAya che. paraMtu jeo vagara vicAryuM ke duSTavicAra pUrvaka kArya kare che, tene ghaNAMbadhA kaSTono sAmano karavo paDe che. mAtra avicArIpaNe ja nahIM paraMtu bIjAnuM kharAba karavAnA vicAre karAyeluM kArya paNa vipno lAvanAruM bane che. * mAmaI (pu.) (sparza, pramArjanA karyA vinA aDakavuM te) sAdhue ke gRhastha koipaNa vastuno upayoga pramArjanA pUrvakano kahelo che. savAre cUlo peTAvavAnI pUrve bahenoe pUMjaNIthI gaeNsane pramArjavAno hoya che. te pUMjaNInA narama sparzathI rAtrinA samaye cUlAnI aMdara khUNekhAMcare kyAMka koi jIva bharAine besI gayo hoya to bahAra AvI jAya. ane te sthAnethI dUra cAlyo jAya. Ama karavA dvArA jIvadayAnuM pAlana thAya che. A to mAtra eka sAmAnya bAbatanI vAta thai. AvI jeTalI paNa kriyA hoya te badhAmAM pramArjanA bhaLavI joie. AvazyakasUtramAM to tyAM sudhI kaheluM che ke koi acitta vastu sacitta vastune sparzIne rahelI hoya. te tevI vastuno sparza karavo paNa sAdhune tyAjya che. gAmoSa (!). (corI karanAra, cora) mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje vAsupUjya svAmInA stavanamAM kahyuM che ke "he prabhu! tame eka cora cho. tame corI karavAmAM khUba pAvaradhA cho. eTaluM ja nahIM corI karavAmAM paNa jAdugarI vAparo cho.' svAmI tume kAMi kAmaNa kIdhuM cittaDuM hamAruM corI lIdhuM "he nAtha ! Ape amArI upara evuM to zuM kAmaNa-TumaNa karyuM che ke ame tArI pAchaLa mohAi gayA chIe. ame saharSa tamane amAruM mana coravAnI anumati ApI beThA chIe. Apa mAtravitarAga nathI. kiMtu amArA cittanI corI karanArA cittacora paNa cho.' Amosaga - AmoSaka (puM.) (cora. corI karanAra) mAdi- mAmaf() vadha(g) (ta nAme eka labdhi, AmA~Sadhi) AvazyakasUtra, pravacana sAroddhAra, vizeSAvazyaka mahAbhASyAdi graMthomAM jIvane pUrvakRta puNya ke cAritranI ArAdhanAthI prApta thatI vividhalabdhionuM kathana karavAmAM AveluM che. te labdhio kula aThyAvIsa prakAre kahelI che. tadaMtargata AmA~Sadhi nAmaka labdhinI vyAkhyA karatAM kahe che ke A labdhine prApta puruSanA hAtha-paga ke koipaNa avayavanA sparzamAtrathI puruSanA asAdhya vyAdhio paNa nAza pAmI jAya che. are avayavanI vAta to dUra javA do teonA ghUMka ke pasInAno paNa sparza thai jAya to rogInI. kAyA kaMcana varaNI thaI zobhI uThe che. mApatta - gAma () padhAsa (ki.) (AmA~Sadhi labdhivALo) 325 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I - Htha (.) (1, lAbha, dhanAdinI prApta 2. karmano Azrava thavo 3. aMga sUtranA adhyayana ke uddezAdi 4, koLAnI eka jAti, vanaspati vizeSa) dharmabiMdu prakaraNamAM yAkinImahattArAsUnu haribhadrasUri mahArAja lakhe che ke "samaju gRhastha Ayane ucita vyaya karanAro hoya che.' eTale ke gharamAM kamAtA puruSanI jeTalI Avaka hoya te pramANe ja sAme jAvaka hovI joie. jo Avaka pramANenI jAvaka haze to jIvanamAM koi ja takalIpha ke musIbato nahIM Ave. paraMtu AjanI vyAkhyA kAMika judI ja che. Aje to loko evuM mAne che ke jAvaka pramANe Avakane ubhI karo. eTale gharamAM TI.vI.thI cAlatuM hovA chatAM paNa ela.sI.DI. lAvavAnI mathAmaNa karo ane te lAvavA mATe rAta-divasa eka karavA paDe to karo. te jarUrIyAta saMtoSavA mATe koinI joDe dagAkhorI karavI paDe to karo. koinA hRdayane Thesa pahoMcADavI paDe to pahoMcADo. paraMtu jAvaka karavA mATe Avaka karo ja karo. ane kadAca A ja samIkaraNane kAraNe Aje loko mAigrensa, sTresa ane pAvatu AtmahatyA sudhInI takalIphothI pIDAya che. * mAna (ki.). (1. ghI 2. bakarInuM mAMsa 3. bakarInA vALamAMthI banela vastrAdi) saMskRta subhASitamAM kaheluM che ke mRta: arthAtu ghI te AyuSya che. ghI te zarIramAM baLa vagerenI vRddhi karanAruM hovAthI puruSa adhika samaya sudhI jIvita rahI zake che. AthI ghI baLa, buddhi ane AyuSyanA kAraNabhUta hovAthI zAstrakAre ghIne ja AyuSya kahI dIdhuM. jemAM amadAvAdamAM rahenAra amadAvAdI kahevAya che. suratamAM rahenAra suratI kahevAya che. tevI ja rIte ghI AyuSyavadhanamAM kAraNabhUta hovAthI ghI te ja AyuSya che ema kahevAmAM koI ja atizayokti nathI. paraMtu A vAta AjanA pInjhA, bargara, senDavIca ane kolDrIMksa pinArI janarezanane nahIM samajAya. mA () - mAyati (ta) ( .) (1. bhaviSyakALa 2. saMtati 3. sneha 4. prabhAva, sAmarthya strIo haMmezAM bhUtakALamAM ja vadhu jIve che. jayAre puruSa adhikAMza bhaviSyamAM ja jIvanArA hoya che. strIo kAyama bhUtakALane yAda karI karIne sukha-dukhanI anubhUti karatI hoya che. jayAre bhaviSyane sAro banAvavA mATe puruSa rAta-divasa, taDako-chAMyaDo ke koipaNa takalIphane joyA vinA puruSa doDato ja hoya che. A banne jaNA bhUta ane bhaviSyanI ciMtAmAM vartamAnanA AnaMdane visarI jAya che. eka mAtra sAdhu bhagavaMto ja evA che je kAyama vartamAna kALamAM ja jIve che. teone tame jyAre paNa pUchazo to eka ja javAba maLaze vartamAna joga jevo vartamAna haze te pramANe karIzuM. vijJAna - patinarja(u.) (bhaviSyamAM icchita phaLane ApanAra tapazcaryAdi) A vAta darekane khabara che ke vartamAnakALanA te ja vicAra ane vartana sArthaka che. je tamArA AvanArA samayane suMdara ane sukhamaya banAve. jenA kAraNe tame AvanArA samayamAM asuvidhA anubhavo te badhuM ja phogaTa che. sarvadeva bhagavAna mahAvIre je paNa tapasyA, kriyA, abhyAsa, sAdhanA batAvI che. te badhI ja suMdara bhaviSyanuM nirmANa karanAra hovAthI te Apatijanaka kahevAya che. jo evuM na hota to zAlibhadrae pUrvanA bhavamAM eka dAnadharmanA pratApe bIjA bhavamAM daivIsukhonI prApti karI ja na hota. zAstromAM tamane Dhagalo udAharaNo maLaze ke jinadharmanA pAlanathI keTalAya jIvoe potAnA bhaviSyane sukhamaya banAvyo. mAyA - mAvAva ( vya) (laIne, grahaNa karIne) sAtha7 - mAvataruna (ja.) (parabhavamAM phaLa ApanAra, mokSaphaLa) phAsTaphUDanA jamAnAmAM lokone dareka kAryanuM tAtkAlika phaLa joie che. koine phaLa mATe dhIraja dharavI gamatI nathI. ijekzana lIdhuM eTale roga maTI ja javo joie. are bhAIdareka bAbatamAM tatkAla phaLa maLe evuM jarUrI nathI. roTalI khAvA mATe pahelA 326 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teno loTa bAMdhavo paDe. temAM pANI, mIThuM vagere nAMkhavuM paDe. te loTane goLa vaNavo paDe ane pachI garama tavA para zekvo paDe. ATalI prakriyA karyA pachI ja garama roTalI maLe che. jo eka roTalImAM paNa ATalo samaya rAha jovI paDatI hoya che, to pachI Rddhi, samRddhi, Arogya, vagere sukhovALA bhavanI prApti mATe to keTalI dhIraja dharavI paDe te samajI zakAya che. eka vAta samajI lejo ke bIja mATe vRkSanI jarUra nathI paNa vRkSa mATe bIjanI jarUra cokkasa che. tevI ja rIte puNya mATe sukhakArI bhaviSyanI jarUra nathI, paraMtu bhaviSyakAlIna sukhanA mATe to puNyanI so TakA jarUra che. mAyavihina - mAyativirAdha% (ni.) (paralokamAM pIDA karanAra, bhaviSyamAM pIDAdAyaka) dardIne sojA na caDhe te mATe DokTara tene khATuM khAvAthI dUra rAkhe che. kAraNa ke tene khabara che ke khATuM khAvAthI dardIne sojA caDhI jaze ane tenI asahya pIDA tene vyathita karI mUkaze. A vAtanI khabara dardIne nathI hotI chatAM paNa tenA jANakAra DokTara para bharoso rAkhIne tene anusare che. tevI ja rIte paramAtmAne khabara che ke AraMbha-samAraMbha karavA dvArA jIvane bhaviSyamAM anaMtI pIDAne bhagovavI paDaze. tethI te pIDAthI bacavA mATe teo hiMsaka dhaMdhA, vyApAra, AcaraNathI dUra rahevAnI salAha Ape che. je jIva temane anusare che te parabhavamAM AvanArA dukhothI bacI jAya che. paraMtu je jIva tene avagaNe che te nice dukhadAyaka bhaviSyane AmaMtrita kare che. AyaisaMpagAsaNa - AyatisamprakAzana (na.) (cotho sAmabheda) sthAnAMga sUtramAM AyatisaMprakAzanano artha A pramANe karavAmAM Avelo che, "koI jANakAra puruSa kahe ke A kAryamAM jo A pramANenuM vartana karavAmAM Avaze to bhaviSyamAM ApaNe AvA AvA prakAranA suMdara phaLane prApta karIzuM. jema ke A khetaramAM amuka prakAranI khetI karIzuM, temAM sArA khAtara vagere vAparIzuM ane samaye lAvaNI karIzuM. to tenAthI je pAka taiyAra thaze. teno amuka cokkasa prakArano napho prApta thaze ja." AvI AzAnuM prayojana karavuM te AyatisaMprakAzana che. AyaMgula - AtmAGkala (na.) (eka prakAranuM mApa, pramANavizeSa) je te kALamAM thanArA tIrthakara, cakravartI, vAsudeva vagere puruSonI je ekaso ATha aMgula pramANenI kAyA te AtmAgula jANavuM. ane te puruSonuM je mApa hoya tadanusAra nadI, kuvA, taLAva, ghara, kSetra vagerenuM pramANa nakkI karavAmAM Ave te AtmAMgula che. arthAt ekaso AThanI kAyAvALA puruSanuM je mApa hoya te AtmAgula jANavuM. ane jayAre paNa zAstramAM AtmAgula pramANe mApa gayuM hoya te ukta puruSanA mApa anusAra jANavuM. A mApa cha ArAvALA kALane anusAra alaga-alaga saMbhavI zake che. jhAyata - jhAvAnta (zi.) (Acamana karanAra, pANI vagere pInAra) mAthavitra - mAvAmAhna (.) (AyaMbila tapavizeSa, nIrasa AhAra) eka rIte upavAsa karatAM AyaMbila karavuM ghaNuM kaThina che. kema ke upavAsamAM AhArano sarvathA tyAga karIne svAda para vijaya meLavavAno hoya che. upavAsamAM AhAra vAparavAno ja na hovAthI svAdathI aLagA rahevuM saheluM che. jayAre AyaMbilamAM AhArano tyAga nathI. temAM AhAra to vAparavAno che, paraMtu te dareka AhAramAM svAda utpanna karanAra ghI, tela, goLa vagere padArthono upayoga nathI karavAno. eTale je AhAramAM nathI mIThAza ke nathI tIkhAza, nathI khaTa-mIThuM ke nathI koipaNa jAtano svAda. ekadama nIrasa ane phikko AhAra vAparIne svAdavijetA banavAnuM che. A to bhoga-sukho bhogavavA chatAM virAgI banavA jevuM kaThina che. dhanya che je jIvo AyaMbila karIne svAda para vijayane prApta kare che. * mAyAbhAI7 (1) (AyaMbila tapavizeSa, nIrasa AhAra) 327 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - AyaMbilapaccakkhANa - AcA (yA) mAmlapratyAkhyAna (na.) (paccakmANa vizeSa, AyaMbilanuM tapa) kalpasUtramAM kula cha prakAranI aDhAi kahelI che. temAM be aThThAi nava divasanI hoya che. caitra ane Aso mAsa daramiyAna karavAmAM AvatI navapadanI oLI te zAzvatI aThThAI che. A navapadanI aTTAImAM AyaMbilanuM tapa karavAnuM vidhAna che. A navapadanI ArAdhanA Adhi-vyAdhi ane upAdhi nAzaka kahela che. rAjA zrIpAla ane mayaNAe paNa zraddhApUrvaka nava divasanI ArAdhanA AyaMbila tapa sahita karIne potAnA jIvanamAM Avela dukhono samULago nAza karyo hato. AyaMbilapAugga - AcAmAmlaprAyogya (tri.) (AyaMbilamAM vAparavA yogya AhAra). AyaMbilavaDDamANa - AcA yA) mAmlavarddhamAna (na.) (tapavizeSa) A tapa cauda varasa traNa mAsa ane vIsa divasanuM hoya che. A tapanI aMdara ArAdhake eka AyaMbila upavAsa, be AyaMbila upavAsa, traNa AyaMbila upavAsa. ema karatAM karatAM kramazaH AyaMbilanI vRddhi karatAM chelle so AyaMbila ane pachI upavAsa karavAno hoya che. A tapamAM AyaMbilanI kramazaH vRddhi thatI hovAthI tene AyaMbilavardhamAna kahevAya che. AjanA samayamAM tene vardhamAna tapanI oLInA nAme oLakhavAmAM Ave che. AjanA samayamAM evA keTalAya ArAdhako che ke jeo potAnA jIvanamAM so oLI ekavAra, bevAra athavA ekaso ATha oLI sudhI ArAdhanA karIne jIvanane dhanya banAvyuM che. mAthaviniya - AvA (vA) mAhnikka() (AyaMbila tapayukta, AyaMbilanuM tapa karanAra sAdhuno eka bheda) mAthA - gAna (ja.) (bakarIono samUha) kathA saMgrahamAM eka kAlpanika kathA Ave che. eka govALa jaMgalamAM bakarIo carAvato hato. te samaye tene jaMgalamAM mAM vinAnuM siMhabALa maLyuM. teNe dayAthI te baccAne potAnI joDe rAkhI lIdhuM ane bakarIonI sAthe teno paNa uchera karavA lAgyo. bakarIonA samUhamAM rahevAthI te siMha paNa potAne bakarI samajavA lAgyuM ane te pramANe vartavA lAgyuM. dhIre dhIre te yuvAna thai gayo. eka vakhata jaMgalamAM cAro caravA gayA tyAre tyAM zikAra karavA mATe eka siMha AvI gayo. siMhane joi bakarIo bhAgavA lAgI. tenI sAthe pelo siMha paNa bhAgavA lAgyo. A joine bIjA siMhane Azcarya thayuM. ane kahyuM bhAI tuM paNa siMha ja che, tAre gabharAvavAnI jarUra nathI. paraMtu te mAnato nathI. chevaTe te siMha tene eka taLAva pAse lai jaIne tene sAcI oLakha karAve che. tyAre te samaje che ke huM to kharekhara jaMgalano rAjA siMha chuM. A kathAnakathI paramAtmA kahe che ke A rAga-dveSavALI duniyAmAM tuM tArA anaMta jJAna-darzanAdiyukta AtmAnA svarUpane visarI gayo che. mATe bakarInA samUhane choDIne siMha thA ane tArA sAcA Atmika svarUpane oLakhIne rAjA jevuM AcaraNa kare. Ayacarita - Ayacaritra (tri.) (daDhacaritravALo, zuddhasaMyamI) AcArAMga sUtramAM paramAtmA sAdhune uddezIne kahe che ke, "hitya siMvihAravAra arthAtu he sAdhu! tuM jyAre saMyama levA nIkaLyo tyAre tAruM vartana siMha jevuM hatuM. te duniyAnI paravAha karyA vinA AtmakalyANano mArga pasaMda karyo hato. have jyAre te mArgamAM ko Ave che to tene joine tuM becena ane bicAro banI jAya che. tuM tenAthI dUra bhAgavAnA prayatno kare che. saMyamamAM AvatA dukhone joine tuM gabharAi jAya che. ane ziyALa jevuM AcaraNa karavA lAge che. AvuM zA mATe ? jo siMhanI jema saMyama lIdhuM che to tenuM pAlana paNa siMhanI jema ja kara. cAritramAM jarApaNa pramAda nA sevIza. zithilAcarane jarApaNa sthAna na ApIza. daDhasaMyamI banIne kharA arthamAM tuM siMha che evuM pUravAra karI batAva." 328 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A che te dareka kArya prasaMga ke pa chI mAruM koi ahita to nathI niHsvArtha, * mAravaritra (zi.) (cAritrane grahaNa karanAra, zuddhasaMyamI) gAya -- ve () (kaMpavuM. pUjavuM) rAjA zreNika ane celaNA devI paramAtmAne vaMdana karIne pAchA AvI rahyA hatAM. te samaye rastAmAM kAusagga dhyAne ubhelA munine joyA. temane vaMdana karIne teo potAnA mahele AvI gayA. mAdha mahinAnI kaDakaDatI ThaMDIno samaya hato. rAjA ane rANI potAnA rUmamAM jADI rajAI oDhIne sUtAM hatAM. acAnaka calaNA rANIno uMghamAM hAtha bahAra AvI gayo ane madhyarAtrinA ThaMDIno joradAra anubhava thayo. zarIramAM pUjArI prasarI gaI. oha! bApa re ! keTalI badhI ThaMDI che. ane turaMta ja temanA moMDhAmAMthI zabda nIkaLI gayo ke TADhamAM vastra vinA kAusagga dhyAnamAM rahelA te muninuM zuM thatuM haze? dhanya che te paramazrAvikA celaNAne jene AvA prasaMgamAM paNa sAdhunI ciMtA thAya che. ApaNe potAnI jAtane zrAvaka kahIe chIe. zuM kyAreya paNa sAdhu mATe AvI ciMtA thai che kharI? je javAba nA che, to pachI zrAvaka kahevaDAvavAno tamane koi ja haka nathI. mAyaTTa - mayatAtha (pu.) (mukti, mokSa) * bhAI (tti.) (svahitakArI vartana, AtmakalyANakArI anuSThAnAdi) mANasa sahaja svabhAva eka svabhAva che. te dareka kArya, prasaMga ke paristhitimAM eka vastu khAsa vicAre che ke AmAM mane zuM phAyado? A badhAmAM mAruM kyAM hita raheluM che. athavA A vAtamAM vacce paDavAthI mAruM koI ahita to nahIM thAya ne?. paraMtu A badhA ja vicAro svArthathI saMlagna hovAnA kAraNe kharA arthamAM AtmArtha nathI banatAM. je vicAra-vANI ke vartana niHsvArtha, parahitaciMtana yukta hoya te ja kharA arthamAM AtmArtha anuSThAna bane che. jinezvara paramAtmAe batAvela tamAma anuSThAno AvA ja AtmArtha che. mAyA - mAna () (zravaNa, sAMbhaLavuM) eka sthAne khUba ja suMdara vAkya vAMcyuM. sArA vaktA banatAM pUrve eka sArA zrotA ane ciMtaka banavuM atiAvazyaka che. je puruSa sArI rIte bIjAnuM sAMbhaLI zake che. dareka tattva mATe sAruM ciMtana karI zake che. te ja eka zreSTha vaktA banavAne lAyaka hoya che. paraMtu Ajano jamAno mAtra vaktAono ja che. Aje koine koinuM sAMbhaLavuM nathI. badhAne bIjAne saMbhaLAvavuM ja che. pelAne Ama kahI dauM. pelAne barobarane saMbhaLAvI dauM vagere vagere. A saMbhaLAvI dauMnI lhAyamAM ja Aje badhA eka gharamAM rahevA chatAM paNa eka bIjAthI jojano dUra che. mAyata -- yati (u.). (1. dIrgha, lAMbu 2, mokSa, mukti 3, kheMceluM, tANeluM 4. dIrghakAra saMsthAna vizeSa) mANasa suMdara, saMtoSI ane guNI jIvana jIvavAne badale lAMbu jIvavAnI AzA vadhu rAkhato hoya che. ane tenA mATe te jAta jAtanA akhatarAo karato hoya che. pachI te zarIra upara sarjarIo hoya, davAo hoya ke boToksa vagerenA ijekzano paNa kema na hoya. mANasane suMdara jIvana nathI joituM, tene suMdara rUpa joie che. saMtoSI jIvana nathI joItuM, tene paisAvALuM jIvana joie che. guNI jIvana nathI joituM paraMtu dIrghakAlIna AyuSya joie che. manuSya apekSAo to badhI rAkhato hoya che paNa tene potAnA karma ane puNyanA hisAbe ja vastu prApta thatI hoya che. Ayata () jhaUUITyA - mAyatannacita (.) (prayatnathI kAna sudhI lAMbu khecela) Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyata (ya) rajavuM - gAyatakSa6 (I.) (dIrghadarza) dIrghadarzIno artha mAtra lAMbe sudhI joI zake tevo nathI, paraMtu lAMbA gALAnA lAbha ke nukasAnane je joI zake te dIrdhadarzI che. najInA lAbha ke nukazAnane to asaMjJI evA kIDI-maMkaDA paNa joI zake che. je vartamAnakALanI pravRttithI bhaviSyamAM tenI zuM asara paDI zake che, tenuM spaSTa jJAna dharAve te ja kharA arthamAM dIrghada che. ApaNane paisAnA pratApe jAta-jAtanA sukho bhogavavA maLe che. eTale ApaNe evuM jJAna nirdhArita karI beThA chIe ke paiso badhA ja sukhanuM kAraNa che. jayAre sarvajJa, sarvadarzI evA kevalajJAnI bhagavaMtane spaSTapaNe bodha che ke alpakAlIna sukhanI pAchaLa dIrghakAlInadukhono pahADachUpAyelo che. A bhavamAM majA karAvanAra paiso parabhavamAM durgatinA dukho ApanAra che. AthI kevalajJAnI ane teo dvArA prarUpita zAstrono abhyAsa karanAra jIva paNa dIrghadarzI che. Ayatacaritta - Ayatacaritra (na.) (mokSamArga sAdhaka pravRtti) rAta-divasa, anukULa ke pratikULa saMjogono vicAra karyA vinA sukha meLavavAnI AzAthI puruSa satata AmathI tema pharyA karato hoya che. chata jAtanA prayatno karato jovA maLe che. bhUkhanAdukhane maTADavA mATe strI rasoDAmAM garamI vagere takalIphone avagaNIne prayatno karatI hoya che. A jagatamAM dareka jIva sukhada aMta mATe satata pravRttimaya raheto hoya che. paraMtu kharA arthamAM temane pUcho to zuM te prayatnono kyAreya aMta Ave che kharA javAba che kyAreya nahIM. kema ke kANAM loTAmAM game teTaluM pANI nAMkho te koi divasa bharAvavAnuM ja nathI. mATe khoTI vastunI AzAe karelI pravRtti kyAreya virAma pAmavAnI nathI. mokSamAM birAjamAna siddha bhagavaMtoe paNa saMsAramAM rahIne evI sArthaka pravRtti karI ke temane punaH kyAreya paNa pharIthI prayatna karavAno vAro ja nathI Avyo. mAyata (2) gana - yatayoga (I.) (saMyata mana-vacana-kAyayoga, samyakmaNidhAna) zAstromAM praNidhAnano artha karavAmAM Avyo che mana-vacana ane kAyAnI ekAgratA athavA teno saMyama te praNidhAna che. saMsAramAM je paNa paraspara rAga, dveSa, irSyA, asUyA, kalaha vagere vicitratAo jovA maLe che tenI pAchaLa mukhya kAraNa che praNidhAnatrikanuM asaMyamIpaNuM. koinI apekSAo kAbUmAM nathI rahetI, to koI potAnA zabdo para saMyama nathI jALavI zakato ane koIne paNa Thesa lAgI jAya tevuM vacana bolI jato hoya che. to koi potAnA duSTa vartanone kAraNe lokamAM hAsya ke pratADanAnA pariNAmane bhogave che. jJAnIbhagavaMta kahe che ke je jIva traNa yogane kAbUmAM rAkhI zake che te ja jagapUjya banI zake che. arthAt te ja mokSane prApta karI zake che. mAyataz - jayatAI (.) (mokSa, mukti) mAyata () - mAvatarthana (I.) (mokSAbhilASI, mumukSu) mAchImAra mAchalIone pakaDavA mATe tIkSNa kAMTa upara loTa bharAvIne mAchalIne lalacAvavAnA prayatno karato hoya che. mAchalIne khabara nathI hotI ke mIThA loTanI pAchaLa prANanAzaka tIkSNa kAMTo chupAyelo che. te to mAtra lAlasAne vaza thaine loTa khAvA doDI jAya che. jevo loTa khAvA mATe te baTakuM bhare che. evo ja pelo kAMTo tenA mulAyama tALavAmAM bhoMkAI jAya che. ane aMte mRtyu pAme che. basa moharAjarUpI mAchImAra paNa ApaNI sAthe AvuM ja kAMika karI rahyo che. te paiso, patnI, gADI, baMgalo, svAdiSTa vAnagIo vagere jAta jAtanA mIThA loTa jevA sukho Ape che. paraMtu te loTanI pAchaLa tiryaMcagati, narakagati, nigodarUpI vagere bhayAnaka kAMTo chUpAyelo dekhAto nathI. sukhanI lAlasAe jIva te loTa khAI le che, ane pachI dukhonI paraMparA bhogave che. AthI ja jinezvaradeva kahe che ke abhilASA ke icchA karavI hoya to mokSanI karo. je tamane kyAreya dago nahIM Ape. tenuM sukha anaMta ane avyAbAdha che. 330 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyata () - gAyatafI (I.) (mokSAbhilASI, mumukSu) mAtA - mAvatara (ra) (1. ghara, AzrayasthAna 2. jinAlaya, devakulikA 3. devAlayanI bAjuno nAno oraDo 4, karmanuM upAdAna kAraNa 5. pragaTa karavuM, praznano khulAso karavo). Ayatana eTale AzrayasthAna pravacana sArodvAramAM 148mAM dvAranI TIkAmAM kahevuM che ke Ayatana dravya ane bhAva ema be prakAre hoya che. jinAlaya, devakulikA, maMdira ke pachI mANasone rahevAnuM sthAna te dravya Ayatana che. jyAre jJAna-darzana ane cAritrane dhAraNa karanArA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA te bhAva Ayatana che. AyataNasevA - AyatanasevA (strI.) (prathama zIlano bheda) paMcavidha AcAranuM pAlana karanAra sAdhu-sAdhvI tathA bAvratonuM pAlana karanAra zrAvaka-zrAvikAnI sevA karavI te Ayatana sevA kahelI che. jJAna-darzanacAritranuM pAlana karanAra sAdhu vagerene bhAva Ayatana kahelA che. saMsAravRddhinA kAraNabhUta iMTa, pattharAdinA banelA makAnonI sevAno tyAga karavo. tathA cAritranuM pAlana karanArA sAdhvAdinI sevArUpa saMyamamAM sahAyaka banavuM te ja kharA arthamAM Ayatana sevA che. mAvata () tara - mAvatara (u.) (atyaMta dIrgha, khUba lAMbu) mAvetaraMDA - mAyata saMsthAna (7). (saMsthAnano eka bheda, lAkaDInI peThe dIrghakAra) sthAnAMga sUtramAM Ayata eTale ke dIrghatA pratara, ghana ane zreNI ema traNa prakAre kahelI che. vaLI pAchI A pratyeka sama-viSama ane pradeza ema traNa bheda yukta che. keTalIka dIrghatA goLAkAramAM hoya che. keTalI dIrghatA uparathI sthAnane AzrayI hoya che. to keTalIka dIrghatA lAkaDInI jema eka zreNIne AzrayIne hoya che. jagatanA pratyeka padArthanA saMsthAnanI dIrghatA A vyAkhyAnA AdhAre ja karavAmAM Ave che. AyataNasaMThANapariNaya - AyatasaMsthAnapariNata (tri.) (AyatasaMsthAnarUpe pariNAma pAmela) satatta - mAtmag (.) (AtmasvarUpathI saMtuSTa) mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje jJAnasAra aSTakanA teramA aSTakamAM kaheluM che ke mAtmago munivearthAt kharA arthamAM sAdhu te ja che je bAhya bhogasukhothI vimukha thaI gayo hoya. jene kSaNika sukho aMzamAtra paNa sparzatA na hoya. jeNe AtmAnA anaMta jJAna-darzanAdi svarUpane jANeluM hoya. eTaluM ja nahIM. te satata AtmasvarUpamAM ja ramaNa karato hoya. A svarUpa je paNa jIvamAM ghaTatuM hoya te ja kharA arthamAM sAdhu che. bAkI sAdhu banavA mATe ekalA veSanI koI ja AvazyakatA nathI. gAyatta - gAyatta (ra.). (AdhIna, vaza thayela) * mAyasta (2) (1. pheMkela 2. kleza pAmela 3. thAkela 4. athaDAyela 5. tIrNa karela 6. prayatnavALuM) A jagatane karmanI philosophI jainadharmae ApI che. ane A karma siddhAMtane laine keTalAya pustako jainadharmamAM lakhAyelA che. jene tadana nAstika kahI zakayA tevA pazcimI dezo paNa AjanA kALamAM karmasiddhAMtane mAnatA thayA che. ThesecretnAmanA pustakamAM 331 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thera Thera teo karmanI vAto kare che. teo gurutvAkarSaNa baLane udAharaNa TAMkIne kahe che ke eka bolane tame jeTalI tIvra gatithI divAla tarapha pheMko cho. te ja bola divAla sAthe athaDAIne tenI bamaNI gatithI tamArI tarapha pAcho Ave che. basa evI ja rIte tame je paNa sArA ke kharAba vicAronA vAibrezana vAtAvaraNamAM mokalo cho. tenI bamaNI gatithI riphlekzana thaine te punaH tamArI pAse ja Ave che. jaina zAstromAM Ane karmasiddhAMta kahelo che. AyapaiTThiya -- AtmapratiSThita (tri.) (1. svasvarUpamAM rahela 2. krodhano eka bheda) potAnA mULabhUta svarUpano kadApi tyAga na karavo te AtmapratiSThita kahevAya. dareka vyaktinA potapotAnA siddhAMto hoya che. tamane Thera Thera evA dAkhalA jovA maLaze ke koIne juThuM bolavuM pasaMda nathI. koine khoTuM karavuM gamatuM nathI. to tenAthI viparIta keTalAkane bIjA joDe juThuM bolavuM ke khoTuM karavAnuM ja vadhAre phAvatuM hoya che. teono siddhAMta ja hoya che ke bIjA joDe ApaNe khoTuM karavuM. ane temanA vartananA AdhAre lokomAM temanI tevI chApa paDatI hoya che. jene saraLa bhASAmAM svabhAva kahIe chIe. zAstrIya bhASAmAM tene svasvarUpa kaheluM che. adhyAtmayogamAM kaheluM che ke paugalika bhAvonA tyAgapUrvaka AtmAnA mULabhUta svabhAvano svIkAra karavo te AtmapratiSThita che. AyapaNNA - AgataprajJa (tri.) (vidvAna, buddhizALI) sUyagaDAMga sUtramAM AgataprajJano artha A pramANe karelo che, "saMbartivyAkartavyavive. arthAtu kyAre zuM karavuM joie ane kyAre zuM na karavuM joie athavA nizcaya ane vyavahArathI zuM kartavya che ane zuM akartavya che. evo viveka jene prApta karyo che te AgataprajJa jIva jANavo." mayamA - mAyatamAna (I.) (mokSamArga) jema koi gAma, nagara, zaheramAM javuM hoya to te sthAnavizeSa mULa, maMjhila athavA sAdhya che. paraMtu te sthAne pahoMcavA mATe rikSA, Trena, plena ke rasto te tenuM sAdhana che. sAdhana vinA sAdhyanuM prApta thavuM azakya che. tema sarvadukhono nAzaka evo mokSa te sAdhya che. paraMtu te sAdhya sudhI pahoMcavA mATe jJAna-darzana ane cAritra te sAdhana kahelA che. A traNeya yogamAMthI koIpaNa eka ke adhika yoganA sevana dvArA sAdhya evA mokSane pUrve keTalAya jIva pAmyA che. vartamAnamAM pAme che ane bhaviSyamAM pAmatAM raheze. mAyALa - gAmana (1) (zauca, zuddhi) jayAM jayAM paNa ApaNI beThaka hoya te cokhkhI hovI joie tevo Agraha ApaNe rAkhatAM hoie chIe. ghara, dukAna, ophIsa ke pachI mitro svajano sAthe maLavAnuM cotarA jevuM sthAna svaccha hoya to ApaNo mUDa sAro rahe che. tyAM besavAnuM mana thAya che. ane jo te sthAna zuddha nathI hotuM to ApaNo mUDa satata opha rahyA kare che. jo azuddha evA bAhyasthAno tamane khUMce che, to pachI AtmAmAM paDela krodha, ahaMkAra, irSyA vagere azuddhio zuM kAma nathI khUMcatI ? AtmAmAM paDelI A azuddhione dUra karIne AtmAne svaccha karavAnuM ApaNuM kartavya nathI? javAba jo hA che to AjathI ja kAme lAgI jAo ane potAnA AtmAne sphaTika jevo zuddha karI do. mAyamaHIT - mAmata (vi.) (zauca karato, zuddhi karato) mamavi - mAthaminat (1) (eka prakAranI vidyA) mAyava - 2 (thA.) (dhrujavuM, kaMpavuM) Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyaraMta - sArata (ki.) (AcaraNa karato, svIkArato) mAyag - marikSa (I.) (AtmarakSaka) AtmarakSakanA zAstramAM be artha karavAmAM AvelA che. prathama te AtmarakSaka che ke je rAga-dveSarUpa akRtyathI athavA saMsArarUpI kuvAthI jeNe potAnA AtmAnuM rakSaNa karyuM che te. tathA bIjo te AtmarakSaka che ke je khoTA mArge jatAM jIvane sadupadezAdi dvArA roke ane sAcA mArge lAvavAnI preraNA karIne durgati jatAM temanA AtmAnI rakSA kare che. mAyAvaravara - mAtmakSita (.) (AtmAnuM rakSaNa kareluM che jeNe te) * akSata (u.) (lAbhanI rakSA karelI che jeNe te). gujarAtImAM eka kahevata che ke je pANIe maga sIjhatA hoya te pANIe sIjhavavA. eTale ke kAryanI siddhi mATe je mArga apanAvavo paDe te apanAvavo. Ajano ApaNo vahepArIsamAja A vAtane caritArtha kare che. potAno lAbha meLavavA mATe kyo rasto apanAvavo. kevI rIte kArya pAra pADavuM te bahu ja sArI rIte AvaDe che. teo yenakena prakAreNa potAnA lAbhanI rakSA karatAM hoya che. paraMtu AvA lAbhonI rakSA mAtra A bhavamAM ja sAtha ApanArI ane ekAMte saMsAranI vRddhi karanArI che. kharA arthamAM lAbhanI rakSA karavI hoya to A bhavamAM prApta jinadharmanuM jJAna, deva-gurunI bhakti vagere je lAbho prApta thayA che, tenI rakSA karavI joie. mAyarA - mArA (ja.) (anuSThAna, AcaraNa, vidhAna) SoDazaka graMthamAM haribhadrasUri mahArAja lekhe che ke "anuSThAna vidhi ane pratiSedha ema be prakAranuM che. dharmanI vRddhi karanAra ane mokSanI prApti karAvanAra jeTalI paNa kriyA che tenuM AcaraNa karavuM te vidhi anuSThAna che ane je AcaraNa bhavonI paraMparA vadhAranAra hoya. je AcaraNa lokaniMdita hoya ane je AcaraNa sarvajJavacanathI viruddha hoya teno tyAga karavo te pratiSedharUpa anuSThAna che.' * mALa (.) (vastuno svIkAra) bhagavatI sUtranA bAramAM zatakanA pAMcamAM udezAmAM AdaraNanI vyAkhyA A pramANe karela che, " mAlikopacApa sastana pyupAmearthAtu koipaNa vastune mAyApUrvaka svIkAravI te AdaraNa che." zAstramAM yugapradhAna AcArya maMgunI kathA Ave che. teo rasanendriyanA viSayamAM phasAi gayA. ziSyo je paNa sArI sArI gocarI lAve te temane bhAvatI to hoya. paraMtu pote jANe tenA pratye nispRha che ane moTA tyAgI che evA vartana pUrvaka tene ArogatA hatAM. ziSyone dekhADA khAtara sArA AhArano niSedha kare paraMtu koi ziSya thoDoka Agraha kare ke tarata ja mAyAthI bole ke A to tAro Agraha che mATe lauM chuM. Ama mAyAthI adharmasevananA pratApe teo kALa karIne nagaranI bahAra khALanA bhUta thayA. Ayara - virabrija (pu.). (utsarga-apavAdapUrvaka kartavyanuM pAlana) nizIthasUtranI cUrNimAM kaheluM che ke, "sUtra ane arthanA utsarga-apavAdarUpa pUrvApara saMbaMdhono vicAra pUrvaka kathana karavuM. temaja tadanusAra tenuM AcaraNa karavuM te AcaraNa kalpa jANavo." arthAt vaktA dharmakathAdinA samaye prathama utsarga mArganuM kathana kare ane tenA vikalparUpe apavAdamArganuM kathana kare to te AcaraNa kalpa kahevAya. anyathA te avidhi ane utsutra prarUpaNA bane che. 333 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyarAvA - jhA (4) rAtA (stra.) (mAyApUrvakanuM AcaraNa, mAyAsahita vastuno svIkAra) Ayariya - AcArika (puM.) (zAstrasammata anuSThAna, AcaraNa ) uttarAdhyayana sUtranA chaThThA adhyayananI TIkAmAM kahyuM che ke keTalAka kapila vagere matanA loko evuM mAne che ke hiMsAdika pAponuM paccakhANa karyA vinA, mAtra potAnA matamAM jaNAvelA anuSThAna karavAnA hoya to jIva sarvadukhothI mukta thai zake che. jyAre jainadarzana kahe che ke mAtra ekalA jJAnathI mokSa saMbhavI zakato nathI. jJAnanI sAthe kriyA bhaLavI paNa jarUrI che. jJAna ane kriyAnA samanvaye ja mokSanI prApti thaI zake che." * mArita (.) (AcareluM, seveluM) vyavahAra sUtramAM kahyuM che ke, "kSamA, mArdavatA vagere guNonA pratApe upArjita evo dharma te vyavahAra che. ane tevA vyavahAranuM AcaraNa svayaM tIrthakaro, gaNadhara ane AcAryAdi munibhagavaMtoe paNa kareluM che. je jIva AvA vyavahAra dharmanuM svayaM Asevana kare che. te jIvanamAM kyAreya paNa bIjA mATe hAsyAspada ke niMdAne pAtra thato nathI. ane je jIva tenAthI viparIta eTale ke vyavahAra dharmanuM pAlana nathI karato, te lokamAM niMdA ane tiraskAranuM bhojana bane che." * mAttarNa () (AcaravA yogya anuSThAna) * jhArA (I.) (AcArya, mukhya gaNanAyaka) AcArya eTale paMcaparameSThi aMtargata tRtIya sthAne birAjamAna parameSThi bhagavaMta. jinazAsanamAM AcAryane tIrthakara bhagavAnanI samAna kahelA che. je chatrIsa guNonA dhAraka hoya te AcArya. jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vicArarUpa paMcAcAranuM svayaM pAlana kare ane bIjA pAse pAlana karAve te AcArya. je sUtra ane artha ema bannenA jJAtA ne upadezaka hoya te AcArya. ane chelle jinazAsananI prabhAvanA ane unnatimAM jemano siMhaphALo hoya te AcArya kahevAya che. (2) ri - sarva (pu.). (Arya, AryadezamAM utpanna thayela jIva). AcArAMga sUtranA cothA adhyayananA pAMcamAM uddezAmAM AryanI vyAkhyA A pramANe karela che. mAtA: vidhaMat: arthAt ziSTapuruSo dvArA niSiddha ane adharmanI kakSAmAM AvatAM jeTalAM paNa tyAjaya kAryo hoya tenAthI para rahela hoya. teno sarvathA tyAga karela hoya tene Arya kahelA che. tenAthI viparIta eTale ke niSiddha kAryonuM AcaraNa karanArA jIvo anArya che. AyariyauvajjhAya - AcAryopAdhyAya (puM.) (AcAryasahita upAdhyAya, AcArya ane upAdhyAya) (4) vimavera - ArthikSetra (1) (AryabhUmi) zAstromAM Adiza ane anAryadeza ema be bheda pADavAmAM AvelA che. temAM rAjagRhI, magadha, rAjasthAna, gujarAta vagere sADApaccIsa deza te AryabhUmi che. ane temAM utpanna thayelA jIva te Arya kahevAya che. A AryabhUmi sivAyano bAkIno tamAma pradeza te anAryabhUmi kahelI che. A bhUmimAM utpanna thayelA jIvo Aje tame AnaMda mAno kAraNa ke A kSetramAM janma levA mAtrathI tame Arya thai gayelA cho. zAstromAM kaheluM che ke anaMtAnaMta puNyano udaya hoya tene ja A bhUmimAM janma maLe che. tame anaMtA puNyanA dhaNI che jenA pratApe tame AryAvartamAM janma pAmyA. have AvA AryakSetramAM janma laIne anArya jevuM vartana 334 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavuM tamane zobhA nathI ApatuM. Ajano kALa pazcimI havAmAM raMgAlayo hovAthI zarama sAthe kahevuM paDe che ke AyadizamAM utpanna thavA chatAM paNa morDana kahevAtA loko anAryane yogya AcaraNa karatAM thai gayA che. mA () -- sthAna (ja.) (sarvaviratidharma, saMyamasthAna) mA (1) ciri () - sArvani (guM.) (nyAyadarzI, nyAyapUrvaka jonAro) kevalI bhagavaMta to satya ane asatya e banne dharmano mAtra bodha karAvanArA che. pachI te bannemAMthI kyA mArga para cAlavuM te jIve svayaM nakkI karavAnuM che. ApaNuM potAnuM kRtya koi jue ke na jue. koi jANe ke na jANe paraMtu potAno AtmA to jue ane jANe ja che. AthI je nyAyadarzI jIva che te jAhera sthAna to javA do ekAMtamAM paNa adharmanuM AcaraNa kadApi nathI karatAM. mA () kaliiUI - mArcatta (I.) (pArzvanAtha bhagavAnanA prathama gaNadhara) () si - mAryA (I.) (Adeza, AryabhUmi) pravacana sAroddhAra graMthamAM kahyuM che ke je sthAnamAM covIsa tIrthaMkaro, bAra cakravartI, vAsudeva, prativAsudeva, baLadeva, nArada vagere tresaTha uttama puruSo utpanna thatAM hoya ane vicaraNa karatAM hoya te tamAma sthAna Aryadiza che." mA (2) vithaM - dhaf (6) (Aryadharma, sadAcAradharma) je AcAra vicArathI sva ane para ema bannenuM kalyANa thatuM hoya te badhAM ja sadAcAra ke Aryadharma kahevAya che. A sadAcAra zrata ane cAritra ema be prakAre kahelo che. zrata dvArA sadAcAronuM jJAna karavAnuM hoya che. ane cAritra dvArA te jJAta dharmonuM pAlana karavuM te Aryadharma che. mAtra jJAnamAM hoya paNa AcaraNamAM na hoya to te Aryadharma banato nathI. mA (2) pittiya - prati (u.) (tIrthaMkara praNita, sarvajJopadiSTa) mA (4) - mAryaprajJa (I.) (zrutaviziSTa mativALo, zAstrajJa) zAstronA abhyAsa dvArA jenI mati parikarmita thaI che. eTale ke zrutajJAnanA pratApe jenI buddhi atyaMta tIkSNa ane tIvra thayelI che tevA jIvane gItArtha athavA to AryaprajJa kahevAmAM Ave che. zrutaviziSTa mativALA jIvane utsarga ane apavAda banne mArganuM jJAna hovAthI cAritradharmanuM zuddha pAlana karI zake che. jayAre alpamati ke viparIta mativALA jIvane zrutano spaSTa bodha na