Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
४२२
प्रज्ञापनासूत्रे
लोके ततो देवभवैरेव षट्षष्टिः सागरोपमाणि परिपूर्णानि भवन्ति, सम्यक्त्वसहिता मनुष्य भवाः पुनरधिका भवन्तीति तैः सातिरेकाणि तानि बोध्यानि, तथा चोकम् -- 'दोवारे विजयाइस गयरस तिनिऽच्चुए अहव ताई । अइरेगं नरभवियं' इति, द्वे वारे विजयादिषु गतस्य तिस्रो वारा अच्युतेऽथवा तानि । अतिरेकं नरभविकमिति, गौतमः पृच्छति- 'मिच्छादिट्ठी णं भंते! पुच्छा' हे भदन्त ! मिथ्यादृष्टि :- मिथ्या - विपरीता दृष्टिः- जीवाजीवादिवस्तु तस्वप्रतिपत्तिर्यस्य पाडुरोगग्रस्तस्य श्वेते शङ्खे पीतप्रतिपत्तिवत् स मिथ्यादृष्टिः, स खलु मिध्यादृष्टिः मिथ्यादृष्टिरिति - मिथ्यादृष्टित्व पर्यायविशिष्टः सन् कियत्कालपर्यन्तमव्यवच्छेदेन अवतिष्ठते ? इति पृच्छा, भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम! 'मिच्छदिट्ठी तिविहे पण्णत्ते' मिध्यादृष्टि स्त्रिविधः प्रज्ञप्तः, 'तं जहा अणाइए अपज्जवसिए का, अणादीए वा सपज्जवसिए, सादीए वा सपज्जवसिए' तद्यथा - अनादिको पर्यवसितो वा, अनादिको वा सपर्यवसितः, सादिको वा सपर्यवसितः, तत्र यः कदाचिदपि सम्यक्त्वं न प्राप्स्यति सोऽनाद्यतक सम्यग्दृष्टि बना रहता हैं । यह कथन क्षायोपशमिक सम्यक्त्व की अपेक्षा से समझना चाहिए । यदि कोई जीव दो वार विजयादि विमानों में सम्यक्त्व के साथ उत्पन्न हो अथवा तीन वार अच्युत देवलोक में उत्पन्न हो तो छयासठ सागरोपम व्यतीत हो जाते हैं और किंचित् अधिक काल जो कहा है। वह बीच के मनुष्य भवों का समझना चाहिए। कहा भी है- 'दो बार विजय आदि में अथवा तीन बार अच्युत देवलोक में गए हुए जीव के छ्यासठ सागर होते हैं । बीच के मनुष्य भव अतिरिक्त काल में गिनना चाहिए ।
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! मिथ्यादृष्टि संबंधी पृच्छा ? अर्थात् मिथ्यदृष्टि जीव लगातार कितने काल तक मिथ्यादृष्टि बना रहता है ?
भगवान् हे गौतम! मिथ्यादृष्टि जीव तीन प्रकार के होते हैं, वे इस प्रकार -अनादि अनन्त अर्थात् जो अनादि काल से मिथ्यादृष्टि है और अनन्त काल ક્ષાયેાપશમિક સમ્યકત્વની અપેક્ષાએ સમજવું જોઇએ. જો કંઇ જીવ એ વાર વિજ્યાદિ વિમાનામાં સમ્યકત્વની સાથે ઉત્પન્ન થાય અથવા ત્રણ વાર અચ્યુત દેવલેાકમાં ઉત્પન્ન થાય તે છાસઠ સાગરે પમ વ્યતીત થઇ જાય છે અને કાંઇક અધિકાળ જે કહ્યો છે તે વચલા મનુષ્યભવાની સમજવે જોઈ એ કહ્યું પણ છે—એ વાર વિજય આદિમા અથવા ત્રણ વાર અચ્યુત દેવલાકમાં ગયેલા જીવના છાસડ સાગરાપમ થાય છે. વચલા મનુષ્યભવ અતિરિક્તકાળમાં ગણવા ોઇએ.'
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! મિથ્યાદ્રષ્ટિ સમ્બન્ધી પૃચ્છા ? અર્થાત્ મિથ્યાદષ્ટિ જીવ નિરન્તર કેટલા કળ સુધી મિથ્યાદ્રષ્ટિ બની રહે છે ?
શ્રી ભગવાન-ડે ગૌતમ ! મિથ્યાષ્ટિ જીવ ત્રણ પ્રકારના હાય છે, તે આ પ્રકારેઅનાદિ અનન્ત અર્થાત્ જે અનાદિકાળથી મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે અને અનન્તકાળ સુધી મિથ્યાદ્રષ્ટિ
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४
