Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
२३४
प्रज्ञापनास्त्रे
वृक्षविशेषस्य कुसुमम् - पुष्पम् तस्य वर्ण इव वा 'अंजण के सिया कुसुमे वा' अञ्जनके शिकायाःवनस्पति विशेषस्य कुसुमम् - पुष्पम् तस्य वर्णइव वा 'नीलुप्पले वा' नीलोत्पलमिति वा - नीलकमलम् तस्य वर्णइव 'नीलासोएइ वा' नीलाशोक इति वा अशोक वृक्षविशेष स्तस्य वर्ण इव वा 'नीलकणatre वा' नीलकणवीर :- कणवीरनाम वृक्षविशेष स्तस्य वर्णइव वा, 'नीलबंधुजीचे वा' नीलबन्धुजीव इति वा बन्धुजीव नाम वृक्षविशेषस्तस्य वर्णइव नीललेश्या प्रज्ञप्ता, भगवता भृङ्गादिना नीललेश्या वर्णे प्रतिपादिते सति गौतमः पृच्छति - 'मवेयारूवे ' हे भदन्त ! भवेत् नीललेश्या एतद्रूपा - भृङ्गादिरूपा ? भगवानाह - 'गोयमा !' हें गौतम ! 'णो इट्ठे सम' नायमर्थः समर्थः - युक्त्योपपन्नः, तत्र हेतुमाह- 'एत्तो जाव अमणामयरिया चैव वण्णेणं पण्णत्ता' इतः - भृङ्गादित :- भृङ्गादिवर्णापेक्षयेत्यर्थः यावत्-नीललेश्या खलु अनिष्टतरिका चैव - अतिशयेन अनिष्टा अनभीष्टतरेत्यर्थः, अकान्ततरिका चैव-अतिशयेन अकमनीया, अप्रियतरिका चैव अतिययेन अप्रिया, अमन ज्ञतरिका चैत्र-अतिशयेन अमनोज्ञा, अमन आम तरिका चैव-अतिशयेन अमन आमा मनसो वाञ्छनीयेत्यर्थः वर्णेन प्रज्ञप्ता, गौतमः पृच्छति - 'काउलेस्सा णं भंते ! केरिसिया वण्णं पण्णता ?' हे भदन्त ! कापोतलेश्या खलु कीदृशी वर्णेन प्रज्ञप्ता ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम! ' से जहा नामए खदिरनामक वृक्ष के पुष्प के समान, अंजन केशिका नामक वनस्पति के पुष्प के समान नीलकमल के समान, नीले अशोक के समान, नीले कनेर के समान तथा नीले बन्धु जीवक के समान नीललेश्या कही गई है ।
भगवान् के द्वारा भृंग आदि के समान नीललेश्या का वर्ण प्रतिपादन करने पर गौतमस्वामी फिर प्रश्न करते हैं- नीललेश्या भृंग आदि जैसी होती है ? भगवान् - हे गौतम! यह अर्थ समर्थ नहीं है, क्योंकि नीललेश्या भृंग आदि से भी अत्यन्त अनिष्ट होती है, अकान्ततर, अमियतर, अमनोज्ञतर और अमन आमतरिक होती है ।
गौतमस्वामी - हे भगवन् ! वर्ण की अपेक्षा कापोतलेश्या किस प्रकार की कही गई है ?
અજનકાશિકા નામની વનસ્પતિના પુષ્પની સમાન, નીલકમળની સમાન, નીલઅશે।કની સમાન, નીલકણેરના સમાન, તથા નીલમન્ધુજીવકના સમાન નીલલેશ્યા કહેલી છે !
શ્રી ભગવાન દ્વારા ભૃંગઆદિની સમાન નીલેશ્યાને રંગ પ્રતિપાદન કરાતાં શ્રીગૌતમસ્વામી ક્રી પ્રશ્ન કરે છે-નીલલેશ્વાભૃગ આદિ જેવી હોય છે ?
શ્રી ભગવાન્~હે ગૌતમ! આ અર્થ સમ નથી, કેમકે નીલેશ્યા ભૂગવિગેરેથી પણ અત્યન્ત અનિષ્ટ હોય છે, અકાન્તતર, અપ્રિયતર, અમનેાજ્ઞતર અને અમન આમતરિક હોય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી—હૈ ભગવન્! રંગની અપેક્ષાએ કાપેાતલેશ્યા કેવા પ્રકારની ડેલી છે ?
श्री प्रज्ञापना सूत्र : ४