hovAnA kAraNe utsarganA kALe apavAdanuM ane apavAdanA kALe utsarga mArganuM sevana karI bese che. je sva ahitakArI ane zAsananI hIlanA karAvanAruM bane che. mariyaparibhAvi (1) - mAvAmiAvina (u.) (AcAryano parAbhava karanAra, AcAryanI niMdA karanAra) nizIthacUrNi vagere graMthomAM AcAryano parabhAva karanAra pratyakSa ke parokSa ema be prakAre kahelA che. AcArya padavIne pAmela jIvane nIco pADavA mATe jAti, kula, ke guNAdinA AgaLa karIne teonI niMdA kare. jema ke are ame to haju bALaka chIe. amArAmAM to AcArya padavInI jarAya lAyakAta nathI. evuM kahIne parokSa rIte guru ke AcAryAdino parAbhava kare. tema ja pratyakSamAM sIdhe sIdhuM AcAryane ja kahe ke tame to hajuM bALaka jevA ja cho. tamArAmAM AcArya padane eka paNa guNa nathI vagere vagere. AvA jIvo bhAre karmI ane dIrgha mokSagAmI hoya che. 335 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyariyapAyamUla - AcAryapAdamUla (na.) (AcAryanI najIka, AcAryanI pAse) AcAryane zAstramAM tIrthaMkaranI samAna kahelA che. AthI jema tIrthaMkaranI pAse ke temanI AjJAmAM rahevAthI darzana-jJAna ane cAritrano jeTalo lAbha maLe che. teTalo ja lAbha AcArya bhagavaMtanI AjJAmAM ke teonI pAse rahevAthI prApta thAya che. ane je jIva temanI avagaNanA ke niMdA kare che. te sAkSAt tIrthaMkara bhagavaMtanI avahelanA karavAnA doSano bhAgI bane che. AyariyabhAsiya - AcAryabhAsita (na.) (ta nAme praznavyAkaraNanuM caturtha adhyayana) mAmA - sArthaka (). (mokSamArga, ziSTapuruSa pratipAdita mArganuM AcaraNa). AryamArganI zAstromAM alaga alaga vyAkhyA karavAmAM AvelI che. jema ke sarva hayadharmano tyAga te AryamArga che. pApalezyAno jayAM jarA paNa sparza nathI te AryamArga che. sadanuSThAnanuM pAlana te AryamArga che. ane chelle jainendrazAsana dvArA pratipAdita mokSamArga te AryamArga che. AyariyavijjA - AcAryavidyA (strI.) (puruSakalA aMtargata beMtAlIsamI kalA) AyariyavippaDivatti- AcAryavipratipatti (strI.) (baMdhadazAnuM pAMcamuM adhyayana) mA (2) citreya - gavera (.) (tIrthakaranI stutirUpa athavA zrAvakadharmanA pratipAdaka veda) Avazyaka sUtramAM spaSTa kathana karavAmAM AvyuM che ke "tIrthakaranI stuti svarUpa ane zrAvakadharmanuM pratipAdana karanArA vedonI racanA Adya cakravartI bharata mahArAjAe karelI hatI. A vedonI racanA teoe potAnA svAdhyAya arthe karelI hatI. ane te vedo Aryaveda tarIke prasiddhi pAmyA. tyArabAda yAjJavalkalAdi dvArA racita vedo te anAryaveda kahevAya che. AthI Aje paNa jyAre yajJa vageremAM vedono maMtroccAra karavAmAM Ave che tyAre temAM neminAtha, pArzvanAtha, AdinAtha vagere tIrthakaronA nAmono ullekha karavAmAM Ave che.' mAraverAvai - mAvAvaidhyAvRtya () (vaiyAvaccano eka bheda, AcAryadevanI sevA) tattvArtha sUtramAM vaidhyAvaccanA dasa sthAna jaNAvavAmAM AvelA che. sAdhu temaja zrAvake te daseya sthAnane tana-mana ane dhanathI sahAyaka banavuM joIe evuM zAstrIyavidhAna che. A dasa sthAnomAM sarva prathama sthAnarUpe AcArya bhagavaMta che. AcArya zAsananA rAjA che. ane dharmanetA evA AcAryadevanI AhAra, pANI, auSadhi, dhana vagere dvArA sevA karavAthI ucca gotra ane yAvatu tIrthakara nAmakarmano baMdha thAya che. Ayariyavva - Acaritavya (tri.) (AcaravA yogya, anuSThAnane yogya) jinAjJA kathanAnusAra tyAgavA yogyanA tyAgathI, upAdeya tattvanA svIkArathI ane AcaravA yogya anuSThAnanA AcaraNathI jIva ArAdhaka bane che. ane uparokta AcaraNathI viparIta vartato jIva virAdhakanI zreNImAM Ave che. AthI ja to vItarAga stotramAM hemacaMdrAcArya mahArAje spaSTa kaheluM che ke AjJAnAnI ArAdhanA mokSa mATe ane tenI virAdhanA saMsAra mATe kAraNabhUta 336 - Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyariyAdesa - AcAryAdeza (pu.) (AcAryanuM kathana, AcArya bhagavaMtano Adeza) jinazAsanarUpI nAvanA saMcAlaka evA AcArya bhagavaMta paMca parameSThImAM tRtIyasthAne birAjamAna che. zAstromAM teonuM kathana ke Adeza te tIrthaMkaranA kathana barobara kahevAmAM AveluM che. AthI je jIva teonI AjJAno Adara kare che. te tIrthakara bhagavaMtano Adara karavA barobara che. ane teonA kathanane ke temanA Adezano jeo anAdara ke tiraskAra kare che, te sAkSAta tIrthaMkara bhagavaMtanI avahelanA kare che. AyasabhAyaNa - AyasabhAjana (na.) (lokhaMDanuM bhAjana, lohapAtra) vaidaka zAstramAM lokhaMDamAMthI nirmita pAtrane atyaMta nimna kakSAnuM ane rogane karanAruM kaheluM che. jayAre suvarNanuM bhAjana te atyaMta uttama ane roganAzaka kaheluM che. AthI svAthyanI taMdurastIne icchatA jIvo kyAreya paNa lokhaMDanA bhAjanano upayoga karatAM nathI. zakti hoya to suvarNa ke 2jatanA bhAjanamAM bhojana kare che. anyathA tAMbA ke kAMsya pAtramAM ja bhojana karavuM joie. paraMtu sTIla, elyuminiyama ke lokhaMDanA bhAjanano to tyAga karavo ja ghaTe. mArU - mAnati (a.). (1, utpatti, janma 2, jAti, prakAra 3. AcaraNa, AcAra) vyavahArathI kahevAya che ke janma ane maraNa koInA hAthamAM nathI hotuM. paraMtu lokottara jinazAsanamAM rahelA jIvo nirdhAraNa pUrvaka kahI zake che ke mAruM AgAmI janma ke mRtyu kevuM haze. teno garbhita artha jaNAvatA gItArtha bhagavaMto kahe che ke jIvana daramyAna tame karelA sukRtyo ke duSkRtyo tamArA AgAmI bhava ane AvanArA mRtyune sunizcita kare che. kAlasaurikanaraka gatimAM janma pAmyo temAM tenA pUrvabhavanA duSkarmo hatAM. ane tyAM tenA apamRtyunuM kAraNa paNa tenA kRtyo ja haze. tathA rojanA daivika sukhone bhogavanAra zAlibhadranA janma ane mRtyumAM paNa teoe pUrvabhavamAM karelA AhAra dAnarUpa sukRtya ja upAdAna kAraNa che. * sAyati (strI) (1. Agamana 2. garbhamAMthI nIkaLavuM 3. bhaviSyakALa) saMsAramAM kahevAya che ke Ama to badhAno janma ekavAra ja thAya che, paraMtu strIno janma be vAra thAya che. pahelA to mAtA-pitA dvArA A duniyAmAM sauprathama vakhata Ave che tyAre ane bIjo janma tyAre thAya che jayAre te eka saMtAnane janma Ape che. bannemAM taphAvata eTalo ja che ke prathama janmamAM te mAtA-pitAnA chAlane lUMTe che. jayAre bIjA janmamAM te mAtRtva dhAraNa karInempotAnI mamatAnA dariyAne potAnA saMtAna upara lUMTAve che. ane khAsa vastu to e che ke mAtA-pitAnuM vhAla lUMTavAmAM teno eTalo AnaMda nathI maLato, jeTalo AnaMda saMtAna para mamatva lUTAMvAmAM maLe che. AthI ja to gujarAtI kahevatamAM kahevAyuM che ke "mA te mA bIjA vagaDAnA vA' mAyA - prAyatirasthAna () (1. janma sthAna 2. saMsAra, bhava) jIvavicArAdi graMthamAM janma be prakAre kahelA che. eka saMmUchima jemAM jIva mAtA-pitAnA saMyoga vinA acAnaka ja utpanna thai jAya che. jema ke varSAkALe deDakA, phadA vagere jIvajaMtuo. tathA bIjo garbhaja jemAM mAtA-pitAnA saMyoga dvArA jIvanI utpatti thAya tevA jIvo. jema ke manuSya, pazu vagere. A be prakAranA janmane sthAnAMga sUtramAM AyAtisthAna kahela che. * mathatisthAna (7). (bhaviSyakAlIna sthAna) AyAiTThANajjhayaNa - AjAtisthAnAdhyayana (na.) (AcArAMga sUtranuM navamuM adhyayana) 337 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhAvAra - mAthAznara (pu.) (1, lokhaMDanI khANa 2. jyAM loDhAne tapAvavAmAM Ave te sthAna) mAyA (vA) 1 - mArAma (2) (bhAtanuM osAmaNa) piMDaniyukti vagere graMthomAM sAdhune nirdoSa AhAra-pANI grahaNa karavAnuM vidhAna che. pUrvanA kALamAM AjanA jevA upAzrayo ke spezyala jainonA ghara nahotA. temaja sAdhuo jaina-ajaina dareka gharomAM gocarI vahoravA jatAM hatAM. ane sAdhuvarya je-te sthAnethI doSita AhAra-pANIno tyAga karIne nirdoSa AhArAdi grahaNa karatAM hatAM. jemAM nirdoSa AhAranA prakAra batAvavAmAM AvyA che tema divasa daramiyAna nirdoSa pANInA paNa kula nava prakAra batAvavAmAM AvelA che. te aMtargata zuddha jala na maLe to pANI tarIke nirdoSa kAMjInuM pANI arthAtu bhAtanuM osAmaNa paNa sAdhue jala tarIke vAparavuM tevuM zAstrIya kathana che. * mAthAma (I.) (dIrgha, lAMbu) mAyAma -- HT () (.) (pANIno eka bheda, dhAnyanuM pANI) mathAmafsalyamo () - mAvA (aa) sikyumonina (u.) (osAmaNamAM jeTalI anAjanI sitha Ave mAtra eTaluM ja khAnAra) abhigraha te sAdhuno paryAyavAcI zabda che. varSanA traNasone sAMiTha divasa daramiyAna zramaNa koine koi abhigraha yukta hoya. sAdhu pratidina cha vigaimAMthI eka ke tethI vadhu athavA saMpUrNa chae cha vigaino tyAga karanAra hoya che. AvA abhigrahayukta sAdhumAM koi sAdhune evo abhigraha hoya ke, mAre AjanA divasa aMtargata sAdhu je osAmaNa vahorIne lAve te osAmaNamAM jeTalA dhAnyanA dANA hoya te ja vAparavA zeSa AhArano tyAga. AvA sAdhune AyAmasikvabhojI kahevAya che. mAyA - vaA (gavya) (AyaMbila karIne) mAyaR -- THIR (I.) (1. maryAdA, jJAnAdi AcAra 2. vyavahAra, vidhimArga 3. cAritra, vartana 4. AcArAMga sUtra, bAra aMgamAMnuM prathama aMga) eka jagyAe bahu ja suMdara vAta kahelI che. tamAro AcAra tamArA vicArane pragaTa karavAnuM mAdhyama che. tamArI pravRtti ja tamArA aMtarika vicArone jaNAve che. AthI je vyaktinuM mana chaLa-kapaTavALuM ke hiMsaka haze to teno vyavahAra paNa kuTilatAvALo ane hiMsaka haze. jyAre saraLa, parahitaciMtAvALA ane udAra hRdayavALA jIvano vyavahAra paNa sahaja ane rUcikara hoya che. AthI ja to sakala jagahitanI bhAvanAvALA sAdhunA jevA vicAra hoya che tevo ja AcAra hoya che. ane jevo AcAra hoya che tevo ja pracAra paNa hoya che. gayaRDevaIBUT - ASAropamana (7) (mAyAkaraNarUpa yoga) mAyArA - mAvARI () (AcArAMga sUtra, bAra aMgamAMnuM prathama aMga) AcArAMga sUtranI TIkAmAM kahyuM che ke, "rAga-dveSathI abhibhUta manuSyae zArIrika ane mAnasika evA aneka prakAranA dukhone dUra karavA mATe heya ane upAdaya padArthanuM jJAna meLavavuM joie. A jJAna viziSTa viveka vinA zakya nathI. ane te vivekanI prApti AptapuruSa evA tIrthaMkaranA vacana vinA saMbhavatI nathI. mATe satya ane asatyanuM jJAna karAvanAra jinavacananuM zravaNa jyAMthI paNa karavA maLe tyAMthI karI levuM joIe. tenA mATe eka kSaNano paNa pramAda karavo ucita nathI." 3380 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyAraMgacUlA- AcArAGgacUDA (strI.) (AcArAMga sUtranA dvitIya zratunDaMdhano pAchalo bhAga) yArasutra - mAvAra suta (I.) (AcAramAM kuzaLa) vyavahAra sUtramAM AcArakuzaLanI vyAkhyA A pramANe karavAmAM AvelI che, "jJAnAdi AcAra vaDe je kArya karavAmAM kuzaLa hoya athavA bhavabaMdhanA hetubhUta karmono nAza karavAmAM kuzaLa hoya te AcArakuzaLa che. athavA bIjI rIte AcArono jene saMpUrNa jJAna che ke pachI jJAnAdi AcArone prasaMganusAra sArI rIte prayojI jANe che te AcArakuzaLa che." AyArakkhevaNI - AcArAkSepaNI (strI.) (AkSepaNI kathAno eka bheda) saMsAramAM aneka prakAranA jIvo rahelA che. ane te dareka jIvo vividha viSayomAM rUci dharAvatA hoya che. te bhinna-bhinna rUci dharAvatA jIvone Atmahitakara dharma pratye AkarSavA mATe ApaNI kathA prayojavAnuM zAstrIya vidhAna che. te ApaNI paNa ane prakAre che. jema koi jIvane sAdhu vagerenA AcAro priya hoya to tene loca, asnAna, AtApanA, vihArAdi AcAronA kathana dvArA zramaNa sAdhudharma pratye AkarSavAno prayatna kare. A prakAranI kathAne AcArApaNI kahevAmAM Ave che. AyAragoyara - AcAragocara (pu.) (AcArasaMbaMdhI, AcAraviSayaka) mokSamArgane sAdhI ApanAra anuSThAna te AcAra che ane te AcArano je viSaya ke saMbaMdha te AcAra gocara che. zAstramAM kaheluM che ke koI rAjA, maMtrI ke zreSThI vagere sAdhune be hAtha joDIne pUche ke he munivara ApanA AcArano saMbaMdha zuM che te jaNAvo. tyAre jarApaNa vicalita thayA vinA, prasannavadanI sAdhu tene sAdhunA AcAra ane tenuM phaLa vistAra pUrvaka kahe. yArA - mAvAi (!) (AcArAMga sUtrano dvitIya zrutaskaMdha) AcArAMga sUtranI TIkAmAM AcArAgra eTale dvitIya zrutaskaMdha kahelo che. tenI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke prathama zrutaskaMdhamAM je brahmacaryAdi adhyayana kahyA te nahIM kahevA barobara athavA saMkSepathI kahelA che. AthI prathama zrutaskaMdhamAM kahela artho athavA saMkSipta arthonA vistRta kathana mATe tenA agrabhUta evI cAra cUlArUpa evo dvitIya zrutaskaMdha kahIe chIe. AyAracUlA - AcAracUlA (strI.) (AcArAMga sUtranI cUlikA, AcArAMga sUtrano dvitIya zrutaskaMdha) AcArAMga sUtrano dvitIya zrutaskaMdha AcAracUlA ke AcAracUlikAnA nAme paNa oLakhAya che. A bIjA grutaskaMdhamAM kula pAMca cUlikA che. jemAM prathama sapta adhyayanavALI, bIjI saptasaptatikA, trIjI bhAvanA, cothI vimukti ane pAMcamI nizItha adhyayanarUpa AyAracUliyA - AcAracUlikA (strI.) (AcArAMga sUtranI cUlikA, AcArAMga sUtrano dvitIya zrutaskaMdha) mAthAra - mANaIRTA (a.) (zIlAMgAcArya viracita AcArAMgasUtranI TIkA) mayaR - HIR7 (.) (AcAramAM rahela, jJAnAdi paMcAcArayukta) mAtra sAdhuveza dhAraNa karavAthI jIva sAdhu nathI banI jato. paraMtu sarvajJa bhASita jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra 339 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane vIryAcArarUpa paMcAcAranuM yathoktarUpa pAlana karavAthI jIva sAcA arthamAM sAdhu bane che. AthI ja to paMciMdiya sUtramAM paNa je paMcavidha AcAranuM pAlana karatAM hoya tene ja AcArya kahelA che. AyAraNijjutti - AcAraniyukti (strI.) (AcArAMga sUtranI niyukti, bhadrabAhusvAmI viracita niryukti) varatejI - Avartana (u.). (AcArapAlanamAM corI karanAra) jinezvara bhagaMvate kahelA sarve sAdhvAcAra mokSarUpI phaLane ApavAnI kSamatA dharAve che. je jIva te AcAronuM corI karyA vinA niraticAra pAlana kare che, te nizcitapaNe mokSane pAme che. paraMtu je jIva sukhazIlIyA svabhAvanA kAraNe temAM aticAro lagADe che athavA AcArapAlanamAM corI kare che. to te bhavAMtaramAM kilbiSika devapaNAne pAme che. evuM dazavaikAlikasUtranA pAMcamAM adhyayanamAM kaheluM che. mAyAvasa - mAvAva (.). (AcArAMgasUtra, AcArAMgasUtranuM aparanAma) AcAronuM pratipAdana karanArI avasthA jemAM rahelI che te AcAradazA. athavA to daza adhyayanarUpa je sUtranuM kathana karavAmAM AveluM hoya te AcAradazA sUtra. bAra aMga sUtramAMnA Adya AcArAMgasUtranuM apanAma AcAradazA paNa che. mAyArapa#g - mArA praznanya (!). (AcArano samUha, nizIthagasutranA traNa adhyayanasahita AcArAMgasutra) AcArAMga sUtramAM zAstraparijJA, lokavijayathI laIne nizIthasUtranI cUlikA paryata je AcAronuM kathana karavAmAM AveluM che. tenI kula saMkhyA aThyAvIsa che. A aThyAvIsa prakAranA AcArane AcAraprakalpa paNa kahevAmAM Ave che. AyArapakappadhara - AcAraprakalpadhara (puM.) (nizItha adhyayana paryata sUtrane dhAraNa karanAra) vyavahAra sUtramAM kaheluM che ke "AcArapralpadhara sUtra, artha ane tadubhaya ema traNa prakAre kahelA che. AcaraNa, kriyA eTale AcAra te mukhyapaNe pAMca samiti ane traNa guNirUpa traNa prakAre che. je sAdhu nizItha adhyayana paryaMtanA Agamane sUtra, artha ane tadubhayane dhAraNa kare che te AcAraprakalpadhara jANavA.' AyArapakappiya - AcAraprakalpika (puM.) (AcAra prakalpa nAmaka adhyayanane dhAraNa karanAra) AyArapaDhamasutta - AcAraprathamasUtra (na.) (AcArAMga sUtranuM prathama sUtra) AyArapaNNattidhara - AcAraprajJaptidhara (pu.) (AcArAMgasUtra evaM prajJapti sUtronA jJAtA) AyArapaNihi - AcArapraNidhi (puM.) (dazavaikAlika sUtranuM AThamuM adhyayana). vartamAna kALamAM pistAlIsa Agama vidyamAna che. A pistAlIse pistAlIsa AgamamAM adhyayano, udezA, sthAno vagere kahevAmAM AvyA che. A dareka adhyayano sakAraNa kahelA che. temAM eka paNa adhyayana niSkAraNa ke taghalakhI vicAravALA nathI. jema ke dazavaikAlika sUtramAM sAtamuM adhyayana vAkyazuddhinuM che. A AkhAye adhyayanamAM sAdhue kevI rIte nirdoSa vacana bolavA joIe tenuM kathana karyuM che. ane jyAre AThamAM AcArapraNidhi nAmanA adhyayananI zarUAta karI tyAre kahI dIdhuM ke vAkyazuddhi 340 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane AcArapraNidhi vacce tAttvika saMbaMdha che. te e che ke pUrve kahela niravagha vacana AcArayukta sAdhune ja saMbhave che. AthI te AcAra kayA che tenuM kathana karIe chIe. AyArapatta - AcAraprApta (tri.) (brahmacaryAdi AcArayukta) jevI rIte subhASita saMgrahamAM kahevAmAM AvyuM che ke sukhArthIne vidyA nathI saMbhavatI, ane vidyArthIne sukha nathI saMbhavatuM. tevI ja rIte taMDulavaitAlika zAstramAM kaheluM che ke brahmacaryAdi AcAravALA jIvane abrahmarUpa dUSaNa nathI saMbhavatuM. ane dUSaNayukta sAdhune AcArano eka aMza paNa nathI saMbhavato. banne vastu eka-bIjAthI viparIta avasthAvALA kahelA che. AyAraparakkama - AcAraparAkrama (pu.) (jJAnAcArAdi pravRttibaLayukta) dazavaikAlika sUtranI dvitIya cUlikAmAM kahyuM che ke "je sAdhu jJAnAcAra, darzanAcAra Adi pAMcAcArarUpa pravRttibaLayukta hoya che tene ja iMdriyono saMvara, mananI anAkULatArUpa samAdhi prApta thAya che ane tevI saMvara ane samAdhi dvArA mUlaguNa ane uttaraguNo AtmAnI apratipAti zuddhi mATe thAya che arthAta ekAMte karmakSaya karanArI thAya che." gAyamaMDa - 3 () (pAtrA-pATa-rajoharaNAdi sAdhunA upakaraNo) AyArabhaMDasevi (n)- AcArabhANDasevin (puM.) (zAstrokta vyavahArathI upakaraNane sevanAra) zAstromAM upakaraNano artha karavAmAM Avyo che ke "mokSamArganA sAdhaka AcArapAlanamAM je sAdhana upakAraka hoya te upakaraNa jANavA.' arthAta jenA dvArA nirdoSa sAdhu jIvana jIvI zakAya te pratyeka sAdhano upakaraNa che. oghaniryukti, pravacanasAroddhArAdi graMthamAM te te nirdoSa sAdhananonuM vidhAna karavAmAM AveluM che. te zAstravihita sAdhanonuM sevana karanAra sAdhu AcArabhAMDasevI athavA to ArAdhaka gaNAya che. ane te sivAyanA svakalpanAthI sAdhananonuM sevana kare che tene asAdhu tathA virAdhaka kahela che. AyAramantara - AcArAntara (na.) (anya AcAra, jJAnAdi AcAravizeSa) sAmAnyathI sAdhue temanA AcAronuM pAlana niyamitapaNe karavAnuM hoya che. ane je AcAro je samaye pALavAnA hoya te samayane sAcavIne pALavA evuM utsargamArge zAstrIya kathana che. paraMtu jJAnAcArAdi vizeSa AcAra upasthita thaye chate. athavA zAsanaprabhAvanAdi anya kAryavyavadhAna AvyuM chate je te AcArono tyAga karIne anya AcAronuM sevana karavAmAM Ave te AcArAntara che. mAyAmaku - HvAra (u.) (jJAnAdi AcAranimitte) dazavaikAlika sUtranI TIkAmAM kaheluM che ke "jJAnAdi AcAranI prApti nimitte vinarUpa guNane prayojavo joie. kAraNa ke jJAnAdi AcAranI prAptino e mukhyamArga che. jevI rIte icchita sthAnane prApta karavA mATe yogya mArganuM cayana, rastAmAM tenA jANakArane pUchavA rUpe pravRttine ApaNe upAdeya mAnIe chIe. tevI ja rIte jenI pAse jJAnAdi AcAronuM jJAna che, tene meLavavA mATe vinayAdine karavuM zreSTha vartana che. mAvA (aMta) 4 - mAvAva (ki.) (AcArayukta, jJAnAdi AcAravALo) vastunA jJAna mAtrathI kAryanI niSpatti nathI thatI. tevI ja rIte jJAnavinAnI pravRttithI paNa kAryanI siddhi nathI thatI. jJAna ane kriyA banne bhaLe tyAre ja kArya suniSpanna thAya che. ThANAMga sUtramAM AcAravaMtanI vyAkhyA karatAM kahyuM cheke, "jJAna ane AsevanAyukta 3410 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu ja saccAritrI che. ekalA jJAnavALo ke jJAna vinAnI pravRttivALo sAdhu AcArayukta nathI banato. AcAronA jJAna ane tenA pAlanathI ja zramaNa banAya che." AyAravajjiya - AcAravarjita (tri.) (AcArarahita, AcArahIna). ziSTa puruSoe Acarela ke upadezela dharma te AcAra che. jema sugaMdhavinAnuM phUla nakAmuM che. mIThAza vagaranI miThAi nakAmI che. luNa vagaranI rasoi nakAmI che. temaja Aptajane batAvela AcAro vinAnuM cAritrajIvana paNa sarvathA nirarthaka che. je sAdhu AcArahIna che te sonAnI thALImAM loDhAnI mekha barobara pravRtti karanArA che. AyAraviNaya - AcAravinaya (puM.) (vinayapUrvaka AcAra pALavA te, vinayano eka bheda) vinaya ane namratA pUrvaka jJAnAdi sAdhvAcAranuM pAlana te AcAravinaya che. athavA to sAdhuno AcAra AtmA para lAgelA karmone dUra laI janAra hovAthI te AcAra vinaya che. pravacana sAroddhAra graMthamAM A AcAravinaya 1. saMyamasAmAcArI 2. tapasAmAcArI 3. gaNasAmAcArI ane ekAkAvihArasAmAcArIrUpa cAra prakArano kahelo che. mArave- mAravela(a.) (AcAranI vedI jevI puNyabhUmi) AyArasaMvayA - AcArasaMpat (strI.) (AcAra saMpadA, zreSTha AcAra) dazavaikAlika sUtranA prathama adhyayanamAM kahyuM che ke "je zramaNa prathama AcArAMga AgamanuM adhyayana kare che te dazavidha zramaNadharmano jJAtA bane che. arthAta sUtra ane artha ema saMyuktapaNe AcArAMgasUtranA adhyayanathI sAdhu AcArasaMpattivALo bane che. sthAnAMga sutramAM A AcArasaMpatti 1. saMyamadhuvayogayuktatA, 2. asaMpragraha, 3. aniyatavRtti ane 4. vRddhazIlatA ema cAra prakAre kahelI che. AyArasatya - AcArazAstra (na.) (AcArAMga sUtra) AyArasamAhi- AcArasamAdhi (puM.) (samAdhino eka bheda) niraticArapaNe AcAronuM pAlana te AcArasamAdhi che. tathA saMkticittathI cAritranuM pAlana te AcAranI asamAdhi che. zAstramAM AcArasamAdhi ihalokasaMbaMdhi, paraloksabaMdhi, vyavahAralokasaMbaMdhi tathA arihaMtahetu saMbaMdhi ema cAra prakAre kahelI bAvIsu - mAvAta (2) (1. AcArasaMbaMdhi zAstra, 2. sUyagaDAMga sUtranA dvitIya zrutaskaMdhanuM pAMcamuM adhyayana) saMsAranA bhAvono tyAga karanArA sAdhue mUlaguNa ane uttaraguNarUpa AcAronuM pAlana karavuM pharajIyAta che. paraMtu AcAronA pAlana mATe tenuM jJAna hovuM te atiAvazyaka che. paramazraddhaya evA gaNadhara bhagavaMtoe AcAronuM kathana karanArA evA AcArakRtanI racanA karI che. je AcArAMga, dazavaikAlikarUpe jagaprasiddha che. A zAstronA adhyayana dvArA gItArtha thayela sAdhu AcAronuM sahajatayA pAlana karI zake che. jenA prabhAve paraMparAe mokSa prApta kare che. paraMtu jeo agItArtha che. abahuzrata che evA sAdhuo anAcAranA pAlana dvArA saMsArane vadhAranArA che. AyArasuyakkhaMdha - AcArazrutaskaMdha (puM.) (AcArAMgano navabrahmacarya adhyayana nAmaka AcArazrutaskaMdha) 2342 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyAjALumona - mAvAnuyoga (I.) (sUtranA kathana pachI arthanuM kathana karavuM te) AdhAra vinA Adheya ane Adheya vinA AdhAra nirarthaka che. tema sUtra vinA artha ane artha vinAnuM sUtra nirarthaka che. AthI pratyeka zAstronA sUtrono tenA arthanI sAthe vinimaya karavAmAM Avelo che. jyAre jayAre upadezaka sUtronuM kathana kare che. tyArabAda te sUtrano artha paNa vistArathI zrotAne jaNAve che. Ama sUtranA kathana bAda te sUtrane saMlagna arthanuM kathana karavuM tene anuyoga kahevAmAM Ave che. jema AcArAMga sUtramAM AcAra saMbaMdhi sUtra kahyA bAda tenA arthanuM kathanane AcArAnuyoga che. athavA bIjI rIte saMkSipta sUtronA arthanuM vistArapUrvaka kathana karavuM te AcArAnuyoga che. AyArovagaya - AcAropagata (tri.) (1. 14mo yogasaMgraha, 2. yogavizeSanuM pAlana karavuM) tame sAcA AcAravAnuM cho ke kharekhara vinayI guNavALA cho tenuM pramANa zuM to zAstramAM teno uttara ApatAM kahyuM che ke je jIva kharekhara saMyamI che. AcArapAlanamAM sadaiva tatpara che. te kadApi kyAMya mAyAne sevato nathI. te kapaTabhAve AcAronuM pAlana nathI. paraMtu kharA bhAvathI saraLahRdaye AcArone sevanAro hoya che. tevI ja rIte je kharA arthamAM vinayI che te kadApi ahaMkArano Azraya karato nathI. mAyA - mAyAsa (I.) (kheda, ciMtA) ciMtA be prakAranI hoya che. zArIrika ane mAnasika zaktithI adhika kAma karavAnA kAraNe zarIrane je parizrama paDe che. tenA kAraNe zarIramAM je thAka utpanna thAya te zArIrIka kheda ke ciMtA che. jayAre jIvanamAM aNadhArI AvI paDelI Aphatone kAraNe manamAM je kheda pragaTa thAya che, te mAnasika ciMtA che. subhASitamAM kahevuM che ke ciMtA ane citAmAM Ama jovA jAva to koi jhAjho pharaka nathI. kema ke citA mRta vyaktine bALe che. jyAre ciMtA jIvatA vyaktine pratikSaNa bALatI hoya che. AyAsalivi - AyAsalipi (strI.) (18 lipimAMnI 15mI lipi) mAra - Ara (pu.) (1. A bhava 2. manuSyaloka 3. gRhasthapaNuM 4. 4thI narakano eka narakAvAsa) vaidika zAstromAM kula cAra prakAranA Azramo kahelA che. te paikI eka Azrama che gRhasthAzrama, gRhastha eTale saMsArano tyajJa karyA vinA saMsAranA vyavahAronuM sadaMtara pAlana karato hoya te. vaDIlonuM sanmAna karavuM. brahmacaryanuM yathAyogya pAlana karavuM. anAryaprAyaH kAryono tyAga karavo. A badhA gRhasthAzramanA vyavahAro hatAM. jenA pAlana dvArA gRhasthanuM jIvana atyaMta pavitra ane uttama banatuM hatuM. paraMtu kheda che ke AjanA kALamAM te vyavahArone baMdhana, orthoDokSa, saMkucita vicArasaraNI vagere upanAmo ApIne morDana kahevAtA loko vakhoDI rahyA che. Ajano mAnavate gRhasthAzramanI saMkucati vicArasaraNIthI upara uThI gayo che. paraMtu tenuM AMtarika cAritra to sAva khADe ja gayeluM che. mAra - mArataY ( vya.) (ihaloka, A bhava) mAma - mAra* (g) (1. hiMsA, pApavyApAra 3, prAraMbha, zarUAta) zAstromAM AraMbha ane aMta Adine AzrayIne cAra bhAMgA karelA che. je anukrame Adi-aMta, anAdi- anaMta, Adi-anaMta ane anAdi-aMta. temAM prathama bhAMgAmAM vyavahAra rAzimAM AvelA jIvano saMsAra prAraMbha thAya che tema mokSa pAmatA aMta paNa thAya che. bIjAmAM A saMsAra anAdi kALathI hato ane anaMta kALa sudhI rahevAno che. trIjAmAM jIvanI mokSamAM utpatti thavI te 343 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAraMbha che paraMtu punaH saMsArotpatti na hovAthI anaMta che. ane cothAmAM mokSane nahIM pAmela jIva anAdi kALathI saMsAramAM bhaTake che. paNa mokSa pAmyA pachI te saMsArano aMta AvI jAya che. gAraMgaH - mAraWta (2.) (1. hiMsA karanAra 2. prAraMbha karanAra) kahevAya che ke jIMdagI dareka vyaktine sudharavA mATeno, bagaDelI bAjIne saMbhALI levAno eka moko to Ape ja che. ane je vyakti A maLelA cAnsane jhaDapI laine tene sudhAravAno prAraMbha kare che. te saphaLatAnA zikharo para pahoMcI jAya che. paraMtu je ALasu vyakti tenI upekSA karIne bIjI takanI rAha joto rahe che. te AkhI jIMdagI dukhonI gartAmAMthI bahAra AvI zakato nathI. jinezvara paramAtmA paNa kahe che ke tAruM bhaviSya tArA AraMbhane Azrita che. jevo tAro AraMbha haze tevo ja tAro aMta thaze. mAraMmajarA - mAramarA (2) (cha kAya jIvonI hiMsA karavI te) mAtra zarIrathI ja koIne haNavuM te hiMsA nathI, apitu manathI koipaNanuM kharAba icchavuM te paNa hiMsA ja che. taMduliyo matsya zarIrathI koinI hiMsA nathI karato. paNa mana dvArA te satata hiMsaka vicAromAM rAcato hoya che. jenA pratApe te sAtamI narakamAM jAya che. kAlasaurika kaSAI eTalA mATe narakamAM nathI gayo ke te zarIrathI pratidina jIvonI hiMsA karato hato. paraMtu eTalA mATe gayo che ke hiMsaka pariNAma tenA manamAM lohInI jema vaNAi gayA hatAM. te sUtAM, jAgatAM, khAtA, pItA dareka kriyAmAM hiMsaka vicAro dharAvato hato. ane zAstromAM paNa kahevuM che ke zarIrathI SaTkAyanI virAdhanA thAya to prAyazcitta ochuM Ave che. paraMtu mAnasika hiMsAmAM prAyazcitta moTuM thaI jAya che. mAmA - mAmA (ft.) (bhaktakathAno trIjo bheda) khaMdhaka munine jIvanamAM evo upasarga Avyo ke rAjAe jIvate jIva temanI zarIranI cAmaDI utarAvI nAMkhI hatI. rAjAe temanA para rANI para kharAba najara nAMkhavAnA khoTA Aropasara teonI AkhI khAla utarAvI nAMkhI. paraMtu kSamAnA sAgara khaMdhaka munie te samabhAve sahana karIne AtmakalyANa sAdhyuM. zAstrakAra kahe che ke AvA upasarga AvavAnI pAchaLa teonA pUrvabhavanI kriyA javAbadAra che. pUrvabhavamAM teoe cIbhaDAne khaMDita karyA vinA khUbIthI AkhI chAla utArI nAMkhI hatI. ane AvI pApakriyA karyA bAda teoe potAnI kalAnA bharapUra vakhANa karyA ke joyuM mArAmAM kevuM kauzalya che ke eka ja vAramAM meM cIbhaDAnI chAla utArI nAMkhI. jenA pratApe teone bIjA bhavamAM zarIranI khAla chAlanI jema utarAvavAno vAro Avyo. jo jo samajadAra evA ApaNe paNa AvI bhojanakathArUpa vRtti to nathI karatAM ne? AraMbhakiriyA-ArambhakriyA (strI.) (25 kriyAmAMnI eka kriyA) mAmA - mAraHdhyAna (2) (ArtadhyAna, durthAna) zAstramAM ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna ane zukladhyAna ema cAra prakAranA dhyAna kahelA che. temAM pahelA be azubha dhyAna che, je saMsAranA hetubhUta karmabaMdha karAvanArA che. A be azubhadhyAnamAM paNa ArtadhyAnane prathama kahyuM tenI pAchaLa paNa kAraNa che. raudradhyAna kvacitrasaMge nimitta upasthita thaye ja thAya che. jyAre ArtadhyAna vyakti koipaNa sthAne, koipaNa samaye ane koipaNa nimitta vinA karI zake che. raudradhyAna eTaluM nukasAna nathI pahoMcADatuM jeTaluM ArtadhyAna pahoMcADe che. A ArtadhyAna manathI anyanI hiMsA ke hAni pahoMcADavAnA ciMtanarUpa hovAthI tene AraMbhadhyAna paNa kaheluM che. mAraMgA - Aran(.) (1. hiMsA karanAra, samAraMbha karanAra 2. prAraMbha karanAra, zarUAta karanAra) Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArAMgasUtramAM kaheluM che ke je sAdhusvaAcAromAM zithIla thai jAya che ane viSayonI abhilASAne vaza thaIne, sAvadyapravRttine Acare che te vAstavamAM sAdhu ja nathI. bhavaiyAnI jema mAtra vezane dhAraNa karanAra lokamanoraMjaka che." AraMbhajIvi- ArambhajIvin (tri.) (sAvadya kriyAthI AjIvikA calAvanAra, gRhastha) kahevAya che ke gRhasthAvAsamAM rahela zrAvaka sarvathA AraMbha-samAraMbha vinA potAnI AjIvikA calAvI zakato nathI. teNe potAnA zarIra ane kuTuMbanA nirvahana mATe sAvadya kriyAno Azraya levo ja paDato hoya che. chatAM paNa mokSAbhilASI ane pApabhIrU zrAvaka evA anuSThAnone pasaMda kare ke jemAM hiMsA alpamAtrAmAM rahelI hoya. zrAvaka zAstromAM kahela paMdara karmAdAnavALA vyApArano tyAga karavA pUrvaka alpahiMsAvALA vyApArathI AjIvikA calAvanAro hovo joie. AcArAMga sUtramAM AvA zrAvakane kAdavamAM rahela nirlepa kamaLanI upamA ApelI che. AraMbhaTThANa - ArambhasthAna (na.) (sAvaghakriyAnuM sthAna, AraMbha-samAraMbhanuM sthAna) AraMbhasthAnanI vyAkhyA karatAM sUyagaDAMga sUtramAM kahyuM che ke "jyAM hiMsAbahula kriyAthI avirati hoya, ane jemAM viratinA pariNAmano abhAva hoya te pratyeka sthAna AraMbhasthAna jANavA." jema ke anArya deza, khetIvADI, pazupAlana vagere vyApAra. A dareka sthAna AraMbhasthAna jANavA. gAma(1) - mAramArthana() (sAvaghakriyAmAM pravRtta) AcArAMga sUtramAM pUchavAmAM AvyuM che ke AraMbhArthI kone kahevAya. teno pratyuttara ApatA jaNAvyuM che ke "viSayonI vAMchAthI ke pachI AcAromAM zithIla thaine jIvavadhanA kAraNabhUta sAvaghakriyA karanArA zAkyAdi anya sAdhuo temaja kuzIla vagere sAdhuo AraMbhArthI jANavA." AraMbhaNissiya - Arambhanizrita (tri.) (sAvaghAnuSThAnane AzrayIne rahela, pApAraMbha karanAra) AraMbhadosa - ArambhadoSa (puM.) (pApakriyAnuM phaLa) mAhimA - mati(a.) (AThamI pratimA) jevI rIte sarvaviratidhara sAdhunI bAra pratimA kahelI che. tevI ja rIte gRhasthAvasthAmAM rahelA zrAvakane dhAraNa karavAnI agiyAra pratimA kahelI che. A agiyAra pratimA aMtargata AThamI pratimAnuM nAma AraMbha pratimA che. A pratimA ATha mahinA pramANanI hoya che. ane AraMbhapratimAne dhAraNa karanAra zrAvake ATha mAsa sudhI koipaNa prakAranA AraMbha-samAraMbhano tyAga karavAno hoya che. eTale ke sAdhunI jema koipaNa sAvadya kriyAmAMthI nivRtti levAnI hoya che. AraMbhapariggahaccAya- ArambhaparigrahatyAga (puM.) (AraMbha ane parigrahano tyAga). pRthvIkAya vagere SaTUkAya jIvonI hiMsA karavI te AraMbha che. tathA mUchane vaza thaine bAhya vastra, pAtrAdino saMgraha karavo te athavA mithyAtvAdi bhAvone dhArI rAkhavA te AMtarika parigraha che. je sAdhu ke zrAvaka saMsAranA kAraNabhUta evA AraMbha ane parigrahano tyAga kare che te sarvabaMdhanothI rahita evA mokSaphaLane prApta kare che. AraMbhapariNNAya - ArambhaparijJAta (puM.) (zrAvakanI AThamI pratimA) 345 - Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakanI agiyAra pratimA aMtargata AvatI AThamI pratimAnuM nAma AraMbhaparijJAta che. A pratimA AThamAsa sudhI dhAraNa karavAnI hoya che. A samaya daramiyAna zrAvake potAnA arthe koipaNa prakAranA AraMbha-samAraMbhano tyAga karavAno hoya che. mAtra svayaM AraMbha samAraMbha kare eTaluM nahIM, paraMtu bIjA pAse paNa AraMbhAdi karAve nahIM. ane jeo AraMbhAdi kare che tenI anumodanA paNa karatAM nathI. AraMbhapasatta - Arambhaprasakta (tri.) (pRthvIkAyAdi jIvahiMsAmAM tatpara) mAmA - maraznana (u.) (AraMbha-samAraMbhathI utpanna thayela, hiMsAthI janmela) sarva sAMsArika bhAvono tyAga karIne muniveSane dhAraNa karanAra sAdhu mokSamArgano pathika che. ane jema musAphara pote mArgathI bhaTakI nA jAya tenuM pUrepuruM dhyAna rAkhato hoya che. tevI rIte sAdhue paNa potAnA uddezyathI ke satyamArgathI bhraSTa na thAya tenuM saMpUrNa dhyAna rAkhavuM ghaTe. jIvonA AraMbhAdi utpanna thayela dukha ke te dukhanA kAraNabhUta karmonA svarUpane jANIne sAdhu te badhAthI parahejapALe che. arthAt te badhAthI dUra rahe che. AraMbhapesauhiTThavajaya - ArambhapreSoddiSTavarjaka (pu.) (AThamI pratimAno dhAraka zrAvaka) jIvonA vadhasvarUpa AraMbha, potAnAthI anya pAse preSaNa arthAtu kRSi Adi karAvavuM tathA koi nizcita zrAvakAdine AzrayIne sacittane acitta karAvavA rUpa pAkAdino tyAga jamA karavAmAM che te AThamI pratimA ane tenA dhAraka zrAvakamAM abheda hovAthI AraMbhapSAdiSTavarjaka kahela che. mAraMbha - mArajhUrata (ra.) (sAvadya anuSThAnamAM tatpara). mAraMmavaMta - mAravata (ri.) (jIvahiMsAdimAM pravRtta). AraMbhavajjaya - Arambhavarjaka (tri.) (jIvahiMsAdino tyAga karanAra, AThamI pratimAne dhAraNa karanAra) AraMbhaviNaya - Arambhavinaya (puM.) (AraMbhAdino abhAva) mAmafamvi (1) - mAraviyana (I.) (AraMbhAdinA abhAvavALo, sAvadyAnuSThAnanA tyAgavALo) AraMbhasaMbhiya- ArambhasaMbhRta (tri.) (AraMbhathI bhareluM, AraMbhathI puSTa) jevI rIte pApakarmo bhayAnaka che tema tenA sthAno paNa atibhayAnaka che. AthI ja jinezvara paramAtmAe kahyuM che ke jema pApo tyAjaya che tema pApasthAnako paNa eTalA ja tyAjaya che. jo hoTalamAM na khAvano niyama che to pachI bIjA sAthe te sthAne javAnuM paNa TALavuM joIe. svayaM AraMbhano tyAga karelo che, to pachI jayAM AraMbha samAraMbha thatA hoya te sthAna ane AraMbhAdine AcaranAra vyaktinA saMparkano paNa tyAga karavo ja joIe. anyathA pApone jIvanamAM pravezatA vAra lAgatI nathI. AraMbhasacca- Arambhasatya (tri.) (AraMbhaLavaSayaka satya. AraMbhasaMbaMdhI satya) Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AraMbhasaccamaNappaoga- ArambhasatyamanaHprayoga (puM.) (AraMbhaviSayaka satya manano prayoga) AraMbhasatta - Arambhasakta (tri.) (sAvaghAnuSThAnamAM Asakta, jIvavadhAdimAM pravRtta) AraMbhasamAraMbha- ArambhasamArambha (puM.) (AraMbha-samAraMbha, pApavyApArathI jIvono vadha karavo te) mAraMfma () - sAma () (pApAraMbha karanAra, pApakAryamAM pravRtta) mAyA - mAmI (strI) (paccIsa kriyAmAMnI eka kriyA, jemAM jIvavadha rahelo che tevI kriyA) jenI aMdara