Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १७ सू० १८ रसपरिणामनिरूपणम्
२५१ एतद्पा ? गौतम ! नायमर्थः समर्थः, शुक्ललेश्या ईतः ईष्टतरिकाचैव प्रियतरिकाचैव मनआमतरिकाचैव आस्वादेन प्रज्ञप्ता ॥ सू० १८ ॥ ____टीका-इतः पूर्व लेश्यानां वर्णपरिणामः प्ररूपितः, सम्प्रति तासामेव तृतीयं रसपरिणाम प्ररूपयितुमाह-कण्हलेस्सा णं भंते ! केरिसिया आसाएणं पण्णत्ता ?' हे भदन्त ! कृष्णलेश्या खलु कीदृशी आस्वादेन प्रज्ञप्ता ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'से जहा नामए निबेइ वा तत्-अथ यथानाम इति दृष्टान्ते निम्बः इति वा तन्नाम्ना प्रसिद्धो वृक्षविशेषस्तस्य तिक्तरसास्वाद इव कृष्णलेश्या आस्वादेन-रसेन प्रज्ञप्ता, 'निबसारेइ वा' निम्बसार इति वानिम्बस्य सारः-निम्बान्तरालवयंवयवविशेषस्तस्य रस:-स्वादइव वा, 'निंबछल्लीइ वा निम्बस्वगिति वा-निम्बस्य त्वक्-उपरितनवल्कल स्तस्य रस:-स्वादइव वा 'कुड एइ वा कुटजो वृक्षविशेषस्तस्य रसः-स्वाद इति वा, 'कुडगफळ एई वा' कुटजफलम्-कुट नस्य-वृक्षविशेषस्य गौतम ! यह अर्थ समर्थ नहीं है (सुक्कलेस्सा एत्तो इट्टतरिया चेव पियतरिया चेव मणामयरिया चेव आसाएगं पण्णत्ता) शुक्ललेश्या इससे अधिक इष्ट, अधिक प्रिय और अधिक मनोज्ञ रस की अपेक्षा कही है। ___टीकार्थ-इससे पूर्व लेश्याओं के वर्णपरिणाम की प्ररूपणा की गई थी अब उनके रस की प्ररूपणा की जाती है । पूर्वोक्त द्वारों में से यह तीसरा द्वार है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! कृष्णलेश्या आस्वाद से अर्थात् रस की अपेक्षा से किस प्रकार की कही गई है ?
भगवान्-हे गौतम ! जैसे नीम कडवा होता है, वैसे ही कृष्णलेश्या का आस्वाद भी कडवा कहा गया है । अथवा जैसे नीम का सार अर्थात् नीम के अन्दर का भाग, नीम की छाल, या नीम का क्वाथ कडवा होता है, वैसा ही कृष्णलेश्या का रस कडवा होता है । अथवा कृष्णलेश्या कुटज नामक वृक्ष के
(गोयमा ! णो इणद्वे समट्ठ) गौतम ! 21 Aथ समथ नथी (सुक्कलेस्सा एत्तो इतरि या चेव मणामयरिया चेव आसाएणं पण्णत्ता) शुसवेश्या तेनाथी अधि४ ४८, मxि પ્રિય અને અધિક મનેઝ રસની અપેક્ષાએ કહેલી છે.
ટકાથ– આના પૂર્વે લેશ્યાઓના વર્ણ પરિણામની પ્રરૂપણ કરાઈ હતી હવે તેમના રસની પ્રરૂપણ કરાય છે. પૂર્વોક્ત દ્વારમાંથી આ ત્રીજું દ્વાર છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! કૃષ્ણલેશ્યા આસ્વાદથી અર્થાત્ રસની અપેક્ષાએ કેવા પ્રકારની કહેલી છે?
શ્રી ભગવાન -હે ગૌતમ ! જેમ લિંબડે કડ હોય છે, તે જ પ્રમાણે લિંમડાને સાર અર્થાત લિંમડાને અન્દરને ભાગ, લિંબડાની છાલ, અગર લિંબડાને કવાથ કડ હેય છે તેજ પ્રમાણે કૃષ્ણલેશ્યાને રસ કડવું હોય છે. અથવા કૃષ્ણલેશ્યા કુટજ નામના વૃક્ષના રસના સમાન, કુટેજના ફળના રસના સમાન, કુટજની છાલના રસની સમાન, કુટજના
श्री. प्रशान। सूत्र:४
