Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
३४२
प्रज्ञापनासूत्रे
पृच्छति - 'तिरिक्खजोणिय पज्जतए णं भंते ! तिक्खिजोणिय पज्जत्तएत्ति कालओ केवश्चिरं होइ ?' हे भदन्त ! तिर्यग्योनिकपर्याप्तकः खलु 'तिर्यग्योनिकपर्याप्तक' इति - तिर्यग्योनिक पर्याप्तत्व पर्यायविशिष्टतया कालतः - कालापेक्षया कियच्चिरं-कियत्कालपर्यन्तं भवति - तिर्यग्योनिकपर्याप्तत्वेन अवतिष्ठते । भगवानाह - 'गोयमा' हे गौतम! 'जणे णं अंतो मुद्दत्तं उकोसेणं तिनिपलिओकमाई अंतोमुहुत्तूणाई' जघन्येन अन्तर्मुहूर्तम् उत्कृष्टेन श्रीणि पल्योपमानि अन्तर्मुहूतनानि तिर्यग्योनिक पर्याप्तत्वरूपा कार्यस्थिति बौध्या, ' एवं तिरिक्खजोणिणि पज्जत्तिया वि' एवम् तिर्यग्योनिकपर्याप्तवत् तिर्यग्योनिकी पर्याप्तिकापि तिर्यग्योनिकी पर्याप्तत्वेन जघन्येन अन्तर्मुहूर्तम् उत्कृष्टेन त्रीणि पल्योपमाणि अन्तर्मुहूर्तोनानि कायस्थिति विशिष्टतया अवतिष्ठते, 'एवं मणुस्से वि मणुस्सी वि' एवम् तिर्यग्योनिक पर्याप्तकरीत्या मनुष्योऽपि पर्याप्तको मनुष्यपि पर्याप्तिका पर्याप्तत्वेन जघन्यतोऽन्तर्मुहूर्तम् उत्कृष्टतस्त्रीणिपल्योपमानि अन्तर्मुहूर्तेनानि कार्यस्थितिविशिष्टतया अवतिष्ठते, ' एवं वेब पज्जतर जहा नेरइय पज्जतए' एवञ्चैव तिर्यग्योनिक मनुष्यपर्यायप्तकत्र देव देव - स्वामी - हे भगवन् ! तिर्येचयोनिक पर्याप्त कितने काल तक तिर्यंच योनिकपर्याप्त अवस्था में लगातार बना रहता है ?
भगवान - हे गौतम! जघन्य अन्तर्मुहूर्त तक और उत्कृष्ट अन्तर्मुहूर्त कम तीन पोपम तक पर्याप्त तिर्यच लगातार पर्याप्त तिर्यच पर्याय वाला रहता है । यही इसकी कार्यस्थिति है ।
-
इसी प्रकार पर्याप्त तिर्यच योनिनी भी पर्याप्त तिर्यचयोनिनी पर्याय से युक्त जघन्य अन्तर्मुहूर्त और उत्कृष्ट अन्तर्मुहूर्त कम तीन पल्योपम तक रहती है । तिर्यच की तरह मनुष्य और मनुष्यनी की कार्यस्थिति भी जघन्य अन्तर्मुहूर्त की और उत्कृष्ट अन्तर्मुहूर्त कम तीन पल्योपम की समझ लेना चाहिए । पर्याप्त देव की कार्यस्थिति पर्याप्तक नारक के समान है, अर्थात् देव की भी
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હૈ ભગવન્ ! તિય ચયાનિક પર્યાપ્ત કેટલા કાળ સુધી તિય ચયાનિક પર્યાપ્ત અવસ્થામાં નિરન્તર બની રહે છે ?
શ્રી ભગવાન્ડે ગૌતમ ! જઘન્ય અન્તર્મુહૂત સુધી અને ઉત્કૃષ્ટ અન્તર્મુહૂત ઓછા ત્રણ પળ્યેાપમ સુધી પર્યાપ્ત તિ ́ચ સતત પર્યાપ્ત તિયચ પર્યાયવાળા રહે છે. આજ એની કાયસ્થિતિ છે.
એજ પ્રકારે પર્યાપ્ત તિ ́ચ યાનિની પણ પર્યાપ્ત તિ ચ ચેતેિની પર્યાયથી યુક્ત જધન્ય અન્તર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટ અન્તમુહૂર્ત ઓછા ત્રણ પત્સ્યાપમ સુધી રહે છે. તિયચની જેમ મનુષ્ય અને મનુષ્ય સ્રીની કાયસ્થિતિ પણ જઘન્ય અન્તર્મુહૂર્તીની અને ઉત્કૃષ્ટ અન્તમુહૂર્ત ઓછા ત્રણ પત્યેાપમતી સમજી લેવી જોઇએ. પર્યાપ્ત દેવની કાયસ્થિતિ પર્યાપ્તક નારકના સમાન છે, અર્થાત્ દેવની પણ જઘન્ય કાયસ્થિતિ અન્તર્મુહૂ
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४