pRthvIkAyAdi SaTyAya jIvonI hiMsA rahelI che tevI kriyA te AraMbhikI kriyA jANavI. sthAnAMga sUtramAM A kriyA jIva ane ajIva ema be prakAranI kahelI che. je kriyA dvArA cetanAyukta jIvane kilAmaNo, saMghaTTana ke vadha thAya te jIvAraMbhika kriyA che. tathA jemAM AtmA nathI tevA jIvonA kalevaro athavA jIvonI AkRtivALA ke citravALA vastra, pAtrAdine phADavA ke toDavAthI je karmabaMdha thAya che te ajIvAraMbhikI che. AraMbhovaraya - Arambhoparata (tri.) (pApapravRttithI aTakela, sAvadhAnuSThAnarahita) karavamag - rakSa (ki.) (1. rAjAnA AtmarakSaka 2. hAthInA mastakanuM carma 3. sainya) jema rAjA vinAnuM sainya ane sainya vinAno rAjA banne eka bIjA vinA sAva nirarthaka che. tevI ja rIte dharma vinAnI pravRtti ane pravRtti vinAno dharma niSphaLa che. je sAMsArika pravRtti dharma vinAnI hoya che te kumArge lai janArI hoya che. tathA dharma game to che paraMtu tenuM AcaraNa gamatuM nathI. samajI rAkhajo je dharmanuM AcaraNa karavAmAM na Ave to te potAnuM phaLa koipaNa rIte ApI zakato nathI. mATe dharma game che to tenuM AcaraNa karo. ane jIvananI pratyeka pravRttimAM dharmane paNa sAmela karo. jethI jIvananI zobhA vadhI jAya. Arakkhiya - ArakSika (.) (koTavAla, nagara rakSaka) AjanA lokonI eka khAsiyata thai gai che. dharma gamato nathI. dharmanuM AcaraNa gamatuM nathI. dhArmika jIvonA saMgathI elarjI che. AvA loko dharma ane dharmanA niyamo kevA hovA joie tenI salAha ApatAM hoya che. khoTA kAmo pote kare, koinuM kharAba karavAnA vicAro pote kare ane pachI dharma, sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA vagerene gALo bhAMDe. A to sadAraznotavAta to de evo ghATa ghaDAyo kahevAya. - sAra (kuM.) (AkSepa, Aropa) zrAvakanA ekaso covIsa aticAra aMtargata eka AlAvo Ave che ke khoTuM ALa-abhyAkhyAna dIdhuM. jeno artha thAya che ke je vyakti kharekhara doSI nathI. jenA vize tamane sAcI mAhitI nathI. athavA tamane te vyakti pratye gerasamaja thavAthI lokomAM tenI upara khoTA AkSepo karavA te aticAranI kakSAmAM Ave che. jema ke A cora che. dArU pIve che. athavA A to zIla ke svabhAvano sAro nathI. vagere vagere asatya AkSepo karIne tene khoTo citaravo te aticAra che. ane tenAthI zrAvakanA bAra vratomAM dUSaNa lAge che. 2347 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAya - mArata (ji.) (iMdriyanI samIpa Avela, iMdriyono viSaya banela) jJAna be prakAranA hoya che eka iMdriya pratyakSa ane bIjuM AtmapratyakSa. avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevalajJAna te AtmapratyakSa jJAnamAM Ave che. kAraNa ke A jJAnamAM AMkha, nAka, kAna vagere koI mAdhyamanI jarUra nathI paDatI. je vastunuM ciMtana karo teno bodha turata AtmAmAM thai jAya che. AthI te AtmapratyakSa jJAna che. te sivAyanA matijJAna ane zrutajJAna te iMdriyapratyakSa jJAna che. A jJAna karavA mATe padArthane iMdriyonI samIpamAM AvuM paDe che. padArtha iMdriyanA saMparkamAM AvyA bAda tenuM sAcuM jJAna thatuM hoya che. zAstramAM A sivAyanuM koi trIjuM jJAna kaheluM nathI. mArI - mArA (I.) (1, agiyAramo devaloka, 2, kalpopapanna deva) sAranAna - mAranAra (kuM.). (1. dhovaNanuM pANI, kAMjI 2. sAbudANA) cokhAnuM pANI, javanuM pANI, drAkSanuM pANI athavA evA koipaNa prakAranA dhovaNuM pANI jemAM koipaNa prakArano svAda na hoya. ane mAtra tarasa chIpAvavA mATe sakSama hoya, tevA dareka prakAranAM kAMjInA pANIne AyaMbila karanAra sAdhu pANInI jagyAe vAparI zake che. evuM zAstrIya vidhAna che. paraMtu jemAM svAda rahelo hoya tevA pratyeka peya padArthano sAthe sAthe niSedha paNa karavAmAM Avela che. mArA - ara # (ja.) (vanamAM jaIne vasanAra, vAnaprasthAzrama svIkAranAra) hindu zAstramAM jIvanI cAra avasthA kahelI che. pahelI brahmacaryAzrama, bIjI gRhasthAzrama, trIjI vAnaprasthAzrama ane cothI saMnyAsAzrama. A cAra avasthAmAMthI trIjI avasthA vAnaprasthAzrama che. A avasthA cAlIsI vaTAvI gayA pachIthI sAITha varSa sudhInA vyaktine hoya che. A AzramamAM jIva svecchAe potAnA ghara-parivAra, sukhasAhyabIno sarvathA tyAga karIne jaMgalano Azraya kare che. ane potAnA manane jItavAno prayAsa kare che. je jIva A Azramane saraLatAthI jIvI jANe che evo virala puruSa aMte saMnyAsAzramano svIkAra kare che. mArA+si - mAravAAi (I.) (meSa ke vRSabha rAzi) AraNNaya - AraNyaka (puM.) (jaMgalamAM vasanAra, vanavAsI) haMmezAM jaMgalamAM vasanAra ane kaMdamULa ke phalAhAra karIne jIvana yApanA karanAra tApasa ke saMnyAsIne vanavAsI ke AraNyaka kahevAmAM Ave che. tApasa sivAya vAnaprasthAzrama svIkAranAra gRhastho paNa vanavAsI kahevAya che. prasannacaMdra rAjarSinA mAtApitA vaidika paraMparAmAM mAnanAra hovAthI teo vAnaprasthAzrama svIkArIne jaMgalamAM rahevA cAlyA gayA hatAM. ane tyAM kaMdamULa ane phalAhAra karIne jIvana nirvAha karatAM hatAM. zAstra prasiddha valkalacirIno janma paNa tyAM jaMgalamAM ja thayo hato. ane aMtima samaye kevalajJAna paNa tyAM ja prApta karyuM hatuM. * mArAz2a (!). (jaMgalamAM vasanAra tApasAdi) maratta - marajI (kuM.) (alpa lAlavarNa) 34/ - Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAttira - 2i% (2) (rAtriparvata, saMpUrNa rAtri, Arati) AjanA samayamAM Aratino artha thAya che ke dIvo pragaTAvIne paramAtmA AgaLa ekAda maMgalagIta gAvuM te Arati che. paraMtu zAstrIya rIte tenuM artha ghaTana karIe to rAtrinA prAraMbhathI laine sUryanA prathama kiraNanA samaya sudhI jinAlayane dipako dvArA prakAzita karIne paramAtmA sanmukha bhaktimaya gItonuM guMjana karavuM te Arati che. eTale ke samasta rAtri parvata paramAtmAnA guNonuM kIrtana karIne aMtamAM maMgaladIpaka dvArA tenuM samApana karavuM te kharA arthamAM Arati che. mAddha - RIG (tri.) (1. siddha thayela, rAMdhela) je anna kAcu rahI gayuM hoya ane tenuM phaLa kSudhAtRpti siddha thatuM na hoya to rAMdhavAnI kriyA ane tenuM kAraNa anna banne nirarthaka che. tevI rIte dharmanI pratyeka ArAdhanA karavA chatAM jo tenuM phaLa prApta thatuM na hoya to dharmanI kriyA ane tenA kAraNabhUta Atma adhyavasAyo banne nirarthaka jANavA. kAraNake tamArA zuddha bhAvanA abhAve athavA viparIta anuSThAnanA kAraNe ja zAstrokta phaLa tamane prApta nathI thayuM. ema mAnavuM ja rahyuM. * mAravya () (AraMbha karela, zarUAta karela) mAra (%) - gAma (thA) (AraMbha karavo, zarUAta karavI) narama () phattA - AraNya (avya.) (AraMbha karIne, zarUAta karIne) kArakhaMta - mArajhamALa (2i) (1. prAraMbha karato, zarUAta karato 2. AraMbha-samAraMbha karato, jIvavadha karato) kAma - mAmada (I.) (1. nATakano eka bheda, 32 nATakamAMnuM aThyAvIsamuM nATaka 2, 4 divase AvanAruM eka muhUrta 2. zUravIra, yoddhA) jevI rIte zUravIra sainika dezanA duzmana sAme bhayavinA parAkramapUrvaka laDe che. tevI ja rIte mokSamArganA sAdhaka zramaNa paNa eka prakAranA yoddhA ja che. AthI teo rAga-dveSa-mohAdi zatruono bhaya rAkhyA vinA niDaratA pUrvaka teno nAza karavo joie. jJAnasAra graMthamAM paNa kahevuM che ke jinadharmano yoddhA Ave sAdhu jinAjJArUpI talavArane hAthamAM rAkhIne mohAdi AMtarika zatruono khAtamo karanAra che. ArabhaDabhasola - ArabhaTabhasola (na.) (32 nATakamAMnuM 30muM nATaka) HIRAGI - mAramaTA (stra.) (paDilaheNano eka doSa) vizeSAvazyaka bhASAdi graMthamAM kaheluM che ke "jIvadayA pratipAlaka sAdhue vastrAdinuM paDilaheNa pramAdarahitapaNe upayogapUrvaka karavuM joie. jenAthI dharmanuM pAlana, jIvonI rakSA ane karmanirjarArUpa phaLanI prApti thAya che. paraMtu je sAdhu pramAdane vaza thaine nirAdarapaNe utAvaLe paDilaheNa kare che te jinAjJAnuM khaMDana, jIvonI hiMsA ane azubhakarmano baMdha kare che." gAmaDI - garamI (strI) (nATakano eka bheda, racanAbheda) 349 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmA - mAmata (ra.). (nATyavidhino eka prakAra) mAmA - mAmA (2) (ArAma, vizrAma). Ama to saMsAranA pratyeka jIvanI jAta jAtanI icchA hoya che. darekanI icchAomAM tAratamyatA jovA maLe che. paraMtu eka icchA evI che ke je darekamAM eka samAna maLe che. varSo, mahinAo, divaso ane rAtonI rajhaLapATa karavA chatAM tene mananI zAMti ke vizrAma prApta thAya evI adamya icchA hoya che. paraMtu saMsAra ja enuM nAma che ke jyAM niraMtara ane kAyamI ArAma prApta thato nathI. thoDAka samayanI zAMti maLyA pachI tarata ja koine koi Adhi, vyAdhi ke upAdhi AvI ja paDe che. saMsAramAM zAzvata vizrAmanI apekSA tadana nirarthaka che. jo kAyamI vizrAma ane mAnasika zAMti joIto hoya to mokSa vinA koi ja upAya nathI. gAya - mArata (fa.). (1. aTakela, nivRtta thayela 2. dUra gayela) eka subhASitamAM bahu ja suMdara vAta kahelI che ke durjana jIvanI pApamAM pravRtti eTalI kakSAnI hoya che ke tenuM zarIra thAkI jAya che. paraMtu tenuM mana temAMthI jarAya thAkatuM nathI. tenuM mana pApanA vicArothI virAma pAmatuM nathI, jyAre sajjana jIvamAM tenAthI viparIta avasthA hoya che. duSTa pravRttimAM zarIra sakSama hovA chatAM paNa temanuM mana temAMthI pahelAthI ja nivRtta thai gayuM hoya che. ane jyAM mana nivRtta thaI gayuM hoya tyAM kAyAnI pravRtti saMbhavatI ja nathI. ArayamehuNa - Aratamaithuna (tri.) (kAmanI abhilASAthI nivRtta, maithunanI icchArahita) marana - mArava (I.) (1. mleccha deza 2, mleccha jAti) dezanA be bheda pADavAmAM AvelA che Arya ane anArya. jyAM dharma, saMskAra ane maryAdAdinuM pAlana thatuM hoya te Aryadiza kahevAya che. ane jayAM jIvadayAnA bhAva, dharma, saMskArAdi koi ja nIti-niyamonuM pAlana na hoya tevA dezane anAryadeza athavA mleccha deza kahevAya che. ane zrAvaka mATe anArya dezamAM rahevAno sarvathA niSedha karavAmAM Avelo che. pachI bhale tyAM lAkho-karoDomAM kamANI ja kema na hoya. tenI pAchaLanuM kAraNa che ke tyAM rahIne karoDo rUpiyA to kamAi lezo. paraMtu karoDo rUpiyA cUkavavA chatAM je prApta nathI thatAM te saMskArono kaccaraghANa vaLI jAya che. RvaI - (.). (Araba dezamAM utpanna thayela, mleccha) saMta - mAnasat (2.) (1. raDato, vilApa karato 2. bUma pADato. cillAvato) vilApa karavo, raDavuM te dareka jIvano janmasiddha adhikAra che. koi dhana mATe raDe che to koi dhAnya mATe raDe che. koi kurUpatAne raDe che to koi priyavyaktinA viraha raDe che. dareka jaNa koine koi vastu ke vyakti mATe satata raDato ja hoya che. paraMtu temano vilApa koI saphaLa pariNAma lAvyuM nathI. temano vilApa mAtrane mAtra karmabaMdha karAvanAra sAbita thayelo che. jo raDavuM ja hoya to caMdanabALAnI jema raDavuM joie. jenA vilApe paramAtmA mahAvIrane paNa pAchA kheMcI lAvyA. raDavuM hoya to Adya gaNadhara gautamasvAmInI jema raDavuM joie. jemanA vilApe temane mokSalakSmI meLavI ApI. vilApa karavo hoya to sArthaka vilApa karavo. nirarthaka vilApa karavAnuM to vaNika kyAreya zIkhyA ja nathI. kharuM ke nahIM? mAsiva - Asita (na.) (1. vilApa karela, raDela, cillAvela, bUma pADela) 350 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA - mArA (stra.) (1, bailagADInA paiDAnI vacce goThavela lAkaDA 2. zastravizeSa 3. baLadane mAravAnI loDhAnI aNIvALI lAkaDI) baLadano mAlika baLadane kAbUmAM rAkhavA mATe lokhaMDanI aNIvALI eka lAkaDI rAkhe che. ane jayAre rastAmAM baLada koI bhUla kare athavA ADo avaLo thAya eTale tarata ja tenI pUMThamAM te aNIvALuM hathIyAra mAre che. jethI sIdho dora thai jAya che ane vyavasthita cAlavA lAge che. karmarAjA pAse paNa AvA aNIvALuM hathIyAra hoya che. ane jIva jyAre unmAda thaine viparIta cAlavA lAge che tyAre karmarAjA tene sIdho karavA mATe dhAradAra aNIvALA hathiyArano upayoga kare che. jIvanI saMpatti khAlI karI nAMkhavI. zarIramAM roga utpanna karavA. dhaMdhAmAM nukasAna AvavuM vagere eka prakAranA aNIvALA hathIyAra ja che. paraMtu dhiTha prakRtivALA jIvo karmarAjAnA saMketone samajato ja nathI ane vAraMvAra khoTA mArge gamana karyA vinA raheto nathI. jyAre vivekI puruSa te saMketone samajIne dharmamArgano Adara kare che. ane gaMtavya sthAnane prApta kare che. sArAma - sArAma (I.) (1. bagIco, udyAna 2. strI-puruSane krIDA karavAnuM sthAna) udyAna, kaho, bagIco kaho ke bAga kaho badhA ja paryAyavAcI che. udyAnasthAna jainazAsana joDe kyAMka ne kyAMka joDAyelo che. jema ke paramAtmAe dIkSA lIdhI to bhadrasAla vagere udyAnamAM, paramAtmAne kevalajJAnAdi pragaTa thayA to je-te udyAnamAM. kevalajJAna prApta karyA bAda jinezvara paramAtmA nagaranI bahAra AvelA udyAnAdimAM vasatAM hatAM ane teonI dezanA sAMbhaLavA mATe magaramAMthI loko udyAnamAM AvatAM hatAM. jema ke paramAtmA mahAvIra deva magadharAjayanI bahAra guNazIla udyAnamAM sthiratA karatAM hatAM. ane tyAM ja dezanA ApatA hatAM. Aje e ja guNazIla caitya guNiyAjI tIrthanA nAme jagaprasiddha che. jhArAma - marAmata (u.). (bagIcAmAM Avela, udyAnamAM Avela) mArAmAra - mArAmAra () (udyAnagRha, bagIcAmAM Avela makAna) jevI rIte AjanA zrImaMta loko zaheranI bahAra phArmahAusa kharIdIne temAM rahevA mATe makAna banAve che. jethI samaye samaye koi kArya prasaMge ke ArAmAdi karavA mATe teno upayoga thai zake tevI ja rIte pUrvanA kALamAM rAjA, zreSThI, maMtrI vagere dhanADhya loko potAnA udyAna banAvatA hatAM ane te udyAnamAM AnaMda-pramoda mATe keLanuM gRha, latAgRha vagere rahevA lAyaka sthAnavizeSa paNa banAvatAM hatAM. Agama graMthomAM tenA Thera Thera ullekha maLe che. HIRITmaya -- mArAja (.). (udyAnapAla, bagIcAne saMbhALanAra, mALI, udyAnano mAlika) udyAnanI suMdaratAnA AdhAre tenI rakhevALI karanAra mALInI AvaData aMkAya che. tevI ja rIte saMtAno ke ziSyanI jIvanacaryAnA AdhAre tenuM ghaDatara karanArA mAtA-pitA ane guru AdinI keLavaNInI mahattA khyAla Ave che. aNaghaDa bagIco mALInI aNaAvaDatanI cADI khAya che. tevI ja rIte saMtAnAdinI kusaMskArItA tenA ghaDavaiyA mAtA-pitAdinI saMtAno pratyenI karelI upekSAnI bAMga pokAre che. mA@ir (4) - mArA (I.) (ArAdhaka, jJAnAdinI ArAdhanA karanAra) yAkinImahattarAsunu haribhadra sUrIzvarajI mahArAje paMcAzaka graMthamAM kahyuM che ke "je jIva zAstrokta vidhie jJAnAdinI ArAdhanA kare che te vadhumAM vadhu sAtathI ATha bhavamAM mokSapadane prApta kare che.' AgaLa vadhu uMDANamAM jaNAvatA kahe che ke A sAta-ATha bhava paNa jaghanya ArAdhanAne AzrayIne kahela che. jo utkRSTa ArAdhanA kare to te ja bhavamAM muktisukhane prApta kare che. marahULa - mArAthana () (1. ArAdhana, sevana 2. anazana) 351 - Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstramAM anazana dravya ane bhAva ema be prakAranA kahalA che. azanAdi cAra prakArano tyAga karavo te dravya anazana che. jyAre ArtadhyAnAdi azubha bhAvono tyAga karIne saMyamanA bhAvomAM vasavuM te bhAva anazana che. ane dravya tyAga karavA pUrvakanI ArAdhanA kadAca na thAya to ekavAra hajI cAlI jAya. paraMtu je azubha bhAvono tyAga nathI karato tenI ArAdhanA mAtra zArIrika kasarata jevI ja sAbita thAya che. ArAhaNapaDAgA - ArAdhanapatAkA (strI.) (ArAdhanArUpI patAkA, ArAdhanArUpI dhajA) RhAya - jhArAthana (I.) (anazana karanAra, ArAdhanA karanAra) mahiyA - mAyatA (a.). (1, saMthAro 2. zratanI samyaga prakAre ArAdhanA) je pravRtti dvArA cAritradharmanI utpatti thAya te dareka pravRtti ArAdhanA che. jema ke zAstronuM adhyayana karavAthI cAritradharmanuM jJAna ane tenA pratye rUci jAge to te ArAdhanA che. gurudevanA vyAkhyanA zravaNa dvArA cAritradharmanuM pAlana karanArA sAdhu-sAdhvI pratye ahobhAva utpanna thAya to te dharmazravaNa paNa ArAdhanA che. are koi sAmAyika karanArA jIvane tenI ArAdhanAmAM sahAya karavI te paNa eka prakAranI ArAdhanA ja che. IRRI - mArAthanA (wit). (1. mokSasukhanA sAdhaka upAya 2. jJAnAdi sthAnonuM sevana) ThANAMga sUtramAM ArAdhanAnI khUba suMdara vyAkhyA karavAmAM AvI che. jJAnAri vastunanukUnavartitva arthAt mokSamArganA sAdhaka mokSaprAptinA upAyarUpa jJAna, darzana ane cAritranA jeTalA paNa sthAno hoya te sthAnomAM anukULa thaine vartavuM te ArAdhanA che. utsarga ane apavAdanA jJAnapUrvaka yathAzakti dharmanuM pAlana te ja sAcI ArAdhanA che. ArAhaNAbhimuha - ArAdhanAbhimukha (tri.) (dharmapAlanamAM tatpara, ArAdhanAnI sanmukha thayela). dvitIya karmagraMthamAM caudaguNasthAnakanuM svarUpa varNavavAmAM Avela che. temAM trIjA, cothA ane pAMcamAM guNasthAnakavartI jIvanuM vartana kaMIka A pramANe kaheluM che. trIjA guNasthAnake rahelA jIva nArIyeLabahula kSetramAM vasavATa karanAra samAna che. tyAMnA jIvane nArIyeLa pratye rAga ke dveSa hoto nathI. tema A guNasthAnake rahela jIvane jinadharma pratye jema rAga nathI hoto tema dveSa paNa nathI hoto. caturtha guNasthAnakavartI jIva avirata samyagdaSTi hoya che. tene dharma game to che paraMtu te tenuM pAlana karavAmAM asamartha hoya che. jayAre paMcama guNasthAnaka para rahela jIva mokSamArganA hetubhUta dharma pratye rAga hoya che ane tenuM pAlana karavA mATe sadaiva tatpara hoya che. arthAtu pratyeka anuSThAno utsAhapUrvaka ArAdhatA hoya che. mAhift - mArAthana (jI.) (dravya-bhAva bhASAno eka bheda) jinadharmanA pratyeka anuSThAno, AcAro atyaMta kaThora ane parizrama sAdhya kahelA che. jinezvara paramAtmAe kahyuM che ke ugra tapasyA dvArA zarIrane jeTaluM tapAvaso teTalA tamArA karmono hrAsa thaze. AvI kaThora sAdhanA karavAnuM vidhAna karanArA te ja paramAtmA kahe che ke tamArI bhASAne atyaMta mRdu ane komaLa rAkho. tenA dvArA koI jIvane kilAmaNA na pahoMce tenuM dhyAna rAkho. tamArI bhASA mokSamArganI sAdhaka banavI joie, nake mokSaprAptimAM bAdhaka jema anuSThAno dvArA dharmanI ArAdhanA thai zake che. tema tamArI bhASA dvArA paNa tame dharmane ArAdhI ja zako che. ArAhaNovautta - ArAdhanopayukta (tri.) (dharmArAdhanAmAM upayogavaMta) 3pa2 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe jinAlayamAM aSTaprakArI pUjA karIe chIe, roja 108 bAMdhI navakAravALI gaNIe chIe, dararoja sAmAyika karIe chIe ane pratidinajinavANInuM zravaNa karIe chIe. ane A badhI kriyAo karIne ApaNe samajIe chIe ke ame dharmI chIe. ekavAra tamArA aMtarAtmAne pUchajo ke zuM A badhI kriyA karatI vakhate kharekhara tamAruM mana ke AtmA temAM tanmaya hoya che. tamane arjunanI jema anuSThAnomAM tatparatA rahe che. javAba jo nA che to samajI rAkhajo ke tamane dharmI hovAno mAtra bhrama che. tame hajI sudhI sAcA arthamAM dharmI thaI zakyA nathI. RuhattA - mAdhdha (vya.) (ArAdhanA karIne, sevana karIne) ArAhiya - ArAdhita (tri.) (ArAdhanA karela, ArAdhala, sevela) ArAhiyasaMjama - ArAdhitasaMyama (tri.) (ArAdhela cAritra, saMyamanuM pAlana karela) jevI rIte kAcu anna tamane svAda nathI ApatuM paraMtu tamArI bhUkha to cokkasa bhAge ja che. tenI pAchaLa te atramAM rahela bhUkhazamanano rahela guNa kAraNa che. tema samyaga bhAvarahita dravyathI paNa ArAdhela saMyama jIvane yaza, kIrti, saMpatti, sadgati vagere sukhonI prApti to karAvI ja zake che. temAM te jIvano prabhAva nahIM paraMtu ArAdhela saMyamano svabhAva kAraNabhUta che. tenuM zAstrIya udAharaNa 9 raiveyakamAM janAro abhavyano jIva che. tene mAtra dravya cAritrapAlananA badalAmAM utkRSTa evA daivIsukhanI prApti thatI hoya che. mAra (5) - gati (f) (1. sevela, ArAdhela 2. bolAvela) marisa - mA (2) (vivAhano eka bheda, ArSavivAha) korTa mereja, AMtarajJAtIya lagna karanAra lokone vaidika zAstramAM kahela zAstrIya vivAhanA kakkAnuM paNa jJAna nathI. ApaNA tyAM kula cAra prakAranA vivAha batAvavAmAM AvelA che. temAM eka vivAha ArSavivAha paNa che. A vivAhamAM pitA jamAIne potAnI putrInI sAthe gauyugala eTaleke gAya ane baLadanuM joDakuM paNa bheTamAM ApatAM hatAM. tenA dvArA teo eka saMdeza Ape che ke jema dudha ke khetImAM dhAnyanI prApti mATe tame A gAya-baLadanuM pAlana poSaNa karazo. tevI ja rIte gharanI samRddhinI vRddhi mATe ane AvanArI peDhImAM uttama saMskAranuM siMcana thAya te arthe paNa A gRhalakSmInuM yogya pAlana-poSaNa karajo. bolo AvI umadA bhAvanA AjanA kyAMya pazcimI lagnomAM jovA maLe che kharI? mAra(ra) - Arom () (svAthya, rogano abhAva) rUSNatA eTale rogI paNuM ane rogano sarvathA abhAva te Arogya che. uttarAdhyayana AgamanA satyAvIsamAM adhyayanamAM kaheluM che ke jemAM Arogya hote chate zarIramAM roganA ekapaNa lakSaNa jovA nathI maLatA. tema dharmarUpI Arogya vidyamAna hote jIte jIvamAM pAparUpI vikAro alpAMze paNa udbhavatAM nathI. Aruggadiya - Arogyadvija (puM.) (ujajayinImAM rahenAra brAhmaNavizeSa) mAru (7) sApatra - mArayatna (u.) (ArogyarUpI phaLa) 353 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAra (7) vihinAma - ma fdhAma (I.) (mokSArthe jinadharmanI prApti, Arogya mATe jinazAsanano lAbha) zarIranI svasthatA mATe loko jAta jAtanA akhatarA karatAM hoya che. koi yoga kare che. koi jimamAM kasarato kare che. koI DAyaTa kare che. koi jAtajAtanI davAo ke jyusa khAtA-pItA hoya che. paraMtu AvuM badhuM karanArAone khabara nathI ke jyAM sudhI A zarIra joDAyeluM che tyAM sudhI koine paNa kAyamanirogIsvAthyanI prApti thatI nathI. ane A ja sanAtana satya che je svIkAravuM ja rahyuM. jo zAzvata Arogya joituM hoya to mokSa vinA bIjo koi ja upAya nathI, ane tenI prApti mATe jinapraNIta dharmanI ArAdhanA pharajIyAta che. logassa sUtramAM paNa gaNadhara bhagavaMta kahe che ke he prabhu! zAzvata Arogya pradAna karanAra mokSanI prApti mATe mane bhavobhava ApanA zAsananI prApti thajo. Aru (ro) ggabohilAbhAipatthaNAcittatulla - ArogyabodhilAbhAdicittatulya (tri.) (ArogyabodhilAbharUpa je prArthanA temAM tatpara cittanI tulya) mAru (7) waha - mArothAtha# (3) (ArogyanI prApti karAvanAra, svasthatA pradAna karanAra) jevI rIte koipaNa kArya karavA mATe tananI svasthatA jarUrI che. tevI ja rIte pravRttimAM ekAgratA keLavavA mATe mananI svasthatA paNa jarUrI che. je kAryamAM mane nathI bhaLatuM te kArya tenI saMpUrNatAne prApta nathI karatuM. gujarAtImAM kahevata che ne ke mana hoya to mALave javAya tema jo mana svastha haze to dareka kAryamAM citta parovAze. ane cittanI ekAgratApUrvakanuM kArya sAdhya-sAdhakanI vyAkhyAne caritArtha kare che. mAra - mAruSa (gavya) (roSa karIne, gusso karIne, krodha karIne) zAstromAM krodha karanAra jIvane keTaluM nukasAna thAya che tenuM varNana karavAmAM Avela che. prathama to krodha karanAra vyakti cittanI asvasthatAne prApta kare che. tyAra pachI krodhanA kAraNe tenA zarIramAM lohIbhramaNa atimAtrAmAM vadhI jAya che. zvAsa tIvra banI jAya che. vagere vagere tananI asvasthatA thavA lAge che. bIjA para krodha karIne te potAnI durgaNatAne ujAgara kare che. temaja krodha karIne sAme vALA taraphathI prApta thatuM sanmAna ane Adara bhAvane gumAve che. ATaluM ja nahIM krodha karavA dvArA jIvane azubha karmano baMdha thAya che ane tenA kAraNe parabhavamAM paNa dukhonI paraMparA cAlyA kare che. jo krodha dvArA ATalA badhAM nukasAno hoya to pachI A vAta jANIne kayo buddhizALI vyakti krodhano Azraya kare? jhAda - mAru (.) (ArohaNa karavuM, caDhavuM) saMta kabIre potAnA dohAmAM kahevuM che ke sAdhu kahAvana kaThIna hailaMbA peDa khajUra caDhe to rasa bharapUra hai gire to cakanAcUra arthAta sAdhu dharma pALavo atyaMta kaThIna che. jevA tevA kAcA-pocAnuM to jarAya kAma nathI. sAdhu jIvana to talavAranI dhAra para cAlavA barobara che. jemakhajUranuM vRkSa khUba UMcuM hoya che. je tenA aMta sudhI pahoMcI jAya tene khajUrano rasa cAkhavA maLe che. paraMtu aDadhA raste jarAka jeTalo hAtha lapasyo ke hADakAM khokharA thayA samajo. je AtmA sAdhujIvanamAM TakI jAya che. te AtmAnA paramAnaMdarUpI rasano AsvAda mANe che. ane je kAyara banIne zithilAcArane seve che te durgatinA mAThA pariNAmone bhogave che. AruhamANa - Arohayat (tri.) (ArohaNa karato, caDhato) sukha pachI dukha ane dukha pachI sukha e sAyakalanI cena jevA che. banne ekabIjAnI pAchaLa saMlagna che. jema pAlitaNA pahADa caDhavAmAM ghaNuM ja kaSTa paDe che, paraMtu jayAre te girirAja saMpUrNa caDhIne dAdAnA mukhadarzananuM je sukha prApta thAya che. tenAthI badhI ja takalIpha bhUlI javAya che. tevI ja rIte DAyAbiTIsanA dardIne khAMDavALI vastu khAvAmAM sukha to maLe che. paraMtu tyArabAda 354 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tabiyatanI asvasthatArUpa dukhane bhogavavuM paDe che. Ama je jIva A paraMparAne samajI le che tene sukhamAM ahaMkAra ane dukhamAM hatAzA AvatI nathI. mA - mA (I.) (himAcala pradezamAM thanAra auSadhivizeSa) gADha - 3mArUDha (zi) (1, Azrita 2. caDhela, ArohaNa karela 3. prApta) karmagraMthamAM upazama ane kSapaka ema be prakAranI zreNi kahelI che. upazama zreNi para ArUDha AtmA saghaLA karmone upazamAve che. arthAta zAMta kare che. paraMtu te karmono kSaya karyo na hovAthI 11mAM guNasthAnake pahoMcatA ja pUrva karmo udayamAM Ave che. ane udayamAM Avela karmo jIvane dhakko mArIne punaH prathama guNasthAnake pachADe che. jayAre kSapakazreNie AraDha jIva karmono kSaya karatAM karatAM kramazaH guNasthAnakanuM ArohaNa karato hoya che. ane karmono kSaya thato hovAthI teno punaH udaya paNa saMbhavato nathI. tema ja kSapakazreNimAM rahelo jIva niyamA karmono kSaya karIne kevalajJAnane prApta kare che. ArUDhahatthAroha - ArUDhahastyAroha (puM.) (janI upara mahAvata ArUDha thayelo che tevo hAthI) je hAthI para mahAvata savAra nathI tevo hAthI game tyAre unmatta banIne jAnamAlanuM nukasAna karI zake che. ane jenA upara mahAvata savAra che. jeNe aMkuza dvArA hAthIne vazamAM rAkhelo che. te hAthI lokonuM jarApaNa nukasAna nathI karato. tathA te hAthI lokomAM priyapAtra bane che. loko tene pUje che ane tene priya AhArAdi paNa Ape che. tevI ja rIte je jIva potAnA jIvanamAM jinezvara paramAtmArUpI mahAvatane mastaka para dhAraNa kare che. tenuM jIvana maryAdApUrNa, saMskArayukta ane AnaMdamaya hoya che. tevA guNavAnuM vyaktinI loko prazaMsA kare che. ane lokamAM pUjyatAne pAme che. paraMtu je jIva paramAtmArUpI mahAvatarahita hoya che. tenuM jIvana unmatta hAthInI jema hAnikAraka hoya che. mA - mAja (kuM.) (1. saMkoca 2. atireka) mam - mArejA (strI) (zaMkA, kuzaMkA) AcArAMga sUtranA prathama adhyayananA dvitIya uddezAmAM kahevuM che ke "zaMkA deza ane sarva ema be prakAranI che. sarva zaMkA eTale manamAM evI kazaMkA thAya ke jinezvara paramAtmAe mokSa mATe je mArga prarUpyo che te kharekhara tenA ja mATe che ke nathI? Ama saMpUrNa jinamArga para zaMkA karavI te sarvazaMkA che. tathA aplAyamAM jIva che ke nahIM ? tevI ekAda tattva para zaMkA karavI te dezazaMkA che." mAraga - 4 (thA). (vikAsa pAmavo, ullasita thavuM) tamane jinezvara paramAtmA game che. teoe kahelI vAto game che. teoe prarUpelo dharma game che tenI sAbitI zuM mAtra pUjA karavAthI, samAyika karavAthI ke vyAkhyAnAdi sAMbhaLavAthI tamane evuM lAge ke huM dharmI chuM ane mane paramAtmA game che. paraMtu A bhrama che. jJAnI kahe che ke janamukha suNI tuja vAta harakhe mArA sAte dhAta. he prabhu ! huM jayAre jayAre paNa bIjAnA mukhe tamArI ke tamArA dharmanI vAto sAMbhaLuM chuM tyAre tyAre mArI sAteya dhAtuo romAMcita thai uThe che. mAruM mana ullasita thavA lAge che. ane thayA kare che ke teonA mukhe vAraMvAra tamArI vAto sAMbhaLyA karuM. A avasthA jayAre prApta thAya tyAre samajI lejo ke tamane kharA arthamAM prabhu ane temanuM zAsana gamavA lAgyuM che. mArava - maro (I.) (Aropa Apavo, AropaNa karavuM) 355 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI bhASAmAM Aropano artha thAya che koinI upara AkSepa karavo. jayAre zAstramAM vyAkhyA karelI che ke sacavAyeMcathafthavimAno mithyAne arthAta vastu ke vyaktimAM je guNAdi hoya tenA sivAyanA svabhAva ke guNAdinuM AropaNa karIne bodha karavo tavA mithyAjJAnane Aropa kahevAya che. tIrthaMkara paramAtmAe kaheluM che ke jagatanA tamAma bhautika padArtha ekAMte dukha ApanArA che. chatAM paNa tevA gADI, baMgalA, paisAdi bhautika sAdhanomAM sukha ApavAnA guNane mAnIne ApaNe tene sukhanA sAdhana mAnIe chIe. AvuM jJAna te Aropa che. mArola - mAropaNa (7) (1. upara caDhavuM 2. vastumAM AropaNa karavuM, saMbhAvanA karavI) mAravaI - mAropaI (a.) (prAyazcitta vizeSa) AropaNA e prAyazcittanA eka prakAramAM Ave che. nizItha sUtramAM tenI vyAkhyA A pramANe karavAmAM AvelI che. jema ke koI jIve doSanuM sevana karyuM hoya ane tene guru bhagavaMte prAyazcitta ApyuM hoya. have te jIva prAyazcitta pUrNa karavAnA samayamAM pharIthI e doSane punaH seve ane tyAre je navuM prAyazcitta Ave tene pUrvanA prAyazcittanI aMdara AropaNa karavAmAM Ave tene AropaNA kahevAmAM Ave che. arthAta jUnA prAyazcittanI aMdara navA prAyazcittano umero karIne saMyuktarUpe nirAkaraNa karavuM te AropaNA ArovaNApAyacchitta - AropaNAprAyazcitta (na.) (prAyazcitta vizeSa). AropaNA prAyazcittamAM aparAdhasevana karyo chate pAMca divasa-rAtanuM prAyazcitta ApavAnuM vidhAna che. have A samaya daramiyAna punaH te ja doSanuM sevana kare to te pAMca divasanA prAyazcittamAM bIjA pAMca divasa umerIne kula dasa divasanuM prAyazcitta ApavuM. Ama kramazaH prAyazcittanI vRddhi kula cha mAsa parvatanI jANavI. tyArabAdachatAM paNa te ja doSanuM sevana cAlu rahe to bIjA viziSTa prAyazcittanuM dAna karavAnuM vidhAna che. saralAnna - mApana (zi.). (Aropane yogya) Arovappiya - Aropapriya (tri.) (mithyAropaNa priya, AropaNa karavAnI rUcivALo) aSTaka prakaraNamAM mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje kaheluM che ke "A jagata Aropapriya che." eTale ke te nAzavaMta pudgalamAM sukhanuM AropaNa karIne tenI pAchaLa divasa rAta doDyA kare che. mithyAropaNanA kAraNe temanI pravRtti paNa atyaMta bhrAmaka ane dizAhIna hoya che. paraMtu mohatyAga dvArA jeNe anAropa sukhane prApta karyuM che tene to sAMsArika pudgalomAM sukhanuM AropaNa Azcarya janaka lAge che. Arovasuha - Aropasukha (na.) (AropaNa dvArA utpanna thayeluM sukha) mAviSpa - mArotha(tri) (AropaNa yogya) jema suMdara mukhamAM caMdranuM, suMdara AMkhomAM kamalanuM ane suMdara cAlamAM haMsa vagerenuM AropaNa karavAmAM Ave che. paraMtu kyAreya kolasAmAM caMdra vagerenI upamA ghaTAvavAmAM AvI hoya tevuM joyuM che kharuM nahIM ne kAraNa ke upamA temAM ja sArI lAge che jemAM tenA samAna guNo hoya. tevI ja rIte jainasaMghanA TrasTI ke kAryakArI evA vyaktine banAvavA joie jenAmAM tenA lAyaka guNo hoya. je jainadharmanA tattvane jANato hoya. dareka sAdhu-sAdhvIno ucita viveka karanAra hoya. jenuM jIvana audArya, paropakAra, jIvadayA vagere guNothI madhamadhAyamAna hoya. Avo jIva sva ane je saMghano saMcAlaka hoya te samasta saMghanuM utthAna karanAro hoya che. ra3pa6 0 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAro? - pujJa (.) (ekaThuM karavuM, ekatra karavuM, bheguM karavuM) Ajano mAnavI divasa-rAta mAtrane mAtra dhana ekaThuM karavAmAM paDyo che. dhananI lAlasAmAM te AtmAnuM kalyANa karavAnuM cUkI gayo che. tene jinezvara paramAtmA yAda nathI AvatAM. sAdhu bhagavaMto pAse javAnuM yAda nathI AvatuM. are tene saMghanA kAryo karavA mATenI paNa phurasada nathI. tene sauthI vadhAre yAda jo koinI satAvatI hoya to te che paiso, AvA mammaNa zeThanA avatAro pAse paisAnI vAto karazo to rasa laIne sAMbhaLaze. paraMtu jo koI tattvanI vAta kADhazo to tarata ja bagAsA AvavA lAgaze. athavA tyAMthI uThIne cAlato thaze. he dhanalolupa ! paralokanI vAta javA de. A lokamAM paNa jyAre tuM mRtyu pAmIza tyAre gharanI bahAra tAruM zarIra ane tenI para vIMTALeluM kaphana ja Avaze. gharanA daravAjAnI bahAra tuM eka nAnI vIMTI paNa lai jai zake tema nathI. mATe hajI samaya che cetI jA ! ane sAthe AvanAra dharmamAM lAgI jA . jhAro -mAra (kuM.) (plecchanI eka jAti) mAroha - mAroda() (1. caDhavuM, 2. AkramaNa 3. savAra 4. zarIranI UMcAI) vaidika graMthomAM aSTAvakra RSinI kathA Ave che. teo rAjAnI sabhAmAM paMDitonI carcAmAM bhAga levA mATe pahoMcyA tyAre ATheya aMge vAMkA evA aSTAvakrane joine badhA hasavA lAgyA. A joine aSTAvakra RSi sabhA choDIne pAchA javA lAgyA. tyAre rAjAe tarata pUchyuM ke he RSivara ! Apa pAchA kema cAlyA. tyAre RSie javAba Apyo ke huM to vidvAna ane paMDitanI sabhAmAM AvavA nIkaLyo hato. paraMtu ahIM to badhA mocIo bhegA thayA che. kAraNa ke teo vyaktinA zarIranI suMdaratA, uMcAi vagere AkAra pramANe tenI AkalanA karanArA che. ahIM puruSamAM rahelA guNo ke tenI zikSAnI koi ja mahattA dekhAtI nathI. mATe huM pAcho jauM chuM. rAjA ane paMDitone potAnI bhUla samajAI ane tarata ja temanI mAphI mAMgI. tyArabAda tyAM rahelA tamAma lokoe aSTAvakra RSinA agAdha jJAnano rasAsvAda mANyo. Arohaiyava - Arohayitavya (tri.) (AropaNa karavA yogya) mAroha - maha#(vi.) (1. ArohaNa karanAra 2. mahAvata) hAthI upara savAra mahAvatane khabara hoya che ke kayA samaye hAthI zuM vicAre che. athavA have te zuM vartana karI zake che. AthI tene niyaMtrita kevI rIte karavo te tene bahu sArI rIte AvaDe che. tevI ja rIte ApaNA jIvanamAM paNa paMcamahAvratadhArI sAdhu bhagavaMtonuM sthAna mahAvata jevuM ja che. teo jagatanA sarva jIvonA bhAvo supere jANe che. jenA kAraNe kayA jIvamAM kayo guNa che ke durguNa che tenuM sAruM vizleSaNa karI zake che. eTaluM ja nahIM unnati kAje kayA jIva mATe kyo mArga zreSTha te paNa bahu ja sArI rIte jANe che. je vyaktinA jIvanamAM AvA gurunuM sthAna hoya che, tenuM jIvana atyaMta niyaMtrita ane AnaMdamaya hoya che. mALa - mAror (7) (ArohaNa karavuM, caDhavuM) marnksa - mALiya(zi.). (ArohaNane yogya padArthodi). ArohapariNAha - ArohapariNAha (pu.) (1. zarIra upasaMpadAno eka bheda 2. zarIranI uMcAI anusAra bhujAnI laMbAi). saMskRtamAM eka ukti Ave che. zruti gun yati arthAt tamArI AkRti-zarIranI racanA tamArI aMdara rahela guNo ke - '' 23570 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durgaNone jaNAve che. A AkRtine laIne vizALa sAmudrika zAstranI racanA thayelI che. zAstramAM kaheluM che ke utsarpiNI ane avasarpiNI kALamAM thanArA tresaTha zalAkApuruSanI AkRti te te kALamAM vartatA jIvo karatAM uttama guNavattA vALI hoya che. temanuM zarIra na to atyaMta UMcu ke na to nIcuM, ghaNuM jADuM paNa nahIM ane ghaNuM pAtaLuM paNa nahIM. madhyama avasthAvALuM, atyaMta deDha , manamohaka ane samacaturagna hoya che. dareka kALamAM AvA kula tresaTha mahApuruSo ja thatAM hoya che. te sivAyanA jIvomAM koipaNa jAtanI nAnI-moTI uNapa vartatI ja hoya che. ArohapariNAjuttatA - ArohapariNAhayuktatA (strI.) (zarIra upasaMdAno eka bheda, zarIranI UMcAi anusAra bhujAnI laMbAi yukta) ArohapariNAhasaMpaNNa - ArohapariNAhasaMpanna (puM.) (zarIra saMpadAne pAmela, zarIranI uMcAi anusAra bhujAnI laMbAine prApta) paramAtmAnA zArIrika eka hajArane AThalakSaNomAM eka lakSaNa che AjAnabAhu. arthAtu paramAtmAnA banne hAtha cheka DhIMcaNa sudhI, lAMbA hoya che. lAkho karaDo jIvomAM koika vyaktimAM A lakSaNa hoya che. ane A lakSaNavALo jIva atyaMta guNavAna ane najIkanA kALamAM mokSamAM janAro hoya che. mAratuM - sAruhya (vya.) (ArohaNa karIne, caDhIne, savAra thaine) mati - mAta (2) (1. ghaNuM 2. zreSTha) AjanA samayamAM zreSThanI vyAkhyA che ke pahelA naMbare AvavuM te zreSThatA che. skulamAM koi pahelA naMbare pAsa thayo, ramatamAM koI pahelA naMbare Avyo to te badhA zreSTha ane bAkInA nimna kakSAnA kahevAya. A badhAne saNasaNato javAba haribhadrasUri mahArAje Apyo che. teo jaNAve che ke tame koIpaNa kArya potAnI zakti anusAra karo cho to te tamArI zreSThatA che. arthAt tamArI zakti 60 mArka lAvavAnI che ane tame te kakSAnI mahenata karIne mArka lAvo cho to te tamArI zreSThatA che. paraMtu tamArI zakti 99 mArkanI che ane ALasane vaza thaine jo 98 mArka lAvo cho to tame bhale bIjA karatAM AgaLa haze paraMtu kharA arthamAM tame zreSTha nathI ja. Alaiya - Alagita (tri.) (yathAyogya sthAne paherela, yukta sthAne dhAraNa karela) jema yogya sthAne paherela AbhUSaNa suMdaratAmAM vadhAro kare che. yogya sthAnamAM rokela paiso samayAMtare dhanalAbha karAve che. tevI ja rIte yogya samaye Acarelo dharma ucita phaLane Ape che. ayogya sthAne paherela AbhUSaNa ane khoTA sthAnamAM rokela dhana jema hAni karAve che. tema samaya vItI gayA pachI karela dharmanI ArAdhanA nahivata banI jAya che. samajadAra mATe izAro ja kAphI che. tene vistRti karaNanI jarUra nathI hotI. maDiyAnamaka - mana (liM) timati (ta) maMjUra (tri.) (1. jeNe mALA ane mukuTa paherela che te 2. jeNe yogya sthAne mALA ane muTa paherela che te) AlaMkAriyasabhA - AlaMkArikasabhA (strI.) (camaracaMcA nagarInI sabhAvizeSa, alaMkAra paheravAnI sabhA) mAnaMdra - mArtandra (2) (kALavizeSa) zAstromAM samaya, AvalikA, muhUrta, ghaDI vagere alaga alaga prakAranA kALanI vyAkhyA karavAmAM AvelI che. vizeSAvazyaka bhASya graMthamAM AnaMda nAmaka kALanI vAta Ave che. temAM kahevuM che ke pANIthI bhIno hAtha jeTalA samayamAM sukAya tyArathI 358 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarUAta karIne utkRSTathI pAMca divasa-rAta jeTalA kALane zAstrIya paribhASAmAM AnaMda kahevAmAM Ave che. mAnaMti - malTi (u.) (AlaMdakALa anusAra vartanAra) mAnaMva - mAdhvana (ja.). (AlaMbana, AdhAra, Teko Azraya) Avazyaka sUtramAM kahevuM che ke "AlaMbana dravya ane bhAva ema be prakAre che.' ane vaLI A bannenA pAchA puSTa ane apuSTa ema be bheda paDe che. khADAdimAM paDatI vakhate bacavA mATe hAthathI durbaLa evA ghAMsa vagereno Azraya karavo te apuSTa AlaMbana che. ane jhADanI majabUta DALakI ke evA majabUta padArthano Azraya karavo te dravyathI puSTa AlaMbana che. tathA doSanA sevana dvArA durgatimAM paDatAM jIvanuM jJAnAdi sAdhanono Azraya karavo te puSTa AlaMbana che. ane je jIva sAlaMbana dhyAnano tyAga karIne nirAlaMbana athavA apuSTa AlaMbanono Azraya kare che, te potAnedurgatimAM jatA rokI zakato nathI. AlaMbaNajoga - Alambanayoga (puM.) (AlaMbana vAcya padArthamAM ekAgratA) SoDazaka graMthamAM dhyAna be prakAre kahela che. prathama che sAlaMbana dhyAna ane bIjuM nirAlaMbana dhyAna. mokSamArganA hetubhUta jJAnadarzana ke cAritranA koipaNa sAdhanono Azraya karavo te sAlaMbana dhyAna che. jema ke mananI ekAgratA mATe jinezvara paramAtmAnI pratimAnuM dhyAna dharavuM te sAlaMbana dhyAna che. ane koIpaNa vastuno AdhAra lIdhA vinA sIdhuM dhyAna dharavuM te nirAlaMbana dhyAna che. zAstramAM kaheluM che ke nirAlaMbana avasthAne prApta karavA mATenuM prathama pagathIyuM eTale sAlaMbana dhyAna che. je jIva sAlaMbana dhyAna vinA sIdho ja nirAlaMbanano Azraya kare che te ubhayabhraSTanI jema sAlaMbana ke nirAlaMbana eka paNa dhyAnane prApta karI zakto nathI. mAnaMvAmUya - mAtrapzanamUta (2) (adhArabhUta, kAraNabhUta, heturUpa) jayAre ApaNane bhUkha lAge che tyAre tenuM zamana karavA mATenA jeTalA jeTalA paNa kAraNo hoya teno Azraya karatAM hoIe chIe. jema ke pANI, roTalI, zAka ke pachI phAsTaphUDa vagere koipaNa padArtha ke jenAthI ApaNI bhUkha zAMta thai zake. tamane bhUkha lAgI hoya ane tame kyAreya hospiTala ke jimakhAnAmAM nathI jatAM kAraNa ke tamane khyAla che ke A mArI bhUkhane nAza karanAra jagyA nathI. paramAtmA kahe che ke evI ja rIte jo tamAre saMsArano nAza karavo che kAyamI dukhothI mukti joie che to tenA kAraNabhUta deva-gurU ane dharmano ja Azraya karavo paDaze. kAraNa ke kharI zAMti ke sukha ApavAnI tAkAta temanAmAM ja che. gADI, paiso vagere to alpakAlInA sukha ane dIrghakAlIna dukha ApanArA che. tenAthI kadApi dukhonI paraMparA nAza pAmatI nathI. A vAta ArasanI takatI para lakhI rAkho. mAnaMvamA - mAjavimAna (2) (hAtha vagerethI dhAraNa karato, AlaMbana karato) naMti(1) - Atrivana (ki.) (AlaMbana karanAra, Azraya karanAra) saMta kabIrano eka prasiddha doho che jeno artha kaMika Avo che. A jagatanA jIvonI hAlata ghaMTInI vacce pIsAtA ghaMu jevI che. jeo ghaMTInA madhya bhAgane choDIne AjubAju cAlyA jAya che te badhA ja pIsAi jAya che. teonA mULarUpano samULago nAza thAya che. paraMtu je dANA ghaMTInA madhyabhAga evA daMDAne vaLagIne rahe che teno vALa paNa vAMko nathI thato. AnI ja jema je jIvo dharmarUpI daMDAno tyAga karIne saMsAranA bhrAmaka padArtho pAchaLa bhAge che te badhA ja dukha, hatAzA, AghAta vagere paristhitimAM pahoMcI jAya che paraMtu jeo dharmane vaLagIne rahe che teno Azraya karI rAkhe che. te badhA ja game tevI paristhiti AvavA chatAM paNa potAnA mananI zAMti ke sukhane eka aMza jeTalA paNa gumAvatAM nathI. 359 - Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbiya - Alambita (tri.) (Azraya karela, dhAraNa karela, grahaNa karela mAnaMma - namra (kuM.) (1. sparza 2. hiMsA karavI, vadha karavo) mAmA - ma (na). (1. te nAme eka nagarI 2. bhagavatI sUtranA 11mAM zatakano 12mo udezo) sthAnAMga sUtra ane bhagavatI sUtramAM AlaMbhikA nAmaka nagarIno ullekha karavAmAM Avelo che. paramAtmAnA utkRSTa daza zrAvaka aMtargata AvatAM cullazataka zrAvaka A ja nagarInA rahevAsI hatAM. teo koTyAdhipati hatAM paraMtu jyArathI paramAtmAnI dezanA sAMbhaLI tyArathI ja dhana vagerenI lAlasAno tyAga karIne parigraha parimANa vratane dhAraNa karyuM. eTaluM ja nahIM teoe AjIvana bAra vratanuM pAlana paNa karyuM hatuM. gArnAimathI - mAnabhijA (sTa) (ta nAme eka nagarI) 3mAtra - mAnasa (2) (saMbhASita, kahela) saMthArA porasI sUtramAM samyakta kone hoya tenuM spaSTIkaraNa kareluM che. jinezvara paramAtmA satya che. paMcamahAvratadhArI sAdhu te ja mArA gurU che. ane sarvajJa bhagavaMte kahela dharma e ja zreSTha che. ane A vAtamAM eka aMza jeTalI paNa zaMkA nathI. AvI mAnyatA jenAmAM hoya te jIva samyavI jANavo. ane jene temAM zaMkA saMbhave che tene samyakavandra jANavo. Aladdha - Alabdha (tri.) (1. saMskRSTa 2. saMyukta 3. sparzala 4. mArela, vadha karela) zAstramAM kaheluM che ke samyavI athavA samparvane sparza karIne Avela jIvamAM ane samyaktane aspaSTa jIvanA bhAvamAM AsamAna jamInano pharaka hoya che. samyakta pRSTa jIva koinI hiMsA karato hoya tyAre paNa tenA manamAM eTalI tIvratA nathI hotI. jeTalI azubha bhAvanI tIvratA mithyAtvImAM hoya che. ane A banne jIvanA bhAvomAM bheda pADanAra koi tattva hoya to te samyakta ja che. mahinag - nAtha (2) (kahevA yogya, bolavA yogya) vizeSAvazyaka bhASyamAM kaheluM che ke "jagatamAM padArtha abhilApya ane anabhilAkha ema be prakAre che. je padArthone bhASA dvArA bolI zakAya. je vAta bolavA yogya hoya te badhA ja abhilApya che. paraMtu je padArtha ke vAtane bolI nathI zakAtI. mAtra teno anubhava karI zakAya che tevA padArthodine anabhilAkha kahevAya che. ane A cauda rAjalokamAM abhilApya padArtha karatAM anabhilAkha padArtha asaMkhyaguNA che." mAnavaMta - mAnavana (ri.). (kAMIka bolato, ekavAra bolato) subhASita saMgrahamAM kaheluM che ke A jagatamAM traNa vastu evI che je eka ja vAra hoya che. jema ke rAjAnuM vacana. rAjA ekavAra koIne vacana ApI de te pachI prANanA bhoge paNa tenuM pAlana kare che. bIjA naMbare Ave che sAdhunuM vacana. mokSamArganA sAdhaka zramaNa kyAreya nirarthaka bola bola karatAM nathI. teo atyaMta mitabhASI hoya che. AthI teo ghaNIvAramAM mAtra eka ja vakhata bolanArA hoya che. tathA jIvanamAM kanyAdAna eka ja vakhata thAya che. ekavAra pitA bIjAnA hAthamAM potAnI dikarInuM dAna karI de te pachI te kanyAe jIvananA chellA zvAsa sudhI eka ne ja pati mAnIne jIvana vItAvavAnuM hoya che. 3600 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtraya - mAnaya (I.) (makAna, ghara, sthAnavizeSa) bezaka ApaNuM zAsana puruSapradhAna che. chatAM paNa A zAsanamAM strI ke puruSano bheda karavAmAM nathI Avyo. jema ArAdhanA sAdhanA karIne puruSa mokSa prApta karI zake che. tevI ja rIte strI paNa sarvajJapraNita anuSThAnonI ArAdhanA karIne muktipadane prApta karI zake che. tenA mATe koi ja virodha karavAmAM Avyo nathI. eTalu ja nahIM strIne jinadharmamAM sanmAnanI najare jovAmAM Ave che. caMdanabAlA, mRgAvatI, anupamA devI vagere tenA prasiddha udAharaNa che. subhASita saMgrahomAM paNa kaheluM che ke je gharamAM strI pUjAya che. te gharamAM devo nitya vAsa kare che. mardyamuna - mAyA (pu.) (1. bAhyaceSTA 2. paDilehaNA 3. upazama guNa) upazamaguNanI sajajhAyamAM kaheluM che ke "upazama ANo upazama ANo upazama guNamAMhi rANo re" arthAtu jIvanuM utthAna karAvanArA jeTalA paNa guNo che te badhAnuM Adhipatya karanAra jo koi guNa che te te upazama che. cittanI avicalita avasthA tene upazama kahela che. sukha ke dukhanA avasaramAM sthirabhAvane dhAraNa karanAra jIva upazamI che, badhA ja guNa hovA chatAM jo upazama nathI to tame hajI apUrNa che. paraMtu eka upazama guNa che to bAkInA badhA ja guNo svayameva AvIne tamArAmAM vAsa kare che. AlayavinnANa - AlayavijJAna (na.) (bauddhamata mAnya vijJAnavizeSa) mAyAmi () - mAtrayasvAmi () (makAnamAlika, gharano svAmI) pravacana sAroddhAramAM sthAnAdi AzrayIne mAlikanA alaga alaga prakAra batAvavAmAM AvyA che. jema ke dakSiNArdha bharatakSetranA adhipati saudharmendra che. cakravartI cha khaMDanA mAlika che. maMDalikAdi rAjA amuka rAjya ke nagaranA adhipati hoya che. gAmamukhI ke sarapaMca te amuka gAmanA mAlika hoya che. tathA amuka mahela, havelI ke makAnanA adhipati hoya che. sarvathA adattAdAnaviramaNa vratanA svAmI evA sAdhu yathA yogya prasaMge je te adhipatinI rajA laIne temanI aMtargata AvatA sthAnano upayoga karanArA hoya che. je sAdhu pUchyA vinA teno upayoga kare che teo trIjA mahAvratanuM khaMDana karAnArA che. AlayasuddhAiliMgaparisuddha - AlayazuddhAdiliGgaparizuddha (puM.) (gRhazuddhinA cihnothI parizuddha) AjanA samayamAM vAstuzAstranuM mahattva khUba ja vadhI gayuM che. navuM ghara lenAra vyakti vAstuzAstranA niyamonuM saMpUrNa dhyAna rAkhe che. je ghara vAstunA doSa vagaranuM hoya temAM rahevAnuM vadhu pasaMda kare che. kAraNa ke tene khabara che ke vAstunA doSarahita gRha tenA jIvananA vikAsamAM ghaNo mahattvano bhAga bhajavI zake che. ghara vAstudoSa rahitanuM joie che. paraMtu ApaNuM tana, mana ke jIvana doSarahita parizuddha che ke nahIM tenI darakAra kyAreya rAkhI che? nA jarAya nahIM. jo vAstudoSavALuM ghara vihno lAvI zake che. to pachI agaNita doSothI bharelA jIvanamAM AnaMda ke zAMtinI prApti kyAMthI thavAnI che. jhatrividhaUT - AviSya () (mIThAM vagaranuM, lavaNarasathI bhinna) mAnasa - mAnasa (.) (ALasI, pramAdI) siMha ALasu banIne zikAra karavAnuM choDI de to te bhUkhe mare che. vyakti zvAsa levAno prayAsa choDIne pramAdI banI jAya to mRtyune jaldI bheTe che. tevI rIte AtmA sadguNo meLavavAnA prayatnone choDI de che to tevA pramAdI AtmAmAM durguNo jaldI pravezI jAya che. ane bhavonA bhavo sudhI tenA AtmAnuM utpIDana karatAM rahe che. 31 - Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtAjI - mAnaza (na.ya) (ALasa, pramAda) subhASita saMgrahamAM kahevuM che ke je puruSanA jIvanamAM ALasa che, tene bIjA koI ja zatrunI kyAreya jarUra paDatI nathI. tenuM jIvana barabAda karavA mATe bAhya zatruo to nimitta mAtra che. kharo zatru to tenI aMdara rahela ALasa che. udyamI puruSane kyAreya koi AgaLa vadhatAM rokI nathI zakatuM. ane pramAdI puruSane game tevA sabaLa sahAyako paNa AgaLa vadhArI zakatAM nathI. mAnava - triApa (kuM.) (alpa bolavuM, mitabhASaNa) vAraMvAra bolavuM ke nirarthaka bolavuM te sAdhu ke sAdhvI mATe sAdhanAno ghAta karanAra che. sAdhu prAyaH karIne mauna rahenArA hoya che. AvA maunanI sAdhanA karanArA zramaNa-zramaNIne cAra sthAne ekavAra ke vAraMvAra bole to doSa nathI. sthAnAMgasUtramAM kahyuM che ke mArgapRcchAmAM, dharmamArganA upadezamAM, gocarI-pANI grahaNa karavAnA samayamAM tathA sUtranI uccAraNavidhimAM AlApa-saMlApa karatAM doSa lAgato nathI. nava- pratApanna (pu.). (AlAvo, eka vAkyanA samUhavALuM sUtra) AlApaka AlAvo banne samAnArthI zabdo che. A zabda jainapAribhASika zabda che. eka ja samAna sUtravALA eka ja samAna arthavALA vAkyonI je zreNI tene AlApaka kahevAya che. sAdhunA pakhisUtramAM Agama graMthomAM AlApakono upayoga jovA maLe mAtrAvaUT - mAtmApana (1) (1, paraspara bolavuM, saMbhASaNa karavuM 2. svasti vacana 3. ekavAra bolavuM) manAvAya - nA navaca (I.) (baMdhano eka bheda) bhagavatI sUtramAM AlApanabaMdhanI vyAkhyA A pramANe karelI che. be vastuno paraspara thato baMdha te AlApanabaMdha che. jevI rIte ghAMsano doraDA sAthe thato baMdha te AlApanabaMdha jANavo. tti - mAni (I.) (vanaspativizeSa) mAlina - mAlika (I.) (vAjiMtravizeSa, mRdaMga, muraja). * mati (ji.) (1. AliMganane yogya 2. mRdaMga, vAjiMtravizeSa) triA - mati (2) (AliMgana, bheTavuM, AzleSa) mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAja jJAnasAra aSTakamAM jaNAve che ke "ajJAnarUpI kAjale AkhA jagatane atyaMta gADha AliMgana ApeluM che. jenA kAraNe jagatanA koipaNa jIvane satya samajAtuM nathI. ajJAnarUpI kAjala jIvanA mana ane AtmA para evuM liMpAyeluM che ke satya sAme hovA chatAM tene svIkAravA taiyAra nathI thato. eTaluM ja nahIM ulTAnuM asatyane satya tarIke puravAra karavAnA prayatno karato hoya che. A badhuM thavA mATenuM mukhya kAraNa che jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karma. jenA udaye jIva satyanuM jJAna ane tenA paranI zraddhA karI zakato nathI." 36 2 - Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AliMgaNavaTTi - AliGganavarti (strI.) (zarIrapramANa takIyo ke osIkuM) gArniAviDriyA - mAsikanavartii (.) (zarIra pramANa takIyo ke osIkuM) AliMgaNiyA - AliGganikA ( strI.) (zarIra pramANa takIyo ke osIkuM) mArjiApuzravara - manipura () (mRdaMganuM mukhasthAna) marnipata - trima (u.). (zarIre lepa karato, vilepana karato). AjanA samayamAM garamIthI bacavA mATe jema loko paMkho, kUlara ke e.sI.no upayoga kare che. tevI ja rIte pUrvanA samayamAM garamInA ukaLATathI bacavA mATe zarIrane ThaMDaka ApanAra nadInI mATI temaja caMdana vagere vanaspatinuM vilepana karatAM hatAM. A vilepano mAtra ThaMDaka ja nahIM paraMtu zarIrane puSTa karanArA paNa hatAM. AjanA ThaMDakaprasAdhano jevA ADaasara karanArA nahotAM. AliMpAvaMta - Alepayat (tri.) (lapa karAvato, vilepana karAvato) mAniyana - dikSa (). (AlivanaspatithI banela ghara) tti - mA (2) (1. cAreya bAjuthI prakAzita 2. sarva taraphathI baLI rahela) zAstramAM dasa prakAranA samyaktamAM dipakasamyaktanuM kathana Ave che. tenI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke A samyakta abhavya jIvane hoya che. jevI rIte prakAzamAna dipaka sarvatra cAreya bAju prakAza pAthare che. paraMtu tenI potAnI nIce aMdhAruM hoya che. tevI rIte abhavyano AtmA potAnI prasiddhine arthe lokamAM jinezvara paramAtmAnA dharmano upadeza Apato phare che. tenA upadezanA pratApe keTalAya jIvo dharma pAme che. saMyama aMgIkAra kare che ane saMyamanI utkRSTa ArAdhanA karIne mokSane paNa prApta kare che. paraMtu khATale moTI khoTa e che ke jagata AkhAne dharma pamADanAra abhavya pote ja adharmI rahI jAya che. ane te potAnA AtmAno uddhAra zakato nathI. * satata () (cAreya bAjuthI liMpAyela) zAstramAM AtmA anaMta jJAna-darzanacAritrayukta, avyAbAdha sukhavALo kahelo che. to pachI ahIM saMsAramAM satata dukhane zA mATe pAme che? teno javAba ApatAM jaNAve che ke jevI rIte tuMbaDAno svabhAva taravAno che. chatAM paNa tenA para cAreya bAju liMpAyela mATInA kAraNe pANImAM DubI jAya che. tevI rIte anaMta jJAnAdi svabhAvavALo AtmA paNa aSTakarmarUpI mATIthI cAreya bAju liMpAyelo hovAthI potAnA mULasvarUpathI vaMcita rahelo che. je divase A aSTakarmanA paDalo dUra thaze. te divase tenuM svAbhAvika svarUpa prApta karaze. maniddha - athi (u.) (lAgela, joDela) vairAgyazataka graMthamAM kaheluM che ke "jIva satata sukhanI pAchaLa ane dukhathI dUra bhAgato rahe che. divasa-rAta tene prApta karavAno 363 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka paNa prayatna choDato nathI. paNa te eka vAta bhUlI jAya che ke A saMsAra che tyAM sudhI roga, vRddhAvasthA ane mRtyarUpI traNa cora tenI pAchaLa lAgelA ja che. ane jyAM sudhI te saMsAramAM rahelo che tyAM sudhI tenAthI chUTakAro thavo azakya ane asaMbhava ja che." * ma nay () (AliMgana Apela, joDela) AliddhamaNAliddhavaMdaNa - AzliSTAnAzliSTavandana (na.) (vaMdanano 27mo doSa) prAtaH ane sAMyakAlIna pratikramaNamAM ApaNe vAMdaNAsUtra bolIe chIe. A sUtra gurUvaMdanA sUtra kahevAya che. A sUtroccAra samaye eka vidhi karavAno hoya che. potAnA banne hAtha vaDe rajoharaNa ke caravaLAno sparza karIne mastake sparza karavAno hoya che. A vidhi dvArA gurUnA caraNane sparza karatAM hoie tevI bhAvanA bhAvavAnI hoya che. paraMtu pramAdavaza jIva hAthavaDe rajoharaNano sparza kare paraMtu mastakano sparza kare athavA mastake hAtha sparza paNa rajoharaNAdino sparza na kare to te vaMdana doSayukta kahevAya che. ane te AzliSTAnAzliSTa vaMdana doSa bane che. mati (m) ai - (.) (saLagAvanAra, dAhakata) agnine dAhartA kahelo che. Ama to agni prakAza Ape che paraMtu te mAtrAmAM hoya to. jo te agni vikarALa svarUpa lai le to ghara, paraghara, gAma, nagara ke jaMgaladine paNa bALIne khAkha karI nAMkhavA samartha che. tevI rIte krodharUpI agni upara paNa je kAbU rAkhavAmAM na Ave to tamArI aMdara rahelA guNono nAza, bIjAnI pAse tamane duSTa sAbita karAvanAra ane durgatinI gartAmAM dhakelanAra bane che. tti (f) vI - sArapana () (1. saLagAvanAra, dAhakartA 2, gharamAM citrAdi arthe cokhAdithI mizrita jalano lepa) gati (ft) vira - gApita (u.) (ghara-AMgaNAdine prakAzita karanAra) putrane kuladipaka kahevAmAM Avelo che. eTale potAnA kAryo ane guNo dvArA je lokamAM kuLanuM nAma ajavALe che. paraMtu te mAtra potAnA ja kuLanuM jyAre strI lakSmIsvarUpa che. jema lakSmI jyAM jAya tyAM sukhane Ape che. lagna pahelA pitAnA tyAM hoya to pitA mATe lAbhakArI hoya che. ane lagna pachI pati ane tenA ghara mATe zukanavaMtI hoya che. Ama strI ubhayakuLamAM prakAza pAtharanArI hoya che. paraMtu e ja strI jo potAnI maryAdAne bhUle to banne kuLone apayazanA samudramAM DUbADI de che. Atti (jiM) 1 - annA (f) % (6) (dhAnyavizeSa, coLA) tti (6) (sparza karavo, aDakavuM) Ajano puruSa ke strI ekabIjAnA sparzamAtrathI kAmAtura thai jAya che. teo Akho divasa zarIrathI bhale game te kAma karatAM hoya paNa manamAM to te strI ke puruSanA sparzanI jhaMkhanA karatAM hoya che. zAstrakAra paramarSi A ceSTAne tucchatApUrNa kahe che. kAraNa ke A zarIra to nakarI gaMdakIothI bhareluM che. temAMthI satata azucino pravAha vahe rAkhe. temaja rAgane utpanna karAvanAra hovAthI karmabaMdhamAM kAraNabhUta che. jo tamAre sparza karavo ja hoya to sarunA caraNano karo, tIrthaMkara paramAtmAnI pratimAno karo. A devaguruno sparza tamArI aMdara rahelA guNone ujAgara karanAra che. ane tamane janmanA baMdhanathI mukti apAvanArI che. prAtaHkALamAM temane karelo sparza tamArA AkhA divasane saphaLa banAve che. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatimAna - mafuna (ki.). (1. Alekhana karato, citarato 2. sthApana karato, vinyAsa karato) eka citrakAre suMdara citra doryuM. lokonA abhiprAya mATe karIne teNe te citrane cArarastA para mukyuM ane joDe lakhyuM ke AmAM koi khAmI hoya to kADho. sAMja paDatAM sudhImAM to lokoe Dhagalo bhUlo kADhI. A joine citrakAranuM mana udAsa thai gayuM. teNe A vAta potAnA mitrane kahI. mitrae salAha ApI ane kahyuM ke have navuM citra banAve tyAre pharIvAra cArarastA para mUka ane joDe pIMchI mUkIne lakhaje ke AmAM tamane kAMika navuM umeravA jevuM lAge to pIMchI laine Alekhana karo. basa ! citrakAre te ja pramANe karyuM. sAMja sudhImAM koIe kazuM ja umeryuM nahIM. ulTAnuM lakhyuM ke citra khUba ja suMdara AlekhAyuM che. temAM kaMi ja pheraphAra karavA jevo nathI. kherakhara A ja mAnasiktA lokonI che, je dUra karavA jevI che. AlihijjamANa - AlikhyamAna (tri.) (1. AlekhAtuM, dorAtuM 2. sthApana karAtuM) mA - mAnI (trI.) (sakhI, bahenapaNI). Atnaz -- gAsnA (.) yuddhanuM eka Asana) yuddha samayanA yoddhAne laDavA mATenI alaga-alaga rItanI tAlima ApavAmAM Ave che. A yuddhakaLAmAM eka AlIDha nAmaka Asana Ave che. temAM yoddhA jamaNo paga AgaLa ane DAbo paga pAchaLa rAkhe che. A banne paga vaccenuM aMdara pAMca pagalA jeTaluM hovuM joie. tyArabAda DAbA hAthe dhanuSyane pakaDe ane jamaNA hAtha vaDe dhanuSyanI dorIne kheMce. A prakAranI avasthAne AlIDha kahevAmAM Ave che. mAtrA - mIna (re.) (1) tallIna, ekAgra 2. kAMika lAgela 3. AliMgana karela) zAstramAM tallInanI vyAkhyA karatAM lakhyuM che ke bIjI badhI ja pravRttiono tyAga karIne je te vastu ke vyakti AdimAM ekacitta thai javuM te tallInatA che. suMdara majAnuM saMgIta sAMbhaLatA bIjA badhA ja avAjone visarIne mAtra tenuM ja zravaNa karIe chIe te kAnanI tallInatA che. suMdara citrAdine joine bIjuM badhuM ja jovAnuM bhUlI jaie te netranI tallInatA che. koi svAdiSTa vastu bhAvI jatAM bIjA badhA ja AhArane bhUlI jaIe te jIbhanI tallInatA che. zAstra kahe che ke AvI ja tallInatA paramAtmA pratye hovI joie. AnaMdaghanajI mahArAja kahe che ke hajAro mANasanI bhIDamAM paNa doraDA para nAcato naTa potAnI najara doraDA parathI haTAvato nathI. tevI ja rIte saMsAranA hajAro kAmo vacce paNa paramAtmAnuM ekakSaNa mATenuM avismaraNa koTIbhavonA karmono nAza karavA samartha che. mAgutta - gArnanaputa (f3.) (jeNe iMdriyone gopavI rAkhI che.) AcArAMga sUtramAM kaheluM che ke "sAdhue potAnA mana-vacana ane kAyAnI pravRttine gopavavI joie.' prazna thayo ke konI jema iMdriyanI pravRttione gopavavI. uttaramAM kahyuM ke sUrnavasaMvRttapatra arthAt kAcabAnI jema iMdriyanI pravRttino nirodha karavo joie. jevI rIte AtmarakSA mATe kAcabo DhAlasvarUpa pIThamAM chUpAi jAya che. tevI rIte azubhakarmorUpI zatruthI bacavA mATe sAdhue jinezvara paramAtmAnI AjJApAlanarUpI DhAlathI iMdriyone gopavavI joie. ma7i - 3r (I.). (kandavizeSa, baTATA) AcArAMgasUtranI dIpikAmAM kahevuM che ke "anaMtakAya batrIsa prakAre che. jIvabAhulya pradhAna hovAthI jIvadayApremIe teno tyAga 365 - Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavo joie. kAraNa ke te batrIsa anaMtakAyamAM anaMtA jIvono vadha samAyelo che.' A batrIsa anaMtakAya aMtargata eka bheda Aluno Ave che. A Alu aneka prakAre che. jema ke piMDAla, kASThAlu, kaccAlu, ghaMTAla vagere vagere. temaja baTATA paNa A ja AlunA bhedanI aMtargata Ave che. mArka- mAnu (al) (eka jAtanI vela, vanaspativizeSa) nuMs - TU (thA.) (bALavuM, dAha karavo) ATha karmanI 158 uttara prakRti aMtargata parAghAta nAmakarma Ave che. parane AghAta eTale ke saMtApavA te parAghAta nAmakarma kahevAya che. jema ke sUryanA vimAnamAM rahelA ekeMdriya jIvo svaye zItala che, paraMtu temane parAghAta nAmakarma udayamAM hovAthI teo bIjA jIvone dAha karanArA bane che. zAstramAM eka zreSThI kanyAnI kathA Ave che. tene paNa AvuM ja nAmakarma udayamAM hovAthI je paNa puruSa tenI sAthe lagna karIne prathama rAtrie teno sparza karavA jAya tyAM ja tene dAha lAge. teno sparza agninA goLA samAna hovAthI koi tenI pAse rahetuM nahotuM. dareka puruSa lagnanI prathama rAtrie ja teno choDIne bhAgI jato hato. tyAra bAda kevalI bhagavaMte batAvela upAyane anusarIne teNe parAghAta nAmakarmano kSaya karyo. manuMg - rU (.). (sparzavuM, aDakavuM) navatattvamAM pudagalanA ATha prakAranA sparza kahelA che. mRdu, snigdha, rUkSa, kharabacaDuM vagere sparzavALA jIva ane ajIva hoya che. je vastuno jevo sparza hoya tadanusArano anubhava jIvane thato hoya che. makhamalanI gAdIthI mulAyama sparzano anubhava thAya che. jamIna para sUtelAne rUkSatAno anubhava thAya che. mAkhaNano sparza snigdha che to pattharano sparza kaThora che. A bhedo batAvavA pAchaLanuM kAraNa eka ja che ke jIva te te vastunA svabhAvane oLakhe ane temAM rAga-dveSanI mAtrAne ghaTADe, jyAre paNa prasaMga Ave tyAre tenI ciMtanAvasthA jAgRta thaI jAya ke AmAM moha karavA jevuM ke gusso karavA jevuM kaMI ja nathI. mane je sparza anubhavAya che te teno svabhAva ja che. tenA svabhAvanA prabhAvamAM AvIne mAre mArA svabhAvane vicalita karavAnI koI ja jarUra nathI. mAnuMa - magijhana (2) (ukhADavuM) ApaNe ghaNI vakhata janasamUhamAM carcA karatAM hoIe chIe ke AjanA sAdhu to sAdhu ja na kahevAya. teo AcAramAM zithila thai gayA che. teo niyamonuM pAlana nathI karatAM. A sAdhu to vaMdanane lAyaka ja nathI. basa ! badhA ja sAdhuo paisA bhegA karavAmAM paDyA che vagere vagere. bhAI ! ekavAra vicAra to karo ke tame A badhuM konA mATe bolI rahyA cho. ane zuM bolI rahyA cho. AjanA viSama kALamAM paNa teo sAdhunA evA niyamonuM pAlana kare che je tamArAne mArA jevA mATe sAva azakya che. bIjI javA do tame phakta ekavAra temanA kezakuMcananI prakriyA jo jo, ekasAthe pAMca-dasa vALane ukheDe. mAthAmAMthI lohInI TIsa phUTe chatAM paNa citta ane mukhanI prasannatA gumAvyA vinA e ja apAra smita mukha para dekhAze. kharuM kahuM chuM tamAruM mastaka temanA caraNomAM jhUkyA vinA nahIM rahe. gAleMTA - kAnuMa (1) (baLAtkAre apaharaNa karavuM, luMTavuM) mAnuM - mAnuI (ki.) (dhanAdinuM apaharaNa karanAra, lopa karanAra, lUMTanAra) mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje vAsupUjya svAmInA stavanamAM lakhyuM che. svAmI tume kAMI kAmaNa kIdhuM cittaDuM amAruM corI lIdhuM ke svAmI ! Apa cora cho, apaharaNa karanArA cho. Apa amArA upara evuM kAmaNa karyuM che ke amAruM citta amArI Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAse nathI rahetuM. Apa to amArA citta cora cho. vAre ghaDIe amAruM mana tamArI pAse doDI Ave che. tamArA vinA bIjuM kAMi sUjhatuM ja nathI. amAruM citta amane pAchuM Apo. g" (5) - mAnu (6) (kaMdavizeSa, sAdhAraNa vanaspati, baTATA) jhanUna - mAtUna () (kAMika chedAyela, sArI rIte chedAyela). ApaNI AMgaLI ke aMga charI ke koipaNa vastuthI jarAka jeTaluM chedAya che ke tarata ja moMmAMthI sisakAro nIkaLI jAya che. ApaNe AMgaLI pakaDIne aThavADIyA sudhI gANuM gA gA karIe chIe. to pachI vinA kAraNe phUla ke vanaspatione toDatAM kyAreya vicAra karo cho kharA? ke AmAM paNa jIva che. tenuM chedana-bhedana karavAthI teone paNa takalIpha thAya che. are ! roja zAkabhAjI samAratA vicAra Ave che kharo ke AnA dvArA huM eka jIvanI hatyA karuM chuM. nahIM ne basa ! ApaNane ApaNI ja takalIpha dekhAya che. bIjAne pahoMcatA dukhanI jarApaNa paravAha nathI karatAM. jevI rIte ApaNAmAM jIva che tevI ja rIte vanaspati ane zAkabhAjI vageremAM paNa jIva vidyamAna che. temanI takalIphano paNa vicAra karavo joie. mAneluM- neNa () (AliMgana karavA mATe, AzleSa karavA mATe) mAne - mane (4) (lepa, vilepana) AlevaNa - Alepana (na.) (lepa, vilepana, alpa lepa) nizItha sUtramAM tattvopadezane ghA ane tenI auSadhinI sAthe sarakhAvyuM che. jema koine zarIra para ghA thayo hoya. tene prathama auSadhinuM vilepana karIne zItalatA apAya che. tyAra bAda tene rUci thatAM tenA ghAnI sApha saphAi ane vizeSa upacAra karAya che. tevI ja rIte koipaNa jIvane prathama sUtrane arthanuM kathana karavuM joie. sUtrArthanA kathanathI jo te jIva AkarSita thAya che ane vizeSa bodha mATe AgaLa vadhavAnI icchA rAkhe, to tene niyukti vagereno vizeSathI bodha karAve. mAnevaUInAtha - mApananAta (2) (lepanA prakAra) mAneda - mAnela () (citra) lokonA vANI ke vyavahAra uparathI ApaNe temanuM eka mAnasika citra taiyAra karI daie chIe. pachI jayAre paNa tenI gerahAjarImAM mAtra tenuM nAma Ave ke tarata ja te citra upasthita thai jAya che. phalANA bhAI to kaMjUsa, udAra, baTakabolA, ciNA vagere vagere. te vyaktinI chApa ApaNAM mAnasapaTa para citarAi jAya che. bIjA kevA che teno Akho nibaMdha ApaNI pAse taiyAra hoya che. paraMtu kyAreya tamArI potAnI chApa bIjA pAse kevI che tevuM vicAryuM che kharuM ? tame loko joDe kevo vyavahAra karo cho. kevI rIte Adara karo cho. kevuM apamAna karo cho. tenuM citra kyAreya mAnasapaTala para AvyuM che kharuM? hA ! tamAre bIjA kevA che tevuM vicAravAnI jagyAe tame bIjA mATe kevA cho teno vicAra prathama karavAnI jarUra che. AtmamaMthana karazo to sAco javAba cokkasa jaDI jaze. mAne+- mAtaidya (si.) (Alekhana yogya, citrita karavAne yogya) Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtnophakA - mAnovaca (mavya.) (vicArIne) AjanA samayamAM janasAmAnya jo koI problema hoya to te vicAravAyuno che. Ajano mAnavI kArya ochuM kare che ane vicAra ghaNo kare che. hajI to saMtAna Aje janyuM hoya ane tenA bhaviSyanI ciMtA atyArathI ja cAlu thaI jAya. hajI chokaro bhaNIne bahAra na Avyo hoya ane tenA mATe kevI chokarI lAvazuM teno vicAra. chokarAne seTa karavA mATe tenA saMtAnone seTa karavA mATe adhadhadhadha thai javAya eTalA vicAro mAnavI kare che. A badhA vicAro mAnavIne Ave che. paraMtu evo vicAra kyAreya Avyo che ke meM A jIvanamAM zuM dharma ArAdhanA karI che. athavA to mAre kevI dharmArAdhanA karavI joie. jo dharma nahIM karuM to mAruM bhaviSyamAM zuM thaze ?. huM ahIMthI marIne kyAM jaiza ? vagere, bhAI ! bIjAno vicAra karavAnuM choDIne prathama potAnA AtmakalyANano vicAra karavo Avazyaka che. Aloiya - Alokita (tri.) (jayeluM, dekheluM, pratyupekSita) zAstramAM jIvanA sUkSma ane bAdara ema be bheda pADelA che. jene carmacakSuthI joi zakAya te badhA bAdara kahevAmAM Ave che. paraMtu evA paNa keTalAka bAdara jIvo che jene carmacakSuthI spaSTa joI zakAtAM nathI. jema ke nAnA nAnA kaMthavA vagere jIvo. AthI teonI rakSArthe sAdhu mATe muhapatti, rajoharaNa, daMDAsaNAdi ane zrAvaka mATe muhapatti, caravaLo, khesAdi sAdhano paramAtmAe batAvyA che. AthI jyAre paNa koI sthAna ke vastuno upayoga karavo hoya tyAre prathama vyavasthita rIte AMkhothI jovuM. ane tyArabAda sUkSma jIvone dUra karavA mATe rajoharaNAdino upayoga karavo joie. je sAdhu ke zrAvaka te pramANe nathI karatAM tene jIvavadha ane AjJAbhaMgano doSa lAge che. * sAbita (.). (AlocanA karela, nivedana karela) piMDaniryuktimAM kaheluM che ke "gocarI vahorIne upAzraye Avela sAdhu prathama gurUnI samIpe jAya. lAvela gocarI gurUdevane batAve. pote gocarI kevI rIte kyAMthI lAvyA, tathA temAM je doSo lAgyA hoya tenuM gurU pAse nivedana kare. tyArabAda gurU je prAyazcitta Ape tene zuddhabhAve svIkAra kare. ane punaH te doSonuM punarAvartana na thAya tenI sAvadhAnI rAkhe." AloiyaNidiya - Alocitanindita (tri.) (AlocanA ane niMdAnI vidhi jeNe karela che te) A prasaMga bahu ja najIkanA samayano che. bharUcanA eka zrAvaka hatAM. ema kahIe ke teo kharA arthamAM dharma pAmelA hatAM. jainatattvajJAnanA sArA jJAtA. dararoja pratikramaNano niyama. kahevAya che ke pratikramaNamAM vaMditta cAluM thAya tyAM sudhImAM to temano AtmA eTalo bharAI Avyo hoya ke, jema jema gAthA bolAtI jAya tema tema temanI AMkhomAMthI AsuMnI dhAra vadhatI jAya. te niMde taM ca garihAmi bolAya ane AmanA DusakA sAMbhaLavA maLe. dhanya hatAM te zrAvaka jeo karelA pApanI AlocanA ane niMdA paNa karI jANatAM hatAM. AjanA samayamAM AvA jIvane zodhavo hoya to duniyAnI badhI ja lAITo kadAca ochI paDe. AloiyapaDikvaMta - AlocitapratikrAnta (tri.) (doSane prakAzIne tenAthI pAcho haThela) laukika ane lokottara dharmamAM eka bahu ja moTo taphAvata che. laukika dharma kahe che ke tame je bhUla karI hoya teno svIkAra karI lo eTale te doSa nAza pAme che. te bhUlanuM prAyazcitta thai jAya che. jyAre lokottara dharmamAM evuM nathI ke bhUlane svIkAravA mAtrathI mAphI maLI jAya che. te doSathI mukti tyAre ja maLe che jyAre te bhUlanA nivedana sAthe bhaviSyamAM punaHna karavArUpa nirdhAra karAya. eTale ke gurU samIpe karela bhUlane svIkAravI ane te doSa pharIvAra na thAya te mATe tenAthI pAchA haThavuM te ja kharA arthamAM prAyazcitta che. 368 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AloemANa - Alokayat (tri.) (joto, dekhato) Aloeyavva - Alocitavya (tri.) (prakAzavA lAyaka, nivedana karavA yogya aparAdhAdi) manova - kAno (I.) (1. rUpI padArtha, dazyamAna 2. prakAza, ujAsa) piMDaniryukti graMthamAM gocarInA suDatAlIsa doSanuM varNana karavAmAM AveluM che. tadaMtargata ekadoSa evo che ke je sthAnamAM AhAra ke vyaktinuM mukha vagere spaSTa dekhI zakAtuM na hoya, tevA aMdhakAravALA sthAnamAM AhAra grahaNa karavAthI pradoSa nAmaka doSa lAge che. bhadrabAhu svAmI kahe che ke je sthAnamAM sUryAdino prakAza Avato hoya. jayAM AhAra ke temAM paDela vastu vagere spaSTa rIte joi zakAtI hoya tevA ja ujAsavALA sthAne ja sAdhue AhAra grahaNa karavAno Agraha rAkhavo. prakAzarahita sthAnamAM bhikSA levAthI prAyazcitta Ave che. mAtno - mAnava () (AlocanA karanAra, nivedana karanAra) Aloyacala - Alokacala (tri.) (jovAnI lAlasAvALo, darzananI icchAvALo) kahevAya che ke bhAvatIrthaMkara jayAre pRthvItala para vicaraNa karI rahyA hoya che. tyAre temanI sevAmAM ochAmAM ochA savA karoDa deva vidyamAna hoya che. kahevAya che ke paramAtmA jayAre vihAramAM hoya che tyAre devo temanA mukhakamalanuM darzana karavA mATe rItasaranI paDApaDI karatAM hoya che. zAstramAM lakheluM che ke teo