Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रबोधिनी टीका पद २१ सू० २ औदारिकशरीर संस्थाननिरूपणम्
६२७
संस्थितं प्रज्ञप्तम्, 'तं जहा - समचउरंस संठाणसंठिए जाव हुंडसंठाणसंठिए वि' तद्यथा - समचतुरस्रसंस्थानसंस्थितम् - समाश्चतस्रोऽस्रयो यस्य तत् समचतुरस्रं समचतुष्कोणम् तद्रूपमेव यत् संस्थानं तेन संस्थितम् - व्यवस्थितम्, यावद् - न्यग्रोधपरिमण्डलसंस्थानसंस्थितम्, सादि संस्थानसंस्थितम् वामनसंस्थानसंस्थितम् कुब्ज संस्थानसंस्थितम्, हुण्ड संस्थान संस्थितमपि प्रज्ञप्तम्, ' एवं पज्जत्तापजताणवि ३' एवम् - समुच्चयपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानामिव पर्याप्ता पर्याप्तानामपि पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिका नामौदारिकशरीराणि कानिचित् समचतुरत्रसंस्थानसंस्थितानि कानिचिदन्यग्रोधपरिमण्डलसंस्थानसंस्थितानि कानिचित् सादि संस्थानसंस्थितानि कानिचिद् वामनसंस्थानसंस्थितानि कानिचित् कुब्ज संस्थानसंस्थितानि कानिचित् हुण्डसंस्थानसंस्थितानि भवन्ति तथा च समुच्चयपर्याप्तापर्याप्तानां पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकौदारिकशरीराणां त्रयाणामपि प्रत्येकमालापकपद्कमव सेयम्, तत्र समाः
"
भगवान् - हे गौतम! पंचेन्द्रिय तिर्यचों के शरीर का संस्थान छह प्रकार का कहा गया है । वह इस प्रकार है- किसी का संस्थान समचतुरस्र होता है, किसी का न्यग्रोधपरिमंडल, किसीका सादि (स्वाति), किसी का वामन (बौना) किसीका कुब्जक ( कुबडा ) और किसी का हुड संस्थान होता है । जिस शरीर के चारों कोणसम हो, वह समचतुरस्र कहलाता है। पर्याप्त और अपर्याप्त पंचेन्द्रिय तिर्य. चो के औदारिक शरीर भी समुच्चय पंचेन्द्रिय तिर्यंचों के शरीर के संस्थानों के समान ही संस्थान वाले, होते हैं, अर्थात् कोई समचतुरस्र संस्थान वाले कोई न्यग्रोधपरिमंडल संस्थान वाले, कोई सादि संस्थान वाले, कोई वामन संस्थान वाले कोई कुब्जक संस्थान वाले और कोई हुंड संस्थान वाले होते हैं । इस प्रकार समुच्चय, पर्याप्तक और अपर्याप्तक पंचेन्द्रिय तिर्यचों के औदारिक शरीर छहों संस्थान वाले कहने चाहिए, अर्थात् प्रत्येक के छह-छह आलापक कहने चाहिए। छहों संस्थानों का अर्थ इस प्रकार है
શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ ! પંચેન્દ્રિય તિય ચાના શરીરના સસ્થાન છ પ્રકારના કહેલાં છે. તે આ પ્રકારે છે-કાઇના સંસ્થાન સમચતુરસ હાય છે, કાઇના ન્યગ્રધપરિમલ, કોઈના સાદિ (સ્વસ્તિ), કાઇના વામન કાઇના કુઞ્જક (કુખડા) અને કોઇના હુડ સસ્થાન, જે શરીરના ચારે ખૂણા સમ હાય તે સમચતુરસ્ર કહેવાય છે. પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત પ'ચેન્દ્રિય તિય ચાના ઔદારિકશરીર પણ સમુચ્ચય પૉંચેન્દ્રિય તિર્યંચાના શરીરના સંસ્થાનાના સમાન જ સંસ્થાનવાળા હોય છે, અર્થાત્ ।ાઇ સમચતુરસ સંસ્થાનવાળા, કોઇ ન્યગ્રોધપરિમ`ડલ સસ્થાનવાળા, કૈાઇ સાદિ સંસ્થાનવાળા, કઇ વામન સસ્થાનવાળા, કોઇ કુઞ્જક સંસ્થાનવાળા અને કોઇ હું સંસ્થાનવાળા હોય છે. એ પ્રકારે સમુચ્ચય પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત પંચેન્દ્રિય તિય ચાના ઔદ્યારિકશરીર છએ સંસ્થાનવાળા કહેવાં નેઈ એ, અર્થાત્ પ્રત્યેકના છ-છ આલાપક કહેવાં જોઈએ. છએ સંસ્થાનના અથ આ પ્રકારે છે
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४
