Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रबोधिनी टीका पद १७ सू० १४ नैरयिकावधिज्ञेयक्षेत्र परिमाणनिरूपणम्
१९३
इयनैरथिको जघन्येन सार्द्धगव्यूतम् उत्कृष्टेन किञ्चिदून गप्युतद्वयम् इत्येवं ततो द्विगुणत्रिगुणाधिकक्षेत्रसंभवात् प्रकृते दोषः स्यादिति, अथ समानपृथिवीकपर कृष्णलेश्य नैरयिकापेक्षयाऽतिविशुद्धोऽपि कश्चित् कृष्णलेश्यो नैरथिको यथा किश्विदेवाधिकं पश्यति नातिप्रभूतं तथा दृष्टान्तेनोपपादयितुमाह-' से केणद्वेणं भंते ! एवं बुच्चइ - कण्हलेस्से णं नेरइए तं चैव जाव इत्तरियमेव खेत्तं पासइ ?' हे भदन्त ! तत्-अथ केनार्थेन कथं तावत् एवम्उक्तरीत्या उच्यते यत्- कृष्णलेश्यः खलु नैरयिकः - तच्चैव पूर्वोक्तरीत्यैव यावत्- कृष्णले श्य नैयिकान्तरापेक्षया नो बहुक्षेत्र जानाति, नो बहुक्षेत्रं पश्यति नो दूरं क्षेत्रं जानाति, नो दूरं क्षेत्रं पश्यति अपि इत्वरमेत्र क्षेत्रं जानाति इत्वरमेव क्षेत्रं पश्यतीति ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! ' से जहा नामए केइ पुरिसे बहुसमरमणिसि भूमिभागंसि ठिच्चा सव्वओ समंता समभिलोएज्जा' तत्-अथ यथा नाम इति दृष्टान्ते कश्चित् पुरुषो बहुसमरणीये भूमिभागे स्थित्वा सर्वतः सर्वदिक्षु समन्तात् सर्वविदिक्षु समभिलोकेत- निरीक्षेत, 'तपणं से वाला नारक जघन्य एक गाउ और उत्कृष्ट डेढ गाउ जानता है और पांचवीं पृथ्वी वाला कृष्णलेश्यावान् नारक जघन्य डेढ गाउ और उत्कृष्ट किंचित् न्यून दो गाउ । इस प्रकार दुगुना तिगुना अधिक क्षेत्र होने के कारण दोष आएगा ।
अब उदाहरण पूर्वक यह बतलाते हैं कि एक ही किसी पृथ्वी के परमकृष्ण लेश्या वाले नारक की अपेक्षा अतिविशुद्ध कृष्णलेश्या वाला भी दुसरा उसी पृथ्वीवाला नारक कुछ ही अधिक जानता है । उनके अवधि से जानने में बहुत ज्यादा अन्तर नहीं होता ।
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! एक कृष्णलेश्या वाला नारक कृष्णलेश्या वाले दुसरे नारक की अपेक्षा बहुत अधिक क्षेत्र को नहीं जानता, बहुत अधिक क्षेत्र को नहीं देखता, बहुत दूर क्षेत्र को नहीं जानता, देखता, कुछ ही अधिक क्षेत्र को जानता है, कुछ ही अधिक क्षेत्र को देखता है, ऐसा कहने का क्या कारण है ?
વાળા નારક જન્ય એક ગાઉ અને ઉત્કૃષ્ટ દાઢ ગાઉ જાણે છે અને સાતમી પૃથ્વીના કૃષ્ણલેશ્યાવાન નારક જઘન્ય ઢઢ ગાઉ અને ઉત્કૃષ્ટ કાંઇક ઓછા બે ગાઉ. એ પ્રકારે બમણા ત્રણગણુા અધિક ક્ષેત્ર હાવાને કારણે દ્વેષ આવશે.
હવે ઉદાહરણુપૂર્ણાંક એ બતાવે છે કે એક જ કાઈ પૃથ્વીના પરમ કૃષ્ણવેશ્યાવાળા નારકની અપેક્ષાએ અતિવિશુદ્ધ કૃલેશ્યાવાળા પણ ખીા તેજપૃથ્વીવાળા નારક કાંઈક જ અધિક જાણે છે. તેઓને અવધિથી જાણવામાં ઘણું મેટુ અન્તર નથી હેતુ
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! એક કૃષ્ણુલેશ્યાવાળા નારક કૃષ્કુલેશ્યાવાળા ખીજા નારકની અપેક્ષાએ ઘણા વધારે ક્ષેત્રને નથી જાણતા, ઘણા વધારે ક્ષેત્રને નથી દેખતા, ઘણા દૂર ક્ષેત્રને નથી જાણતા કે દેખતા, કાંઇક જ અધિક ક્ષેત્રને જાણે છે, કાંઈક જ અધિક ક્ષેત્રને દેખે છે, એમ કહેવાનુ શું કારણ છે ?
प्र० २५
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४
