Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १८ सू० १४ भाषाद्वारनिरूपणम्
Y७५ अथ द्वाविंशतितमं चरमद्वारं प्ररूपयितुमाह-'चरिमेणं पुच्छा' हे भदन्त ! चरमः खलु चरमत्वपर्यापविशिष्टः सन् कियत्कालपर्यन्तं निरन्तरमवतिष्ठते ? इति पृच्छा, भगवानाह'गोयमा !' हे गौतम ! 'अणाईए सपज्जवसिए' अनादिकः सपर्यवसितश्चरमो भवति, तथा च चरम:-अन्तिमः संभवो भविष्यति यस्य सोऽपि अभेदोपचारात् चरमो व्यपदिश्यते भव्य इत्यर्थः, तद् भिन्नोऽचरमः सचा भव्यस्तस्य चरम भवाभावात्, सिद्धश्च, तस्यापि चरमत्वायोगात्, तत्र चरमोऽनादिसपर्यवसितो भवति अन्यथा तस्य चरमत्वायोगात्, गौतमः पृच्छति-'अचरिमेणं पुच्छा' हे भदन्त ! अचरमः खलु अचरमत्वपर्यायविशिष्टः कियत्कालपर्यन्तं निरन्तरमवतिष्ठते ? इति पृच्छा, भगवानाह-'गोयमा!' हे गौतम ! 'अचरिमे दुविहे पणत्ते' अबरमो द्विविधः प्रज्ञप्तः, 'तं जहा-अणाईए वा अपज्जवसिए, साईए वा अपज्जवसिए' अनन्त हैं तथा सदा काल अपने स्वरूप में अवस्थित रहते हैं । (डार २१)
अब बाईसवें चरम द्वार की प्ररूपणा की जाती है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! चरम जीव कितने काल तक चरम पर्याय वाला रहता है ?
भगवन्-हे गौतम ! चरम जीव अनादि सपर्यवसित होता है जिसका भव चरम अर्थात् अन्तिम होगा, वह चरम कहलाता है। यह जीव भी अभेद के उपचार से 'चरम' कहलाता है । उसका तात्पर्य है भव्य जीव । जो चरम से भिन्न हो वह अचरम कहलाता है। अभय जीव अचरम है, क्यों कि उसका चरम भव कभी होने वाला नहीं है-वह सदा काल जन्म-मरण करता ही रहेगा सिद्ध जीव भी अचरम हैं, क्योंकि उनमें भी चरमत्व नहीं होता है। चरम जीव अनादि सपर्यवसित होता है, अन्यथा उसमें चरमत्व नहीं हो सकता।
गौतमस्वामो-हे भगवन् अचरम जीव कितने काल तक अचरम रहता है? પણ સમજવો જોઈએ, અર્થાત્ આ બધાં દ્રવ્ય અનાદિ તેમજ અનન્ત છે અને સદાકાળ पोताना २५३५मा मपस्थित रहे छ. (२ २१)
હવે બાવીસમા ચરમદ્વારની પ્રરૂપણ કરાય છેશ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! ચરમ જીવ કેટલા સમય સુધી ચરમ પર્યાયવાળા રહે છે?
શ્રી ભગવાન – ગૌતમ! ચરમ જીવ અનાદિ સપર્યવસિત હોય છે. જેને ભાવ ચરમ અર્થાત્ અન્તિમ હશે, તે ચરમ કહેવાય છે. તે જીવ પણ અભેદના ઉપચારથી, ચરમ કહેવાય છે, તેનું તાત્પર્ય આ છે ભવ્યજીવ, જે ચરમથી ભિન્ન હોય તે અચરમ કહેવાય છે, અભવ્યજીવ ચરમ છે, કેમકે તેને ચરમભવ ક્યારેય થવાનો નથી–તે સદાકાળ જન્મકરતો જ રહે છે. સિદ્ધજીવ પણ અચરમ છે, કેમકે તેમનામાં પણ ચમત્વ થતું નથી. ચરમજીવ અનાદિ સપર્યસિત હોય છે, અન્યથા તેમાં ચરમત્વ નથી થઈ શકતું.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! અચરમ જીવ કેટલા કાળ સુધી અચરમ રહે છે?
श्री. प्रशान। सूत्र:४