Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रज्ञापनासूत्रे
संख्येयभागप्रमाणा सा चोत्पत्तिप्रथमसमये अवसेया, उत्कृष्टेन सप्तरत्नयः, उत्तरवैक्रिया पुनजघन्येन अङ्गुलस्य संख्येयभागमात्रप्रमाणा, उत्कृष्टेन योजनशतसहस्रमवगन्तव्या, किन्तु - 'उत्तरवे उब्विया जाव अच्चुओ कप्पो' उत्तरवै क्रियाशरीरावगाहना तावद् वक्तव्या, यावदच्युतः कल्पः, ततः परमुत्तरवै क्रियाया असंभवात्, तत्र सर्वत्र उत्तरवैक्रिया शरीरावगाहना जघन्येन अगुलस्य संख्येयभागमात्रप्रमाणा, उत्कृष्टेन तु योजनशतसहस्रमुक्तरोत्यैव बोध्या परन्तु भवधारणीया शरीरावगाहना विचित्रा भवति अतस्तां पार्थक्येनाह - 'णवरं सणकुमारे भवधारणिज्जा जहणेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभागं, उक्को सेणं छ रथणीओ' नवरम् - असुरकुमारादि सौधर्मेशानान्तापेक्षया विशेषस्तु सनत्कुमारे कल्पे भवधारणीया शरीरावगाहना जघन्येन अङ्गुलस्यादेवों के, वानव्यन्तरों के, ज्योतिष्कों के तथा सौधर्म और ईशान देवों के वैक्रिय शरीर की जघन्य भवधारणीय अवगाहना अंगुल के असंख्यातवें भाग की होती है । यह अवगाहना उत्पत्ति के प्रथम समय में पाई जाती है । उत्कृष्ट अवगाहना सात हाथ की है। उत्तर वैक्रिय अवगाहना जघन्य अंगुल के संख्यातवें भाग की और उत्कृष्ट एक लाख योजन की समझनी चाहिए। किन्तु उत्तरवैक्रिय अवगाहना अच्युत कल्प तक ही कहनी चाहिए। उसके ऊपर ग्रैवेयक विमानों तथा अनुत्तर विमानों के देव विक्रिया नहीं करते हैं। वहां उत्तरवैक्रियशरोरावगाहना सर्वत्र जघन्य अंगुल के असंख्यातवें भाग की उत्कृष्ट एक लाख योजन की कही गई है । किन्तु भवधारणीय शरीर की अवगाहना अलग-अलग प्रकार की होती है। उसे दिखलाते हैं
असुरकुमारों से लेकर सौधर्म और ईशान कल्प तक के देवों की जो अवगाना ऊपर कही गई हैं, उससे विशेषता यह है कि सनत्कुमार कल्प में भवधारणीय शरीर की अवगाहना जघन्य अंगुल के असंख्यातवें भाग की और उत्कृष्ट બ્યાનભ્યન્તરાના, જયેષ્કાના તથા સૌધમપુને ઈશાન દેવેના વક્રિયશરીરની જઘન્ય ભવધારોય અવગાહના આંગળના અસ`ખ્યાતમા ભાગની હાય છે. આ અવગાહના ઉત્પત્તિના પ્રથમ સમયમાં જોવામાં આવે છે. ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના સાત હાથની છે, ઉત્તરવૈક્રિય અવગાહના જઘન્ય આંગળના સંખ્યાતમા ભાગની અને ઉત્કૃષ્ટ એકલાખ ચેાજનની સમજવી જોઇએ. કિન્તુ ઉત્તરવૈક્રિય અવગાહના અભ્યુતકલ્પ સુધી જહેવી જોઇએ. તેના ઉપર ત્રૈવેયક વિમાના તથા અચ્યુત વિમાનેના દેવ વિક્રિયા કરતા નથી. ત્યાં ઉત્તરવૈક્રિય શરીરાવગાહના સત્ર જઘન્ય આંગળના સ ́ખ્યાતમા ભાગની અને ઉત્કૃષ્ટ એક લાખ ચેાજનની મઢુલી છે ક્રિન્તુ ભવધારણીય શરીરની અવગાહના અલગ અલગ પ્રકારની હોય છે. તે બતાવે છે– અસુરકુમારાથી લઈને સૌધર્મ અને ઈશાન કલ્પ સુધીના દેવાની જે અવગાહના ઊપર કહેલી છે, તેનાથી વિશેષતાએ છે કે સનકુમાર કલ્પમાં ભવધારણીય શરીરની અવગાહના જઘન્ય અશુલના અસંખ્યાતમા ભાગની અને ઉત્કૃષ્ટ છ હાથની હાય છે.
७३२
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४
