Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
३०६
प्रज्ञापनास्त्रे
तीति ? भगवानाह - 'गोयमा !" हे गौतम ! आगारभावमायाए वा सिया पलिभागभावमाया वा सिया' आकारभावमात्रया वा स्यात्, प्रतिभागभावमात्रया वा स्यात् तथा च नीलेश्या कापोदलेश्या सग्निधौ तदाकारतया तत्प्रतिबिम्बिततया वा भासते न तु तद्रूपतया परिभासते तस्याः नीललेश्यायाः स्वस्वरूपापरित्यागात् तदाह - 'नीललेस्साणं साणो खलु सा काउलेस्सा' परमार्थतो नीललेश्यैव खलु सा भवति नो खलु सा कापोतलेश्या भवति, केवलं सा नीललेश्या 'तत्थगया ओसकइ वा' तत्र स्वस्वरूपे गता - स्थिता सती अवष्वष्कते - तदाकारभावमात्रधारणेन तत्प्रतिविम्वमात्रधारणेन वा उत्त्वष्कते - उत्सर्पतिनीलश्यापेक्षया कापीतलेश्शयाः किञ्चिद् विशुद्धत्वात् तदाकारभावमात्रम् प्रत्प्रतिबिम्बभावमात्रं वा दधाना सती मनाग् विशुद्धा व्यपदिश्यते, तदुपसंहरन्नाह--' से एएणद्वेगं गोयमा ! एवं बुच्चइ-नोललेस्सा काउलेस्सं पप्प णो तारूवत्ताए जाव भुजो भुज्जो परिणमइ' हे गौतम ! तत् - अथ एतेनार्थेन एवम् उक्तरीत्या उच्यते यत्-नीललेश्या कापोतलेश्यां प्राप्य - आसाद्य रस और स्पर्श के रूप में परिणत नहीं होती ?
भगवान् - हे गौतम! आकार भाव मात्र से परिणत होती है या प्रतिभागभावमात्र से परिणत होती है, वास्तविक रूप में नहीं ! अर्थात् नोलले श्या कापोतलेश्या के सन्निधान से कापोत लेश्या की छाया मात्र को धारण कर लेती है अथवा कापोतलेश्या का प्रतिबिम्ब मात्र उसपर पडता है । मगर नीललेइया अपने स्वरूप का परित्याग नहीं करती, कापोतलेश्या का प्रतिबिम्ब पडने पर भी नीललेश्या वस्तुतः नीललेश्या ही बनी रहती है वह बदल कर कापोतलेश्या नहीं बन जाती ! वह अपने मूल स्परूप में कायम रहती हुई कापोतलेश्या के संसर्ग से किंचित् विशुद्ध कहलाती है। इस हेतु से हे गौतम! ऐसा कहा जाता है कि नीललेश्या, कापोतलेश्या को प्राप्त होकर उसके स्वरूप में, उसके वर्ण, गंध, रस और स्पर्श के रूप में परिणत नहीं होती है, इसी प्रकार कापोतलेश्या લેશ્યાને પ્રાપ્ત કરીને તેના સ્વરૂપમાં અર્થાત્ કાપોતલેશ્યાના વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પના રૂપમાં પણિત નથી થતી?
શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ ! આકાર ભાવ માત્રથી પરિણત થાય છે, અગર પ્રતિભાગ ભાવ માત્રથી પરિણત થાય છે, વાસ્તવિક રૂપમાં નહી. અર્થાત્ નીલલેશ્યા કાપાતલેશ્યાના સંનિધાનથી કાપેાતલેશ્યાની છાયામાત્રને ધારણ કરી લે છે, અથવા કાપાતલેશ્યાનુ પ્રતિબિમ્બ માત્ર તેના પર પડે છે. પણ નીલલેશ્યા પોતાના સ્વરૂપના પરિયાગ નથી કરતી. કાપોતલેશ્યાનું પ્રતિબિમ્બ પડવાથી જ નીલલેશ્યા વસ્તુતઃ નીલલેશ્યા જ બની રહે છે તે બદલાઈને કાપોતલેશ્યા નથી બની જ. તે પોતાના મૂળ સ્વરૂપમાં કાયમ રડ્ડીને કાપોતલેશ્યાના સ્પર્શથી કિંચિત્ વિશુદ્ધ કહેવાય છે. એ હેતુથી હું ગૌતમ ! એમ કહેવાય છે કે નીલલેશ્યા કાપોતલેશ્યાને પ્રાપ્ત થઇને તેના સ્વરૂપમાં, તેના વર્ણ, ગંધ, રસ અને
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४
