Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
४८०
प्रज्ञाप नास्त्रे मिथ्यादृष्टयो वा किं भवन्ति ? इति पृच्छा, भावानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'पुढवी. काइया णो सम्मदिट्ठी, मिच्छादिट्ठी. णो सम्मामिच्छादिट्ठी' पृथिवीकायिकाः नो सम्यग्दृष्टयो भवन्ति, अपितु मिथ्यादृष्टयो भवन्ति, नापि सम्यइमिथ्यादृष्टयो वा भवन्ति, सासादनसम्यक्त्वयुक्तस्पापि पृथिवीकायिकादिषु उत्पादाभावात्, ‘एवंजाब वणस्सइकाइया' एवम्पृथिवीकायिका इव यावद्-अप्कायिकाः, तेजस्कायिकाः, वायुकायिकाः, वनस्पतिकायिका अपि नो सम्यग्दृष्टयो भवन्ति, अपितु मिथ्यादृष्टयः, नापि सम्यमिथ्यादृष्टयो वा भवन्ति, प्रागुक्तयुक्तेः, तथा चोक्तम्-'उभया भावो पुढयाइएसु' उभया भावः पृथिव्यादिषु' इति, उभयाभावः -सम्यग्दृष्टयभावः, सम्यमिथ्यादृष्टयभावश्च पृथिवीकाथिकादि वनस्पतिकायिकान्तेषु बोध्यः इति तदर्थः, गौतमः पन्छति-'वेइंदिया ाँ पुच्छा' हे भदन्त ! द्वीन्द्रियाः खलु किं सम्यग्दृष्टयो भवन्ति ? किंवा मिथ्यादृष्टयो भवन्ति ? सम्यमिथ्यादृष्टयो वा दृष्टि अथया सम्यग्मिथ्यादृष्टि हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! पृथ्विकायिक जीव सम्यग्दृष्टि नहीं होते वे सभी मिथ्याथ्यादृष्टि होते हैं, उनमें मिश्रदृष्टि भी नहीं पाई जाती है, सासादन समम्यक्त्व से युक्त जीव भी पृथ्वीकाय आदि में उत्पन्न नहीं होता।
पृथ्वीकायिकों की तरह वनस्पतिकाय तक, अर्थात् अपकायिक, तेजस्कायिक, वायुकायिक और वनस्पतिकायिक भी सम्यग्दृष्टि नहीं होते, सम्यग्मिथ्यादृष्टि भी नहीं होते, मिथ्यादृष्टि ही होते हैं। युक्ति पूर्ववत् समझ लेनी चाहिए। कहा भी है - पृथ्वी आदि एकेन्द्रिय कार्यों में दोनों का अर्थात् सम्यग्दृष्टि का और मिश्रदृष्टि का अभाव होता है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! हीन्द्रियों संबंधी पृच्छा ? अर्थात द्वीन्द्रिय जीय क्या सम्यग्दृष्टि होते हैं ? मिथ्यादृष्टि होते हैं या सम्यग्मियादृष्टि होते हैं ? છે, અથવા સચ્ચશ્મિથ્યાબ્દિ છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! પૃથ્વીકાયિક જીવ સમ્યગ્દષ્ટિ નથી હોતા, તેઓ બધા મિથ્યાષ્ટિ હોય છે, તેમાં મિશ્રદષ્ટિ પણ નથી મળી આવતી. સાસાદન સમ્યકત્વથી યુક્ત જીવ પણ પૃથ્વીકાય આદિમાં ઉત્પન્ન નથી થતા.
પૃથ્વીકાચિકેની જેમ વનસ્પતિકાય સુધી અર્થાત્ અપ્રકાયિક, તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક અને વનસ્પતિકાયિક પણ સમ્યગ્દષ્ટિ નથી હોતા, સમ્યમિથ્યાષ્ટિ પણ નથી હોતા, મિથ્યાદષ્ટિ જ હોય છે. યુક્તિ પૂર્વ પ્રમાણે સમજી લેવી જોઈએ.
કહ્યું પણ છે–પૃથ્વી આદિ એકેન્દ્રિયકામાં બનેને અર્થાત્ સમ્મદષ્ટિ અને મિશ્રષ્ટિને અભાવ હોય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી- હે ભગવન ! દ્વીન્દ્રિય સંબન્ધી પૃચ્છા ? અર્થાત દ્વીન્દ્રિય જીવ શું સમ્યગ્દષ્ટિ હોય છે મિથ્યાદષ્ટિ હોય છે? અગર તે સમ્યમ્મિગ્લાદ્રષ્ટિ હોય છે?
श्री प्रशानसूत्र:४
