________________
344
Prakrit Verses in Sanskrit Works on Poetics
163. Bhoja cites this skandhaka as an example of Niravayava Samkīrņam (Rūpakam).
Read Jagaddhara's comments :
इह दिवस एव भुजङ्गः सर्पोऽपरसमुद्रं पश्चिमसमुद्रं गत इव । कीदृश: । दी? महापरिमाण: । सूर्यबिम्बमेव फणामणिप्रभां विकासयन् आतपसमूह कञ्चुकमिव त्यजन् । अत्रासामानाधिकरण्येनावयवावयविभावो न ज्ञायते, इव प्रयोगेण चोपमा ज्ञायत इति निरवयवसंकीर्णरूपकमिदम् । पृ. ४२७ - ४२८
164. Bhoja cites this skandhaka from Setu as an example of Ubhaya Saskirņam
(Rūpakam). Read Jagaddhara's comments:
इह दिशो निजस्थानं स्वकीयस्थानं प्रतिगता इव । इवपदमुत्प्रेक्षायाम् । कीदृश्य: । धुता मेघा एव मधुकरा भ्रमरा यासु ता : | घनसमयेन वर्षाकालेन घनावरणाद् आकृष्टा: संनिहितीकृता अवनता भूमिलग्ना: पश्चाद् विमुक्तास्त्यक्ता: । नभ एव पादपो वृक्षस्तस्य शाखाभूता : । अत्र 'धुतमेघ'-पदे बहुव्रीहि: । नभ:पाद- पदे षष्ठीसमास: ताभ्यां सावयवत्वं निरवयवत्वं च यथाक्रममुक्तम् । अत एवोभयसंकीर्णरूपकमिदम् । - पृ. ४२८.
Bhoja's comments run : अत्र पादपरूपेण रूपितस्य नभसो यदेतद्दिशां शाखारूपेण रूपणं मेघानां च मधुकरप्रकरेण तदुभयमप्यन्यपदार्थषष्ठी समासयोरभिधीयमानेन सावयवं निरवयवं चेत्युत्प्रेक्षया च संकीर्यमाणमुभयसंकीर्णरूपकव्यपदेशं लभते । - पृ. ४२८.
165. Bhoja cites this skandhakafrom Setuas an example of Sleşopahitam Saṁkīrņam
(Rūpakam). Bhoja's comments on this skandhaka run as follows: 377
श्लिष्टरूपेण तद्विशेषणप्रकारो यश्च शोभाया : प्रथममग्य चिह्न सौभाग्यस्य च प्रथम चिहनं पीन-पयोधरे मेघे स्तने च लग्नमित्यादिविशेषणविशेष्यभावस्तेनेदं श्लेषेणोपधीयत इति श्लेषोपहितं नाम संकीर्णरूपकेषुभयभूयिष्ठरूपकभेद : । सरस्वती, पृ. ४२९.
Vide also Extract from Sanskrit Commentary in Appendix .I.
166. महाणस (महानसकर्म) - work (of cooking food) to be done in the kitchen; लग्ग (लग्न)
clinging (to one's hand); मसि = मषी - soot (formed on the bottoms of cooking utensils); मलिइअ / मइलिअ (= मलिनित, मलिन) soiled; छिक्क (= स्पृष्ट) = touched; चंदा (चन्द्रावस्थां गतं) looking like the moon who has a dark spot on his surface. Jagaddhara remarks: अत्र मसी - (? मषी-) मालिन्यं वैकृतं तत एव मुखचन्द्रयो : साम्यापत्तिः । सरस्वती', पृ. ४३८.
169. This skandhaka is already dealt with; vide SP S. No. (33.49) supra. Bhoja cites
it here as an example of the Ubhayālamkāra, called Samadhi. His definition of Samādhi runs as follows:
