Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
४४४
प्रशापनास्त्रे क्षेत्रापेक्षया अपार्द्ध पुद्गलपरिवर्त देशोनम्-किश्चिदूनं यावत् इत्यवसेयम्, गौतमः पृच्छति'संजयासंजएणं पुच्छा' हे भदन्त ! संयतासंयतः खलु देशविरतः संयमासंयमपर्यायविशिष्टः सन् कालापेक्षया कियत्कालपर्यन्तं निरन्तरमवतिष्ठते ? इति पृच्छा, भगवानाह'गोयमा !' हे गौतम ! 'जहणेणं अंतो हुत्तं, उक्कोसेणं देसूणं पुवकोडिं' जघन्येन अन्तमुहूर्तम्, उत्कृष्टेन देशोनां-किञ्चिदनों पूर्वकोटी यावत् संयतासंयतः संयमासंयमपर्याय विशिष्टः सन् निरन्तरमवतिष्ठते तथा च देशविरति प्रतिपत्त्युपयोगस्य जघन्येनापि आन्त. मौहूर्तिकतया तस्य जघन्यतोऽन्तर्मुहूर्तत्वमवसे यम्, देशविरते विविधत्रिविधादि भङ्गबहुल. तया तत्प्रतिपत्तौ जघन्येनापि अन्तर्मुहूर्त लगत्येव, सर्वविरतेस्तु 'सर्व सावधमहं न करोमि' इत्येवं रूपतया तत्प्रतित्युपयोग एकसामयिकोऽपि संभवतीति पूर्व संयतस्य एक समयत्वं प्रतिपादितम्, गौतमः पृच्छति-'नो संजए नो असंजए नो संजयासंजए णं पुच्छा' हे भदन्त ! क्षेत्र की अपेक्षा से देशोन पुद्गलपरिवर्तन जानना चाहिए।
गौतमस्वामी-हे भगवन् संयतासंयत संबंधी पृच्छा ? अर्थात् संयतासंयत जीव कितने काल तक निरन्तर संयतासंयत पनेमें बना रहता है ?
भगवान्-हे गौतम! जघन्य अन्तर्मुहूर्त तक, उत्कृष्ट देशोन करोड पूर्व तक संयतासंयत जीव निरन्तर संयतासंयत बना रहता है। देशविरति की प्रतिपत्तिका उपयोग जघन्य भी अन्तर्मुहूर्त का होता है, अतएव यहां जघन्य काल अन्तर्मुहर्त प्रमाण कहा है। देशविरति में दो करण तीन योग आदि अनेक भंग होते हैं, अतः उसको अंगीकार करने में कम से कम अन्तर्मुहूर्त लग ही जाता है। सर्वविरति में सर्व सावद्य का त्याग करताहूं इस रूप में अंगीकार की जाती है, अतः उसको अंगीकार करने का उपयोग एक समय में भी हो सकता है। इसी कारण संयत का जघन्य काल एक समय का कहा गया है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! नोसंयत, नोअसंयत और नोसंयतासंयत जीव પરિવર્તન જાણુ જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવદ્ ! સંયતાસંયત સમ્બન્ધી પૃચ્છા? અર્થાત્ સંયતાસંવત જીવ કેટલા કાળ સુધી નિરંતર સંયતાસંયત પણામાં બની રહે છે?
શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ ! જઘન્ય અન્તમુહૂર્ત સુધી, ઉત્કૃષ્ટ દેશન કરેડ પૂર્વ સુધી સંયતાસંયત જીવ નિરતર સંયતાસંયત પણમાં બની રહે છે. દેશવિરતિની પ્રતિપત્તિને ઉપર જઘન્ય પણ અન્તર્મુહૂર્ત હોય છે, તેથી જ અહીં જઘન્યકાળ અન્તર્મુહૂર્ત પ્રમાણ કહેલ છે. દેશવિરતીમાં બેકરણ ત્રણ વેગ આદિ અનેક ભંગ બને છે. તેથી તેમના અંગીકાર કરવામાં ઓછામાં ઓછું અન્તર્મુહૂત થઈ જ જાય છે, સર્વવિરતિમાં સર્વસાવધને ત્યાગ કરું છું. એ રૂપમાં અંગીકાર કરાય છે, તેથી તેને અંગીકાર કરવાને ઉપયોગ એક સમયમાં પણ થઈ શકે છે. એ કારણથી સંયતને જઘન્યકાળ એક સમય કહે છે.
श्री प्रापन। सूत्र:४
