Book Title: Prakrit Verses in Sanskrit Works on Poetics Part 02
Author(s): V M Kulkarni
Publisher: B L Institute of Indology
________________
Prakrit Verses in Sanskrit Works on Poetics
675 किंभूता । उरसि घूर्णमानेन वेणीमुखेनोद्घृष्टमुत्प्रोञ्छितं स्तनलग्नं महीरजो यस्याः।। 1383.295. ततोऽलकासंवरणानन्तरमस्या: करयुगलमावेगेनोद्वेगेन समुत्क्षिप्तमुत्थापितं सत् पयोधरौ अप्राप्तमेव ।
अस्पृष्टस्तनमेवेत्यर्थः। निजोत्सङ्गे क्रोड एव पतितम् । कुतस्तदाह - खेदाप (? खेदा)गमेनावसीदत्पीडया विह्वलम्, अत एवापवृत्तं स्खलितम् । स्तनतटं ताडयितुमभीप्सोरपि तस्याः
खेदावसन्नतया करयुगं तावद्दूरमपि न गतम् । किन्तु क्वचिदन्यत्रैव स्खलित्वा पतितमित्यर्थः।। 1384.295. नवपल्लवेनेव वक्षस: प्रहारादातामेण अत एव विह्वलेन मार्जनाद्यसमर्थेन हस्तेन तया सीतया मुखं परिमा?
न शकितम् । किंतु एकस्मिन्कपोले मिलिता: संवरणाद् वर्तुलीकृता अलका यत्र तादृशं कृतम् । तथा च मुखमार्जनाभावेऽपि मुखोपरि विकीर्णत्वेन शिरोदर्शनप्रतिबन्धकत्वादलकानां संवरणं क्रियमाणमेककपोल एव निष्पन्नं करस्य विह्वलत्वाद्दर्शनस्य तावताप्युपपत्ते:, अपरकपोले तु विकीर्णा एव ते स्थिता इत्यसामर्थ्यमुक्तम् ॥
1385.295. ततस्त्रिजटावचनोत्तरं जनकतनया सख्यां य: सद्भाव: सौहार्द तत्सदृशं तद्योग्यं यथा स्यादेवं त्रिजटाया
उरसि निषण्णा । --- किंभूता । अगृहीत इदमित्यमेवेत्यस्वीकृतस्त्रिजटाया उपदेशो यया । अत एव प्रथमं व्यक्तिरेकनिश्चयानतेन पश्चात्रिजटावाचा संदेहादपनिवर्तमानेन परावृत्त्या गतेन जीवितेन मुह्यन्ती प्राणसंदेहे सति मोहोत्कर्षादिति भावः ।
1386.295. त्रिजटाया वक्षसि तिर्यनिषण्णायास्तस्या बाष्पजलं लोचनयोर्व्यतिकरण संपर्केण । लग्नं सत् ।
वक्षसीत्यर्थात् । गलितं त्रिजटावक्षसि सांमुख्यनैव. पतितत्वालोचनसंबंधादश्रुसंबंध इति भावः । किंभूतम् । कपोलेन यत् प्रेरणं यन्त्रणं तेन पीडयमानालकेभ्य उद्गतं नि:सृतं तिर्यनिषण्णत्वादश्रुणोरैक्यमिति भावः ।
1387
. (स्तनजवनोन्नतिमाह ।) भूमावधोमुखीभूय सर्वाङ्गेण निषण्णाया अपि तस्या मध्यप्रदेश उदरं .स्तन-जघनेन करालित: सान्तरालीकृतः सन् वसुधां न प्राप्नोति । स्तनयोर्जघनस्य चोन्नतत्वादुभयतोऽप्युत्तोल्य धृतत्वादवनीं न स्पृशतीत्यर्थ: । अत एव करालितपदेनोदरस्यातिकृशत्वमुक्तम् । कीदृक् । नि:शेषत: क्षपिता अपगता वलीविभड्गा यस्य तथाभूत: सन्निरायतो दीर्घ: । दैर्ध्याद्भयतोऽप्याकर्षणात त्रिवलिव्यपगम इत्यर्थः ।
1388.296. तत: किञ्चिद् विलापानन्तरं रामस्योर:स्थले यच्छयनं तत्र निराशं हृदयं यस्यास्तथा सती सीता
महीतलस्योत्सङ्गे पतिता । एवंविधविपत्तौ पुत्र्यो मातु: क्रोड एव पतन्तीति भाव: । किंभूते । स्फुटितस्य शिथिलत्वात् स्थानभ्रष्टस्य वेण्या बन्धनस्य बन्धनपाशस्य भड्गेनापगमेनोद्गता: प्रसृता:, अत एव विषमा व्यस्ता ये केशास्त एव पर्यास्तरणं यत्र तत्र । केशानां तृणादिवदास्तरणीभावेन बाहुल्यमुक्तम् ।
1389.296. तत: पुन: पतनानन्तरं प्रथमं मूर्छिताया: पश्चाचैतन्ये सत्युत्थितायास्तस्या मुखं मूढस्येव परिदेवितं
Page Navigation
1 ... 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768