Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १७ सू० ११ मनुष्यादि सलेश्याल्पबहुत्वनिरूपणम् १३१
टीका-अथ मनुष्यादीनां सलेश्यानामल्पबहुत्वं प्रतिपादयितुमाह-एवं मणुस्साण वि अप्पाबहुगा भाणियबा' एवम्-पूर्वोक्तरीत्या पञ्चेन्द्रियतिरश्वामिव मनुष्याणामपि अल्पबहुत्वानि भणितव्यानि किन्तु 'नवरं पच्छिमगं अप्पाबहुगे नत्थि' नवरम्-पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकापेक्षया विशेषस्तु पश्चिमम्-दशममल्पबहुत्वं मनुष्याणां नास्ति-न संभवति तेषामनन्तस्याभावात, तथा च मनुष्याणामनन्तत्वाभावे 'कापोतलेश्या स्तेषामनन्तगुणाः' इति भङ्गासंभयो वोध्यः। अथ देवानामल्पबहुत्वं प्रतिपादयति-'एएसि णं भंते ! देवाणं कण्ह लेस्साण य जाय पुकलेस्साण य कयरे कयरेहितो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा ?' हे भदन्त ! एतेषां खलु देवानां कृष्णलेश्यानां च यावत्-नीललेश्यानां कापोतलेश्यानां तेजोलेश्यानां पद्मलेश्यानां शुक्ललेश्यानाञ्च मध्ये कतरे कतरेभ्योऽल्पा वा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेपाधिका वा भवन्ति ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा देवा सुक्कलेस्सा' सर्वस्तोका देवाः शुक्ललेश्या भवन्ति लान्तकादिदेवलोकेष्वेव शुक्ललेश्यानां सद्भावात, ___टोकार्थ-अब सलेश्य मनुष्य आदिकों के अल्प बहुत्व का प्रतिपादन किया जाता है
पंचेन्द्रिय तिर्यचों के समान मनुष्यों का भी अल्प बहुत्व कहना चाहिए, किन्तु पंचेन्द्रिय तिर्यचों के अल्प बहुत्व से मनुष्यों संबंधी अल्प बहुत्व में विशेषता यह है कि मनुष्यों में पिछला. अर्थातू दसवां अल्प बहुत्व नहीं होता है, क्योंकि मनुष्यों में अनन्त संख्या संभव नहीं है। मनुष्यों में अनन्तसंख्या न होने के कारण 'कापोतलेश्या चाले अनन्तगुणा हैं यह भंगसंभव नहीं है।
लेश्या की अपेक्षा देयों का अल्पवहुत्व प्रदर्शित किया जाता है
गौतमस्वामी-भगवन् ! कृष्णलेश्या वाले यावत् शुक्ललेश्या वाले देशों में कौन किससे अल्प, बहुत, तुल्य अथवा विशेषाधिक हैं ? । __भगवान्-हे गौतम ! सब से कम देव शुक्ललेश्यावाले हैं, क्यों कि लान्तक आदि देवलोकों में ही शुक्ललेश्या पाई जाती है। शुक्ललेश्यावालों की अपेक्षा
ટીકર્થ હવે સલેશ્ય મનુષ્ય વિગેરેનું અલ્પબહુત પ્રતિપાદન કરાય છે-પંચેન્દ્રિય તિર્યચેના સમાન માણસનું પણ અપમહત્વ કહેવું જોઈએ. કિન્તુ પંચેન્દ્રિય તિયાના અપબહુત્વથી મનુષ્ય સમ્બન્ધી અલ્પબહુવામાં વિશેષતા એ છે કે મનુષ્યમાં પાછળનું દશમું અલપબહુત્વ નથી થતું, કેમકે મનુષ્ય માં અનંતસંખ્યાને સંભવ નથી. મનુષ્યમાં અનન્ત ન હોવાને કારણે “કાતિલેશ્યાવાળા અનન્તગયું છે, આ ભંગ અસંભવિત છે.
લેશ્યાની અપેક્ષાએ દેવેનું અલ્પબદ્ધત્વ પ્રદર્શિત કરાય છે
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! કૃષ્ણલેશ્યાવાળા યાવતુ શુકલેશ્યાવાળા દેવામાં કાણ કેનાથી અલ્પ, અધિક, તુલ્ય અથવા વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન બધાથી ઓછા દેપ શુકલેશ્યાવાળા છે, કેમકે લાન્તક આદિ દેવકમાં
श्री. प्रशान। सूत्र:४
