Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रज्ञापनासूत्रे
टीका - अथोपपातगतं किञ्चिद् वैसिष्टयं प्रतिपादयितुमाह - 'अह भंते ! असंजयभवियदव्वदेवा' हे भदन्त ! अथ - असंपत भव्यद्रव्य देवानाम् - असंयताः - चरण परिणामरहिता ये भव्याः - देवत्वयोग्यतावन्तः, अत एवाह द्रव्यदेवाः, तथा च असंयताश्च ये भव्यास्ते च ते द्रव्य देवाचेति असंयत भव्य द्रव्यदेवास्ते चात्र मिथ्यादृष्टय एवाभव्या भव्यावा श्रमणगुणधारिणः सकल सामाचार्यनुष्ठानवन्तो द्रव्यलिङ्गधारकाः असंयतभव्यद्रव्य देवपदेन अवसेयाः, तेषामप्यत्र निखिलकेवल क्रियाप्रभावात् उपरितनग्रैवेयकेषु उत्पादसंभवात् अग्रे वक्ष्यमाण उपरितनग्रैवेयकेषूपपातो नो विरुद्ध:, नतु तत्पदेन असंयत सम्यग्दृष्टयो ग्रहीतव्याः सम्यग्दृष्टीनां देश विरतानामपि उपरितनग्रैवेयकेषु उत्पादासंभवात्, देश विरत श्रावकाणामपि अच्युतादूर्ध्ववासियों में, उत्कृष्ट अच्युत कल्प में ( एवं आभिओगाण वि) इसी प्रकार आभियोगिकों का भी (सलिंगीणं दंसणवावण्णगाणं जहणणेणं भवणवासीसु, उक्कोसेणं उवरिमगेविज्जएस) स्वलिंगी, दर्शन का वमन कर देने वालों का जघन्य भवनवासियों में, उत्कृष्ट ऊपरी ग्रैवेयकों में
५७४
टीकार्थ- अब उपपात संबंधी कुछ विशेष वक्तव्यत्ता प्ररूपित की जाती है गौतमस्वामी - हे भगवन् ! असंयत भव्य द्रव्य देव अर्थात् जो चारित्र परिणाम से रहित किन्तु देव पर्याय की योग्यता वाले होने के कारण द्रव्य देव हैं । यहां मिथ्यादृष्टियों का ही ग्रहण करना चाहिए, चाहे वे भव्य हों अथवा अभव्य हो । वे श्रमणगुणधारक हो, सकल सामाचारी का अनुष्ठान करने वाले एवं द्रव्यलिंगधारी हों वही असंयत भव्य द्रव्य देव यहां समझने चाहिए । केवल समस्त क्रियाओं के प्रभाव से उनका ऊपरी ग्रैवेयकों में उत्पाद हो सकता है । अतएव आगे कहा जाने वाला ऊपरी ग्रैवेयकों में उपपात विरुद्ध नहीं है । इस शब्द से असंयत सम्यग्दृष्टियों का ग्रहण नहीं करना चाहिए। सम्यग्दृष्टियों
(सलिंगी दंसणावण्णगाणं जहणणं भवणवासीसु, उक्कोसेणं उवरिम गेविज्जएस) स्वसिंगी, દનનું વમન કરી દેવાવાળાએાના જઘન્ય ભવનવાસિયેામાં ઉત્કૃષ્ટ ઉપરી ત્રૈવેયકામાં. ટીઢાઈ હવે ઉપપાત સબંધી કાંઇક વિશેષ વક્તવ્યતા પ્રરૂપિત કરાય છે—
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! અસયત ભવ્ય દ્રવ્ય દેવ અર્થાત્ જે ચારિત્ર પરિ ણામથી રહિત કિન્તુ દેવપર્યાયની ચેગ્યતાવાળા હૈાવાને કારણે દ્રવ્ય દેવ છે. અહી મિશ્રારૃઢિયાનુ જ ગ્રહણ કરવુ જોઈ એ. પછી તે ભવ્ય હોય અથવા અભવ્ય હૈાય તે શ્રમણુ ગુણુધારક ય, સકલ સામાચારોનું અનુષ્ઠાન કરનારા દ્રવ્ય લિંગધારી હાય, તેજ અસંયત ભવ્ય દ્રવ્યદેવ અહી' સમજવા જોઈએ. કેવળ સમસ્ત ક્રિયાઓના પ્રભાવથી તેમના ઉપરના ગ્રેવેકેામાં ઉત્પાદ થઇ શકે છે.
તેથી જ આગળ કહેવામાં આવનારા ઉપરી ત્રૈવેયકામાં ઉપપાત વિરૂદ્ધ નથી. આ શબ્દથી અસ ંચત સમ્યગ્દષ્ટિનુ ગ્રહણ ન કરવુ જોઇએ, સમ્યગ્દટિયાનું કે જે દેશ વિરત
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४
