Book Title: Amitgati Shravakachar
Author(s): Amitgati Aacharya, Bhagchand Pandit, Shreyanssagar
Publisher: Bharatvarshiya Anekant Vidwat Parishad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/007278/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amitagati zrAvakAcAra AcArya amitagati vicita AcArya amitagati Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuga-pramukha, cAritra - ziromaNi, sanmArga divAkara zrAcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja hIraka jayantI varSa ke avasara para prakAzita puSpa naM. 26 zrI amitagati AcArya viracita zrI zramitagatizrAvakAcAra hindI anuvAda : paM0 bhAgacanda jI saMzodhana : saMghastha paJcama paTTAcArya zrI zreyAMsasAgara jI sAnidhya : paramapajya, jJAnadivAkara, upAdhyAya muni zrI bharatasAgarajI mahArAja nirdezana : parama pUjyA prArthikA syAdvAdamatijI mAtAjIM artha sahayogI : zrImatI kalpanA rikhabadAsa gahanakarI jaina, jAlanA : prakAzaka : bhAratavarSIya anekAnta vidvat pariSad Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI pArzvanAthAya nmH| anya kA nAma-amitagati zrAvakAcAra grantha kA prAcArya kA nAma-zrI amitagati prAcArya prabandha sampAdaka-ba. paM. dharmacandajI zAstrI, pratiSThAcArya ku. bra. prabhA pATaNI prakAzaka-bhAratavarSIya anekAnta vidvat pariSada prati-1000 prathama saMskaraNa prApti sthAna 1. prAcArya vimalasAgarajI saMgha 2. anekAMta siddhAMta samiti, lohAriyA jilA (bAMsavAr3A) rAjasthAna 3. zrI digambara jaina mandira, gulAba vATikA, dillI / vIra nirvANa samvat- 2515-16 saMvat-2446-473 san 1986 mUlya mudraka-kapUra ArTa priNTarsa, manihAroM kA rAstA, jayapura-3 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vimala vandanA tubhyaM namaH parama dharma prabhAvakAya / tubhyaM namaH parama tIrtha subandakAya // syAdavAda sUkti saraNi pratibodhakAya / tubhya namaH vimala sindhu guNArNavAya // Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa * yuga pramukha cAritra ziromaNi sanmArga divAkara karuNA nidhi vAtsalya mati atizaya yogItIrthoddhAraka cUr3AmaNiapAya vicaya dharmadhyAna ke dhyAtA zAnti-sudhAmRta ke dAnI vartamAna meM dharma-patitoM ke uddhAraka jyoti pujapatitoM ke pAlaka tejasvI amara puJja kalyANakartA, duHkhoM ke hartA, samahaNTA bIsavIM sadI ke amara santa parama tapasvI, isa yuga ke mahAna sAdhaka jina bhakti ke amara preraNAsrota puNya puJja gurudeva AcAryavarya zrI 108 zrI vimalasAgarajI mahArAja ke kara-kamaloM meM "grantharAja" samarpita Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N aMkagaNita wwwle AcArya zrI vimala sAgara jI mahArAja zikSAtmaka sAmAnya jyotiSa zastra Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAya zrI bharata sAgara jI mahArAja Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAzIrvAda upAdhyAya muni zrI bharatasAgara jI AcArya zrI vimalasAgara jI mahArAja kA hIraka jayantI varSa hamAre lie eka svarNima avasara lekara AyA hai| tIrthaMkaroM kI vANI syAdvAda vAraNI kA prasAra satya kA pracAra hai / asatya ko ukhAr3anA hai to asatya kA nAma bhI mukha se na nikAlo satya svayaM hI prasphuTita ho sAmane AyegA / vartamAna meM kucha varSoM se jainAgama ko dhUmila karane sitArA aisA camaka gayA ki satya para asatya kI cAdara hai ekAntavAda, nizcayAbhAsa | vAlA eka zyAma thopane lagA / vaha asatya ko apanA raMga car3hAne meM dera nahIM lagatI, yaha kaTu satya hai / kAraNa jIva ke mithyA saMskAra anAdikAla se cale A rahe haiM / phalata: pichale 70-80 varSoM meM ekAntavAda ne jaina kA TIkA lagAkara nizcayanaya kI Ar3a meM syAdvAda ko kalaMkita karanA cAhA / ghara-ghara meM mithyAzAstroM kA pracAra kiyA / AcArya kundakunda kI Ar3a meM apanI khyAti cAhI aura bhAvArtha badala diye, artha kA anartha kara diyA / budhajanoM ne apanI kSamatA se mithyAtva se lohA liyA para apanI tarapha se janatA ko satya sAhitya nahIM diyA / prArthikA syAdvAdamatI jI ne isa hIraka jayantI varSa meM eka nayA nirNaya AcAryazrI va hamAre sAnidhya meM liyA ki "asat sAhitya ko haTAne ke pUrva, hamArA prAgama jana-jana ke sAmane rakheM aneka yojanAoMoM meM se eka mukhya yojanA sAmane AI AcArya praNIta 75 granthoM kA prakAzana ho| jinAgama kA bharapUra prakAzana ho, sUrya kA prakAza jahAM hogA zyAma sitArA vahAM kyA karegA / satya kA maNDana karate jAie asatya kA khaNDana svayaM hogA / asatya ko nikAlane ke pUrva satya ko thopanA Avazyaka hai / granthoM ke prakAzanArthaM jina bhavyAtmAoM ne apanI svIkRtiyA~ dI haiM, parokSa pratyakSa rUpa se sahAyatA dI hai sabako hamArA prAzIrvAda hai / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalpa "ragANaM payAsaM samyagjJAna kA pracAra-prasAra kevala jJAna kA bIja hai| mAja kalayuga meM jJAna prApti kI to hor3a lago hai, padviyA~ aura upAdhiyAM jIvana kA sarvasva bana cukI haiM parantu samyagjJAna kI prora manuSyoM kA lakSya ho nahIM hai| . . jovana meM mAtra jJAna nahIM samyagjJAna apekSita hai| Aja tathAkathita aneka vidvAn mapanI managaDhanta bAtoM kI puSTi pUrvAcAryoM kI mohara lagAkara kara rahe haiM, UTapaTAMga lekhaniyAM satya kI zreNI meM sthApita kI jA rahI hai, kAraNa parvAcArya praNIta grantha prAja sahaja sulabha nahIM hai aura unake prakAzana va paThana-pAThana kI jaisI aura jitanI ruci apekSita hai, vaisI aura utanI dikhAI nahIM detii| asatya ko haTAne ke lie parcebAjI karane yA vizAla sabhAmoM meM prastAva prArita karane mAtra se kArya siddha honA azakya hai| satsAhitya kA pracura prakAzana va paThana-pAThana prArambha hogA, asat kA palAyana hogA / apanI saMskRti kI rakSA ke lie Aja satsAhitya ke pracura prakAzana kI mahatI AvazyakatA hai : yanete viDhalanti vAdigiraya stuSyanti vAgIzvarAH bhavyA yena vidanti nivRtipada muJcati mohaM budhAH / yad bandhurya minAM yadakSayasukhasyAdhAra bhUtaM mataM, - tallokajapazuddhidaM jinavacaH puSpAd vivekazriyam // san 1984 se mere mastiSka meM yaha yojanA bana rahI thI parantu tathya yaha hai ki "saMkalpa ke binA siddhi nahIM miltii|" sanmArga divAkara prAcArya 108 zrI vimalasAgara jI mahArAja kI hIraka jayantI ke mAMgalika avasara para mAM jinavANI kI sevA kA yaha saGkalpa maiMne pa. pUjya gurudeva AcArya zrI va upAdhyAya zrI ke caraNa sAnidhya meM liyaa| prAcArya zrI va upAdhyAya zrI kA muke bharapUra mAzIrvAda prApta huA / phalataH isa kArya meM kAphI hada taka saphalatA milI hai| isa mahAna kArya meM vizeSa sahayogI paM. dharmacandajI va prabhAjI pATanI rhe| inheM va pratyakSa parokSa meM kAryarata sabhI kAryakartAmoM ke lie merA pajya gurudeva ke pAvana caraNa-kamaloM meM siddha-zruta-prAcArya bhakti pUvarka namostunamostu-namostu / sonAgira, 11-7-60 -prAyikA syAhAramatI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhAra sampratyasti ne kevalI kila kalau trailokya cUr3AmaNi / stadvAcaH paramAste'tra bharatakSetre jagatikA // sadratnatrayadhAriNo yativarAMsteSAM samAlambanaM / tatpUjA jinavAcipUjanamataH sAmAjjinaH pUjatiH / / padmanaMdI paM. // vartamAna meM isa kAryakAla meM tIna loka ke pUjya kevalI bhagavAna isa bharatakSetra meM sAkSAt nahIM haiM tathApi samasta bharatakSetra meM jagatprakAzinI kevalI bhagavAna kI vANI maujada hai tathA usa vANI ke AdhArastambha zreSTha ratnaprayadhArI muni bhI hai isalie una muniyoM kI pUjana to sarasvatI kI pUjana hai, tathA sarasvatI kI pUjana sAkSAt kevalI bhagavAna kI pUjana hai / ArSa paramparA kI rakSA karate hue pAyAma patha para calanA bhavyAtmAmoM kA kartavya hai| tIrthaMkara ke dvArA pratyakSa dekhI gaI, divyadhvani meM prasphuTita tathA gaNadhara dvArA gathita vaha mahAna AcAryoM dvArA prasArita jinavANI kI rakSA pracAra-prasAra, mArga prabhAvanA nAmaka eka bhAvanA tathA prabhAvanA nAmaka samyagdarzana kA aMga hai| yuga pramukha prAcArya zrI ke hIraka jayanti varSa ke upalakSa meM hameM jinavAsI ke prasAra ke liye eka apUrva avasara prApta huA hai / vartamAna yuga meM prAcAryazrI ne samAja va deza ke lie apanA jo tyAga aura dayA kA anudAna diyA hai vaha bhArata ke itihAsa meM cirasmaraNIya rhegaa| grantha prakAzanAthaM hamAre sAnidha yA netRtva pradAtA pUjya upAdhyAya zrI bharatasAgara jI mahArAja ba nidezikA tathA jinhoMne parizrama dvArA granthoM kI khojakara vizeSa sahayoga diyA aisI pUjyA prA. syAdvAdamatImAtAjI ke liye maiM zata-zata namostu-vandAmi arpaNa karatI huuN| sAtha hI tyAgIvarga, jinhoMne ucita nirdezana diyA unako zata-zata namana karatI huuN| tathA grantha ke sampAdaka mahodaya, zrImAn bra. paM. dharmacandajI zAstrI, pratiSThAcArya, andha ke saMzodhaka tathA anya prakAzanArtha anumati pradAtA granthamAlA evaM grantha prakAsanAcaM amUlya nidhi kA sahayoga dene vAle dravyadAtA zrImatI kalpanA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rikhabadAsa gahanakarI jaina, jAlanA ko maiM AbhArI huuN| tathA yathA samaya zuddha grantha prakAzita karane vAle kapUra ArTa priNTarsa, jayapura ke mAlika zrI kapUracandajI kAlA prAdi kI bhI meM prAbhArI huuN| anta meM pratyakSa va parokSa rUpa meM sabhI sahayogiyoM ke liye kRtajJatA vyakta karate hue satya jinazAsana kI jinAgama kI bhaviSya meM isI prakAra rakSA karate raheM aisI kAmanA karatI huuN| -ku. prabhA pATanI saMghastha Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya isa paramANu yuga meM mAnava ke astitva ko hI nahIM apitu prANimAtra ke astitva kI surakSA kI samasyA hai| isa samasyA kA nidAna "ahiMsA" amoghaastra se kiyA jA sakatA hai| ahiMsA jainadharma-saMskRti kI mUla praatm| hai / yahI jinavANI kA sAra bhA hai / tIrthaMkaroM ke mukha se nikalI vANI ko gaNagharoM ne grahaNa kiyA aura prAcAryoM ne nibaddha kiyA, jo aAja hameM jinavANI ke rUpa meM prApta hai| isa jinavANI kA pracAra-prasAra isa yuga meM atyanta upayogI hai| yahI kAraNa hai ki hamAre pArAdhya pUjya AcArya, upAdhyAya evaM sAdhugaNa nirantara jinavANI ke svAdhyAya aura pracAra-prasAra meM lage hue haiN| unhIM pUjya AcAryoM meM se eka hai sanmArga-divAkara, cAritra-cUr3AmaNi parama-pUjya AcAryavayaM vimalasAgara jI mahArAja / jinakI amRtamayI vANI prANImAtra ke lie kalyANakArI hai| AcAryavarya kI hamezA bhAvanA rahatI hai ki Aja ke samaya meM prAcIna prAcAryoM dvArA praNIta granthoM kA prakAzana ho mora mandiroM meM svAdhyAya hetu rakhe jAyeM jise pratyeka zrAvaka par3hakara moha rUpI andhakAra ko naSTa kara jJAnajyoti jalA sake / jainadharma kI prabhAvanA jinavANI kA pracAra prasAra samparNa vizva meM ho, ArSa paramparA kI rakSA ho evaM antima tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra kA zAsana nirantara abAdhagati se calatA rhe| ukta bhAvanAoM ko dhyAna meM rakhakara parama-pajya, jJAna-divAkara, vANIbhUSaNa, upAdhyAyaratna bharatasAgarajI mahArAja evaM prAyikAratna syAdvAdamatI mAtAjI kI preraNA va nirdezana meM parama-pUjya AcArya vimalasAgara jI mahArAja kI 75vIM janmajayanti hIraka jayanti varSa ke rUpa meM manAne kA saMkalpa samAja ke sammukha bhAratavarSIya anekAnta vidvata pariSada ne liyaa| isa hIraka jayanti varSa meM nimnalikhita pramukha yojanAyeM kriyAnvita karane kA nizcaya kiyA, tadnurUpa granthoM kA prakAzana kiyA jA rahA hai| yojanAnvita granthoM kI sUcI isa prakAra hai : Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. siddhacaka vidhAna, 2. vimala bhakti-sagraha, 3. rayaNasAra, 4. dharmamArgasAra, 5. pArAdhanA kathA koSa, 6. praSTa pAhuDa, 7. paJcAstikAya, 8. paMca stotra, 6. tatvAnuzAsana, 10. carcAsAra, 11. sudharma-zrAvakAcAra, 12. samyaktva-kaumudI, 13. parIkSAmukha, 14. kSatra-cUr3AmaNi, 15. samayasAra, 16. yoga-sAra, 17. notimAra samuccaya, 18. paramAtma-prakAza, 16. nyAya-dopikA, 20. zAnti-sudhA sindhu, 21. indranandI nItisAra; 22. iSTopadeza, 23. samAdhitantra, 24. varAMga caritra, 25. bharateza vaibhava, 23. vairAgya maNimAlA, 27. svarUpa sambodhana. 28. zru tAvatAra, 26. amitagati zrAvakAcAra, 30 AtmAnuzAsana, 31. svayaMbhU stotra, 31. dravya-saMgraha, 33. dharma rasAyana, 34. sAra-samuccaya, 35. praznottara zrAvakAcAra, 36. mAlApa paddhati, 37. madana parAjaya, 38. vasunandI zrAvakAcAra, 36. dharmazarmAbhyudaya, 40. sAgAra dharmAmRta, 41. bodhAmRta sAra, 42. pAMDavapurANa, 43. nayacakra, 44. jIvaka cintAmaNi, 45. abhayakumAra caritra, 46. prAptamImAMsA, 47. mandarameru purANa, 48 yuktyAnuzAsana, 46. pratiSThA pATha, 50. bhAva-saMgraha vAmadeva, 51: laghu tatvasphoTa, 52. ratnakaraNDa zrAvakAca ra, 53. amarase1-carayU, 54. ratnakaraNDa zrAvakAcAra (praznotara), 55. dharmaratnAkara, 56. prameya ratnamAlA, 57. yazastilaka campU, 58. siddhAnta sAra, 56. tatvArtha vRtti, 6.. jJAnAmRta, 61. bhAva phala trayodazI, 62. zrAvaka dharma pradIpa, 63 zreNika caritra, 64. amRtAzIta, 65. aMgapaNNati, 67. pArzva purANa, 67. mallinAtha purANa, 68. vimalanAtha purANa, 66. neminAtha purANa, 70. pravacana sAra, 71. subhAzita ratnAvalI, 72. dhanyakumAra caritra, 73. siddhipriya stotra, 74. sAra-caturvizitikA, 75. jambUsvAmI caritra / 75 granthoM ke prakAzana kI yojanA ke sAtha hI sAtha bhArata ke vibhinna nagaroM meM 75 dhAmika zikSaNa ziviroM kA Ayojana kiyA jA rahA hai aura 75 pAThazAlAoM ko sthApanA bhI kI jA rahI hai| isa jJAna yajJa meM pUrNa sahayoga karane vAle 75 pAThazAlAoM kI sthApanA bhI kI jA rahI hai / isa jJAna yajJa meM pUrNa sahayoga karane vAle 75 vidvAnoM kA sammAna evaM 75 yuvA vidvAnoM ko pravacana hetu taiyAra karanA tathA 7775 yuvA varga se saptavyasana kA tyAga karAnA prAdi yojanAeM isa hIraka jayanti varSa meM pUrNa kI jA rahI haiN| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 samprati prAcAryavaryaM pUjya vimalasAgarajI mahArAja ke prati deza evaM samAja atyanta kRtajJatA jJApana karatA huA unake caraNoM meM zata-zata namo'stu karake dIrghAyu kI kAmanA karatA hai / granthoM ke prakAzana meM jinakA amUlya nirdezana evaM mArgadarzana milA hai / ve pUjya upAdhyAya bharatasAgarajI mahArAja evaM mAtA syAdvAdamati jI haiM / unake liye merA kramazaH namo'stu evaM vandAmi hai| una vidvAnoM kA bhI prAbhArI hU~ jinhoMne granthoM ke prakAzana meM anuvAdaka, sampAdaka evaM saMzodhaka ke rUpa meM sahayoga diyA hai / granthoM ke prakAzana meM jina dAtAnoM ne artha kA sahayoga karake apanI caJcalA lakSmI kA sadupayoga karake puNyArjana kiyA unako dhanyavAda jJApita karatA hUM / ye grantha vibhinna presoM meM prakAzita hue etadarthaM una presa saMcAlakoM ko jinhoMne bar3I tatparatA se prakAzana kA kArya kiyA kA bhI dhanyavAda jJApita karatA hUM / anta meM una sabhI sahayogiyoM kA prAbhArI hUM jinhoMne pratyakSa parokSa rUpa meM sahayoga pradAna kiyA hai / - bra. paM. dharmacanda zAstrI - adhyakSa bhAratavarSIya zranekAnta vidvat pariSada Page #15 -------------------------------------------------------------------------- Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zrIvItarAgAya namo nmH| zrI amitagati prAcArya viravita zrI amitagati zrAvakAcAra prathama pariccheda maMgalAcaraNa nApAkRtAni prabhavaMti bhUyastamAMsi yaha STiharANi sadyaH / te zAzvatImastamayAnabhijJA, jineMdavo vo vitaraMtu lakSmIm // 1 // artha-te zrIjinarUpa candramA tumhAre zAsvatI jo mokSalakSmI tAhi vistAraha / kaise haiM jinacandra asta kiye haiM ajJAnI paravAdI jinaneM / bahari jinakari zIghra hI dUri kiye samyakdRSTi ke haraNevAle moha andhakAra te phera na hoya haiM // 1 // vibhidya karmASTaka zRMkhalaM ye, guNASTazcaryamupetya pUtam / prAptAstri tokAzikhAmaNitvaM, bhavaMtu siddh| mama siddhaye te // 2 // prartha te zrI bhagavAna mere siddhike artha houu| je siddha bhagavAna jJAnAvaraNAdi aSTakarmarUpa sAMkalakU chedi kari ara samyaktvAdi aSTa guNarUpa pavitra aizvaryakauM prApta hoya tIna loka ke cUDAmaNiparnekauM prApta bhaye haiM // 2 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] ____zrI amitagati zrAvakAcAra . ye cArayante caritaM vicitraM, svayaM caranto jnmrcniiyaaH| prAcAryavaryA vicarantu te me, pramodamAne hRdayAraviMde // 3 // artha-te AcAryavarya kahiye AcAryanivirSe pradhAna AcArya AnaMdakA denevAlA jo merA hRdayakamala tA virSe vicarahu / kaise haiM AcArya, je nAnAprakAra caritrakauM Acarana karate sante lokakauM Acarana karAveM haiM yAhI" pUjanIka haiN| bhAvArtha-vItarAgarUpa dharma kauM AcaraNa karaiM haiM ara dayAla hoya auranikauM Acarana karAveM hai tehI vItarAga bhAvanike vAMchakani kari pUjanIka haiM ara te hI jJAnAnaMdake kArana haiN| bahuri inateM viparIta anyarAgadveSabhAvasahita haiM te AcArya nAhI // 3 // ye SAM tapaHzrIranaghA zarIre, vivecakA cetasi tttvbuddhiH| sarasvatI tiSThati vaktrapadma, punaM tu te'dhyApakapuMgavA vaH // 4 // artha-te upAdhyAyanivirSe pradhAna upAdhyAya, bhagavAna tumako pavitra krh| kaise haiM upAdhyAya, jinake zarIravirSe pAparahita tapolakSmI tiSTha hai, ara jinake cittavirSe bhedavijJAna karanevAlI tatvabuddhi tiSTha hai, ara mukhakamalavirSe sarasvatI kahiye jinavANI tiSTha hai| bhAvArtha-mana vacana kAryarUpa tInauM yoga jinake nirmala bhaye haiM // 4 // kaSAyasenAM prativandhinI ye, nihatya dhIrAH samazIlazastraH / siddhi vibAdhAM laghu sAdhayaMte, te sAdhavo me vitaraMtu siddhim // 5 // artha -te sAdhu hamAre arthi siddhi jo mokSa tAhi dehu / kaise haiM te sAdhu, je dhIra samazIlarUpa zasranikari siddhikI rokanevAlI krodhAdi Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama pariccheda [ 3 kaSAyanakI senAkauM zastraniteM nAzakari apanI siddhikauM sAdheM haiM taiseM sAghu kaSAyanika kSamAdibhAvaniteM nAzakAre parama nirAkula avasthAkauM sAdheM haiM // 5 // vibhUSito'hvAya yayA zarIre, vimuktikAMtAM vidadhAti vazyAm / sA darzanajJAnacaritrabhUSA, citta madIye sthiratAmupaitu // 6 // zrathaM - so darzana jJAna cAritrarUpa bhUSaNa mere cittaviSeM sadA sthiratAka prApta hohu / jisa AbhUSaNakari bhUSita jo jIva hai so zIghra hI muktistrI vaza kareM hai / bhAvAtha - jaise sundara zRGgArasahita puruSake strI vazI hoya hai taiseM darzana jJAnasahita AtmAke jJAnAnaMdasvarUpa avasthA prApta hoya hai || 6 || mAteva yA zAsti hitAni puMso, rajaH kSipatIdadhatI sukhAni / samastazAstrArthavicAradakSA, sarasvatI sA tanutAM mati me // 7 // artha - so sarasvatI merI buddhiko vistArahu / kaisI hai sarasvatI, jo puruSakoM mAtAkI jyoM hita je kalyANake kAraNa tinahiM sikhAvai hai, ara raja jo ajJAna tAhi DarAvaM hai, ara sukhanikauM puSTa kareM hai, ara samasta zAstranike arthake vicAraviSai pravINa hai / mAvArtha - anekAMtamayI jo jinavANI tAkA nAma sarasvatI hai, so jaise catura mAtA putrakauM laukika hitAhitake kAraNa sikhAve hai, ara aMgakI dhUli bhAra hai ara sukha baDhAve hai / taiseM jinavANI mokSamArgaviSai hitAhita sikhAva hai ara ajJAna dUri kare hai ara jJAnAnaMda puSTa kareM hai aisA jAnanA // 7 // zAstrAMbudheH pAramiryAta yeSAM, niSevamANaH padmadmayugmaM / guNaiH pavitraM ravo gariSThA:, kurvaMtu niSThAM mana te variSThAm // 8 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] zrI amitagati zrAvakAcAra - artha-jinake caranakamalakauM dhyAvatA saMtA puruSa zAstrasamudrake pArakoM prApta hoya haiM, te pavitra guNani kari gurave aise zrI guru mere zreSTha kriyAka karahu // 8 // upAsakAcAravicArasAraM, saMkSepataH zAstramahaM kariSye / zaknoti kattu zrutake,vIlabhyo na vyAsato'nyohi kadAcanApi // 6 // artha-maiM jo hU~ zAstrakAra so zrAvakAcArake vicArakA sArabhUta zAstrakauM saMkSepateM karUMgA / jAteM zru takevalinateM anya dUjA puruSa vistAra kahanekU kadAcit samartha nahIM hai / bhAvArtha-vistArasahitato zrutakevalIke sivAya dUjA kauna kahai, maiM so saMkSeparUpa kSAvakAcAra kahU~gA // 6 // kSudrasvabhAvAH kRtimastadoSAM, . nisargato yadyapi dUSayaMte / tathApi kuvaMti mahAnubhAvAstyAjyA, na yUkAbhayato hi zATI // 10 // artha-jo punaH nIcapuruSa nirdoSa kAryakauM svabhAhahIteM dUSana lagAveM haiM to bhI mahAna puruSa kAryakoM kareM haiM, jAteM yUkAnake bhayateM sADI tyAgane yogya naahii| bhAvArtha-daSTanike bhayateM sajjana uttama kAryakoM na tyAgeM jaiseM loka yUkAnake bhayateM vasra na tyAgeM aisA jAnanA // 10 // saMsArakAMtAramapAstasAraM, baMbhramyamANo labhate shriirii| kRcche Na nRtvaM sukhazasyabIjaM, prarUDhaduHkarmazamena bhUtaM // 11 // prartha-sArarahita saMsAravanaviSai atizayakari bhramatA yaha jIva hai so kaSTakari manuSyanA pAvai hai| kaisA hai manuSyapanA, nityahI sukharUpa Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama pariccheda [ 5 dhAnyakA bIjasamAna, ara phaira rahyA jo pApakarma tAke upazama kari upajyA aisA hai / bhAvArtha - isa asArasaMsAraviSaM manuSyapanA durlabha hai, bar3e pApake upazama kari hoya hai, jAteM isa hI kari mokSakA kArana tapazcaraNAdi hoya sakai hai // 11 // nareSu cakrI tridazeSu bajrI, mRgeSu siMhaH prazamo vrateSu / mato mahIbhRtsu suvarNazailo, bhaveSu mAnuSyabhavaH pradhAnam // 12 // zrartha - jaise manuSyaniviSai cakravartI pradhAna hai, ara devaniviSe indra pradhAna hai, ara mRganiviSeM siMha pradhAna hai, ara vrataniviSeM prazamabhAva pradhAna ara parvataniviSaM meru pradhAna hai; taiseM bhavanividheM manuSyabhava pradhAna , // 12 // trivargasAraH sukharatnakhAnirdharmaH, pradhAno bhavatIha yena / samyaktvazuddhAviva dharmalAbhaH, pradhAnatA tena matAsya sadbhiH // 13 // artha- jaisaiM samyaktvakI zuddhitA hotesaMtai dharmakA lAbha hoya hai taiseM ipa narabhavaviSai trivarga je dharma artha kAma tinaviSai sAra ara sukharatnakI khAni aisA pradhAna dharma hoya hai; tA kAraNa kari isa narabhavakI pradhAnatA saMta na kari mAnI hai / mAvArtha - sAkSAt mokSakA kAraNa dharma narabhavaviSaM hI hoya hai tAteM narabhava uttama kahyA hai / yathA maNirbhAvagaNeSvanaya, yathA kRtajJo guNavatsu labhyaH / na sAravattvena tathAMgivargaH, sukhena mAnuSyabhavo bhaveSu // 14 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6] zrI amitagati zrAvakAcAra artha-jaise patharanike samUhavirSe amolaka ratna sulabha nAMhIM tathA jaise gunavAnanavirSe kRtajJa sulabha nAhIM, taiseM sAravAnapane kari sukhakari sahita bhavanivi manuSyabhava sulabha naahiiN| bhAvArtha-sarva saMsAravirSe tapazcaraNAdikake sAdhanapaparne kari sArabhUta manuSyabhava pAvanA ati kaThina hai // 14 // zamena nItivinayena vidyA, zaucena kIttistapasA saparyA / vinA naratvena na dharmasiddhiH, prajAyate jAtu janasya pathyA // 15 // prayaM-jaise zamabhAvavinA nIti na hoya, ara vinayavinA vidyA na hoya, ara zauca kahiye nirlobhapanA tAvinA kIrti na hoya, ara tapavinA pUjA na hoya; tesaiM manuSyaparne vinA jIvake hitarUpa dharmakI siddhi kadAcit na hoya hai // 15 // annena gAtraM nayanena vaktraM, nayena rAjyaM lavaNena bhojyam / dharmeNa hInaM vata jIvitavyaM, na rAjate candamasA nizIthaM // 16 // - artha-jaise anna kari hIna zarIra, ara netrana kari hIna mukha, ara nItikari hIna rAjya, ara lavaNa kari hIna bhojana, ara candramA kari hIna rAtri na sohai; taiseM dharmakari hIna jIvitavya nahI sohai hai // 16 // zasyena deza payasAbjakhaNDaM, zauryeNa zastrI viTamI phalena / dharmeNa zobhAmupayAti mo, madena dantI turago jabena // 17 // artha-jaise dhAnyakari deza, ara jalakari kamalanikA vana, ara zaravorapaneM kari zasradhArI, ara phalakari vRkSa, ara mada kari hastI, ara vegakari ghor3A zobhAkauM prApta hoya hai taiseM manuSya dharmakari zobhAkU prApta hoya hai // 17 // mAnuSyamAsAdya sukRcchalabhyaM, na yo vibuddhividadhAti dharmam / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama pariccheda ananyalabhyaM sa suvarNarAzi, dAridrayadagdho vijahAti labdhvA // 18 // [ 7 zrartha- jo buddhirahita puruSa kaSTakari pAvane yogya jo manuSyapanA tAhi pAya kari dharmakauM na dhAraihai so dAridrayakari pIDita nara anya kari na pAvane yogya aisI pAI jo suvarNakI rAzi tAhi tajaihai / bhAvArtha - na grahai hai // 18 // anAdaraM yo vitanoti dharme, kalyANamAlA phalakalpavRkSe / cintAmaNihasta gataM durApaM, manye sa mugdhastRNavajjahAti // 16 // artha - jo puruSa kalyANanikI mAlA jo paMgati sohI bhaye phala tAke denekauM kalpavRkSasamAna jo dharma tA viSeM anAdarakauM vistAraihai, so mUr3ha duHkhakArI pAvaneM yogya hastaviSeM AyA jo ciMtAmaNi tAhi tRNako jyoM tajaihai, aisI maiM mAnU hU~ // 16 // duHkhAni sarvANi nihantukAmanaH pIDitaprANigaNAni dharmaH upAsanIyo vidhinA vidhijJairagnihimAnIva duruttarANi // 20 // artha - pIr3ita kiye haiM jIvanike samUha jinane aise je samasta duHkha tinahi nAza karane kI hai icchA jAkaiM aise puruSani kari vidhisahita vidhike jAnanevAle ni kari dharma sevanA yogya hai; jaiseM duHkha kari utare jAya aise jADenako nAza karaneke vAMchikani kari agni sevana yogya hai taiseM / bhAvArtha - jaise zIta meTe cAhata haiM tinakari agni sevano yogya hai, taiseM mithyAjJAnajanita paradravyanikI tRSNArUpa duHkhakoM dUra kare cAhaiM haiM tina kari dharma sevanA yogya hai // 20 // zasyAni bIjaM salilAni meghaM, ghRtAni dugdhaM kusumAni vRkSaM / kAMkSatyahAnyeSa vinA binezaM, dharmaM vinA kAMkSati yaH sukhAni // 21 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra ........... partha - jo puruSa dharma vinA sukhAnikauM cAhai hai so yaha bIja binA dhAnyanikauM cAhai hai, ara meghavinA jalanikauM cAhai hai, ara dugdhavinA ghRtani kauM cAhai hai, ara vRkSa vinA phUlanikauM cAhe hai, ara sUrya vinA dinakauM cAhai hai| bhAvArtha- jaise bIjAdika haiM te dhAnyAdikanike kAraNa haiM taisaiM dharma sukhanikA kAraNa hai, ara kAraNa vinA kArya kI utpatti cAhai hai so hoya nAMhI tAtai puruSArthInikari dharmakA saMgraha karanA yogya hai // 21 // pAyAMti lakSmyaH svayameva bhavyaM, dharma dadhAnaM puruSaM pavitrAH / prasUnagandhasthagitAkhi tAzaM, sarojinIkhaNDamivAtimAtA // 22 // . artha- phUlanikI sugandha kari vyApta karI hai samasta dizA jAne aisA jo kamalanonikA vana tA prati jasa bhauMrAnikI paMkati svayameva Aya prApta hoya hai taiseM dharmakauM dhArana karatA jo bhavyapuruSa tA prati pavitra lakSmI svayameva Aya prApta hoya hai // 22 // niSevate yo viSayaM nihIno, dhama nirakRtya sukhaabhilaassii| pIyUSamatyasya sa kAlakaTaM, sudurjaraM khAdati jIvitArthI // 23 // artha -jo nIca puruSa dharmakA nirAkaraNa kari sukhakA abhilASI viSayanikoM sevai hai so amRtakauM tyAgi kari jIvanekA arthI prabala kAlakUTa biSakU khAya hai // 23 // bhogopabhogAya karoti dIno, divAnizaM karma yathA prayatnaH / tathA vidhatte yadi dharmamekaM, kSaNaM tadAnIM kimu naitisaukhyam // 24 // artha-jaise yahu dIna bhayA santA yatnasahita rAtadina bhogopabhogake artha karma karai taiseM jA kSaNamAtra bhI dharmakauM dhArai to kahAM sukhakoM prApta nahIM hoya, hoya hI ho // 24 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama pariccheda ye yojayante viSayopabhoge, mAnuSyamAsAdya durApamajJAH / nikRtya karpU ravanaM sphuTaM te, kurvati vATI viSapAdapAnAM // 25 // artha-jo ajJAnI duHkha kari pAvane yogya jo manuSyapanA tAhi pAya kari viSayabhogani virSe lagAvai haiM, te pragaTa karpU rake vanakU kATi kari viSavRkSanikI bADI kareM haiM // 25 // gRhaNaMti dharma viSayAkulA ye, na bha~gure maMkSu manuSyabhAve / pradahyamAne bhavane'gninA te, niHsArayaMte na dhanAni nUnaM // 26 // artha-je viSayani virSe Akulita jana kSaNabhaMgura jo manuSyabhava tA virSe zIghra dharmakA grahaNa na kareM haiM, te nizcayateM agni kari ghara jalate santai dhananikoM na nikAseM haiM // 26 // sarve'pi bhAvAH sukhakAriNo'mo, bhavaMti dharmeNa vinA na puNsH| tiSThaMti vRkSAH phalapuSpayuktAH, kAlaM kiyaMtaM khalu mUlahInAH // 27 // martha-puruSakai ye sukhakArI saba hI padArtha dharma vinA na hoya haiM, jaise phala phUlani kari sahita vRkSa jar3arahita nizcayakari kitaneM kAla tiSTha ? kichU bhI rahai nAMhI // 27 // mokSAvasAnasya sukhasya pAtraM, bhavanti bhavyA bhavabhIravo ye / bhavanti bhaktyA jinanAthavRSTaM, dharma nirAsvAdamadUSaNaM te // 28 // artha -je saMsArateM bhayabhIta bhavyajIva jinanAtha kari upadezyA jo dharma tAhi bhaktisahita seveM haiM, te mokSaparyaMta sukhake bhAjana hoya haiN| kaisA hai dharma, nAMhI hai iMdriyajanita viSayanikA AsvAda jAvirSe, ara rAgAdi dUSana kari rahita aise| bhAvArtha-je puruSa viSayarahita nirdoSa dharma sevai haiM te cakravartI indra ahamiMdra mokSaparyaMta sukha pAbaiM haiM // 28 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] zrI amitagati zrAvakAcAra - lakSmI vidhAtuM sakalAM samartha, sudurlabhaM vizvajanInamenaM / parIkSya gRhaNaMti vicAradakSAH, suvarNavadvaMcanabhItacitAH // 26 // artha-samasta lakSmIke racaneka samartha, ara mahAdurlabha, ara samastakA hita upajAvanevAlA aisA jo dharma tAhi vicAra virSe pravIna ara ThigAyave kari bhayabhIta haiM citta jinake aise puruSa haiM te suvarNakI jyoM parIkSA kari prahaNa kareM haiN| ... bhAvArtha-dharma dharma saba hI kahaiM haiM parantu parIkSApradhAna haiM te asAdhAraNa lakSaNateM parakhi grahaNa kareM haiM // 26 // svargApavargAmalasaukhyakhAni, dharma grahItuM paramo vivekaH / sadA vidheyo hRdaye praviSTabuMdhastu taM ratnamivApadoSaM // 30 // artha-svarga mokSake nirmala sukhanikI khAni jo dharma tAhi grahaNa karanekauM paMDita jana kari hRdayavirSe parama viveka sadA karane yogya hai| bahuri jJAnavAna tisa dharmakauM nirdoSa ratnakI jyoM grahaNa kareM haiM // 30 // taM zabdamAtreNa vadaMti dharma, vizvepi lokA na vicArayaMte / sa zabdasAmye'pi vicitrabhedavibhite kSIramivArcanIyaM // 31 // artha-jisa dharmakauM zabdamAtra kari saba hI loka kahaiM haiM, ara vicAra na karai haiM / bahuri so pUjanIka dharma zabdakI samAnatA hoteM bhI nAnA prakArake bhedani kari bhedarUe kIjiye haiN| bhAvArtha-jaise AkakA dUdha gAyakA dUdha nAmamAtra tau samAna hai, parantu guNani kari bar3A bheda hai, taisaiM dharma dharma to saba kahaiM haiM, parantu vItarAgabhAvarUpa jinadharmavirSe ara anya dharma viSaM bar3A antara hai // 31 // hiMsAnRtasteyavarAMgasaMgagragraMthagrahA dttdurNtduHkhaaH| dharmeSu yeSvatra bhavanti nidyAste dUrato buddhimatA vivAH // 32 // artha-ihAM jina dharmaniviSaM niMdanIka ara diye haiM mahAduHkha jinanai aise hiMsA jhUTha caurI maithuna parigraharUpa pizAca haiM te dharma budvivAn kari dUriteM tyAgane yogya hai // 32 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama pariccheda [ 11 nihanyate yatra zarIravargo, nipIyate madyamupAsyate strI / bobhujyate mAMsamanarthamUlaM dharmasya mAtrApi na tatra nUnaM // 33 // " artha - jisa viSeM jIvanike samUha hanie haiM, ara madirA pIiye hai, ara parastrI bhogie hai, ara anarthakA mUla mAMsa bhakhiye hai, tahAM nizcaya kari dharmakA aMza nahI hai ||33|| badhAdayaH kalmaSa hetavo ye na sevitAste vitaraMti dharmam / na kodravAH kvApi vasundharAyAM, nidhIyamAnA janayaMti zAlAn ||34|| artha - je pApake kAraNa hiMsAdika te seye sante dharmakoM na vistare haiN| jaise koMdU pRthvIveSaM dhare sante kahUM bhI dhAnya na upajAveM haiM taiseM // 34 // hiMsA parastrImadhumAMsa sevAM kurvati dharmAya vibuddhayo ye / pIyUSalAbhAya vivarddhayate, viSadra mAMste vividhairupAyaiH // 35 // artha - je durbuddhi dharmake artha hiMsA parastrI madhu mAMsakA sevana kare haiM te amRtake arthi nAnA upAyani kari viSavRkSaniko bar3hAveM haiM // 35 // yairmadyamAMsAgibadhAdayoryenirmANayuktAH kuzalAya zAstraiH / zrAkarNanIyAni na tAni dakSaiH, zatrUditAnIva vacAMsi jAtu / 36 / - artha - jina zAstrani kari yahu madya mAMsa jIvahiMsAdika kari racebhaye maMgalake artha kahe, te zAstra zatrUke vacananikI jyoM paMDitani kari kadAcit sunanA yogya nAMhI // 36 // paThati zRNvaMti vadaMti bhaktyA, stuvaMti rakSati nayaMti vRddhi | ye tAni zAstrANyanumanyamAnAste yAMti sarve'pi kuyonimajJAH // 37 // artha - je puruSa tIna pAparUpa zAstranikoM namate saMte bhakti kari Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] . zrI amitagati zrAvakAcAra...... par3he haiM suneM haiM stuti kareM haiM rakSA kareM haiM vRddhiko prApta kareM haiM, te sarva hI ajJAnI kugatikoM prApta hoya haiM, naraka tiyaJcAdi gatina meM anaMtakAla bhramai hai // 37 // dharma dadate'gibadhAdayo'bhI, vidhIyamAnA yadi nAma tathyaM / sAMsArikAcAravidhau pravRttA, na pApinaH ke'pi tadA bhavaMti / 38 // artha-ye jIvahiMsA Adi kari bhaye jo pragaTaparne satyArthadharmakoM deya haiM to laukika AcArakI vidhi virSe pravartate koI bhI pApI na hoy| bhAvArtha-jo hiMsAdika hI dharma hoya tau kaSAI bhIla dhIvara ityAdika sarva hI dharmAtmA tthhreN| tAteM hiMsAdika haiM te dharma nAMhI aisA jAnanA // 38 // rAgAdidoSAkulamAnasarye, graMthAH kriyante viSayeSu lolaiH / kAryAH pramANaM na vicakSaNaiste, jighRkSubhirdharmamagarhaNIyam // 36 // prartha-rAgAdi doSani kari vyAkula ara viSayani virSe caMcala jo puruSa tinakari je graMtha kahiye hai te Jtha aniMdya dharma grahaNa karaneke vAMchaka pravINa puruSani kari pramANa karanA yogya naahiiN| bhAvArtha-rAgIdveSIni kari race zAstra haiM te apramANa haiM // 36 // ye dvssraagaashrylobhmohprmaadnidraamdkhedhiinaaH| vijJAtaniHzeSapadArthatatvAsteSAM pramANaM vacanaM vidheyam // 40 // artha-je dveSa rAgake Azraya lobha moha pramAda nidrA mada kheda inikari rahita haiM, ara jAne haiM samasta padArthanike svabhAva jinane tinake vacana pramANa karanA yogya hai| ___ bhAvArtha -sarvajJa vItarAgake vacana pramANa karanA yogya hai / jAteM rAgI hoya tau asatya kahai / ara sarvajJa na hoya tau yathArtha jAneM vinA kahA kahai ? tAteM sarvajJa vItarAgahIke vacana pramANa haiM // 40 // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama pariccheda [13 rAgAdidoSA na bhavaMti yeSAM, na saMtyasatyAni vacAMsi teSAM / hetuvyapAye na hi jAyamAnaM, vilokyate kiMcana kAryamAyaH // 41 // artha-jinake rAgadveSa nahIM haiM tinake vacana asatya nahIM haiM, jAte kAraNake nAza bhaye saMteM kichu kArya bar3e puruSanikari na vilokie hai / bhAvArtha- jaiseM mATI Adi kAraNake abhAva hote haiM ghaTAdika kArya na dekhie hai taiseM rAgAdika haiM te asatya vacanake kAraNa haiN| rAgAdi vinA asatya vacana na hoya haiM aisA jAnanA / / 41 / / vinA gurubhyo guNanIradhibhyo, jAnAti dharma na vicakSaNo'pi / nirIkSate kutra padArthajAtaM,vinA prakAzaM zubhalocanoti // 42 // artha-catura puruSa bhI guNanike samudra je guru tina vinA dharmakauM na jAna hai / jaiseM zubha netra sahita puruSa bhI prakAza vinA padArthanake samUhakoM kahUM dekhai hai ? apitu nAhI dekhai hai // 42 // ye jJAninazcArucaritrabhAjA, grAhyA gurUNAM vacanena teSAm / sandehamatyasya budhena dharmoM, vikalpanIyaM vacanaM pareSAm // 43 // artha-je jJAnavAna sundara cAritrake dharanevAle haiM tina gurunike vacana kari sandeha chor3i paMDita puruSakari dharma grahaNa karanA yogya hai| bahuri aise gurUni vinA auranikA vacana vikalpanIya kahiye sandeha yogya hai // 43 // bhItairyathA vaMcanataH suvarNa, prtaaddncchedntaapghrsseH| tathA tapaHsaMyamazIlabodhaiH parIkSaNIyo guruzabdabodheH // 44 // artha-jaiseM ThigAyaveteM bhayabhIta je puruSa tinakari suvarNa jo hai so kUTanA chedanA tapAvanA ghisanA inakari vA guruve zabdake devAkari parakhanA yogya hai taiseM tapa saMyama zIla nirlobhapanA ini kari tathA guruke vacana nike jJAnani kari dharma parakhanA yogya hai| ihAM "guruzabdabAdhaiH" isa padakA artha suvarNapakSamaiM guruve bhArI zabdake jJAna kari aisA lagAya lenA // 44 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] zrI amitagati zrAvakAcAra saMsAramudbhUtakaSAyadoSaM, vilaMghayaMte guruNA vinA ye / vibhImanakrAdigaNaM dhruvaM te, vAdhi titIrSati vinA taraMDam // 45 // artha - je puruSa upaje haiM kaSAyarUpa dosa jAteM aisA jo saMsAra samudra tAhi zrIguru vinA atizayakari ulaMdhe cAhe haiM, te nizcayakari mahAbhayAnaka hai / natrAdikake samUha jA viSeM aise samudrakU nAva vinA tairanA cAhe haiM ||45 // yeSAM prasAdena mana karIMda:, kSaNena vazyo bhavatIha duSTaH / bhajanti ye tAn guNino na bhaktyA, tebhyaH kRtaghnA na pare bhavaMti / 46 / artha - ihAM lokaviSaM jinake prasAdakari manarUpa gajendra kSaNamAtra kari vaza hoya hai, tina guNavAna gurunikauM je bhaktisahita na seva haiM tinateM sivAya aura kRtaghnI kona hai ? // 46 // kRtopakAro guruNA manuSyaH, prapadyate dharmaparAyaNatvam / cAmIkarasyeva suvarNabhAvaM, suvarNakAreNa vizAradena // 47 // artha - guruneM karyA hai upakAra jApai aisA jo manuSya hai so dharmaviSe parAyaNapanAMkauM prApta hoya hai / jaiseM catura sunAra kari suvarNakeM bhale varNakA bhAva hoya taiseM / bhAvArtha -- jaiseM sunArakI saMgati kari sonA solahavAnIkA hoya hai taiseM zrIguruke prasAda kari jIva dharmakoM prApta hoya hai aisA jAnanA // 47 // vivartta mAno vratato gurubhyo, na zakyate vArayituM pareNa / vyakavAdI vyavahArakAyeM, sAkSIkRtaireva niyabhyate hi // 48 // artha - vratateM parAGmukha hotA jo puruSa so guru vinA aura kari rokanekU N samartha na hUjiye hai / jaiseM vyavahArakAyaM viSe jhUTha bolanevAlA puruSa 'je sAkSI kareM haiM tina kari hI nizcayakari rokie hai taiseM // 48 // dugdhena dhenuH kusumena vallI, zIlena bhAryA sarasI jalena / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama pariccheda [15 na sariNA bhAti vinA vratAsthA, __ zamena vidyA nagarI janena // 46 // artha-dugdhaseM gAya sohai hai, ara phUlaniseM beli sohai haiM, ara zIlaseM strI sohe hai ara jalaseM alAi sohai hai, AcArya vinA vratakI sthiti nahIM hoya hai, zAMtibhAvaseM vidyA sohai hai, manuSyaniteM nagarI sohai hai // 46 // vidhIyate sUrivareNa sAro, dharmo manuSye vacanarudAraiH / meghena deze salilaiH phalADhye, nirastatApariva sasyavargaH // 50 // artha-jaiseM dUra kiyA hai tApa jinaneM aise jalani kari phalasahita dezameM meghakari dhAnyakA samUha upajAie hai taiseM udAra vacanani dvArA AcArya kari manuSyaviSaM sArabhUta dharma upajAie hai // 50 // labdhvopadeza mahanIyavRttaguroranuSThAya vinotcetaaH| pApasya bhavyo vidadhAti nAzaM,vyAdheriva vyAdhiniSUdanasya // 51 // parNa-jaiseM rogI vaidyakA upadeza grahaNa kari vAkI batAI auSadhikoM lekari vyAdhikA nAza karahai taise vinayayukta hai citta jAkA aisA bhavya, pUjya hai AcaraNa jAkA aise guruke upadezako prApta ara vAkU anuSThAna kari pApakA nAza karai hai| bhAvArtha-jaiseM rogI vaidyake upadezateM rogakU nAza hai taiseM bhavya garuke upadezateM pApakoM nArI hai // 51 // sarvopakAraM nirapekSacittaH karoti yo dharmadhiyA ytiishH| svakAryaniSTharupamIyate'sau kathaM mahAtmA khalu baMdhu nokaH // 52 // artha- jo AcArya vinAsvArthake dharmabuddhikari sarvakA upakAra kara hai so yahu mahAtmA apane apane kArya sAdhane viSaM tatpara aise bandhulokani kari kaise barAbara hUjie haiM // 52 // . Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra " nisebyamANAni vacAMsi yeSAM jIvasya kurvatyajarAmaratvam / nArAdhanIyA guravaH kathaM te, vibhIruNA saMsRtirAkSasItaH // 53 // zrathaM - jina AcAryanake vacana sevana kiye bhae jIvakeM ajarAmaraNanA karie haiM ve guru saMsArarUpa rAkSasIteM Dare bhae puruSa kari kaise AradhanA na kie jAya haiM, apitu ArAdhanA kie hI jAya haiM // 53 // mAtA pitA jJAtinarAdhipAdyA, jIvasya kurvatyupakArajAtam / yatsUridattAma dharmanunnA, steneSa tebhyotizayena pUjyaH // 54 // 16 ] artha - mAtA pitA jAti rAjA Adika je haiM te AcArya kari diye hue nirmala dharma se prerita hue thake jIvake upakAranike samUhakoM kare haiM ara AcArya vinA prere hue hI kareM haiM tAteM yA atizaya kari guru jo hai so mAtA pitA jAti rAjAdika kari bhI pUjya haiM // 54 // niSevamANo gurupAdapadmaM tyaktAnyakarmA na karoti dharmam / prarUDhasaMsAravanakSayAgni, nirarthakaM janma narasya tasya // 55 // , artha - chor3e haiM anya kArya jAneM aisA guruke caraNakamalako hI sevana kareM aisA jo puruSa, aMkurita aisA jo saMsAra vana tAke nAza karane meM agni samAna aise dharmauM na kareM hai vA puruSakA janma nirarthaka hai / / 55 / / ye sUrayo dharmadhiyA dadaMti, yaM bAMdhavaH svArthadhiyA janAnAm / arthaM tayorantaramatra veSaM stANumervoriva jAyamAnam // 56 // , - artha - jo arthakauM AcArya tau dharmabuddhikari manuSya nikauM deveM haiM ara bhAI bandhu jana svArtha buddhikari deveM haiM so yahAM satpuruSanikari ina doUni meM paramAgu ara merumeM hoya aise antara samAna antara jAnatA yogya haiM / mAvArtha - AcArya ara bhAI bandhunimeM itanA antara hai jitanA sumeru ara paramA meM hai ||56 / / lakSmIM karoM. zravaNa sthiratvAM tRNAgratoyasthiti jIvitavyam / visRtva yauvanikAM ca dRSTavA, dharmaM na kurvati kathaM mahAMtaH // 57 // 1 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...prathama pariccheda [17 " artha-lakSmIkU hAthIke kAnasamAna caMcala dekhi kari ara tRNaniko anIpara lagyA jalakI sthiti samAna jIvitavya dekhakari ara yauvana atizayakari jAnevAlA dekhi kari mahaMta puruSa dharma kaiseM na kareM haiM ? kareMhI haiM // 57 // anazvarI yo vidadhAti lakSmI, vidhUya sarvAM vipadaM kSaNena / kathaM sa dharmaH kriyate na, saddhistyAjyena dehena malAlayena // 58 // artha-jo dharma kSaNamAtrameM sarva vipadAnikauM dUri kari avinazvara lakSmIkU karahai so dharma satpuruSanikari malakA ghara ara tyAgane yogya aise dehakari kaise na kariye hai // 58 / / piMDaM dadAnA na niyojayaMte, kalevaraM bhRtyamivAtmanIne / kArye sadA ye racitopakAre, te vaMcayaMte svayameva mUDhAH // 56 // artha-je puruSa bhojana dete sante ara zarIrako cAkarakI jyoM sadAkAla kar2yA hai upakAra jAneM aise apane hitarUpa kAryaviSaM na lagAva haiM te mUr3ha svayameva ThigAveM haiN| bhAvArtha-jaiseM koI cAkarakauM bhojanAdi sAmagrI tau devai ara apane hitarUpa kAryameM na lagAvai taba vo svachanda hoya hai ara mAlika ThigAyA jAya hai taiseM zarIrakauM bhojanAdi..sAmagrIteM to poSehaiM ara hitarUpa. tapazcaraNAdi kArya meM na lagAveM haiM te ThigAye jAya haiM aisA jAnanA // 56 // gRhAMgajAputrakalatramitrasva svAmibhRtyAdipadArthavarge / vihAya dharma na zarIrabhAjAmihAsti kiMcitsahagAmi pathyam / 60 / artha-isa lokameM gRha, putrI, putra, strI, mitra, dhana, svAmI cAkara Adi padArthanike samUhavirSe dharmakauM chor3a aura kichu jIvanike sAtha jAnevAlA hitakArI naahiiN| bhAvArtha-isa jIvakA sAthI dharma hI hai aura padArtha sAthI nAhIM // 60 // ghAtikSayodbhUtavizuddhabodha, prakArAvidyotitasarvatattvAH / bhavaMti dharmeNa jinendracandrA, stri tokanAthAcitapAdapadmAH // 61 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] zrI amitagati zrAvakAcAra martha-ghAtiyA karmanike kSayateM upajyA jo nirmala kevalajJAna tAke prakAza kari prakAze haiM sarva padArtha jinane ara tInalokake nAtha je iMdra dharaNendra cakravartI tina kari pUjita haiM caraNakamala jinake aise je jinendracandra tIrthakara bhagavAna haiM te dharmakari hoya hai // 61 // pArAdhyamAnastridazaranekavirAjate svaH pratibiMbakervA / dharmaprAradena niliparAjaH, surAMganAvaktrasarojamRGgaH // 62 // ____ artha-dharmake prasAdakari apane pratibiMba samAna aneka devani kari sevyamAna devanikA rAjendra sauha hai, kaisA hai indra devAMganAnike mukha kamalani virSe bhRGgasamAna hai| bhAvArtha- indrapada dharma kari mile hai aisA jAnanA // 62 // dvAtriMzadurvIzashanamUddha prasUnamAlApihitAghripamaH / dharmeNa rAjyaM vidadhAti cakI, vilambamAnastridazezalIlAm / 63 / ol-dharmakari cakravartI rAjyako dhAre haiM, kaisA hai cakravartI battIsa hajAra rAjAnike mastakanikI je puSpanikI mAlA tinakara mile haiM caraNakamala jAke ara indrakI lIlA ko dhare aisA cakravartI dharma kari hoya hai // 53 // manomavAnAMtavidagdharAmA, kaTAnalakSIkRtakAMtakAyaH / digaMganAvyA vizuddha kItika rAjA bhavati pratApI // 64 // artha-kAmakari bharI ara catura je strI tinake kaTAkSani kari nisAnArUpa kiyA hai daidIpyamAna zarIra jAkA ara dizArUpa strIni virSe vyApI hai nirmala kIrti jAkI aisA pratApI rAjA dharma kari hoya hai // 64 // mataMgajA jaMgamarzalalIlAsturaMgamA, nijitvaayuvegaaH| padAtayaH zakrasvAtikalpAH, rathA vivasvadrathasannikAzAH // 65 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama pariccheda artha - cAlate parvatanikI lIlA dhareM aise hastI, ara jItyA hai pavanakA vega jinameM aise ghor3e, ara indrake payAdesamAna payAde, ara sUrya ke rathake tulya ratha // 65 // [ 16 yoSAH svazobhAjitadevayoSAH, nilipavAsapratimA nivAsAH / ananyalabhyA dhanadhAnyakozAH, bhavaMti dharmeNa purAjitena // 66 // artha - bahuri apanI zobhAkari jItI haiM devAMganA jinaneM aisI strI, ara indrake maMdira samAna mahala, ara auranikari na pAvane yogya aise dhana dhAnyanike bhaNDAra pUrvopArjita dharmakari hoya haiM // 66 // parespi mAvA bhuvane pavitrA, bhavaMti puNyena vinA janasya / vinAmRNAlaiH kkacanApi dRSTAH, saMpadyamAnA na payojakhaNDAH / 67 / artha - lokaviSeM aura bhI je padArtha haiM te puNyavinA jIvakeM na hoya haiM jaise mRNAla jo kamalakI jar3a tinavinA kamalAnike vana kabhI prApta bhae na dekhe // 67 // svapUrvalokAnucito'pi dharmoM, grAhyaH satAM cititavastudAyI / paprArthayante na kimIzvaratvaM, svajAtyayogyaM janatA sadApi / 68 / - apane pUrvaloka je pitAdika tinake anucita bhI dharma satpuruafrat vAMchita vastukA denevAlA grahaNa karanA yogya hai, jaiseM apanI jAtike ayogya jo IzvarapanA tAhi loka kahA atizayakari sadA na cAhe hai ? apitu cAhI hai / mAvArtha- koU kahai hamAre kulameM jinadharma nAhIM hama kaiseM grahaNa kareM tAkU kahaiM haiM - jo apane kulameM jinadharma nAMhI to bhI navIna grahaNa karanA yogya hai / jaiseM koukauM navIna rAjya milai tau kahA grahaNa na kareM ? // 68 // tyajaMti vaMzAnatamapyavadyaM saMprApya puNyaM janatArcanIyam / kuSTaM kulAyAtamapi pravINaH, kalpatvamAsAdya parityajaMti // 66 // dharma- jaiseM sundara zarIra nirogapanAMkU pAyakari pravINa puruSa kula , Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] zrI amitagati zrAvakAcAra virSe calyA AyA bhI jo kuSTha roga tAhi tajeMhaiM taiseM lokapUjya dharmakauM pAyakari kulameM calyA AyA bhI jo pApa tAhi tajeM haiM // 66 // mUrkhApavAdatrasanena dharma, mucaMti santo na budhArcanIyam / tato hi doSaH paramANumAtro, dharmavyudAse girirAjatulyaH // 70 // ____ artha- mUkhanake apavAdaka bhayakari paMDitanikari pUjya jo dharma tAhi satpuruSa na tyAgaihai, jAteM tisa mUrkhApavAdateM to doSa paramA gumAtra hai ara dharmanAza bhae sumerutulya doSa hai aisA jAnanA // 70 // nikhilasukhaphalAnAM kalpane kalpavRkSaM, .... kumatimatavibhItA ye vimucaMti dhrmm| ....... vimalamaNinidhAnaM pAvanaM duSTatuSTayai, sphuTamapagatabodhAH, prApya te barjayanti // 71 // artha-je kubuddhinike matateM bhayabhIta bhayeH mante samastasukharUpa phalanike devevirSe kalpavRkSa tulya jo dharma tAhi tajeMhaiM te ajJAnI pavitra nirmala ratnakA bhaNDArakoM pragaTa pAyakari duSTa niko prasannatAke artha tyAgeM haiM // 71 // pramaranaravibhUti yo vidhAyArthanIyA, nayati nirapavAdAM lI nayA mukti lakSmIm / amitagatijinoktaH, sevyatAmeSa dharmaH, zivapadamavadyaM labdhakAmairaphAmaiH // 72 // artha-- jo dharma, prArthanA yogya jo devamanuSya nikI vibhUti tAhi raci, ara lolAmAtra kari nirdoSa lakSmIko prApta kare hai so amitagati jinokta kahie ananta hai jJAna jAkA aise jinadeva kari kahyA athavA amitagatyAcAryakari kahyA yahu dharma pAparahita zivapada lene vAMchaka ara rahita kAma je jIva tinakari sevanA yogya hai // 72 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya pariccheda [21 chappaya durlabhanarabhava pAya anya kAraja taja dIje, . hoya viSayateM vimukha suguruvacanAmRta pIje / mithyAbhAva nivAra sAra jinavarma dhAra ura, indrAdi pada pAya dharmateM hoya jagatagura // kalyANakAra kalimalaharana, dharma parama uttama sarana / jinarAja amitagati kathita, tasu bhAgacanda baMdita carana // aise zrI amitagati prAcAryakRta zrAvakAcAravi pahalA pariccheda samApta bhayA / dvitIya pariccheda mithyAtvaM sarvathA heyaM, dharma baddhaM yatA staa| virodho hi tayoDhiM, matyujIvitayoriva // 1 // ..... -dharmakoM baDhAvatA jo satpuruSa tAkari mithyAtva sarva prakAra tyAganA yogya hai, jAteM mithyAtva ara dharma ina dounikA marana ara jIvanakI jyoM atizaya kari bar3A virodha hai // 1 // saMyamA niyamAH sarve, nAzyate tena pAvanAH / ...kSayakAlAnaleneva, pAdapAH phalazAlinaH // 2 // ... parNa-jaiseM pralayAgni kari phalani kari zobhita je vRkSa haiM te nAzaka prApta hoya haiM taiseM tisa mithyAtva kari pavitra sayaMma niyama sarva nAzakauM prApta hoya haiM // 2 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] zrI amitagati zrAvakAcAra - pratatvamapi pazyaMti, tatvaM mithyAtvamohitAH / manyate tRSitAstoyaM, mRgA hi mRgatRSNikAM // 3 // artha-mithyAtva kari mohita jIva haiM te atatvakauM tatva mAne haiM, jaiseM tisArA mRga haiM te mRgatRSNAkU nizcaya kari jala mAne haiM / / 3 / / vibhrAMtA kriyate buddhirmanomohanakAriNA / mithyAtvenopayukena, madya neva zArIriNaH // 4 // martha-manakoM aceta karanevAlA upayukta bhayA jo mithyAtva tAkari madirAkI jyauM jIvakI buddhi vizeSa bhrAMtirUpa kariye haiM // 4 // padArthAnAM jinoktAnAM, tadazraddhAna lakSaNam / aikAMtikAdibhedena, saptabhedamudAhRtam // 5 // artha-jina bhASita jIvAdika padArthanikA azraddhAna hai lakSaNa jAkA aisA, so mithyAtva aikAMtika Adi bheda kari sAta prakAra kahyA hai // 5 // aba ekAMta, saMzaya, vinaya, gRhIta, viparIta, nisarga, mUDhadRSTi, aise sAta prakAra mithyAtva kA sparUpa kahaiM hai, kSaNiko'kSaNiko jIvaH, sarvathA saguNo'guNaH / ityAdi bhASamANasya, tadaikAMtikamivyate // 6 // artha-jIva ekAnta kari sarva prakAra kSaNika hI hai, vA nitya hI hai, vA nirguNa hI hai, vA saguNa hI hai, ityAdika kahanevAle ke ekAMta mithyAtva kahie // 6 // sarvajJena virAgeNa, jIvAjIvAdi bhASitam / tayyaM na veti saMkalpe, dRSTi: sAMzayikI matA // 7 // martha-sarvagya vItarAga kari kahyA jo jIva ajova Adi tatva so satya haiM athavA asatya haiM aise vikalpa hotesaMteM saMzayajanita dRSTi kahI bhAvArtha-so saMzayamithyAtva kahyA hai // 7 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya pariccheda [23 pAgamA ligino devAH, dharmAH sarve sadAsamAH / ityeSA kathyate buddhiH, puMso vainayiko jinaiH // 8 // artha-sarva Agama, ara sarvabheSI, ara sarva deva, ara sarva dharma sadA samAna haiM aisI yahu puruSakI buddhi, jinadevanikarI vinayamithyAdRSTi kahie hai // 8 // pUrNaH kuheturaSTAMtairna tatvaM pratipadyate / maMDalazcarmakArasya, bhojyaM carma lariva // 6 artha-khoTe hetu dRSTAMtani kari bhariyA puruSa tatvakauM prApta na hoya hai jaise camake TUkaDAni kari pUrNa camArakA kuttA bhojanakauM prApta na hoya hai| bhArga-jaiseM camArakA kuttA carmake TUkaDe khAya hai tAkauM bhojana na ruce taiseM khoTe hetu dRSTAntani kari sahita mithyAdRSTI tatvakauM na pAvai hai so gRhIta mithyAdRSTI hai // 6 // atathyaM manyate tathyaM, viparItarucirjanaH / doSAturamanAstiktaM, jvarova madhuraM rasam // 10 // marga-jaise vAtapittAdi doSani kari Atura jo jvarasahita puruSa so miSTarasako kaTuka mAna hai taiseM viparIta hai ruci jAkeM aisA jIva satyArthako asatyArtha mAna hai, yaha viparIta mithyAdRSTi jAnanA // 10 // dIno nisargamithyAtvAttatvAtatvaM na budhyate / sundarAsundaraM rUpaM, jAtyaMdha iva sarvathA // 11 // pra-jaiseM janamakA andhA puruSa sarvathA sundara yA asundara rUpakauM na jAna hai taiseM dIna ekendriyAdi ajJAnI jIva svabhAvajanita mithyAtvateM tatva kauM na jAne haiM, aisA nisarga mithyAtvakA svarUpa kahA // 11 // devo rAgI yatiH saMgI, dharmaH prANinizumbhanam / mUDhaSTiriti te, yuktAyuktAvivecakaH // 12 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra artha-yogya ayogyake vivekarahita mUDha hai dRSTi jAkI aisA puruSa so rAgI deva ara parigrahadhArI guru, jIvanikI hiMsArUpaM dharma aise kahaiM haiM yaha viparIta mithyAdRSTi lakSaNa kahA hai // 12 // 24 ] saptaprakAra mithyAtvamohiteneti jantunA / sarvaM viSAkuleneva viparItaM vilokyate // 13 // , artha -- aise sAtaprakAra mithyAtvakari mohita jo jIva tAkari viSAkulakI jyauM sarva viparIta dekhie haiM / / 13 // na tatvaM rocate jIvaH kathyamAnamapi sphuTam / kudhIraktamanuktaM vA, nisargeNa punaH param // 14 // artha - kubuddhi jIva pragaTa upadezyA tatvakauM bhI nahIM zraddhAna kareM hai / bahuri kA vA vinA kahyA jo atatva tAhi svabhAvakari hI zraddhAna karai hai // 14 // paThana vaco jainaM, mithyAtvaM naiva muJcati / kudRSTiH pannago dugdhaM, pivannapi mahAviSam // 15 // artha- jaise dugdhako pIvatA bhI sarpa mahAviSakoM na tyAge hai taisa mithyAdRSTi jIva jinavacanakauM par3hatA bhI mithyAtvako na tyAga hai // 15 // udaye dRSTimohasya, mithyAtvaM duHkhakAraNam / ghorasya sannipAtasya, paMcatvamiva jAyate // 16 // artha - jaise ghora sannipAtake udaya hotasaMta maraNa hoya hai taiseM darzanamohakA udaya hotasaMte duHkhakA kAraNa mithyAtva hoya hai // 16 // bahu badhnAti yaH karmma, stoka bhukta kudarzanaM / -- sa bhavANyaduH khebhyo, vimokSaM lakSyate kathaM // 17 // aMjana valbhamAvasya, puruSasya dine dine / dhAnasya gRhNataH khArI, kahA dhAnyavimuktatA // 18 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -dvitIya pariccheda na vaktavyamiti prAjJaiH, kadAcana yato bhavI / karma bhukta bahu stokaM, svIkaroti visaMzayaM // 16 // , anyathaikena jovena sarveSAM karmaNAM grahe / sarveSAM jAyate'nyeSAM na kathaM muktisaMgatiH // 20 // samastAnAM tathaikena, pudgajAnAM graheMginA / anaMtAnaMta kAlena na bandhaH sAMtaraH katham // 21 // , artha - jo mithyAdRSTi bahuta karma bAMdha hai ara thor3A karma bhoge hai sA saMsAravanake duHkhaniteM mokSa kaiseM pAvaigA ||17|| artha - jaise dinadina viSe dhAnya kI aJjalI khAteM ara khArI grahaNa karate kaiM dhAnyakA bItanA kadehUnau hoya // 18 // #: aiseM koU kahai tAseM AcArya kaheM hai- buddhivAnani kari " na vaktavyaM" kahie aisA kahanA kadAcit yogya nAhIM, jAteM saMsArI jIva nizcayateM bahuta karma bhoge hai ara thor3A aGgIkAra kara hai // 16 // -- 25 jo aise nahIM hoya tau eka jIva kari sarva karmanikA grahaNa hotesa te bAkI aura sarva jIvanikeM mukti kI prApti kaiseM na hoya // 20 // bahuri taiseM hI eka jIvakari sarva pudgalanikA grahaNa na hoteM jIvanikeM anantAnanta kAlakari antarasahita bandha kaiseM na hoya aisA uttara hai // 21 // sasyAnIvoSare kSetre, nikSiptAni kadAcana / na vratAni prarohaMti, jIve mithyAtvavAsite // 22 // artha- jaise Upara bhUmiviSe- boe bhae dhAnya kadAcit na upajeM haiM taiseM mithyAtvakari vAsita jo jIva tAviSe vrata nAhIM hoya haiM // 22 // mithyAtvenAnubiddhasya, zalyeneva mahIyasA / samastApanidhAnena jAyate nirvRtiH kutaH // 23 // 1 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] zrI amitagati zrAvakAcAra prarNa-jaise mahAzajyakari anubiddha puruSakai sukha kahAMteM hoya ? taiseM samasta ApadAnikA nidhAna jo mithyAtva tAkari anubiddha puruSa ke sukha kAheteM hoya hai ? nAMhIM hoya hai // 23 // SoDhAnAyatanaM jantoH, sevamAnasya duHkhadaM / apathyamiva rogitvaM, mithyAtvaM parivaddhate // 24 // artha-jaise apathyakauM sevana karate ke rogIpanA bar3ha hai taisa duHkhadAyaka jo chaha prakAra anAyatana tAkU sevatA jo puruSa tAkeM mithyAtva bar3he hai // 24 // mithyAdarzanavijJAna, cAritraiH sahabhASitAH / tadAdhArajanAH pApAH, SoDhA'nAyatanaM jinaH // 25 // artha-mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritra ina tInani kari sahita pAparUpa tina mithyAdarzanAdikake AdhAra manuSya aise chaha prakAra anAyatana jinadevani kari kahe haiN| bhAvArtha-mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritra ye tIna; ara tinake dhAraka puruSa tIna, aiseM chaha anAyatana jAnanA / Ayatana nAma ThikAne kA hai so ye dharma ke ThikAne nAMhIM tAteM anAyatana kahe haiM // 25 // ekaikaM na trayo dve de, rocante na pare trayaH / ekastrINoti jAyante, saptApyero kudarzanAH // 26 // artha-tIna to samyagdarzana jJAna cAritravirSe ekakauMna mAneM haiN| ara aura tIna mithyAdRSTi doyakauM na mAne haiN| bahuri eka tInanakauM na jAne hai aiseM ye sAta mithyAdRSTi hoya haiM // 26 // davIyaH kurute sthAnaM, mithyAraSTiramIpsitam / anyatra gamakArIva, ghoraimukto batairapi // 27 // arNa-ghora bratani kari sahita bhI mithyAdRSTi vAMchita sthAnakauM anya sthAna jAnevAlekI jyauM atidUra kara hai| . Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya pariccheda [27 bhAva rtha-jaiseM mAragateM anyatra calane vAlA bahuta cAlatA bho vAMchita sthAnakauM ulaTA dUra karai hai taiseM mithyA STi ghora tapa karatA bhI vAMchita mokSapadakauM ulaTA dUri kara he karma bAMdha hai, aisA jAnatA // 27 // na mithyAtvasamaH zatrurna, mithyAtvasamaM viSam / na mithyAtvasamo rogo, na mithyAtvasamaM tamaH // 28 // martha-mithyAtvasamAna vairo nAMhIM, ara mithyAtvasamAna viSa nAhI, ara mithyAtvasamAna roga nAMhoM, ara mithyAtvasamAna andhakAra nAMhIM // 28 // dviSadviSatamorogardu :khamekatra dIyate / mithyAtvena durantena, jantorjanmani janmani // 26 // artha-vairI, viSa, andhakAra roga ina kari duHkha eka janmavirSe dIjie hai / ara dUra hai anta jAkA aisA jo mithyAtva tAkari jI kauM janma janmavirSe duHkha dIjie haiM // 26 // varaM jvAlAkule kSipto, dehinAtmA hutaashne| . na tu mithyAtvasaMyuktaM, jIvitavyaM kathaMcana // 30 // artha-jvAlAni kari Akula jo agni tAviSaM to AtmA khepya bhalA parantu mithyAtvasahita jovanA koI prakAra bhalA nAhIM // 30 // pApe pravartyate yena, yena dharmAnivartyate / duHkhe nikSipyate yena, tanmithyAtvaM na zAMtaye // 31 // artha-jisa mithyAtva kari pApavirSe pravRtti karAiye hai, ara dharmateM parAmmukha karie hai, ara duHkhavi paTakiye ha sA mithyAtva zAtike athA naaNhiiN| nAvAya-mithyAtvasevana kari koU zAMti mAnai so mithyAtvakari zAMti na hoya hai ulaTA vighna hoya hai aisA jAnanA // 31 // kSetrasvabhAvato dhorA, nirantA duHsahAzciram / viniyA durvadhAH zva, kAyamAnasasambhavA // 32 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] zrI amitagati zrAvakAcAra dAhavAhAMkanacchedazItavAtAdigocarAH / ... parAyatteSu tiryakSu, vivekarahitAtmasu // 33 // denadAridra yadaurbhAgya, roga zokapuraHsarAH / AryamlecchaprakAreSu, mAnuSeSu nirantarAH // 34 // svasya hAni paraspaddhimIkSamANeSu mAniSu / yojyamAneSu deveSu, haThataH preSyakarmaNi // 35 // mithyAtvena durantena, vidhIyante zarIriNAm / vedanA duHsahA bhImA, vairiNeva durAtmanA // 36 // atha -kSetrake svabhAva kari bhayAnaka ara antarahita duHkha kari sahe jAya aise nAnAprakAra durvacanateM upajI vA zarIra manateM upajI bahuta kAlaparyanta narakavi je duHkhavedanA hote, bahuri vivekarahita parAdhIna tiryaMcayonimeM dAhadenA bAMdhanA cihna karanA zIta vAta ityAdikateM upajI pIr3A, bahuri Aryamleccha hai bheda jinake aise manuSyaniviSaM nirantara dInapanA, dAridra yapanA, durbhAgyapanA, roga, zoka. Adi aneka vedanA, bahuri haThateM cAkarake karmavirSe yukta bhaye ara apanI hAni ara dUsarenakI vRddhi dekhanete aise mAnI devanivirSe duHkhakari sunI jAya aisI bhayAnakaM vedanA. daSTa vairIkI jyoM dUra hai anta jAkA aisA jo mithyAtva tAkari jIvanike kariye hai| . .. ... ... . . .. bhAvArtha-cAragati sambandhI duHkhanikA mUla kAraNa eka mithyAtva hai aisA jAnanA // 36 // yAnyanyAnyapi duHkhAni, saMsArAmbhodhittinAm / / na jAtu yacchatA tAni, mithyAtvena viramyate // 37 // artha saMsArasamudravartI prANonikauM aura bhI jo duHkha hai tinahiM detA jA mithyAtva tAkari antakauM prApta na hUjiye hai| bhAvArtha aura bhI aneka duHkhanikI detA mithyAtvaM gamana na pAya hai, nirantara duHkha deya hai // 37 // / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya pariccheda , viveko hanyate yena mUDhatA yena janyate / mithyAtvataH paraM tasmAta, duHkhadaM kimu vidyate // 38 // prartha - jisa kari viveka haniye haiM ara acetapanA upajAiye hai, tAmithyAtva sivAya kahA aura duHkha dene vAlA hai ? apitu nAMhi hai // 38 // labdha janmadalaM tena, sArthakaM tasya jIvitam / mithyAtvaviSamutsRjya, samyaktvaM yena gRhyate // 36 // [ 26 zratha jisa jIva kari mithyAtvaviSakoM tyAgikeM samyaktvaka grahaNa kariye haiM, tisa jIva kari janmakA phala pAyA, ara tAkA jIvanA sArthaka hai prayojana sahita hai // 36 // bhavya paMcendriyaH pUrNo, labdhakAlAdilabdhikaH / pudgalArddha parAvarttI kAle, zeSe sthite sati // 40 // antarmuhUrtta kAlena, nirmalIkRta mAnasaH / zrAdyaM gRhNAti samyaktvaM, karmaNAM prazame sati // 41 // artha - bhavya jIva paMcendriya paryAptaka ara pAI hai kAlAdilabdhi jAneM arddha pudgala parivartanakAla bAkI rahe santeM antarmuhUrtta kAla kari nirmala kiyA hai mana jAneM aiso jIva karmanikA upazama hotesanteM prathamopazamasamyaktva ko grahaNa kareM haiM // 40-41 / / nizIthaM vAsarasyeva, nirmalasya malImasam / pazcAdAyAti mithyAtvaM samyaktvasyAsya nizcitam // 42 // 1 artha - jaiseM nirmala dinake pAcheM avazya malina rAtri Avai hai taiseM isa prathamopazama samyaktva ke antarmuhUrtta pAcheM avazya mithyAtva Avai hai // 42 // tasya prapadyate pazcAnmahAtmA ko'pi vedakam / tasyApi kSAyikaM kazcidAsannIbhUtanirvRtiH // 43 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... . 30] zrI amitagati zrAvakAcAra nAvikAcAra artha- tAke pIche mahAtmA puruSa vedakasamyaktvakauM prApta hoya hai, ara koI mahAtmA puruSa jAkeM mukti Asanna hai so kSAyikasamyaktvakauM prApta hoya hai // 43 // AgeM samyaktva hone kA vizeSa svarUpa kahaiM haiM;labdhazuddhaparINAmaH, kalmaSasthitihAnikRta / anantaguNayA zuddha yA, varddhamAnaH kSaNe kSaNe // 44 // prakRtInAmazastAnAmanubhAgasya kharvakaH / varddha kaH punaranyAsa, yuktAyuktavivecakaH // 45 // sthita'taHkoTikoTikasthitike sati karmaNi / athApravRttikaM nAma, karaNaM kurute purA // 46 // apUrva karaNaM tasmAttasmAdapyanivRttikam / vidhAti parINAmaH, zuddhakArI kSaNe kSaNe // 47 // martha-pAyA hai vizuddha pariNAma jAneM, bahuri pApaprakRtinikI sthitikI hAni karanevAlA samaya samaya anantaguNazuddhi kari varddhamAna hotA santA // 44 // aprazasta prakRtinike anubhAga kA ghaTAvanevAlA bahari anya prazasta prakRtinike anubhAgakauM bar3hAvanevAlA yogya ayogya kA vivekavAn // 45 // aisA jIva antaH koTAkoTI sAgara pramANa hai sthiti jAkI aise karma ko sthiti hotesantai prathama adhaHpravRttinAma karaNakauM karai hai // 46 // bahuri tA pIche samaya samaya pariNAmanikI zuddhi karatA apUrvakaraNa karai hai tA pIche anivRttikaraNakauM karai hai // 47 // bhAvArtha-upazamasamyaktvake antarmuhUrta pahale adhaHkaraNa apUrvakaraNa anivRttikaraNa aise tIna karaNa hoya haiM / inakA vizeSa svarUpa zrImadgomaTTasAravirSe kahyA hai tahAMteM jAnanA / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya pariccheda tatrAdyakaraNe nAsti, chedaH sthityanubhAgayoH / anantaguNayA zuddha, yA, karma baghnAti kevalam // 48 // zratha-tahAM Adike adhaHkaraNaviSe sthiti anubhAgakA cheda nAhIM hai anantaguNa vizuddhatAkari kevala puNya karmakauM bAMdhe hai // 48 // dvitIyaM kurute tatra, kiMcitsthitirasakSayam / zubhAnAmazubhAnAM ca varddhayan hAsyan rasam // 46 // 9 artha - bahuri tahAM dUjA jo apUrvakaraNa haiM so kichu sthitikAMDaka ghAta vA anubhAgakAMDaka ghAtaka kareM hai| kaisA hai so apUrvakaraNa atizayakari samaya samaya prati zubha prakRtinakauM bar3hAve hai ara azubha prakRtinakU ghaTA hai // 46 // [ 31 antarmuhUtaM kaH kAlasteSAM pratyekamiSyate / zrAdime kurute tasminAMtaraM karaNaM param // 50 // artha - unameM pratyeka kA antarmuhUrtta kAla jAnanA, jAneM Adike - prathamameM Antara karaNakauM kara hai // 50 // zrAntare karaNe tatra, sahAnantAnubaMdhibhiH / antarmuhUrta kAlena mithyAtvamapavartate // 51 // , tha - tisa antara karaNaviSai antarmuhUrta kAlakari anantAnubandhI sahita mithyAtva kA apavartana kareM hai // 51 // mithyAtvaM bhidyate bhedaH, zuddhAzuddhavimizrakaiH / tataH samyaktva mithyAtvasamyagmithyAtvanAmabhiH // 52 // - tAke antara zuddha azuddha kari mile je samyaktva mithyAtva samyagmithyAtva haiM nAma jinake aise bhedani kari mithyAtva bhedarUpa hai / bhAvArtha - prathamopazama samyaktva kari mithyAtva kA dravya mithyAtva, mizra, samyaktvaprakRtirUpa pariNamava hai / 52 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32] zrI amitagati zrAvakAcAra prazamayya tato bhavyaH, karmaprakRtisaptakam / prAntamau hUrtikaM pUrva, samyaktvaM pratipadyate // 53 // artha-tAke anantara bhavyajIva sAta karmaprakRtinikauM upazamAyakari antaramuhUrta hai sthiti jAkI aisA prathamasamyaktva kauM prApta hoya hai / bhAvArtha-anAdi mithyAdRSTitau mithyAtva ara anantAnabandhI catuSka aise pAMca prakRtinako ara mithyAdRSTi anantAnubandhI sahita tona prakRtinakauM upazamAya samyaktvI hoya hai yaha vizeSa hai // 53 // : AgeM kSAyikasamyaktvakauM kahe haiM :kSapayitvA paraH kazcitkarmaprakRtisaptakam / prAdatta kSAyikaM pUrva, samyaktvaM muktikAraNam // 54 // artha-bahuri dUjo koI jIva karmaprakRtinikA saptaka jo anantAnubandhI cyAra kaSAya ara mithyAnva, mizra, samyaktvaprakRti ina sAta prakRti nikauM khipAya kari prathama mukti kA kAraNa jo kSAyikasamyaktva tAhi grahaNa kara hai // 54 // prazame karmaNAM SaNNAmudayasya kSaye sati / Adatta vedakaM vaMdyaM, samyaktvasyodaye sati // 5 // artha-anantAnubandhI kaSAya cyAri ara mithyAtva, mizramithyAtva ina chaha karmanikA upazama hotasatai ara udaya kA kSaya hotasantai ara samyaktva prakRti kA udaya hotasantai vandaneyogya jo vedaka samyaktva tAhi grahaNa karai hai| bhAvArtha-vartamAnameM udaya Avaneyogya niSekanikA udaya kA abhAva hai lakSaNa jAkA aisA to kSaya ho, taiM santai ara tA pIche udaya Avane yogya niSekate udIraNArUpa hoya vartamAnameM udaya na Avai aiseM tinakI sattA hai lakSaNa jAkA aisA upazama ara samyaktvaprakRti dezaghAtI hai tAkA udaya hote vedakasamyaktva hoya hai jAteM jAke udayasai mala upajai ara guNa kA aMza bhI banyA rahai aisA dezaghAtIkA lakSaNa sarvatra kahyA hai / / 5 / / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya pariccheda [ 33 AdimaM tritayaM hitvA, guNeSu sakaleSvapi / samyaktvaM kSAyikaM jJeyaM, mokSalakSmIsamarpakam // 56 // artha-adike mithyAtva sAsAdana mizra e tIna guNasthAnanikoM chor3akari sarva hI guNasthAnanivirSe mokSalakSmIkA denevAlA kSAyika samyaktva jAnanA // 56 // turyAdArabhya vijJeyamupazAMtAMtamAdimam / caturthe paMcame SaSThe, saptame vedakaM punaH // 57 // artha-cauthe guNasthAnateM lagAya upazAMtakaSAya paryaMta AdikA upazamasamyaktva jAnanA / bahuri cauthe pAMcaveM chaThe sAtaveM guNasthAna viSa vedakasamyaktva jAnanA // 27 // sAdhyasAdhanabhedena, dvidhA samyaktvamiSyate / kathyate kSAyikaM sAdhyaM, sAdhanaM, dvitayaM param // 58 // prathamAyAM trayaM pRthvyAmanyAsu kSAyikaM vinA / samyaktvamucyate sadbhirmavabhramaNasUdanam // 56 // artha-sAdhya sAdhanake bheda kari doya prakAra samyaktva kahiye hai, kSAyika sAdhane yogya hai ara upazama vedaka ye doya sAdhana haiN| prathama pRthvIvirSe saMsArabhramaNake nAzaka tInoM samyaktva haiM ara chaha pRthvInavirSe kSAyika vinA doya samyaktva paMDitani kari kahie haiM // 56 // tiryaka mAnavadevAnAM, samyaktvaM tritayaM matam / na nIlipItirazcInAM, kSAyika vidyate param // 60 // artha-tiyaMca manuSya devanika tInoM hI samyaktva kahe haiM, ara devAMganA tiryaMcanI nikai eka kSAyika samyaktva nAhIM hai // 60 // kSAyopazamikasyoktAH, SaTpaSTijalarAzayaH / prAMtamau hUttiko jJeyA, prathamasya parA sthitiH // 61 // artha-kSayopazama samyaksva kI utkRSTa sthiti chyAsaThi sAgarakI kahIM, ara upazama samyaktvakI utkRSTa sthiti antarmuhUrtakI jAnanI // 61 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] zrI amitagati zrAvakAcAra pUrva koTidvayopetAstrayastrirAnnadIzinaH / ISadunAsthitijJeyA, kSAyikasyottamA budhaiH // 62 // artha - kiMcit Una doya koTi pUrvasahita tetIsa sAgara kI kSAyika samyaktva kI sthiti paMDitani kari jAnanI yogya hai // 62 // adhastAt zvabhrabhUSaTke, sarvatra pramadAjane / nikAyatritayespUrNe, jAyate na sudarzanaH // 63 // artha - nIceM teM lekari chaha narakaniviSai, sarvatra strIna viSai ara jyotiSI bhavanavAsI vyantara ina tIna nikAya devaniviSai aparyAptameM samyagdarzana na hoya haiM // 63 // paMcAkSaM saMjJinaM hitvA pareSu dvAdazasvapi / utpadyate na saddRSTimithyAtvava bhAviSu // 64 // artha - paMcendriya saMjJI paryApta aparyApta, ini doya jIvasamAsa nikauM varjikari aura mithyAtvake balakari upajanevAle je bAdara ekendriya sUkSma ekendriya ve indriya trIMdriya caturiMdraya ara asaMjJI paMceMdriya tinake paryApta ara aparyApta aiseM bAraha jIvasamAsani viSaM samyagdRSTi na upaje hai ||64|| vItarAgaM sarAgaM ca samyaktvaM kathitaM dvidhA / virAgaM kSAyikaM tatra, sarAgamaparaM dvayam // 65 // - artha - vItarAga ara sarAga aiseM samyaktva doya prakAra kahyA hai / tahAM kSAyika samyaktva vItarAga hai, ara kSayopazama, upazama e doya samyaktva sarAga haiM // 65 // saMvegapraza mAstikyakAruNyavyakta nakSaNam / sarAgaM paTubhirjJeyamupekSA lakSaNaM param // 66 // artha - saMga kahiye dharmateM anurAga, prazama kahiye kaSAyanikI maMdatA, Astikya kahiye Apta Agama padArthaniviSai ' hai aise hI hai' aisA bhAva, Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya pariccheda [ 35 kAruNya kahiye dayAbhAva, e haiM pragaTa lakSaNa jAkA so sarAga samyaktva paMDitanikari jaannaa| bahuri upekSA jo vItarAgatA, so hai lakSaNa jAkA aisA dUsarA vItarAga samyaktva jAnanA // 66 // nisargAdhigamau hetU, tasya bAjhAbudAhRtau / labdhiH karmazamAdInAmantaraMgo vidhIyate // 67 // artha-tA samyaktvake nisarga kahie svabhAva, adhigama kahie upadeza pAvanA ye doU bAhya kAraNa kahe haiM, ara karmanike upazamAdikanikI jo prApti so antaraMga kAraNa kahiye haiM // 67 / / samyaktvAdhyuSite jIve, nAjJAnaM vyavatiSThate / bhAsvatA bhAsite deze, tamasaH kIdRzI sthitiH // 6 // martha- samyaktvakari sahita jIva virSe ajJAna na tiSThai haiM, jaise sUryakari prakAzita kSetravi andhakAra sthiti kaisI ? __ bhAvArtha-jaiseM sUryake prakAza hote andhakAra na hoya taiseM samyaktva hota ajJAna na hoya hai // 38 // na duHkhabIjaM zubhadarzanakSitI, kadAcana kSiptamapi prarohati / sadApyanuptaM sukhabIjamuttamaM, kudarzane tadviparItamIkSyate // 66 // artha-samyagdarzanarUpa pRthvI virSe duHkhakA bIja boyA bhI kadAcit na uga hai bahuri vinA bauyA bhI uttama sukha kA bIja sadA ugai hai| bahuri mithyAdarzana virSe so viparIta dekhiye hai| bhAvArtha-samyagdRSTike koI duHkha kA kAraNa pApa karma baMdhyA hoya to sobhI sukhakA kAraNa hoya pariNamai hai aisA jAnanA // 66 // samyaktvameghaH kuzalAMbubanditaM, nirantaraM varSati dhautakalmaSaH / mithyAtvamedho vyasanAMbuniditaM, janAvanau kSAlitapuNyasaMcayaH // 70 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra artha - dhoye haiM pAparUpa mala jAne aisA samyaktvarUpa megha hai so nirantara janarUpa bhUmiviSai pUjanika kalyANarUpa jalakoM barasai hai / bahuri mithyAtvarUpa megha, dhoyA hai dUra kiyA hai puNya kA saMcaya jAnaiM so janarUpa bhUmiviSai niMdanIka kaSTarUpa jalakauM barasai hai || 70 // 36 ] na bhISaNo doSagaNaH sudarzane, vigarhaNIyaH sthiratAM trapadyate / nivaho'vatiSThate, bhujaMgamAnAM kadA nivAse'dhyupite garutmatA // 71 // artha - samyagdarzana ke hotasanta bhayAnaka nindane yogya jo doSanikA samUha so sthiratAkauM na prApta hoya haiM / jaisai garuDakari sahita jo sthAna tAviSai sarpanakA samUha kaba tiSThe ? bhAvArtha - samyagdarzana hoteM mithyAtvAdi doSa na rahe haiM, aisA jAnanA // 71 // vivarddhamAnA yamasaMyamAdayaH, pavitra samyaktvaguNena sarvadA / phlanti hRdyAni phalAni pAdapA:, ghanodakeneva malApahAriNA // 62 // - artha- jaise malakA haraNevAlA jo megha kA jala tAkari vRkSa haiM naphaleM haiM, tai maiM vizeSapaneM varddhamAna je yamasaMyamAdika te pavitra samyaktvaguNa kari sadA phaleM haiM / / 72 / / manohara niSevate yo viSayAbhilASuko, nirasya samyaktvamadhIH vu darzanam / sa rAjyamatyasya bhujiSyatAM sphuTaM, bRhattvakAMkSI vRNute durAzayaH // 76 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya pariccheda artha - jo viSayAbhilASI ajJAnI samyaktvakauM tyAgi kari mithyAdarzana se hai so duSTacitta bar3appanakA vAchaka pragaTa rAjyakoM chor3i kari cAkarIat aMgIkAra kareM haiM // 73 // AgaiM saMvegAdika samyaktvake ATha guNa kahe haiM-- tathye dharme vastahiMsAprapaMce, deve rAgadveSamohAdimukta | sAdha sarvagranthasaMdarbhahIne, saMvego'sau nizcalo yo'nurAgaH // 74 // artha - naSTa bhayA hai hiMsA kA vistAMra jA viSai aisA jo sAMcAdharma tAviSai tathA rAgadveSamohAdi kari rahita devavi tathA sarva parigrahasamUha kari rahita sAdhuviSai jo nizcala anurAga so saMvega kahyA hai // 74 // dehe bhoge nindite janmavAse, kRSTeSvAzukSiptavANAsthiratve / yadvarAgyaM jAyate niHprakaMpaM, nirvedo'sau kathyate muktihetuH // 75 // [ 37 artha - niMdita zarIraviSai tathA bhogaviSa bahuri zIghra ghAlyA jo vANa tA samAna hai asthirapanA jA viSai aise klezarUpa saMsAravAsaviSai jo nizcala vairAgya upajai hai so yahu mukti kA kAraNa nirveda kahiye hai // 75 // kAMtAputrabhrAtamitrAdihetoH, ziSTadviSTe nirmite kArya jAte / pazcAttApo yo viraktasya puMso, nidA soktA'vadyavRkSasya hantrI // 76 // artha - strI putra bhAI mitra Adike kAraNataM rAgadveSarUpa kAryanike samUhakauM race santaiM jo virakta puruSa ke pazcAttApa hoya so pApavRkSakI nAza karanevAlI nindA kahI hai // 76 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] zrI amitagati zrAvakAcAra jAte dveSe dveSarAgAdidoSa-spra e, bhaktyA locanA yA gurUNAM / paMcAcArAcArakANAmadoSA, soktA gardA garhaNIyasya hantrI // 77 // artha--dveSa rAga Adi doSanikari doSa upajate santa paMcAcArake AcaraNa karAvanevAle je guru tinake Age bhakti sahita jo AlocanA kariye apane doSa kahiye so niMdanIka pApake rahane vAlI doSa rahita garhA kahI hai // 77 // rAgadveSakrodhalobhaprapaMcAH, sarvAnarthAvAsabhUtA durantAH / yasya svAMte kurvate na sthiratvaM zAMtAtmAsau zasyate bhayasiMhaH // 78 // | zrathaM - sarva anarthanikA gharasamAna, dUra hai anta jinakA aise je rAga dveSa krodha lobhAdikanike prapaMca haiM te jAke cittaviSai sthiratAkauM na kareM haiM sohu bhavya pradhAna, zAnta hai AtmA jAkA aisA praza~sA rUpa kAjiye haiM / bhAvArtha - tIvra rAgadveSa jAke manameM na hoya so upazama guNa kahiye // 78 // lokAdhIzAbhyarcanIyAMghripadya, tIrthAdhIze sAdhuvarge saparyA yA nirvyAjAssrabhyate bhavyalokairbhaktiH seSTA janmakAMtArazastrI // 76 // artha - lokanike adhIza je narendra nAgendra devendra tinakari pUjanIka haiM caraNa kamala jAke, aise tIrthanAtha bhae bhagavAna tina viSai tathA sAdhunike samUhaviSai bhavya jIvanakari jo kapaTarahita pUjA AraMbhiye hai so saMsAra banake chedanevAlI bhakti iSTarUpa kahI hai // 76 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya pariccheda [36 karmAraNyaM chatta kAmairakAmairdharmAdhAre, vyApRtiH prANivarge / bhaiSAjyAdya : prAsukairvaddha ya te yA, tadvAtsalya kathyate tathyabodhaiH // 8 // artha-kamavanake chedaneke vAMchaka, vAMchakarahita aise puruSani kari dharmake AdhArabhUta jIvanike samUhavirSe jo prAsuka auSadhi Adikanikari vaiyAvRttya bar3hAiye, karie so sattyArthajJAnI ni kari vAtsalyaguNa kahiye hai // 8 // janmAMbhodhau karmaNA bhramyamANe, jIvagrAme duHkhite naikabhede / cittA tvaM yadvidhatte mahAtmA, tatkAruNyaM dadyaM te darzanIyaiH // 1 // artha-saMmArasamudravirSe karmakari bhramatA ara duHkhita aisA aneka prakAra jo jIvanikA samUha tAvirSe jo mahApuruSa dayAbhAvakauM dhAra hai so kAruNyabhAva darzana karane yogya je AcAryAdika tina kari dikhAiye hai| bhAvArtha-saMsArI jIvanikauM dekhi jo karuNA karanA so karuNAnAma samyaktva guNa kahiye haiM // 1 // aise samyaktva ke ATha guNanikA varNana kiyA, aba tinakA phala dikhAve haiMpravaddha rya te darzanamiSTabhirguNaH, zarIriNo'mIbhirapAstadUSaNaH / gurupadezariva dharmavedanaM, vidhIyamAnairha daye nirantaram // 2 // artha-jaise nirantara hRdayavi racebhaye je zrIgurunake upadeza tinakari dharmakA jAnapaNA bar3he hai taiseM jIvakai dUSaNarahita ye saMvegAdi ATha guNa titakari samyagdarzana bar3e hai // 2 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] zrI amitagati zrAvakAcAra ... apAra saMsArasamudratArakaM, vazIkRtaM yena sudarzanaM param / vazokRtAstena janena sampadaH, parairalabhyA vipadAmanAspadam // 83 // artha-apAra saMsAra samudra kA tArane vAlA ara vipadAnikA anAspada kahiye ThikAnA nAhIM aisA eka samyagdarzana jAne vaza kiyA, aGgIkAra kiyA tA puruSakari aurani kari na pAvane yogya aisI sampadA vaza karo / / 83 / / sudarzane labdhamahodaye guNAH, zriyo nivAsA vikasaMti dehini / nirastadoSopacaye sarovare, himetarAzAviva paMkajAkarAH // 84 // artha-pAyA hai mahAudaya jAneM aise samyagdarzanake hotasantai jIvaviSa lakSmIke nivAsa je guNa te vikAsamAna hoya haiM, kaisA hai samyagdarzana, nirastadoSApacaye kahiye dUri kiyA hai zokAdi doSanikA samUha jAne / jaise sarovaraviSa dUri kiyA hai doSA jo rAtri tAkA samUha jAnaiM ara pAyA hai mahA udaya jAneM ara bhalA ha darzana jAkA aisA sUrya ke hotasantai kamalani ke vana lakSmo ke nivAsa haiM te vikasaiM haiM / ___ bhAvArtha-loka kahe haiM lakSmI kamalanivirSe vasai hai aisA alaMkAra vAkya ha / ihAM eka eka sUryapakSavirSe ara darzanapakSa viSa samAna artha hoya hai / / 84 // darzanabandhornaparo bandhurdarzana lAbhAnna paro lAbhaH / darzanamitrAnna paraM mitraM, darzanasaukhyAna paraM saulyaM // 5 // __ artha-samyagdarzanarUpa bAMdhavatai sivAya aura dUsarA bAMdhava nAhIM ara darzana ke lAbhateM sivAya aura aura dUsarA lAbha nAhIM, ara darzanateM sivAya dUsarA mitra nAhI, ara darzana ke sukhateM sivAya aura dUsarA sukha nAhIM // 55 // . Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya pariccheda [41 labdhA muhUrtamapi ye parivarjayante, samyaktvaratnamanavadyapadapradAyi / bhrAmyanti te'pi na ciraM bhavavArirAzau, tadvibhratAM cirataraM kimihAsti vAcyam // 86 // artha-pAparahita pada kA denevAlA jo samyaktvaratna tAhi eka muhUrta bhI pApakari jo tyAga hai te puruSa bho saMsAra-samudravirSe bahuta kAla nahIM bhramai hai to ihAM tau samyagdarzanakauM dhArate puruSanike kahA atizayakari bahuta bhramaNa kahanA yogya hai ? bhAvArtha-eka muhUrta bhI samyagdarzana grahaNa ho jAya to saMsAra utkRSTa kiMcidUna arddha pudgalaparivartanamAtra rahi jAya to anantAntakAla apekSA thor3A hI khiye| bahari jo samyagdarzanateM nahIM chaTai kSAyika samya-.. gdRSTi hoya so bahuta kaisaiM bhramaiM ? yAkai to atinikaTa saMsAra hai aisA ihAM Azaya jAnanA // 86 // pApaM yajitamanekabhavadurantaiH, samyaktvametadakhilaM sahasA hinasti / bhasmIkaroti sahasA tRNakASTharAzi, kiM nojitojva lazikho dahanaH samRddham // 7 // artha-jo pApa dUra hai anta jinakA aise aneka bhavanikari upAA so isa samasta pApakauM samyaktva zIghra hI nAza kareM hai| ihAM dRSTAMta kahaiM haiM-bar3I ujjvala hai zikhA jAkI aisA jo agni so vRddhikauM prApta hotA jo taNa ara kASThanakA samUha tAhi zoghra ho kahA bhasma na karai hai ? karai hI hai // 87 // navaM bhavasthitivedini jIve, darzanazAlini tiSThati duHkham / / kutra himasthitirasti hi deze, grISmadivAkaradIdhitidIpte // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra - saMsArakI sthitikA jAnanevAlA ara samyagdarzanakari zobhita aisA jo jIva tAviSai duHkha nahIM tiSThe hai / jaise grISmake sUrya kI kiraNakaritapta jo kSetra tA viSai zotakI sthiti kahAMta hoya ? apitu nAhIM hoya hai // 42 ] 1 bhuvanajanatAjanmotpattiprabandhaniSUdanI, jinamatarucizcitA maNyA yakaiddapamIyate / tridazasaraNi te bhASante samAM paramANunA, prabhavatimatimithyA mithyAdRzAmatha vA sadA // 86 // artha - lokake jIvanikaiM saMsAra kI utpatti ke prabandha kI nAza karane vAlI aisI jo jinamatakI ruci zraddhA so jinakari ciMtAmaNikari upamA dojiye (jinamatakI zraddhAkauM ciMtAmaNikI upamA deya haiM) te AkAzakauM paramANu ke samAna kahai haiM / athavA mithyAdRSTikI buddhi sadA mithyArUpa hoya hI haiM tAkA kahA Azcarya hai ? avahitanAH sadmotsaMgaM nidhAnamivottamaM nayati hRdayaM yaH samyaktvaM zazAMkakaro'Jjalam / zramita gayaH kSipraM lakSmyaH zrayanti tamAhatA, nirupamaguNAH kAMtaM kAMtaM svayaM pramadA iva // 60 // artha - jaisauM ekAgra hai mana jAkA aisA puruSa ghara ke madhyabhAga prati nidhAna kauM prAptakarai taiauM jo hRdaya prati candramAkI kiraNa samAna ujjvala samyaktvakauM prApta kare hai, tA puruSakauM jaise sundara patikauM Adara sahita strI haiM te svayameva zIghra hI sevau hai taiauM upamA rahita haiM guNa jinake ara pramANa hai jJAnadarzana jina viSai aisI Adara sahita indrAdipadakI lakSmI svayameva seva hai || 1. 