Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
१४०
प्रज्ञापनासत्र भंते ! चेमाणियाणं देवाणं तेउलेस्साणं पम्हलेस्साणं सुक्कलेस्साण य कयरे कयरेहितो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा ?' हे भदन्त ! एतेषां खलु वैमानिकानां तेजो. लेश्यानां पदमलेश्यानां शुक्ललेश्यानाञ्च मध्ये कतरे कतरेभ्योऽल्पा वा बहुका वा तुल्या वा विशेषाधिका वा ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सबथोवा वेमाणिया देवा सुक्कलेस्सा, पम्हलेस्सा असंखेज्जगुणा' सर्वस्तोका वैमानिका देवाः शुक्ललेश्या भवन्ति, लान्तकादि देवानामेव शुक्ललेश्यासद्भावात् तेषाञ्चोत्कर्षेणापि श्रेण्यसंख्येयभागगतप्रदेशराशिमानत्वात् तदपेक्षया-'पम्हलेस्सा असंखेज्जगुणा' पद्मळेश्या वैमानिका देवा असं. ख्येयगुणा भवन्ति, सनत्कुमारमाहेन्द्रब्रह्मलोककल्पवासिनां सर्वेषामपि देवानां पदमलेश्या सद्भावात्, तदपेक्षया- तेउलेस्सा असंखेज्जगुणा' तेजोलेश्या वैमानिका असंख्येयगुणा भवन्ति, सौधर्मेशानदेवानां तेजोलेश्यासद्भावेन असंख्येयगुणत्वं संभवति, देवीनाश्च सौधर्मेशानकल्पयोरेव सत्त्वेन तत्र केवलाया स्तेजोलेश्याः संभवात् लेश्यान्तराभावेन तदविषयक मल्पबहुत्वं नोक्तम् अतएव वैमानिकदेवदेवीविषयकमल्पबहुत्वमाह-एएसि णं वैमानिक देवों में कौन किससे अल्प, बहुत, तुल्य अथवा विशेषाधिक हैं ? ___ भगवान्-हे गौतम ! शुक्ललेल्या वाले वैमानिक देव सब से कम हैं, क्योंकि लान्तक आदि देयों में ही शुक्ललेश्या होती है और वे उत्कृष्ट भी श्रेणी के असंख्यात वें भाग में रहे हुए प्रदेशों की राशि के बराबर होते हैं । उनकी अपेक्षा पद्मलेश्या वाले वैमानिक देव असंख्यातगुणे होते हैं, क्योंकि समत्कुमार, माहेन्द्र और ब्रह्मलोक नामक कल्पों के सभी देवों में पद्मलेश्या पाई जाती है। पद्मलेश्या वाले देशों की अपेक्षा तेजोलेश्या वाले वैमानिक देव असंख्यातगुणे हैं, क्योंकि सौधर्म और ईशान देवलोक के देवों में तेजोलेश्या होती है और इस कारण वे असंख्यातगुणे हैं । वैमानिक देवियां सौधर्म और ईशान कल्प में ही होती हैं। उनमें एक तेजोलेश्या ही पाई जाती है, दूसरी कोई लेश्या नहीं होती । अतएव तद्विषयक अल्पबहुत्व नहीं कहा है। દેવામાં કણ કેનાથી અલ્પ, અધિક, તુલ્ય અથવા વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન હે ગૌતમ ! શુકલલેશ્યાવાળા વૈમાનિકદેવ બધાથી ઓછા છે, કેમકે લાન્તક આદિ દેવામાં જ શુકલેશ્યા બને છે અને તે ઉત્કૃષ્ટ પણ શ્રેણીના અસંખ્યાતમાં ભાગમાં રહેલા પ્રદેશની રાશિના બરાબર હોય છે. તેમની અપેક્ષાએ પલેશ્યાવાળા વૈમાનિદેવ અસંખ્યાતગણું હોય છે, કેમકે સનસ્કુમાર, મહેન્દ્ર અને બ્રહ્મલેક નામક કલ્પના બધા દેવામાં પલેશ્યા મળી આવે છે. પલેશ્યાવાળા દેવાની અપેક્ષાએ તેજલેશ્યાવાળા વિમાનિકદેવ અસંખ્યાતગણ છે. કેમકે સીધમ અને ઈશાન દેવકના દેવામાં તેજલેશ્યા હાય છે અને એ કારણે તેઓ અસંખ્યાતગણું છે. વૈમાનિક દેવિ સૌધર્મ અને ઈશાન કલ્પમાં જ હોય છે, તેમાં એક તેજલેશ્યા જ મળી આવે છે, બીજી કઈ લેશ્યા નથી હતી. તેથી જ તદ્દવિષયક અલ્પબહુ નથી કહ્યું,
श्री. प्रापन। सूत्र:४
