Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
१०२
प्रज्ञापनामुळे विसेसाहिया वा?' हे भदन्त ! एतेषां खल नैरयिकाणां कृष्णलेश्यानां नीललेश्यानांकापोतलेश्यानाञ्च मध्ये कतरेभ्योऽल्पा वा बहुका वा तुल्या वा विशेषाधिका वा भवन्ति ? अत्रेदं बोध्यं नैरयिकाणां तिस्र एव लेश्या भवन्ति, कृष्णलेश्या नीललेश्या कापोतलेश्या च, तथा चोक्तम्-"काउयदोमु तईयाए मीसिया नीलिया च उत्थीए। पंचमियाए मिस्सा कहातत्तो परम कण्हा" ॥१॥ कापोती द्वयोस्तृतीयस्यां मिश्रा नीला चतुर्थ्याम् । पञ्चम्यां मिश्रा कृष्णा ततः परम कृष्णा ॥१॥ इति, अत एव लेश्यावयवतामेव नैरयिकाणामल्प बहुत्वप्रश्न:, भगवानाह-'गोयमा!' हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा नेरइया कण्हलेस्सा' सर्वस्तोका नैरयिकाः कृष्णलेश्या भवन्ति, कतिपयपश्चमपृथिव्यां षष्ठयां सप्तम्याश्च नैरयिकाणां कृष्णलेश्यासद्भावात, तदपेक्षया-'नीललेस्सा असंखेजगुणा' नीललेश्या नैरयिका असंख्येयगुणा भवन्ति, कतिपय तृतीयपृथिव्यां चतुर्था च संपूर्णायां पृथिव्यां कतिपयपञ्चमपृथिव्याञ्च नैरयिकाणां प्रागुक्तेभ्योऽसंख्येयगुणानां नीललेश्याः सद्भावात्, तद्पेक्षयापि -'काउलेस्सा असंखेज्जगुणा' कापोत लेश्या वाले नारकों में से कौन किसकी अपेक्षा अल्प, बहुत, तुल्य अथवा विशेषाधिक हैं ?
यहां यह बात ध्यान में रखनी चाहिए कि नारक जीवों में तीन ही लेश्याएं पाई जाती हैं-कृष्ण नील और कापोत । कहा भी है-दो पृथिवियों में कापोत, तीसरी में मिश्र, चौथी में नील, पांचवीं में मिश्र, उसके बाद छट्ठी और सातवीं में कृष्ण तथा महा कृष्ण ॥१॥ इसी कारण यहां तीन लेश्यावालों का अल्प बहुत्व पूछा गया है।
भगवान् उत्तर देते हैं-हे गोतप! कृष्णलेश्यावाले नारक सबसे कम हैं, क्यों कि पांचमी पृथ्वी के कतिपयनारकों में तथा छट्ठी और सातवीं पृथ्वी के नारकों में ही वह पाई जाती है। कृष्णलेश्यावाले नारकों की अपेक्षा नीललेश्यावाले नारक असंख्यातगुणा होते हैं । कतिपय तृतीय पृथ्वी के, चौथी पृथ्वी के और कतिपय पांचवीं पृथ्वी के नारकों में नीललेश्या पाई जाती है और ये पूर्वोक्त - આહીં આગળ આ વાત ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ કે નારક જેમાં ત્રણ જ વેશ્યાઓ મળી આવે છે-કૃષ્ણ, નીલ અને કાપતા કહ્યું પણ છે બે પૃથિવિમાં કાપત ત્રીજીમાં મિશ્ર, ચોથીમાં નીલ, પાંચમીમાં મિશ્ર, ત્યાર બાદ છટ્ટી અને સાતમીમાં કૃષ્ણ તથા મહાકૃષ્ણ એ કારણથી માડી ત્રણ લેશ્યાવાળાનું અ૫ મહત્વ પૂછેલું છે.
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે– ગૌતમ ! કૃણ,લેશ્યાવાળા નારક બધાથી એ છા છે, કેમકે પંચમી પૃથ્વીના કતિષય નારકમાં તથા છઠ્ઠી તથા સાતી પૃથ્વીના નારકામાં જ તે મળી આવે છે કૃષ્ણલેશ્યાવાળા નારકની અપેક્ષાએ નીકલેશ્યાવાળા નારક અસંખ્યાતપણ હોય છે. કતિપય તૃતીય પૃથ માંના ચોથી પૃથ્વીના અને કેટલાક પાંચમી પૃથ્વીના નારકમાં નીલેશ્યા મળી આવે છે અને તે પૂર્વોક્ત નારકાથી અસંખ્યાતવાણુ અધિક છે,
श्री. प्रशान। सूत्र:४