'janmotpatti' ke sthAna para naSTotpatti, pATha ThIka hai / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda [ 43 viparItAbhiniveza taji, bhaji nirmala zraddhAna / yAke dhAraka amitagati, lahata sakala kalyAna / aiseM zrI amitagati AcAryakRta zrAvakAcAravirSe dvitIya pariccheda samApta bhayA / tRtIya pariccheda AgeM samyagdarzanake viSaya je jIvAdika parArtha tinikA varNana kareM haiM jIvAjIvAditatvAni, jJAtavyAni mniissinnaa| zraddhAnaM kurvatA teSu, samyagdarzanadhAriNA // 1 // prartha-samyagdarzanakA dhAranevAlA ara tIna jIvAdikanivirSe zraddhAnakauM karatA aisA jo paMDitapuruSa tAkari jIva ajIva Adi tatva haiM te jAnane yogya haiN| mAvArtha--samyagdarzanakI nirmalatAke arthajIvAdi padArtha vistArasahita jAnane yogya haiM // 1 // tatra jIvA dvidhA jJeyA, muktasaMsAribhedataH / anAdinidhanAH sarve, jJAnadarzana lakSaNAH // 2 // artha-tahAM jIva haiM te mukta ara saMsArI bhedakari doya prakAra jaannaa| ke se haiM jIva Adi, anta rahita haiM ara sarva hI jJAnadarzana lakSaNa jinake aise haiN| bhAvArtha-dravyAthika naya kari jIva anAdinidhana hai ara eka driyateM lagAya siddha bhagavAnaparyanta sAmAnya jJAnadarzana binA koI bhI jIva naahiiN| aisA jAnanA // 2 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ] zrI amitagati zrAvakAcAra tatra kSatASTa karmANaH, prAptASTaguNasaMpadaH / trilokavedino muktA, stri to kAgranivAsinaH // 3 // anaMtareSadUnAMgasamAnAkRtayaH sthirAH / AtmanonajanAbhyA , bhAvinaM kAlamAsate // 4 // artha-tahAM naSTa bhaye haiM aSTa karma jinake ara prApta bhaI hai aSTagaNa rUpa sampadA jinake, bahari tIna lAkake jAnanevAle ara dravyabhAvakarmaniteM mukta bhae, bahuri tIna lokake upari basanevAle // 3 // bahuri antakA kiMcit Una aMga pramANa hai pradezanikI AkRti jinakI, ara sthira haiM kamparahita haiM, bahuri AtmajJAnI janani kari pUjanIka, aise zrI siddhabhagavAna AgAmI anantakAla tiSThe haiM // 4 // saMsAriNo dvidhA jovAH, sthAvarAH kathitAstrasAH / dvitIye'pi prajAyante, pUrNapUrNatayAdvidhA // 5 // artha-saMsArI jIva sthAvaraara trasa aisauM doya prakAra kahe haiM, tina sthAvara ara trasani viSa bhI paryApta aparyAptaneM kari doyaprakAra haiM // 5 // pAhAravigrahAkSA''navacomAnasalakSaNam / paryAptInAM mataM SaTkaM, pUrNApUrNatvakAraNam // 6 // artha-AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchAsa, vacana aura mana ye haiM lakSaNa jAke aisA jo paryAptinikA SaTaka so paryApta aparyAptapaJakA kAraNa kahyA hai| bhAvArtha-apane yogya paryApti kI jAkai pUrNatA hai so paryApta jIva kahiye, jAkai pUrNatA nAhIM sau aparyApta kahiye // 6 // . catasraH paMca SaT jJeyAsteSAM, paryAptayoM'ginAm / ekAkSavikalAkSANAM, paMcAkSANAM yathAkramam // 7 // artha-tina paryApti sahita ekadriya vikaleMdriya paMcendriya jIvanika' cAra, pAMca, chaha paryApti yathAkrama jaannii| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda [45 bhAvArtha-ekadriyakai mana, vacana vinA cyAra paryApti hai, vikalatraya asaunIkai pAMca paryApti hai, paMcendriya sainI ke vacana mana sahita chaha haiM, aisA jAnanA // 7 // ekAkSAH sthAvarA jIvAH, paMcadhA parikIrtitAH / pRthivI salilaM tejo, mArutaM ca vanaspatiH // 8 // artha-pRthvI 1, jala 2, agni 3, pavana 4, ara vanaspati 5 aise paMcendriya sthAvara jIva pAMca prakAra kahe haiM // 8 // bhedAstatra trayaH pRthvyAH, kAyakAyikatadbhavAH / nirmuktasvokRtAgAmi, rUpA eva pareSvapi // 6 // artha-tahAM pRthvIke bheda tIna haiM-pRthvIkAya, pRthvIkAyika, pRthvIjIva, aiauM / tahAM jIvarne zarIra tyAgi diyA so to pRthvIkAya hai, ara jo zarIra jIvana grahaNa kiyA so pRthvIkAyika hai, ara jo jIva pRthvIkAyika honevAlA hai so antarAlameM pRthvI jIva hai yAhI prakAra jalAdivirSe bhI jaannaa||6|| matA dvitricatuHpaMcahaSIkAstrasakAyikAH / paMcAkSA dvividhAstatra, saMjayasaMjJivikalpataH // 10 // artha-dvIMdriya trIMdriya caturiMdriya paMcendriya jIva haiM te trasakAyika kahe haiM / tahAM paMcendriya haiM te sAMjJI asAMgI bheda kari doya prakAra haiM // 10 // zikSopadezanAlApagrAhiNaH saMjino matAH / pravRttamAnasaprANA, viparItAstvasaMjJinaH // 11 // artha-zikSA upadeza alApa inake grahaNa karanevAle, pravartyA hai mana jinaka, aise jIva haiM te saMjJI kahe haiN| bahuri viparIta haiM te asaMjJI haiM aisA jAnanA // 11 // sparvanaM rasanaM ghrANaM, cakSuH zrotramitIMdriyam / tasya sparmo raso gandho, rUpaM zabdazca gocaraH // 12 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra artha - sparzana, rasana, ghrANa, netra, zrotra, aisaiM pAMca indriya haiM / bahuri tinikA sparza, rasa, gandha, varNa, zabda, viSaya hai // 12 // 46 ] gaNDUpadajalU kAkSakRmizaMkhedragopakAH / gaditA vividhAkArA, dvihRSIkAH zarIriNaH // 13 // artha - giMDolA, jauMka, kauDI, kRmi, zaMkha, indragopa ye nAnA prakAra haiM AkAra jinake aise dvoMdriya jIva kahe haiM // 13 // yUkApipIlikA nikSAkunthu matkuNavRzcikam / trihRSIkaM mataM prAjJai, vicitrAkArasaMyutam // 14 // artha - jUvAM, kIDI, lIkha, kunthuvA, khaTamala vicchU ye buddhivAnani kari nAnAprakAra saMyukta zrIMdriya kahe haiM || 14 || , pataMgamakSikAdaMzama rAbhramarAdayaH / caturakSA viboddhavyA, vibuddha jinazAsanaiH // 15 // artha - vizeSapaNa jANyA hai jina zAsana jinane aise puruSani kari pataMga, mAkho, daMza, macchara, bhramara Adi jIva haiM te caturiMdriya jAnaneM // 15 // tiryagyonibhavAH zeSAH, zvAbhramAnavanAkinaH / vibhinnA vividherbhedaH, artha - bAkI tiryaMcayoniviSe upaje tiyaMca bahuri nArakI manuSya deva haiM te nAnAbhedani kari bhinna grahaNa kiye haiM paMca indriya jinaneM aiseM jAnanA / svIkRteMdriyapaMcakAH // 16 // bhAvArtha - ekendriya vikaleMdriyavinA aura sarva hIM tiryaMca ara nArakI nuSya deva ye saba paMceMdriya jAnanA // 16 // hRSIkapaMcakaM bhASA, kAyasvAMtabatrikam / zrAyurucchvA sanizvAsa, dvaMdvaM prANAdazoditAH // 17 // artha - indriyaprANa paMca ara bhASA mana kAya aiseM bala prANa tIna bahuri Ayu ara ucchavAsanizvAsa ye doya aiseM prANa daza kahe haiM ||17|| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda zarIrAkSAyurucchvAsA, bhASitA nikhileSvapi / vikalAsaMjJinAM vANI, pUrNAnAM saMjJinAM manaH // 18 // prartha-zarIra indriya Ayu ucchavAsa ye cyAra prANa sarva hI paryAptanivi kahe haiM, ara vikalendriya ara asaMjJI paMcendriya paryAptanika bhASA prANa hai, ara saMjJI paryApta nivirSe manaprANa hai // 18 // ekadvitricatuH paMcahaSIkANAM vibhAjitAH / te'nyeSAM tricatuSkaM ca, SaTsaptAMgAyuridigaH // 16 // artha-ekendriya dvIMdriya trIMdriya caturiMdrIya paMcendriya jIvanike bhedarUpa prANa haiN| ekendriyake sparzanaindriya zarIra Ayu ucchavAsa aise cyAra, dvIndriyaka rasanAindriya ara vacana mile chaha, trIndriya ghrANa adhika sAta, caturindriyaka netra adhika ATha, asainI paMcendriyaka zravaNa adhika nI, saMjJI paMcendriyaka mana adhika daza; aise praryAptanika khe| bahuri te prANa aparyApta nivirSe ekendriyaka sparzana indriya kAya Ayu aise tIna haiM, dvIMdriyaka rsnaashi| ccAra haiM, trIMdriyaka ghrANa sahita pAMca haiM, caturiMdriyaka cakSusahita chaha hai, paMcendriyakai zrotrasahita sAta haiM aisA jaannaa| jarAyujAMDavAH potA, garbhajA devanArakAH / upapAdabhabhavAH zeSAH, sarve sammUrcchanA matAH // 20 // artha-jarAyuja kahie jAlavat prANInika zarIra Upari AvaraNa mAMsa lohU jAmeM vistArarUpa pAie tA sahita upajai te jarAyuja. ara aNDAvi upajai te aNDaja, ara yoniteM nikAlatAhI cAlanA Adi sAmarthyayukta upaje te potaja ye tIna prakAra to garbhaja haiM, ara deva nArakI haiM te upapAdazayyA so hai, upapAda janma jinakA aise haiM, bahuri ini sivAya sarva jIva sammUrchanateM hai janma jinakA aise kahe haiM // 20 // zvAbhrasammachino jIvA, bhUripApA napuMsakAH / strIvedA matA devAH, saciveditayA pare // 21 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48] zrI amitagati zrAvakAcAra artha- bahuta hai pApa jinake aise nArakI ara sammUchana jIva haiM te napuMsaka haiM; ara deva haiM te strIvedo, ara puruSavedI haiM; ara bAkI aura jIva tInauM veda sahita haiM aisA jAnanA // 21 // sacittaH saMvRtaH zItaH, setaro vA vimizrakaH / vibhedarAMtabhinno, navadhA yoniraMginAm // 22 // artha-sacita ara saMvata ara zIta, inita itara jo acitta vivata, uSNa, bahari inakari mizra kahiye sacittAcittamizra saMvRtavivRtamizra ara zItoSNamizra aise antara bhedani kari, bhedarUpa jIvanika nava prakAra yoni kahI hai| jIva jahAM upajai aise pudgala skandhanikA nAma yoni hai, tahAM jIva sahita hoya te saciva hai, jIva rahita acitta hai, guptarUpa hoya te saMvRta hai, pragaTa hoya te vivRta, zItala hoya te zIta, uSNa hoya te uSNa hai, ara mile hoya te mizra hai aisA jAnanA // 22 // bhUruheSu daza jJeyAH, sapta nityAnyadhAtuSu / nArakAmaratirya kSu, catvAro vikaleSu SaT // 23 // caturdaza manuSyeSu, yonayaH santi piDitAH / sarve zatasahasrANAmazItizcaturuttarAH // 24 // artha- vRkSanikai virSe daza lakSa yoni jAnanI, ara nityanigoda itaranigoda ara dhAtu kahie pRthvIkAya apakAya agnikAya vAtakAya ye cyAri aise chaha sthAna nivirSe sAta lakSa yoni jAnanI, ara nArakI deva tiyaMca ini virSe cyAri cyAri lakSa yoni jAnanI, vikalatrayavirSe chaha lakha yoni hai, ara manuSya niviSa caudaha lakSa yoni hai| aise sarva ekaThI karI bhaI caurAsI lakSa yoni haiM ye pUrvokta sacittAdi yonina ke vizeSa bheda jAnane // 23-24 // gatIMdriyavapuryo gajJAna vedaka dhAdayaH / saMyamAhArabhavyekSAlezyAsamyaktvasaMjJinaH // 25 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda [ 4 artha - gati cyAri, indriya pAMca, kAya chaha, yoga pandraha, jJAna ATha, veda tIna, krodhAdika kaSAya cyAra, saMyama sAta, AhAra doya, bhavya doya, darzana cyAra, lezyA chaha, samyaktva chaha, saMjJI doya, aiseM caudaha mArgaNA kahI haiM // 25 // mAgya te sarvadA jIvA, yAsu mArgaNako vidaiH / samyaktvazuddhaye mArgyA, stAzcaturdaza mArgaNAH // 26 // artha - vicAraghi pravINa je puruSa tina kari jina viSai jIva haiM sadA vicAriye haiM te caturdaza mArgaNA samyaktvakI zuddhi ke artha sadA vicAranI yogya haiM // 26 // mithyAdRSTi: sAsano mizradRSTiH, samyagdRSTiH saMyatAsaMyatAkhyaH / jJeyAvanyau dvau pramattApramattau, satrApUrveNAnivRttyalpalobhau // 27 // zAMtakSINau yogyayogyau jinendrau dviH sapta te guNasthAnabhedAH / trailokyAprArUDhisopAnamArgA, stathyaM yeSu jJAyate jIvatattvam // 28 // artha - mithyAdRSTi, sAsAdana, mizradRSTi, samyagdRSTi bahuri saMyatA - saMyata hai nAma jAkA, pramatta, apramatta doya ye jAnane yogya haiM; ara apUrvakaraNasahita anivRttikaraNa ara sUkSma lobha ara upazAMta moha, kSINa moha, saMyogIjina, ayogI jina aise guNasthAnanike caudaha bheda haiM, te trailokyakA agra jo siddhapada tAke car3hane kU sopAna mArga haiM | jinaviSai sAMcA jIvatatva jAniye hai / / 27-28 / / bhAvArtha - mohanIya Adi karmanikA udaya upazama kSaya kSayopazama pariNAma rUpa je avasthA vizeSa tinakauM hota saMteM utpanna bhaye je bhAva kahie jIvake mithyAtvAdika pariNAma tinakari jIva haiM te "guNyaMte" kahie lakhie vA dekhie va lakSita kahie; te jIvake pariNAma guNasthAna saMjJAke dhAraka haiM / tahAM mithyA kahiye atattva meM hai dRSTi kahie zraddhAna jA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50] zrI amitagati zrAvakAcAra so mithyAdRSTi hai| bahari AsAdana jo virAdhana tA sahita vatta so sAsAdana hai samyagdRSTi jAkai so sAsAdana samyagdRSTi hai athavA AsAdana kahie samyaktvakA virAdhana tA sahita jo vartamAna so sAsAdana samyagdRSTi hai, bahuri pUrva bhayA thA samyaktva tisa nyAya kari ihAM samyagdRSTipanA jAnanA / bahuri samyaktva ara mithyAtvakA milApa bhAva so mizra hai / bahuri samyak kahiye samIcIna hai dRSTi kahie tattvArtha zraddhAna jAke soI samyagdRSTi, ara sohI avirata kahiye asaMyamI so avirata samyagdRSTi hai / bahuri dezataH kahie eka dezateM hai virata kahie saMyamI so deza virata hai saMyama asaMyama kari micyA bhAva hai / ihAMteM Upari sarva guNasthAnavartI saMyamI hI haiM, bahari pramAdyati kahie pramAda kara so pramatta hai, bahuri pramAda na karai so apramatta hai, bahuri apUrva hai karaNa kahie pariNAma jAke so apUrvakaraNa hai bahuri na pAiye hai nivRtti kahiye. vizeSa rUpa karaNa kahie pariNAma jAke so anivRttikaraNa hai, bahuri hUkSma hai sAMparAya kahie lobha kaSAya jAkai so sUkSma sAMparAya hai; bahuri upazAMta bhayA hai moha jAkA so upazAMta moha hai; bahuri kSINa bhayA hai moha jAkA so kSINamoha hai; bahari ghAtikarmanikauM jItatA bhayA so jina bahuri kevalajJAna hai jAke so kevalI, soI kevalI sohI jina, bahuri yoga kari sahita so sayoga sohI sayogakevalI jina hai; bahari yoga jAkai na hoya mo yogI nAMhI so ayogI sohI kevalI jina so ayoga kevalI jina haiN| aise mithyA dRSTi Adi ayogI ve valI jina paryaMta caudaha guNasthAna jaannaa| ihAM grantha bar3haneke bhayateM nAmakA artha mAtra svarUpa kahyA vizeSa anya AgamateM jaannaa| aiseM jIvatatvakA varNana kiyA, AgeM ajIvatatvakA varNana kara haiM dharmAdharmanabhaH kAlapudgalAH parikottita: / ajIvAH paMca sUtra rupayogavivarjitAH // 26 // artha- sUtrake jAnanevAle nara dharmadravya, adharmadravya, AkAzadravya, kAladravya pudgaladravya ye pAMca, upayoga jo darzana jJAna tAkari rahita ajIva kahai haiM / / 26 / / amUrtI niSkriyA nityAzcatvAro gaditA jinaiH / rUpagandharasasparzarAbdavanto'tra pudgalAH // 30 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda artha-dharma adharmaM kAla AkAza ye cyAra dravya amUrta kahiye varNa gaMdha rasa sparza rahita ara niHkriya kahie pradezanike calivekari rahita jinadevani kari kahe haiM / bahuri ihAM rUpa gandha rasa sparza zabdavAna haiM te pudgala haiM, rUpa gandha rasa sparza hai jAteM sadA anuyAyI hai ara zabda hai so paryAya hai jAteM pudnalaskaMdhanitaiM kadAcita upajai hai / ihAM zabda kahaneM kari baMdha, sUkSma, sthUla saMsthAna bheda tama chAyA Atapa udyota e sarva pudgalaka paryAya jAna lenA // 30 // lokaraint sthitaM vyApya, vyomAnaMtapradezakam / lokAlokau lokAkAzaM sthitau vyApya, dharmAdharmau samaM tataH // 31 // artha - loka aloka dounikoM vyApta kari anaMta haiM aisA AkAza avasthita hai / bahuri lokAkAzakauM sarva tarapha dharmadravya ara adharmadravya tiSTha hai ||32|| [ 51 pradeza jAka vyApta kari dharmAdhakajIvAnAmasaMkhyeyAH pradezakAH / anaMtAnaMtamAnAste, pudgalAnAmudAhRtAH // 32 // artha - dharmadravya, adharmadravya ara ekajIvadravya inake asaMkhyAte pradeza haiM / bahuri pudgalanika pradeza anaMtAnaMna pramANa kahe haiM // 32 // jIvAnAM pudgalAnAM ca, gatisthitividhAyinau / dharmAda matau prAjJairAkAzamava kAzakRt // 33 // artha - jIvanikoM tathA pudgalanikauM gati ara sthiti karAvanevAle dharma adharmadravya buddhivAnani kari kahe haiM, ara AkAza hai so avakAzakA karane vAlA kahie denevAlA hai / bhAvArtha - jeseM svayaM cAlate macchanakauM jala gamana sahakArI hai, ara jaise Apa hI tiSThate pathikanikauM chAyA tiSThane meM sahakArI hai taiseM gamana karate vA tiSThate jIva pudgalanikauM dharma adharma sahakArI haiM, kachu preraNAkari calAvate baiThAvate nAhIM udAsIna kAraNa haiM / ara yadyapi sarvadravyaM apane apane svarUpa meM tiSThe haiM tathApi sarva dravyanikauM avakAza denA ye AkAzakA guNa haiM aisA jAnanA / / 33 / / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] zrI amitagati zrAvakAcAra asaMkhyA vanAkAbhuze, kAlasya paramANavaH / ekaikA vartanAkAryA, muktA iva vyavasthitAH // 34 // artha-lokAkAzavirSe vartanA haiM kAryalakSaNa jinakA aise asaMkhyAte kAlake paramAgu eka eka nyAre nyAre muktAphalanikI jyauM tiSThaM haiM / bhAvArtha-vartanA he lakSaNa jinakA aise asaMkhyAte kAlANU bhinna lokavirSe tiSThe haiM so to nizcayakAla hai| ara anya dravyanike paryAyakari samayAdibheda karie so vyavahArakAla hai aisA jAnanA // 34 // jIvitaM maraNaM saukhyaM, dukhaM karvati pudgalAH / aNuskaMdhavibhedena, vikalpadvayabhAginaH // 35 // artha-pudgala je haiM te jInA maraNa sukha duHkhakauM kareM haiM, kaise haiM pudgala aNu svandhaka bhedakari doya bhedaka bhajanevAle haiN| ihAM saMsArInike prANanakA saMyoga so jIvana ara tinakA viyoga so maraNa ara indriyajanita sukha duHkha ina ke kAraNa pudgala kareM hai aisA jAnanA // 3 // vizvaMbharA jalaM chAyA, caturiMdriyagocarAH / karmANi paramANuzca, SaDvidhaH pudgalo mataH // 36 // sthUlasthUlamidaM sthUlaM, sthUlasUkSma jinezvaraH / sUkSmasthUlaM mataM sUkSma, sUkSmasUkSmaM yathAkramam // 37 // artha- pRthvI, jala, chAyA, cyAra iMdriyanike viSaya ara karma, ara paramA] aise chaha prakAra pUdagala dravya kahyA hai // 36 // bahuri jinezcaraniri yathAkrama kahie pRthvI to sthUlasthUla, ara jala sthUla, ara chAyA sthUlasUkSma, ara netra vinA cariMdriyaka viSaya sUkSmasthUla, ara kArmANa vargaNA sUkSma, ara paramA sUkSmasUkSma kahyA hai // 37 // aise ajIva tatvakA varNana kyiA; AgeM AsravatatvakauM kahai haiMyadvAkkAya manaH karma, yogosvAstravaH smRtaH / karmAstravatyaneneti, zabdaza.stravizAradaH // 38 // artha-jo vacana kAya mana inakA karma vAhiye calanA so yoga hai Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda [ 53 yahu Asrava hai / zabdazAstraviSai nipuNa puruSakari jAkari karma AsraveM so Asrava hai aisA kahyA hai ||38|| zubhAzubhasya vijJeyastatrAMnyonyasya karmaNaH / kAraNasyAnurUpaM hi kArya jagati jAyate // 36 // artha - tahAM zubhayoga zubhakarmakA kAraNa jAnanA ara azubhayoga azubha karmakA; jAtaiM lokaviSai kAraNa ke anurUpa kArya hoya hai ||36|| saMsArakAraNaM karma, sakaSAyeNa gRhyate / yenAnyathA kaSAyeNa, kaSAyastena varjyate // 40 // artha - jA kAraNakari kaSAyasahita jo jIva tAkari saMsArakA kAraNa karma grahaNa kariye hai ara kaSAyarahitakari saMsAra kA kAraNa karma grahaNa na kariye hai tA kAraNa kaSAya tyAgie hai / bhAvArtha - -sAMparAyika Asrava tau sakaSAya jIvakai hoya hai ara IryApathika Asrava kaSAya rahita ekAdazamAdi gunasthAna niviSa hoya hai so kevala yogakRta hai tAtaiM saMsAra kA kAraNa nAhIM aisA jAnanA // 40 // jJAtAjJAtAmandamandAdibhAvaizcitraizcitraM jayante karmajAlaM / nAcitratve kAraNasyeha kArya, fafafecatraM dRzyate jAyamAnaM // 41 // artha-jJAtabhAva ajJAtabhAva tIvrabhAva mandabhAva Adi zabdakari adhikaraNa ara vIrya ina prakArani kari nAnAprakAra karmajAla upajAie hai lokaviSai kAraNake nAnAprakArapanA na hoteM nAnAprakAra kArya kichU upajyA na dekhie hai / bhAvArtha - yaha prANI hiMsanAyogya hai aisA jAnakari hiMsA meM pravarttanA ityAdi jJAtabhAva hai, bahuri pramAdateM vA madateM vinA jAne hiMsAdikameM pravarttanA so ajJAtabhAva hai, tIvra krodhAdika ke udayateM hoya so tIvrabhAva hai, mandakrodhAdikake udayateM hoya so maMdabhAva hai, bahuri jAkai viSai hiMsAdika AdhArarUpa kIjie so adhikaraNa kahie bahuri dravyakI jyo nijasAmarthya Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] zrI amitagati zrAvakAcAra .... so vIrya kahie, inike nAnAprakAra tovramandAdi bhedakari Asravavi bhI bheda hai aisA jAnanA // 41 // tiraskAramAtsaryapaizUnyavighnapradhAtapralApAdidoSairanekaiH / vibodhAvarodhastayekSAvarodho, durantaiH kRtergRhyate garhaNIyaH // 42 // artha-jJAna darzanake dhArakanikA vA jJAnadarzanakA tiraskAra karanA vA mAtsarya mada karanA vAaiM zUnya cugalI khAnA, vA antarAya karanA vA ghAta karanA vA jhUThe doSa kahanA ityAdi aneka dUra hai, anta jinakA aise kare bhaye doSani kari niMdane yogya jJAnAvaraNa tathA darzanAvaraNa grahaNa kIjie hai // 42 // badhAkandadainyapralApaprapaMcainikRSTena tApena zokena sadyaH / parAtmobhayasthena karmAgivagairasAtaM sadA gRhyate duHkhapAkam // 43 // artha--prANanikA viyoga karanA so badha, ara azrupAtasahita khar3A vilApa karanA so Akrandana, ara dInapanA kahie jAhi dekhe dayA upagai, tathA pralApa kahiye bakavAda inike vistArani kari, tathA parake vacana suni maname kaluSatA so tApa tA kari, yathA tAkI cintA karatA iSTaviyoga bhaye saMteM nikRSTa duHkha jo pIDArUpa pariNAma tAkari, tathA khedarUpa pariNAma jo nikRSTa zoka tAkari duHkharUpa hai udaya jAkA aisA jo asAtA vedanIya karma tAka jIvanake samUhani kari sadA zIghra grahaNa kahie hai| kase kahaiM pUrvokta kAraNa, paravirSe vA ApavirSe vA para Apa doUnivirSe sthita kahie vatteM hai| bhAvArtha-ApaviSa vA paravirSe vA para Apa dauUnivirSe kare bhaye bandhAdika kAraNa kari asAtA vedanIyakA Asrava hoya hai // 43 // sAdhUpAsyA prANirakSA titikSA, sarvajJArcA dAnazaucAdiyogaH / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda [55 sAtaM karmotpadyate zarmapAkaM, ziSTAbhiSTa: poSitaiH sajjana // 44 // artha-sAdhanakI sevA ara jIvana kI rakSA ara kSamA ara sarvajJa kI pUjA ara dAna ara nirlobha pariNAmAdika ara zubhadhyAna ina pAparahita kriyA kA AcaraNa kari sAtAvedanoya karma upaja hai jaisauM uttama hai, manoratha jinake aise poSe bhaye sajjanani kari sukhakA paripAka udaya hoya hai taimaiM, yaha dRSTAMta haiM // 44 // moktavyenAvarNavAdena dedhe, dharme saMghe vItarAge zrute ca / madya nevA''svAdyamAnena sadyo, ghorAkAro janyate dRSTimohaH // 45 // artha-devaviSa tathA dharmavirSe tathA saMghaviSa tathA vItarAga kevalI virSe tathA zAstraviSa tyAganeyogya jo avarNavAda tAkari khAdya bhayA jo madirA tAkari jaise ghora hai AkAra jAkA aisA dekhane meM gahalabhAva upajAie hai taiseM darzanamoha kari upajAie haiN| bhAvArtha-antaraGga kaluSatAke doSateM na hote doSanikA pragaTa karanA so avarNavAda hai, tathA cyAraprakAra deva hai, tinameM vyantara mAMsakA sevanakarai hai ityAdika kahanA so devAvarNavAda hai, bahuri jinabhASita daza prakAra dharma guNarahita hai tAke sevanavAle asura hoya hai ityAdika kahanA so dharmakA avarNavAda hai, bahuri je muni hai te snAnarahita malakari lipaTyA hai aMga jinakA aise apavitra zUdra haiM ityAdika kahanA so saMgha kA avarNavAda hai bahuri kevalI kavalahArateM jIve vA kramapravRtta jJAnadarzana sahita haiM ityAdi kahanA so kevalI kA avarNavAda hai, bahuri mAMsa macchIkA khAnA, madirA pAna sevanA, strI bhoganA, rAtribhojana ityAdi pApa rahita haiM aisA kahanA so zruta kA avarNavAda hai; aise devAdikake avarNavAdateM darzanamohakA bandha hoya hai, jAkari saMsAra virSe ananta paribhramaNa hoya hai aisA jAnanA // 45 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra / saukhyadhvaMsI janyate nindanIyo, raudro bhAvo yaH kaSAyodayena / datta jantoreSa cAritramohaM, vidveSI vA rAdhyamAno nikRSTaH // 46 // artha-jo kaSAyake udayakari niMdane yogya ara sukha kA nAza karanevAlA raudrabhAva upajAiye hai so jIvakauM cAritramoha deya hai, jaiauM dveSabhAva sahita ArAdhyA bhayA nIca puruSa AcaraNameM pracetapanA upajAvai taiauN| __bhAvArtha-krodhAdika kaSAyanake udayateM jo tIvrapariNAma hoya tAkari jIvakai cAritra mohakA Asrava hoya hai aiseM jAnanA // 46 // bahvAraMbhagranthasandarbhada, raudrAkArastIvakopAdijanyaiH / zvabhrAvAse prApyate jIvitavyaM, kiMvA duHkhaM dIyate nAvaceSTaH // 47 // artha-bahuta Arambha kahie hiMsA-karma, ara yaha merI vastu, maiM yAkA svAmI haiM aisA AtmIya bhAva so parigraha, inakI aisA racanAke madani kari tathA bhayAnaka hai AkAra jinake aise tIvrakrodhAdika upajAvanevAle bhAvani kari naraka nivAsa viSa jIvitapanA pAiye hai, athavA pAparUpa ceSTAni kari kahA duHkha na dIjiye hai ? dIjiye hI hai| bhAvArtha-bahuAraMbha bahuparigrahate narakAyukA Asrava hoya hai // 47 // nAnAbhedA kaTamAnAdibhedai, yA'niSTA''rAdhyamAnA janAnAm / tairya gyona jIvitavyaM vidhatte, kiM vA datta vaMcanA na prayuktA // 48 // artha kaTa kahiye #Tha mAna Adi bhedanikari nAnA bhedasvarUpa ArAdhyamAna jo aniSTa mAyA so tiryaMca yoniprati jIvitapanAkauM dhArai hai, jaise prayogakari ThigavekI jo buddhikriyA so kahA duHkha na deya hai ? Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda [57 bhAvArtha-kuTilapane kA nAma mAyA hai so mAyAcArateM tiryaMca Ayu kA Asrava hoya hai // 48 // alpAraMbhagranthasandarbhadaH saumyAkAraiH mandakopAdijanya / sadyo jIvo nIyatemAnuSatvaM, ki no saukhyaM dIyate zAMtarUpaH // 46 // artha-mandakrodhAdika kaSAyanikari upaje ara saumya hai AkAra jinake, aise apAraMbha parigraha kI racanA apamAna ina kari jIva jo hai so zIghra manuSyapaNakauM prApta karie hai jaise zAMta hai rUpa jinake aise puruSanakari kahA sukha na dIjie hai ? dIjie hI hai| bhAvArtha-alpa Arambha alpaparigrahapaneMteM manuSya Ayu kA Azrava hoya hai // 46 // samyagdRSTi: zrAvakIyaM caritram, citrAkAmAnirjarA rAgavRttam / AyurdaivaM prANAbhAjAM dadaMte, zAMtA bhAvAH kiM na kurvati saukhyam // 50 // artha-samyaktva ara zrAvaka sambandhI cAritra ara nAnAprakAra akAmanirjarA ara sarAga cAritra ye jIvanakauM deva sambandhI Ayu deya haiM, jAteM zAMtabhAva kahA sukha na karai hai ? karai hI hai| bhAvArtha-pUrvokta bhAvani kari devAyukA Asrava hoya hai / ihAM koU kahai samyaktva cAritra to mokSamArga hai initeM Asrava kaise hoya ? tAkA uttara-eka AdhAra AtmAvirSe samyaktva cAritra ara rAgabhAva dauMU Adheya hoteM samyaktvacAritrata tau nirjarA hoya hai, ara rAgateM bandha hoya hai tAkA sAhacarya dekhi upacArateM kahie hai / samyaktva cAritrateM devAyu baMdha hai, nizcayateM samyaktva cAritrateM nirjarA hai rAganai bandha hai, jaiseM rUDhateM kahiye ki yaha ghRta jalAvai haiM tahAM ghRta jalAnekA kAraNa nAhIM ghRta meM agni milyA hai tAte jalai hai aisA jAnanA // 50 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ] zrI amitagati zrAvakAcAra saMvAditvaM prAMjanA yogavRttirnAno, kAraNaM pUjitasya / jJeyaM vakro yogo'vAdi saMvAdahAnyA, hetunindanIyasya sAddha tasya // 51 // artha-saMvAdipanA kahiye yathArtha pravRrttAvanA, kahanA ara sarala mana vacanakAyarUpa yoganikI pariNati so pUjita jo zubha nAmakarma tAkA kAraNa jAnanA, ara yathArtha kahanekI hAni jo saMvAdahAni tAkari sahita kuTila mana vacana kAyakA yoga so nindanIka jo azubha nAmakarma tAkA kAraNa hai; aisA jAnanA / bhAvArtha - ihAM nAmakarmakA vizeSa jo acintya zaktisahita tIrthaMkara nAmakarma tAke kAraNa Agama anusAra kahie haiM, jinabhASita nirgrantha mokSamArgaviSai ruci niHzaMkitAdi aSTa aMga sahita darzanavizuddhi kahie, bahuri jJAnAdikaniviSai jo parama Adara, kaSAyanakA abhAva so vinayasampannatA kahie, bahuri ahiMsAdika vrata ara tinake pAlanake athi je je starfar kaSAyanake tyAgarUpa zIla tinaviSai nirdoSa pravRtti so zIlavratedhvanatAcAra kahiye, bahuri jJAna bhAvanAviSai nitya upayuktapanA so abhIkSNa jJAnopayoga kahiye, bahuri saMsAra ke duHkhaniteM bhayabhItapanA so saMvega kahie, bahuri Apake vA parake artha denA so tyAga hai, bahuri nAhIM chipAyA hai vIrya jAneM aise puruSa ke mArgataiM aviruddha kAyakleza karanA so tapa hai, bahuri jaise bhAMDAgAramaiM agni uThate saMteM tAkA zamana karie taiseM aneka vrata zIla kari sahita muni ke samUha ke tapakauM kahU~teM vighna uThate saMtaiM tAkA upazama kari tapa kI sthiratA kariye so sAdhusamAdhi kahuie, bahuri guNavAnakai duHkha Ae santai nirdoSa vidhi kari duHkha dUra kara karanA so vaiyAvRtya kahie, bahuri arahaMta niviSe tathA AcAryaniviSa tathA bahuzrutaniviSai tathA pravacana jo jinavANI tAviSai bhAvakI zuddhatAsahita jo anurAga so arhadbhakti AcAryabhakti bahuzrutabhakti pravacana bhakti kahiye, bahuri sAmAyakAdi chaha Avazyaka kriyAnikA yathAkAla karanA so AvazyakAparihANi kahie, bahuri jJAna tapa jinapUjAkI vidhi ina kari dharmakA prakAzanA so Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda [ 56 mArgaprabhAvanA kahie, bahuri vacchAviSai gaukI jyoM sAdharmI viSai jo prIti so pravacana vAtsalya kahie / aiseM yaha SoDazakAraNa samyagdarzanasahita tIrthaMkara nAmakarmake Asravake kAraNa jAnanA // 51 // svaprazaMsAnyenide nIcaM gotraM kurvANo'satsadguNocchAdane ca / prApnotyaMgI prArthanIyaM mahiSThai, ruccairgotraM maMkSu tadvaiparItye // 52 // zrartha- ApakI prazaMsA vA anya kI niMdA ara Apake na hote guNa pragaTa karanA ara dUsare ke hote guNa DhAMkanA inakauM karatA santA nIca gotrakauM prApta hoya hai, bahuri tinake viparItapanA hotasaMteM bar3e puruSanikari prArthane yogya ucca gotrakU zIghra hI pAvai hai / / 52 / / dAnaM lAbho vIrya bhogopabhogA, no labhyaMte prANinA vighnabhAjA / vijJAyetthaM vighnabhItenavighno, no karttavyaH paMDitena tridhA'pi // 53 // artha - vighna jo antarAya tAkA karanevAlA jo jIva tAkari dAna lAbha bhoga upabhoga vIrya na pAie hai aimA jAni vighnateM bhayabhIta paMDitanakari mana vacana kAyateM vighna karanA yogya nAhIM / bhAvArtha- parake dAnAdika meM vighna karanetaiM antarAyakA Asrava hoya hai // 53 // ihAM koU kahai ye jJAnAvaraNAdikake niyamarUpa kAraNa kahe te saba hI karmanake Asrava ke kAraNa hoya haiM / jAkA jAtaiM AgamanaviSai jJAnAvaraNa kA bandha hotA yugapata aurana kA bhI bandha kahie hai tArteM Asravake niyamakA abhAva AyA tAkauM kahie hai - yadyapi pUrvokta kAraNakari jJAnAvaraNAdika sarvaM karmanikA pradezAdi bandha kA niyama nAhIM tathApi anubhAga vizeSake niyamake hetupane kari nyAre kAraNa kahie haiM aisA jAnanA / Age bandha tattvakA varNana kareM haiM - Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60] zrI amitagati zrAvakAcAra ye gRhyante pudgalAH karmayogyAH, krodhAdyADhyaizcetanai reSa bandhaH / mithyAdRSTinivatatvaM kaSAyo, yogo jJeyastasya bandhasya hetuH // 54 // artha-krodhAdika kaSAyanikari sahita jIvanikari karma yogya pudgala grahaNa kariye hai so yaha bandha hai, bahuri tA bandhake bIjabhUta kAraNa mithyAdarzana, avirata, kaSAya, yoga jAnanA yogya hai| bhAvArtha-jaise bhUkhasahita jIva mukhadvAra kari AhAra grahaNa karai hai taiseM mokSasahita jIva yogadvArateM kArmANa vargaNA grahaNa kara so bandha kahyA // 54 // bandhaH sa mataH prakRtisthityanubhAgapradezabhedena / paTubhizcatuHprakAro, yena bhave bhramyate jIvaH // 55 // artha-prakRtti sthiti anubhAga pradeza ina bhedanikari so bandha pravINa puruSaninai cyAra prakAra kahyA hai, jisa bandha kari jIva saMsAravirSe bhramAie hai // 5 // svabhAvaH prakRtiH proktA, sthitiH kAlAvadhAraNam / anubhAgo vipAkastu, pradezo'saprakalpanam // 56 // ... artha-svabhAva tau prakRti kahI hai jaise niMbakA kaTuka svabhAva hai mizrI kA miSTa svabhAva hai aiseM jJAnAvaraNAdikanikA jJAna ghAtanAdika svabhAva hai so prakRtibandha jAnanA, bahuri kAla jo avadhAraNa maryAdA so sthitibandha hai| bhAvArtha-tisa svabhAvakA na chUTanA so sthiti hai| bahuri vipAka jo rasa so anubhAgabandha hai, bhAvArtha-tisa prakRtika rasavizeSakA nAma anubhava hai jaise ajA go mahiSI Adike gugdhanike tIvra mandAdi bhAvakari vizeSatA hai taiseM bahu aMza je paramANu tinakI saMkhyAkA kalpanA so pradezabandha hai| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIya pariccheda [ 61 bhAvArtha - jaghanya abhavyanitaiM anantaguNA AkRSTa siddhanake anantaveM bhAga jo samayaprabaddha tAkA jJAnAvaraNAdi rUpa yathAyogya hInAdhika paramANUnakA baTavArA ho jAya so pradezabandha hai aisA jAnanA / / 56 / / karoti yogAtpratipradezau sthityanubhAgasaMjJau / kaSAyataH sthiti na bandhaH kurute kaSAye, kSINe prazAMte sa tato'sti heyaH // 57 // artha - yoga prakRti ara pradezabandhakoM karai hai, bahuri sthiti ara anubhAgapanA baMdhakoM kaSAyateM kareM hai, bahuri kaSAyakoM kSaya hotamanteM vA upazama hotasantaiM bandha sthitikauM na kare haiM tAteM so kaSAya tyAganA yogya hai / bhAvArtha - kaSAya binA kevala yoganata bandha hoya hai so eka sAtAdearer sthiti bandha hai so anantara samaya meM khira jAya hai so saMsArakA kAraNa nAhIM / bahuri kaSAya sahita ke bandha hoya hai, so sthiti anubhAga sahita hoya hai so saMsAra kA kAraNa hai / tAtaiM kaSAya tyAganA yogya hai aisA jAnanA // 57 // svIkaroti sa kaSAyamAnaso, karma muMcate ca viruSAyamAnasaH / janturiti sUcito, vidhibaMdhamokSaviSayo vibaMdhanaH // 58 // artha - kaSAya sahita hai mana jAkA aisA puruSa hai so karmakauM aMgI - kAra kara hai / bahuri kaSAya rahita hai mana jAkA aisA jIva hai so karmakauM tyAge hai; aiseM bandha mokSa kI vidhi bandhana rahita je sarvajJadeva tinakari kahI hai / bhAvArtha - rAgabhAvateM to bandha hai ara vItarAga bhAvateM mokSa hai aisA sarvajJakA upadeza hai tAteM rAga tyAgi vItarAga honA yogya hai // 58 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 ] zrI amitagati zrAvakAcAra zrAtravasya nirodho yaH, saMvaraH sa nigadyate / bhAvadravyavikalpena, dvividhaH kRtasaMvaraiH // 56 // artha - karyA hai saMvara jinane aise munizvaranikari AsravakA rokanA so saMvara dravya bhAva ke bhedakari doya prakAra kahie hai ||56 || krodha bhabhayamoharodhanaM bhAvasaMvaramurAnti dehinAm / bhAvikalmaSa nivezarodhanaM dravyasaMvaramapAstakalmaSAH // 60 // artha - nAza kie haiM pApa jinane aise AcArya hai te krodha lobha bhaya moha inakA jo rokanA tAhi bhAva saMvara kahaiM haiM, bahuri AgAmI karmake praveza kA rokanA tAhi dravya saMvara ka haiM haiM / 1 , bhAvArtha - rAgAdibhAva rokanA so bhAvasaMvara kahie aisA jAnanA ara nimitta karabaddha je karmapudgala tinakA rokanA so dravyasaMvara kahie, aisA jAnanA // 60 // dhArmikaH samiti gupto vinijitaparISahaH / prakSAparaH karma, saMghRNoti saMsaMyamaH // 61 // artha - dharmasahita ara samitisahita ara guptisahita ara jIte haiM parISaha jAneM, aisA bahuri anuprekSA meM tatpara ara saMyamasahita aisA jIva hai so karmakauM saMvarai hai - roka hai / bhAvArtha -- kaSAyanike abhAvarUpa uttamakSamAdi dazadharma ara pramAdarahita prakRtirUpa paMcasamiti ara bhane prakAra mana, vacana, kAyake yoganikA nigraha rUpa tIna gupti, ara mArga na chUTane ke arthi tathA nirjarAke artha sahane yogya kSudhAdi bAIpa paroSaha, bahuri svabhAvakA bAraMbAra cintanarUpa anityAdi dvAdazAnuprekSA, bahuri prANonikI hiMsA ara indriyanake viSaya inake tyAgarUpa sAmAyikAdi paMcaprakAra saMyama ye bhAva saMvarake vizeSa haiM, jAtaiM inikari rAgAdi Asrava rukai hai aisA jAnanA // 61 // mithyAtvAvrata kopAdiyogeH karma yadarjyate / tannirasyaMti samyaktvavratanigraharodhanaiH // 62 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda [ 63 - mithyAtva ara avrata ara krodhAdi kaSAya ara yoga inakari jo karma upArjana kariye hai so karma samyaktva vrata krodhAdhikakA nigraha yoganikA rokanA ini kari dUri karie hai / mithyAtvAdi bhAvakari dravyakarmakA Asrava hoya hai tAhi samyaktvAdi bhAva kari roke dravyasaMvara ho hai // 61 // aisA dravyasaMvarakA svarUpa jAnanA, AgaiM nirjarA tatvakA varNana kareM haiM; pUrvopAjita karmai kade saMkSaya kSaNA / savipAkAvipAkA ca dvividhA nirjarA'kathi // 63 // 1 artha - pUrvopArjita karmanikI ekadeza kSaya hai lakSaNa jAkA aisI nAnA prakAra ( doya prakAra ) savipAkA ara avipAkA nirjarA kahI // 63 // tinakA svarUpa kahaiM haiM; - yathA phalAni pacyante, kAlenopakrameNa ca / karmANyapi tathA jantorupAttAni visaMzayam // 64 // artha - jaisaiM phala haiM te apane kAlakari tathA pAla Adi upakrama kari pakeM haiM taise jIva ke grahaNa kare karma haiM te bhI apanI sthitirUpa kAlakari tathA tapazcaraNAdikakari niHsaMdeha pakai khiraiM haiM || 64 // nehasA yA duritasya nirjarA, sAdhAraNA sA parakarmakAriNI / vidhIyate yA tapasA mahIyasA, vizeSaNI sA parakarmavAriNI // 65 // zrartha-jyo kAlakari karmakI nirjarA hai so sAdhAraNa hai sarva jIvanaka hai ara aura karma karanevAlI hai / bhAvArtha - savipAka nirjarA to apanI sthiti pUri kari samayaprabaddha mAtra karma sabahI khiraiM haiM tAteM sAdhAraNa haiM, ara tAke udayataiM jIvakaiM rAga dveSa hoya tAkari AgAmI karmabandha hoya hai / ara jo Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] zrI amitagati zrAvakAcAra samyagdarzanAdikake prayoga kari vinA sthiti pUrI bhaye hI aneka samayaprabaddha ekaiM kAla khira so avipAka nirjarA hai, ihAM jIvakeM rAgAdikake abhAvateM AgAmI karma na bandhe hai tAteM mokSahIkI karanevAlI hai aisA jAnanA / / 65 / / vitapyamAnastapasA zarIrI, zuddhim / purAkRtAnAmupayAti nidhAyamAnaH kanakopalaH kiM, saptAciSA zuddha yati va zmalebhyaH // 66 // artha - tapa karitaptAyamAna jIva hai so pUrvakRta karmanakI zuddhitAka prApta hoya hai, jaise agni kari dhamyA bhayA suvarNakA pASANa so malaniteM kahA zuddha na hoya ? hoya hI hai // 66 // vinihatya ghAtikarma kevalaM, svIkaroti bhuvanAvabhAsakam / cetanaH sakalalokasammataM, dhvAMtarAzimiva bhAskaro dinam // 67 // artha - cetana AtmA hai so ghAtikarmanikauM nAzakari lokakA prakAzaka ara samasta lokakari mAnyA aisA jo kevalajJAna, tAhi aGgIkAra kare hai / jaise andhakArake samUhakauM nAzakari sUrya dinaka aGgIkAra karai taiseM // 67 // nirmUlakASaM sa nikRSya kalmaSaM, prayAti siddhi kRtakarmanirjaraH / vinirma dhyAnasamRddha pAvake, nivezya dagdhvA'khi nabandhakAraNam // 66 // artha - vizeSakara nirmala dhyAna jo zukla dhyAna so hI bhayA vRddhi kauM prApta agni, tAviSai praveza karAya samasta bandhake kAraNa nikauM Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda [65 jalAyakari karI hai karma kI nirjarA jAnai aisA jo AtmA so kalmaSa jyo samasta karma tAhi nirmUla jaise hoya tasai ukhADakari mokSa avasthAkauM prApta hoya hai // 6 // nisargato gacchati lokamastakaM, karmakSayAnantarameva cetanaH / dharmAstikAyena samIrato'naghaM, samIraNenaiva rajazcayaH kSaNAt // 66 // artha-karmakSayake anantara hI dharmAstikAya kari preryA AtmA kSaNamAtrameM nirmala hoya lokake mastaka pari gamana karai hai| jaisaiM pavana kari uDAyA rajakA samUha UparakauM jAya taiseM / bhAvArtha-AtmAkA urddha gamana svabhAva hai, karma naSTa bhaye nija svabhAva pragaTa hai tAkari dharmAstikAyake sahAyatai lokake zikhara tAMI dharmAstikAya hai tahAM tAMI jAya tiSTha hai tAke prabhAvateM na jAya hai| ihAM dharmAstikAya kari preraNA gamanakA sahakArIpanA hI jAnanA jAte dharmadravya kicha jabarIsauM na calAvai hai, svayameva calatenakauM sahakArI kAraNa hai aisA jAnanA // 66 // nirastadeho guruduHkhapIDitAM, vilokamAno nikhilAM jgttryiim| sa bhAvinaM tiSThati kAlamujjvalo, nirAkulAnantasukhAbdhimadhyagaH // 7 // artha-tyAga kiyA hai zarIra jAnai aisA so siddhAtmA mahAduHkha kari SIr3ita jo jagata kI trayI kahiye tIna loka tAhi vilokatA santA AgAmI kAla tiSTha hai, kaisA hai| so AtmA, dravya bhAvaka marahita ujjvala hai ara nirAkula ananta sukhasamudrake madhya prApta hai // 70 // yadasti saukhyaM bhuvanatraye paraM, surendranAgendranarendrabhoginAm / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 ] zrI amitagati zrAvakAcAra anantabhAgo'pi na tannigadyate, nirenasaH siddhisukhasya sUribhiH // 71 // artha-tIna lokaviSa surendra nAgendra narendra ara anya je viSayabhogasahita haiM tinakA jau utkRSTa sukha hai so sUkha karmarahita jo siddhAtmA tAke muktisukhake anantaveM bhAga bhI AcAryanikari nahIM kahie hai / bhAvArtha-tIna lokake bhoganikA sukha ekaThA kariye so siddha sukhake anantaveM bhAga nAhIM aisA jAnanA, bhoganikA sukha to AkulatAmaya hai ara siddhasukha hai so nirAkula hai, tAteM ina sukhaniko eka jAti nAhIM, parantu nirAkUla sUkha tau saMsArakI dRSTimeM Avai nAhoM ara tAkai siddhapada utkRSTa batAyA jAie tAtai upacArateM bhoganakA sukha siddhanakA sukhateM anantaveM bhAga bhI nAhIM aisA jAnanA // 71 // aise mokSatatvakA varNana kiyaa| ihAM prayojana aisA hai ki caitanya lakSaNa ApakauM jAne cetanArahita samasta dehAdi paradravyanimeM ahaMkAra mamakAra tyAganA yogya hai, ara rAgAdika Asrava hai tinateM duHkha avasthA svarUpa bandha hoya hai, so tinakauM ahita jAni jaise Asrava bandha na hoya taiseM pravatanA yogya hai, ara vairAgya bhAvanA saMvara hai, tApUrvaka karmanakA ekadeza nAza honA so nirjarA hai inakauM hitarUpa jAni saMvara nirjarAke kAraNani meM pravatti karanA yogya hai, ara sakala karmanitai rahita jJAnAnandamayI jo AtmA kI avasthA so mokSa hai AtmAkA paramahita hai tAhike athi anya samasta vAMchA tyAgi yatna karanA yaha hI sarva tatva kathanakA prayojana hai aisA nizcaya krnaa| ime padArthAH kathitA maharSibhiryathAyathaM sapta nivezitAH hRdi / vinirmalAM tatvaci vitanvate, jinopadezA iva pApahAriNIM // 72 // partha-mahARSInakari kahe je sapta padArtha te yathAyogya hRdayaviva Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda [ 67 pravezarUpa kiye sante nirmala pApakI haranevAlI ruci pratItikauM vistAreM haiM / jaise jineMdrake upadeza ruci vistArai taisaiM / bhAvArtha - tatvArtha zraddhAnalakSaNa samyagdarzana kI zuddhatA ina tatvanike vizeSa jAneM adhika adhika hoya hai aisA jAnanA // 72 // Age samyaktva ke niHzaMkitAdi aSTa aMganikA varNana kare haiM; virAgiNA sarvapadArthavedinA, jinezine te kathitA na vetiH yaH / karotizaMkAM na kadApimAnase, niHzaMkito'sau gadito mahAmanAH // 73 // artha- vItarAga ara sarvapadArthanikA jJAtA jinendra devatA kari ye sarva padArtha kahaiM haiM te haiM ? vA nAhIM haiM ? aisI zaMkAkauM jo kadAcit mana viSai nahIM karai so yahu mahAmuni ( mahAmanA) niHzaMkita kahyo hai / - bhAvArtha - jina vacanameM vA Atma svarUpameM saMveha na honA so niHzaMkita aMga hai aisA jAnanA // 73 // vidhIyamAnAH zamazIlasaMyamAH, zriyaM mameme vitarantu cititAm / sAMsArikAne kasukhaprarvAddhanIM, niHkAMkSito neti karoti kAMkSaNAm // 74 // jAnanA ||74 / artha - ye upazama zIla saMyama haiM te kare bhaye saMsArIka aneka sukhanikI baDhAnevAlI vAMchita lakSmIkoM mereM vistArahu aisI vAMchA, ni-kAMkSita puruSa hai so na kareM hai / bhAvArtha - karma ke phalakI vAMchA tyAgiye so niHkAMkSita aMga tapasvinAM yastanumasta saMskRti, jinendra dharmaM sutarAM suduSkaram / nirIkSamANo na tanoti nindanaM, sa bhaNyate dhanyatamo'cikitsakaH // 75 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68] zrI amitagati zrAvakAcAra - prartha-jo tapasvInake malina zarIrakU dekha tathA ati kaThina jinendrabhASita dharmakauM dekhi niMdAkauM nAhIM vistAra hai so jIva vicikitsArahita atizayakari dhanya kahie hai / bhAvArtha-tapasvIna ke malina zarIrakU dekhikaiM tathA anazanAdi ghora tapa dekhakari glAni nahIM karanI so nirvicikitsAnAma samyaktva kA aMga jAnanA // 7 // devadharmasamayeSu mUDhatA, yasya nAsti hRdaye kadAcana / citradoSakaliteSu sanmateH, socyate sphuTamamUDhadRSTikaH // 76 // prartha-nAnA prakAra doSana kari vyApta je deva ara dharma ara samaya kahie sarva mata ina viSa subuddhike hRdaya viSa kadAcit mUr3hatA kahiye mUrkhatA nahIM hai so amUDhadRSTi kahie haiM / __ bhAvArtha-devaparnekI AbhAsa dhareM aise hariharAdika ara dharmAbhAsa yajJAdika ara samayAbhAsa vaiSNavamata Adika ina virSe ye bhI devAdika haiM aisI mUr3hatAkA abhAva so amUDhadRSTi jAnanA // 76 // yo nirIkSya yati nokavUSaNaM, karmapAkajanitaM vizuddhadhIH / sarvathApyavati dharmabuddhitaH, kovidAstamupagRhakaM viduH // 77 // prathaM-jo nirmala buddhi puruSa karmake udayakari upajyA jyo yatijananikA dUSaNa tAhi dekha kari dharmabuddhite sarva prakAra gopa hai tAhi paMDitajana upagUhana kahaiM haiN| bhAvArtha-jo parake doSa vA apane guNa DhAMkanA so upagRhana aMga jAnanA tathA isa hI aMgakA nAma upavRhaNa bhI kahA hai tahAM 'AtmazaktikA puSTa karanA' artha grahaNa kiyA hai // 77 // . . Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda |60 nivartamAnaM jinanAthavartmano, nipIDyamAnaM vividhaiH parISahaiH / vilokya yastatra karoti nizcalaM, nirucyate'sau sthitikaarkottmH||7|| artha-jo nAnAprakAra paroSahani kari pIDita bhayA santA jinanAthake mArga" cigate puruSakauM dekha kari tisa jinamArga virSe nizcala karai so yaha sthiti karanevAlA uttama kahie hai / / bhAvArtha-jina dharmarauM vA AtmasvarUpa" ApakauM vA parakauM cigatekauM sthira karanA sthitikaraNa aMga kahyA hai / / 78 // karoti saMghe bahudhopasarga, rupadra te dharmadhiyA'napekSaH / caturvidhe vyApRtimujjvalA yo, vAtsalyakArI sa mataH suhRSTiH // 7 // prartha-muni, AryikA, zrAvaka, zrAvikA aise cyAra prakAra saMghakoM bahuta prakAra upasarga kari pIr3ita bhaye sante jo vAMchArahita dharmabuddhi kari nirmala vaiyAvRttyAcAra kara hai so samyagdRSTi vAtsalya karanevAlA kahA hai| ___ bhAvArtha-jina dharmIna virSe vA AtmasvarUpavirSe ati prIti karanA so vAtsalya aMga jAnanA // 79 // nirastadoSe jinanAthazAsane, prabhAvanA yo vidadhAti shktitH| tapodayAjJAnamahotsavAdibhiH, prabhAvako'sau gaditaH sudarzanaH // 50 // prarSa-dUri bhaye haiM rAgAdika doSa jAke aisA jo jinanAya kA zAsana tAvirSe jo zaktisArU tapa, dayA, jJAna, mahotsava ityAdikani kari prabhAva Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra 70 ] nAkauM kara hai udyoga karai hai so yahu samyagdRSTi prabhAvanA karanevAlA kahyA hai / sarva jIva mAneM ki jinamata dhanya hai tAme aise tapazcaraNAdi pAie hai, aise tapazcaraNAdika kari jinamata kA udyota karanA tathA nizcayateM AtmAkU ratnatraya AbhUSita karamA so prabhAvanA aGga jAnanA ||80|| guNairImabhi: zubhadRSTikaM ThikAM, dadhAti baddhAM hRdi yo'STabhiH sadA / karoti vazyAH sakalAH sa saMpado, badhUriveSTAH subhago vazaMvadaH // 81 // artha - jo puruSa ina niHzaMkitAdi aSTaguNa kahie sUtrani kari baMdhI samyagdRSTirUpa mAlAkauM hRdayaviSai sadA dhArai hai so samasta sampadAnakauM vaza kareM hai| jaise bhale vacananikA bolanevAlA sundara puruSa vAMchita vadhUdina vaza karai taiseM / bhAvArtha- jaise mAlA pahare sundara puruSa bhale vacananikA bolanevAlA vaza kareM hai taiseM niHzaMkitAdi sUtrani kari bandhI samyagdRSTirUpa mAlA pahananevAlA jIva indrAdi sampadAkoM vazi kareM haiM aisA strI jAnanA // 81 // sudarzanaM yasya sa nA subhAjanaH, sudarzanaM yasya sa siddhibhAjanaH / sudarzanaM yasya sa dhIvibhUSitaH, sudarzanaM yasya sa zI bhUSitaH // 82 // artha-jAkai samyagdarzana hai so puruSa bhalA pAtra hai, ara jAke samyadarzana hai so siddhikA bhajane vAlA hai, ara jAke samyagdarzana hai so zIlakari bhUSita hai // 82 // no jAyate pAvane jJAnavRtta e, samyaktvena prANino varjitasya / zarmAdhAre koSarAjye na dRSTe, nUnaM kvApi nyAyahInasya rAzaH // 83 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya pariccheda [71 artha-jaise sukhake AdhAra je bhaNDAra ara rAjya te nyAyarahita rAjAkai nizcayakari kahU~ bhI na dekhie taisaiM samyaktvakari varjita jIvakai pavitra jJAna ara caritra na hoya haiN| bhAvArtha-samyaktva vinA jJAnacAritra samyakpanekauM na pAvai tAteM samyaktva savanimeM pradhAna hai aisA jAnanA // 3 // sudarzaneneha vinA tapasyA, micchaMti ye siddhikarI vimUDhAH / kAMkSati vIjena vinApi manye, kRSi samRddhAM phalazAlinI te // 4 // artha-jo loga ihAM samyagdarzana vinA siddhi karane vAlI tapasyAkU vAMche haiM so maiM mAnUha ki te puruSa bIjavinA phalakari zobhita vRddhikauM prApta aisI khetI kU cAhe haiN| bhAvArtha-samyakadarzana vinA anazanAdi kriyA tAkA vinA zUnyavata, zUnya hI hai tAteM mamyagdarzana sahita kriyA karanI yogya hai // 4 // lokAlokavilokinImakalilAM gIrvANavargAcitAM, datte kevalasampadaM zamavatAmAnIya yA liilyaa| samyagdRSTipAstadoSanivahA yasyAsti sA nizcalA, tena prApi na kiM sukhaM budhajanarabhyarthyamAnaM ciram // 8 // artha-nAza bhaye haiM zaMkAdika doSanike samUha jAke aisI nirdoSa nizcala samyagdRSTi jAkai hai tA puruSa kari paMDita janani kari bahuta kAla tAMI prArthanA kiyA aisA jo sukha so kahA na pAyA? apitu pAyA hii| kaisI hai samyAdRSTi jo lIlAmAtra kari munirAjanikauM kevalajJAna kI jo sampadA tAhi lyAya kari deya hai, kaisI hai kevalajJAna sampadA lokAlokakI dekhanevAlI ara pApamala rahita ara devani ke samUhani kari pUjita aisI hai| bhAvArtha-samyaktva bhae kevalajJAnakI prApti zIghra hI hoya hai aisA janAyA hai // 5 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72] zrI amitagati zrAvakAcAra samyaktvottamabhUSaNo'mitagatiddhatte vrataM yastridhA, bhuktvA bhogaparamparAnupamAM gacchatyasau nirvRttim / sarvApApanidUSiNImapama nAM ciMtAmaNi sevate, yaH puNyAbharaNAcitaH sa labhate pUtAM na kAM saMpadam // 86 // artha-samyaktva hai uttama AbhUSaNa jAkai ara amitagati kahie na jAnI jAya hai mahimA jAko aisA jo jIva mana vacana kAya kari vratakauM dhAraNa karai hai so upamArahita bhoganiko paramparAkauM bhoga kari mokSakauM prApta hoya haiM, jo puNya AbharaNa kari ajita puNyodaya sahita puruSa sarva daridrako nAza karanevAlI ciMtAmaNikauM sevai hai so kauna pavitra sampadAkauM na pAvai hai ? pAvai ho hai // 86 // aise samyagdarzanake viSaya saptatatva samyaktvake aMgakA ihAM tAMI nirUpaNa kiyaa| chappaya vItarAga sarvajJa kahe jIvAdi tatva ima, kari pratIti vasu aMgasahita ati hoya acala jima / yaha kAraNa vyavahAra kArya prAtama lakhi lIje, SaTha dravyaniteM bhinna niyati samyaka rasa pIje // isa vinA viphala avagama caraNa, aMkavinA vidI ythaa| tA sahita sAra sukha bhoga phira, hoya amitagati sarvathA // ityupAsakAcAre tRtIyaH paricchedaH / aiseM zrI amitagati prAcAryakRta zravakAcAravirSe tRtIya pariccheda samApta bhayA / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 73 caturtha pariccheda caturtha pariccheda * anya matinake ekAnta pakSakA nirAkaraNa kari jIvAdikakA varNana hetuvAda sahita kareMge / tahAM hetuke svarUpa jAnanekU prathama pramANakA varNana saMkSepa mAtra karie hai / tahAM Apa vA apUrva artha kahie anizcita padArtha inikA nizcaya svarUpa jo samyak jJAna so pramANa hai, so pratyakSa parokSake bhedakara doya prakAra hai / sAmAnya vizeSani sahita vastukA spaSTa jAnanA so pratyakSa kA lakSaNa hai, ara sAmAnya vizeSa sahita vastukauM aspaSTa vyavadhAna sahita jAnanA parokSakA lakSaNa hai / tahAM sAMvyavahArika pratyakSa ara pAramArthika pratyakSa aiseM pratyakSa doya prakAra hai, tahAM indriya manasaiM utpanna bhae tInasai chattIsa bhedarUpa matijJAna sAMvyavahArika pratyakSa hai jAteM inameM do prakAra vizadatA pAie hai, ara paramArtha pratyakSa meM avadhi, manaH paryaya deza pratyakSa haiM jAteM inameM ekadeza vizadatA pAie hai ara kevalajJAna sakala pratyakSa hai jAtaiM sarvakauM vizada jAne hai / bahuri parokSa pramANa ke bheda pAMca haiM - smRti, pratyabhijJAna, tarka, anumAna, Agama / tahAM pUrve anubhava meM AyA vastukA smaraNa ho Adi bhAvanA so smRti hai; ara doUni ekapanA ara sadRzapanA Adi koU rUpajJAna honA so pratyabhi jJAna hai; bahuri sAdhya sAdhana kI vyApti jo avinAbhAva tAkauM jAnaiM so tarka hai; bahuri sAdhana teM sAdhya padArtha kA jJAna honA so anumAna hai, tAke bheda svArthAnumAna, parArthAnumAna, tahAM sAdhanataiM sAdhyakauM Apa hI nizcayakari jAnai so svArthAnumAna hai / bahuri parake upadezateM nizcayakari jAnai so parArthAnumAna hai / tAke pAMca avayava haiM; pratijJA, hetu, udAharaNa, upanaya, nigamana, tahAM sAdhya ara sAdhana kA Azraya doUkauM pakSa kahiye aiseM pakSake vacanakauM pratijJA kahie hai tahAM sAdhyakA svarUpa zakya abhipreta aprasiddha aiseM tonarUpa hai / ara sAdhya kA Azraya pratyakSAdika kari prasiddha hoya hai / bahuri sAdhyateM avinAbhAva prAptijAkA hoya aisA sAdhanakA svarUpa hai tAkA vacanakauM hetu kahie / bahuri pakSa sarIkhA tathA vilakSaNa anya ThikANA hoya tAkU dRSTAMta kahie Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] zrI amitagati zrAvakAcAra tAkA vacanakU udAharaNa kahie so pakSa sArikhekU vyatireka kahiye / bahuri hetupUrvaka pakSakA niyama kari kahanA nigamana hai| inakA udAharaNa aisA hai-yaha parvata agnimAn hai yaha to pratijJA hai; jAteM yaha dhUmavAna haiM yaha hetu hai; bahuri jo dhUmavAna nAhIM so agnimAna naahiiN| jaise jalakA nivAsa, yaha vyatireka dRSTAMta hai; aisA vacana yaha udAharaNa hai / bahuri yahu parvata bhI vaisA hI dhUmavAna hai yaha upanaya hai; bahuri