Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १७ २० १४ नैरयिकावधिज्ञेयक्षेत्रपरिमाण निरूपणम् १९९ पणिहाय सवओ समंता समभिलोएमाणे बहुतरागं खेत्तं जाणइ, बहुतरागं खेत्तं पासइ जाव वितिमिरतरागं पासई ततः खलु स पुरुषः पर्वतगतं धरणितलगतञ्च पुरुषं प्रणिधाय अपेक्ष्य-तदुभयापेक्षयेत्यर्थः, सर्वतः-सर्वदिक्षु, समन्तात्-सर्वविदिक्षु समभिलोकमानो बहुतरं क्षेत्रं जानाति, बहुतरं क्षेत्रं पश्यति यावत्-दरतरं क्षेत्रं जानाति पश्यति वितिमिरतरं क्षेत्रं जानाति पश्यति, प्रक्तमुपसंहरनाह-'से तेणटेणं गोयमा! एवं बुच्चइ-काउलेस्से णं नेरइए नीललेस्सं नेरइयं पणिहाय तं वेव जाव वितिमिरतरगं खेत्तं पासइ' हे गौतम ! तत-अथ तेनार्थेन एवम्-उक्तरीत्या उच्यते-कापोतले श्यः खलु नैरयिको नीललेश्यं नैरयिकं प्रणिधाय-अपेक्ष्य तच्चैव-पूर्वोक्तरीत्यैव यावद्-बहुतरं क्षेत्रं जानाति पश्यति, दूरतरं क्षेत्रं जानाति पश्यति, वितिमिरतरं क्षेत्र नानाति पश्यति विशुद्धतरं क्षेत्रं जानाति पश्यति तथा च यथा पर्वतस्योपरि वृक्षमारूढः सन सर्वतः समन्तात् अवलोकमानो बहुतरं पश्यति स्फुटतरश्च पश्यति तथैव कापोतले श्यो नैरयिक नीललेश्यनैरयिकान्तरापेक्षया प्रभूततरं क्षेत्रमवधिज्ञानेन जानाति पश्यति स्फुटतरश्च जानाति पश्यतीति भावः, अत्र वृक्षस्थाने कापोतलेश्या, पर्वतस्थाने उपरितनी पृथिवी, नीलेश्या च तृतीया पृथिवी चक्षुः स्थाने चावधिज्ञानमित्यवसेयम् ॥ सू०१४ ॥ स्थित पुरुष की अपेक्षा सब दिशाओं एवं विदिशाओं में देखता हुआ बहुतर
क्षेत्र को जानता-देखता है, दूरतर क्षेत्र को जानता-देखता है, वितिमिरतर विशुद्धतर जानता-देखता है, इसी प्रकार कापोतलेश्या वाला नारक नीललेश्या की अपेक्षा बहुतर दूरतर यावत् विशुद्धतर जानता-देखता है। इस हेतु से हे गौतम ! ऐसा कहा गया है कि कापोतलेश्या वाला नारक नीललेश्या वाले नारक की अपेक्षा यावत् विशुद्धतर जानता-देखता है। ___तात्पर्य यह है कि जैसे पर्वत के ऊपर पेड पर चढा हुआ मनुष्य सभी-ओर देखे तो बहुत दूरतक और स्पष्टतर देखता है, इसी प्रकार कापोतलेश्या वाला नारक नीललेश्या वाले दूसरे नारक की अपेक्षा बहुत क्षेत्र को अवधि द्वारा जानता-देखता है, अतीव स्फुट जानता-देखता है। यहां वृक्ष के स्थान पर અપેક્ષાએ બધી દિશાઓ તેમજ વિદિશાઓમાં બતર ક્ષેત્રને જાણે–દેખે છે, દૂરતર ક્ષેત્રને જાણે–દેખે છે. વિતિમિરતર, વિશુદ્ધતર જાણે-દેખે છે, એજ પ્રકારે કાપેતલેશ્યાવાળા નારક નીલલેશ્યાની અપેક્ષાએ બહુતર, દૂતર યાવત્ વિશુદ્ધતર જાણે–દેખે છે. એ હેતુથી હે ગૌતમ! એમ કહેવાય છે કે કાતિલેશ્યાવાળા નારક નીલલેશ્યાવાળા નારકની અપેક્ષાએ યાવત્ विशुद्धत२ nd-तुमे छे.
તાત્પર્ય એ છે કે પર્વત ઊપરના ઝાડ પર ચઢલે મનુષ્ય બધી બાજુ જે તે ઘણે દૂર સુધી અને સ્પષ્ટપણે દેખે છે, એજ પ્રકારે કાતિલેશ્યાવાળા નારક નીલેશ્યાવાળ બીજા નારકની અપેક્ષાએ ઘણું ક્ષેત્રને અવધિ દ્વારા જાણે-દેખે છે, અતીવિસ્ફટ જાણે
श्री. प्रशान। सूत्र:४
