Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
मेययोधिनी टीका पद १८१० ११ दर्शनद्वारनिरूपणम् इति चेदत्रीच्यते-प्रकृते विभङ्गे अवधिदर्शनप्रतिपादकसूत्रस्यायमभिप्राय:-विभङ्गज्ञानस्य विशेषविषयत्वात्, अवधिदर्शनस्य च सामान्य विषयत्वात्, यथा सम्पदृष्टेः विशेषविषयमवधिज्ञानं सामान्यविषयमवधिदर्शनयुच्यते तथा केवलं विभङ्गज्ञानिनोऽपि अवधिदर्शनमनाकारमारत्वेनाविशिष्टत्वात्, अवधिज्ञानिनोऽवधिदर्शनतुल्य मिति तदपि अवधिदर्शनमुच्यते, न विभङ्गदर्शन मिति, गौतमः पृच्छति-- केवलदंसणीणं पुन्छ।' हे भदन्त ! केवलदर्शनी खलु केवलदर्शनित्वपर्यायविशिष्टः सन् कालापेक्षया कियत्कालपर्यन्तं निरन्तरमवतिष्ठते ? इति पृच्छा भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम! 'साईए अपज्जवसिए' सादिकोऽपर्यसितः खलु केवलदर्शनो भवति, तथा च केवलज्ञानी साधार्यासितः प्रतिपादित स्तस्य परिपाताभावात् तथा केवलदर्शनी अपि साद्यपर्यवसितो व्यादिश्यते तस्यापि परिपातासंभवात्, 'दारं ११' एकादशं दर्शनद्वारं सपाप्तम् ॥ सू. ११ ॥ धिदर्शन का होना क्यों कहा गया है ?
समाधान-यहां विभंग-अवस्था में अवधिदर्शन के प्रतिपादक सूत्र का अभि प्राय यह है-विभंगज्ञान वस्तु के विशेषधों को जानता है और अवधि दर्शन सामान्य अंश को विषय करता है। अतः जैले सम्यग्दृष्टि का विशेष विषयक अवधि ज्ञान और सामान्य विषयक अघधिदर्शन कहलाता है, उसी प्रकार विभंगज्ञानी का अवधिदर्शन भी अनाकार मात्र होने से अवधिज्ञानी के अवधि दर्शन के समान ही है। यही कारण है कि विभंगज्ञानी का विभङ्गज्ञान भी अवधिदर्शन ही कहलाता है। विभंगदर्शन नहीं कहलाता। ____गौतमस्वामी-हे भगवन् ! केवलदर्शनी लगातार कितने काल तक केवल दर्शनी रहता है ?
भगवन्-हे गौतम ! केवलदर्शनी सादि अनन्त होता है, क्योंकि केवल. ज्ञानी सादि अनन्त कहा गया है, कारण कि उसका प्रतिपात (गिरना) नहीं होता, उसी प्रकार केवलदर्शनी भी सादि अनन्त कहलाता है, क्योंकि उसका
સમાધાન-અડી વિભંગ અવસ્થામાં અવધિદર્શનના પ્રતિપાદક સૂત્રને અભિપ્રાય આ છે-વિર્ભાગજ્ઞાન વસ્તુના વિશેષ ધર્મોને જાણે છે અને અવધિદર્શન સામાન્ય અંશને વિષય કરે છે. તેથી જેમ સમ્યગ્દષ્ટિનું વિશેષવિષયક અવધિજ્ઞાન અને સામાન્ય વિષયક અવધિદર્શન પણ અનાકારમાં હોવાથી અવધિજ્ઞાનના અવધિદર્શનના સમાન જ છે, એ કારણ છે કે વિર્ભાગજ્ઞાનીનુ વિર્ભાગજ્ઞાન પણ અવધિદર્શની જ કહેવાય છે, વિભંગદર્શન કહેવાતું નથી.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! કેવલદની નિરંતર કેટલા સમય સુધી કેવલદર્શની
શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ! કેવલદર્શની સાદિ અનન્ત હોય છે, કેમકે કેવલજ્ઞાની સાદિ અનન્ત કહેલ છે તેને પ્રતિપાત (પડવું) થતું નથી એજ પ્રકારે કેવલદર્શની સાદિઅનન્ત
श्री. प्रशान। सूत्र:४