tAteM yaha agnimAna hai yaha nigamana hai| aiseM pAMca prayogakA parArthAnumAna hai so avyutpanna ke arthi hai ara vyutpanna ke athi pratijJA ara hetu aise doya avayavasvarUpa hI haiM / bahuri Apta jo sarvajJa tAke vacananai vastu kA nizcaya karanA so Agama pramANa hai| aise pramANakI saMkhyA khii| bahuri pramANakA viSaya sAmAnya vizeSa svarUpa padArtha hai / bahuri vItarAga kA grahaNa tyAga buddhi vA apane viSayameM ajJAnakA nAza yahu kathaMcit abhinna kathaMcit bhinna pramANa phala hai| aise pramANakA saMkSepa svarUpa kahyA, vizeSa AkSepa samAdhAna khaNDana maMDanAdi pramANa nirNaya parIkSAmukhAdi granthaniteM jAnanA, yahAM hetu Adi Avaige tinakauM yathArtha jAna lenaa| AgeM cArvAka matavAle apanA pakSa sthApai haiM;kecidvadaMti nAstyAtmA, prlokgmodytH| tasyAbhAve vicAro'yaM, tatvAnAM ghaTate kutH||1|| vidyate paraloko'pi, nAbhAve paralokinaH / amAve paralokasya, dharmAdharmakriyA vRthA // 2 // iha loka sukhaM hitvA, ye tapasyaMti durSiyaH / hitvA hastagataM prAsaM, te lihaMti padAMgulim // 3 // vihAya kalilA zaMkA, yatheSTaM ceSTatAM jnH| cetanasya hi naSTasya, vidyate na punarbhavaH // 4 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaM pariccheda nAnya loke matiH kAryA, muktvA zamma~halaukikam / dRSTaM vihAya nAdRSTe kurvate dhiSaNAM budhAH // 5 // pRthivyaM bhognivAtebhyo piSTodakaguDAdibhyo, , jAyate yantra vAhakaH / madazaktiriva [ 75 sphuTam // 6 // pUrvAparayoriyam / janmapaM catvayorasti, sadA vicAryamANasya, sarvathAnupapattitaH // 7 // artha - koI kahai hai paraloka kA Agama jo jAnA tAviSai udyamI aisA jo AtmA so nAhIM hai, ara tA AtmAke abhAva hotasaMteM yahu kahyA jo tatvanikA vicAra so kAhe bane ? // 1 // bahuri paralokavAle AtmA ke abhAva hotasaMtaiM paraloka bhI nahIM hai ara paralokake abhAva hotasaMta dharma adharma kI kriyA vRthA hai || 2 || aba isa lokake sukhakauM tyAgakari je durbuddhi tapasyA kareM haiM te hasta maiM Ae grAsa choDi aMgulikauM cATeM haiM // 3 // tAteM pApakI zaMkAkU choDakara manuSya haiM te jaise hoya taiseM ceSTA karo, naSTa bhayA jo cetana tAkA phera janma nAhIM // 4 // - isa lokake sukhakoM chor3i anya loka viSa buddhi karanI yogya nAhIM jAteM paMDita haiM te pratyakSako chor3a kari apratyakSa biSai buddhi na kareM haiM // 5 // jaise pIThI jala gur3a ityAdikataiM pragaTapane madazakti upajai hai taiseM pRthvI, jala, agni, pavana initeM caitanya jIva upajai haiM // 6 // janmake ara maraNake pahalai ara pIche jIva sadA nahIM hai, jAteM vicArate bhae jIvakI sarvathA anupapatti hai // 7 // - nAstika hai hai ki jaisaiM cUna gur3a AditeM madazakti upajai hai pRthvI AdateM cetanA upajai hai / anAdinidhana jIva nAhIM tAkA paraloka nAhIM tAtaM pApakI za~kA chor3i yatheSTa viSaya nimeM pravatrtI / aisI svacchanda pravRtti poSI / aba AcArya tAke vacanakA khaNDana kareM haiM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] zrI amitagati zrAvakAcAra parAtmavairiNAM naitannAstikAnAM kadAcana / jAyate vacanaM tathyaM, vicArAnupapattitaH // 8 // zrathaM - yahu parake vA Apake vairI je nAstika tinakA pUrvekahyA jo yahu vacana so kadAcit sAMcA na soya hai, jAteM vicAra viSai anupapatti hai // 8 // bhAvArtha- pUrve kahyA nAstikakA vacana vicAra kiye ThA bhAsa hai-- Age jIvakA astitva sAdheM haiM vidyate sarvathA jIvaH, svasaMvedanagocaraH / sarveSAM prANinAM tatra, bAdhakAnupapattitaH // 6 // artha - svasaMvedanake gocara kahie jAnaneMmeM Ave aisA jIva hai so sarvathA vidyamAna hai, jAteM tahAM sarva jIvanikauM bAdhaka pramANa kI anupapatti hai / - bhAvArtha - svasaMvedana viSai koI prakAra bAdhA nahIM Ave hai / AtAhI artha puSTa kareM haiM zakyate na nirAkatta", kenApyAtmA kathaMcana / svasaMvedana vedyatvAtsukhaduHkhamiva sphuTam // 10 // artha- koU kari bhI AtmA hai so nirAkaraNa karanekU koI prakAra samartha na hUjiye hai, jAtai AtmAka svasaMvedana kari pragaTa jAnanekauM yogyapanAM hai, sukha duHkhakI jyoM / bhAvArtha - jaise sukha duHkha Apakari jAnaneMmeM Ave hai taiseM Apa bhI Apa kari jAnane meM Avai haiM tAtaiM abhAvarUpa nAhIM // 10 // AtAhI artha puSTa kareM haiM grahaM duHkhI sukhI cAhamityeSaH pratyayaH sphuTam / prANinAM jAyate'dhyakSo, nirbAdho nAtmanA vinA // 11 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pariccheda [77 arNa-maiM sukhI hU~ maiM duHkhI hU~ aisI yaha jIvanikai pragaTa bAdhArahita pratyakSa pratIta hai so AtmA vinA na hoya hai // 11 // __ AgeM jaise Apake zarIrameM AtmA hai taiseM parazarIrameM parake AtmAkauM siddha karai haiM svasaMvedanataH siddha, nije vapuSi cetane / zarIre parakIye'pi, saMsiddha ytynumaantH||12|| prartha-svasaMvedanateM apane zarIrameM cetanakI siddhi hotasaMteM parake zarIrameM anumAnateM caitanya siddhi hoya hai // 12 // Age tA anumAnakauM dikhAve haiMparasya jAyate dehe, svakIya iva sarvathA / cetano buddhipUrvasya, vyApArasyopalabdhitaH // 13 // martha-parake dehavirSe caitanya nizcayatai buddha hoya hai, jAteM buddhipUrvaka vyApArakI upalabdhi hai| jaise apane dehavirSe buddhipUrvaka vyApAra hoya taiseM, yahu dRSTAMta hai // 13 // janmapaMcatvayorasti, na pUrvaparayorayam / naiSA gIyujyate tatra, siddhatvAdanumAnataH // 14 // artha-bahuri janmamaraNake pahale ara pIche yaha AtmA nahIM hai aisI vANI yukta nAMhI jAteM tahAM anumAnateM siddhipanA hai / bhAvArtha-janma maraNake pahale pIche AtmA siddha hai // 14 // sohI kahaiM haiMcaitanyamAdimaM nanamanya caitanyapUrvakam / caitanyatvAdyathA madhyamaMtyamanyasya kAraNam // 15 // artha-AdikA caitanya hai so nizcayakari anya caitanyapUrvaka hai, jAteM caitanyapanA hai jaise anyakA kAraNa madhyakA caitanya ara antakA caitanya hai taise| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra bhAvArtha - jIvakI manuSyAdi navIna paryAya upajai haiM so jIvadravya agalI paryAya chor3akara navIna dhAraNa kareM hai sarvathA asat na upajai hai, jAteM cetanapanA haiM yaha hetu hai; jaise madhyakA caitanya vA antakA caitanya pratyakSa anya caitanyapUrvaka haiM taise yaha dRSTAMta hai / ihAM prayojana aisA hai jo agale paryAya apekSA pahalA paryAya kAraNa hai ara pahale paryAya apekSA so hI kAryarUpa hai, ara dravyadRSTi kari sarva eka hI vastu hai nyArA nAhIM / aiseM syAdvAda samajhe yathArtha jJAna hoya hai // 15 // 78 ] Age isa hI arthakauM puSTa kareM haiM tatraiva vAsare jAtaH, pUrvakeNAtmanA vinA / prazikSitaH kathaM vAlo, mukhamaryayati stane // 16 // artha - pUrva AtmA vinA navIna hI AtmA hoya tauM tisa hI dina viSe bhayo jo bAlaka so vinA sikhAyA stana viSai mukha kaise lagAvai hai / bhAvArtha - jo prathama AtmA na hoya ara navIna hI upajyA hoya to upajyA santA hI bAlaka dUdha kaise cUkhane lagI jAya haiM tAteM manuSyAdi paryAya navIna upajai hai / jIvadravya to anAdinidhana hI hai aisA nizcaya karanA / / 16 / / mUtebhyo'cetanebhyo'yaM, cetano jAyate katham / vibhinna jAtitaH kArya, jAyamAnaM na dRzyate // 17 // artha - acetana je pRthvI Adi bhUta tinateM cetana kaiseM upaje hai, jAteM bhinna jAtitaiM kArya upajyA na dekhie hai / bhAvArtha - jaise mATIteM svajAtIya ghaTatau upaje hai parantu vijAtIya jo ghaTa so upajyA hai nadekhiye taiseM acetana pRthvI AditaiM acetana zarIrAdi tau upajai parantu cetana jIva kaise upajai tAtaiM jIvakauM bhUtajanita kahanA mithyA hai // 17 // AgeM doya pakSa pUchakara jIvakai bhUtajanitapanakauM nirAkaraNa kareM Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'caturtha pariccheda pratyekaM yugapadvebhyo, bhUtebhyo jAyate bhavI / vikalpe prathame tasma, tAvattvaM kena vAryate // 18 // artha - AcArya pUcheM haiM jIva hai so pRthvI Adi bhUtaniteM pratyeka nyAre nyAre upajai hai ki yugapata ekaThA hI upajai hai; so nyArA nyArA upajai hai aisA prathama vikalpa kahegA to tisa jovakaiM tAvanmAtrapanA kauna kari nivArie hai / bhAvArtha - pRthvI Adi nyAre nyAreniteM jIva upajai tau pRthvI, jala, agni, pavana ini viSa koI ekakA hI svabhAva lIe jIva hoya so bane nAhIM // 18 // vikalpe sadvitIye'pi kathamekasvabhAvakaH / rjanyate vada cetanaH // 16 // [ 76 bhinnasvabhAvakairebhi artha - bahuri yugapat eka hI kara upajai hai aisA dUsarA vikalpa grahaNa karaMgA taubhI nyAre nyAre hai svabhAva jinake aise pRthvI Adi bhUta tinakari eka svabhAva cetana kaise upajAie hai so kahie / 1 bhAvArtha- pRthvI Adi aneka svabhAva haiM tinataiM ekasvabhAva cetanyakA upajanA banai nAhIM / aise doya pakSa pUcha kari nirveda kiyA // 16 // Age phera vAdI kahai hai cetano'cetanebhyo'pi, bhUtebhyo ta virudhyate / bhinnAnAM mauktikAdInAM toyAdibhyo'pi darzanAt // 20 // . artha - acetana je pRthvI Adi bhUta tinateM cetana haiM so nAhIM virodhakauM prApta hoya haiM, jAteM bhinna je muktA kala Adi jinakA jalAdikateM bhinna darzana hai / bhAvArtha - acetana je pRthvI Adi tinateM cetana ke upajane meM kichU virodha nAhIM jAteM jalAdi nyAre jAti haiM tinateM motI nyAre jAti upajate dekhie hai // 20 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80] zrI amitagati zrAvakAcAra tAkU AcArya kahaiM haiMtadayuktaM yato muktA, toyAdInAM vilokyate / ekA podgalikI jAti, bhinnatA'taH kutastanI // 21 // jo tUne kahA ki muktAphalAdika ara jalAdika inikI bhinna jAti haiM so ayukta hai, jAteM muktAphala ara jala ityAdikanikI eka pudgalasambadhinI jAti dekhie hai isa kAraNanai tinatai bhinnatA kAhekI / ___bhAvArtha-muktAphala jalAdika ityAdikanikI eka jAti hai, tAteM pUdagalateM pudagalakA hI paryAya bhayA kicha jIvatau na upajyo tAteM terA dRSTAMta viSama hai aisA jAnanA // 21 // " yataH piSTodakAdibhyo, madazaktiracetanA / saMbhUtA'cetanebhyo'to, dRSTAMtaste na cetane // 22 // artha-jAteM acetana cUna guDa Aditai acetana hI madazakti pragaTa hoya hai tAteM terA yaha dRSTAMta cetanakai virSe nahIM lagi sakai hai / / 22 // na zarIrAtmanaurakyaM, vaktavyaM tatvavedibhiH / zarIre tadavasthe'pi, jIvasyAnupalabdhitaH // 23 // artha-tatvakauM jAnanevAre puruSanikari zarIra AtmAkU eka kahanA yogya nAhIM, jAtai zarIrakauM tahAM avasthita hoteM bhI bAkI anupalabdhi hai aprApti hai| bhAvArtha-jIva paralokakU jAya hai taba zarIra ihAM rahi jAya hai ara jIva na dekhie hai tAtai zarIra jIva eka nAhIM aisA nizcaya karanA // 23 // Agai vijJAnAdvatakA niSedha karai haijJAnaM vihAya nAtmAsti, nedaM vacanamaMcitam / jJAnasya kSaNikatvena smaraNAnupapattitaH // 24 // artha-jJAna binA aura AtmA nAhIM aisA kahanA satyArtha nAhI, . jAtai jJAnake kSaNikapane kari smaraNakI anupapatti hai / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pariccheda [81 bhAvArtha-paryAyakA ekAMta pakaDi kari vijJAnAdvaitavAdI kahaiM hainiraMza ara kSaNika eka jJAna hI hai yA sivAya aura Atma vastu nAhIM tAkauM AcArya ne kahyA jo aisA hai to "pUrva meM maiMne jAnyAthA so aba jAnuhU~" aisA smaraNa na ThaharaigA, tAtai ananta dharmakA samudAyarUpa anAdinidhana AtmA kathaMcit jJAnate nyArA mAnanA yogya hai // 24 // AgeM brahmAdvaitakauM niSedhaiM haiMnAtmA sarvagato vAcyastatsvarUpavicAribhiH / zarIravyatirekeNa yenAso dRzyate na hi // 25 // artha-tisa AtmasvarUpake vicAranevAle puruSani kari sarvavyApI AtmA kahanA yogya nAhIM jA kAraNa kari yaha AtmA zarIratai nyArA nahIM dekhie hai| bhAvArtha-sarvavyApI AtmA mAna haiM so mithyA hai, jAtai zarIrake bAhira AtmA na dIkheM hai // 25 // AgeM doya pakSa pUchakari niSedha kareM haiMzarIrato bahistasya, kiM jJAnaM vidyate na vA / vidyate cetkathaM tatra, kRtyAkRtyaM na budhyate // 26 // yadi nAsti kutastasya, tatra sattAvagamyate / lakSaNena vinA lakSyaM, na kvApi vyavatiSThate // 27 // artha-zarIrake bAhira tisa AtmAkA jJAna hai ki nAhIM hai, jo zarIrake bAhira jJAna hai to tahAM karaneyogya na karaneyogya kyauM na jAnie hai // 26 // ara jo zarIrake bAhira jJAna nahIM hai to tahAM zarIrake bAhira tisa AtmA kI sattA kAherauM kahie hai jAte lakSaNa binA lakSya kabhI na tiSThai hai| bhAvArtha-jJAna lakSaNa hai AtmA lakSya hai so jahAM lakSaNa nAhIM tahAM lazya bhI nAhIM, tAteM sarvavyApo AtmA kahanA mithyA hai // 27 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82] zrI amitagati zrAvakAcAra artha-bahari sabanikA eka hI AtmA hai aise kahanA yukta nAhI, jAteM janma maraNa sukha duHkha ini nyAre nyArenikA upalaMbha hai| sarveSAmeka evAtmA, yujyate neti jalpitum / janmamRtyusukhAdInAM, bhinnAnAmupalabdhitaH // 28 // artha-bahuri sabanikA eka hI AtmA hai aise kahanA yukta nAhIM, jAta janma maraNa sukha duHkha ini nyAre nyArenikA upalaMbha hai| bhAvArtha-janma maraNa sukha duHkha ityAdi saba nikai nyAre nyAre dekhie haiM tAteM sabanikA eka AtmA kahanA mithyA hai // 28 // na vaktavyo'NumAtro'yaM, sarvairyenAnubhUyate / abhISTakAminIsparza, sarvAMgINaH sukhodayaH // 26 // artha-bahUri yahu AtmA agumAtra hai aisA kahanA. yogya nAhIM, jA kAraNa kari vAMchita strIke sparza vi. sarvAMgate upajyA sukhakA udaya sabanikari anubhava kIjie hai| bhAvArtha-strIke sparza virSe sukhakA upajanA sarva aMgavirSe pratyakSa dekhie hai tAteM agumAtra AtmA kahanA hai so mithyA hai // 26 // samIraNasvabhAvo'yaM, sundarA neti bhaartii| sukhajJAnAdayo bhAvAH, saMti nAcetane yataH // 30 // artha-bahuri vaha kaha hai jo yahu sarvAMga sukha honA hai so pavanakA svabhAva hai tAka AcArya kahaiM haiM aisI vANI sundara nAhIM, jAteM sukha jJAna ityAdi cetanabhAva haiM te acetana pavanavirSe nAhIM haiM // 30 // na jJAnavikalo vAcyaH, sarvathAtmA manISibhiH / kriyANAM jJAnajanyAnAM, tatrAbhAvaprasaMgataH // 31 // artha-bahuri jJAnarahita AtmA paNDitani kari sarvathA kahanA yogya nAhIM jAte tisa AtmaviSai jJAna janita kriyAnikA abhAva kA prasaMga Thaharai hai| * Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pariccheda [83 bhAvArtha-jJAnarahita AtmA hoya tauM jJAnajanita kriyAkA abhAva Avai ara jJAnajanita kriyA AtmAvi dekhie hI hai, tAtai jJAna rahita AtmA kahanA mithyA hai // 31 // pradhAnajJAnato jJAnI, vAcyo jJAnazAlibhiH / anyajJAnena na hyanyo, jJAnI kvApi vilokyate // 32 // artha-bahuri pradhAna jJAnakari AtmajJAnI hai aisA jJAnavantani kari kahanA yogya nAhIM, jAteM aura kevalajJAna kari aura jJAnI kahU~ bhI na dekhie hai // 32 // bahuri kahai haiM : na zuddhaH sarvathA jIvo, bandhAbhAvaprasaMgataH / na hi zuddhasya muktasya, rezyate karmabandhanam // 33 // artha-sarvathA jIva zuddha nAhIM, jAtai bandhake abhAvakA prasaMga Avai hai, zuddha mukta jIvakai karmabandhana nahIM dekhie hai| bhAvArtha-sarvathA zuddha jIva hoya tauM bandhakA abhAva Thaharai, puNya pAparUpa karmabandha kaunakai hoya ? rAgAdika bhAva kaunakai hoya ? tAtai sarvathA jIvakauM zuddha kahanA mithyA hai // 33 // pradhAnena kRte dharme, mokSabhAgI na cetanaH / pareNa vihite bhoge, tRptibhAgI kutaH paraH // 34 // artha-bahuri vaha kahai hai dharma pradhAna karai hai AtmA tau zuddha akartA hI hai tAka AcArya kahai haiM-pradhAnakari dharmakauM karate sante cetana mokSagAmI na hoya jAteM aura kari bhoga kiye sante aura tRpti bhajanevAlA kaise hoya ? bhAvArtha-jaise bhoga aura bhauge ara sukhI aura aisI bane nAhIM taiseM pradhAna to dharma kareM ara cetanakI mokSa hoya aisI baneM nAhIM // 34 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84] zrI amitagati zrAvakAcAra pradhAnaM yadi karmANi, vidhate muMcate yadi / kimAtmA'narthakaH sAMkhyaiH, kalpyate mama kathyatAm // 35 // artha-jo pradhAna karmanikauM karai hai ara tyAgeM hai, bandha mokSa pradhAnakai hoya hai, to sAMkhyamatavAleni kari niSprayojana AtmA kyoM kapie hai ? to mophU kahie // 35 // na jJAna bhAtrato mokSastasya jAtUpapadyate / bhaiSajyajJAnamAtreNa na vyAdhiH kvApi nazyati // 36 // . artha-sAMkhyamatI kahai hai dvai tarUpa bhrama kari bhayA jo bandha so advaita ke jJAna mAtra kari nasi jAya hai, tAkauM AcArya ko -tisa sAMkhyake jJAna bhAvateM mokSa kadAcit na prApta hoya hai jaise auSadhike jJAna kari roga kahU~ nahIM vinarsa hai| bhAvArtha-jaise auSadhikA jAnanA ara pratIti ara AcaraNa tInauM hI bhAvani kari roga vinasai hai sukho hoya hai, ara kevala jAnanA vA kevala pratIti karanA vA kevala AcaraNa karanA ina nyAre nyAreni kari roga na vinasai hai sukhI na hoya hai taiseM jJAna darzana cAritra tonauMkI ekatA kari baMdha nasi mokSa hoya hai jJAnAdika nyAre nyArena kari bandha nami mokSa na hoya hai aisA nizcaya karanA // 46 // AgeM jJAnakauM pradhAnakA dharma mAne haiM tAkA nivedana kara haiM:acetanasya na jJAnaM, pradhAnasya prvrtte| stambhakumbhAdayo dRSTA, na kvApi jJAna yoginaH // 37 // artha-acetana pradhAnakai jJAna nAhI prvte hai, jAtai stambha ghaTa ityAdi acetana padArtha haiM te jJAnasahita kahU~ bho na dekhe // 37 // phera kahaiM haiM;uktvA svayamakariM, bhoktAraM cetanam punaH / bhASamANasya sAMkhyasya na jJAnaM vidyate sphuTam // 38 // . Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pariccheda [85 artha-Apa hI acetana kauM akartA kaha kari bahuri cetanakauM bhoktA kahatA jo sAMkhya tAkU jJAna pragaTa nAhIM hai, ajJAnI hai| bhAvArtha-sAMkhya AtmAka Apa hI akartA kahai bahuri tAhI bhoktA batAvai so yahu pragaTa ajJAna hai tAtai anya karai anya bhogai yaha bAta asambhava hai // 38 // Arge sarva guNarahita hoya so mokSa hai aise zraddhAnakU niSedhai haiM:sakalaina guNamuktaH, sarvathAtmopapadyate / na jAtu dRzyate vastu, zazazRGa gamivAguNam // 36 // parNa-samasta guNanikari rahita sarvathA AtmA na hoya hai jAte zazAke zRMgakI jyauM nirguNa vastu kadApi na dekhie hai| bhAvArtha-guNakA samUha hI guNI hai ara sarvathA guNakA abhAva hote guNIkA bhI abhAva hai tAteM guNarahita mokSa kahanA mithyA hai // 36 // ... AgeM jJAnakA ara jJAnauMkA sarvathA bheda mAna hai tAkA niSedha kareM haiM, na jJAnajJAninorbhedaH, sarvathA ghaTate sphuTam / saMbaMdhAbhAvato nityaM, merukailAzayoriva // 40 // arNa-sambandhake abhAvateM sarvathA sumeru ara kailAzakI jyoM pragaTaparne / jJAna aura jJAnIkA sarvathA bheda bane hai / ___ bhAvArtha-jaise meru ara kailAza bhedarUpa haiM tinakA sambandhakA abhAva hai taiseM jJAnakA ara jJAnI kA bheda mAne sambandhakA abhAva Ave hai||40|| vahuri haiM haiM jo samavAyakari sambandha hoya hai tAkA niSedha kareM haiM; samavAyena sambandhaH, kriyamANo na yujyate / nityasya vyAdhinastasya, srvtraapyvishesstH||41|| Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra artha - samavAyakari karyA bhayA sambandha nAhIM yukta hoya hai, jAteM nitya ara vyApaka jo samavAya tAkA sarvatra avizeSa hai / 86 ] bhAvArtha - - naiyAyika samavAya padArthako nitya ara vyApaka mAne hai tAka AcArya kahai hai ; ,1 jo samavAyakara AtmA ara jJAnakA sambandha hoya hai to ghaTapaTAdi acetana padArtha viSai jJAnakA sambandha kyoM na bhayA ? samavAya tau nitya ara vyApaka bhayA bheda rahita mAne hai ara ghaTapaTAdi viSai samavAya kA bheda mAnegA tau nitya vyApaka samavAya kahanA na banegA tAtaM samavAya kari sambandha mAnanA mithyA hai | AgaiM AtmAkaiM samavAya tisa sarvathA nityapanAmeM vA anityapanAmeM dUSaNa dikhAvaiM haiM ; nityatA'nityatA tasya, sarvathA na prazasyate / zrabhAvAdarthaniSpatta eH kramato'kramato'pi vA // 42 // artha - tisa samavAya sarvathA nityapanA vA anityapanA na sarAhie haijA kramasaH vA yugapata arthakI utpattikA abhAva hai / bhAvArtha - samavAyakauM sarvathA nitya mAnanemeM kramaseM vA yugapata artha kriyAkA abhAva A hai // 42 // sohI dikhAie haiM na nityaM kurute kArya, vikArAnupapattitaH / nAnityaM sarvathA naSTamArogyaM mUtavaidyavat // 43 // artha - nitya hai so kAryakauM na kareM haiM jAteM nityakai avasthA jo vikAra vizeSatA kI anupapatti hai, bahuri anitya sarvathA vinAzarUpa so bhI kAryakauM na kareM hai jaise mRta vaidya nIrogapanekauM na kareM taiseM, jo Apa hI nasi gayA so kArya kaise kareM, tA nitya vA anitya dou ekAnta mithyA hai // 43 // Age amUrttIko ekAMtakoM niSedha kareM hai- Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pariccheda nAmUrtta: sarvathA yuktaH, karmabandhaprasaMgataH / nabhaso na hyamUrttasya, karmalepo vilokyate // 44 // [ 87 artha - sarvathA AtmA amUrtika kahanA yukta nAMhI, jAtaiM karmabandhakA prasaMga A hai / bahuri amUrtIka AkAzakai karmanikA lepa na hai vilokie hai / mAvArtha - AkAzavat sarvathA saMsArI jIva mukta hoya to jaisaiM AkAzakai karmalepa nAMhI tasa AtmA ke bhI karmabandha na Thaharai tAtaiM sarvathA amUrta mAnanA mithyA hai // 44 // sa yato bandhato bhinno, bhinno lakSaNataH punaH / amUrtatA tatastasya, sarvathA nopapadyate // 45 // artha - jAteM sA AtmA bandhateM kathaMcit abhinna hai bahira lakSaNa kari bhinna hai tAteM tisa AtmAkai sarvathA amUrttapanA nAMhI siddha hoya hai / bhAvArtha - bandhakA lakSaNa jar3atA hai AtmAkA lakSaNa caitanya hai aise lakSaNa bheda kari AtmA ara bandha bhinna hai tathApi bandha dRSTi kari abhinna hai jAte bandhakA nimitta pAya AtmA ke kriyA hoya hai ara AtmAkA nimitta pApa bandha kA pariNamana hoya hai, aisA nimitta naimittika sambandha dekhie hai, tAtaiM sarvathA saMsArI jIva ko amUrtta mAnanA yogya nAMhI // 45 // nirbAdho'sti tato jIvaH sthityutpattivyayAtmakaH / karttA bhoktA guNI sUkSmo, jJAtA draSTA tanupramA // 46 // artha - tAteM jIva hai so bAdhArahita hai, isa vizeSaNa kari zUnyavAda kA nirAkaraNa kiyA, bahuri sthiti utpatti vinAza svarUpa hai / bhAvArtha - kramabhAvI pUrva paryAyakA nAza hoya hai uttara paryAya upajai hai bhAvI paryAya kari sthira hai aiseM yugapata tInoM hI dharma kari yukta hai, isa hI vizeSaNa kari sarvathA nitya kUTastha kahanevAloMkA nirAkaraNa kiyA / bahuri nizcaya kari caitanya bhAvanikA vyavahAra kari pudgala karmanikA karttA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88] zrI amitagati zrAvakAcAra hai ara bhoktA hai isa vizeSaNa kari sarvathA akartA vA abhoktA mAnanevAle kA nirAkaraNa kiyA / bahuri sUkSma hai grahaNamaiM na Avai hai isa vizeSaNa kari zarIra rUpa AtmA mAnanevAlenikA nirAkaraNa kiyaa| bahuri jAnanavAlA dekhanevAlA hai isa vizeSaNa kari jJAna darzana" bhinna AtmA mAnanevAlenikA nirAkaraNa kiyA // 46 / / sthite pramANato jIve, pare'pyArthAH sthitA yataH / kriyamANA tato yuktA, saptatatvavicAraNA // 47 // artha-jAte jIvakauM pramANate siddha hotasanteM aura bhI padArtha haiM te siddha haiM tA" karI naI jo saptatatvanikI vicAraNA so yukta hai / bhAvArtha--yA prakAra pUrvokta pramANa" jIvakauM siddha hota santaiM aura bhI padArtha siddha hoya haiM tAtai jIvakai vikAra hetu ajIva hai ara doUnake paryAya AzravAdi paMca tatva aura haiM te siddha bhaye / taba prathama vAdIna kahyA thA jo jIva hI nAhI, tatvakA vicAra karanA nirarthaka hai; aise kahanekA nirAkaraNa bhayA // 47 // AgeM sarvajJakA abhAva mAneM haiM tinakA nirAkaraNa karai haiM-tahAM vAdI apanA pakSa kahai hai pare vadaMti sarvajJo, vItarAgo na dRzyate / kicijjJatvAdazeSANAM, sarvadA rAgavattvataH // 48 // artha aura keI kahaiM haiM sarvajJa vItarAga nAhIM dekhie haiM jAte sabanikai kiMcita jAnapanA hai ara sadAkAla rAgavAnapanA hai / bhAvArtha-koU sarvajJa vItarAga nAhIM jAte saba jIva alpajJa vA sarAgI dekhie hai // 48 // AgeM tAkA niSedha karai haiM :-- tadayuktaM vacasteSAM, jJAnaM sarvArthagocaram / na vinA zakyate kartuM sarveSu jJAnavAraNam // 46 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pariccheda [86 samastAH puruSA yena, kAlatritayavartinaH / / nizcitAH sa naraH zaktaH, sarvajJasya niSedhane // 50 // artha-vo pUrvokta vacana tinakA ayukta hai jAte sarva padArtha haiM viSaya jAke aise jJAna vinA savanivirSe jJAnakA niSedha karanekauM samartha nAhI hai, jAneM kAlatrayavattI samasta puruSa nizcaya kiye hoya so sarvajJake karanemaiM samartha hoya / bhAvArtha-trikAlavartI samasta puruSanikauM jo jAnatA hoya so sarvatra sarvajJakA niSedha karai so aisA jAnanevAlA tU mAne nAhIM, ara . mAnai hai tau sohI sarvajJA bhyaa| tAtai sarvajJa vItarAgakA niSedha karanA mithyA hai // 50 // na cAbhAvaprANena, zakyate sa niSedhitum / sarvajJa'tIMdriye tasya, pravRttivigamatvataH // 51 // artha-bahuri sarvajJa vItarAga hai so abhAva pramANakari bhI niSedhaneka samartha na hajie hai, jAte atIMdriya jo sarvajJa tA virSe tisa abhAva pramANakI pravRttikA abhAva hai| . bhAvArtha-niSedhane yogya ara na niSedhane yogya vastukA AdhAra ina dounikA jAke jJAna hoya so AdhAravirSe AdheyakauM na dekhi AdheyakauM niSedha abhAvapramANakari karai hai, jaise koU pRthvI ara ghaTa doUnikauM jAna hai so pRthvI virSe ghaTakauM na dekhi abhAva pramANakari ghaTakA niSedha karai jo ihAM pRthvIvirSe ghaTa nAhIM, so sarvajJa atIMdriya hai tA viSaM aise abhAva pramANakI pravRtti nAhIM, aise abhAva pramANakari sarvajJakA niSedha karanA mithyA hai // 51 // pramANAbhAvatastasya, na ca yukta niSedhanam / anumAnapramANaM hi sAdhakaM tasya vidyate // 52 // artha-bahuri pramANake abhAvateM tisa sarvajJakA niSedha yogya nAhI, jAte tisa sarvajJakA sAdhanevAlA anumAna pramANa hai / bhAvArtha-sarvajJAbhAvavAdI kahai hai - pratyakSa pramANakA viSaya sarvajJa nAhIM jAteM indriyakari so jAnyA jAya naahiiN| bahuri anumAnakA bhI viSaya nAhIM jAtai sarvajJakA. liMga kichu dIkhai naahiiN| bahuri Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90] zrI amitagati zrAvakAcAra AgamabhI tAkA sadbhAva na sAdhe haiM jAteM Agama hai so tau karmakAMDa hIkA kathana kara hai tAkai sarvajJake jAnanekA ayoga hai ara anAdi Agama sAdi puruSakA kahanevAlA baneM naahiiN| bahuri anitya Agama sarvajJako sAdhai hai so tisa sarvajJakari kahe Agamake sarvajJake nizcaya vinA pramANatAkA anizcaya hai, bahuri AgamakI pramANatA hote sarvajJakI pramANatA hoya ara sarvajJakI pramANatA hote AgamakI pramANatA hoya aiseM itaretarAzraya dUSaNa bhI Avai hai, bahuri sarvajJapraNIta apramANabhUta jo Agama tAkauM sarvajJa kahanA atyanta asambhava hai| bahuri sarvajJa samAna anya padArthakA grahaNakA asambhava hai tAteM upamAnapramANa bhI sarvajJakA janAvanevAlA naahiiN| tAteM pAMcauM hI pramANakA viSaya na hoteM abhAva pramANahIkI pravRtti hai tAtai tAkA abhAva hI Ave hai, tAkauM AcArya kahai hai aise niSedha karanA yukta nAhIM jAte sarvajJakA sAdhaka anumAna vidyamAna hai // 25 // so hI anumAna dikhAvai haivItarAgo'sti sarvajJaH, pramANAvAdhitatvataH / sarvadA viditaH sadbhiH, sukhAdikamiva dhruvam // 53 // artha-saMtani kari sarvadA jAnyA aisA vItarAga sarvakA jAnanevAlA