samagfRyA bhAvathI darzananI lAlasA choDI zakatAM nathI. arthAt pahelA huM pahelA huM evA bhAvathI devo eka bIjAne pratispardhA karIne svaye AgaLa AvavAno prayatna kare che. dhanya haze te paLa jemAM AvuM dazya sarjAyuM haze, dhanya haze te nayano jeNe Adezyane joyuM haze. ane dhanya haze te karNo jeNe devonA te zabdonuM pAna karyuM haze. mAtroLa - mAtrona (7) (1. darzana, jovuM 2. nivedana, nirUpaNa 3. prakAza) * mAnavana () (1. nivedana, nirUpaNa 2. vicAra) AcArAMga sUtramAM kaheluM che ke vastu ke viSayano bodha sAmAnya ane vizeSa ema be prakAre thAya che. temAM sAmAnya vastunA viSayavALuM jJAna te Alocana che. arthAt koipaNa vastu vagereno aspaSTapaNe thato bodha te Alocana jANavuM. AloyaNabhAyaNa - AlokanabhAjana (na.) (jemAM prakAza paDe tevuM bhAjana) paramAtmAe jevo uttama mArga prakAzyo che tema te mArga para cAlavA mATenA sAdhano paNa uttama ApyA che. eTaluM ja nahIM te sAdhano paNa sakAraNa ane gahana arthavALA che. jema ke sAdhue AhAra vAparavA mATe kevA bhAjanano upayoga karavo joie, to jemAM prakAza aMdara jai zakato hoya tevA pahoLA mukhavALA pAtrano svIkAra karavo. je sAMkaDA mukhavALuM hoya. jemAM prakAza ocho ane aMdhakAra vadhu hoya tevA bhAjanano tyAga karavo joie. AvuM kahevA pAchaLa jIvadayAnA bhAva pradhAnapaNe rahela che. AloyaNA - AlocanA (strI.) (gurU samakSa doSonuM nivedana, doSonuM kathana karavuM te) 369 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacana sAroddhAra graMthamAM kaheluM che ke "jevI rIte eka bALaka nirdoSa bhAve potAnA kArya ke akAryane mAtA-pitA sanmukha nivedana kare che. tevI ja rIte saMsArabhIrU sAdhu ke zrAvake ahaMkAra ane mAyAno tyAga karIne pote sevelA duSkRtyonuM guru samakSa nivedana karavuM joIe.' AloyaNANaya -- AlocanAnaya (puM.) (gurU pAse AlocanA karavAnI paddhati) vizeSAvazyaka bhASyamAM batAvavAmAM AvyuM che ke "sAdhu ke gRhastha gurUnI pAse kevI rIte AlocanA karavI. temAM lakhyuM che ke be hAtha joDIne, vinamra bhAva sAthe, vANImAM mRdutA lAvIne je doSa jevA bhAvathI ane je pravRttithI sevyuM hoya, tene zabdazaH varNave. temAM kyAMya paNa mAyA ke ahaMkAra AvavA na de. anyathA gurUvara ApaNA doSonI yogya zuddhi karI zakatAM nathI.' manom - 3tnoranAEUR() (AlocanA yogya pApa, gurU sanmukha nivedana karavAthI jenI zuddhi thAya te doSa) zAstramAM pApa be prakAranA kahelA che. prathama pApa evA prakAranuM che ke je sevyA pachI iriyAvahI sutra bolavAthI ke pachI micchAmi dukkaDuM bolavA mAtrathI nAza pAme che. jema ke gocarI vahorIne Avela sAdhu ke pachI gharethI cAlIne upAzraye Avela zrAvaka gamanAgamanathI je virAdhanA thai hoya te iryAvahI sUtrathI prAyazcitta kare che. tenA mATe vizeSa prAyazcitta levuM paDatuM nathI. jayAre bIjuM pApa evuM che ke jenI zuddhi guru pAse nivedana karyA vinA thatI nathI. arthAtu guru samakSa sevela pApanuM prakAzana karIne guru je prAyazcitta Ape te vidhi anusAra pALe tyAre ja te pApanI zuddhi zakya bane che. A kakSAnA pApane AlocanA paNa kahevAya AloyaNAyariya - AlocanAcArya (puM.) (jemanI pAse pApa prakAzAya te gurU, AlocanAdAtA gurU) aloyaNAvihisutta - AlocanAvidhisUtra (na.) (prAyazcittanuM kathana karanAra sUtra) jenI aMdara jIva dvArA je pApa karavAmAM AvatAM hoya tenuM vivaraNa hoya. sAthe sAthe je pApa sevAyuM hoya tenuM kaI paddhatie prAyazcitta thAya tenuM paNa kathana karavAmAM AvyuM hoya tevA sUtrone AlocanAvidhisUtra kahevAmAM Ave che. pistAlIsa Agama aMtargata cha chedasUtra nAmaka AgamomAM doSanuM sevana ane kayA jIvane kayA doSanuM kevuM prAyazcitta ApavuM tenuM vistRta kathana karavAmAM AveluM che. A chedasUtra bhaNavAnA adhikArI mAtrane mAtra sAdhu bhagavaMta ja che. ane temAM paNa gurU jene AjJA kare te ja sAdhu bhagavaMta bhaNI zake che. AloyadarisaNijja - AlokadarzanIya (tri.) (dRSTinA viSayabhUta kSetramAM rahela) papAtika sUtramAM kahevuM che ke 'viziSTa maMgalakAryArthe prayANa karavAnuM thAya tyAre sAdhue ke gRhastha zukanane cakAsIne nIkaLavuM. zukananuM nirIkSaNa paNa je dRSTinA viSayabhUta kSetramAM rahela hoya teTalAnuM ja karavuM. je atyaMta dUra hoya ke atiucca sthAne rahela hoya tevA adarzanIya zukanane koI sthAna na ApavuM.' mAno - mAno (vi.) (kAMIka caMcaLa). zAstramAM kaheluM che ke saMsAramAM koi ja vastu sthira nathI. dareka vastu caMcaLa ane nAzavaMta che. vairAgyazataka graMthamAM kaheluM che ke lakSmI hAthInA kAna jevI caMcaLa che. jema hAthInA kAna kyAreya sthira nathI rahI zaktAM, tevI ja rIte lakSmI kyAreya eka sthAne sthira nathI rahI zakatI. are puruSanA prANo paNa ghAMsa upara rahela jhAkaLanA biMdu samAna caMcaLa che. A jagatamAM jo koi sthira hoya to te jinezvara paramAtmAno dharma ane anaMta sukhanuM sthAna evuM mokSasthAna che. 370 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manoti - manobhita () (kAMika caMcaLa karela) vaMta - vi7 (g) (avanti nagarIno rAjA) AvaMtiajjhayaNa - Avantyadhyayana (na.) (AcArAMga sUtranA prathama zrutaskaMdhanA pAMcamAM adhyayananuM nAma) mAva (nava) - yavat (ki.) (1. jeTaluM 2. jayAM sudhI). vada -- yAvithi ( vya.) (jAvajIva, jIvana paryaMta) mavizva - mAvajethar (1) (jIvana paryaMta, jyAM sudhI nAma rahe tyAM sudhI) bALakano janma thAya eTale dareka mAtA-pitA tenuM koIne koI nAma rAkhatA hoya che. koi rameza, sureza, rAma, hareza vagere vagere. ane nAmakaraNa thAya tyArathI laine jIvananA chellA zvAsa sudhI vyakti potAne te nAmavALo ane tasvarUpavALo ja mAne che. chelle mRtyu pAme tyAre paNa loko tene nAmathI ja oLakhe che. koI pUche ke koNa marI gayuM. to kaheze ke phalANA phalANA bhAI mRtyu pAmyA. jayAre tIrthaMkara paramAtmA, jinazAsana ke sAdhu vyaktine nAmathI nahIM paraMtu AtmA tarIke oLakhe che. te AtmAnA jJAnAdi guNo vaDe tenI oLakha jagatamAM karAve che. mAtra saMsAramAM ja nahIM paNa mokSamAM cAlyo jAya to paNa tene vizuddha guNavALo AtmA hato. ema oLakhANa rAkhe che. rameza vagere nAmo to mAtra ekAda bhava sudhI rahenAra sAdhana mAtra che. jayAre AtmA ane tenuM svarUpa to anaMtakALa sudhI badalAyA vinAnuM ekasamAna rahenAruM che. mAvadiya :- rAvajIMja (4) (yAvajIva rahenAra, yAvatruthika vratavizeSa) koI jIva saMsArathI virakta thaine dIkSA levA prerAya tyAre teno dIkSA mahotsava yojAto hoya che. gurUbhagavaMta saMghasamakSa nANa mAMDe che. ane tene sUtroccAra dvArAdIkSA pradAna kare che. ApaNe samajIe chIe ke veza grahaNa karyo eTale te sAdhu thaI gayA. paNa nA evuM nathI. te samaye gurUdeva ziSyane mAtra yAvatkathika sAmAyika sUtra uccarAve che. arthAt jIvanaparyatanuM sAmAyika jIvane pradAna kare che. ane eka mahinAnA joga bAda temane jIvananA chellA zvAsa sudhI, game tevI paristhitimAM paNa atyAjya evA pAMca mahAvrata ane cha rAtribhojana viramaNa vrata uccarAve che. mAla - Avi (ki.) (rakSaka, rakSaNa karanAra). jagatamAM jAna-mAlane nukasAna karanAra aniSTa tattvothI rakSA karIne tamane sukhano anubhava karAve tene rakSaka tarIke saMbodhita karavAmAM Ave che. ApaNA sahunA ane traNa lokamAM pUjya evA sAdhu bhagavaMto paNa AtmAnA guNonuM apaharaNa karanAra modAdi aniSTa tattvothI ApaNuM rakSaNa karIne jIvane upazama sukhanuM pradAna karanAra hovAthI te paNa kharA arthamAM rakSaka ja che. mAvaM - mAtA (2) (vINAdi vAjiMtra) mAvaja - mAvaLa () (sanmukha karavuM, upayoga, vyApAra) 371 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A eka prakAranI viziSTa prakriyA che. je mAtra kevalI bhagavaMta ja kare che. jayAre paNa koI kevalI bhagavaMta kevalIsamuThThAta karavA mATe tatpara thayA hoya te pUrve upayoga kare ke have mAre kevalI samudUdhAta karavAno samaya thaI gayo che. ane te samayamAM zeSa rahelA karmono udayAvalikAmAM prakSepa kare tene Avarjana ke AvarjIkaraNa kahevAmAM Ave che. manniya - mAvati (2) (abhimukha, sanmukha) kavi akhAe potAnA chappAmAM kahevuM che ke jevI rIte vyakti dUra DuMgara upara taNakhaluM saLagatuM hoya te tene dekhAya che. kema ke te najaranI samakSa raheluM che. paraMtu potAnA paga nIce agni saLagato hoya to paNa tene dekhAto nathI. arthAta vyakti sAme rahelA vyaktinA durguNone vAcaspatinI jema phaTAphaTa bolavA lAge che. tenA guNa-avaguNanI AkhI DIkSanarI tenI pAse che. paraMtu potAnI aMdara rahelA durguNonA bhaMDAranI tene khabara zuddhAya nathI. tene bIjAnA nAnA-nAnA durguNo dekhAya che. paraMtu potAnI aMdara rahela bhoriMga nAga jevA durguNo joi zakato nathI. AvajjiyakaraNa - AvarjitakaraNa ( na.) (sanmukha karaNa, kevalI dvArA karAtI kriyAvizeSa) vorana - gavarnAkaraNa (7) (kevalI upayoga, kevalI dvArA karAtI kriyAvizeSa) mavi () () () 7 - HvarNa (g). (1. samudramAM uThatI pANInI bhamarI, 2. paribhramaNa, 3. bhUlabhUlAmaNI, 4. saMsAra, 5. vAraMvAra janma-maraNa karavuM te, 6. lokapAlavizeSa, 7. jaMbUdvIpagata eka dIrghavaitADhya parvata, 8. prANIvizeSa, 9. ahorAtranA 25mAM muhUrtanuM nAma, 10. te nAme vimAna, 11. sItA nadInI uttare Avela vijaya, 12 32 nATakamAMnuM eka nATaka) samudranA pANImAM uThela vamaLa bhalabhalA moTA jaMgI jahAjone DubADI devA samartha che. vaMToLa nAme oLakhAtuM vAyunuM bhramaNa moTA moTA makAno ane havelIone paNa dhArAzAyI karI devA samartha che. tevI ja rIte A saMsAramAM manuSyanA manamAM udbhavatA vicAronA AvartI jIvane eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM, ane eka gatimAMthI bIjI gatimAM paribhramaNa karAvavA samartha che. kadAca dariyAnA ane vAyunA AvartamAMthI bacI zakavuM AsAna che. paraMtu janma-maraNanA AvartomAM phasAyelA jIvane temAMthI bahAra nIkaLatAM anaMtA bhavo lAgI jAya che. aAva () ttaNUka - vartajUra () (mahAvidehamAM nalinakUTa nAmaka vakSaskAra parvatanuM te nAme eka zikhara) mAva () [ - gavarnana (7) (1. paribhramaNa karavuM 2. pIDavuM 3. kaMpavuM) paribhramaNa e saMsArano sanAtana niyama che. sUryanuM pUrvamAMthI pazcima tarapha paribhramaNa rAtri kahevAya che. ane pazcimamAMthI sUrya taraphanuM paribhramaNa te sUryodaya kahevAya che. jo sUrya A paribhramaNa na kare to saMsAra Akho astavyasta thai jAya che. jema sUryanuM paribhramaNa anivArya che. tevI ja rIte ApaNA AcAra ane vicAronuM paNa paribhramaNa thavuM joIe. anAdikAlIna kusaMskAronA kAraNe tame doSono tyAga nathI karI zakatAM. pahelAM jayAM hatAM Aje paNa tame tyAM ja cho. basa bahu thayuM have kuvicAromAMthI sadvicAro tarapha paribhramaNa thavuM ja joIe. jo kusaMskArarUpI pazcima dizAno tyAga karazo, to ja guNarUpI pUrvadizAmAMthI sUryano udaya thai zakaze. mavi () paDhiyA - gavarnanautfi (zno.) (jenA AdhAre nagaranA be daravAjA baMdha karI zakAya te, dvAra baMdha karavAno AgaLo) 372 - Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sava () - gavarnanIya (ni.) dravAtmaka dhAtu, pIgaLI zake tevo dhAtu) tattvArtha sUtramAM kaheluM che ke "jagatamAM rahela tamAma padArtho saMvega ane vairAgyanuM kAraNa bane che.' arthAt bodha pAmavA mATe tamAre bhAre bharakhama tattvone bhaNavAnI jarUra nathI. tenA mATe to tamArA rojiMdA jIvanamAM banatA prasaMgo ja kAphI che. jema ke lokhaMDa ja lai lo. te atyaMta kaThora hovA chatAM paNa samaya Avye potAnI AkRtimAM cokkasa pheraphAra lAve che. kaThora dekhAtuM lokhaMDa agninA saMparkamAM AvatAM ja te hathoDI, kuhADI, tavo, DhAI ke staMbhanA AkArane dhAraNa karI le che. tevI ja rIte tamAruM hRdaya paNa gurUnA saMparkamAM AvatAM ja pIgaLI javuM joie ane udAra, dhairya, karUNArUpI guNomAM pariNamavuM joie. jhava (3) tatha - mAvaja (.) (Avarta, paribhramaNa) mAva(z) TyaMta - maragyamAna (vi.) (paribhramaNa karAvato, ghumAvato) maviDiya - mApatita (fe.) (cAre taraphathI AvI paDela) A vAta tamArA dimAgamAM cokkasapaNe besADI dejo. jyAre paristhitie karavaTa badalI hoya, cAreya taraphathI dukho AvI paDela hoya. koi ja tamane hAtha ApavAvALuM na hoya, mana jayAre sAva zUnyamanaska thai gayuM. hoya. tyAre eka vakhata paramAtmA para bharoso mUkI jo jo. tenA zaraNe cAlyA jajo . saMsAranA badhA ja bharosA takalAdI haze paraMtu bhagavAnano bharoso kyAreya kAco nahIM hoya. game tevI paristhiti haze te tamane temAMthI ugArI leze. eTale ja to udayaratna mahArAje pArzvanAtha prabhunA stavanamAM kahyuM che ke bIjAno Azaro kAco re, zaMkhezvara sAhiba sAco he prabhu! A jagatamAM jo koi sAco Azaro hoya to te tAro ja che. bIjA badhA to svArthanA AzarA che. kyAre dago deze kahI na zakAya. mAvaja - mApana (pu.) (dukAna) mavira - sAvara# () (AvaraNa, paDado, vastrAdi) gharanI aMdaranuM koi joi na jAya te mATe bArI upara mANasa paDadA lagAve che. koi takarAra thai hoya to samAdhAna mATe kaheze ke jUnI vAto para paDado pADI do. potAnuM koi kukanya joi na jAya te khAnagI paDadAvALI jagyA pasaMda karaze. Ama mAnava atyAra sudhI potAnA doSo chUpAvavA mATe jAta jAtanA paDadA pADato Avyo che. paraMtu kyAreya vicAra karyo che kharA ke paDAdAo pADIne kALA mAthAnA mAnavIthI chUpAvI zakazo. paraMtu jene AkhuM jagata pratyakSa che evA kevalI bhagavaMtothI tamArA duSkarmo kevI rIte chUpAvI zakavAnA. e to tamArA mananA vicAro ane kAyAnA AcAro badhuM ja jANe che. mATe have jAgI jAo ane have paDadA pADavAnuM baMdha karI do. mavira - mAvA (). (1, vastrAdi, 2. baznara, kavaca 3. DhAMkaNa 4. jJAnAdi guNone AvaranAra kama) jJAna, darzana, cAritrAdi AtmAnA mULabhUta guNo che. jyAre te guNone DhAMkanAra mohanIyAdi kaSAya vagere AvaraNa che. jethI karIne jIvanA jJAnAdi guNo dabAi jAya che ane te mokSapadane prApta karI zakato nathI. karmagraMthamAM AtmAnA guNone DhAMkanArA evA ATha karmo kahelA che. jJAnAvaraNIya, darzanAvarSIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya. A karmonA kAraNe jIva saMsArathI baMdhAine rahe che. jIvane saMsAra sAthe bAMdhanAra hovAthI tene karmabaMdha paNa kahevAya che. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvaraNasattha - AvaraNazAstra (na.) (pApazrutano bheda). jevI rIte sUryano prakAza gharamAM saMpUrNa pravezI zakato nathI. kAraNa ke gharanI chata temAM aDacaNarUpa bane che. nagaranI aMdara zatru pravezI zakato nathI. kAraNa ke nagaranI UMcI UMcI divAlo tenA mATe AvaraNa bhUta bane che. tevI ja rIte jIvane satyanuM jJAna thatuM nathI athavA to sAcuM samajavA mAMgato nathI. temAM kAraNabhUta che jIvano kadAgraha ane A kadAgraha utpanna karanAra jo koI hoya to mithyAzrata che. te pApazAstronA prabhAvamAM Avelo jIva satya sAme hovA chatAM tene nathI jANI zakato ke nathI joI zakato. AvaraNAvaraNapavibhatti - AvaraNAvaraNapravibhakti (na.) (nATyavidhi) mAtara - mAlail (#) (AvaraNa karanAra vidyAvizeSa) AjanA samayamAM hiproTAIjhanuM khUba pracalana che. AnI aMdara sAmevALA vyaktine potAnA vazamAM evo karI de ke tene bIjuM kAMi ja nathI dekhAtuM. hiproTAijha karanAra vyakti je dekhADe te ja dekhAya che. je saMbhaLAve te ja saMbhaLAya che. jema bolAve tema bole che ane jema vartana karAve tema kare che. kAraNa ke hiproTIjha thayela vyaktinuM potAnuM niyaMtraNa bIjAnA hAthamAM hoya che potAnA nahIM. tevI ja rIte pUrvanA kALamAM jAta jAtanI vidyAo AvatI hatI tenA pratApe jIva game tevA kAryo AsAnIthI karI zakato hato. jema ke tAlIghATInathI game tevA tALA hoya khUlI jatAM hatAM. sthabhinIthI koine paNa mUrtinI jema IMbhita karI detAM. AvaraNI vidyAthI sAcuM dazya chUpAvIne bIjuM ja dRzya lokone dekhADatAM hatAM. mAvariSNamA - maliyamaUT (3) (alpa pramANavALu. ochA mApavALu) mAritta - mavRtta (vya.) (DhAMkIne, AvaraNa karIne) sAvariya - jhavRtta (ra.) (AcchAdita karela, DhAMkela) afsA - mAvarSA (2) (pANI Adino chaMTakAva) vizvane tIrthakaranA prabhAvanI khabara kevalajJAna prApta thayA pachI khabara paDe che. paraMtu jemanI kukSie avataryA che te dhanya mAtAne to janmanI prathama kSaNe ja temanA prabhAvano anubhava thai jAya che. kahevAya che ke jyAre paramAtmAno janma thAya che tyAre mAtAputranuM zucikarma karavA mATe 56 dikumArIkAo AvI jAya che. teo nALabheda, mAtA-putrane snAna karAvavuM, temane divyAlaMkArane vastro paherAvavA. temanI AgaLa gIta-nRtya karavA eka yojana sudhI sugaMdhi jalanI vRSTi karavI vagere kAryo kare che. jethI mAtA samajI jAya che ke koI avatAra puruSano janma thayo che. maviiihara -- mavihiMta (ki.) (jaDamULathI ukhADela) duzmanAvaTane paravaza banelo jIva zatrune tenA parivAra sAthe jaDamULathI ukhADI pheMkavA sudhIno nizcaya karI leto hoya che. paraMtu tene khabara nathI ke te zatruno nAza kare te pahelA to karmarAjA tene ja jaDamULathI ukhADIne kyAMya pheMkI de che. jema taMduliyo matsya bIjA mAchalAne khAvAnA vicAra karavA mAtrathI karma tene UcakIne sAtamI narakamAM nAMkhI deto hoya che. 374 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinA - viM () (aMgAdinuM moTana, macakoDavuM) jevI rIte sakAraNa AraMbhAdi karavuM te karmabaMdhanuM kAraNa che. tevI ja rIte niSkAraNa kriyA karavI te paNa karyAzravanuM dvAra bane che. tevI niSkAraNa kriyAne zAstramAM anarthadaMDa tarIke ullekhela che. jema ke zarIranA vividha aMgo jevA ke AMgaLA, Doka, kamara vagerene macakaDovuM eTale ke TacAkA phoDavA te paNa anarthadaMDa che. bAva (ti) - Aa (ni) nI (strI) (paMkita, zreNI) koI pikyaranI TikI levA mATe. koi prasiddha jagyAnI khAdyavastu levA mATe mANasa lAMbIlacaka lAinamAM kalAkonA kalAko sudhI thAkyA vinA Ubho raheze. tyAre tene tyAM kaMTALo ke thAka nathI lAgato. paraMtu pAlItANA vagere tIrthasthAnomAM paramAtmAnI pUjAnI lAina tene kaMTALo Ave che. tarata ja bolavA lagaze ke ATalI lAMbI lAinamAM koNa bese. tenA karatAM to bhagavAnanA darzana karI lIdhA eTale patyuM. A ja vicArasaraNI jaNAve che ke tamArI aMdara saMsArano rAga keTalo ThAMsI ThAMsIne bharelo che. jayAre dharma pratye upekSAbhAva paNa jaNAI Ave che. jo kharA arthamAM dharma pratyenI samajaNa ke rUci haze to tamane te lAMbI lAIna paNa AlhAdaka lAgaze, manamAM thaze ke are vAha zuM paramAtmAno prabhAva che. loko mArA vhAlA prabhune pUjavA mATe kevI paDApaDI kare che. mArA ahobhAgya che ke AvA prabhunI pUjAno mane avasara sAMpaDyo che. mAvatriya - sAvatita (3) (1. sArI rIte cAlela 2. macakoDela, vALela) mAni (m) fvAya - mAvatinapati (uM.) (kramazaH maLela, krame karIne prApta) mAvattiya (1) pavi6 - kAvatApraviNa (tri.) (zreNibaddha, paMktimAM rahela, zreNimAM praveza karela) jIta kalpasUtramAM bhagavAna mahAvIra devane pUchavAmAM AvyuM ke "he prabhu! Apa je narakanI carcA karo cho te kevI rIte rahela che." tyAre sarvajJa bhagavaMta kahe che ke "he gautama! te narakAvAso be rItanA che. prathama AvalikAsthita ane bIjA AvalikAbAhya che. temAM je AvalikAsthita che eTale ke samazreNImAM eka ja zreNImAM lAInabaddha rahelA che. teono AkAra goLa, trikoNa ane corasa che." mAvatriA (thA) pavitta -- mAnazrAvibhakTi (.) (divya nATyavidhi bheda) mAvatiya (1) sAhira - mAvatmijjAvA (ki.) (zreNIbAhya, paMktinI bahAra rahela, astavyasta rahela) mAvattiyA - sAvana (.) (1. zreNI, paMkti 2maMDalI 3. kALavizeSa) jainaparibhASA pramANe AvalikA eka kALanuM nAma che. tenI vyAkhyA A pramANe karavAmAM AvelI che. asaMkhya samayanA samUhAtmaka kALa eTale eka AvalikA jANavI. jagatanI aMdara vasatA jeTalA paNa jIva che te dareka jIvanA utkRSTa, madhyama ane jaghanya ema traNa prakAre AyuSyanI gaNatarI karela che. 33 sAgaropama te utkRSTa AyuSya jANavuM. temaja A jagatamAM jIvanuM sauthI ochAmAM ochuM AyuSya 256 AvalikA pramANa jANavuM. teTalA samayathI ochuM koinuM AyuSya saMbhavatuM nathI. tathA A bannenI vaccenA jeTalA paNa kALapramANa AyuSya che te madhyama jANavuM. 37pa - Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvasaMta - Avasat (tri.) (vasavATa karato, raheto) vartamAna kALamAM jeTalAM paNa Agama granyo che te darekanuM AdyasUtra ekasamAna che. su che mArUM te maHvayA avanavaqAthe arthAt he AyuSyamAna paramAtmA sAthe vasavATa karatAM teozrInA mukhe meM A pramANe sAMbhaLyuM che. AvuM kahevA pAchaLano mukhya udeza gurUkuLavAsano che. game tevI paristhiti kema na hoya sAdhue gurUkuLavAsano tyAga na karavo joie. jo samartha gaNadhara sudhamAM svAmI paNa gurUkuLanuM sevana karatAM hoya to dareka sAdhu ke sAdhvIe paNa gurUkuLane pharajIyAta sevavo joie. anyathA jevI rIte motIonI paMktimAMthI chUTA paDelA motInI koi kiMmata nathI hotI tevI ja rIte ekalavihArI sAdhunI paNa koi ja mahattA rahetI nathI. aAvAda - sAvarUtha (I.) (makAna, ghara, Azraya) mANasa bahAra game teTalo thAkyo pAkyo hoya paNa ghare Ave eTale badho ja thAka, badho ja kaMTALo gAyaba thaI jAya, tene zAMti ane AnaMdanI anubhUti thatI hoya che. eTale ja kahevAya che ke dharatIno cheDo eTale ke ghara. basa tenI ja jema cAra gatimAM, vividha jAtiomAM aneka yoniomAM bhaTakatA jIvane jo zAMti maLatI hoya to te sthAna che mokSa. mokSane prApta AtmAne paramazAMti ane paramAnaMdanI anubhUti thAya che. eTale ema kahevAya ke saMsArano cheDo athavA dukhono aMta eTale mokSa. Avasahiya -- Avasathika (puM.) (gharamAM rahenAra, gRhastha) mAvahiM - mAvati (stra) (madhyarAtri, ardharAtri) aDadhI rAtre acAnaka uMgha uDI jAya ane jhabakIne jAgI jAva tyAre gRhastha zuM vicAra karavo joIe teno javAba yogazAstra graMthamAM ApavAmAM Avelo che. temAM lakhe che ke ardharAtrie jAgyA pachI zAMtacitte vicAra karavo joie ke mAro AtmA kyAMthI Avyo che. ahIMthI mRtyu pAmIne huM kyAM jaiza. A jIvanamAM kharekhara mAruM kartavya zuM che. huM mArA AtmAnuM kalyANa kevI rIte karI zakuM vagere vagere. A badhA ciMtana karavA joie. paraMtu aphasosa ke aDadhI rAte uMgha uDyA pachI dareka jaNa pahelo vicAra e ja kare che ke gharanuM bAraNuM barAbara baMdha karyuM che ke nahIM. jo nahIM karyuM hoya to cora gharamAM ghUsI jaze. AvA phAlatanA vicAro karIne mANasa amUlya takane gumAvI detAM acakAto nathI. mAvaja - mAvAzraya (pu.). (1. avazya karavA yogya, jarUrI, 2. sAmAyikAdi dharmAnuSThAna, 3, Avazyaka sUtra grantha, 4, AdhAra, Azraya) vizeSAvazyaka bhASya granthamAM AvazyakanI vyAkhyA A pramANe karavAmAM AvI che. guInAmApAzraya mAthaR macApAzraye gAthA cartha arthAta je kriyA guNono AdhAra banatI hoya. jenA dvArA potAnA AtmAnuM ane jIvanuM hita thatuM hoya te dareka kriyA, anuSThAna Avazyaka che. * vitha (na.) (1. avazya karavA yogya, 2. pratikramaNAdi anuSThAna 4. anuSThAnapratipAdaka grantha) arihaMta devanuM jagatapitA evuM eka upanAma paNa che. tenuM kAraNa e che ke dareka mAtA-pitA potAnA saMtAnanuM hita A bhava pUratuM ja vicAre che. teo vicAre che ke mArA saMtAnane evo taiyAra karuM ke tene A jIvanamAM kyAMya takalIpha na Ave, jyAre paramakarUNAnidhAna paramAtmA ApaNA A bhava AvanArA tamAma bhavanA hitanI ciMtA kare che. teonA hRdayamAM zreSTha bhAvanA hoya che ke jagatano koipaNa jIva dukhI na hovo joie. sarve jIvo mokSapadane prApta karavA ja joie. paraMtu tenA mATe jarUrI che Atmazuddhi ane tenuM mAdhyama che jinezvara paramAtmAe batAvela Avazyaka anuSThAno. tenA mAdhyamathI jIvanI Atmazuddhi 376 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che ane zuddhAtmA sukhapUrNa mokSane prApta kare che. A anuSThAno AtmAnuM hita karanAra hovAthI dareka sAdhu temaja gRhastha paNa pharajIyAta AcaravuM ja joIe. bAvakSaya - mAvajja (na.) (sAmAyikAdi anuSThAna) * mAvAsa () (sAmAyikAdi anuSThAna) mANasa savAra-sAMja banne samaya snAna zA mATe kare che. to tene khabara che ke snAnathI zarIranI zuddhi thaze ane muDa phreza thai jaze. jalastAnanI jema ja gaNadhara bhagavaMte AvazyakajJAna batAveluM che. jema jala te zarIranI zuddhi kare che, tevI rIte pratikramaNAdi anuSThAno AtmA para lAgela karmamalanI zuddhi kare che. ane jema maLathI haLavo thayela mANasa zAMtino anubhava kare che tema karmamaLathI haLavo thayela AtmA uccakuLa, suMdara rUpa, vaibhavaprApti, svastha Arogya ane te badhAthI paNa upara evA mokSasukhanI anubhUti karI zake che. AvassayakaraNa - AvazyakakaraNa (na.) (kevalI samuddAta pUrve kevalI dvArA karavAmAM Avato vyApAravizeSa) mAvatara - 3mavizvezvakRti (R.) (pratikramaNAdi kriyA) AvassayaTIgA - AvazyakaTIkA (strI.) (haribhadrasUri racita AvazyakasUtranI TIkA) AvassayaNijjutti - Avazyakaniyukti (strI.) (AvazyakasUtra para bhadrabAhusvAmI racita niryukti) Avassayaparisuddhi - Avazyakaparizuddhi (strI.) (niraticAra Avazyakayoga) dazavaikAlika sUtranA dazamAM adhyayanamAM kaheluM che ke mavanathapariddhi ti viralupta dvi arthAta bhAvazramaNa kone kahevAya tenA javAbamAM kahe che ke je sAdhu ke sAdhvI niraticAra cAritrayogonuM pAlana kare che, te bhAvasAdhu che. je Avazyaka yogomAM zithilAcAra seve che te mAtra bAhyaveSa zramaNa jANavA. Avassayavairitta- Avazyakavyatirikta (na.) (aMgabAhya zrutano bheda) sAmAyika, 24jina stava, vAMdaNA, pratikramaNa, kAussagga ane paccakhANa e cha Avazyaka kahelA che. sAdhu tathA zrAvakane avazya karavA yogya hovAthI te Avazyaka che. te be prakAre kahela che. prathama aMgapraviSTa ane bIjuM aMgabAhya athavA to Avazyakavyatirikta. Avazyakatirikta paNa kAlika ane utkAlika ema be bhede kahelA che. jenA sUtronuM paThana divasarAtanI prathama ane aMtima porasImAM karI zakAya te kAlika che. ane je sUtronuM paThana sarvakALamAM thaI zake te badhA ja utkAlika zruta jANavA. Avassayavitti- AvazyakavRtti (strI.) (AvazyakasUtranuM vivaraNa) Avassayavisuddhi - Avazyakavizuddhi (strI.) (Avazyaka yogonuM niraticAra pAlana) Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvassayasuyakkhaMdha - AvazyakazrutaskaMdha (puM.) (te nAme zrutavizeSa). zrutaskaMdhanI alaga alaga vyAkhyA karavAmAM AvelI che. jema ke je cha zrata che teno je aMdha te zrutaskaMdha Avazyaka evo zrutaskaMdha te AvazyakazrutaskaMdha jANavo. athavA to Avazyaka zruta che tenA cha adhyayananA samudAyAtmaka je skaMdha te AvazyakazrutaskaMdha samajavo. AvassayANuoga - AvazyakAnuyoga (puM.) (AvazyakasUtranuM vyAkhyAna) anuyoga zabdano artha thAya che joDavuM, kathana karavuM vagere jema mAtA putrano pitA sAthe saMbaMdha joDe che te pitA sAtheno anuyoga che. gurU bhaktane bhagavAna sAthe saMbaMdha karAve che te paramAtmAnuyoga che. evI ja rIte sUtronuM arthanI sAthe saMbaMdha karIne tenA arthonuM kathana karavuM, vyAkhyAna karavuM te anuyoga che. gaNadhara bhagavaMte sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAne karavA yogya cha Avazyaka kahelA che. te Avazyaka yogonuM anya samakSa vyAkhyAna karavuM te AvazyakAnuyoga jANavo. mAvaliyA - mAva (R.). (avazya karavA yogya kriyA, sAmAcArI vizeSa) je avazya karavA yogya hoya te dareka kriyA AvazyakI jANavI. Ama to sAdhune vinA kAraNe zarIranuM halana-calana karavAnI manAI pharamAvavAmAM AvI che. jo sAdhu vinA kAraNa gamanAgamanAdi kriyA kare che to temane mahAvratamAM aticAra ane jinAjJA bhaMgano doSa lAge che. paraMtu keTalAka kAryo evA che je upAzrayamAMthI bahAra nIkaLyA vinA saMbhavI zakatA nathI. jema ke gocarI, jinadarzana, vihAra, caMDilAdi kriyAo karavA mATe upAzrayamAMthI bahAra nIkaLavuM ja paDe che. AvI Avazyaka kriyAo mATe gurUnI AjJA laIne upAzramAMthI bahAra nIkaLatAM sAdhu AvasahI zabdanA uccAra pUrvaka Avazyaka sAmAcArInuM pAlana kare che. mAvaTha -- mAvada (I.) (vahana karavuM, grahaNa karavuM, meLavavuM) jinadharmanI pratyeka kriyA karmathI mukti ane svAbhAvika guNonI prApti arthe batAvavAmAM AvI che. dharmanA dareka anuSThAna potAnA AtmAnI unnati mATenA kahelA che. bIjA lokone dekhADavA mATe ke pachI prazaMsA ane kIrti meLavavAnI bhAvanAthI tepa Adi kriyAonuM vahana karmakSayanA badale karmabaMdhanuM kAraNa bane che. sAvA - vana () (vahana karato, dhAraNa karato, grahaNa karato, meLavato) mAvali - lApa (kuM.) (AdhAra) koipaNa imAratanI majabUtIno AdhAra tenA pAyA hoya che. pAyA jeTalA majabUta imArata eTalo vadhu samaya TakI rahe che. jenA pAyA kAcA hoya te bilDIMga game tyAre tUTI paDe che. tevI ja rIte dharmarUpI ImAratanA paNa dAna, zIla, tapa ane bhAvanA ema cAra AdhArastaMbha kahelA che. A cAra pAyA vinA dharmarUpI bilDIMga sthira rahI zakatuM nathI. je jIva A cAra AdhAramAMthI koipaNa eka dharmano AdhAra le che tenuM jIvana saphaLa ane sugama sAbita thAya che. anyathA tenA jIvananI koi ja viziSTatA nathIteno janmAro sAva nirarthaka banI rahe che. mAvAvA - mAvApannA (saM.) (vikathAno eka bheda) 378 - Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvAsa - mAva (.) (Avazyaka, avazya karavA yogya) * mAvAsa (I.) (ghara, Azraya, rahevAnuM sthAna) manuSya je sthAnamAM rahe che tene ghara kahevAya che. prANI je sthAnamAM rahe che tene tabelo kahevAya che. tevI ja rIte devo ane narakanA jIvo je sthAnamAM rahe che athavA Azraya kare che tene jaina paribhASAmAM AvAsa kahelA che. jema ke bhavanapati devo vRtta eTale goLAkAra AkRtivALA AvAsomAM vAsa kare che. bRhasaMgrahaNI graMthamAM A AvAsonI vistRta carcA karavAmAM AvelI che. mAvApaaya - vAsaparvata (I.) (nivAsarUpa parvata, AzrayabhUta parvata) laghasaMgrahaNI graMthamAM vaitADhya parvatanI carcA Ave che. vaitADhya parvata vRtta ane dIrdha ema be prakAranA che. A parvato vidyAdhara manuSya ane tiryajumbhaka devonA AvAsarUpa kahelo che. vaitADhya parvata para zreNIbaddha vidyAdhara manuSyonA nagaro che. ane A nagaramAM mAtra vidyAdhara manuSyo ja vAsa karI zake che. te sivAyanA manuSyo tyAM AvI zakatAM nathI. mAvAsava - mAvayava (7) (avazya karavA yogya sAmAyikAdi) AjanA samayamAM dharma pratyenI ApaNI samajaNa sAva ja badalAi gayelI che. dhArmika kahevAtAM ApaNe kharA arthamAM dharmano marma hajI sudhI ApaNe samajayA ja nathI. jema ke paramAtmA pUjya che mATe ApaNe dararoja paramAtmAnI pUjA karIe chIe. are evo paNa niyama rAkhIe chIe ke bhagavAnanuM mukha joyA vinA moDhAmAM pANI paNa nahIM nAkhavAnuM. have ahIM ApaNI bhUla thAya che. paramAtmA upakArI che eTale pUjanIya kharA ja paraMtu bhagavAne evuM nathI kahyuM ke mArI pUjA pharajIyAta che. jo pharajIyAta koi vastu batAvI hoya to te che sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha vagere anuSThAno. pharajIyAta pUjA nathI karavAnI pharajIyAta sAmAyikAdi karavAnA che. niyama evo hovA joie ke savAranA pratikramaNa vinA navakArazI nahIM karavAnI. kAraNake pUjAne AvazyakamAM sthAna nathI paNa pratikramaNa ane sAmAyikane cha AvazyakamAM sthAna Apela che. * mAvA (2) (1. sAmAyikAdi Avazyaka 2. AvAsa, ghara) AvAsayANuoga - AvAsakAnuyoga (puM.) (AvazyakanuM vyAkhyAna) pravAha - mAvAda (I.) (1. vivAha pUrve thato tAMbuladAnano utsava 2. lagna bAda vara-vadhune jamavA mATe ghare teDavA te) vyavahAramArga pravartaka bhagavAna RSabhadeve jema sAdhu dharmanI maryAdAo batADI che tevI ja rIte gRhastha dharmanI paNa maryAdAo batAvI che. saMsAramArga sucAru rUpe cAle te arthe teoe gRhastha pALavA yogya AcAro ane sImArekhAo rAkhelI che. teoe je vyavahAramArga sthApyo che tenI pAchaLa gUDha bhAvArtha chUpAyelo che. jema ke puruSa ane kanyAnA lagna pUrve tAMbuladAnano prasaMga karavo evuM vidhAna che. AvuM karavAthI ema na samajavuM ke khANI-pINIno vyavahAra karavA bhegA thavAnuM che, tenI pAchaLano hetu e che ke Ama bhegA maLavAthI vAtacIta karavAthI vara ane vadhu pakSe ekabIjA mATe snehanI vRddhi thaze. jenAthI paraspara mAnonnati thAya che. vAraMga - jhavahina (ra.) (AhvAna karavuM, bolAvavuM) 379 - Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe tyAM siddhacakra ke bhaktAmara vagere pUjano hoya che tyAre pUjana prAraMbha karatI pUrve kAryanI nirvina samApti arthe samyagdaSTi devonuM AhvAna karavAmAM Ave che. temanuM AhvAna karavA mATe khAsa viziSTa maMtroccAra ke stuti bolIne temane AmaMtraNa ApavAnI vidhi che. jevI rIte tame saMbaMdhanI vRddhi mATe tamArA mitro ke snehIjanone tahevArAdi prasaMgo para AmaMtraNa Apo. cho. basa samyagdaSTi devo paNa sAdharmika baMdhuM ja che. paraMtu temanI pAse ApaNAthI adhika zakti hovAthI pUjane ke aMjanazalAkAdi mahotsava nirvighna pUrNAhUti arthe teonI sahAya levAmAM Ave che. teo paNa potAnuM kartavya samajIne jinezvara bhagavaMtanA bhakti mahotsavAdimAM turaMta doDIne Ave che. mavi6- vijJaf (at) (Avica dezamAM utpanna thayela strI) maliMkA - vidhya (avya) (paherIne, dhAraNa karIne) mArja (a) - malina (ja.) (pragaTa kriyA, pragaTapaNe kareluM kAya) jIva jyAM sudhI saMsAramAM hato tyAM sudhI prAiveTa hato. te koine bhAI, pitA, putra vagere saMbaMdhothI joDAyelo hato. paraMtu je divase te zramaNaveSa dhAraNa kare che te divasathI te keTalAkanA maTIne samasta jagatano thai jAya che. teno jagatanA sarva jIvo sAtheno saMbaMdha paNa samAna paNe jAhera thai jAya che. zAstromAM kahevuM che ke jevI rIte sAdhuno saMbaMdha jAhera hoya che. tevI ja rIte tenI tamAma kriyAo paNa jAhera hovI joie. tenI pratyeka kriyA jagata samakSa pragaTa hoya che. tenuM koipaNa kArya evuM nathI hotuM ke tene lokothI chupAvavuM paDe. ane je AvI pragaTa kriyAvALA hoya che tene duniyAno koi bhaya satAvI zakto nathI, vi6 - viB (u.). (1. bhUtAdithI grasita 2. AvRtta, vyApta 3. pravezela) karmagraMthamAM mohanIya karmane madirApAna samAna kaheluM che. jema dArU pIdhelo mANasa potAnA cetAtaMtra parano kAbu gumAvI de che. te saMpUrNapaNe dArUnA vazamAM AvIne vicitra harakato karavA lAge che. tema AkhuMye jagata moharAjAthI grasita che. teno nazo. AkhA jagatane caDhelo che. ane tenAthI AviSTa thayela manuSyo irSA, prapaMca, krodha, ahaMkAra, mAyA vagere vicitra vartano karato dekhAya che. AvA mohamadirAthI grasita jIvone joine sarvajJa bhagavaMtone temanA upara krodha nathI Avato. temanuM hRdaya karUNAthI Ardra banIne gaMgAnadI banIne vahevA lAge che. viddha - viddha (ki.). (1. viMdhAyeluM, chedAyeluM 2. pahereluM, dhAraNa kareluM) kahevAya che ke jagatanA be moTA satya che eka janma ane bIjuM che maraNa, bAkI badhA ja je khela che, takalIpho che, manoraMjano che. e badhuM ja e banne vacceno aMtarAla kALa che. A be satyanI vacce vyakti jAta jAtanA tophAno karato hoya che. navA navA kapaDA dhAraNa karaze. ghareNAMo paheraze. eka-bIjA mATeno sneha batAvaze. koinuM mAThuM lAgaze. koinI irSA thaze. A badhuM ja janma pachI ane mRtyunI pahelAnA bhramo che. bAkI jIva jayAre janma pAme che tyAre ane mRtyu pAme che tyAre sarvathA nirvastra ane lAgaNIhIna avasthAvALo hoya che. kaphana paNa jAte laIne oDhI nathI zakato. badhA bhegA maLIne tenI upara kaphana oDhADe tyAre