Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 806

प्रबोधिनी टीका पद २१ सू० ९ तैजसशरीरावगाहनानिरूपणम्
द्यन्ते अपितु पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकेषु मनुष्येषु चोत्पद्यन्ते ततश्च यदा मन्दरादिपुष्करिण्यादिषु जलावगाहं विदधतः स्वभवायुःक्षयात् तत्रैव स्वप्रत्यासन्नदेशे मत्स्यतयोत्पद्यन्ते तदा जघन्येन तेषां तैनसशरीर वगाहना अङ्गुला संख्येयभागप्रमाणा, उत्कृष्टेन पुनरधः पातालफलशानां लक्षपोजन प्रमाणावगाहना द्वितीयत्रिभागं यावत् तिर्यग् यावत् स्वयम्भूरमणसमुद्रपर्यन्तम् ऊर्ध्वं यावदच्युतकल्पस्तावद सेया, तथाहि - सनत्कुमारादिदेवानामन्य देवनिश्रया अच्यु तकल्पं यावद् गमनं भवति तत्र यदा सनत्कुमारदेवोऽन्यदेवनिश्रया अच्युतकल्पं गतः सन् स्वायुष्यक्षयात् कालं कृत्वा तिर्यक् स्वयंभूरमणपर्यन्ते अथवाss; पातालकलशानां द्वितीयत्रिभागे पवनजल योरुत्सरणापसरण माविनि मत्स्यादितयोत्पद्यते तदा तस्य तिर्यगधोवा पूर्वीतक्रमेण तैजसशरीरावगाहनाऽवसेया, 'एवं जव सहस्तारदेवहस अच्चुओ कप्पो' एवम् - मनुष्यों में ही उत्पन्न होते हैं । अतएव जब मन्दर पर्वत की पुष्करिणी आदि में जलावगाहन करते समय, आयु का क्षय होने पर उसी जगह, निकट वर्त्ती प्रदेश में मत्स्य के रूप में उत्पन्न होते हैं, तब जघन्य तैजसशरीर की अवगाहना अंगुल के असंख्यातवें भाग की होती है । उत्कृष्ट नीचे, पाताल कलशों के, जिनकी अवगाहना लाख योजन की है, दूसरे त्रिभाग तक की कही गइ है, तिर्छा स्वयंभूरमण समुद्र पर्यन्त की और ऊपर अच्युत कल्प तक की कही गई है । क्योंकि सनत्कुमार आदि देव दूसरे किसी देव की निश्रा से अच्युत कल्प तक गमन कर सकते हैं। जब कोई सनत्कुमार देव दुसरे देव की निश्रा से अच्युत कल्प में गया हो और अपनी आयु का वहीं क्षय हो जाने पर काल करके तिछे स्वयंभूरमणसमुद्र के पर्यन्त भाग में, अथवा नीचे पातालकलश के दूसरे विभाग में मत्य आदि के रूप में जन्म लेता है, तब नीचे और तिछे पूर्वोक्त तैजसशरीर की अवगाहना होती है, ऐसा समझना चाहिए ।
७९३
થતા તે પચેન્દ્રિય તિય ચા અથવા મનુષ્ચામાં જ ઉત્પન્ન થાય છે.
તેથી જ જ્યારે મન્દર પર્યંતની પુષ્કરણી આદિમાં જલાવગાહન કરતા સમયે આયુના ક્ષય થતાં એજ જગ્યાએ નિકટ વતી પ્રદેશમાં મત્સ્યના રૂપમાં ઉત્પન્ન થાય છે, ત્યારે જઘન્ય તેજસશરીરની અવગાહના અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગની હૈાય છે, ઉત્કૃષ્ટ નીચે પાતલકલશેાન, જેમની અવગાહના લાખ ચેાજનની છે, ખીન્ન ત્રિભાગ સુધીની કહેલી છે, તિઈિ સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર પર્યન્તની અને ઊપર અચ્યુત કલ્પ સુધીની છે.
કેમ કે સનત્કુમાર આદિ દેવ ખીજા કેઇ દેવની નિશ્રાથી અશ્રુત કલ્પ સુધી ગમન કરી શકે છે. જ્યારે કેાઈ સનકુમાર ધ્રુવ ખીજા દેવની નિશ્રાથી અચ્યુત કપમાં ગયા હોય અને પેાતાની આયુને ત્યાંજ ક્ષય થઈ જતાં કાળ કરીને તિર્થં સ્પેય ભ્રમણુ સમુદ્રના પન્ત ભાગમાં અથવા નીચે પાતાલલશના ખીજા ત્રિભાગમાં મત્સ્ય આદિન રૂપમાં જન્મ લે છે, ત્યારે નીશ્રા અને તિર્યાં પૂર્વોક્ત તૈજસશરીરની ભવગાહના થાય છે, એમ સમજવુ જોઇએ.
प्र १००
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४