hai, jAta pramANa kari abAdhitapanA hai nizcaya kari sukhAdikakI jyauN| bhAvArtha-jaise sukhAdika svasaMvadana gocara nirvAdha siddha hai taise sarvajJa vItarAga bhI pramANa siddha hai // 53 // so hI kahai haikSIyate sarvathA rAgaH, kvApi kAraNahAnitaH / jvalano hIyate klinnaH, kASThAdInAM viyogataH // 54 // artha-koI AtmAviSa kAraNakI hAnita sarva prakAra bhI rAga kSINa hoya hai; jaisaiM kASThAdikake viyogate klezarUpa agni kSINa hoya hai| bhAvArtha-jaisaiM kASThAdikake abhAvateM agnikA abhAva hoya hai taiseM karmanike abhAvate rAgakA abhAva hoya hai| ihAM atizAyaka hetu Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pariccheda [ 61 diyA hai ki koikai kicit karmake abhAvateM kicha rAgAdikakA abhAva dekhie hai tau koikai sarva karmake abhAvateM sarva rAgakAmI abhAva hoyagA, aise nizcaya kiyA hai / / 54 / / AgeM sarvajJapaneMkA nizcaya karAvai hai;- prakarSasya pratiSThAnaM, jJAnaM kkApi prapadyate / parimANamivAkAze, tAratamyopalabdhitaH // 55 // artha-jJAna hai so koI AtmA virSe prakarSa jo vRddhi tAkI pratiSThAkauM prApta hoya hai jAte tAratamyakI upalabdhi hai jaisaiM AkAza viSaM parimANakI vRddhikI hadakauM prApta hoya hai taiseM / mAvArtha- jo tAratamya pAie he so vRddhikI sImAkauM prApta bhayA bhI pAie tAteM anumAna kiyA ki jJAnakA aMza vadhatI vadhatI hai to jJAna apanI vRddhikI haddakauM prApta bhayA bhI hoyagA, jaiseM paramANu eka pradezamAtrateM baMdhatI hai tAkA utkRSTapanA sarva AkAza virSe hai, yaha dRSTAMta diyA hai aisA jAnanA // 55 // prakarSAvasthitiyaMtra, vizvadRzvA sa gIyate / praNetA vizvatattvAnAM, kaSitAzeSakalmaSaH // 56 // artha-bahuri jAviSaM jJAnake baMdhanekI avasthiti hai hada hai so vizvadarzI kahiye kaisA hai so samasta tatvanikA jAnanevAlA hai ara nAza kiye haiM samasta rAgAdika jAneM aisA hai // 56 // bodhyamapratibandhasya, budhyamAnasya na zramaH / bodhasya dahato dahya, pAvakasyeva vidyate // 57 // artha-jaise dahane yogya jo kASThAdika tAhi dahatA jo agni tAkai zrama nAhIM hai taiseM jJeyako jAnatA jo AcaraNarahita jJAna tAkai zrama nAhIM hai // 57 // ....anupadezasaMvAdi, lAbhAlAbhAdivedanam / ___ samastajJamRte'nyasya, miliMge zobhate katham // 5 // artha-aMtarIkSa dUravartI padArtha ara lAbha alAbha ityAdikakA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] zrI amitagati zrAvakAcAra jAnanA sarvajJavinA aurakai upadezaviSai kaise sohai, na sohai hai // 58 // AvAdI haiM haiM apauruSeyavedateM sarvakA upadeza hai / tAkA niSedha kara hai; - apauruSeyato yuktametadAgamato na ca / yuktyA vicAryamANasya sarvathA tasya hAnita: // 56 // artha - bahuri yaha sarvathA upadeza hai so apauruSeya AgamateM yukta nAhIM jAteM yuktikari vicArayA bhayA tisa AgamakI sarvathA hAni hai / " bhAvArtha - yukti kari apauruSeya Agama khaMDyA jAya hai // 56 // sohI dikhAvai hai: grAmo'kRtrimaH kazcina kadAcana vidyate / tasya kRtrimatastasmAdvizeSAnupalambhataH // 60 // artha - kAI Agama vinA kiyA kadAca na hoya haiM, jAteM tAkai tisa kari bhae AgamateM vizeSakA anupalambha hai / bhAvArtha - je zabda vedaviSai haiM tehI anya kRtrima AgamaviSai haiM doUnimaiM kichU bheda dIsa~ nAhIM tAtaiM vedakauM akRtrima kahanA mithyA hai // 60 // AgaiM phera kahai hai-- pazyaMto jAyamAnaM yattAtvAdikramayogataH / vadatyakRtrimaM cedamAzcaryaM kimataH param // 61 // , - tAlu Adike kramake yogateM upajatekauM dekhate vedakauM akRtrima kahai hai isateM dUjA aura kahA Azcarya hai / bhAvArtha - pratyakSaka bhI aura prakAra kahaiM yA sivAya aura Azcarya kahA // 61 // Age vAdI kahai hai, akSara tau trilokavyApI nitya hI haiM parantu jaba tinakI pragaTa karanevAlI vAyu pragaTai hai taba varNa pragaTa hoya hai / tAkA AcArya niSedha kara hai Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pariccheda [63 trilokavyApino varNA, vyajyaMte vyaMjakairiti / na samA bhASiNI bhASA, sarvavyaktiprasaMgataH // 62 // artha-tIna lokaviSa vyApaka je akSara haiM te vyaMjaka je pragaTa karane vAle vAya tinakari pragaTa karie hai aisI bAnI yathArtha kahanevAlI nAhI, jAteM sarva akSaranikI vyakti kA prasaMga Avai hai / bhAvArtha-trilokavyApaka je sarva varNa tinakauM abhivyaMjaka vAyu pragaTa karai hai tau jaba vAyu pragaTai taba sarva hI akSara sunivemaiM Ae cAhie so banai nAhIM, tAteM tU kahai hai so mithyA hai // 62 // ekatra bhAvinaH kecit, vyajyaMte nApare katham / na dIpavyajyamAnAnAM, ghaTAdInAmayaM namaH // 63 // artha-bahuri eka ThikAne varttate je varNa te keI pragaTa karie hai aura pragaTa kyauM na karie haiM, jAteM dIpaka kari pragaTa hote je ghaTAdika tinakai yaha krama naahiiN| bhAvArtha-dIpaka hai so ekasthAnavartI ghaTa paTa Adi sarvahIkauM prakAsa hai sa nAhIM jo ghaTakauM prakAsai paTakauM na prakAsai taimeM vAyu akSaranikau prakAsa hai tau sarva hI kauM prakAsa, ihA to koI akSara sunie hai koI na sunie hai| tAteM vAyu akSaranikauM prakAsa hai aisA kahanA banai nAhIM // 63 // phera kahai hai,vyaMjakavya tirekeNa, nizcIyante ghaTAdayaH / sparzaprabhRtibhirjAtu, na varNAzca kathaMcana // 64 // artha-ghaTAdi padArtha hai te sparzAdikani kari vyaMjaka vina nizcaya kara hai, bahuri varNa haiM te kadAcit koI prakAra nAhAM nizcaya kIjie haiN| bhAvArtha-ghaTAdi padArtha haiM te pragaTa karanevAle vinA hI sparzAdi kari nizcaya karie hai, ara sarvavyApI varNa nitya haiM tinakA nizcaya kadAca koI prakAra bhI na hoya hai| tAteM -sarvavyApaka nitya akSaranakauM mAnanA mathyiA hai // 64 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64] zrI amitagati zrAvakAcAra vyajyante vyaMjakairvarNA, na janyante puna, vam / ityatra vidyate kAcinna pramA vedavAdinaH // 65 // artha-vyaMjaka kahiye pragaTa karane vAle je vAyu tinakari varNa haiM te prakaTa karie haiM, bahuri nizcaya kari upajAie nAhIM hai aisI vedavAdIkI pramANatA koI ihAM nAhIM vidyamAna hoya hai // 65 // AgeM phera kahai haivinA sarvajJadevena, vedArthaH kena kathyate / svayameveti no vAcyaM, saMvAditvAprasaMgataH // 66 / artha-AcArya kahaiM hai sarvatra deva vinA vedakA artha kaunakari kahie hai / svayameva kahie haiM esA kahanA yukta nAhIM jAteM bhale vaktApanakA aprasaMga Avai hai| bhAvArtha-parvajJa vinA vedakA artha kahanA banai nAhIM jAtai sarvajJa vinA aurakA jJAna pramANa nAhIM aura kauM aura kahi deya, ara veda Apa hI artha kahai hai tau tAkA koI vaktA na ThaharA, taba yaha artha hai yaha artha nahIM hai aisI kauna kahaiM jAte veda tau jar3a hai tAteM svayameva artha kahanA mithyA na pAraMparyato jJAnaM, sarvajJAnAM pravartate / samastAnAmivAMdhAnAM, mUlajJAnaM vinA kRtam // 67 // artha-bahari vaha kahai haiM jo asarvajJanikA jJAna paramparAyateM satyArtha pravatteM hai / tAkU AcArya kahai hai-jo sarva asarvajJanikA jJAna paramparAyateM na pravatteM hai, jaise samasta andhenikA mUlajJAna kahyA vinA kArya pravattai taisaiM / bhAvArtha-bahata bhI andhe puruSa paramparAyateM calaiM taubhI mUlajJAna binA vAMchita sthAna pAvai nAhIM taisaiM paramparAyateM bhI alpajJAnIniko vacana pramANa nAhIM // 67 // kRtrimeSvapyanekeSu, na kartA smaryate yataH / kartR smaraNato vedo, yukto nAkRtrimastataH // 6 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pariccheda / 65 artha-bahuri vaha kahai hai jo vedakauM kartA kAhUkai smaraNa nAhIM tAteM veda akRtrima hai / tAkU AcArya kahai hai jo aisA nAhIM jAteM aneka kare padArthaniviSa bhI kartA smaraNa na kIjie hai, athavA tAke kartAke smaraNateM veda kRtrima yukta hai| bhAvArtha-koI kahai vedake karttAko yAda nAhIM tAteM akRtrima hai, takU kahyA hai / jo aise to purAne mandira vA kare bhae motI ityAdikakA bhI kartAkI yAda nAhIM te bho akRtrima tthhrai| bahuri vedake tau kartA bhI brahmAdika kahe haiM tAteM bhI kRtrima veda Thaharai / tAteM akRtrima veda kahanA mithyA hai // 6 // hiMsAdivAdakatvena, na vedo dharmakAMkSibhiH / vRkopadezavannanaM, pramANIkriyate budhaiH / / 66 // artha-dharmake vAMchaka paMDitani kari hiMsAdikake upadezapaneM jo khArapaTa tAke upadezakI jyauM veda he so pramANa karanA yogya nAhIM // 66 // vItarAgazca sarvajJo, jina evAvaziSyate / apareSAma roSANAM, rAgadveSAdiSTitaH // 70 / artha-vItarAga ara sarvajJa aisA jinendra hI eka nyArA kIjie hai jAteM aura sarvanikai rAgadveSAdi dIsa hai // 70 // na virAgA na sarvajJA, brahmaviSNumahezvarAH / rAgadvaSamadanodhalobhamohAdiyogataH // 71 // artha-brahmA viSNu mahezvara haiM te na vairAgI haiM na marvajJa haiM, jAte raga dvaSa mada krodha lobha moha ityAdika sahita haiM tAteM // 71 // rAgavanto na sarvajJA, yathA prakRtimAnavAH / rAgavantazca te sarve, na sarvajJAstataH sphuTam // 72 // artha-rAgasahita haiM sarvajJa nAhIM jaise saMsArI manuSya haiM taise bahuri je brahmAdika haiM te sarva rAgasahita haiM yAte te pragaTaparne sarvajJa nAMhI // 72 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra prAzliSTAste'khilairdoSaiH, kAmakopabhayAdibhiH / zrAyudhapramadA bhUSAkamaNDalvA diyogataH // 73 // - brahmAdika haiM te kAmakrodhamaya ityAdika samasta doSani kari yukta haiM, jAteM Ayudha strI AbhUSaNa kamaNDala ityAdi sahita haiM / / 73 / / 66 ] dveSamAyudhasaMgrahaH / pramadA bhASate kAmaM, prakSasUtrAdika mohaM, zaucAbhAvaM kamaMDaluH // 74 // artha - strI tau kAmakauM kahai hai ara AyudhakA dhAraNa dveSabhAvakoM janAvai hai ara mAlA yajJopavItAdika mohakauM dikhAvai hai ara pavitrapaneMke abhAvaka kamaNDalu dikhAvai hai | bhAvArtha - jo kAmAdika vikAra na hoya tau strI Adi kAhekauM rAkhai, tAteM strI Adi haiM te kAmAdivikAranikauM brahmAdikanimaiM pragaTa dikhAvai hai aisA jAnanA // 74 // Age puruSAdvaitavAdI kahai hai tAkA niSedha kara haiparamaH puruSo nitya:, sarvadoSairapAkRtaH / tasmaite'vayavAH sarve, rAgadveSAdibhAjinaH // 75 // navAdhirocate bhASA, vicArodyatacetasAm / afrasarvAnAM hi, nIrAgo'vayavI kutaH / 76 / artha - paravAdI kahai haiM jo puruSa nitya hai so sarva doSani kari rahita hai vahurita ye brahmAdika sarva aMga haiM te rAgadveSa bhajane vAle haiM / / 75 / / tAkU AcArya kahai hai - yaha vANI vicAra viSai udyamI hai citta jinake aise puruSanakauM nahIM rucai hai, jAtai aMganikai rAgIpanA hote aMgI vItarAga kaise hoya // 76 // Age vaizeSika lokakA karttA IzvarakoM mAne haiM tAkA niSedha kareM hai / tahAM vaha apanA pakSa kahai hai Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pariccheda [97 buddhi maMddha tukaM vizva, kAryatvAtkalazAdivat / buddhimAMstasya yaH kartA, kathyate sa mahezvaraH // 77 // na vinA zaMbhunA nUna, dehadra managAdayaH / kulAleneva jAyante, vicitrAH kalazAdayaH // 7 // tato'sti jagataH kartA, vizvadRzvA mahezvaraH / vacanaM yujyate nedaM, cityamAnaM vicakSaNaH // 7 // artha-vizva hai so buddhimAna hai hetu (kAraNa) jAkA aisA hai / bhAvArtha-buddhimAna ke nimittateM upajyA hai, jAtai lokake kAryapanA hai, jo jo kArya hai so so buddhimAnake nimittattai upajai hai jaise ghaTAdika / bahuri tA lokakA jo buddhimAna kartA hai so mahezvara kahie hai // 77 // jaise kumhAra vinA vicitra ghaTAdika na upajai taise Izvara binA zarIra vRkSa parvata ityAdika hai te nizcaya kari na upajai hai // 7 // __tAtai jagatakA kartA sarvadarzI mahezvara hai| aba tAkU AcArya kahai hai-yaha vacana paMDitanikari vicApyA bhayA yukta na hoya hai // 66 // so hI kahaiM haiM--- kArya tvAdityaya hetustasya sAdhayate yathA / buddhimattvaM tathA tasya, dehavatvamapi dhruvam // 20 // nAzarIrI mayA raSTaH, kumbhakAraH kvacit yataH / kulAlastasya dRSTAMtastato brUte sdehatAm // 81 // sadehasya ca kartRtve, so'smadAdisamo yataH / dRzyatAM pratipadyata, kumbhakArAdivattataH // 12 // bhuvanaM kriyate tena, vinopakaraNaH katham / kRtvA nivezyate kutra, nirAlambe bihAyasi // 3 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68] zrI amitagati zrAvakAcAra vicetanAni bhUtAni, sisRkSAvazataH katham / vinirmANAya vizvasya, vartate tasya kathyatAm // 4 // artha ---AcArya kahai hai jo aisA yaha kArya hetu hai so tau Izvarake jaise buddhimAnapanA sAdhai hai taise dehavAnapanA bhI nizcayakari mAdhai hai // 20 // jAteM kumbhakAra maiMne kahU~ zarIrarahita na dekhyA tAteM kulAla dRSTAMta hai so tA Izvarakai saMdehaparnekauM kahai hai / / 81 // bahuri dehasahitakai karttApanI hota santai hama Adi sarIsA bhayA jAteM so Izvara kumbhakArAdikakI jyoM dekhane yogyapanekauM prApta bhayA tAteM // 2 // bahuri upakaraNavinA tAkari loka kaise karie hai, bahuri karika nirAdhAra AkAzavirSe kahAM dharie hai // 83 // . bahuri vaha kahai hai:--jo tAkI upajAvekI icchA hote pRthvI Adi haiM te lokakauM race haiM, tAkU kahie hai;-jo tAko upajAyavekaH icchAke vazateM pRthvI Adi bhUta acetana haiM te lokake vanAvaneke athi kaise pravarte hai so kahi / tAtai lokakA kartA Izvara mAnanA mithyA hai / / 84 // AgeM bauddha kA niSedha karai hai :buddho'pi na samastajJaH, kathyate tathyavAdibhiH / pramANAdiviruddhasya, zUnyatvAdenivedanAt // 8 // artha-bahuri tathyavAdIni kari buddha bhI sarvajJa na kahie hai, jAteM pramANAdi kari viruddha aisA zUnyapanA Adi janAvai hai tAte // 85 // pramANenApramANena, sarvazUnyatvasAdhane / sarvasyAnizcita siddha yettatvaM kena niSidhyate // 86 // .. artha-sarvakai zUnyapanA sAdhanemaiM pramANakari vA apramANakari sarvaka anizcita tattva siddha hoya, niSedha kaunakari krie| Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pariccheda [EE bhAvArtha-sarva zUnya mAneM taba pramANa apramANa bhI na Thaharai, taba sarvaka anizcita hI tattvasiddhi hoya pramANa vinA saMzayakA niSedha kAhe kari kareM tAteM sarva zUnya mAnanA mithyA hai // 86 // sarvatra sarvathA tatve, kSaNike svIkRte sati / phlena saha sambandho, dhArmikasya kutastanaH // 7 // artha- sarva jaaygaa| sarva prakAra tatvakauM kSaNika aMgIkAra kare sante dharmAtmA jIvaka phalakari sahita sambandha kahAMta hoya / bhAvArtha-sarva prakAra tatvakauM kSaNika aMgIkAra kare santai dharmAtmA jIvakai phalakari sambandha kahAMta hoy| sarvaprakAra tatvakauM kSaNika mAneM dharmAtmA jIva dharmakA phala na pAvai jAteM vaha tauM kSaNamaiM hI vinasi gyaa| bahari aise hote dharmakA sAdhana nirarthaka Thahara yaa| tAteM sarvathA kSaNika mAnanA yogya nAhIM // 7 // vadhasya vadhako hetuH, kSaNike svIkRta katham / pratyabhijJA kathaM lokavyavahArapravartanI // 18 // prarNa-bahuri kSaNikakauM aMgIkAra kare santeM hiMsaka jIva hai so hiMsA kA kAraNa kaise hoya / bahuri lokameM vyavahAra calAvanevAlI pratyabhijJA kaise hoy| bhAvArtha-kSaNika mAne hiMsA karanevAlA hiMsaka na Thaharai jAte vaha to vA hI kSaNa vinasi gayA, bahuri bAlaka thA jo javAna bhayA; isapara merA lenA hai so leU~, denA hai so deU~ ityAdika lokavyavahAra calAvanevAlI pratyabhijJAkA bhI abhAva Thaharai, jAte vaha to vAhI kSaNa vinasi gayA vyavahAra kAhekA cale tAteM kSaNika mAnanA mithyA hai // 88 // vyAghrayAH prayacchato dehaM, nigadya kRmimaMdiram / dAtRdehavimUDhasya, karuNA vata kIhazI // 86 // artha-yaha zarIra laTanikA ghara hai aisA kahakai zarIrakauM badherIke arthi deya aise dAtA ara dehameM mUrkha aise ke karuNA kaisI hai ? yahu bar3e khedakI bAta hai // 86 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] zrI amitagati zrAvakAcAra bahuri ka hai hai jananI jagataH pUjyA, hiMsitA yena janmani / mAMsopadezinastasya, dayA zauddhodaneH katham // 60 // pratha-- jagata ke pUjane yogya jo mAtA so jAneM janmaviSai mArI tA mAMsa ke upadeza karanevAle buddha kai dayA kaise hoya / bhAvArtha -- bauddhamata maiM kahyA hai ki buddha mAtA kA udara phAr3akara nikalyA hai ara mAMsa bhakSaNa maiM doSa nAhIM tAkU AcAryanaiM kahyA aise buddha ke dayA kAkI // 0 // aiseM buddhakA nirAkaraNa kiyA, AgeM kapilakA nirAkaraNa kare hai yo jJAnaM prAkRtaM dharma, nirguNo niSkriyo mUDhaH, bhASate'sau nirarthakaH / sarvajJaH kapilaH katham // 1 // bhAvArtha - kapila jJAnakauM to prakRtikA dharma kahe hai ara AtmAkauM nirguNakriyA rahita prayojanarahita ajJAna kahaiM hai tAkU AcAryane kahyA jo aisA sarvajJa kapila kaiseM hoya / tAteM kapila kA mata mithyA hai // 61 // Age aura bhI kudevAdika haiM tinakA niSedha kara haiAryAskaMdAnanAdityasamIraNapuraH sarAH / nigadyante kathaM devAH, sarvadoSapayodhayaH // 62 // - sarvadoSanike samudra aise je devI skanda kahie svAmikArtikeya agni sUrya vAyu ityAdika haiM te deva kaiseM kahie hai / bhAvArtha - rAga dveSAdi doSa jinameM pAiye aise kudevanikoM deva kaMseM kahie ||2|| Age phera kahaiM haiM gUthamazcAni yA haMti, khurazRMgaiH zarIriNaH / sA pazugauM : kathaM vaMdyA, vRSasyantI svadehajam // 63 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pariccheda [ 101 artha - jo gau bhraSTA khAya hai ara prANInikauM khurasIMganikari hana hai so aisI pazu ajJAna gau kaiseM vandaneyogya ara apane putraseM kAma se ve hai, hoya // 63 // cedugdhadAnato vaMdyA, mahaSI kiM na vandyate / vizeSo dRzyate nAsyAM, mahiSIto mayAdhikaH // 64 // - bahuri vaha kahai jo gau dugdha deya hai tAteM vandaneyogya hai to mahiSI kyoM na vaMdie, jAte isake mahiSIteM adhika vizeSa mo karina dekhie hai, dugdha dene maiM donoM samAna haiM // 64 // yA tIrtha munidevAnAM sarveSAmAzrayaH sadA / , duhyate hanyate sA gaumUM daivikrIyate katham // 65 // artha - jo gau tIrtha muni devanikA sabanikA sadA Azraya so gau mUDhani kari kaise pIDie hai ara hAnie hai ara vecie hai, tAteM gaukauM pUjanA mithyA hai || 6 || Age aura bhI kahai haiM muzalaM behalI cullI, pippalazcaMpakojalam / devA yairabhidhIyante varNyante taiH pare'trake // 66 // artha - mUsala dehalI cUlhA pIpala campA jala inakauM jinakari deva afhie hai tinakari ihAM kauna varjie hai / bhAvArtha- jo mUsalAdika jaDa ara pApake kAraNa jinaviSai devapanA kA leza bhI nAMhI tinakauM bhI pUjai hai to ve aura kauMnakoM na pUjai hai ? sarvakauM hI pUja hai // 66 // AgeM adhikArakauM saMkoce hai itthaM vivicya parimucya kudevavarga, gRhNAMti yo jinapata bhajate sa tattvam / gRhNAMti yaH zubhamatiH parimucya kAcaM cintAmaNi sa labhate khalu kiM na saukhyam // 7 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102] zrI amitagati zrAvakAcAra artha-aiseM jo vicAra kari kudevanike samUhakauM tyAgika jinendradeva ko grahaNa karai hai so puruSa paramatatvakauM bhajai hai, sevai hai, ihAM dRSTAMta kaha hai-jo buddhimAna kAcakauM choDakari cintAmaNi ratna ko grahaNa karai hai sau kahA nizcayakari sukhakauM na pAvai hai, pAvai hI hai // 7 // mithyAtvadUSaNamApasya vicitradoSaM, saMrUDhasaMsRvivadhUparitoSakAri / samyaktaratnamamalaM hRdi yo vidhatte, muktayaMganAmitagatistamupaiti sadyaH // 68 / / artha-vRddhikauM prApta jo saMsAravadhU tAkA paritoSa karanevAlA, prasanna karane vAlA ara aneka doSasvarUpa aisA mithyAtva rUpa dUSaNakauM tyAgakari jo puruSa nirmala samyaktaratnakauM hRdaya virSe dhArai haiM, tA puruSa prati anaMtI hai jJAna jAkai aisI muktistrI hai so zIghra prApta hoya hai / bhAvArtha-mithyAtvakauM tyAgakari jo samyakta dhArai hai tAkU muktika prApti zIghra hoya hai // 18 // chappaya / poSata viSayakaSAya pakSa ekAMta cittarakhi, nAstikAdi mata ema sakana mithyAtvasvarUpa lakhi / hariharAdi sabahI kudeva rAgAdicihnayuta, ___ tyAgi, bhajahu sarvajJadeva rAgAdidoSacyuta // saMsArahetu mithyAtva ima tyAgi sudarzana je dhreN| tai jIva amitagati zIghrahI bhAgacanda zivatiya vreN| ityupAsakAcAre caturthaH paricchedaH / isa prakAra zrI amitagati AcAryakRta zrAvakAcAravirSe caturtha pariccheda samApta bhayA / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama pariccheda paMcama pariccheda Age vratanikA varNana kareM haiM, madyamAMsamadhurAtribhojanaM, kSIravRkSaphalavarjanaM tridhA / kurvate vratajighRkSayA budhAstatra, puSyati niSevite vratam // 1 // hai // 2 // zrartha - paNDita haiM te bratagrahaNakI icchA kari madirA mAMsa ara madhu ara rAtriviSe bhojana ara kSIravRkSa kahiye jinameM dUdha nikaseM aise var3a pIpara Umara ityAdikanike phala inakA tyAga mana vacana kAyakari kareM hai jAteM tinake tyAga kA sevana kare saMteM vrata puSTa hoya hai / bhAvArtha - jAkai vrata kI cAha hai so prathama madirAdikanikA tyAga avazya kareM inake tyAge vrata puSTa hoya hai // 1 // AgeM prathama hI madirA kA niSedha kara hai-- palAyateM, dUrataH / mahodayaM, guruvAkyamocinaH // 2 // artha - jaise daridrI puruSa kI strI bhAga jAya hai taiseM madirA pInevAle kI buddhi bhAga jAya hai, bahuri niMdA vRddhiko prApta hoya hai jaiseM guruke vacana na mAnanevAlekai duHkha vRddhi ko prApta ho jAya haiM taiseM / bhAvArtha - madirA pInevAlekI buddhi bigar3a jAya hai ara niMdA hoya [ 103 madyapasya dhiSaNA durbhagasya vaniteva vaniteva nidyatA ca labhate kleziteva 3 vihvalaH sa jananIyati priyAM, mAnasena jananIM priyIyati / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ] zrI amitagati zrAvakAcAra kiMkarIyati nirIkSya pArthivaM, pArthivIyati kudhIH sa kiMkaram // 3 // artha so madirApAnI mana kari vihvala bhayA saMtA strIkauM mAtAvat Acarai haiM ara mAtA kau strIvat AcaraNa karai hai| bahuri so kubuddhi rAjAkauM dekhakari cAkaravata Acarai hai ara cAkarakauM rAjAvata Acarai hai| bhAva rtha-madirApAnI sarva padArthanikauM viparIta dekhai haiM // 3 // sarvato'pyupahasaMti mAnavA, vAsasI vyapaharanti taskarAH / mUtrayanti patitasya maNDalA, vistRte vivarakAMkSayA mukhe // 4 // artha-bahuri madyapAnI kI sarva hI taraphatai manuSya hAsya kareM hai ara caura vastra harai hai, bahuri svAna haiM te par3eke vistArarUpa mukhavirSe chidrakI vAMchA kari mUtai hai // 4 // maMkSu marchati vibheti kaMpate, pUtkaroti rudati prachardati / khidyate skhalati vikSate dizo, roditi svapiti jakSitIya'ti // 5 // artha-bahuri madirApAnI zIghra hI mUrchita hoya hai, Darapai hai, kAMpai hai, pUtkAra karai hai, rovai hai, vamana karai hai, khedarUpa hoya hai, gira par3e hai, dizAnakU dekhe hai, rudana karai hai, sovai hai, jakar3I lagijAya hai, IrSyA karai hai| bhAvArtha-madirAkari nAnA kuceSTA upaja hai // 5 // ye bhavanti vividhAH zarIriNastatra sUkSmavapuso rasAMgikAH / te'khilA jhaTiti yAMti paMcatAM, niMditasya sarakasya pAnataH // 6 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama pariccheda [105 artha - tisa madirAviSai sUkSma haiM zarIra jinake aise je rasakari upaje nAnA prakAra jIva haiM te samasta niMdanIka madirAke pAnateM zIghra maraNakauM prApta hoya hai / bhAvArtha - madirA pAnIkai dravyahiMsA bhI tIvra hoya hai // 6 // vAruNI nihitacetaso'khilAH, yAnti kAMtimatikIttisampadaH / vegataH pariharanti yoSito, vIkSya kAMtamaparAMganAgatam // 7 // artha-jaise strI hai te parastrI prati gae patikauM dekha kari zIghra hI parihareM hai taiseM madirAviSai lagyA hai citta jAkA aisA jo puruSa tAkI samasta kAMti buddhi kItti sampadA jAtI rahai hai | bhAvArtha - madirApAnIkI kAMti, buddhi, kIrti, sampadA sarva bigar3i jAya hai ||7|| gAyati bhramati vakti gadgadaM, rauti dhAvati vigAhate klamam / haMti hRSyati budhyate madyamohitamativiSIdati hitaM, // 5 // artha-madirA kari mohita hai buddhi jAkI aisA puruSa hai so gAva hai, bhrama hai, gadgada vacana bolai hai, rove hai, daur3e hai, kaSTakauM avagAhe hai, hiMsA kara hai, harSa kara hai, hitakauM na jAne hai, viSAdarUpa hoya hai / bhAvArtha- madya pAnIke nAnA kuceSTA hoya hai ||8|| totudIti bhavinaH surArato, vAvadIti vacanaM viniditam / paravittamastadhI, bhujIti parakIyakAminIm // 6 // momuSIti na Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha-madirAvirSe Azakta puruSa hai sau jIvanakauM pIr3A upajA hai, nidita vacana bolai hai ara paradhana caura hai ara ajJAnI parakI strIkauM bhoga hai| bhAvArtha-madirA pIvai hai so hiMsAdi sarva pApa karai hai // 6 // nANaToti kRtacitra veSTito, tannamIti purato janaM janam / loluThIti bhuvi rapsabhopamo, rAraTIti surayA vimohitaH // 10 // artha-madirA kari mohita puruSa hai so karI hai nAnA prakAra ceSTA jAneM aisA nAcai hai, ara AgerauM jana jana prati namai hai, ara gardabha samAna pRthvI virSe loTe hai ara zabda karai hai // 10 // sIdhulAlasadhiyA vitanvate, dharmasaMyamavicAraNAM yake / merumastaka niviSTamUrta yaste spRzaMti caraNa( stalam // 11 // artha-jaise koI puruSa madirAdikI lAlasAsahita buddhi kari dharmakA vA saMyamakA vicAra vistArai haiM te meruke mastaka pari tiSThate caraNana kari pRthvItalakauM sparauM hai / bhAvArtha-jaisaiM merupara baiThakari koI pRthvIkauM caraNa kari sparza cAhai so mUrkha haiM taiseM madirA pIvatA santA dharmAdikakA vicAra karai hai so mUrkha hai, aisA jAnanA // 11 // doSamevamavagamya vAruNI, sarvathA na hi dhayaMti paMDitAH / kAlakUTamavavudhya duHkhadaM, bhakSayanti kimujIvitArthinaH // 12 // artha-yA prakAra dauSakauM jAna kari paMDita haiM te sarvathA madirAkauM nAhIM pIveM haiM jaise jIneMke vAMchaka jIva duHkhadAI kAlakUTa viSakauM jAna kari kahA bhakSaNa karai hai ? apitu na karai hai // 12 // mAMsabhakSaNaviSaktamAnaso, yaH karoti karuNAM naro'dhamaH / bhUtale kulizavahnitApite, nUnameSa vitanoti vallarIm // 13 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama pariccheda artha- mAMsa viSai Azakta hai citta jAkA aisA jo nIca puruSa karunAkauM kara hai so yaha nizcayakari vajrAgnikari tana jo pRthvI tAviSai velikauM vistAra hai / bhAvArtha - agni karitapta pRthvI viSa jaise bela na hoya taise mAMsa bhakSakakai dayA na hoya aisA jAnanA || 13|| jAyate na pizitaM jagatraye, prANighAtanamRte yatastataH / maMkSu mUlamudakhAni khAdatA, hi dayA jhaTiti dharmazAkhinaH // 14 // artha - jAtaiM tIna lokamaiM mAMsa hai so jIvanikI hiMsA binA na upajai hai tAteM mAMsa bhakSaka puruSa kari toDyA jo nizcaya kari dharmavRkSa tAkA mUla jo dayA so zIghra khodyA / [ 107 bhAvArtha-jIva hiMsA binA mAMsa na upajai tAteM jAneM mAMsa khAyA tAneM dayAmUla jo dharma tAkA nAza kiyA || 14 || hai // 15 // dehino bhavati puNyasaMcayaH, zuddha, yA na kRpayA viyA dhruvam / dRzyate na latayA vinA mayA, sArdrayA jagati puSpa saMcayaH // 15 // artha - isa dayAvinA jIvakai nizcaya kari puNya kA saMcaya na hoya hai jaise mokari loka viSa harita bela binA puSpanikA saMcaya na dekhie haiM taiseM / bhAvArtha - jaise bela binA puSpa na hoya haiM taiseM dayA vinA vrata na hoya bhakSayanti pizitaM durAzayAH, svakIyabalapuSTakAriNaH / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108] zrI