Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १७ सू० १२ जीवादि सलेश्याल्पबहुत्वनिरूपणम् १५१ निका महर्द्धिका भवन्ति, काउलेस्सेहितो तेउलेस्सा महड़िया' कापोतलेश्येभ्य एकेन्द्रियतिर्यग्योनिकेभ्य स्तेजोलेश्या एकेन्द्रियतियग्योनिका महद्धिका भवन्ति, 'प्रकृतमुपसंहरन्नाह 'सव्वप्पडिया एगिदियतिरिक्खजोणिया कण्हलेस्सा' सर्वाल्पद्धिकाः सर्वेभ्य एकेन्द्रियतिर्यग्योनिकेभ्यः अल्पदिका एकेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः कृष्णलेश्या भवन्ति, एवम्-'सव्वमहड्रिया तेउलेस्सा' सर्व महद्धिका एकेन्द्रियतिर्यग्योनिका स्तेजोलेश्या भवन्ति प्रागुक्तयुक्तः, 'एवं पुढविकाइयाणवि' एवम्-एकेन्द्रिय समुच्चयतिर्यग्योनिकोक्तरीत्या पृथिवीकायिकानामपि एकेन्द्रियविशेषाणाम् अल्पदिकमहर्द्धिकत्वं कृष्णलेश्यादि तेजोलेश्यान्तानामसेयम्, ‘एवं एए णं अभिलावेणं जहेव लेस्साओ भावियाओ तहेव नेयव्वं जाब चउरिदिया'एवम् उक्तरीत्याएतेनउक्तक्रमेण अभिलापेन-आलापकप्रकारेण ययैव लेश्याः कृष्णदिलेश्या भाविताः प्ररूपिताः तथैव ज्ञातव्याः, यावत्-अप्कायिकतेजस्कायिकवायुकायिक वनस्पतिकायिक द्वीन्द्रियत्रीन्द्रिय चतुरिन्द्रयाः कृष्णलेश्याः सर्वाल्पर्धिका भवन्ति, तेजोलेश्याश्च सर्वमहद्धिका भवन्ति, एवमलेश्या वाले एकेन्द्रिय महर्द्धिक हैं, नीललेश्या वालों की अपेक्षा कापोतलेश्या वाले एकेन्द्रिय महर्द्धिक हैं और कापोतलेश्या वालों की अपेक्षा तेजोलेश्या वाले एकेन्द्रिय तिर्यंच महर्द्धिक हैं । इस कथन का उपसंहार यह है कि कृष्णलेश्या वाले एकेन्द्रिय तिर्यंच सब से कम ऋद्धिवाले हैं और तेजोलेश्या वाले एकेन्द्रिय तिर्यंच सब से अधिक ऋद्धि वाले हैं । सामान्य एकेन्द्रिय तिर्यचों की तरह पृथ्वीकायिकों की भी अल्पद्धिकता-महर्दिकता कृष्णलेश्या से लेकर तेजोलेश्या पर्यन्त समझलेनी चाहिए। इसी प्रकार चौइन्द्रिय जीवों तक जिनमें जितनी लेश्याएं हैं, उनकी अनुक्रम से पूर्वोक्त आलापक के अनुसार अल्पर्द्धिकता और महर्द्धिकता कहलेनी चाहिए, अर्थात् अपूकायिक, तेजस्कायिक, वायुकायिक, वनस्पतिकायिक, दीन्द्रिय, त्रीन्द्रिय और चतुरिन्द्रिय जीवों में जो कृष्णलेश्या वाले हैं, वे सब से कम ऋद्धि वाले होते हैं और तेजोलेश्या वाले सब से महान् વાળા એકેન્દ્રિય મહર્થિક છે, નીલલેશ્યાવાળાઓની અપેક્ષાએ કાતિલેશ્યાવાળા એકેન્દ્રિય મહર્ધિક છે, અને કાપતલેશ્યાવાળાઓની અપેક્ષાએ તેઓલેશ્યાવાળા એકેન્દ્રિય તિર્યંચ મહર્ષેિ છે. આ કથનને ઉપસંહાર એ છે કે કૃષ્ણલેશ્યાવાળા એકેન્દ્રિય તિર્યંચ બધાથી ઓછી ઋદ્ધિવાળા છે. અને તેજેશ્યાવાળા એકેન્દ્રિય તિર્યંચ બધાથી વધારે અદ્ધિવાળા છે. સામાન્ય એકેન્દ્રિય તિર્યંચોની જેમ પૃથ્વીકાયિકની પણ અપર્ધિકતા મહદ્ધિતા કૃષ્ણલેશ્યાથી લઈને તેજલેશ્યા પર્યત સમજી લેવી જોઈએ.
એજ પ્રકારે ચતુરિન્દ્રિય જી સુધી જેમાં જેટલી વેશ્યાઓ છે તેમની અનુક્રમે પૂર્વોક્ત આલાપકના અનુસાર અલ્પધિકતા અને મહર્ધિકતા કહેવી જોઈએ. અર્થાત્ અપ્રકાયિક તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક, વનસ્પતિકાયિક, દ્વીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિય જીમાં જે કૃણ લેશ્યાવાળા છે, તે બધાથી ઓછી અદ્ધિવાળા હોય છે અને તેજેશ્યાવાળા
श्री. प्रशानसूत्र:४