te smazAne pahoMce che. tyAM svecchA jarApaNa cAlatI nathI. AviddhavIravalaya - AviddhavIravalaya (tri.) (vIrapuruSonuM AbhUSaNa jeNe dhAraNa karyuM che te) mAvimavi - virbhAva (.) (pragaTa thavuM, prAdurbhAva thavo) 3800 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mavibhUva - vibhUti (f) (1. pragaTa thayela,2. utpanna thayela 3. abhivyakta) kahevAya che ke anaMtA puNyano udaya thayo hoya tyAre manuSya janma maLe che. ane jyAre te anaMtA puNyanI vRddhi thaI hoya tyAre ApaNAM manamAM zubha bhAva utpanna thAya che. puNya vinA manamAM zubhavicAra paNa AvI zakatAM nathI. AthI jayAre paNa kaMIka sArA vicAra Ave, kAMika sArU karavAnI bhAvanA pragaTa thAya tyAre tene taratamAM ja pUrI karI levI, kAraNa ke pachI kone khabara ke tevA vicAro manamAM thaze ke nahIM? vitra - malina () (1. AkuLa, 2, asvaccha 3, vyAsa) mANasa sahaja svabhAva che ke te jayAM paNa jaze tyAMnI jagyA kevI che te noTIsa cokkasa karaze. koinA ghare jaze to ekavAra tenI najara cAreya tarapha pharI jaze ke ghara keTaluM svaccha che. tenI sajAvaTa sArI che ke nahIM vagere. tenA parathI te sAmevALAnA svabhAvAdino kyAsa kADhaze. jo ghara gaMdu haze to tarata ja manamAM citarI caDhaze. vicAraze ke A loko to keTalA gaMdA che eTalI paNa khabara na paDe ke jyAM rahevAnuM che tene to cokhkhuM rAkhavuM joie ne. jo ApaNe ATalA ja samajadAra chIe to pachI tamArA AtmAmAM rahela krodha, ahaMkAra, irSA, dveSa, mAyA vagere kacaro kyAre dUra karazo? tamArA AtmarUpI gharane svaccha kyAre banAvazo?, AvilappA - AvilAtman (puM.) (AkuLa AtmA, ciMtAmagna jIva) laukika loko dukhamAM vyathita thai javuM tene vyAkuLatA ke AkuLatA kahe che. ciMtAnA bhAraNa heThaLa dabAyelAne loko AkuLa AtmA kahe che. jyAre lokottara jinazAsanamAM dharmamArgathI bhaTakI gayelA jIvane AkuLAtmA kahelo che. tamArI pAse aDhaLaka sukha sAmagrI che paraMtu te sukhamAM samajaNa ane samatAdi guNo nathI to tevA sukhavALA jIvane paNa AkuLAtmA kahelo che. tenAthI viparIta dukhI avasthA prApta thaI hovA chatAM paNa jo tene sahana karavAnI samajaNa che to te anAkuLAtmA tarIke kahevAyo che. mavida - vitha (.) (astravizeSa) sava - mAva (tra) (1, rajasvAlAvALI strI, 2. garbhavatI strI) maviphA -- larisarA (7). (maraNavizeSa) bhagavatI sUtranA teramAM zatakanA sAtamAM uddezAmAM AvIcimaramanI carcA Ave che. pratikSaNa AyuSya karmanA daLiyAno kSaya thavo tene AvI cimaraNa kahela che. athavA jayAM sudhI navA AyuSya karmanA daLiyA udayamAM AvyA pUrve pUrvanA AyuSyakarmanA dalikonA kSayanI avasthA te AvI cimaraNa che. AnI pAchaLa kahevAno hetu mAtra eTalo ja che ke pratikSaNa ApaNuM AyuSya kSINa thai rahyuM che mATe samayasara AtmajAgRti meLavI laie. ane AjathI ja AtmakalyANanA kAryamAM lAgI jaie. AvIisaNNiya - AvIcisaMjJita (na.) (maraNavizeSa) vaMw - malina () (pragaTa kamI 381 - Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vukSa - vijJApana () (viziSTa bodha, vizeSa jJAna). gharamAM tame bosa hova eTale tame apekSA rAkho cho ke mArI patnI zuM kare che, mArA saMtAno zuM kare che ane mArA paricito zuM kare che tenI mane jANakArI hovI joIe. jo patnI ke putro tamArI jANa bahAra koi pravRtti kare to tame tarata ja bhaDakI jAo cho. temanA upara gusso karavA lAgo cho ke mArI jANa bahAra A kArya karyuM ja kema. A badhA bodhanI apekSA rAkho cho, paNa kyAreya e jANavAnI icchA rAkhI che ke huM je vicAruM chuM, je vartana karuM chuM ane je boluM chuM te sabhya che ke asabhya. te mArA AtmAnuM hita karanArA che ke ahita karanArA. zuM kharekhara tamArA sabhyonuM jJAna hovuM ati jarUrI che ke pachI tamArA AtmAnuM jJAna hovuM ati Avazyaka che. te nakkI tamAre jAte ja karavAnuM che. argTTa - gaNi (strI) (varSA, varasAda) ghaNI vakhata gRhasthone prazna thAya che ke potAnA parivAra mATe, sArA bhaviSya mATe paisA kamAvavo pApa thoDI ja kahevAya. te to tamAruM kartavya che. tame jeTaluM dhana bheguM karazo eTaluM ja tamAruM jIvana vadhAre sAruM jIvAze. A eka bhrAmaka mAnyatA che. jevI rIte vasAda Avavo te sAro che.paNa e ja varasAda jo atimAtrAmAM AvI jAya to te vinAzanuM kAraNa bane che. mAtrAmAM paDela vRSTi samasta jagata mATe hitakArI bane che. evI ja rIte jIvana jarUrIyAta pUratuM dhanArjana sAruM che. paraMtu lobhane vaza thaine AsaktipUrvaka dhananI pAchaLa doDyA karavuM te vinAzanI nizAnI che. AveDhiya- AveSTita (tri.) (cAreya bAjuthI vIMTaLAyela) kalyANamaMdira stotramAM siddhasena divAkara sUri mahArAja kahe che ke "he prabhu! Apa mArA jIvanamAM mora banIne padhAro. jevI rIte caMdananA vanamAM sarpo caMdanavRkSone vIMTaLAine rahelA hoya che. ane te ja vanamAM moranA eka TahuMkArathI badhA ja sarpo gabharAIne bhAgI jAya che. tevI ja rIte mArA AtmAne paNa krodha, mAna, mAyA, lobharUpI sarpo vIMTaLAI vaLyA che. mArA jIvanamAM ApanuM Agamana morano TahuMkAra sAbita thaze. ane kaSAyarUpI sarpo UbhI pUMchaDIe bhAgI jaze." AveDhiyapariveDhiya - AveSTitapariveSTita (tri.) (atyaMta gADha rIte cAre tarapha vIMTaLAyela). jIvananuM mahattva zuM che e jANavuM hoya to jene phAMsInI sajA thai hoya tene pUcho. phAMsIno phaMdo cAreya bAju vIMTaLAIne tenI atyaMta gADha rIte bhIMsa vadhArI rahyo hoya, tyAre tenI jIvavAnI je tIvracchA hoya che te jovA jevI hoya che. mRtyu tene kheMcI rahyuM hoya paraMtu tene jIvana choDavuM nathI hotuM. jJAnI bhagavaMto kahe che ke mokSanuM mahattva paNa tene ja samajAya che ke jene saMsAra, kaSAyo, baMdhano phAMsInA phaMdA jevA lAgatAM hoya. teno AtmA temAM guMgaLAmaNa anubhavato hoya, tevA jIvane pUchajo ke saMsAranuM dukha ane mokSanuM mahattva zuM che. mavera - mAven (g) (vega, jhaDapa). * veta (ni.) (AgaLo TekavIne UMco karela pradeza) ya - ma (vi.) (vijJApana karanAra, jaNAvanAra) AtmAne pApa DaMkhaze to pApotpAdaka kArya paNa DaMkhaze, tene khoTA kAryo karavAnuM jarApaNa mana nahIM thAya. kadAca saMjogavazAtu karavuM paNa paDaze to temAM tenuM mana nahIM bhaLe. ane kArya karyA pachI bALaka banIne gurUdeva AgaLa potAnA saghaLA pAponuM Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana karIne tenuM zuddhaprAyazcitta grahaNa karaze. ane potAnA AtmAne ujvaLa banAvaze. ApaNe sAcuM prAyazcitta eTalA mATe ja nathI karI zakatAM kema ke manamAM pApano DaMkha nathI. pApa karyA pachI guru pAse prAyazcitta karavAmAM paNa mAyA karIe chIe. guru pAse nirdoSa bhAve nivedana karanAra ja zuddha prAyazcitta karI zake che. aoma - mAvyoma (eca.) (maryAdA karIne, sImAmAM rAkhIne) mAsa - azva (I.) (1. ghoDo 2. azvinI nakSatra, 3, azvinI nakSatrano adhiSThAtA deva) uttarAdhyayana sUtramAM kaheluM che ke ziSya be prakAre hoya che. eka prajJApanIya ane bIjo aprajJApanIya. tenI ghoDAnI sAthe upamA ApIne vyAkhyA karatAM kahe che ke jema eka ghoDo evo che je potAnA mAlikane izArAmAM ja samajI jAya che ane tenI icchA pramANe vartana karanAro che. jyAre bIjo ghoDo evo che jene mAlika game teTalI cAbuko mAre game teTaluM zikSaNa Ape paraMtu pramAdIpaNe ja varte che. tema eka ziSya evo che je gurUnA mananI vAta izArA mAtramAM samajI jAya che. tene bodha karAvavo saraLa hoya che. paraMtu je aprajJApanIya che te pramAdI azvanI jema game teTaluM zikhavADo. game teTalI hitazikSA Apo tenA para koi ja asara nathI thatI. tenA mATe to patthara upara pANI jevuM ja pUravAra thAya che. * mALa (I.) (AhAra, bhojana) jinadharmamAM tapanuM vizeSa mahattva batAvavAmAM AveluM che. anAdikAlathI jIvane je AhAranI saMjJA deDha thai che tene zithila karIne aNAhArI pada meLavavA mATenI pratibaddhatA eTale tapa, jJAnasAra aSTakamAM kaheluM che ke jJAnarUpI atyaMtara tapa te zreSTha tapa che. kAraNa ke bAhya tapa mAtra zarIrane tapAve che. tamArA zarIranI zuddhi ja kare che. jyAre jJAnarUpI tapa tamArA AtmA upara lAgelA karmone agninI jema tapAve che. ane teno nAza karavA dvArA AtmAnI zuddhi kare che. AthI teo bAhya tapa karatAM atyaMtara tapa upara vizeSa bhAra mUke che. mAsa (7) - mAyana (ki.) (Azraya karanAra) -- jItya(patra.) (Azraya karIne, AlaMbana laine) saMjAna - mAAMjanIya (ka) (zaMkA karavA yogya) mana hamezAM AtmAne viparIta dizAmAM dorI janAruM hoya che. jemAM zaMkA karavAnI nA hoya tyAM zaMkA karAvaze ane je zaMkA karavA yogya na hoya tyAM tamane satata zaMkA karAvaze. jema ke sinemA, hoTala, TIvI vagere pApa kAryo karatAM tamane zaMkA nahIM thavA de ke tenAthI tamAruM hita thaze ke nahIM. paraMtu jyAre paNa koi dhArmika anuSThAna karazo eTale te jAgrata thai jaze. satata dhaMTaDI vagADyA karaze ke AnAthI mane lAbha thaze ke nahIM. saMn -- mAUM (I) (rAga, moha, abhivRMga) AsaMga e pAribhASika zabda che teno artha thAya che moha athavA rAga, SoDazaka graMthamAM haribhadrasUri mahArAja pharamAve che ke jema saMsAranI pratyeka pravRttimAM jo apekSA bhaLe to te tenA nizcita phaLane nathI ApatI. tema mokSarUpI phaLane ApanAra pratyeka anuSThAna apekSArahita thaine AcaravuM joie. apekSA AvI eTale rAga Avyo ane rAga Ave tyAM vItarAgatA nathI TakatI. eTale ke apekSA vinAnuM anuSThAna ja zuddha anuSThAna che ane te ja mokSaphaLa ApavAne samartha che. 383 - Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * mAga (I.) (vAsagRha, zayyAgRha) saMva - sANandra (2) (Asana vizeSa) mAsaMtiyA - mAni (sI.). (khATalI, mAMcI) vRddhAvasthA dareka mATe anicchanIya che. koipaNa vyakti vRddha thavA icchato nathI. paraMtu kudaratano niyama che ke bALapaNa AvyuM eTale yuvAvasthA AvavAnI ja, ane yuvAna thayo tene ghaDapaNa cokkasa AvavAnuM ja che. ghaDapaNamAM mANasa paravaza banI jAya che. tenI koipaNa icchA cAlatI nathI. koipaNa kAMipaNa bolI jAya to hasatA mukhe jatuM karavAnuM tenuM nAma ghaDapaNa. ApaNI icchA na hoya chatAM paNa mUMgA moDhe kahe ema karatAM rahevAnuM eTale ghaDapaNa. are ghaNA adhama putro to tyAM sudhI pitRkane gALo ApatA hoya che ke Doso marato ya nathI ane mAMco mUkato ya nathI. chatAM paNa kaMI sAMbhaLyuM ja nathI tema vartavAnuM tenuM nAma ghaDapaNa. paramAtmA kahe che ke AvuM ghaDapaNa Ave tenA pahelA AtmakalyANa mATe koi Thosa kArya karI levuM joie. jethI uttarakALamAM koi vasavaso na rahI jAya. mAdlI - maH(at) (khATalI, mAMcI) mAraMvAra - mAGira (pu.) (digambara sAdhu) jaina dharmanA kula cAra phirakA che. zvetAMbara, digaMbara, terApaMthI ane sthAnakavAsI. temAM digaMbara sAdhuo kyAreya koipaNa prakAranA vastra dhAraNa karatAM nathI. teo vastrane paNa parigraha mAne che. tathA teo evuM mAne che ke strIo kyAreya paNa mokSe jaI zakatI nathI. tema ja kevalajJAnI bhagavaMtane azAtA vedanIya karmano udaya na hovAthI, teo kevalajJAna pachI kyAreya bhojana karatAM nathI. A temanI mAnyatAno zvetAMbara paMtha asvIkAra kare che. kAraNa ke dharmanI ArAdhanA AtmAne anulakSIne che. ane AtmAmAM kyAreya strIliMga ke pulligano bheda nathI Avato. liMgabhedano zarIrane AzrayIne che, AtmAne AzrayIne nahIM. AthI jema puruSa ArAdhanA karIne mokSa prApta karI zake che. tevI ja rIte strI paNa mokSa pAmavAnI eTalI ja hakadAra che. " AsaMsappaoga - AzaMsAprayoga (puM.) (abhilASA karavI, icchA karavI) AzaMsA eTale icchA, abhilASA. koIpaNa vastunI icchA karavI te AzaMsA che. nizIthasUtramAM AvI dasa prakAranI AzaMsA batAvavAmAM AvelI che. ihalokAzaMsA, paralokAzasA, ubhayalokAzasA, jIvitAzaMsA, maraNazaMsA, kAmAzaMsA, bhogAzaMsA, lAbhazaMsA, pUjAzaMsA ane satkArazaMsA. bhavAbhinaMdI jIvo pratyeka samaye A dasa prakAranI icchAomAMthI koipaNa icchAmAM satata rAcatAM hoya che. Asava' ( t). (vAsagRha, zavyAgRha) mAsavaraH () (pakSIvizeSa) mAsavarlaMgha - mAjaznanya (I.) (ghoDAnI Doka) 384 - Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ti - ir (w) (icchA, abhilASA). yogazAstramAM yogInI avasthA kevI hoya tenuM nirUpaNa kareluM che. temAM kahevuM che ke sukha hoya ke dukha hoya, priya hoya ke apriya hoya, saMsAra hoya ke mokSa hoya dareka jagyAe yogI samadaSTivALA hoya che. sukha joine khuza ane dukha joine gabharAi nathI jatAM. priyane joi malakAtA nathI to apriyane maLatA udvega paNa nathI pAmatAMteone saMsAranI anicchA ane mokSa pratyenI icchA paNa nathI hotI. teo mATe saMsAra hoya ke mokSa banne sthAne AtmaramaNatAmAM rAcanArA hoya che. AsaMsAvipyamukka - AzaMsAvipramukta (tri.) (abhilASArahita, icchA vinAno) pravacana sAroddhAranA pAMcamAM dvAramAM munisattama arthAt zreSTha muni kone kahevAya teno eka zloka Ave che. jeno bhAvArtha che ke saMsArane choDIne zramaNaveSane dhAraNa karanArA muninuM pratyeka anuSThAna abhilASA vinAnuM hoya." eTale ke sAdhue abhilASAmukta thaine pratyeka anuSThAna AcaravuM joie. ane je icchArahita anuSThAna kare che tevA nispRhaziromaNI muni saMsAra ane mokSa banne pratye samAnadaSTivALA hoya che. gAsaMsi (1) - mAchaifsana (zi.) (IcchAvALo, abhilASAvALo) saMsAra che to mana che ane mana che to pachI icchA paNa saMlagna ja che. AthI jagatamAM koipaNa saMsArI jIva icchA vinAno saMbhavato nathI. paraMtu ahIM AgaLa jainadarzanakAra vizeSa nirdezana karatA kahe che. he jIva tAre icchAvALA thavuM ja hoya to mokSanI icchAvALo thA. karmano nAza karavAnI icchAvALo thA, bAkI saMpatti, saMtati, sukhasAhyabI vagerenI icchA to pariNAme dukhasvarUpa ja che. rifsattA - mavipitta (ra) (icchA karanAra, abhilASA karanAra) mAsira - mAsita () (kaheluM, kathana karela) AsakaNNa - azvakarNa (puM.) (ta nAme eka aMtardIpa) bRhatsaMgrahaNI Adi graMthamAM chappana aMtarlIpano ullekha karavAmAM Avelo che. A chappana aMtarlIpamAM yugalika manuSyo vAsa kare che. je alpakarmI ane mRtyu pachI niyamA devalokagAmI hoya che. A chappana aMtarlIpa aMtargata eka dIpanuM nAma azvakarNa dvIpa che. mANaI - mAsana (1) (1, Asana, siMhAsanAdi beThaka 2. sthAna, jagyA 3. utkaTikAdi Asana 4. zayA) zAstramAM vIrAsana, bhadrAsana, utkaTikAsana, daMDAsana vagere Asano batAvavAmAM AvelA che. karmonA vizeSa kSaya arthe tema ja abhigrahadhArI sAdhue gurunI AjJA laine A AsanonuM sevana karavuM joie evuM zAstrIya vidhAna che. paraMtu A Asano mAtrane mAtra sAdhu bhagavaMto mATe ja svIkArya che, sAdhvIjI bhagavaMto mATe A Asanono niSedha pharamAvavAmAM Avelo che. AsaNaabhiggaha- AsanAbhigraha (puM.) (Asana saMbaMdhi abhigraha, darzanavinayano eka bheda) pravacana sAroddhAramAM kaheluM che ke jyAre guru bhagavaMta bahArathI AvelA hoya ane besavAnI icchAvALA hoya. tyAre prajJApanIya ziSya atyaMta Adara pUrvaka guru jyAM besavAnI icchA rAkhatAM hoya tyAM Asana lAvIne pAthare. ane kahe ke he gurUdeva Apa atre birAjo. samyaktanI zuddhi karanAra hovAthI Ane darzanavinayano eka bheda kahelo che. -385 - Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsaNagaya - Asanagata (tri.) (svasthAne rahela, Asana upara besela) AsaNacAga - AsanatyAga (puM.) (Asanano tyAga) ApaNane thAka lAge ke kaMTALo Ave eTale tarata ja khurazI para besI jaizuM. athavA to palaMga ke pathArImAM ADA paDI jaie chIe. thoDoka paNa thAka sahana karI zakatAM nathI. paraMtu jinazAsanamAM evA virala sAdhuo thayA che ke jeoe upasarga ane pariSahone sahana karIne potAnA AtmAne ane jIvanane nirmaLa banAvyuM che. eka kiMvadattI anusAra zrI zubhavIra vijayajI mahArAje saMthArAno tyAga karIne AkhI rAta kAusagga mudrAmAM AkhI rAta vitAvI hatI. ane te ja kAusagnAvasthAmAM temaNe zAMtisnAtranI racanA karI hatI. jene Aje samasta saMgha pratidina jinAlayamAM ke gharamAM bhaNAve che. sAkSaIO - mAsanastha (u.) (AsanamAM rahela). rAjayAvasthAmAM jeo makhamalanA gAlIcAo vinA cAlatAM nahotA. suMvALI zayyAonuM sadA sevana karatAM hatAM. potAnuM kArya karavA mATe jemane kyAreya koipaNa jAtano prayatna karavo nahoto paDyo, evA paramAtmA zramaNa banyA pachI kyAreya paNa palAThI vALIne beThA nathI. teoe abhigraha dhAraNa karI lIdho ke kevalajJAna na thAya tyAM sudhI koine koi AsanamAM rahevAnuM. jethI karIne teo kyAreka vIrAsanamAM, kyAreka daMDAsanamAM, kyAreka utkaTikAsanamAM rahetAM hatAM. are ! teone kevalajJAna prApta thayuM tyAre paNa teo godohikAsanamAM rahelA hatAM. mAsavALa - mAsanadAna () (asAnAdi ApavuM te). AsaNapayANa - AsanapradAna (na.) (Asana ApavArUpa darzanavinayano eka bheda) AsaNANuppayANa - AsanAnupradAna (na.) (satkArArthe AsananuM AmaMtraNa ApavuM te). jevI rIte gRhasthonA tyAM bahArathI mahemAna Ave to teo tarata ja khuza thaIne temane sAme levA jAya che. teDIne gharamAM lAve che ane teone besavA mATe Agraha pUrvaka khurazI vagere Ape che. A laukika AcAra che. tevI ja rIte lokottara jinazAsanamAM je upAzrayamAM bahArathI koi anya sAdhu AvelA hoya to tyAM rahelA sAdhu teone sAme levA jAya che. ane upAzraye lAvIne teonA satkAra karavAne arthe potAnA Asana para besavAnuM AmaMtraNa Ape che. eTaluM ja nahIM tenA mATe gocarI-pANInI paNa vyavasthA karI Ape che. ahIM pharaka eTalo ja mAtra che ke ApaNe jene oLakhatA hoie tenI ja AvI bhakti karIe chIe. jyAre sAdhu koipaNa jAtanA paricaya vinA paNa AcAra pAlana kare che. mANA - mAsanna (a.). (nikaTavartI, najIkamAM rahela) sAdhuno vihAra jIvadayA pradhAna hoya che. teo eka gAmathI bIje gAma, eka zaherathI bIjA zahera, eka rAjayamAMthI bIjA rAjayamAM jyAM paNa jAya che tyAM iryAsamitinuM pAlana karatAM karatAM jAya che. vihArakramamAM koipaNa jIvanI virAdhanA na thAya enuM khAsa dhyAna rAkhe che. gantavya sthAna najIka raheluM hoya paraMtu javAnA mArga virAdhanAvALo hoya to teno sadaMtara tyAga kare che. ane javAno mArga dUra hoya paraMtu nirdoSa hoya to tevA mArge ugravihAra karIne paNa prANAtipAta viramaNa vratanuM pAlana kare che Asannaladdhapaibha - Asanalabdhapratibha (tri.) (paratIrthIne uttara ApavAmAM samartha) Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinazAsanane pAmela zramaNa upazama guNane varelA ane udAra hRdayavALA hoya che. teonA manamAM kadApi koinA mATe vairabhAva nathI hoto. teo dareka dharma ane tenA anuyAyIo sAthe premabhAvathI vartanArA hoya che. paraMtu kyAreka koi anyadharmI jinazAsana para prahAra kare to teno javAba ApavA mATe eTalA ja sakSama hovA joie. koipaNa vidharmI AvIne jinazAsanane gALo bhAMDe to teno jaDabAtoDa javAba ApavA mATe samartha hoya che. teo kyAreya koine niMdatA nathI paraMtu koI bhagavAnane niMde to tene choDatA paNa nathI. AsaNNasiddhiya - Asannasiddhika (tri.) (jeno mokSa najIkamAM che te) jenI maMjhila najIka AvI gaI che tevA vyaktine pUcho ke teno anubhava kevo hoya che. to te kaheze ke te samaye manamAM avarNanIya AnaMda hoya che. lAMbA samayathI je thAka hoya che te dUra thai jAya che. vajana ucakIne je dukhAvA thatA hoya che te badhA ja gAyaba thai jAya che. ane sthAna prAptino ahesAsa adUbhUta ane avismaraNIya hoya che. tevI ja rIte je jIvano mokSa najIka hoya che teno anubhava to AvA kSaNika AnaMda karatAM kaIghaNo vadhAre hoya che. jANe anaMtA bhavono je thAka hoya che te dUra thai jAya che. karmono je bhAra veMDhAratA hatAM te dUra thavAno ahesAsa khuzI utpanna kare che. ane jema jema mokSaprAptinI ghaDI najIka Ave che tema tema cittaprasannatAnI urmio hiloLA letI hoya che. kharekhara te anubhava addabhUta ane avismaraNIya hoya che. eno anubhava to tenA bhoktA ja jANI zake mArA-tamArA jevAnuM gaju nahIM. sAkSara - azvata (I.) (khaccara). gAsatta - mAsa (tri.) (bhUmi sAthe joDAyela). paramAtmA mahAvIra jamIna sAthe joDAyela puruSa hatAM. teoe kyAreya paNa camatkAronI vAta nathI karI. teoe kyAreya paNa huM ja bhagavAna ane bAkInA bhakto evI nIti nathI apanAvI. teoe kyAreya paNa nathI kahyuM ke A jagatanuM sarjana meM karyuM che. ulTAnuM teoe to kahyuM ke huM to phakta jagatA chuM. A jagata jevI sthitimAM raheluM che tenuM svarUpa ja huM tamane jaNAvuM chuM. Ama bhUmi sAthe saMlagna evA paramAtmA mahAvIranA zAstrone koipaNa parAsta karI zakavA samartha thayA nathI. ane thaze paNa nahIM. tti - mAru (stra.) (parigrahAdimAM gRddhi, rAga) AjanuM sAyansa gurutvAkarSaNa baLanA niyamane mAne che. je vastumAM gurutvAkarSaNa baLa raheluM hoya te uparathI nIce Ave che. upara jai zakatI nathI. karmavijJAna paNa e ja kahe che je jIvanA AtmAmAM rAga-dveSa vagere karmarUpI gurutvAkarSaNa baLa raheluM che tyAM sudhI te urdhvathAna eTale ke mokSa tarapha gati karI zakato nathI. Asattosatta-Asaktosakta (tri.) (UparathI nIcenA bhAga sudhI lAgela) mAsI - aO (g) (pIpaLo, tenuM vRkSa) * zvasta (f) (AzvAsana pAmela, jeno thAka utarI gayo che te) zramanuM nimitta darekane alaga alaga hoya che. koi bimArInA kAraNe thAkI gayo hoya. koi rastAmAM cAlavAthI thAkI gayo hoya. koi pahADa ke bilDIMga caDhIne thAkI gayo hoya. Ama dareka jaNanA thAkanuM kAraNa alaga alaga hoI zake che. paraMtu tenuM nirAkaraNa prApta thatAM je AzvAsana prApta thAya che te to darekane sarakhuM ja hoya che. thAka utaryA pachIno je AnaMda manamAM thAya che teno -3870 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava darekane samAna hoya che. paraMtu jJAnI bhagavaMta kahe che ke A AnaMdanI anubhUti to alpakAlIna che. jyAre anAdikAlIna bhavono cheda thavAthI mokSarUpI sukhanI je anubhUti che te to cirakAlIna ane kadApi nAza na pAmanArI che. mAtA - mAsvAda (gavya.) (AsvAdana karIne, cAkhIne) kahevAya che ke zabarIe bora cAkhI cAkhIne rAmane khavaDAvyA hatAM. kAraNa ke te nahotI icchatI ke AMgaNe AvelA atithine kaDavA bora khAvA paDe. A bAju rAme paNa vinA virodhe tenA cAkhelA eMThA bora khuzIkhuzI khAi lIdhA. olI zabarI eMThA bora khavaDAvIne paNa tarI gaI ane ApaNe moMghAmAM modI ane jarApaNa apavitra nathai hoya tevI keTalIya bheTa sogAdo paramAtmAnA caraNomAM dharI. chatAM paNa ApaNo vistAra nathI thayo. AnuM kAraNa kyAreya vicAryuM che kharA nahIM ne ! to jANI lo bhakti vastuthI nahIM paNa te vastunI pAchaLa chUpAyelA bhAvathI thAya che. ApaNe uttama vastuo to paramAtmAne ApIe chIe paraMtu tenI pAchaLanA ApaNAM bhAvo uttama nathI hotA. AthI ja kadAca ApaNI bhakti phaLatI nathI. ekavAra nirapekSa bhAve bhakti karI jojo teno AnaMda ja kaMIka ora hoya che. sathara - azvara (kuM.) (ghoDAno sodAgara, ghoDAne dhAraNa karanAra) mAlapura - azvapurA (stra.) (padmavijayamAM Avela nagarI) mAsama - Azrama (kuM.) (AzrayavizeSa, tApasane rahevAnuM sthAna, Azrama) jyAM AgaLa AvIne dareka prakAro zrama cAlyo jAya tene Azrama kahevAya che. vaTemArguo mArganA thAkane utAre che. jyAre tapasvIo, munio vagera tyAM AvIne Atmika ArAdhanA-sAdhanA dvArA bhavanA thAkane utAra che. AthI ja sthAnAMga sUtramAM Azramane tIrthasthAna kaheluM che. Asamahaga - azvamardaka (tri.) (dhoDAnuM mardana karanAra, ghoDAnI mAliza karanAra) mAsamapara - Azrama (2) (tApasanA raheThANa tarIke oLakhAtuM sthAna) mANakameva - marazrame (I.) (brahmacaryAdi cAra AzramanA bheda) AryasamAjamAM jIvananA cAra tabakkA pADavAmAM AvelA che. te cAreya tabakkAne anurUpa jenuM jIvana che tenuM ja jIvana saphaLa che. te sivAyanA jIvananA prakArane zvAnavRtti tarIke oLakhAvavAmAM AveluM che. A cAra bhedane Azramabheda paNa kahevAmAM Ave che. prathama che bALapaNathI laIne lagnanI pUrvAvasthA te brahmacaryAzrama. bIjuM lagna thayA pachI gRhasthAzramanuM pAlana. tyArabAda jyAM sudhI sAdhu banavAnuM mana nathI thayuM tyAM sudhI ghara, paisAdino moha choDIne eka vaDIlane chAje tevuM jIvanate vAnaprasthAzrama. aMtima ane mukhya Azrama che muni jIvananI svIkRti karIne yogonI sAdhanA karIne AtmakalyANa sAdhavuM te yatiAzrama jANavo. mAsamALa - gAna (vi.) (beThelo). jainadharma karmavAdamAM cokkasapaNe mAne che. karmane dareka sthAne pradhAnatA Ape che. paraMtu eno matalaba evo nathI thai jato ke puruSArthane te gauNa karI nAMkhe che. tamane je sArI ke kharAba paristhiti prApta thai che temAM pharajIyAta kAraNa tamAruM zubhAzubha karma ja che. paNa te avasthAmAM tamArA mananA bhAvo kevA rAkhavA temAM to tamAro puruSArtha ja bhAga bhajave che. sukha maLavAchatAM chakI Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na javuM ane dukha maLavA chatAM nAsI na javuM te tamAro puruSArtha che. AthI ja to kahevAyuM che ke beThelAnuM bhAgya besI rahe che. sUtelAnuM bhAgya paNa sutuM rahe che. ane doDatA mANasanuM bhAgya paNa tenI sAthe satata bhAgatuM rahe che. mAsama - zramina (6) (AzramamAM rahenAra, muni, tApasAdi) mAmata - azvAmitra (!). (te nAme eka nihnava) jinadharmamAM hovA chatAM paNa koI vAtano ekAMta pakaDIne jainadharmathI alaga potAno alaga mata pravartAvanArane jaina pAribhASika zabdamAM nilava kahevAmAM Ave che. Arya mahAgirinA ziSya kauDinya ane teonA ja azvamitra nAmaka e ziSyae AvA ja koi eka matane pakaDIne sAmucchedika mata pravartAvyo. AthI te nihnava tarIke lokamAM prasiddha thayA. mAsamuha - azvamuta (I.) (te nAme aMtarlIpa). mAsa - mA () (1. khAudharo 2. cittapariNAma, adhyavasAya) cittano zubha ke azubha vicAra tene zAstrIya bhASAmAM pariNAma, Azaya ke adhyavasAya kahelo che. SoDazaka graMthamAM kaheluM che ke AvA zubha AzayanA prasidhi, pravRtti, vidhvajaya, siddhi ane viniyoga ema kula pAMca prakAra che. eTale ke jyAre paNa A pAMca lakSaNo prApta thAya che tyAre jIvano adhyavasAya atyaMta vizuddha koTIno thato hoya che. * mAzraya (kuM.). (rahevAnuM sthAna, AdhAra) * mAphTa (ra) (moTuM, mukha) kahevAya che ke tamArA mananA bhAvone pragaTa karavAnuM pradhAna sAdhana jo koI hoya to te mukhya che. tamArA cittanA bhAvone tamAruM mukhatarata ja jaNAvI de che. manamAM jo sukhanI anubhUti thatI haze to tamArA mukha para hAsya taravaratuM haze. tamAruM moDhuM khIlelA gulAba jevuM vikasita haze. ane mana vyathita ke dukhI haze to moTuM vilAyeluM haze. athavA to udAsI chavAi gai haze. A avasthA tenI hoya che jeno AcAro ane vicAro para koI kAbu nathI hoto. paraMtu yogI avasthAne prApta jIvanuM vartana taddana bhinna hoya che. sukha ke dukhanI lAgaNImAM paNa tenuM bAhyavartana eka samAna vartAya che. temanA mukha upara harSa ke zokanI lAgaNI jarApaNa anubhavAtI nathI. mAsayaMta - gAyat (.) (Azraya karato, grahaNa karato) Asayabheya - Azayabheda (puM.) (adhyavasAya vizeSa) sarvajJa bhagavaMte kahelI sarve ArAdhanA mokSa tarapha lai janArI ane ekAMte sukhano anubhava karAvanArI kahI che. je jIva tenI zraddhAthI ane sAcA bhAvathI ArAdhanA kare che tene te ArAdhanAno phalAsvAdacokkasapaNe cAkhavA maLe che. ArAdhanA karatA samaye manamAM zraddhA rAkhavI jarUrI che kema ke A anuSThAnathI mane icchita phaLa maLaze ke nahIM evo Azayabheda caMdramAM kalaMka samAna kahelo che. je ArAdhanAnA phaLane khaMDita kare che. AthI ja SoDazakAdi graMthomAM kaheluM che ke Azayabheda karyA vinA karavAmAM AvatI ArAdhanA tenA nirdhArita phaLane Ape ja che. 389 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Asayamahatta - Azayamahattva (na.) (vicAronuM vipulapaNuM) Asayavisesa - AzayavizeSa (puM.) (cittotsAhanI atizayatA) koipaNa zubha kArya karavAnuM hoya tyAre ApaNe muhUrta jovaDAvIe chIe. muhUrta joyA bAda sArI ghaDI ane veLAe kAmano zubhAraMbha karavAno rivAja che. jevI rIte kAryaprAraMbhamAM muhUrta Avazyaka che tema te kArya karavA mATe cittano utsAha paNa eTalo ja Avazyaka che. muhUrtAdi sArA hoya paNa jo kArya karavA mATe manamAM utsAha ja nahIM hoya to te kArya kyAreya saphaLa banatuM nathI. AthI ja to vyavahAramAM paNa bolAya che ke utsAha e ja muhUrta che. jyAre jyotiSAnusAranA muhUrto to tenA sahAyaka mAtra ja che. maHRyA - azvatra (.) (cakravartInA cauda ratnamAMnuM eka) triSaSThI zalAkA puruSamAM cakravartInA cauda ratnonI carcA karavAmAM AvI che. te cauda ratno paikI eka ratnanuM nAma azvaratna che. azva eTale ghoDo Ama to cakravartI pAse ekathI eka uttama jAtinA ghoDA hoya che. paraMtu azvaratna to te badhA karatAM paNa kaIghaNo caDiyAto hoya che. kahevAya che ke cakravartIno ghoDo potAnA jIvanakALamAM utkRSTa brahmacaryanuM pAlana kare che. jenA pratApe te mRtyu pAmIne AThamAM devalokamAM utpanna thAya che. mAtra eTaluM ja nahIM kahevAya che ke cha khaMDanA adhipati cakravartI prathama traNa khaMDa te azvanA brahmacaryanA pratApe ja jItI jAya che. traNa khaMDa jItavA mATe te svayaM na jatAM senApatinI sAthe mAtra potAnA azvaratnane mokalato hoya che. mAkSara - azvara (kuM.) (azvapradhAna ratha, azvasahitano ratha) mAsa - zvAna (kuM.) (aNahilapura pATaNamAM thayela gurjara samrATa, te nAme eka rAjA). mAsava - mAnava (I.) (madirA, dArU) karmagraMthamAM mohanIya karmane dArU pIdhelA puruSa jevuM kaheluM che. jema dArU pIne unmatta thayelo puruSa potAnuM cetAtaMtra khoi bese che. tene bhAna nathI hotuM ke te svayaM koNa che, kyAM che ane pote kevI pravRtti kare che. te to dArUne vaza thaine vicitra harakato karato hoya che. tevI ja rIte mohanIya karmane vaza thayelo AtmA potAnA mULasvarUpane bhUlI bese che. ane mohanIya karma jema nAca nacAve te pramANe nATaka kare che. kyAreka IrSA karaze, to kyAreka krodha karaze, to vaLI kyAreka, lobha karaze, kyAreka zokAnvita thaI jaze, to kyAreka harSanA atirekathI nAcavA-kUdavA lAgaze. A badhuM ja mohanIya karmane parAdhIna thayelo AtmA Acare che. ane manamAM ema vicAre che ke A badhuM to huM ja karuM chuM. je taddana bhramAtmaka ja che. * zrava (I.) (karmonuM AvavuM, karmono Azrava thavo te) Azravano artha che zubha ke azubha karmonuM AtmAmAM AvavuM. eTale ke jenA kAraNe karmapudagalo AtmA tarapha AkarSAya te dareka nimitta ke upAdAna kAraNo Azrava kahevAya che. nizcaya nathI kahIe to karmoDhavamAM bAhya padArtho to nimitta mAtra che. jyAre AtmAno adhyavasAyate upAdAna kAraNa che. AthI ja to AcArAMgamAM kahevuM che ke tamArA adhyavasAyone AzrayIne karmAzravanA sAdhano karmanAzanA kAraNa bane che. ane te ja adhyavasAyane AzrayIne karmanAzanA sAdhano karmabaMdhanA paNa kAraNa banI zake che. AsavaNirohabhAva- AzravanirodhabhAva (puM.) (karmonA Azravane rokavAno bhAva, saMvara) -3900 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema karmanuM AvavuM saMbhava che tema karmono nirodha arthAtu te karmone AvatAM aTakAvavuM paNa zakya che. gujarAtI bhASAmAM kahIe to pANI pahelA pALa bAMdhavI eTale AzravanirodhabhAva ke saMvara karavo. karmabaMdha thAya te pUrve ja jo karmone rokI devAmAM Ave to jIva ghaNI badhI yAtanAomAMthI ugarI jAya che. jo ekavAra karmano baMdha thai gayo to pachI tene bhogave ja chUTako che. AthI ja to kahevAyuM che ke "cetato nara sadA sukhI' mAsavAra - mAvaja () (karmono AvavAno mArga Avazyaka sUtranA prathama adhyAyamAM kaheluM che ke je dvArA karmo AtmAmAM praveze che te Azrava dvAra che. AvA Azrava dvArA kula pAMca che. 1, mithyAtva eTale ke tattvo pratye azraddhA. 2. avirati eTale pApapravRttithI na aTakavuM. 3. pramAda eTale zubhamAM apravRtti ane azubhamAMthI anivRtti. 4 kapAya eTale krodha, mAna, mAyA ane lobhanuM pracalana, 5. yoga mana-vacana ane kAyA e traNeya yogone hiMsAdi kAryamAM joDavA te. A pAMca dvAroe azubha karmo AtmAM pravezatAM hovAthI tene AzrayadvAra kahelA che. mAsavamAvaUT - khAvamAvanA (ft.) (Azrava tattvanI vicAraNA) zAMtasudhArasa graMthamAM bAra bhAvanAnI vicAraNA karavAmAM AvelI che. A bAreya bhAvanA pratyeka vyaktie pratidina bhAvavI joie. jema koi kArya karavA pUrve tenI vicAraNA ane tenuM nirdhAraNa Avazyaka che. tevI ja rIte te bAreya bhAvanA pUrvaka karavAmAM AvatuM kArya bhavavinAzaka bane che. jema ke AzravadvAranI bhAvanA karavAmAM Ave to tenAthI AzravamArgono bodha thAya che. te kama kayA kAraNothI baMdhAya che. tene rokI kevI rIte zakAya athavA to teno nAza kevI rIte karI zakAya te AzravabhAvanAthI ja zakya bane che. AthI ja to bhAvanAne bhavavinAzinI kahelI che. AsavamANa - Azravat (tri.) (dhIre dhIre sarakato) mAsavAra - azvavara (kuM.) (azvomAM zreSTha) Asavasakki (Na)- Azravasaktin (tri.) (hiMsAdi AraMbhomAM Asakta) Azrava bhAvanA dareka jIva mATe zakya nathI hotI, je jIva karmonA bhArathI trasta thayelo hoya. jene bhavabhramaNathI thAka lAgyo hoya ane jene mokSasukha meLavavAnI tIvrajhaMkhanA thai hoya te ja jIva AzravabhAvanA ane AzravadvArono nAza karI zake che. paraMtu je jIva hiMsAdi AraMbharUpa AzravomAM Asakta hoya. jene pApapravRttine pAparUpe svIkAra karavAnI daSTi prApta thai nA hoya tevo jIva kyAreya paNa saMvara ke nirjarAtattvane prApta karI zakato nathI. AvA bhavAsakta jIvo mATe to dilhI hajI ghaNuM dUra savAra - azvavaIR (.) (dhoDesavAra, azvArohI) zAstromAM ghoDA suzikSita ane kuzikSita ema be prakAranA kahelA che. je suzikSita hoya che te potAnA mAlika eTaleke azvArohInI icchA mujaba tenA izArAne samajIne pravartanArA hoya che. jayAre kuzikSita azva potAnI icchA pramANe uzruMkhalapaNe vartanArA hoya che. uttarAdhyayana sUtramAM gurunI icchAne anusaranArA ane AjJAnuM pAlana karanArA prajJApanIya ziSyane prathama prakAranA azva sAthe sarakhAvyA che. jayAre potAnI svecchAe vartanArA ane gurvAzano bhaMga karanArA ziSyo uDDakhela azvasamAna hoya mAsavo - mAsavonnA (stra.). (mIThA pANInI vAva) 391 - Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANA - azvasena (g) (1. 