Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २१ सू० ११ अल्पबहुत्वद्वारनिरूपणम् कादिशरीराणां द्रव्यार्थप्रदेशार्थतया तदुभयार्थतया चाल्पबहुत्वं प्ररूपितम्, सम्प्रति जघन्योत्कृष्टोभयावगाहनाविषयकमल्पबहुत्वं प्ररूपयितुमाह-एएसिं णं भंते ! ओरालियवेउव्वियआहारगतेयगकम्मगसरीराणं नहणियाए ओगाहणाए उक्कोसियाए ओगाहणाए जहण्णुको. सियाए ओगाहणाए कयरे कयरेहितो अप्पा वा, बहुका वा, तुल्ला वा, विसेसाहिया वा?' हे भदन्त ! एतेषां खलु औदारिकवैक्रियआहारकतैजसकामणशरीराणां जघन्यया अवगाहन या, उत्कृष्टया अवगाहनया, जघन्योत्कृष्टया अवगाहनया कतरा अवगाहना कतराभ्योऽव. गाहनाभ्योऽल्पा वा बहुका वा तुल्या वा विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवानाह-'गोयमा ! हे गौतम ! 'सबथोवा ओरालियसरीरस्स जइणिया ओगाहणा' सर्वस्तोका औदारिकशरी. रस्य जघन्या अवगाहना भवन्ति, तस्य अगुलासंख्येयभागमात्रप्रमाणत्वात् 'तेयाकम्म. गाणं दोण्ह वि तुल्ला जहगिया ओगाहणा विसेसाहिया' तैजसकार्मणयोद्वयोरपि परस्परं तुल्या जघन्या अवगाहना भवति, किन्तु-औदारिक जघन्याऽवगाहनातो विशेषाधिका भवति, इस विषय में युक्ति पूर्ववत् समझ लेना चाहिए। इस की अपेक्षा कार्मणशरीर प्रदेशतः अनन्तगुणित है।
इस प्रकार पांचों शरीरों का द्रव्य से प्रदेशों तथा द्रव्य-प्रदेशों से अल्प बहत्व का प्ररूपण किया गया है। अब जघन्य, उत्कृष्ट और जघन्योत्कृष्ट अवगाहना संबंधी अल्प बहत्व प्रतिपादित किया जाता है
श्रीगौतमस्वामी-हे भगवन् ! इन औदारिक, वैक्रियक, आहारक तैजस और कार्मण शरीरों में से जघन्य अवगाहना, उत्कृष्ट अवगाहना और जघन्योत्कृष्ट अवगाहना की दृष्टि से कौन किससे अल्प, बहुत, तुल्य अथवा विशेषाधिक है ?
भगवान्-हे गौतम ! सब से कम औदारिकशरीर की जघन्य अवगाहना है, क्योंकि वह अंगुल के असंख्यातवें भाग बरोषर की होती है। तैजस और कार्मणशरीरों की अवगाहना परस्पर में तुल्य है मगर औदारिकशरीर की जघन्य अव. યુક્તિ પૂર્વવત્ સમજી લેવી જોઈએ. તેની અપેક્ષાએ કાર્મશરીર પ્રદેશતઃ અનન્તગુણિત છે.
આ પ્રકારે પાંચે શરીરના દ્રવ્યથી પ્રદેશથી, તથા દ્રવ્ય પ્રદેશથી અલ્પ બહત્વનું પ્રરૂપણ કરાયું. હવે જઘન્ય, ઉત્કૃષ્ટ અને જઘન્યત્કૃષ્ટ અવગાહના સંબંધી અ૯પમહત્વ પ્રતિપાદન કરાય છે–
શ્રીગૌતમસ્વામી–ભગવન્! આ દારિક, વેક્રિયક, આહારક તૈજસ અને કાશ્મણશરીરમાંથી જઘન્ય અવગાહના, ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના અને જઘન્યત્કૃષ્ટ અવગાહનાની દષ્ટિથી કોણ તેનાથી અલ્પ, અધિક, તુલ્ય અથવા વિશેષાધિક છે?
શ્રીભગવાન-ગૌતમ! બધાથી ઓછા દારિક શરીરની જઘન્ય અવગાહના છે, કેમ કે તે અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગની હોય છે. તેજશરીર અને કામણ શરીરની અવગાહના પરસ્પરમાં તુલ્ય છે; પણ દારિક શરીરની જઘન્ય અવગાહનાથી વિશેષાધિક છે. મારણ
प्र. १०४
श्री. प्रशान। सूत्र:४