Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Ego
प्रज्ञापनास्त्रे
अणुसद् महद् भवति महच्च सद् अणु भवति एवं खेचरं सद् भूमिवरं भवति भूमिचरं सत् स्वेवरं भवति एवं दृश्यं सद् अदृश्यं भवति अदृश्य सद् दृश्य भवति तद् वैक्रियं शरीरं व्यपदिश्यते तच्च द्विप्रकारकं भवति औपपातिक लब्धिप्रत्ययभेदाद, तत्रोपपातिकं वैक्रियश रीरम् उपपातात्मकजन्मनिर्मितम् यथा देवनैरविकाणाम, लब्धिप्रत्ययं तु तिर्यग्योनिक मनुष्याणामवसेण्म्, एवम् - माह्रियते चतुर्दशपूर्व विदा तीर्थकृत्स्फाति दर्शनादिक तथाविधप्रयोजने समुपस्थिते सति विशिष्ट लब्धिवशाद् निर्व येते यत् तद् आहारकं शरीरं व्यपदिश्यते, 'बहुलम्' इति बाहुलकात् कर्मणिण्प्रत्ययः पादहारकादिवत् तथावोक्तम्- 'कज्जम्मि समुपणे सुकेवलिणा विसिद्वलद्धीए । जं एत्थ आहरिज्जइ भणियं आहारणं तं तु' ॥१॥ कार्ये समुत्पन्ने केलिना विशिष्टलब्ध्या । यदत्राह्रियते भणितमाहारकं तंतु ॥१॥ इति, अनेक होता हुआ एक हो जाता छोटे से बडा और बडे से छोटा हो जाता है, आकाश चारी से भूचर और भूचर से आकाशचारी बन जाता है, दृश्य होता हुआ अदृश्य और अदृश्य होता हुआ दृश्य हो जाता है, वह शरीर वैक्रियक कहलाता है ! चैक्रिय शरीर दो प्रकार का है जन्मजात और लब्धिनिमित्त का उपपात जन्म वाले देवों और नारकों का जन्मजात वैक्रिय शरीर होता है और लब्धिनिमित्तक तिर्यचों और मनुष्यों में किसी-किसी में पाया जाता है।
चौदह पूर्वधारी मुनि तीर्थकर अतिशय देखने आदि के प्रयोजन से विशिष्ट आहारक नामक लब्धि से जिस शरीर का निर्माण करते हैं, वह आहार कशरीर कहलाता है । (लृट् बहुलम् ) इस सूत्र से कर्म अर्थ में ण्वुल प्रत्यय होकर आहारक शब्द सिद्ध होता है, जैसे पादहारक । कहा भी है-प्रयोजन उत्पन्न होने पर केवली के यहां जाने के लिये विशिष्ट लब्धि के निमित्त से जो शरीर निर्मित किया जाता है, वह आहारकशरीर कहलाता है || १|| यह शरीर वैक्रिय शरीर
થઇ જાય છે, નાના મેટ', મોટા નાના થઈ જાય છે, આકાશચારીમાંથી ભૂચર અને ભૂચરથી આકાશચારી ખની જાય છે દશ્ય હાવા છતાં અદૃશ્ય, અને અદ્રશ્ય હોવા છતાં દૃશ્ય થઈ જાય છે, તે શરીર વૈક્રિય કહેવાય છે. વક્રિયશરીર એ પ્રકારના છે- જન્મજાત અને લબ્ધિ નિમિત્તક ઉપપાત જન્મવાળા દેવા અને નારકેાને જન્મજાત વૈક્રિયશરીર હાય છે અને લબ્ધિ નિમિત્તક તિર્યંચા અને મનુષ્ણેામાં કાઈ ફાઇમાં મળી આવે છે.
ચૌક પૂર્વ ધારી મુનિ તીર્થંકરના અતિશયને જોવા આદિના પ્રત્યેાજનથી વિશિષ્ટ આહારક નામક લબ્ધિથી જે શરીરનું નિર્માણ કરે છે, તે આહારકશરીર કહેવાય છે. 'कृद्बहुलम्' ये सूत्री अर्भ अर्थभां 'ब्लू' प्रत्यय याने 'साहा' शब्द सिद्ध थाय छे, म 'पाह रक' 'धुं यागु छे-प्रयोजन उत्पन्न थता ठेवलीना त्यां भवाने भाटे વિશિષ્ટ લબ્ધિના નિમિત્તથી જે શરીર નિમિત કરાય છે, તે આહારશરીર કહેવાય છે. ૧૫
આ શરીર ક્રિયશરીરની અપેક્ષાએ ઉત્પન્ન શુભ અને સ્વચ્છ સ્ફટિક શિલાના
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४