14mo mahAgraha, 2. pArzva jinanA pitA, 3, te nAme cothA cakravartInA pitA) mAsA - mANaW (wit.) (1. icchA, abhilASA, vAMchA, 2. dizA, 3. te nAme eka diimArI) aupapAtika sUtramAM icchAnI vyAkhyA bAMdhatA lakhyuM che ke mAtAnAM pratisaMmalanAyANaarthAta je padArtha prApta nathI thayo tene prApta karavAnI icchA te abhilASA, vAMchA ke pipAsAnA nAme oLakhAya che. jyAM sudhI saMsAra che tyAM ja sudhI A vyAkhyA jIvane lAgu paDe che. eTale ke saMsAramAM rahelA pratyeka jIvane aprApta prAptinI abhilASA hoya che. jyAre saMsAramukta jIvone to icchAnA utpattisthAna manano ja abhAva hovAthI teone koipaNa prakAranI sUkSmamAM sUkSma icchA paNa saMbhavatI nathI. mAsA - jayu (strI) (pUnama, pUrNimA). mAsAnA- mAtA (B). (AzAtanA karato) ApaNane pAlitaNAnI jAtrAnA AnaMda karatAM tyAM khAdhelA dahIMno AnaMda vadhu hoya che. zaMkhezvara dAdAnA darzananA AnaMda karatAM tIrthasthAnethI kharIdela mukhavAsAdino AnaMda vadhu hoya che. paraMtu A badhuM karatAM kyAreya vicAra karyo che kharAM ke tame tIrthanI keTalI ghora AzAtanA karI rahyA cho ? zAstramAM kaheluM che ke tIrthasthAno pApanA nAza mATe hoya che. ane e ja udezathI ApaNI tIrthayAtrA hovI joie. paraMtu nirAzAnI vAta che ke AjanA samayamAM ApaNe tIrthonI AzAtanA karIne taravAnA sthAne DUbavAnA kRtyo karI rahyA chIe. jarUra che samayasara jAgI javAnI. * mAsvAyatta (vi.) (AsvAdana karato, cAkhato) jainetara rAmAyaNamAM rAma ane zabarInA milanano prasaMga varNavavAmAM Avela che. zabarIne khabara paDI ke maryAdApuruSottama mArA AMgaNe AvyA che ane huM temane zuM jamADuM bIjuM to kAMI hatuM nahIM eTale teNe rAmajIne bora dharyA eTaluM ja nahIM te rAmane potAnA eMThA bora khavaDAvavA lAgI. te rAmane bora cAkhI cAkhIne Ape che ane zrIrAmate hasatAM mukhe borane Aroge che. A kathAnakanI pAchaLano uddeza che ke rAme jAta-pAta joyA vinA vyaktinI lAgaNIne mahatva ApyuM. tema ApaNe paNa jIvanamAM vastu ke vyaktine mahattva ApyA vagara tenI pAchaLa rahelI tenI bhAvanAonI kadara karavI joie. AjanA jIvanamAM ApaNane zabarI to nathI maLavAnI paraMtu parivAramAM pati, patnI, mAtA, pitA, putra vagere ghaNA pAtro che. jenI sAthe ApaNe rAma jevo vyavahAra karI ja zakIe chIe. mAlAda - mANaIBda (kuM.) (grahatulya AzA) caMdragrahaNa, sUryagrahaNa A banne vastuno paricaya ApavAnI jarUra nathI. AkhI duniyAne khabara che ke A grahaNanI prakriyAmAM baLavAna evA sUrya ane caMdra paNa nabaLA paDI jAya che. temanuM teja ghaTI jAya che. jo rAhu ane ketu grahathI grasita thayela sUrya-caMdra paNa nirbaLa banI jAya che. to pachI icchAo, apekSAo ane AkAMkSArUpI grahothI grasita thaIne vyakti keTalo nisteja banI zake che. hA sAcI vAta che! AjanA mAnavane koi graho ke nakSatro nathI naDatAM. naDe che to apUrNa icchAo, tuccha apekSAo. zAstramAM A icchAone AzAgraha kahevAmAM AvelI che. saddhi - mApada (I.) (1, aSADha mAsa 2. avyakta nihnavonA gurU 3. te nAme eka AcArya 4. sthirikaraNamAM vaparAto zabda) kauzaMbI nagarImAM aSADhAcArya potAnA ziSyone sUtronA joga karAvatAM hatAM. eka rAtrinA acanAka hRdayazULanA kAraNe AcAryadeva -3920 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALadharma pAmI gayA. mRtyu pAmelA AcArya deva tarIke utpanna thayA. tyAM teoe joyuM ke huM to mRtyu pAmyo chuM ane mArA pUrvabhavanA ziSyonA joga to apUrNa rahI gayA che. AthI temanI anukaMpAne vaza thaine teo mRtaka AcAryanA kalevaramAM pravezyA ane ziSyone joga pUrNa karAvyA. joga pUrNa thayA bAda teoe satya hakIkata jaNAvIne kSamAyAcanA mAMgI. paraMtu tyAra bAda dareka ziSyone eka bIjA mATe manamAM zaMkA utpanna thai ke sAmevALo kharekhara sAdhu che ke pachI gurUnI jema deva. jethI karIne teoe koine paNa vaMdana karavAnuM baMdha karI dIdhuM. teono mata avyakta tarIke oLakhAyo ane nidvava hovAnA kAraNe teone gaccha bahAra karavAmAM AvyA. AsADhapaDivayA - ASADhapratipat (strI.) (aSADhI ekama) AsADhabhUi - ASADhabhUti (puM.) (dharmarucisUrinA ziSya, te nAme eka muni) jainadharmamAM aSADhAbhUti khUba prasiddha muni che. kahevAya che ke bhikSA mATe ghara ghara pharatAM munine nATakamaMDaLInI eka rUpavatI strI sAthe AMkho maLI gai. mohanIyakarmanA udaye temaNe naTaDInA premamAM Asakta thaine muniveza tyajI dIdho. ghaNA varSo sudhI teo nATakamaMDaLI sAthe rahIne nATako bhajave che ane rojIroTI kamAve che. eka vakhata mohanIya karma nabaLuM paDyuM ane punaH saMyama levAno vicAra Avyo. AthI strIoe pagamAM paDIne AjIjI karIne eka chelluM nATaka bhajavavAnuM kahyuM. bharata cakravartInuM nATaka zarU thayuM. hajAro loko jovA AvyA. svayaM bharata cakravartI banyA. arisA bhavanano rola bhajavatAM bhajavatAM teo vairAgyarUpI azva para ArUDha thayA ane kevalalakSmIne varI cUkyA. teone kevalajJAna pragaTa thayuM ane nATakanuM sTeja kevalajJAnInI dharmasabhAmAM pheravAi gayuM. saddhiA - mAha (ja.). (te nAme nakSatra, pUrvASADhA ane uttarASADhA nakSatra) AsADhAyariya - ASADhAcArya (puM.) (avyakta nihnavonA gurU, jeonA kAraNe avyakta mata sthApAyo te) mAd - ApaDhiI (.) (aSADha mAsanI pUnama) sAkSApA - mANapa (I.) (AzArUpI pAza, icchArUpI baMdhana). saMghAcAranI vRttimAM lakheluM che ke AzArUpI pAzamAM baMdhAyelo jIva zuM zuM nathI karato atu icchAothI gherAyelo jIva nahIM karavAnA kAryo paNa karI bese che. dhaneccha vyakti divasa-rAta, TADha-taDako nathI joto, kAmecchu jIva mAtA-putrI, patnI, parastrI vageremAM pharaka nathI karato. A ja rIte pratyeka jIvo judI-judI AzAonA pAzamAM baMdhAine kRtya-akRtya, iSTa-aniSTa badhuM ja karatAM hoya che. je jIva tenA baMdhanathI mUkAi gayo che te jIvane mokSamArgamAM vadhato koi ja karma rokI zakatuM nathI. mAviSTha - mANavirtha (strI.). (te nAme eka nagara). mAsAya - mArUtri (kuM.) (1. rasaneMdriyajanya jJAna 2. abhilASa) AsAyaNa - AzAtana (na.) (anaMtAnubaMdhi kaSAyane bhogavavuM te). vizeSAvazyakasUtramAM mANatinazabdanI vyutpatti karatAM lakhyuM che ke temanI chAtathati mufmAta aMtijJAAtinaYarthAt Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je karmanA udaye ke pachI je vartananA kAraNe jIva mokSamArgathI bhraSTa thAya che te dareka pravRtti AzAtanA che. Ano bIjo artha karIe to je pravRttinA kAraNe jIva duHkhanI najIka jAya che te AzAtanA che. ane huM mAnuM chuM tyAMsudhI jagatano koipaNa jIva duHkhane kadApi icchato nathI. pratyeka jIvane sukha joie che. pachI te kSaNika hoya ke zAzvata joie che to mAtrane mAtra sukha ja. jo duHkhanI najIka javuM na hoya to tevI pravRttino tyAga karavo ja ghaTe. AsAyaNA - AzAtanA (strI.) (1, AzAtanA, vinayAdi maryAdAno bhaMga karavo te 2, pratiSiddha kAryane karavuM te 3. jenAthI ladhutA prApta thAya te). AzAtanA te jaina pAribhASika zabda che. sAmAnyathI AzAtanAno artha evo karavAmAM Ave che ke pUjaya vastu ke vyaktinuM bahumAna na sAcavavuM te AzAtanA che. paraMtu tAttvika rIte jovA jAva to mAtra temanuM bahumAna na sAcavavuM te AzAtanA nathI, apitu te vyakti vagere pratyeno upekSAbhAvate AzAtanA che. zAstramAM AvI upekSAnA traNa sthAna kahelA che. devanI AzAtanA, gunI AzAtanA ane trIjI dharmanI AzAtanA. A traNeya pratye bahumAna hovuM ja joIe. have jo bahumAna nathI to kadAca cAlI jaze paNa tenA pratye upekSA haze to samajI lejo ke tame kharekhara bahu moTI bhUla karI rahyA cho. samajadArI emAM ja che ke zakya eTaluM je-te AzAtanAothI bacIe. AsAyaNijja- AsvAdanIya (tri.) (AsvAdane yogya, cAkhavA yogya) AsAyavaDiyA - AsvAdapratijJA (strI.) (viSayabhoganI pratijJA) kahevAya che ke cakravartI potAnA jIvanamAM pratibodha pAmIne dIkSA le che to tenA prabhAve te svarga athavA mokSane prApta kare che. paNa jo viSayabhogamAM Asakta thai jAya che to te niyamo sAtamI narake jAya che. jayAre vAsudeva mATe pharajIyAta naraka ja kahelI che. tenI pAchaLanuM kAraNa e che ke cakravartIne je samRddhi prApta thai che te sAhajIka rIte puNyaprabhAve prApta thai che. jyAre vAsudevane je samRddhi prApta thai che temAM teNe potAnA puNyane dAva para mUkIne niyANuM karyuM hoya che. arthAtu potAnI sAdhanAthI prApta aDhaLaka puNyane vecIne viSayabhoga prAptinI pratijJA karI hoya che. AthI te niyANa tene durgatimAM lai janAruM bane che. AsAreMta - AsArayat (tri.) (khasato, sarakato) mAnaniya - manija (I.) (sarpanI eka jAti) zAstromAM AzAlika sarpanuM vivaraNa A pramANe karavAmAM AveluM che. AzAlika sarpa asaMjJI, mithyASTi, aMtarmuhUrtanA AyuSyavALo ane jadhanyathI aMgulanA asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTathI bArayojananI uMcAivALo hoya che. kahevAya che ke cakravartI, vAsudeva, baLadeva ane samrATanA sainyane kSaNabharamAM bArayojananA khADAmAM dhakelI daine nAza karavAnI zakti A sarpa dharAve che. mANAvaLa - mAtrAuja (zi.) (baMdhaka, bAMdhanAra, baMdhana kartA). mAliil - MAtrataff (a.) (chidravALI nAva, chidrayukta hoDI) sUyagaDAMga sUtramAM eka sarasa majAnuM udAharaNa ApavAmAM AveluM che. koi jIva janmathI ja aMdha che ane tene nadInI bIjI pAra javuM che. jogAnuM joga tene eka hoDI to maLI gai, paraMtu te hoDImAM seMkaDo chidra che. have bolo! Avo jIva koi divasa nadI pAra karI zakavAno che? ke pachI DUbI javAno che? basa ! AvI ja hAlata bhavAbhinaMdI jIvanI che. eka to pote viSayabhogomAM 3940 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMdha banelo che ane temAMya tene seMkaDo chidravALI hoDIrUpa azubha nimitto maLelA che. Avo viSayalaMpaTa jIva pachI koi divasa saMsArasAgara tarI zake kharo? nahIM ja ne! mANaIR - zvAsa () (1. AzvAsana, sahAro 2. vizrAmanuM sthAna) tamane dhananI jarUra hoya, koI navuM kArya karavuM hoya ke pachI vyavahArIka prasaMgomAM kyAMka muMjhavAtA ho. ane tevA samaye koi AvIne tamane mAtra eTaluM ja kahe ke bhAI! koi ja ciMtA na karato huM tArI sAthe che. basa! AzvAsananA A be zabdo moTuM baLa puru pADe che. deva ane guru paNa AvA ja moTA AzvAsaka che. teo kahe che ke tArA jIvanamAM koipaNa takalIpho Ave, koipaNa mUMjhavaNa ubhI thAya to ciMtA na karIza. huM haMmezAM tArI paDakhe Ubho chuM. je jIvane deva-gurunA sahArAno ahesAsa thayelo hoya che, te jIvanamAM AvanArI musIbatothI koi divasa DaghAto nathI. te nirAzAnI khAIthI jojano dUra hoya che. AsAsaMkarasamubbhava - AzvAsAMkurasamudbhava (na.) (AzvAsanarUpI aMkurathI utpanna thayela). eka jagyAe bahu ja sarasa paMkti vAMcI hatI. "kazeka aTakuM chuM to izAro Ape che koI, kazeka bhaTakuM chuM to sAtha Ape che koI. he Izvara tAruM ja zarIra che A, ane AtmAya, tuM je ApI zake kyAM ApI zake che koI?"jIvanamAM evA ghaNAMya vaLAMko Ave che jyAM agamya ke adezya sahAro maLI jAya che. ane AvA adazya AzvAsanomAMthI je urjA utpanna thAya che tenI anubhUti ja kAMika alaga hoya che. te mAtra anubhUtino ja viSaya banI rahe che. kema ke tene varNavavA mATenA pratyeka zabdo vAmaNAM ane adhUrAM pUravAra thAya che. AsAsadIva - AzvAsadvIpa (puM.) (AzvAsanarUpI dvIpa) samudra mArge musApharI karavA nIkaLelo jIva bhayaMkara tophAno vacce gherAi jAya. divasonA divaso sudhI tene khAvA anAja nA maLe, pIvA pANI na maLe. dUra dUra sudhI pANI ja pANI hoya ane tevA samaye acAnaka koika dvIpa maLI jAya to tenA caherA paranI camaka, aMtaramanamAM kevo AnaMda umaDe te kaho jouM? te AnaMdanI anubhUti avismaraNIya ane varNanIya hoya che. tevI ja rIte je jIva saMsArasamudrathI thAkI gayo hoya. bhogasukhothI ubakI gayo hoya. tene saMsAra jelarUpI lAgatI hoya ane acAnaka AzvAsana ApanAra dvIpa samAna deva-guru maLI jAya to tenA mananI sthiti kevI hoi zake? te jarA vicArI jo jo. bIjA mATe anumAna karavuM azakya che. paraMtu je A paristhitimAMthI pasAra thayo hoya te ja tenA AnaMdanuM anumAna lagAvI zake che. sitta - mAphi# (I.) (1. kaMika sIMceluM, pANIthI chAMTela 2. napuMsakano eka bheda) mANika - sAmina () (zIdhra, jaldI) saMskRta subhASitomAM eka ukti Ave che. amartha zodha arthAt koi zubha kArya karavuM hoya to temAM utAvaLa karavI. te jeTaluM jaldI bane teTaluM karI levuM. kAraNa ke zubha kArya mATeno zubha samaya vAraMvAra prApta thato nathI. jinezvara paramAtmA paNa te ja kahe che ke tamArA manamAM koi zubha vicAra Avyo ke mAre amuka kArya karavuM che to pachI tene karavA mATenI rAha na juo. jeTaluM jaldI bane teTaluM karI levuM. kAraNa ke kALa, mana ane AyuSyano koI bharoso nathI te traNeya caMcaLa che. pharIvAra te karavA mATeno avasara prApta thayo na thayo to ? masira - mazrita (ra.) (Azraya prApta, zaraNAgata) * mafzvarja(u.) (azvArohI, azvano saMcAlaka) Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghoDAne calAvanAra azvArohIne ghoDAnI pratyeka cAlagatanI jANakArI hoya che. tenA pratyeka lakSaNothI te vAkepha hoya che. kayo ghoDo kevo che. keTalA pANImAM che. tAkatavara che ke nirbaLa che. zuM karavAthI tenuM hita thaze ane zuM na karavAthI ahita thaze. tenI saghaLIya mAhitI tenI pAse che. AvA jANakAra saMcAlakanI pAse je azvanI TreniMga thAya te kevI uttamatAne pAme che. te kahevAnI jarUra rahetI nathI. kevalajJAnI tIrthaMkara paramAtmA ane zrutajJAnI gurudeva paNa AvA ja sakSama saMcAlaka che. te jagatanA jIvonI pratyeka ragaragathI vAkepha che. jIvanA AtmoddhAra mATe zuM yogya che ane zuM ayogya che. zenAthI AtmA puSTa thAya che ane zenAthI AtmA duSTa thAya che. tenI badhI ja mAhitI teonI pAse che. ApaNo puNyodaya che AvA devagurunI prApti thai che. tame vicArI juo ke AvA deva-gurunI nizrAmAM rahIne ApaNe keTalA ujaLA thaI zakIe chIe. sAvA - satApara (ra) (apaharaNa, coravuM) mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAje vAsupUjaya jinanA stavanamAM paramAtmAne cora kahyA che. teo kahe che ke he paramAtmA ! jevI rIte cora bIjAnA dhananI corI kare che. tevI rIte Ape amArAM mananI corI karI che. amAruM manarUpI dhana tame corI lIdhuM che. mAruM mana mArI pAse nathI. te vAreghaDIe tamArI bAju doDI Ave che. svAmI tame kAMi kAmaNa kIdhuM cittaDuM hamAruM corI lIdhuM svAmI tame moTA jAdugara cho. tamArI vAtomAM lAvIne tame amArA mananuM apaharaNa karanAra cho. ane je corI kare che te to cora ja kahevAya ne? maNiyAvAya - 3mAra (kuM.) (AzIrvAda) AjanA moDarna jamAnAmAM jIvanArA mANasanI vartaNuMko ghaNI ja Azcaryajanaka hoya che. gharamAM mAM-bApane bhAMDe che ane maMdiromAM mAtAjInA AzIrvAda levA talapApaDa thato hoya che. gharanA vaDIlone bhUkhe mAre che ane maMdiramAM rahelA bhagavAnone lAkhono bhoga caDhAve che. are ! jeNe gharanA bhagavAnanA AzIrvAda prApta nathI karyA tene maMdiramAM beThelA bhagavAnanA AzIrvAda kyAreya nathI maLatAM ke nathI phaLatAM. AzIrvAda eka evuM tattva che je dekhAtuM nathI. paNa jene prApta thAya che tenI jIMdagI tArI de che. ane je tenAthI vaMcita rahI jAya che tene DUbADI de che. ja - (stra) (sarpanI dADhA) sarpanuM jhera tenAM dAMtamAM hoya che. vichInuM jhera tenI pUMchaDImAM hoya che. jayAre irSyALunuM jhera tenI rageragamAM raheluM hoya che. kahevAya che ke sarpa ke viMchI jene Dase che tenuM ja nukasAna thAya che. potAne koI ja takalIpha thatI nathI. jyAre jherathI bharelA irSALunI pravRttinA kAraNe mAtra sAmevALAnuM nukasAna nathI thatuM. paNa sAthe sAthe potAnuM paNa nukasAna thAya che. AdhyAtmika rIte te adhogatie jAya che. temaja vyavahArIka dRSTIe te lokonI vizvasanIyatA gumAve che ane tiraskArane pAtra bane che. bAdi - mAna (7). (besela, beTheluM) AsIvisa - AzIviSa (puM.) (sarpavizeSa, jenI dADhAmAM jhera raheluM che te) bhagavatIjI sUtramAM bhagavAna mahAvIra jaNAve che ke he gautama AzIviSa be prakAranA hoya che. prathama jene janmathI ja viSanI prApti thaI che tevA sarpa vagere jAtyAzIvaSa. tathA bIjA tapa ke cAritranA prabhAve bIjAne zrApAdi ApIne anyanuM nukasAna karavAnI pravRttivALA manuSyo karyAzIviSe jANavA. visara - mAvikatva () (zrApa ane anugrahanuM sAmarthya) 396 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsIvisabhAvaNA - AzIviSabhAvanA (strI.) (ta nAme eka aMgabAhya kAlikahyuta) A eka aMgabAhya kAlikazruta che. tenI aMdara AzIviSa labdhinI prAptinI prakriyA, tenuM sAmarthya vagere svarUpa varNavavAmAM AveluM che. A zAstranuM adhyayana karavAnA adhikArI caudavarSanA dIkSAparyAyavALA muni bhagavaMta ja che, vartamAna samayamAM A zrata viccheda pAmI gayuM hovAthI upalabdha nathI. paraMtu anya anya zAstromAM tenA ullekho maLe che. AsIvisaladdhi - AzIviSalabdhi (strI.) (iniSTa karavAnA sAmarthyavALI eka labdhi) jevI rIte AzIviSa sarpa che tevI ja rIte aneka labdhiomAMthI AzIviSa nAmanI eka labdhi Ave che. tIvra sAdhanA ane parizramathI manuSyane paNa evuM sAmarthya prApta thAya che ke jenA pratApe te anyanuM hita ke ahita karI zake che. mANasa - maNi (.) (AzIrvAda) prANu - mA(.) (zIdhra, jaldI) sukSara - mAzura (I.) (jenAthI turaMta mRtyu nIpaje te, mRtyu lAvanAra sarpadaMza-visUcikA vagere) jagatano koi ja jIva maravA mAMgato nathI. AthI jenA dvArA prANono ghAta thAya tevA dareka nimittothI bacIne cAle che. dravya prANone bacAvavA mATenA saghaLA prayatno karanAro jIva potAnA bhAvaprANone bacAvavAno eka tasubhara paNa prayatna karato jovA nathI maLato. zarIrano nAza thavo te dravya prANano nAza che, jyAre udAratA, saraLatA, vinamratA, sahacArIpaNuM vagere bhAvaprANa che. dravya prANonA nAzathI mAtra eka bhava badalAya che. jyAre bhAvaprANanA nAzathI anaMtA bhavo badalavA paDe che, e dhyAna rAkhajo . AsukkArovagaya -- AzukAropagata (tri.) (sarpadaMza ke visUcikAdithI mRtyu pAmela) mAsu - mANaT (I.) (1. sUrya 2. bANa) bANane saMskRtamAM mArA kahela che. jeno artha thAya che zIdhra gati karanAra. jevI rIte dhanuSyamAMthI chUTeluM bANa zIghragati dvArA potAnA lakSyane bhedyA vinA rahetuM nathI. tevI ja rIte ApaNI mana-vacana ane kAyAnI pravRtti karmano baMdha karyA vinA rahetI nathI. eka vAra zubha ke azubha pravRtti thai gai eTale tadanusAra zubha ke azubha karmano baMdha thaIne ja rahe che. AthI ja to kahevAmAM AveluM che ke zubha vastune karavA mATe bahu rAha nahIM jovI. turaMta ja te kArya karI levAnuM. tathA azubha kArya karatAM pahelAM tenA mATe so vAra vicAra karavo ane pachI tene niSphaLa kevI rIte karAya te bAbate prayatno karavA. supaUOT - mAru (I.) (tIvra buddhivALo, autpAtikI buddhivALo) prajJAno artha thAya che buddhi, jenA dvArA bodha thAya te buddhi che. A buddhinA jIva anusAra aneka prakAra che. koinI buddhi maMda hoya che to koikanI madhyama hoya che. to vaLI koika tIvra buddhino svAmI hoya che. koika buddhi dvArA anyanuM ke potAnuM aniSTa kare che. to koi potAnI autpAtikI buddhi dvArA sva ane paranuM hita kare che. jevI rIte abhayakumAranI buddhi kAyama bIjAnuM hita karanArI hatI. AthI ja to divALInA copaDA pUjanamAM lakhAya che ke abhayakumAranI buddhi hojo . koi paNa hiTalara ke dAudanI buddhi nathI mAMgatuM kAraNa ke te buddhi vinAzane noMtaranArI che. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuvara - zua (3) (zIdhra gati karanAra) zAstromAM AtmAne ghaNAM upanAmothI saMbodhavAmAM Avelo che. te upanAmomAM eka Azcara paNa che. Azu eTale tIvra, zIgha, jaldI vagere, ane cara eTale caranAra, pharanAra, gati karanAra vagere. tattvArthIdi zAstromAM kahevAmAM AvyuM che ke pudgalane eka sthAnethI bIjA sthAne gati karavAmAM asaMkhya samaya lAgI jAya che. jyAre AtmAne eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM athavA saMsAramAMthI mokSamAM pahoMcavA mATe vadhumAM vadhu cAra samaya ane ochAmAM ocho eka samaya lAge che. A vAta parathI tame anumAna lagAvI zako cho ke pudgala karatAM AtmAnI zakti keTalI vadhu che? mAsura - mAsura () (1. AsarI bhAvanA, jenA dvArA asurayoninA karmono baMdha thAya te 2. asurasaMbaMdhi, bhavanapati ke vyaMtara saMbaMdhi3. vivAhano eka bheda) bhavanapatinA dasa bhedomAM eka bheda asura devano paNa che. bhava bhale devano hoya paraMtu te nimnakakSAno kahelo che. te devo vilAsI ane aniSTa kAryomAM AnaMda karanArA hoya che. A vAta thai devonI jyAre manuSyo deva nathI paraMtu temanI keTalIka bhAvanAo ke pravRttione AdhAre devanI sAthe joDavAmAM AvelI che. jevI rIte amuka manuSyo bhogavilAsomAM chokTA thaine bIjAne pajavavAnuM, herAna karavAnA, satata bIjAne parezAna karIne AnaMda lenArA hoya che. teonuM mana satata e ja vicAromAM cAlatuM hoya ke have huM evuM zuM karuM ke jethI bIjo dukhI thAya ane mane AnaMda maLe. AvA manuSyonI bhAvanA ane pravRtti asurane tulya hovAthI teone AsurI bhAvanAvALA kahevAmAM AvelA che. mAturatA - surata (a.) (AsurIpaNuM, AsurIbhAva) masurA (f) - AsurI (jaM.) (jenA dvArA asuronimAM utpanna thavAya tevI bhAvanA ke pravRtti) jainadharma asurane rAkSasa nathI mAnato. asura paNa ekadevayoni che. te yonimAM utpanna thanArA jIvo asura kahevAya che. hA eka vAta cokkasa che ke te devayoni hovA chatAM paNa azubha che. kAraNa ke tyAM utpanna thayelA jIvane puNyabaMdha karatAM pApano baMdha adhikamAtrAmAM thato hoya che. sthAnaMgasUtramAM kaheluM che ke AvI asuyoninA AyuSyakarmano baMdha cAra prakAranA jIvo kare che. 1. krodhI, 2. kalahakArI, 3. AhAra-upadhi vagerenI lAlacathI tapa karanAra ane 4. satata lAbhAlAbhano vicAra karIne svArthapUrNa pravRtti karanAra jIva AsurI bhAva ane bhavane pAme che. gAsura - masuri (I.) (sAMkhyamata sthApaka kapilanA prathama ziSya) Asuriya - Asurika (puM.) (1. satata krodhamAM rakta 2. asura bhavamAM utpanna thayela) AtmAmAM paDelA doSonuM jo samayasara nirAkaraNa karavAmAM na Ave to te bhava,bhAva ane kSetranI apekSAe nimnatA ane vistRtA pAme che. jevI rIte caMDakauzika jyAre sAdhunA bhavamAM krodhI hatAM to te krodha mAtra upAzraya purato hato. tyAM krodhane na vAryo to bIjo bhava mithyASTi saMnyAsIno maLyo, kSetra upAzrayathI vadhIne Azrama banyo ane sAdhunA bhava karatAM saMnyAsInA bhAvamAM krodhanI tIvratA vadhI. ane te bhAvamAM paNa krodha durvAra banatAM. trIjo bhava sarpano maLyo, kSetraphaLa AkhuM jaMgala banyuM ane je krodha atyAra sudhI mAtra manamAM hato te vadhIne AMkhomAM AvI vasyo. arthAt dRSTiviSa sarpano avatAra maLyo. jenA prabhAve te trilokanAtha paramAtmA mahAvIradevane DasavA sudhInuM adhamakRtya karI beTho. mAsurtha (2) (asurabhAva, asurasaMbaMdhi bhAva) 3980 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAsurutta - mAra (u.). (zIdhra kopa pAmanAra, caMDakrodhI) cAra kaSAyomAM prathama kaSAya krodhane kahelo che. tene prathama mUkavAnuM kAraNa eka ja che ke bIjA kaSAyo parokSa rIte tamane nukasAna kare che. jyAre krodha te to sIdhe sIdho pratyakSa rIte ghAta kare che. kAraNake krodhI jIvano potAnI upara kAbu na hovAnA kAraNe nAnI-nAnI vAtothI zIghakrodha pAme che. ane krodhathI abhibhUta thayelo puruSa lokamAM niMdAne pAtra bane che. potAnA keTalAya zatruo ubhA kare che, ane azubha karmano baMdha kare che. Avo caMDakrodhI jIva ihaloka ane paralokamAM svanuM ahita karanAro hoya che. * mAro (3.) (atikrodhI, caMDakrodhI) * mAruSTa (.) (zIgha krodha karanAra, atikrodhI) upamiti bhavaprapaMco kathAmAM rAjakumAranI kathA Ave che. rAjakumAra atyaMta abhimAnI ane atikrodhI svabhAvano hato. paraMtu teno eka sArUM pAsu e hatuM ke teno mitra puNyapuruSa hato. te rAjakumAra nAnI bAbatomAM gusse thai jato ane sAmevALAne dabAvavAno prayatna karato hato. puNyapuruSanA pratApe tene koi kAMi ja kahetuM nahotuM. AnA kAraNe rAjakumAra ema mAnI beTho ke mArA krodhanA kAraNe je loko mane name che. mAruM sanmAna kare che. AthI teno krodhI svabhAva vadhavA lAgyo. AthI kaMTALIne teno mitra puNya tene choDIne cAlI gayo. tenA gayA pachI te rAjakumAranI je karUNa kathanI varNavavAmAM AvI che. te vAMcIne tamArA rUMvADA UbhA thai jAya. tene je gojhArA dukhomAMthI pasAra thavuM paDe che te sAMbhaLIne tamArI AMkho bhInI thai jAya. mATe ja jJAnI bhagavaMto kahe che ke A jagatamAM jyAM sudhI tamAruM puNya baLavAna che, tyAM sudhI ja loko tamane namaze. je divase puNya paravAraze te divase tamArI kiMmata koDInI thai jaze. marpf - mAAni () (1. rasAyaNa kriyA 2. baLavAna banAvanAra khorAka) zarIrane baLavAna ane taMdurasta banAvavuM hoya to zuddha ane pauSTika AhAra levo jarUrI che. pauSTika AhAra peTamAM javAthI je rasAyaNa prakriyA thAya che. tenAthI zarIramAM baLanI vRddhi thAya che. A vAta sarvavidita ane sarvamAnya che. jo zuddha ane pauSTika AhArathI zarIra baLavAna bane che te jeTaluM satya che, teTaluM ja satya e paNa che ke zuddha ane sAtvika bhAvanAthI tamAro AtmA paNa hRSTa-puSTa thAya che ane puNyarUpI baLa vadhe che. zarIramAM azuddha AhAra javAthI jema zarIra bagaDe che. tevI ja rIte azubha vicArathI tamAro AtmA malina thAya che. mALiya - mAnita (a.) (kAMika baLavAna karela) gAya - gA (I.) (jalAdithI vRkSane siMcavuM, siMcavAnuM sAdhana) zarIrane khorAka na Apo to durbaLa banI jAya che. vRkSane pANIthI siMcavAmAM na Ave to sUkAi jAya che. agnimAM ghI vagere nAMkhavAmAM na Ave to holavAI jAya che. tevI rIte tamArA manane sadvicAro ke zubha ciMtanamAM joDavAmAM na Ave to tamAruM jIvana ane AtmA bannene nAza pAmatAM koI rokI zakatuM nathI. kAraNa ke sadvicAronI gerahAjarImAM duSTa vicAro tamArA manano kabajo lai le che ane AtmAne durgati tarapha dhakelI jAya che. jo mana zubha vicArothI bhareluM haze to durvicArone pravezavAno mArga ja nahIM rahe. AthI tamArA cittane sArA vicArothI siMcatA raho. mAvA - jhAlara (ra) (1. sevavuM, AcaravuM 2. maithunakriyA) 399 - Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsevaNA - AsevanA (strI.) (1. saMyamamAM aticAra lagAvavA te 2. sUtrokta anuSThAna karavuM te 3. AropaNa karavuM) zAstramAM saMyamanA AsavanA ane pratisevanA evA be bheda Ave che. Agamokta vidhi ane pratiSedhane anusarIne samyapha rIte saMyamanuM pAlana karavuM te AsevanA che. ane te ja vidhi-pratiSedhano viccheda karIne manasvIpaNe vartavuM, saMyamamAM doSo lagAvavA te pratisevanA che. je kharekhara mokSAbhilASI ane pApabhIrU che te jIva kadApi pratisevanAne Acarato nathI. AsevaNAkusIla - AsevanAkuzIla (puM.) (kuzIla sAdhuno eka bheda) guruvaMdana bhASyamAM vaMdanane ayogya pAMca prakAranA sAdhu kahelA che. temAMno eka bheda kuzIlano che. zIla eTale AcAra je kalsIta AcAravALA hoya tevA sAdhu kuzIla che. arthAtu zAstramAM kahela utsarga mArgano tyAga karIne mAtra apavAdamArganuM sevana karanArA tathA saMyamanA pratyeka AcAramAM doSa lagADanArA kuzIla sAdhune AsevanAkuzIla kahelA che. AsevaNAsikkhA - AsevanAzikSA (strI.) (zikSAno eka bheda) mAvira - mAvita (ra) (samyapha rIte Acarela, vAraMvAra sevela) akabare bIrabalane eka ukhANuM pUchavuM jeno javAba eka ja hovo joie. roTI jalI kyuM, ghoDA aDA kyuM, aura vidyA bhUlI karyuM hAjarajavAbI bIrabarale paLabharanoya vilaMba karyA vinA tarata kahyuM ke ghUmAyA nahIM isa lIye. jo roTalIne vAraMvAra pheravavAmAM na Ave to baLI jAya. ghoDAne roja pheravavAmAM na Ave to te ALasI thaI jAya ane vidyAnuM dararoja punarAvartana karavAmAM na Ave to meLavela samasta vidyA nAza pAme che. tevI ja rIte ApaNAM AtmA upara anAdikAlIna kusaMskArono mela caDhelo che. tene dUra karavA mATe niraMtara satata sadAcAronuM pAlana karatAM rahevuM ja paDe. jo temAM pramAda karIne ArAma karavA beThA to AgaLa karelI tamAma mahenata niSphaLa thaI jAya che. mANoma - azvaguNa (I.) (Aso mAsa) mAtya - azvattha (I.) (bahubIja vRkSavizeSa, pIpaLAnuM vRkSa) (kahenAra) kirAtArjunIyam kAvyamAM eka bahu ja sarasa vAta Ave che. bhIla guptacara yudhiSThirane hastinApuranI saghaLI bAtamI ApI rahyo hoya che. te samaye te rAjA duryodhananA nUpaguNanA vakhANa karato hoya che. tyAre bhIma tene DarAvatA kahe che ke tane yudhiSThira samakSa duryodhananA vakhANa karatAM Dara nathI lAgato? tyAre guptacara kahe che ke, he gadAdhArI bhIma! A jagatamAM satya kahenArA paNa maLaze ane priya kahenArA paNa maLaze. paraMtu satya ane priya banne kahenArA bahu ja ochA loko maLe che. mATe AvA loko para rAjAe kyAreya krodha karavo na joie. mAtra - mAhatya (vya.) (1. upasthita karIne 2. kadAcita, sahasA 3. lAvIne) Ama to kadAca eka mAtra zabda che. je bArAkSarInA joDANothI banelo che. paraMtu teno vividha sthAnomAM karelo upayoga lAgaNIonI vividhatA utpanna kare che. jyAM badhe ja hArI javAnA nimitto hovA chatAM yoddhA vicAre ke ekavAra vadhu prayatna karI jouM kadAca jItI paNa javAya. A vicAra tene vadhu dRDha banAve che. ane tenA sthAne vicAra Ave ke kadAca hArI paNa jaie to jItelI bAjI -400 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAramAM palaTAvI de che. kadAca bhagavAna haze no vicAra nAstine Astika banAve che, ane kadAca bhagavAna jevuM koI tattva ja na hoya to teno vicAra Astikane nAstika banAve che. A mAtra kadAca zabda purutuM nathI. zabdakozamAM rahelA badhA ja zabdo mATe pharaka mAtra eTalo ja che ke tame teno upayoga baLavRddhi mATe karo cho ke nirbaLa thavA mATe. sahastra - hatyA (strI) (AghAta, prahAra) cakrano prahAra be prasiddha vibhUtio upara thayo hato. paraMtu prahAra pachI bannenI karaNImAM bahu ja moTo taphAvata hato. cakranA prahAra bAda ekanA manamAM krodha utpanna thayo ane bIjAnA manamAM karUNA utpanna thai. eke vicAryuM ke huM paNa mAruM baLa batAvI dauM ane sAmevALAne dhULa cATato karI dauM, jayAre bIjAe vicAryuM ke mArA karelA karmo ja tene mArI upara duSyavRtti karavA prerI rahyA haze. AmAM sAmevALAno koI ja vAMka nathI. dukha to mAtra eTaluM ja che ke te jIvanI saMsAravRddhimAM huM kAraNa banyo. A be jIva eTale pahelA bhagavAna RSabhadevanA putra bAhubalI ane bIjA ApaNAM vahAlA caramatIrthapati bhagavAna mahAvIra. hiTTa - mahi7 (kuM.) (ukhANuM) jene saMskRtamAM prahelikA, hindImAM pahelI ane gujarAtImAM ukhANuM kahevAmAM Ave che. te AjathI nahIM paraMtu ghaNA pUrvavarSothI cAlI AvatI eka paraMparA che. AjanA samayamAM tene manoraMjananuM sAdhana mAnavAmAM Ave che. paraMtu pUrvanA kALamAM rAjA potAnA rAjasabhyonI parIkSA karavA mATe athavA nagarajanonI oLakha mATe teno upayoga karatAM. to vaLI rAjakumArI potAnA thanAra patimAM keTalI buddhi che te jANavA mATe ukhANAno upayoga karatI. to vaLI be dezanA rAjA , maMtrI vagere guptacara pAse ukhANAMmAM saMdezo mokalIne mAhitInuM AdAna-pradAna karatAM hatAM. eTaluM ja nahIM. bahuputravALo rAjA potAnA saMtAnone AvI parIkSAo dvArA rAjasiMhAsanane yogya rAjAnI varaNI karatAM hatAM. - mahatya ( vya.) (1. apaharaNa karIne 2. vyavasthApita karIne) apaharaNa eTale sAmevALAnI icchAnI virUddha jaine tene upADI javuM evo thAya che. AjanA samayamAM tene Kidnapping kahevAmAM Ave che. pUrvanA kALamAM rAjAo ke te samayanA puruSo strInI icchAthI ke anicchAe paNa tenuM apaharaNa karIne potAnI patnI banAvatAM hatAM. jayAre AjanA samayamAM potAno svArthapUrti karavA mATe tathA zorTakaTathI paiso meLavavA mATe nAnA bALaka suddhanuM apaharaNa karavAmAM Ave che. tamAre kharekhara apaharaNa karavuM hoya to vyaktinuM karavA karatAM tamArI aMdara rahelA durguNonuM karo. jethI karIne samRddhi meLavavA mATe ATalAM nIcA utaravuM na paDe. are ! durguNono nAza ane saddaguNono AvirbhAva thavAthI saMpatti sAmethI AvIne tamane vare che. sahi6 - Ahata () (1. ANeluM, lAveluM 2.47doSAmAMno eka). sAdhanI gocaranA 47 doSomAMno eka doSa Ahata paNa che. Ahata eTale sAmethI lAveluM. jevI rIte sAdhune potAnA mATe banAveluM dhAnana kalpe tevI ja rIte tenA mATe gRhastha sAmethI AhAra laine Ave te paNa kalpatuM nathI. Ahata doSa svagrAmAhata ane paragrAmAhRta ema be prakAre che. gRhastha potAnA gAmethI AhAra laine sAdhunI sAme jAya te svagrAmaDhita che. tathA zrAvaka koi paragAma gayo hoya ane tyAno koi AhAra sAdhunA mATe vicArIne laine Ave te paraprAmAzrata che. sAdhune AvA banne prakAranA AhRta AhArano niSedha karelo che. maDiyA -- ANaMtinnA (strI) (bahArathI lAvela) hadiya - sAtha (2) (1. jevAne tevuM, jevuM joie tevuM 2. vAstavika svarUpa 3. sUyagaDAMga sUtranuM 13muM adhyayana) -401 - Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je vastunuM jevuM svarUpa hoya tenuM te ja pramANe varNavavuM ke kathana karavuM te yAthAbhya che. zAstramAM kaheluM che ke sAdhue satya ja bolavuM joie. ane kadAca koI vakhata asatya bolavAno prasaMga Ave to maunane dhAraNa kare paraMtu asatya to na ja bole. AcAryae potAnA upadezamAM paNa A ja kathananuM pAlana karavAnuM hoya che. je sAdhu vastunA vAstavika svarUpane choDIne matikalpanAe nirUpaNa kare che tene utsutra prarUpaka kahelA che. madaM -- gAma (thA) (AvavuM, Agamana karavuM). Ahammat - AhanyamAna (tri.) (vAgADAtuM vAjiMtrAdi) kahevAya che ke ugato sUrya, resamAM doDato ghoDo, vagADAtuM vAjiMtra ane napho karatI peDhI ja lokomAM pUjAya ane pUchAya che. astAcala tarapha jatA sUryane koI pUjatuM nathI. je ghoDo gharaDo thai gayo hoya ane resamAMthI nIkaLI gayo hoya tenA upara koi dAva paNa lagAvatuM nathI. khUNAmAM paDelA vAjiMtrane koi jovA paNa nathI AvatuM. ane je peDhI DUbavAnI aNI upara hoya teno hAtha pakaDavA ke vizvAsa mUkavA koi taiyAra hotuM nathI. jIvananuM A ja satya che. jayAM sudhI tame kAmanA hazo tyAM sudhI ja loko tamArI sAthe che, je divase khabara paDI gaI ke have tame koi kAmanA nathI, te dinathI loko moDhuM pheravI le che. AthI ja paramAtmA kahe che ke bhAi ! AvI svArthI duniyAnuM vicAravAnuM choDIne prathama tArA AtmAnuM kalyANa karavAnuM vicAra. tenA mATe tuM samaya kADha. svArthI jagata tArA kAryonI kadara nathI ja karavAnuM te samajI rAkhaje. mAhaya -- gahita (u.) (1. haNeluM 2. vagADela 3. preraNA karela) zreNika rAjA jyAre jainadharmane pAmyA nahotAM tyAre teoe garbhavatI haraNIno zikAra karyo. eka ja tIrathI teoe haraNI ane tenA peTamAM rahelA baccAne vIdhI kADhyuM. haraNane hayuM eTaluM ja nahIM. teno zikAra karyA pachI mUcho para tAva dIdho ke vAha ! joyuM eka ja tIramAM meM be zikAra karyA. jenA pratApe teoe narakanA AyuSyano baMdha karyo. ane jayAre teo dharma pAmyA ane paramAtmAnA mukhethI sAMbhaLyuM ke pote narakamAM javAnuM che. tyAre poka mUkIne raDavA lAgyA. paramAtmAne kAlAvAla karavA lAgyA ke prabhu ! mane bacAvo. tyAre prabhu vIre javAba Apyo ke rAjana ! bAMdheluM karma bhogavavuM ja paDe che tenA phaLamAM tIrthakaro paNa pheraphAra karI zakatAM nathI. A vAta mAtra zreNika mATe nahIM badhAM ja mATe lAgu paDe che. * hita () (1, pradarzana karela 2. ANeluM, lAvela) * RhayAta (ra.) (kahela, kathana karela) eka saMtAna evuM che ke mAtA-pitA je kare e pramANe ja kare, ane bIjuM saMtAna evuM che ke mAtA-pitA kahe e pramANe kare. A bannemAM tame kone zreSTha ane sAro kaho ? je mAtA-pitAnA kahyA pramANe kare ene ja ne basa ! zvetAMbara ane digaMbaramAM ATalo ja taphAvata che. teo paramAtmAe je pramANe AcaraNa karyuM te pramANe ja kare che. paraMtu sarvajJa bhagavaMte kahyuM te pramANe nathI karatAM. paramAtmAe nizcaya ane vyavahAra banne mArga kahyo che. utsarga ane apavAda be mArgane prarUpaNA karI che. tAMbaro ekalA nizcayane sAco nathI mAnatAM to ekalA vyavahArane paNa sAco nathI mAnatA. bannenuM samanvaya karIne tadanusAra cAle te ja sAco jaina che. te sivAyano ekamArgI bhrAmaka jaina jANavo. Ahira - mAnayata (.) (lAvato) riVI - mArA () (1. lAvavuM 2. svIkAravuM 3. grahaNa karavuM) - 04020 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmA jaNAve che ke jagatamAM jeTalI paNa takalIpho che. jeTalAM paNa tophAno che e badhAnI pAchaLa mukhya kAraNa asahiSNutA che. mANasano svabhAva che ke potAnI icchAnI viruddha thayuM eTale tarata ja virodha karo. jAheramAM tenI niMdA karo. sAmevALAne nIco pADo. ane A badhI muzkelImAMthI bahAra nIkaLavuM hoya to teno mArga che svIkRti. tamane je paristhiti maLI che. je saMjogo prApta thayA che teno vinA