Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
७८२
प्रज्ञापनास्त्रे समुत्पत्स्य ते तदा मारणान्तिकसमुद्घातेन समवहतस्य तस्योपर्युक्तप्रमाणा तैजसशरीरावगाहना भवतीति बोध्यम्, गौतमः पृच्छति-'एगिदियस्स णं भंते ! मारणंतियसमुग्घाएणं समोहयस्स तेयासरीरस्स के महालिया सरीरोगाहणा पण्णता ?' हे भदन्त ! एकेन्द्रियस्य खलु मारणान्ति समुद्घातेन वक्ष्यमाणलक्षणेन समवहतस्य-समवघातं कृतवतः, तैजसशरीरस्य किं महालया-किय विस्तारा शरीरावगाहना प्रज्ञप्ता ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'एवं चेव' एवञ्चैव-पूर्वोक्तसमुच्चय जीवस्येव एकेन्द्रियस्यापि मारणान्तिक समुद्घातेन समवहतस्य तैजसशरीरावगाहना विष्कम्भवाहल्येन शरीरप्रमाणमात्रा, दैर्येण जघन्यतोऽगुलस्यासंख्येयभागप्रमाणा, उत्कृष्टतस्तु अधोलोकान्ता दूर्ध्वकोकान्तं यावत्, ऊर्ध्वलोकान्तादधोलोकान्तं यावत् तावत्प्रमाणा द्रष्टव्या 'जाव पुढविकाइयस्त आउकाइयस्य तेउकाइयस्स वाउकाइयस्स वणफकाइयस्स' यावत्-एकेन्द्रियविशेषस्य मारणान्तिकसमुद्घातेन समवहतस्य पृथिवीकाअधो लोक के अन्तिम छोर में स्थित हो और ऊर्ध्व लोक के अन्तिम छोर में उत्पन्न होने वाला हो, अथवा ऊर्ध्व लोक के अन्तिम छोर से अधो लोक के अन्तिम छोर में उत्पन्न होने वाला हो और जब वह मारणान्तिक समुद्घात करता है तब उसकी अवगाहना लोकान्त से लोकान्त तक होती है।
श्रीगौतमस्वामी-हे भगवन् ! मारणान्तिक समुद्घात से समवहत एकेन्द्रिय जीव के तैजसशरीर की अवगाहना कितनी बडी कही गई है ? ।
भगवान्-हे गौतम ! इसी प्रकार, अर्थात् समुच्चय जीव के समान, मारणान्तिक समुद्घात किये हुए एकेन्द्रिय जीव के तैजसशरीर की अवगाहना विष्कंभ और बाहल्य की अपेक्षा शरीरप्रमाण होती है। लम्बाई की अपेक्षा जघन्य अंगुल के असंख्यातबे भाग की और उत्कृष्ट अधो लोकान्त से ऊर्व लोकान्त तक या ऊर्ध्व लोकान्त से अधो लोकान्त तक की होती है। इसी प्रकार ન્દ્રિય યથાયોગ્ય સમસ્ત લેકમાં રહે છે, બીજા જીવ નહીં તેથી જ જ્યારે કેઈ સૂકમ અથવા બાદર એકેન્દ્રિય અલેકના અતિમ છેડે સ્થિત હોય અને ઊર્વકના અન્તિમ છેડામાં ઉત્પન્ન થનાર હોય, અથવા ઊદલેકના અન્તિમ છેડાથી અલાકના અંતિમ છેડામાં ઉત્પન્ન થનાર હોય અને જ્યારે તે મારાન્તિક સમુદ્રઘાત કરે છે, ત્યારે તેની અવગાહના લેાકાન્તથી લેકાન્ત સુધી હોય છે.
શ્રીગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! મારાન્તિક સમુદુઘાતથી સમવહત એકેન્દ્રિય જીવના તેજસશરીરની અવગાહના કેટલી મોટી કહેલી છે?
શ્રીભગવાન-હે ગૌતમ ! એજ પ્રકારે અર્થાત્ સમુચ્ચય જીવન સમાન, મારણાતિક સમુદ્રઘાત કરેલા કેન્દ્રિય જીવના તેજસશરીરની અવગાહના વિષ્ક અને બાહુલ્યની અપેક્ષા એ શરીર પ્રમાણ હોય છે લબાઈની અપેક્ષા જઘન્ય અંગુલના અસંખ્યાતમાભાગની અને ઉત્કૃષ્ટ અધકાન્તથી ઊકાન્ત સુધી યા તે ઊર્વકાન્તથી અલેક-સુધીની હોય છે,
श्री. प्रशान। सूत्र:४
