Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयपोधिनी टीका पद २० सू० ६ द्वीन्द्रियोत्पादनिरूपणम्
५४५ निकस्योत्पादवक्तव्यताऽवसेया, 'एगिदियविकलेंदिएमु जहा पुढ़वीकाइआ' एकेन्द्रियेषु विकलेन्द्रियेषु च-द्वित्रिचतुरिन्द्रियात्मकेषु यथा पृथिवी कायिकोत्पादवक्तव्यता उक्ता तथैव पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकोत्पादवक्तव्यतापि वक्तव्या, 'पंचिंदियतिरिक्ख जोणिएसु मनुस्सेसु य जहा नेरइए' पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकेषु मनुष्येषु च यथा नैरयिका-नैरयिकोत्पादवक्तव्यता उक्ता तथैव पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकोत्पादवक्तव्यताऽपि वक्तव्या, 'वाणमंतर जोइसिय वेमाणिएसु नेरइएमु उववज्जइ पुच्छा भणिया' वानब्यतरज्योतिष्कवैमानिकेषु यथा नैरयिकेषु पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकस्योत्पत्तेः पृच्छा भणिता-उक्ता-प्रत्युत्तरिता, तथैव वक्तव्या-प्रत्युत्तरणीया, 'एवं मणुस्से वि' एवम्-पञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिक इव मनुष्योऽपि नैरयिकादिचतुर्विंशतिदण्डकक्रमेण यथायोग्य मुत्पादयितव्यः, तथा च पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका मनुष्याश्च सर्वेष्वपि चतुर्विंशति संख्यकस्थानेषु उत्पद्यन्ते इति फलितम् 'वाणमंतरजोइसियवेमाणिए जहा कुमार आदि में उत्पन्न हो सकता है और आभिनियोधिक आदि ज्ञान भी प्राप्त कर सकता है, मगर शीलवत आदि का पालन नहीं कर सकता।
एकेन्द्रियों और विकलेन्द्रियों अर्थात् द्वीन्द्रियों त्रीन्द्रियों और चतुरिन्द्रियों में जैसे पृथ्वीकायिक जीव की उत्पाद विषयक वक्तव्यता कही है, उसी प्रकार पंचेन्द्रिय तिर्यंच योनिकों के उत्पाद की वक्तव्यता भी समझ लेना चाहिए।
पंचेन्द्रिय तिर्यंचों और मनुष्यों में जैसे नैरयिक के उत्पाद की प्ररूपणा की गई, उसी प्रकार पंचन्द्रिय तियेच की प्ररूपणा भी करना चाहिए। वानव्यन्तर, ज्योतिष्क और वैमानिक देवों में पंचेन्द्रिय तिर्यच के उत्पन्न होने का कथन उसी प्रकार है जैसे नारकों में उत्पन्न होने का कहा है।
इसी प्रकार अर्थात् पंचेन्द्रिय तिर्यंच के समान ही मनुष्य का उत्पाद भी चौयोसों दंडकों में यथायोग्य कहलेना चाहिए, फलितार्थ यह है कि पंचेन्द्रिय
અર્થાત્ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અસુરકુમાર આદિમાં ઉત્પન્ન થઈ શકે છે, પણ શીલવત આદિનું પાલન નથી કરી શકતા.
એકેન્દ્રિો અને વિકલેન્દ્રિય અર્થાત્ દ્વીન્દ્રિ, ત્રીન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિમાં જેવાં પૃથ્વીકાયિક જીવની ઉત્પાદ વક્તવ્યતા કહી છે. એજ પ્રકારે પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ વિકેના ઉત્પાદની વક્તવ્યતા પણ સમજી લેવી જોઈએ.
પદ્રિય તિર્યા અને મનુષ્યમાં જેમ નરયિકના ઉત્પાદની પ્રરૂપણ કરી, એજ પ્રકારે પંચેન્દ્રિય તિર્યંચની પ્રરૂપણા પણ કહેવી જોઈએ વનવ્યન્તર, જ્યોતિષ્ક અને વૈમાનિક દેવમાં પંચેન્દ્રિય તિર્યંચના ઉત્પન્ન થવાનું કથન એજ પ્રકારે છે. જેવું નારકેમાં ઉત્પન્ન થવાનું કહેલ છે.
એજ પ્રકારે અર્થાત્ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચના સમાન જ મનુષ્યને ઉત્પાદ પણ ચોવીસ દંડકમાં યથા યોગ્ય રીતે કહી લે જોઈએ. ફલિતાર્થ એ છે કે પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અને
प्र० ६९
श्री. प्रशान। सूत्र:४
