Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद २१ २० ८ तैजसशरीरनिरूपणम्
७६७ द्रष्टव्यः, गौतमः पृच्छति-'पंचिंदियतेयगसरी रे णं भंते ! कइविहे पण्णत्ते ?' हे भदन्त ! पश्चन्द्रियतैजसशरीरं खलु कतिविधं प्रज्ञप्तम् ? भगवानाह--'गोयमा !' हे गौतम ! 'चउबिहे पण्णत्ते' चतुर्विधं पञ्चेन्द्रियतैजसशरीरं प्रज्ञप्तम् 'तं जहा-नेरइयतेयगसरीरे जाव देवतेयगसरीरे' तद्यथा-नैरयिकतैमसशरीरं यावत्-तिर्यग्योनिकतैजसशरीरं, मनुष्यतैजस. शरीरं देव तैजसशरीरञ्च, तत्र-'नेरइयाणं दुगो भेदो भाणियो जहा वेउव्वियसरीरे' नैरयिकाणां तैजसशरीरस्य द्विगतो भेदः-पर्याप्तापर्याप्तविषयतया भणितव्यो यथा तेषामेव वैक्रियशरीरे पर्याप्तापर्याप्तत्वेन द्विप्रकारको भेदो भणितः, किन्तु-'पंचिदियतिरिक्खजोणियाणं मसाणय जहा ओरालियसरीरे भेदो भणियो त हा भाणियब्वो' पञ्चेन्द्रियतियायोनिकानां मनुष्याणाञ्च यथा औदारिकशरीरे भेदो भणितस्तथा भणितव्य, स्तत्र पश्चन्द्रियतिग्योनिकानां तैन पशरीररूप जलचरस्थल वरखेचरभेदः, जच्चरस्यापि संमूछिमलेने चाहिए। द्वीन्द्रिय, त्रीन्द्रिय और चतुरिन्द्रिय जीवों के पर्याप्त तथा अपर्याप्त के भेद से दो-दो भेद है, तो तैजसशरीर के भी इसी प्रकार दो-दो भेद होते हैं। गौतमस्वामी-हे भगवन् ! पंचेन्द्रियों का तैजसशरीर कितने प्रकार का कहा है ?
भगशन्-गौतम ! पंचेन्द्रियों का तैजसशरीर चार प्रकार का कहा है। वह इस प्रकार है-नैरयिकों का तैजसशरीर, तिर्यंचों का तैजसशरीर, मनुष्यों का तैजसशरीर और देवों का तैजसशरीर । इनमें से नारकों के तैजसशरीर के दो भेद कहने चाहिए-पर्याप्त नारकों का तैजसशरीर और अपर्याप्त नारकों का तैजसशरीर जैसे कि वैक्रियशरीर के भेद कहे हैं। किन्तु पंचेन्द्रिय तिर्यचों और मनुष्यों के तैजसशरीर के भेद उसी प्रकार कहने चाहिए जैसे उनके औदारिकशरीर के भेद कहे हैं । यथा-पंचेन्द्रिय तिर्यचों का तैजसशरीर तीन प्रकार का है-जलचरों का, स्थलचरों का और खेचरों का जलचरों में भी संमृछिम, गर्भज ચતુરિન્દ્રિય જીના પર્યાપ્ત તથા અપર્યાપ્તના ભેદથી બે-બે ભેદ છે, તે તેજસશરીરના પણ એજ પ્રકારે બે-બે ભેદ થાય છે.
શ્રીગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્! પંચેન્દ્રિયના તેજસશરીર કેટલા પ્રકારના કહ્યાં છે?
શ્રીભગવાન–હે ગૌતમ! પંચેન્દ્રિના તેજસશરીર ચાર પ્રકારના કહ્યાં છે. તે આ પ્રકારે-નૈરયિકના તેજસશરીર,
તિના તેજસશરીર, મનુષ્યના તેજસશરીર અને દેના તૈજસશરીર. તેમાંથી નારકના તેજસશરીરના બે ભેદ કહેવા જોઈએ-પર્યાપ્ત નારકના તેજસશરીર અને અપર્યાપ્ત નારકના તેજસશરીર, જેવાં ક્રિય શરીરના ભેદ કહ્યા છે. કિન્તુ પંચેન્દ્રિય તિર્યા અને મનુષ્યના તેજસશરીરના ભેદ એજ પ્રકારે કહેવા જોઈએ જેવા તેના દારિશરીરના ભેદ કહ્યા છે. જેમ કે–પંચેન્દ્રિય તિર્યંચના તૈજસશરીર ત્રણ પ્રકારના છે-જલચરના સ્થલચના અને બેચરાના. જળચરમાં પણ સંમૂઈિમ, ગભંજ, પર્યાપ્ત,
श्री. प्रापन। सूत्र:४
