Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
३४०
प्रज्ञापनासूत्रे
नामेतावत्याः स्थितेरसंभवात्, गौतमः पृच्छति - 'सिद्धे भंते ! सिद्धेत्ति कालओ केवच्चिरं होइ ?' हे भदन्त ! सिद्धः खलु 'सिद्ध' इति - सिद्धत्वयविशिष्टतया कालतः - काळा - पेक्षया कियच्चिरम-कियत्कालपर्यन्तं भवति ? सिद्धत्वेन अवतिष्ठते ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'सादिए अपज्जवसिए' सादिकोऽपर्यवसितः खलु सिद्धो भवति, सिद्धत्वस्य क्षयासंभवात्, सिद्धत्वात् प्रच्यावयितुं समर्थाः रागादयो भवन्ति, सिद्धस्य भगवतो रागादीनामसंभवात्, तनिमित्तकर्म परमाण्वभावात्, तदभास्थ तेषां - रागादीनां समूलकापं कषितत्वात्, गौतमः पृच्छति - नेरइए णं भंते ! नेरइय अपज्जत्तएत्ति कालओ केवच्चिरं होइ ?' हे भदन्त ! नैरयिकः 5ः खलु नैरयिकापर्याप्तक इति नैरयिकापर्याप्तकत्वपर्यायविशिष्टतया कालतः - कालापेक्षया कियच्चिरम् - कियत्कालपर्यन्तं भवति नैरयिकापर्याप्तकत्वेन अवतिष्ठते ? भगबानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ? 'जहण्णेण वि उक्कोसेण वि अंतो मुद्दत्तं' जघन्येनापि उत्कृष्टेगई है । कार्यस्थिति का यह परिमाण ऐशान देवियो की अपेक्षा से कहा गया है, वहां के सिवाय अन्य देवियों की इतनी स्थिति का संभव नहीं है ।
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! सिद्ध कितने काल तक सिद्ध पर्याय से युक्त रहते हैं ।
भगवान् - हे गौतम ! सिद्ध जीव सादि अनन्त होता है, सिद्ध पर्याय की आदि है किन्तु अन्त नहीं है । सिद्ध पर्याय अक्षय है । रागादि दोष ही जन्ममरण के कारण हैं और वे सिद्ध जीव में होते नहीं है, क्योंकि राग-द्वेष के कारण भूतकर्मों का वे सर्वथा क्षयकर चुकते हैं ।
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! नारक जीव अपर्याप्त नारक पनेमें कितने काल तक बना रहता है।
भगवान् हे गौतम! नारक जीव अपर्याप्त नारक पनेमें जघन्य अन्तर्मुहूर्त तक और उत्कृष्ट भी अन्तर्मुहूर्त्त तक ही रहता है । उसकी काय स्थिति अन्तर्मुहर्त्त की ही है, क्योंकि अपर्याप्त अवस्था अन्तर्मुहूर्त से अधिक काल तक रहती
પરિમાણુમશાનવિયાની અપેક્ષાર્થી કહેવામાં આવેલ છે. ત્યાંના શિવાય ખીજી દેવીયાની એટલી સ્થિતિ સ`ભવિત નથી.
શ્રી ગૌતમસ્વામી-ટ્ટે ભગવન્ ! સિદ્ધ કેટલા કાળ સુધી સિદ્ધ પર્યાયથી યુક્ત રહે છે? શ્રી ભગવાન્-હે ગૌતમ ! સિદ્ધ જીવ સાદિ અનન્ત હોય છે, સિદ્ધ પર્યાયની આદિ છે પણ અન્ત નથી. સિદ્ધપર્યાય અક્ષય છે. ર:ગાદિ દોષ જ જન્મમરણનું કારણ છે અને તે સિદ્ધ જીવમાં હાતાં નથી, કેમકે રાગદ્વેષના કારણ ભૂત કર્મોના તેઓ સથા ક્ષય કરી દે છે. શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્! નારકજીવ અપર્યાપ્ત નારક પણાથી કેટલા સમય સુધી બની રહે છે ?
શ્રી ભગવાન્—હે ગૌતમ ! નારકજીવ અપર્યાપ્ત નારકપણાથી જઘન્ય અન્તર્મુહૂત સુધી અને ઉત્કૃષ્ટ પણ અન્તર્મુહૂત' સુધી રહે છે, તેની કાયસ્થિતિ અન્તમુહૂર્તની જ છે, કેમકે અપર્યાપ્ત અવસ્થા અન્તમુહૂર્ત થી અધિક કાળ સુધી રહેતી નથી. અન્તર્મુહૂત
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४