virodha svIkAra karI lo. koI tamArI niMdA kare che to teno virodha karyA vinA mauna bhAve svIkAra karI lo. koi vastu tamArI marajI mujaba nathI thatI to bUmo pADyA vinA tene svIkArI lo. tenAthI kadAca laukika phAyado nahIM thAya paraMtu lokottara jagatamAM tenI bahu ja mUlyatA che. jo paramAtmAe sADAbAra varSa daramyAna thayele dukhono virodha karyo hota ne to Aje jagatanuM eka paNa mANasa temane pUjatuM na hota. * hirA (ra) (daSTAMta, udAharaNa) kahelA vAtane puSTa banAvavA mATe koi ghaTanA, upamA ke banela pariNAmane TAMkIne zrotAne kathana karavAmAM Ave tene udAharaNa kahevAmAM Ave che. A udAharaNa apAya, upAya, sthApanA ane pratyutpavinAza ja che jenuM svarUpa ema cAra prakAre che. jema ke pApa mAtra dukhane mATe thAya che. jevI rIte brahmadatta cakravartI prasiddha udAharaNa che. AharaNataddesa - AharaNataddeza (puM.) (ekadezI daSTAMta) koipaNa prasiddha vyakti ke vastunA amuka bhAgane grahaNa karIne tenuM udAharaNa ApavuM tene AharaNatadeza kahevAya che. jema ke sUrya jevA pratApI. Ama to sUryamAM guNa ane doSa bane che. paraMtu tenAmAM rahela mAtra eka tejasvItA guNane grahaNa karIne anyane upamA ApavAmAM Ave che. AharaNatahosa - AharaNatadoSa (puM.) (sadoSa deSTAMta) nyAya graMthamAM kaheluM che ke sAdhyanI siddhi mATe evA udAharaNanuM pratipAdana karavAmAM Ave ke je akATya hoya. arthAta teno virodha koi ja karI na zake. paraMtu doSayukta udAharaNa sAdhyanI siddhi karavAnA badale sAdhyane doSita pUravAra kare to te AharaNatadoSa kahevAya che. AharijjamANa - AhiyamANa (tri.) (grahaNa karato khAdya padArtha, AhArarUpe grahaNa karAto) jJAnI bhagavaMte kaheluM che saMsAranI aMdara jIvo potAnI AvazyakatAnusAra siddhAMto bAMdhatA hoya che. je vastu ekanA mATe jarUrI che te ja bIjA mATe sAva nirarthaka che. ekanI dRSTie duniyA suMdara che to bIjAnI dRSTie bibhatsa che. je pustakane loko vidyA mAnIne pUje che. te pustakane udhai AhArarUpe grahaNa kare che. koi ThagAine pApa mAne che to koi tene paisA kamAvavAnuM sAdhana mAne che. dareka jaNa potAnI AvazyakatAnusAra sAcA-khoTAnI vyAkhyA karatAM hoya che. ane paramAtmA kahe che ke bhAI A ja duniyAnuM svarUpa che. tene sAruM lAge ke kharAba saMsAra Avo ja che. mATe vadhu apekSA rAkhavAnuM choDIne jIva athavA teno tyAga karavA mATe meM batAvelA mArga upara cAlavAnuM cAlu karI de. mAritta - mAhatma (avya.) (khAvA mATe) mAiisava - gArSita (tri.) (tiraskRta, bhastRita) naMda rAjAnI sabhAmAM tiraskRta thayelA cANakyae pratijJA lIdhI ke jyAM sudhI naMdavaMzane samApta nahIM karuM tyAM sudhI coTalIne bAMdhIza nahIM. ane teNe potAnI pratijJA caMdragupta mauryanA hAthe pUrI karI. prasaMga mAtra nAno hato. brAhmaNanI ThekaDI uDADIne tene mahelamAMthI bahAra kADhI mUkavAmAM Avyo hato. paraMtu te nAnI amathI vAte eTaluM moTuM svarUpa lai lIdhuM ke naMdavaMza saMpUrNa samApta 4030 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - thai gayo. A vAta parathI ekaja bodha levA jevo che ke ApaNe jIvanamAM anyonA apamAna ke tiraskArane TALIe ane teonuM zakya eTaluM bahumAna karIe. prema pula bAMdhavAnuM kArya kare che. jayAre apamAna khAi khodavAnuM. havaI - @Ana (ja.). (bolAvavuM, AmaMtraNa ApavuM) padmaprabha jinanA stavanamAM kavie eka bahu ja sarasa vAta karI che. nAma grahe AI mile re mana bhItara bhagavAna, maMtrabaLe jima devanuM re vAhaluM kIdhuM AhavAna re arthAta homa havanamAM maMtra dvArA devI-devatAnuM AhvAna karavAmAM Ave to teo Ave ja che. tevI ja rIte tame kharA bhAvathI paramAtmAne musIbatamAM ke takalIphomAM yAda karo to te cokkasa madade Ave ja che. ekavAra anubhava karI jo jo ! hilsaf - mAthaim (a.). (tatkAla vinAzakArI eka vidyA) mahIM - #fsa (thA.) (AkAMkSA, icchA, apekSA) kharuM che nahIM ApaNe je vastu meLavavA mATe tanatoDa mahenata karatAM hoIe chIe. divasa-rAta eka karI detA hoie chIe. te maLyA pachI paNa manamAM AnaMda sthira nathI raheto. jenI icchA karIne asahya dukho veThyA bAda jyAre te vastu hAthamAM Ave che. eTale tenA pratyenI khuzI thoDAka divaso sudhI ja rahe che. A vAta mAtra saMsArI jIvo mATe ja lAgu nathI paDatI. svayaM tIrthakaro mATe paNa A ja paraMparA che. jema kevalajJAna ane mokSa meLavavA mATe paramAtmA mahAvIre sADAbAra varSa sudhI kaThora upasargone pariSado sahana karyA. ane jyAre kevalajJAna prApta thayuM eTale manamAM mokSa meLavavAnI icchA paNa khatama thai gai. teonA mATe saMsAra ane mokSa banne samAna thai gayA. mahira - mAthaR (I.) (adhikaraNa, AdhAra, Azraya, AlaMbana). AvazyakasUtranI cUrNimAM lakhyuM che ke garbhastha jIvono AdhAra mAtra be ja yoni che. prathama paMceMdriya tiryaMca ane manuSya A be ja yonimAM jIva garbhastha tarIke utpanna thAya che. te sivAyanI deva ane nAraka yonimAM to uparAta janma kahelo che. * mAhIra (.) (bhojana, khorAka, AhAra) AhAra e jIvanajarUriyAta sAmagrImAMnI eka che. jema mANasa zvAsocchavAsa vinA jIvI nathI zakato tevI ja rIte khorAka vinA jIvavuM azakya che. AthI ja to sAdhu mATe AhAra AsaktinuM kAraNa hovA chatAM jIvanapUrti ane sAdhanArthe tene grahaNa karavAnI chUTa ApavAmAM AvelI che. paccakhANa bhASyamAM AhAranA azana, pAna, khAdima ane svAdima ema cAra prakAra kahelA che. jenAthI saMpUrNa sudhA zAMta thAya tevo khorAka azana che. pANI, ThaMDuM pINuM, zarabata vagere pAna che. jene khAvAthI sudhAzAMtino alpa anubhava thAya te khAdima che. ane je AhAra mAtra svAdAthe grahaNa karavAmAM Ave te svAdima che. jema ke mukhavAsa vagere. AhAraesaNA - AhAraiSaNA (strI.) (1. AhAranI gaveSaNA karavI 2. dazavaikAlikanuM drumapuSyikA nAmaka adhyayana) AhAranI gaveSaNA eTale grahaNa karavAnI paddhati. nirdoSa jIvana jIvavAnI pratijJAvALA zramaNa bhagavaMta kadApi doSita ke sacitta AhArane grahaNa karatAM nathI. teo nirdoSa ane acitta AhArane grahaNa karavAnI khevanAvALA hoya che. dazavaikAlika sUtranA drumapumbikA nAmaka prathama adhyayanamAM kaheluM che ke sAdhunI bhikSA te mAdhukarI bhikSA hovI joie. jevI rIte bhamaro puSyano saMpUrNa rasa na pItA upara uparathI thoDo-thoDo rasAsvAda karato hoya che. tevI ja rIte sAdhu eka ja gharethI saMpUrNa bhikSA grahaNa na kare pti judA-judA gharomAMthI alpa AhArane grahaNa kare. 4040 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAra - Airatam (vya.) (AhArane AzrayIne) sAra - prArazna (na.) (1. zarIravizeSa 2. AhAra grahaNa karanAra 3. AhAraka zarIravALo) saMsArI jIvane pAMca prakAranA zarIra kahelA che. temAMnuM trIjA prakAranuM zarIra eTale AhAraka zarIra che. A zarIra banAvavAnuM sAmarthya mAtra caudapUrvadhara puruSa pAse ja hoya che. AkAza pradezamAMthI AhAraka vargaNAnA pagalo grahaNa karIne eka hAtha pramANa zarIranI racanA caudapUrvI zrutajJAnI karatAM hoya che. A zarIranI racanA karavAnA mukhya be uddeza zAstramAM batAvelA che. tIrthakara bhagavaMtanA samavasaraNanI Rddhi jovA mATe koi caudapUrvI kutUhalavaza AhAraka zarIranI racanA kare che. athavA zAstramAM koI saMdeha paDyo hoya ane teno javAba prApta thato na hoya to, tevA saMjogomAM mahAvidehAdi kSetramAM vicaratAM kevalI pAse zaMkAnuM samAdhAna meLavavA mATe AhAraka zarIranI saMracanA karatAM hoya che. AhAragaMgovaMgaNAma - AhArakAGgopAGganAman (na.) (nAmakarmano eka bheda) je karmanA prabhAvathI jIvane AhAraka zarIranA aMgopAMga prApta thAya tevuM karma. jevI rIte audArika zarIra ane nAka, kAna, AMgaLI vagere aMgopAMga che. tevI ja rIte AhAraka zarIra sAthe hAtha, paga, AMgaLI, nAka vagere aMgopAMga prApta thavuM te AhAraka aMgopAMga nAmakarmano prabhAva che. AhAragajugala - AhArakayugala (na.) (AhArakaddhika, AhAraka zarIra ane AhArakAMgopAMganI joDI) mANArAma - mahinAma (ja.) (AhAraka nAmakarma) jAdu - maNiA kilsa () (nAmakarmanI uttara prakRti) maNiratnaddhi - mahAraznanaAi (a.) (AhArakalabdhi, AhAraka zarIra banAvavAnI zakti) AhAraka zarIra banAvavAnuM sAmarthya darekamAM hotuM nathI. yAvata dareka caudapUrvIne paNa A sAmarthya prApta thatuM nathI. paraMtu jene AhArakalabdhi prApta thai hoya te ja caudapUrvI AhAraka zarIra banAvavAnI zaktivALA hoya che. pravacanasAroddhAra graMthamAM kaheluM che ke AvuM AhAraka zarIra caudapUrvI eka bhavamAM be vAra ane AkhA bhavacakramAM mAtra cAra vAra ja banAvI zake che. AhAragavaggaNA - AhArakavargaNA (strI.) (jenAthI AhAraka zarIra banI zake tevA yugalono jaththo) jevI rIte manuSya audArika zarIra banAvavA mATe mAtAnA garbhamAM AvIne audArika vargaNAnA pudgalone grahaNa kare che. deva ane nArako vaikriya zarIra banAvavA mATe AkAza pradezamAMthI vaikriya vargaNAnA pudgalone grahaNa kare che. tevI ja rIte AhArakalabdhivAn puruSa AhAraka zarIra banAvavA mATe AkAza pradezamAMthI atyaMta sUkSma ane zuddha evA AhAraka vargaNAnA pudgalone grahaNa kare che. AhAragasamugghAya - AhArakasamuddhAta (puM.) (samudyAta vizeSa) AhArakasamudyAta e eka viziSTa prakriyA che. AhArakalabdhivAnuM puruSa AhAraka zarIra banAvatI vakhate potAnA Atmapradezone potAnA zarIrathI bahAra kADhe che. ane te bahAra nIkaLela Atmapradezo AkAzamAMthI AhAraka vargaNAnA pudgalo grahaNa karIne 0405 - Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhAraka zarIranI racanA kare che. tyArabAda potAnA mULa zarIra thakI yAvata mahAvidehAdi kSetra yAvatuM jayAM sudhI AhAraka zarIra jai zake, tyAM sudhI potAnA Atmapradezone laMbAve che. A prakriyAne AhArakasamuddhAta kahevAmAM Ave che. jayAre nirdhArita kArya pUrNa thai jAya tyAre AhAraka zarIrano tyAga karIne punaH svazarIramAM saMharI le che. AhAragasarIrakAyappaoga - AhArakazarIrakAyaprayoga (paM.) (AhAraka zarIrano vyApAra) je arthe AhAraka zarIranI racanA karI hoya, zarIranI racanA karIne te ja kAryamAM zarIrane joDavuM te AhArakazarIra kAyaprayoga kahevAya che. (alpAhArI, anAsakta bhAve bhojana karanAra) zAstromAM kaheluM che. saMsAranuM mukhya kAraNa karma che. paraMtu tamane khabara che ke karmabaMdhanuM mukhya kAraNa zuM che? te che Asakti. AsaktinA kAraNe jIva mAyA, prapaMca, irSA, dveSa, krodha vagere niMdanIya kArya kare che. A AsaktibhAva ghaNAM badhA mArgethI jIvanamAM pravezI zake che. paraMtu teno sauthI saraLa ane zIghagamana vALo mArga jIbha che. hA! AhAra pratyenI Asakti ekadama sahajatAthI manamAM vasI jAya che. tenA mATe bahu jhAjho prayAsa karavo paDato nathI. paraMtu jeNe AhAra pratye anAsakta bhAva keLavI lIdho hoya che tene jagatano koipaNa bhAva patita karI zakato nathI. AhAranI AsaktinA kAraNe AryamaMgu khALanA bhUta thayA ane anAsakta bhAvane kAraNe kaMDarika muni sukhanA bhAgI banyA. AhArajatitti - AhArajatRpti (strI.) (bhojanathI prApta thayela tRpti) Ama to kevalI bhagavaMtanI kevalajJAna pUrvenI ane pachInI avasthA samajAvavI thoDI kaThIna che. kAraNa ke te sthiti anubhavathI ja samajI zakAya che. tene zabdomAM DhALavI prAya: azakya che. chatAM paNa tene samajavA mATe zAstramAM dRSTAMta ApavAmAM AveluM che. jevI rIte koI jIva atyaMta bhUkhyo thayo hoya ane tene bhojana pratyenI jevI rUci ane prayatna hoya tevo ja prayatna ane rUci kevalajJAna prApti pUrveno sAdhakano hoya che. ane bhojana thai gayA pachI tRpta thai gayelA jIvane AhAra pratye jevo anAsakta bhAva hoya che. tevo ja bhAva kevalI bhagavaMtane saMsAra ane mokSa pratye hoya che. arthAt teo mATe mokSa ane saMsAra banne samAna hoya che. temanA mATe sthAnanuM koi ja mahattva rahetuM nathI. dvAranag - mAragata (ft.) (AhAranA prakAra, vividha prakAranA AhArano jaththo) AjanA mAnavanI AhArarUci kaMIka vicitra prakAranI thai gai che. tene zuddha, sAttvika ane sAdA AhAramAM koi ja rasa nathI. tene to pInjhA, bargara, paMjAbI, sAutha inDIyana jevA vividha prakAranA AhAro joIe che. AvA jAta jAtanA AhAra ArogyA pachI paNa jIvane tRpti nathI maLatI. ulTAnI atRpti vadhatI jAya che. jema pUrvanA kALamAM AhAronI ATalI vividhatA nahotI tema kensara, TI.bI., hArTaeTeka, sAMdhAnA dukhAvA jevA rogo paNa nahotA. jyAre AjanA samayamAM nimnakakSAnA AhAronI anekatAnI sAthe sAMbhaLyA paNa na hoya tevA rogonI vividhatA che. temaja mAtra moTA ja nahIM nAnI uMmaranA loko paNa A roganA bhoga banatA jovA maLe che. AhArajAya - AhArajAta (na.) (khorAkanA prakAra, vividha jAtinuM bhojana) mANAranfTTa - marinati (ft.) (bhojana banAvavAnI paddhati, AhAra bhakSaNa paddhati) A pRthvItala upara sau prathama cUlo mAMDIne bhojana pakAvavAnuM kArya karanAra jo koI hoya to te che Adi tIrthakara RSabhadevA XOF Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmA. Adya tIrthakara RSabhadeva vyavahAramArganA pravartaka che. jyAre yugalika kALa hato te samaye kevo AhAra khavAya ane kevo na khavAya. bhojanane agni para kevI rIte raMdhAya ane rAMdhyA pachI tenuM bhakSaNa kevI rIte karAya. A dareka zikSAnA pradAtA AdinAtha prabhu che. teoe rAjadharma, bahoMtera kaLA, cosaTha kaLA, rAMdhaNa kaLA, lekhana kaLA vagere aneka prakAranI zikSaNanI uddabhAvanA karIne lokone vyavahAra pravartAvavAne sakSama banAvyA. AhAraNIhAra - AhAranihAra (puM.) (bhojana ane tenuM visarjana) sUrya-caMdrano udaya ane asta eka sAhajika prakriyA che. tevI ja rIte AhAra ane tenuM maLa dvArA visarjana e zarIranI eka sAhajika prakriyA ja che. zarIranI aMdara AhAra nAMkhyo haze to zarIra maLa dvArA vadhArAno kacaro bahAra pheMkI ja de che. tIrthaMkara bhagavaMtanA cotrIsa atizayomAM eka AhAranihAra apratyakSa nAmano atizaya Ave che. kahevAya che ke kevalajJAna prApta karyA pachI paramAtmA jAheramAM AhArane vApare athavA mala visarjana kare to tene carmacakSuvALA koipaNa manuSyAdi joI zakatA nathI. te manuSyane agocara arthAta dRSTinA viSaya banatA nathI. mANaIRpaTTaTI - mAha/RparijJA (jI.) (sUyagaDAMga sUtranA bIjA zrutaskaMdhanuM dvitIya adhyayana) AhArapaccakkhANa - AhArapratyAkhyAna (na.) (sadoSa AhArano tyAga, upavAsa) A duniyAmAM loko mAyA, prapaMca, pApa, puNya, bhojana, eka sthAnethI bIjA sthAne gamanAgamana vagere je pravRttio kare che te mAtra jIjIviSAnA pratApe. jIvana jIvavAnI tIvra AkAMkSAnA kAraNe jIvo vividha pravRttio karatAM jovA maLe che. bhautika jIvana jIvavAnI lAlasAnA kAraNe jIva potAnA AtmakeMdrathI dUra thato jAya che. ane AtmakeMdrathI dUra thavAnA kAraNe te potAnA mULa svarUpane vistRta karI bese che. AvA vismRtithI gherAyelA ApaNe saune punaH AtmakeMdra tarapha lAvavAno eka sacoTa upAya paramAtmAe darzAvyo che. ane te upAya che upavAsa, AhAratyAganA mAdhyamathI jIva jIjIviSA para vijaya prApta kare che. ane jIvavAnI AzaMsArahita thavAthI te koipaNa prakAranA klezane anubhavato nathI. AhArapajjatti - AhAraparyApti (strI.) (cha paryAptimAMnI eka, zaktivizeSa) paryAti eTale jIvane jIvana jIvavAnI vizeSazakti. te paryApti kula cha prakAre che. temAMnI prathama paryApti AhArapati che. jIva utpatti sthAne AvIne AhAravargaNAnA pugalone AkAza pradezamAMthI grahaNa karIne tene AhArarUpe pariNAvavAnI zakti te AhAra paryApti che. A paryApti paryApta ane aparyApta banne prakAranA jIvone saMbhave che. sAhapUra - mAha/RpUti (f.) (AhArazuddhi) jevI rIte ApaNA mATe gAyanuM ghI te zuddhAhAra che. koipaNa kemikalanA mizraNa vinAnuM anAja, kaThoLa ke zAkabhAjI te zuddhAhAra che. poSaka tattvonA saMmizraNathI banela AhAra zuddha che. tevI ja rIte nirdoSa jIvana yApana karanArA zramaNa mATe 47 doSa rahitanI gocarI te zuddhAhAra kahela che. AhArazuddhinA kAraNe jIvanazuddhi ane jIvanazuddhinA kAraNe mukti sahaja bane che. AhAraposaha - AhArapoSadha (puM.) (AhAratyAga vizeSa) AhArano tyAga karavo te AhArapauSadha kahevAmAM Ave che. A AhArapauSadha deza ane sarva ema be prakAre kahelA che. amuka vigaino tyAga, AyaMbila, ekAsaNuM ke besaNuM karavuM te deza AhArapauSadha che. tathA ahorAtra sudhI cAreya prakAranA AhArano tyAga karavo te sarvahArapauSadha che. -07 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhArasaNNA - AhArasaMjJA (strI.) (bhojananI icchArUpa AtmapariNAma, saMjJAvizeSa) saMjJAno artha rUcivizeSa athavA bodha thAya che. jema ke AhArasaMjJA eTale jIvane bhojana pratyenI sakAraNa ke niSkAraNa rUci thavI athavA A bhojanane yogya padArtha che evo AtmapariNAmavizeSa bodha. daMDaka prakaraNamAM kula soLa prakAranI saMjJA batAvavAmAM AvelI che. dareka gatimAM rahelA jIvane ochIvattI mAtrAmAM judI-judI saMjJA rahelI che. paraMtu AhArasaMjJA evI che ke je cAreya gatimAM vartatA jIvone samAnapaNe varte che. paraMtu naraka ane tiryaMca gatimAM rahelA jIvone te vizeSa prakAre rahelI hoya che. AthI ja to manuSyano bhava hovA chatAM koi jIva atyaMtabhojI ke tenI rUcivALo hoya to samajavuM ke te naraka ke tiryaMca gatimAMthI Avyo che athavA to te gatimAM javA vALo che. AhArAdicAgaNuhANa - AhArAdityAgAnuSThAna (na.) (AhArAdi tyAgarUpa anuSThAna) atyAre to gamanAgamana mATe plena, Tena, gADI vagere sAdhananonI ghaNI ja savaliyata che. paraMtu pUrvanA kALamAM mANasane vyApAra dhaMdhArthe paragAma ke paradeza javA mATe baLadagADA, sArthavAha ke jahAjo rahetA hatAM. temAM besIne jaIne AvavAmAM mahinAo ke varaso lAgI jatAM hatAM. tevA samayamAM potAnA zIlanI rakSA kAje tathA manamAM kAmavikAra jAgrata na thAya te mATe te kALanI strIo niyama letI hatI. kAmavikArane utpanna kare tevA AhArano sadaMtara tyAga, zarIranI vibhUSAo na karavI, jamIna upara ja sUi javuM vagere vagere anuSThAnonuM pAlana karatI hatI. ane AvA kaThora anuSThAnonA pAlana dvArA potAnA zIlanI rakSA karatI hatI, AvI zIlavatI strIo hoya to pachI yamarAjane paNa jhUkavuM ja paDe ne. sAhagnimALA - mahimA (u.) (bhojana karato, AhAra grahaNa karato) AhArijjassamANa - AhariSyamANa (tri.) (bhaviSyamAM bhojana karaze) makSatti - mAhika (vya.) (bhojana karavA mATe) sAharita - Arita (3) (bhojana karela, AhAra grahaNa karela) mahAvatra - mAhartavya (ra) (AhArane yogya, bhojanane yogya) eka vAtanI to badhAne ja khabara che ke kAMkarAmizrita anAja hoya to kAMkarA dUra karAya ane anAjane saMgrahI rakhAya. kema ke kAMkarA bhojanane yogya nathI. khAvAne yogya to dhAna ja che. jo dhAnano tyAga karIne kAMkarAne khAvAmAM Ave to zarIra mATe nukasAnakArI sAbita thAya. A buddhi to badhAne ja che. jo ATaluM nAnu gaNita ApaNe saraLatAthI samajI zaktA hoie, to pachI e vAta kema nathI samajatA ke jIvanamAM saguNo ane durguNo hoya to temAMthI durguNone ja dUra karAya. saguNone to pakaDIne rakhAya. saddaguNo jIvanane puSTa ane zuddha banAve che. jyAre durguNo jIvanane duSTa ane tiraskArane pAtra banAve che. saddaguNo upAdeya che ane durguNo ekAMte tyAgavA yogya ja che. phriAremALa - mAhAta () (bhojana karato) AhAresaNA - AhAraiSaNA (strI.) (AhAranI gaveSaNA, nirdoSa AhAranI zodha) 408 - Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhArovacaya - AhAropacaya (tri.) (AhArathI puSTa thayela) uttarAdhyayana sUtramAM kahevuM che ke koi ativilAsI, pApavRttivALo jIva sukhI ane paisAdAra hoya to tene joine dharmI puruSe dukhI na thavuM. kAraNa ke tenI A avasthA lIlA caNA vagere uttama AhArathI puSTa thayelA zarIra vALA bakarA jevI che. jene bhaviSyamAM bali tarIke vadheravAmAM AvavAno che. pUrva bhavanA puNyanA pratApe te atyAre bhale sukhI dekhAto hoya, paraMtu teno bhaviSyakALa to atyaMta dAruNa ane dardanAka haze. tamane to e vAtano AnaMda hovo joie ke tamane uttama deva-guru ane dharmanI prApti thai che. paiso ocho maLyo che paraMtu parivArano prema ane lAgaNI prApta thaI che. je lAkho rUpiyA kharcavAthI paNa meLavI zakAtI nathI. AhArovaciya - AhAropacita (tri.) (AhArathI puSTa thayela) mahAvaUT -- mAvA (a.) (udeza, dhAraNA, saMkalpa) zAstramAM hiMsA be prakAre kahelI che. temAM prathama che hetuhiMsA hetu eTale kAraNa, icchA, irAdApUrvaka je jIvanI hiMsA karavAmAM Ave te hetuhiMsA che. jema ke kasAi potAnA dhaMdhA mATe jIvone jANIbUjhIne mAre che. AthI te hetuhiMsA che. ane bIjI che svarUpahiMsA je dekhItI rIte hiMsA ja che paraMtu temAM jIvano potAno hiMsA karavAno koi ja uddeza na hoya te svarUpa hiMsA che. jevI rIte paramAtmAne phUla caDhAvavA mATe vRkSa parathI phUla toDavAmAM Ave to dekhAvathI ema lAge ke vanaspatinA jIvanI hatyA kare che. paraMtu te phUlanuM cUMTana koi mojazokha mATe nahIM apitu paramAtmAnI bhaktinA arthe hoya che. te phUlane toDIne phUlanA jIvanI hiMsA karavAno koi ja uddeza hoto nathI. mAdi - thi(kuM.) (mAnasika pIDA) kalpasUtramAM Ave che ke prabhu mahAvIre sAdhanAkALa daramyAna tApasanA AzramamAMthI cAlu comAse vihAra karyo ane pAMca niyama lIdhA. te pAMca niyamomAM sahu prathama niyama hato ke jayAM aprIti thAya tyAM rahevuM nahIM. AnA dvArA paramAtmAe potAnA anugAmI anuyAyIone paNa saMdeza Apyo ke koI jIvane vAcika ane kAyika to dUra raho mAnasika pIDA paNa ApavI nahIM. ApaNAM kAraNe tenA manamAM dukha utpanna thAya evuM ekapaNa kAryana karavuM. aho zuM paramAtmA ane teoe Apela dharma che. AvI kaTibaddhatA ane udAratA anya kyAMya jovA nahIM maLe. (gacchamAMthI nIkaLela sAdhu) hiMDaka eTale hiMDavuM, pharavuM, paribhramaNa karavuM evo thAya che. je sAdhu deza-paradeza, gAma-paragAma bhramaNa karavAnA svabhAvavALo hoya tene AhiMDaka kahelA che. oghaniryuktimAM lakhyuM che ke AhiMDaka upadeza ane anupadeza ema be prakAranA hoya che. sUtra ane arthane grahaNa karIne deza darzanArthe upadeza detAM detAM vividha sthAnomAM paribhramaNa kare che te upadeza AhiMDaka che. tathA jeo mAtra tIrthasthAno ke stupAdinA darzanArthe gamanAgamana kare che te anupadeza Ahika che. mAeiDijhA - madiMca (eca.) (paribhramaNa karIne, pharIne) mahi - dhikya () (adhikapaNuM, vizeSapaNuM) buddhane koike prazna karyo ke jhera e zuM che tyAre gautamabuddha khUba ja suMdara javAba Apyo ke jarUriyAta karatAM koipaNa vastunuM 4090 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikapaNuM te jhera che. zarIramAM vadhAre paDatuM sugara jhera che. jarUriyAta karatAM vadhAre paDato paiso ahaMkAra ane durguNorUpI jherane phelAve che. vadhu paDato pramAda tamArA nisteja bhaviSyarUpI jherane ujAgara kare che. Ama dareka kSetre AvazkatA karatAM atizayatA jheranuM kAraNa bane che. mahilA - fdhavija () (yakSa-rAkSasa-prahAdi nimittaka dukha) sADAbAra varSanA sAdhanAkALa daramyAna prabhu upara devo dvArA aneka prakAranA upasargo karavAmAM AvyA. yakSa-rAkSasAdi dvArA paramAtmAne ghaNAM dukha ApavAmAM AvyA. jenA tyAM pANI mAMgatA dudha hAjara thatuM hatuM tevA mahArANA pratApanuM jyAre bhAgya paravAryuM graho viparIta dizAmAM cAlavA lAgyA tyAre roTalAnA eka TukaDA mATe jaMgalomAM bhaTakavA lAgyA. AvA devo dvArA ke graho dvArA jIvane je mAnasika, vAcika ke kAyika dukha prApta thAya che tene Adhidaivika dukha kahevAmAM AveluM che. Ahibhotiya - Adhibhautika (na.) (manuSya-tiryaMcAdi nimittaka dukha) jema devake jhahAdi janita dukhone Adhidaivika kahevAmAM Ave che. tema je dukhonA janetA athavA dukhone karanAra manuSya, pazu ke pakSI hoya tevA dukhone Adhibhautika kahevAya che. jema ke koi manuSya tamane mAryA athavA ThagAi karI. koi pazue tamane ziMgaDA vaDe hAyA. samaDI vagere koi pakSIe tamane kSati pahoMcADI to tevA tamAma prakAranA dukho AdhibhautikanI kakSAmAM Ave che. tri - marAta (ra.) (kahela, pratipAdana karela) * mahita (ra.) (1, sthApana karela 2. praveza karela 3. anuSThAna karela) AnaMdaghanajI mahArAjane koike prazna karyo ke tame kaho cho ke paramAtmAnuM dhyAna dharo, paramAtmAM tamArA cittane sthApita karo vagere vagere. paraMtu A parIvAranI javAbadArIo, saMyoganI kaThinAIo ane samayanI alpatAnA kAraNe ame kevI rIte prabhunuM dhyAna dharIe te kaho? tyAre AnaMdaghanajI mahArAje kahyuM ke bhAI bharabajAramAM doraDA upara nAcatA naTane pUcho tenuM dhyAna zemAM che? hajAro avAjanI vacce paisA gaNatA vyaktine pUcho ke tAruM dhyAna kevuM che? mAthe beDu ucakIne vAto karatI ane hasAhasa karatI panIhArIne pUcho ke tAruM dhyAna kyAM che? jo AvI avasthAmAM paNa teo potAnA nirdhArita kAryamAM cittane sthApI zaktAM hoya, to pachI ATalI javAbadArIonI vacce paNa tame paramAtmAnuM dhyAna karI ja zako che. teoe darzAvela anuSThAno paNa AcarI ja zako cho. temAM mane koI ja azakyatA dekhAtI nathI. mAdiyA - mahilAni(I.) (agnihotrI brAhmaNa) Ahiyavisesatta - AhitavizeSatva (na.) (satyavacanano atizaya) mahAbhAratanA yuddhamAM cAreya bAju vAta phelAI gaI ke azvatthAmA haNAyA che. pAMDavo taraphathI A eka SaDayaMtra ja hatuM. kAraNa ke droNAcAryane game tema karIne yuddha karatA rokavA jarUrI hatAM. A vAta droNAcAryanA kAne paNa AvI ke temano putra azvatthAmAM haNAyo che. chatAM paNa teone koinI upara bharoso nahoto. AthI vAtanI satyatA pUravAra karavA teo satyavAdI yudhiSThira pAse gayA. ane pUchyuM ke zuM kharekhara azvatthAmA haNAyo che? yudhiSThire paNa ardhasatya uccAratAM kahyuM ke azvatthAmA haNAyo che te vAta sAcI che. paraMtu te khabara nathI ke hAthI ke tamAro putra. ahIM eka vAta to sAbita thAya che ke, sAmAnya mANasa sAcu bole ane ziSTa puruSa je bole temAM ziSTapuruSonA vacano upara ja loko vadhu vizvAsa kare che. 410 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maThThIra - mamara (pu.) (1. dezavizeSa 2. zadra jAti vizeSa 3. te nAme eka rAja) zAlibhadra munie gocarI vahoravA jatI veLA paramAtmAne pUchyuM ke Aje mane gocarI kevI rIte maLaze? tyAre prabhue kahyuM ke Aje tamane bhikSA tamArI mAtA vahorAvaze. AthI munivara potAnA ghara tarapha gocarI levA nIkaLI paDyA. rastAmAM jatAM teone eka AbhIra strI eTale ke govAlaNa maLI. teoe munine potAnI pAseno nirdoSa AhAra levA Agraha karyo AthI munie te thoDo grahaNa karyo. ane pachI potAnA ghara tarapha cAlyA. paraMtu munivezanA kAraNe koI temane oLakhI nA zakyuM ane bhikSA paNa na vahorAvI. muni pAchA upAzraye AvI gayA ane prabhune hyuM ke Ape kahyA pramANe to na thayuM? tyAre paramAtmA mahAvIre kahyuM ke tane rastAmAM je govAlaNa maLI hatI te ja tArI pUrvabhavanI mAtA hatI. ane Aje tene tenA hAthanI bhikSA maLI che. Adu - mAha7 (13) (dAtA, dAnezvarI) dAtA be prakAre hoya che. eka hoya che dhanadAtA je daridra jIvone anAja, pANI dhana vagere sAmagrI pUrI pADe che. ane bIjA che dharmadAtA je dekhItI rIte koI jIvane vastu vagere nathI ApatAM. paraMtu te jIvane dharmanuM jJAna, dharmanA saMskAra ane dharmamati Ape che. A be dAtAomAM dharmadAtA zreSTha che. kAraNa ke dhananuM dAna karanAra jIvanA amuka samaya ke varSo sudhInuM ja dukha dUra kare che. jayAre dharmadAtA mahApuruSa dharmanA dAna dvArA tenA bhavobhavanA dukho dUra karavAnuM kArya kare che. eTaluM ja nahIM AvA dhanadAtAonI utpatti paNa dharmadAtAne AbhArI che. grim - mahavanI (2) (AhvAna karavA yogya, saMpradAnabhUta) tame loko lagna, janmadivasa jevA tahevAra ane vyavahAronA prasaMgamAM lisTa karavA besI jAo cho. ane vicAro cho ke kone bolAvavA ane kone na bolAvavA. tamArA magajamAM cokkasa spaSTa hoya che ke amuka vyakti bolAvavA yogya che ane amukane AmaMtraNa ApavA jevuM nathI. kAraNa ke tamane khabara che ke jo amuka prakAranA lokone bolAvazo to teo tamAro prasaMga bagADaze ja. AthI teone tame TALo che. jo amuka lokonI hAjarI tamArA mATe nukasAnakArI che to pachI tamArA jIvanamAM vyasano, durguNo, durvyavahAronI hAjarI khUMcatI kema nathI. tame eTaluM to cokkasa jANo ja cho ke durAcAronI hAjarI tamArA jIvana mATe nuksAnakArI che te chatAM paNa ? AhuNiya - Adhunika (pu.) (88 prahamAMno pamo graha) AhuNijjamANa - AdhUyamAna (tri.) (kaMpato, dhrUjato) mANasa jayAre kaMika khoTuM bolato hoya ke karato hoya tyAre teno AtmA kaMpato hoya che. dhrujArI anubhavato hoya che. tamArA asatkAryamAM kadAca duniyA sAtha Apaze. paraMtu tamAro potAno AtmA kadApi sAtha nahIM ja Ape. jayAre paNa tame kaMIka khoTuM karatA hazo te vakhate tamAro AtmA to cokkasa kaheze ja ke bhAI A thAya che te khoTuM che. A kArya karavA jevuM nathI. tenuM kAraNa che ke khoTuM karavAno AtmAno svabhAva ja nathI. tamArI aMdara rahela kaSAyo, svArtha vagere temane khoTuM karAvaze. paNa aMtarAtmA to te karatA rokavAno ja prayatna karaze. huM mAnuM chuM ke A anubhava to darekane thato ja haze. jenA mATe dharma ke dharmazAstronI bilakula jarUra paDatI nathI. prAdUya - gAdUta (ki.). (AhvAna karela, bolAvela) -411 - Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dUra ( vya) (grahaNa karIne, laine) jJAnasAranA nirbhayASTakamAM mahopAdhyAya yazovijayajI mahArAja lakhe che ke, eka jJAnarUpI brahmAstrane grahaNa karIne satata mohasainyane haNato muni sadaiva yuddhanA zIrSasthAne rahelA nAgarAjanI jema zobhe che. arthAta tevA munine karmono paNa bhaya nathI hoto. deDa- sAthatuM (madhya) (dhAraNa karavAne) mALa (ra. rezat) (vivAha pachI varagRhe kanyAne jamADavAmAM Ave te) mAvaa - madhapatya (). (adhipatipaNuM, svAmIpaNuM, mAlikIbhAva) je evuM kaheto pharato hoya ke A mAruM che. A meM karyuM. mAruM ghara, mArI gADI, mAro paisA, mAro parivAra, mArI jAhojalAlI. AvA lokonA gAla upara saNasaNato tamAco mAratAM zrI AnaMdaghanajI mahArAja kahe che. kabahI kAjI kabapIpAjI kabahI huA apabhrajI kabahI jagameM kIrti gAjI saba yugala kI bAjI bhAI ! tuM je huM ne mAruM evo mAlikIbhAva kare che te badho ja tAro bhrama che. jagatamAM je svAmI-sevakabhAva, rAjA-rekabhAva, kIrti ane apabhrAjanAnA taphAvata dekhAya che, te badhA ja pudgalanA khela che. AmAM to tuM mAtra eka sAdhana che. bAkI tArA hAthamAM kazuM ja nathI. mATe khoTI hoMziyArIo mAravAnuM choDI de. mahetA - mApa (2) (pheMkavuM. AkSepa karavo) saMsAra tamane zikhavADe che ke AgaLa vadhavA mATe, jagatanI siddhi meLavavA mATe chaLa-kapaTa karo, bIjAno upayoga karo, anyanA doSone ujAgara karo. tenA para AkSepa-pratyAkSepa karo. AvuM karavAthI tamane lokomAM mAna-sanmAna, saMpatti, siddhi ane eka UMcAi prApta thaze. jyAre dharma kahe che ke bhautika unnatine choDIne Atmonnatino vicAra karavo joie. tenA mATe svArtha choDIne parArtha kara. potAno vicAra pachI karaje pahelA anyono vicAra karaje, bIjAnA doSo jovAnuM TALIne prathama potAnA doSone joje. bIjAne AgaLa vadhAravAmAM sahAya karaje. AvuM karavAthI tane kadAca bhautikasukha to nahIM maLe paraMtu je AtmAnaMda maLaze. je sukhanI anubhUti thaze te paudgalika sukho karatAM hajAragaNI vadhu haze. Ahohiya- Adho'vadhika (puM.) (niyata kSetravartI avadhijJAna) # mamaLa% (I.) (upayogapradhAna) Ama to dharma ane vyavahAra banne eka bIjAnI taddana viruddha che. eka pUrva che to bIjuM pazcima. eka tyAganI vAta kare che to bIjo lAbhanI. AvA virodhI pado paNa eka sthAne potAnI sammati jaNAve che. banne tattvo eka vAta para ekamata thAya che ane te che upayogapradhAnatA. dharma ane vyavahAra banne kahe che ke tamArI pratyeka kriyA, AcArake ciMtana jo upayogapradhAna che to ja te sArthaka che. upayoga vinAnA dareka anuSThAna niSphaLatA ane kAyakleza karAvanArAja che. mana-vacana-kAyAnI ekAgratA eja upayoga che. je tamane bhautika siddhi ane AdhyAtmika mukti apAvI zake che. zrI abhidhAna rAjendra koSa 'A' kATa zabdArtha vivecana samApta Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthAdhirAja prakAzananA AdhArastaMbha voharA mathurIbena cImanalAla tribhovanadAsa parivAra mahendrabhAI - sarojabena tejasa-mikI, pArasa-sapanA, zreyAMsa-nidhi lIlAmaNi Devaloparsa (amadAvAda - tharAda ) adANI zAMtAbena zAMtilAla bhudaramala parivAra (tharAda) suputra-putravadhu : mahAsu khabhAI - suvaNabena vinodabhAI - raMjanabena vasaMtabhAI - puSpAbena gautamabhAI - prItibena rAjezabhAI - zilInabena adANI ekSaporTa (amadAvAda-muMbaI) mAtuzrI jeThIbahena cImanalAla mUlacaMdabhAI zeTha parivAra (daiyapa-tharAda-muMbaI) girIzabhAI-kAMtAbena zAMtibhAI - caMdrIkAbena sva.sevaMtibhAI prakAzabhAI - alpAbena alpeza, bhAveza, vijaya, hArdika, raNavIra adANI babubena cunIlAla nAgaradAsa parivAra (tharAda-surata-muMbaI) naTubhAI - kAMtAbena, pravINabhAI - savitAbena lalitabhAI - vimaLAbena, nitInabhAI - alakAbena vijayabhAI - divAbena AziSa, zaiSava, anuja, RSabha, caitya, hidaya ema. sureza enDa phAM mAtuzrI sva. jAsudabena choTAlAla vIracaMda voharA parivAra vasaMtabhAI - jAgRtibena, prAcI - zAzvata vinodabhAI - prItibena, sRSTi - kuMja bhAgyaratna grupa (dUdhavA - surata) vorA gagaladAsa rIkhavacaMda parivAra (tharAda - amadAvAda) haste - vAghajIbhAI (vizvAsa) jignezabhAI- sejalabena cetanabhAI - rupAlIbena hiteSabhAI - prItIbena jainama, virAja, dipa, nasya, prApti desAI zAMtAbena kAMtilAla amulakhabhAI parivAra (tharAda - surata - muMbaI) girizabhAI - suzIlAbena, praphulabhAI - rasIlAbena guNavaMtabhAI - vimalAbena, bIpInabhAI - caMdrAbena rajanIbhAI - surekhAbena , parezabhAI - hInAbena vipulabhAI - nikitAbena , vijayabhAI - varSAbena zreya - AyuzI vorA zAMtAbena mahAsukhalAla cImanalAla parivAra (tharAda - borIvalI - muMbaI) rajanIbhAI- alakAbena putra - nemikumAra riddhi enDa kaMpanI Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthAdhirAja prakAzananA AdhArastaMbha morakhIyA babIbena vADIlAla maNilAla parivAra (lavANA - surata) dozI tArAbena ramaNalAla cunIlAla khetazIbhAI parivAre sva. dozI rasIlAbena vasaMtalAlanA smaraNArthe vasaMtabhAI - rITAbena dIlIpabhAI - alakAbena manISabhAI - alpAbena vinayabhAI - aMzIbena vorA maMjulAbena vAghajIbhAI khemacaMdabhAI parivAra (dUdhavA - surata) sevaMtibhAI - alakAbena azokabhAI - DImpalabena vipulabhAI - vINAbena dhAnerA nivAsI bhAvibena nagInadAsa morakhIyA haste - zAntibhAI - babubena bAbubhAI - varSAbena ramaNikabhAI - jAsudabena kAMtibhAI - vimalAbena vijayameTala siMDIkeTa - muMbaI adANI sva . vAghajIbhAI vIracaMdabhAI parivAra - bhoraDavALA sva . zAMtAbena vAghajIbhAI putra - pautra - bAbulAla - guNavaMtIbena vikakumAra - prajJAbena, manISakumAra - rUpalabena hirenakumAra - nikitAbena nakSatra, artha, kartavya, mokSI, cakSu, hira bhAgyaratna grupa (surata ) sva . zAMtAbena mizrImalajI tejamalajI mahetA parIvAra (nenAvA - vaDodarA) maphatabhAI - badAmIbena dIlIpabhAI - vimalAbena mukezabhAI - lakSmIbena araviMdabhAI - zAyatibena rAja, jigneza, vIkkI, ruSabha, pratika, manISa, mehula gurubhakta parivAra (bhInamAla - surata ) Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArothI paNa mukta thaI jaEAnI che kian jaina zAsanamAM batAvavAmAM Avela che teja vAstavika AdhyAtma plagnet Graphics - 8905983283