Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १७ सू० १० नैरयिकादि सलेश्याल्पबहुत्वनिरूपणम् १०३ कापोतलेश्या नैरयिका असंख्येयगुणा भवन्ति, प्रथमद्वितीयपृथिव्योः कतिपय तृतीय पृथिवीनरकावासेषु च नैरयिकाणां प्रागुक्तेभ्योऽसंख्येयगुणानां कापोत लेश्याः सद्भावात, __ अथ तिर्यग्योनिकानामल्पबहुत्वमाह-'एए सिणं भंते ! तिरिक्खजोणियाणं कण्ह लेस्साणं जाव सुक्कलेस्साण य कयरे कयरेहितो अप्पा वा बहुका वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा ?' हे भदन्त ! एतेषां खलु तिर्यग्गोनिकानां कृष्णलेश्यानां यावत् नीललेश्याना कापोतलेश्यानां तेजोलेश्यानां पद्मलेश्यानां शुक्ललेश्यानाञ्च मध्ये कतरे कतरेभ्योऽल्पा वा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा तिरिक्खजोणिया सुकलेला' सर्वस्वोका स्तिर्यग्योनिकाः शुक्ल लेश्या भवन्ति, 'एवं जहा ओहिया, नवरं अलेस्सबज्जा' एवम्-पूर्वोपदर्शितरीत्या यथा प्राय औधिकाः-समुच्चया स्तियंग्योनिकाः प्रतिपादितास्तथा प्रतिपादनीयाः, किन्तु नवरम्-समुच्चयापेक्षया विशेपस्तु-अलेश्यवर्जाः नारकों से असंख्यातगुणा अधिक हैं । नीललेश्या वाले की अपेक्षा कापोत लेझ्यावाले नारक असंख्यातगुणा, हैं, क्यों कि कापोत लेश्या प्रथम और द्वितीय पृथ्वी के तथा तीसरी पृथ्वी के कतिपय नरकावासों में पाई जाती है और वे नारक पूर्वोक्त नारकों से असंख्यातगुणा अधिक होते हैं।
अब लेश्या के आधार पर तिर्यचों का अल्प बहुत्व प्ररूपित करते हैं।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! कृष्णलेश्या, नीललेश्या, कापोतलेश्या, तेजो लेश्या, पद्मलेश्या और शुक्ललेश्यावाले तिर्यचों में कौन किससे अल्प, बहुत, तुल्य या विशेषाधिक हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! सब से कम तिर्यंच शुक्ललेश्या वाले हैं, इस प्रकार पहले जैसे समुच्चय का प्रतिपादन किया है, उसी प्रकार यहां भी समझ लेना चाहिए, किन्तु समुच्चय की अपेक्षा विशेषता यह है कि तिर्यचों में अलेश्य नहीं कहना चाहिए, क्यों कि उनमें अलेश्य होना संभव नहीं है। इस प्रकार નીલવેશ્યાઓની અપેક્ષાએ કાતિલેશ્યાવાળા નારક અસંખ્યાતગણી છે, કેમકે કાતિલેશ્યાવાળા પ્રથમ અને બીજના, તથા ત્રીજીના કેટલાક નારકાવાસોમાં મળી આવે છે અને તે નારકો પૂર્વોક્ત નારકેથી અસંખ્યાતગણ અધિક હોય છે.
હવે લશ્યાના આધારે તિર્યચેનું અલપ બહુ પ્રરૂપિત કરે છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન ! કૃષ્ણલેશ્યા, નીલેશ્યા, કાપતલેશ્યા, પત્રલેશ્યા અને શુકલેશ્યાવાળા તિયામાં કોણ કોનાથી અલ૫, ઘણા તુલ્ય અગર વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન ગૌતમ ! બધાથી ઓછા તિર્થં ચ શુકલેશ્યાવાળા છે એ પ્રકારે પહેલાં જેવું સમુચ્ચનું પ્રતિપાદન કર્યું છે, એજ પ્રકારે અહીં પણ સમજી લેવું જોઈએ, પણ સમુચ્ચયની અપેક્ષાએ વિશેષતા એ છે કે, તિર્યંચામાં અલેશ્ય ન કહેવા જોઈએ. કેમકે તેમનામાં અલેશ્ય હોવાનો સંભવ નથી. એ પ્રમાણે જઘન્યથી પણ અસંખ્યાત તિર્યંચ
श्री प्रापनसूत्र:४
