Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रबोधिनी टीका पद १८ सू० ६ कषायद्वारनिरूपणम्
४०३
char - पूर्व वेदद्वारं निरूपितम् अथ क्रमादागतं सप्तमं कषायद्वारं प्ररूपयितुमाह- 'सकसाईणं भंते ! सकसाइत्ति कालओ केवचिरं होइ ?' हे भदन्त ! सकषायी - सह - विद्यमानः कषायो येषां यैव ते सकषायाः - जीव परिणाम विशेषास्ते विद्यन्ते यस्य स सकषायी, स खलु 'सकषायी' इति - सकषायित्वपर्यार्याविशिष्टः सन् कालतः - कालापेक्षया कियचिरं कियत्कालपर्यन्तमव्यवच्छेदेन भवति - अवतिष्ठते ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'सकसाई तिविहे पण्णत्ते' सकषायी त्रिविधः प्रज्ञप्तः, 'तं जहा - अणादीए वा अपज्जवसिए अणादीए वा सपज्जवसिए, सादीएवा सपज्जवसिए' तद्यथा - अनादिको वा अपर्यवसितः, अनादिको वा सपर्यवसितः, सादिको वा सपर्यवसितः, तत्र पूर्वोक्तरीत्या यः खलु उपशमश्रेणि क्षपकश्रेणिवा
सिए, सादीए वा सपज्जबसिए) वे इस प्रकार - सादि अनन्त और सादि सान्त (तत्थ जे से सादीए सपजयसिए) उनमें जो सादि सान्त है ( से जह पण एवं समयं उक्कोसेणं अंतोमुहुत्तं) वह जघन्य एक समय, उत्कृष्ट अन्तर्मुहूर्त्त तक । उस अवस्था में रहता है (द्वार ७)
टीकार्थ- पहले वेदद्वार की प्ररूपणा की, अब क्रमप्राप्त सातवें कषाय द्वार की प्ररूपणा की जाती है ।
जीव के एक विकारी परिणाम को कषाय कहते हैं, जो कषाय से युक्त हो वह सकषायी कहलाता है ।
गौतमस्वामी प्रश्न करते हैं- भगवन् ! सकषायी जीव कितने काल तक anurat बना लहता है ?
भगवन - हे गौतम ! सकषायी जीव तीन प्रकार के होते हैं- अनादि अनन्त, अनादि सान्त और सादि सान्त । पहले कहे अनुसार जो जीव कभी भी उपसमश्रेणी अथवा क्षपक श्रेणी को प्राप्त नहीं करेगा, वह अनादि अपर्यवसित अारे-अनन्त भने साहि सान्त ( तत्थणं जे से सादीए सपज्जवसिए) तेयामां ने साहि सान्त छे (से जहण्णेणं एगं समयं, उक्कोसेणं अंतोमुहुत्तं) ते धन्य ! समय भने उत्कृष्ट अन्तभुहूर्त सुधी. (द्वार ७ )
ટીકા –પહેલાં વેદદ્વારની પ્રરૂપણા કરવામાં આવી, હવે ક્રમ પ્રાપ્ત સાતમા કષાયદ્વારની પ્રરૂપણા કરાય છે
જીવના એક વિકારી પરિણામને કષાય કહે છે, જે કષાયથી યુક્ત હોય તે સકષાયી
उपाय छे.
શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન ક૨ે છે-હે ભગવન્ ! સકષાયીજીવ કેટલા કાળ સુધી સકષાયી બની રહે છે.
શ્રી ભગવાન-૪ ગૌતમ ! સકષાયી જીવ ત્રણ પ્રકારના હાય છે-અનાદિઅનન્ત, અનાદિમાંત, અને સાદિસાન્ત. પહેલા કહ્યા પ્રમાણે જે જીવ કયારેય પણ ઉપશમશ્રેણી અથવા ક્ષેપકશ્રેણીને પ્રાપ્ત કરશે નહિ, તે અનાદિ અપવસિત સકષાયી કહેવાય છે, કેમકે
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४