Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रज्ञापनासूत्रे संख्येयभागमात्रा, उत्कृष्टेन यावत् अधोलौकिकग्रामाः, तिर्यग् यावद् मनुष्यक्षेत्रम्, तावत् प्रमाणा अच्युततेजसशरीरावगाहना अवसेया, किन्तु-'णवरं उद्रं जाव सगाई विमाणाई नवरम-आनताधपेक्षया विशेषस्तु ऊध्वं यावत् स्वकानि विमानानि तावत्प्रमाणा तैजसशरीरावगाहना अच्युत देवस्यावसेया, नतु ऊध्वं यावद् अच्युतः कल्प, इति, अच्युतदेवस्य अच्यु. तकल्पे विद्यमानसादेव तस्यैव प्ररूपणे 'उर्व यावदच्युतः कल्प:' इत्यस्य वक्तुमशक्यखात्, किन्तु केवलमच्युतदेवस्थापि कदाचिर्व स्वविमानपर्यन्तं यावद्गमनसंभवात् तत्र च गत्वा कालधर्मप्राप्तिसंभवाच्चेत्यभिप्रायेणाह-'ऊर्ध्वं यावत् स्वकानि विमानानि' इति, तथा च यदा आनतो वा प्राणतो वा आरणो वा अच्युतो वा देवः कस्याप्यन्यस्य देवस्य निश्रया अच्युतकल्पं वा अच्युतदेव विमानं वा गतः सन् कालं कृत्वा अधोलौकिकग्रामेषु मनुष्य क्षेत्रपर्यन्ते वा मनु. ध्यत्वेनोत्पद्यते तदा उत्कृष्टेन अयोयावदधोलौकिकग्रामस्तिर्यग् यावन्मनुष्यक्षेत्रम् ऊर्ध्व यावदच्युतः कल्पः अच्युतदेव विमानो वा तावत्प्रमाणा आनतादिदेवानां तैनसशरीरावगाहना तक अवगाहना होती है मगर आनत देव आदि से इसमें विशेषता यह है कि अच्युत देव की तैजसशरीर की अवगाहना ऊपर अपने विमान तक ही होती है यहां ऊपर अच्युत कल्प तक नहीं कहना चाहिए। क्योंकि अच्युत देव अच्युत कल्प में रहता है, अतएव उसो की प्ररूपणा करते समय अच्युत कल्प तक ऐसा कहना उचित नहीं है। अच्युत देव कदाचित् अपने विमान की उंचाई तक जाता है, तब यह अवगाहना होती है। इसी अभिप्राय से कहा गया है कि ऊपर अपने विमानों तक की अवगाहना होती है । आनत, प्राणत आरण कल्प का देव किसी अन्य देव की निश्रा से अच्युत कल्प में गया हो और वहां काल करके अधोलौकिक ग्राम में अथवा मनुष्य क्षेत्र के पर्यन्त भाग में मनुष्य रूप से उत्पन्न हो, तब उत्कृष्ट नीचे अधोलौकिक ग्राम तक और तिळे मनुष्यक्षेत्र तक तथा ऊपर अच्युत कल्प तक या अच्युत देव विमान तक की आनत आदि અસંખ્યાતમા ભાગની ઉત્કૃષ્ટ નીચે અલૌકિક ગ્રામ સુધી, તિછિ મનુષ્ય ક્ષેત્ર સુધી, અવગાહના છે પરંતુ આનત દેવ આદિથી એમાં વિશેષતા એ છે કે અશ્રુત દેવની તૈજસ. શરીરની અવગાહના ઊપર પોતાના વિમાન સુધી જ હોય છે. અહી ઊપર અચુતક૯૫ સુધી ન કહેવું જોઈએ, કેમ કે અચુત દેવ અયુતકલ્પમાં રહે છે, તેથી જ પ્રરૂપણ કરતી વખતે અશ્રુત ક૫ સુધી એમ કહેવું ઉચિત નથી, અમ્યુત દેવ કદાચિત પિતાના વિમાનની ઊંચાઈ સુધી જાય છે અને ત્યાં જઈને કાલધર્મને પ્રાપ્ત થઈ જાય છે. ત્યારે આ અવગાહના થાય છે.
એજ અભિપ્રાયથી કહેલું છે કે ઊપર પોતાના વિમાન સુધીની અવગાહના થાય છે. આનત પ્રાણત, આરણે ક૯પના દેવ કેઈ બીજા દેવની નિશ્રાથી અમૃત ક૫માં ગયા હોય અને ત્યાં કાળ કરીને અલૌકિક ગ્રામમાં અથવા મનુષ્ય ક્ષેત્રના પર્યન્ત ભાગમાં મનુષ્ય રૂપથી ઉત્પન્ન થાય, ત્યારે ઉત્કૃષ્ટ નીચે અલૌકિક ગ્રામ સુધી અને તિછી મનુષ્ય ક્ષેત્ર સુધી તથા ઊપર અશ્રુતક૯૫ સુધી અગર અયુતદેવ વિમાન સુધીની આત
श्री. प्रशान। सूत्र:४
