Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १७ सू.० १४ नैरयिकावधिज्ञेयक्षेत्रपरिमाणनिरूपणम् १९५ पासइ' हे गौतम ! तत्-अथ तेनार्थेन एवम्-उक्तरीत्या उच्यते-कृष्णलेश्यः खलु नैरयिको यावत्-कृष्णलेश्य नायिकान्तरापेक्षया अवधिज्ञानेन नो बहुक्षेत्रं जानाति, नो बहुक्षेत्रं पश्यति नो दूरं क्षेत्रं जानाति, नो दूरं क्षेत्रं पश्यति अपितु इत्यरमेव क्षेत्रं जानाति, इसरमेव क्षेत्र पश्यति । अथ नीलेश्य नैरयिकमधिकृत्य पृच्छति-नीललेस्से णं भंते ! नेरइए कण्हलेस्सं नेरइयं पणिहाय ओहिणा सधओ समंता समभिगोएमाणे सममिलोएमाणे केवश्यं खेतं जाणइ केवइयं खेत्तं पासइ ?' हे भदन्त ! नीललेश्यः खलु नायिकः कृष्णलेश्यं नैरयिक प्रणिधाय-अपेक्ष्य कृष्णलेश्य नैरयिकान्तरापेक्षया अवधिज्ञानेन सर्वतः-सर्वदिक्षु, समन्तात्सर्वविदिक्षु सममिलोकमानः समभिलोकमानः पौनः पुन्येन निरीक्षमाणः कियत क्षेत्र जानाति? कियत्क्षेत्रं पश्यति ? भगवानाह-'गोयमा ! हे गौतम ! 'बहुतरगं खेत्तं जाणइ, बहुतरगं खेत्तं पासई बहुतरकं क्षेत्र जानाति, बहुतरकं क्षेत्रं पश्यति, 'दरतरखेत जाणइ, दुरतरखेत्तं पासई दूरतर क्षेत्रं जानाति, दूरतरक्षेत्रं पश्यति, 'वितिमिरतरगं खेत्तं जाणइ वितिमिरतरगं खेत्तं पासई' वितिमिरतरकं क्षेत्रम्-विगतं तिमिरं-तिमिरजन्यभ्रमो यत्र तद् वितिमिरम् अतिशयेन वितिमिरमिति वितिमिरतरकम् तथाविधं क्षेत्रं जानाति, वितिमिरतरकं क्षेत्रं पश्यति, अतएव 'विसु द्धतरगं खेले जाणइ विसुद्धतरगं खेत्तं पासइ' विशुद्धतरम्-निर्मलतरं क्षेत्रं जानाति, कृष्ण लेश्या वाले नारक की अपेक्षा बहुत अधिक क्षेत्र को नहीं जानता-देखता बहुत दूर क्षेत्र को नहीं जानता-देवता अपितु अधिक जाने देखे तो कुछ ही अधिक क्षेत्र को जानता-देखता है।
अब नीललेश्या वाले नारक को लेकर प्रश्न किया जाता है
गौतमस्वामी-हे भगवन् नीललेश्या वाला नारक कृष्णलेश्या वाले नारक की अपेक्षा सभी दिशाओं और विदिशाओं में अवधि के द्वारा देखता हुआ कितने क्षेत्रको जानता-देखता है ?
भगवान्-हे गौतम ! बहुतर क्षेत्र को जानता है, हुतर क्षेत्र को देखता है दरतर क्षेत्र को जानता है, दरतर क्षेत्र को देखता है। वितिमिरतर अर्थात् अतीव निर्मल क्षेत्र को जानता-देखता है, विशुद्धतर क्षेत्र को जानता-देखता નારકની અપેક્ષાએ ઘણું વધારે ક્ષેત્રને નથી જાણતા કે દેખતા, ઘણું દૂર ક્ષેત્રોને નથી જાણતા કે દેખતા, પણ જાણે દેખે તે કઈક વધારે ક્ષેત્રને જાણે દેખે છે.
હવે નીલેશ્યાવાળા નારકેને લઈને પ્રશ્ન કરાય છે—
શ્રી ગૌતમસ્વામી ભગવદ્ ! નીલલેશ્યાવાળા નારક, કૃષ્ણલેશ્યાવળા નારકની અપેક્ષાએ, બધી દિશાઓમાં અને વિદિશાઓમાં અવધિના દ્વારા જતાં કેટલા ક્ષેત્રને गणे हेमे छ?
શ્રી ભગવાન –હે ગૌતમ! ઘણુ બધા ક્ષેત્રને જાણે છે, ઘણા બધા ક્ષેત્રને દેખે છે, દૂરતર ક્ષેત્રને જાણે છે, રતર ક્ષેત્રને દેખે છે. વિનિમિતર અર્થાત્ અતીવ નિર્મળ
श्री. प्रापन। सूत्र:४