amitagati zrAvakAcAra ghAtayanti bhavabhAginastake, khAdakena na vinAsti ghAtakaH // 16 // artha-je apane balake puSTa karanevAle duSTacitta mAMsakauM bhakheM haiM te jIvanakauM ghAteM haiM jAteM khAnevAle vinA ghAtanevAlA nAMhI hai| bhAvArtha-kou kahai mAMsa khAnemeM to hiMsA nAhI tAko kahyA hai / jo mAMsa khAvai hai so avazya hiMsA karai hai // 16 // hanti khAdati paNAyate palaM, manyate dizatisaMskAroti yaH / yAnti te SaDapi durgati sphuTaM, na sthitiH khalu paratra pApinAm // 17 // artha-jo mAMsakauM haneM hai jIva mAre hai ara khAdya hai, bece hai, bhalA mAne haiM, upadeza karai hai, saMskaroti kahie mAMsakA vA mAMsa bhakSInakA saMskAra karai hai| te pUrvokta chaha prakArake jIva parajanmavirSe durgatikauM prApta hoya hai. jAteM pApInakI nizcayakari sthiratA nAhI // 17 // atti yaH kRmikulAkulaM palaM, pUyazoNitavasAdimizritam / tasya kiMcana na sArameyataH, zuddhabuddhibhiravekSyate'taram // 18 // prartha-jo puruSa laTanake samUhakari bharyA ara durgandha rudhira vasA Adi kari mizrita aisA jo mAMsa tAhi bhakhai hai tAkai svAnateM kichU antara zuddhabuddhinakari na dekhie hai| bhAvArtha-mAMsa khAya hai so kuttA samAna hai kicha vizeSa nAMho, jAteM vaha bhI nindya vastu khAya haiM ara yaha bhI nindya vastu khAya hai; glAni doUnikai nAMhIM // 18 // mAmiSAsanaparasya sarvathA, vidyate na karuNA zarIriNaH / pApamarjati tayA vinA paraMH vaMbhramIti bhavasAgare tataH // 16 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama pariccheda [106 artha-mAMsake khAne viSaM tatpara jo puruSa tAkeM jIvakI karuNA sarvathA na hoya hai| vahari tA dayA vinA bar3A pApa upajAvai hai tA pApate atizayakari saMsArasamudravi bhramaiM hai // 16 // nAsti dUSaNamihAmiSAzane, yaha SIka vazagainigadyate / vyAghrazUkarakirAtadhIvarA, stainikRSTahRdayagurukRtAH // 20 // artha-jina indriyanake AdhIna bhaye puruSani kari "mAMsabhakSaNavirSe dUSaNa nAhI' aisA kahiye hai tina nIcacittanakari vyAghra zUkara bhIla DhImara hai te gurukI jyoM kre| bhAvArtha-je mAMsa bhakSaNakauM nirdoSa batAvai haiM to tinake mAMsabhakSI siMhAdika pUjya Thaharai / tAteM mAMsabhakSaNa sarvathA bhalA nAhIM // 20 // mAMsavalbhana niviSTa cetasaH, saMtipUjitatamA narA yadi / gUthamUtakRtadehapuSTayaH, zUkarA na nitarAM tadA katham // 21 // artha-mAMsake bhakSaNavirSe lagAyA hai citta jinaneM aise puruSa jo pUjane yogya hoya to viSTA ara mUtra kari karI hai dehapuSTi jinaneM aise zUkara pUjya kaise na hoya // 21 // bhakSayaMti palamastacetanAH, saptadhAtumayadehasambhavam / yadvadaMti ca zucitvamAtmanaH, ki viDaMvanamataH paraM budhAH ? // 22 / artha-jo buddhirahita saptadhAtumaya dehatai upajyA jo mAMsa tAhikhAya hai ara AtmAkai pavitrapanA kahai hai so he paMDita ho ! yAsivAya aura viDaMbanA kahAM hai ? api tu yA sivAya aura viDambanA nAMhI hai // 22 // bhujate palamaghaudhakAri--the, te vrajanti bhavaduHkhamUjitam / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110] zrI amitagati zrAvakAcAra ye pivanti garalaM sudurjaraM, te zrayanti maraNaM kimadbhutam // 23 // artha-je pApake samUhakA karanevAlA jo mAMsa tAhi bhakheM haiM te tIvra saMsArake duHkhakauM prApta hoya haiM / ihAM dRSTAMta kahaiM haiM-je puruSa dukhateM hai jaranA utaranA jAkA aisA jo viSa tAhi pIvai haiM te maraNakauM prApta hoya so kahA Azcarya hai| bhAvArtha-mAMsabhakSaka saMsAra meM bhramaiM tAkA acaraja nAhI // 23 // citra duHkhasukhadAna , paMDite, ye vadanti pizitAzane sme| mRtyujIvitavibarddha nodyate, te vadanti sadRze viSAmRte // 24 // artha-nAnAprakArake duHkha ara sukha ke dene meM pravINa je mAMsa ara bhojana tinahiM samAna kahai haiM te maraNa ara jIvana ke vaDhAvane viSa udyamI je viSa ara amRta tinahi samAna kahe haiN| bhAvArtha-je mAMsa khAnA ara anna khAnA samAna kahai haiM te viSa ara amRta samAna kahai haiM / te samAna nAhI jAta mAMsa khAne meM to tIvrarAga hai ara anna khAnemaiM manda rAga hai tAteM bar3A bheda hai aisA jAnanA // 24 // jAyate dvitayaloka duHkhadaM, bhakSitaM pizitamaMgasaMginAm / bhakSitaM dvitayajanmazarmadaM, jAyate'zanamapAsta dUSaNam // 25 // / artha-jIvani mAMsa khAya santA isa loka virSe ara paraloka virSe duHkhadAyaka hoya hai, ara dUSaNa rahita bhojana khAyA bhayA isa loka paraloka virSe sukhadAyaka hoya hai // 25 // mAMsamitthamavabudhya dUSitam, tyajyate hitagaveSiNA tridhA / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama pariccheda mandiraM na vidatA niSevyate, tIvradRSTiviSapanna gAkulam // 26 // artha-hita ke harane vAle puruSa kari yA prakAra mAMsakauM dUSita jAna kari sadA tyAga karie hai / ihAM dRSTAMta kahaiM haiM -- jAnatA jo puruSa tAkari tIvra dRSTi viSa sarvakari vyAkula jo ghara so na seIe hai ||26|| aiseM mAMsa kA niSeSa kiyA, Age madhukA niSedha kareM haiMmAkSikaM vividha jantughAtajaM, khAdayanti bahuduHkhakAri ye / svalpajantuvinipAtibhiH samAste kathamatra kh| dikaiH / / 27 / ' bhavanti artha - je puruSa nAnAprakAra jIvanakai ghAtateM upajyA ara mahAdu:kha kA denevAlA aisA jo madhu tAhi khAya hai te thor3e jovanake ghAtaka je khaTIka tinakari samAna kaise hoya haiM / jAnanA ||27|| [ 111 bhAvArtha - madhu khAnevAlA khaTIkateM bhI mahApApI hai aisA grAmasaptakavidAharepasA, tulyatA na madhubhakSirepasaH / tulya maMjanajalena kutracinimnagApatijalaM na jAyate // 28 // - sAta grAmake jalAvane ke pApa kari madhubhakSaka ke pApa kI samAnatA nAhI, jAteM aMjalike jala kari samudrakA jala asaMkhyAta guNa hai taiMseM sAta grAmake dAhake pApa bhI asaMkhyAtaguNA pApa madhu bhakSaNa karanemeM batAyA hai ||28|| artha: mleccha loka mukha lAlayAvilaM, madyamAMsacitabhAjanAsthitam sAraghaM gataghRNasya _khAdataH, kIdRzaM bhavati zaucamucyatAm // 26 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112] zrI amitagati zrAvakAcAra artha-mleccha bhIla lokanike mukha kI lAla kari malina ara madya mAMsa jAmaiM saMcaya kIye aise bhAjanamaiM dharayA ara puNyakauM nAza karanevAlA jo madhu tAhi glAni rahita khAte puruSakai pavitrapanA kaisA hai so kahi // 26 // yazcikhAdiSati sAraghaM kudhIrmakSikAgaNavinAzanaspRhaH / pApakardamaniSedhanimnagA, tasya hanta karuNA kutastanI // 30 // artha--makSikAnake samUhake vinAzanekI hai icchA jAke aisA jo kubuddhi madhu khAne kI icchA karai hai, bar3e Azcarya kI bAta hai tAke karuNA kAhekI, kaisI hai karuNA pAparUpa kIcake dUra karanekauM nadI samAna hai // 30 // bhakSito madhukaNo'pi saMcitaM, sUdate jhaTiti puNyasaMcayam / kAnanaM viSamazociSaH kaNaH, kiM na bhakSayati vRkSasaMkaTam // 31 // prartha -madhukA kaNA bhI bhakSaNa kiyA saMtA nizcaya kari puNyake samUha kauM zIghra nAza karai hai / ihAM dRSTAMta kahe hai--agnikA jo kaNA hai so vRkSanikA hai samUha jA virSe aise vanako kahA nahIM bhakSaNa karai hai (nahIM Dhahai hai) ? dahai hI hai // 31 yo'tti nAma madhu bheSajecchayA, so'pi yAti laghu duHkhamulvaNam / kiM na nAzayati jIvitecchayA, bhakSitaM, jhaTiti jIvitaM viSam // 32 // artha-jo auSadhakI icchA kari bhI prasiddha madhu ko khAya hai so bhI tIvra duHkhakauM zIghra prApta hoya hai| ihAM dRSTAMta kahe hai-jIvaneMkI icchA kari khAya jo viSa sA kahA zIghra jovanekauM na nAzai hai ? nAzai hI hai // 32 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama pariccheda [ 113 ghoraduHkhadamavetya kovidA, varjayanti madhu zarmakAMkSiNaH / kutra tApakamavatya pAvakaM, gRhyate ziziralolamAnasAH // 33 // artha-sukha ke vAMchaka paMDita jana haiM te ghora duHkhadAyaka jAni madhukauM tyAga kara hai| tAkA dRSTAMta kahai haiM-zItalapaneMmaiM hai lAlasA jinakai aise puruSa haiM te agnikauM tApakari jAnakari kahA grahaNa karai hai, nahIM karai aise madhukA niSedha kiyA, Age navanItakA niSedha karai hai; saMsajanti vividhAH zarIriNo, yaha sUkSmatanavo / nirntraaH| taddadAti navanItamaMginAM, pApato na paramatra sevitam // 34 // artha-jA viSa sUkSma haiM zarIra jinake aise nAnA prakAra jIva haiM te nirantara upaja hai so laNI ghI seyA santA jIvanikauM so pApa deya hai, jA pApate loka virSe aura pApa nAhI // 34 // citrajIvagaNasUdanAspadaM, yavilokya navanItamadyate / teSu saMyamalavo na vidyate, dharmasAdhana parAyaNA kutaH // 35 // marma-jina puruSani kari nAnA prakAra jIvanike samUhake vinAzakA ThikANA dekha kari lauNI khAya hai tina puruSani virSe saMyama kA aMza bhI nAMhI hai, dharmasAdhana virSe tatparatA kAhete hoya ? nAhI hoya // 35 // yanmuhUrta yugataH paraH sadA, mUrcchati pracurajIvarAzibhiH / tabhilaMti navanItamatra ye, te vrajanti khalu ko gati mRtAH // 36 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha - jo lUNI doya muhUrta pAcheM pracura jIvanike samUhani kari mUcchita hoya hai sanmUrcchana jIva jA viSai so luNI ihAM je khAya hai te mare bhae nizcaya kari kauna gatikauM jAya haiM, tinakI kahA gati hoya hai jaisI AcAryaneM AzaMkA kara hai / bhAvArtha - ihAM doya muhUrta luNI kI maryAdA kahI so tapAvaneko apekSA hai, kichU khAne kI apekSA na kahI hai, jAtaiM rAgAdikake kAranapaneteM khAnA tau prakAra yogya nAhI aisA jAnanA // 36 // ye jinendravacanAnusAriNo, ghorajanmavanapAtabhIravaH / taizcatuSTayamidaM viniditaM jIvitAvadhi vimucyate tridhAH // 37 // artha - je jIva saMsAra vanake pAtataiM bhayabhIta haiM ara jinendrake vacanake anusArA hai tina kari nindanIka madya mAMsa madhu loNI ye cAra haiM te jIvana paryaMta mana, vacana kAya kari tyAgie hai || 37 // madyamAMsanavanIta sAradhaM, yaizcatazkamidamadyate sadA / gRddhirAgavadha saMga hakaM, taizcaturgatibhavo vigAhyate // 38 // artha -- jina kari ati AsaktatA rAga hiMsA ke saMgake bar3hAvanevAle madya mAMsa madhu lauNI e cyAra sadA khAie haiM tina kari caturgati saMsAra avagAhie hai ( bhramie hai ) / niSevate'dhamo, yaH surAdiSu nidyamekamapi lolamAnasaH / so'pi janmajaladhAvatADayate, kathyate kimiha sarvabhakSiNaH // 36 // artha - jo caJcala citta nIca puruSa madirAdikaniviSe nindanIka ekakauM bhI sevana kare so bhI saMsAra samudra viSai bhramaNa kareM hai, to ihAM sarva ke khAnevAle kI kahA kahie // 36 // aiseM madirAdika cyAra mahAvikRtikA niSedha kare hai; yatra rAkSasapizAcasaMcaro, yatra jantunivaho na dRzyate / yatra muktamapi vastu bhakSyate, yatra dhAratimiraM vijRMbhate // 40 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama pariccheda [115 yatra nAsti yativargasaMgamo, yatra nAsti gurudevapUjanam / yatra saMyamavinAzi bhAjanaM, yatra saMsajati jIvabhakSaNam // 41 // yatra sarvazubhakarmavarjanaM yatra sAsti gmnaagmkiyaa| tatra doSanilaye dinAtthaye, dharmakarmakuzalA na bhuJjate // 42 // __artha-jA viSa rAkSasa pizAcanikA saMcAra hoya haiM, ara jA virSe jIvanikA samha na dekhie hai, ara jA virSe choDyA bhI vastu bhakSaNa karie hai ara jA virSe ghora andhakAra phaile hai // 40 // . ara jA virSe yatInake samUhakA saMgama nAhI, ara jAvirSe guru devakA pUjana nAMhI, ara jAviSaM saMyama kA karanevAlA bhojana hoya hai ara jAvirSe jIvanakA bhakSaNa upajai hai // 41 // ___ ara jA virSe sarva zubha karmakA varjana hoya hai, ara jA virSe gamanAgamana kriyA nAMhI hai| aisA doSanikA ThikAnA dinakA abhAva rUpa rAtri tAvirSe dharma karma meM pravINa puruSa haiM te bhojana na karai hai // 42 // bhujate nizi durAzayA yake, gRddhidoSavazatino janAH / bhUtarAkSasapizAca zAkinI, saMgatiH kathabhamIbhirasya // 43 // artha-je duSTacitta lolupatArUpa doSake vazIbhUta jana rAtri virSe bhojana karai haiM tina kari bhUta rAkSasa pizAca zAkinIkI saMgati kaise tyAgie hai| bhAvArtha-rAtribhojana karai haiM tinake bhUtAdikakI saMgati avazya hoya hai // 43 // balbhate dinanizIthayoH sadAH, yo nirastayamasayamakriyaH / zRgapucchazaphasaMgajito, bhaNyatepazurayaM manISIbhiH // 44 // ___ artha-jo puruSa dUra karI hai yama, saMyama, kriyA jAneM aisA rAtri dina virSe sadA khAya hai so yaha paMDitani kari sIga pUcha rahita pazu kahie hai // 44 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116] zrI amitagati zrAvakAcAra Amananti divaseSu bhojanaM; yAminISu zayanaM manoSiNaH / jJAninAmavasareSu jalpanaM, zAMtaye guruSu pUjanaM kRtam // 45 // artha--paMDita hai te divasani virSe bhojanakauM sukhake athi kahai haiM, aura rAtrini viSaM sovanA zAMtike artha kahai haiM, ara jJAnInike avasara viSa bolanA zAMtike artha kahai haiM, gurunavirSe kA pUjana zAMti ke artha kaha haiM // 45 // bhujyate guNavataikadA sadA, madhyamena divase dvirujjvale / yena rAtridivayoranArataM, bhujyate sa kathito naro'dhamaH // 46 // artha-guNavAna uttama puruSa kari sadA ekabAra bhojana karie haiM ara madhyama puruSa kari ujjvala dina virSe doyabAra bhojana karie hai ara jA kari dinarAta nirantara bhojana karie hai so manuSya adhama noca kahyA hai // 46 // ye vivayaM vadanAvasAnayo, sarasya ghaTikAdvayaM sadA / bhuMjate jitahaSIkavAjina, ste bhavanti bhavabhArajitaH // 47 // artha--je puruSa dinake Adi ara anta virSe sadA doya ghaDIka varja kari bhojana karai haiM te jIte haiM indriya rUpa ghor3e jinaneM saMsArake bhAra kari rahita hoya haiM mukta hoya haiM // 47 // ye vidhAya gurudevapUjanaM, . bhujate'hni vimale nirAkulAH / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama pariccheda [117 te vidhUya laghu mohatAmasaM, sambhavanti sahasA mahodayAH // 48 // artha--je puruSa nirgrantha guru kA arhanta devakA pUjana karake nirmala divasa virSe nirAkUla bhaye sante bhojana karaiM haiM te zIghra moha andhakArakauM nAza kari sahasA mahAn udayarUpa hoya haiM, kevalajJAnakauM pAveM haiM // 48 // yo vimucya nizi bhojanaM tridhA, sarvadApi vidadhAti vAsare / tasya yAti jananArddha maMcitaM, bhuktivajitamapAstarepasaH // 46 // artha-jo puruSa mana vacana kAya kari sadA rAtri viSai bhojana tyAga kari dina virSe bhojana karai hai tisa pAparahita puruSakA bhukti rahita upavAsa rUpa AdhA janma vyatIta hoya hai . / 46 // yo nivRttimavidhAya valbhanaM, vAsareSu vitanoti mUDhadhIH / tasya kiMcana na vidyate phalaM, bhASina na vinA phalantarAm // 50 // artha--jo mUDha buddhi puruSa dinani virSe nivRtti jo vrata tAhi na kari rAtri virSe bhojana karai hai tAkai kichu phala na hoya hai, jAteM jinabhASita vinA atizaya kari phala na hoya hai| bhAvArtha-koU kahai ki dina virSe bhojana na karanA ara rAtri virSe karanA yaha bhI vrata hai tAkU kahA hai ki aisA mArga nAMhIM, jAteM rAtri bhojana virSe dravyabhAva hiMsAkI vizeSatAteM aise vratatai kichu phala nAhI, pApa hI hoya hai / jaise koU anna chor3a kari mAMsa bhakSaNa kara taise aisA vrata pApahIke artha jAnanA // 50 // ye vyavasthitamahaHsu sarvadA, zarvarISu racayanti bhojanam / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118] zrI amitagati zrAvakAcAra : nimnagAmi salilaM nisargata, ste nayanti zikhareSu zAkhinAm // 51 // artha--je puruSa sthApyA hai dIpakAdi prakAza jina viSa aisI rAtrini virSe bhojanako racai hai te svabhAvateM nIceko calanevAlA jo jala tAhi zikharani virSe vRkSanakauM prApta karai hai| bhAvArtha--ihAM aisA hai ki koU kahai hama rAtri virSe dIpakAdi kari hiMsA nivAri leiMge tAkU kahyA hai| rAtri virSe hiMsA anivArya hoya hai, jAteM bhojanake Azraya jIva vA dopakAdi kari aura jIva avazya ghAte jAya haiM, ara rAgAdikakI tIvratA hoya hai, tAteM rAtri viSa hiMsA avazya hai so nivArI na jAya / tAkA dRSTAMta diyA hai ki jala kA svabhAva nIce par3anekA hai so Upara car3he aisA koI prakAra hoya sakai, aisA jAnanA // 51 // sUcayanti sukhadAyi yeginAM, rAtribhojanamapAstacetanAH / pAvakoddhatazikhAkarAlitaM, te vadanti phaladAyi kAnanam // 52 // artha--je ajJAnI rAtri bhojana jIvanakauM sukhadAyaka kahaiM haiMte agnikI uddhata zikhA kari jalyA jo bana tAhi phaladAyaka kahai hai, so hAya nAhI // 52 // ye bruvanti dinarAtribhogayo, stulyatAM racitapuNyapApayoH / te prakAzatamasoH samAnatAM, darzayanti sukhaduHkhakAriNoH // 53 / / artha-race haiM puNya ara pApa jinaneM aise je dina virSe bhojana ara rAtri viSa bhojana doUnakoM samAna kahai haiM te sukha ara duHkhake karanevAle aise prakAza aura andhakAra doUnikauM samAna dikhAvai hai| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama pariccheda [116 bhAvArtha--dinamaiM bhojana dharmarUpa hai ara rAtri bhojana pAparUpa haiM jaise prakAza ara andhakAra samAna kadAca nAhI // 53 // rAtribhojanamadhizrayanti ye, dharmabuddhimadhikRtya dudhiyaH / te kSipanti pavivahnimaNDalaM, . vRkSapaddhativivRddhaye dhruvam // 54 // artha-je dharmabuddhi kari rAtri bhojanakauM sevana kara haiM te nizcaya kari vRkSanikI paddhati kI vRddhi ke artha vajrAgnike samUhakauM khepe haiN| . bhAvArtha-koI mithyAdRSTi dinamaiM vrata kara hai rAtri viSa bhojana kara hai tAkU kahyA hai--jaise agniteM koI prakAra vRkSanikauM vRddhi na hoya tase rAtri bhojana virSe koI prakAra dharma nAhI, adharma hI hai aisa jAnanA // 54 // ye vidhRtya sakalaM vinaM kSudhAM, bhujate sukRtakAMkSayA nizi / te vivRdhya phalazAlinI latAM, bhasmayanti phalakAMkSayA punaH // 55 // artha-je jIva puNyakI vAMchA kari sarvadina kSudhAkauM dhAri rAtrivirSe bhojana kara hai te phala kari zobhita latAkauM baThAya phera phala kI vAMchA kari bhasma karai haiM // 55 // ye sadApi ghaTikAdvayaM vidhA, kurvate dinamukhAMtayova'dhAH / bhojanasya niyamaM vidhIyate, mAsi taiH sphuTamupoSitadvayam // 56 // - artha je paNDita puruSa sadA hI dinake Adi ara anta virSe doyasa ghar3I bhojanakA niyama kara haiM tina kari pragaTaparne eka mAsamaiM doya upavA karie hai| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] zro amitagati zrAvakAcAra bhAvArtha--dina vi. doya doya muharta bhojanakA tyAga bhaye mAsameM sAThi muhartakA tyAga hote doya upavAsa kA phala hoya hai // 56 // roga zokakalirATikAriNI, rAkSasIva bhayadAyinI priyA / kanyakA duritApakasaMbhavAH, rogitA iva nirantarApadAH // 57 // dehajA vyasanakarmapaMDitAH, pannagA iva vitIrNabhItayaH / nirdhanatvamanapAyi sarvadApAtradAnamiva dattavRddhikam // 5 // saMkaTaM satimiraM kuTIrakaM, nIcavittamiva raMghnasaMkulam / nIcajAtikulakarmasaMgamaH, zIlazaucazamadharmanirgamaH // 56 // vyAdhago vividhaduHkhadAyino, durjanA iva parApakAriNaH / sarvadoSayaNapIDyamAnatA, rAtribhojanaparasya jAyate // 60 // artha--rAtri bhojana virSe tatpara jo puruSa tAkai aisI sAmagrI hoya hai s| kahai haiM--rAga ara zoka ara kalaha ara rAr3a inakI karanevAlI ara rAkSasIkI jyauM bhaya denevAlI strI mile hai, ara mahApApateM upajA antarAya sahita sadA duHkha denevAlI kanyA hoya hai| bahuri diyA haM bhaya jinamaiM aise pApakarma virSe pravINa sapai kI jyauM putra hoya hai, bahuri daI ha vRddhi jAneM aisA apAtra dAnakI jyauM nirdhanapanA vinAza rahita sadA hoya hai| bhAvArtha--jaiseM apAtra dAna nirantara vRddhi kara taiseM rAtri bhojana nirdhanapanA nitya bar3hAvai aisA dRSTAMta diyA h| bahuri chidrani kari vyApta nIca puruSake vittakI jyauM saMkaTarUpa andhakAra rahita ghara mile haiM, ara nIca jAti kulakarma inakA saMgama hoya hai, ara zIla nirlobhatA samabhAva dharma inakA nirgama hoya hai, abhAva hoya hai, ara parake bure karanevAle durjanakI jyauM duHkha denevAlI vyAdhi hoya hai, ara sarva doSanake samUhakari pIDyamAnapanA, dukhIpanA hoya hai| aise rAtribhojana karanevAle ke doSanikI utpatti hoya hai / / 57-58-59-60 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama pariccheda [ 121 AgeM rAtribhojana tyAganevAleke guNa kaha haiM-- padmapatranayanAH priyaMvadAH, zrIsamaH priyatamA manoramAH / sundarA duhitaraH kalAlayAH, puNyapaMktaya ivAttavigrahAH // 61 // bhraMzitavyasanavRttayo'malAH, pAvanA himakarA ivAMgajAH / zakamaMdiramivAstatAmasaM, maMdiraM pracuraratnarAjitam // 62 // labdhacititapadArthamujjvalaM, bhUripuNyamiva vaibhavaM sthiram / sarvarogagaNamuktadehatA, sarvazarmanivahAdhivAsitA // 63 // jJAnadarzanacaritrabhUtayaH sarbayAcitavidhAnapaMDitAH / sarva lokapatipUjanIyatA, rAtrimuktivimukhasya jAyate // 6 // artha-kamalake patrasamAna hai nayana jinake ara priya vacana bolanevAlI lakSmIke samAna ramAvanevAlI aisI strI hoya hai, ara kalA vidyAniko sthAna ara puNyakI paMkatisamAna grahaNa kiyA hai zarIra jinaneM aiso sundara kanyA hoya hai // 51 // ara dUra karI hai vyamanakI pravRtti jina pavitra nirmala candramA samAna putra hoya haiM, ara iMdrake maMdira samAna andhakAra rahita pracura ratnani kari zobhita aisA maMdira mile hai / / 62 // . . ara pAyA hai vAMchita padArtha jAte esI ujjvala mahA puNya samAna sthira vaibhava hoya hai, ara sarva roganake samUha kari rahita dehapanA ara sarva sukhanake samUhakA AdhArapanA // 63 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] zrI amitagati zrAvakAcAra ara sarva vAMchita racanemaiM pravINa aisI jJAna darzana caritrako sampatti ara sabalokapatina kari pUjanIkapanA ye rAtribhojanataiM jo vimukha hai tAka hoya hai / bhAvArtha- pUrvokta guNa rAtri bhojanake tyAgI sarva hoya hai aisA jAnanA / / 64 / zUkarI zevarI vAnarI dhAvarI, rohiNI maMDalI zokinI klezinI / durbhagA niHsutA nirdhavA nirdhanA, zarvarIbhojinI jAyate bhAminI // 65 // artha - - rAtri viSai bhojana karanevAlI strI hai so sUkarI bhIlanI vAnarI dhIvarI rohiNI kuttI zokasahita kelzasahita durbhaga putra rahita pati rahita dhana rahita aisI hoya hai / / 65 / / bAMdhavairaMcitA dehajairvaditA, bhUSaNairbhUSitA vyAdhibhirvajitA / zrImatI hImatI dharmiNI, vAsare jAyate bhuktitaH zarmaNI // 66 // artha - bAMdhavani kari yukta ara putrani kari vaMdita ara AbhUSaNani kari bhUSita ara rogani karI varjita lakSmIvAna lajjAvAna buddhivAna dharmAtmA aisI sukharUpa strI hai so dinaviSai bhojana taiM hoya hai / mAvArtha - jo rAtri viSe bhojana tyAga hai so pUrvokta guNasahita hoya hai // 66 // rAtribhojanavimocino guNA, ye bhavaMti bhavabhAginAM pare / tAnapAsya jinanAthamIzateM, vaktumatra na pare jagatraye // 67 // - artha - jIvanika rAtri bhojana tyAgake utkRSTa guNa haiM tinahi tInaloka viSe jinarAja sivAya aura koI kahanekauM samartha nAMhIM hai // 67 // aiseM rAtri bhojanakA niSedha kiyA, AgeM paMca udaMbara phalanikA niSedha kara hai Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama pariccheda / 123 yatra sUkSmatanavastanU bhRtaH, saMbhavaMti vividhAH sahasrazaH / paMcadhA phalamuduMbarodbhavaM, tanna bhakSayati zuddhayati shuddhmaansH|68| artha-jAvirSe sUkSma haiM zarIra jinake aise jova nAnAprakAra hajArAM upajai hai tisa pAMca prakAra udaMbara janita phalakauM zuddha hai mana jAkA aisA puruSa hai so na khAya hai| / bhAvArtha-Umara, kaThaUmara, pAkaraphala, bar3a, pIpara ye pAMca udambara phala haiM te trasajIvanike upajane ke ThikAne haiM tAteM buddhivAna inakA sarvathA parityAga karai hai // 6 // kSIrabhUruhaphalAni bhujate, citrajIvanicitAni ye'dhamAH / janmasAgaranipAtakAraNaM, pAtakaM kimiha te na kurvate // 66 // artha-je pApI puruSa asaMkhyAta jIvani kari bhare hue kSIrI vRkSanike phalanikauM khAya hai te saMsAra sAgaramaiM DUbaneko kAraNa kaunasA pApakauM ihAM na karai haiM, apitu sava hI pApa karai haiM / / 6 / / asaMkhyajIvavyapaghAtavRttimina, dhIvarairasti samaM samAnatA / anaMtajIvavyaparopakAriNAmuduMbarAhAravilolacetasAm // 7 // artha-ananta jIvanake nAza karanevAle paMca udaMbarake AhAra virSe hai lolupa citta jinakA tinakI asaMkhya jIvanake ghAtarUpa hai AjIvikA jinakI aise DhImarani kari sAtha samAnatA nAhIM hai| bhAvArtha-udambarake khAnevAlekai DhImaranateM bhI adhika pApIpanA yahAM dikhAyA aisA jAnanA // 70 // ye khAdaMti prANivarga vicitraM, dRSTvA paMcodubarANA phalAnAm / zvabhrAvAsaMyAMti te ghoraduHkhaM, ki nistrizaiH prApyate vA na duHkham // 71 // artha-je nAnA prakAra jIvanike samUhakauM dekha kari paMca udaMbara Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] zrI amitagati zrAvakAcAra phalanikauM khAya haiM te ghora duHkharUpa narakavAsakauM prApta hoya hai, athavA nirdaya jIvani kari kahA duHkha na pAie hai, sarva hI pAie hai / / 71 / / aghapradAyoni vicitya dharmadhIruduMbarANAM, na phalAni valbhate / vidhAtumiSTe sukhade prayojane, karoti kastadviparItamuttamaH // 72 // artha-dharmabuddhI puruSa hai so udambaranike phalanikauM pApake denevAle jAni nahIM khAya hai, jAtai sukhadAyaka kArya karanekauM iSTa hotasantai kauna uttama puruSa hai so tAtai viparIta karai hai, apitu nAhIM kara hai / / 72 // AdAvante sphuTamiha guNA nirmalA dhAraNIyAH, pApadhvaMsi vratamapamalaM kurvatA zrAvakIyam / kurta zakyaM sthiragurutaraM maMdiraM garta pUraM, na stheyobhiI DhatasmRte nirmitaM grAvajAlaiH // 73 // artha-pApakA nAza karanevAlA zrAvaka sambandhI nirmala vratakauM karatA jo puruSa tA kari Adi anta viSa pragaTapaneM ihAM nirmala guNa dhAraNA yogya hai| ihAM dRSTAMta kahai hai-jaise atyaMta thira je pattharanake samUha tinakari dRr3ha kiyA jo garta pUra kahie nIMva tAvinA sthira ara atibhArI maMdira karanekauM samartha nAhIM taisaiM / bhAvArtha-jaise dRr3ha mUla binA nizcala maMdira na hoya hai taise paMca udambara tIna makArake tyAgarUpa mUlaguNa binA nirmala vrata na hoya hai tAteM Aditai lagAya anta paryaMta prathama mUlaguNa dhAraNA yogya hai // 73 // dAtuM dakSaH surataruriva prArthanIyaM janAnAM, citta yeSAmoti guNakaNo nizcalatvaM vitti / bhuktvA saukhyaM bhuvanamahitaM cititAvAptabhogaM, te nirvAdhAmamitagatayaH zreyasI yAMti lakSmIm / / 74 / / artha-jIvanikauM vAMchita denekauM kalpavRkSasamAna pravINa aisA yaha guNanikA samUha jinake citta virSe nizcalapanekauM dhAra haiM te puruSa ciMtata Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTama pariccheda [125 prApta hai bhoga jAvi aise loka pUjita sukhakauM bhoga kari ananta hai jJAna jinake aise bhaye saMte nirvAdha mokSalakSmIkauM prApta hoya hai // 74 // madya mAMsa madhu paMca udaMvara, phala trasajIvanike AdhAra / lauMNI nizibhojana ityAdika, tIvra pApa tyAga dukhakAra // vimala mUlaguNa prathama dharata hama, saba vrata zobhA pAvai sAra / tAtai bhogi sAra sukha kramateM, hoya amitagati jagasiradAra // iti zrI amitagati prAcAryakRta zrAvakAcAravirSe paMcama pariccheda samApta bhayA / SaSThama pariccheda AgeM dvAdaza aguvratakA varNana kareM haiM;madyAdibhyoM viratAni, kAryANi zaktito bhavyaH / dvAdaza tarasA chetta, zastrANi zitAni bhavavRkSam // 1 // artha-madyAdikani virakta je bhavyapuruSa tina kari zakti sArU dvAdaza vrata karaNA yogya hai / te vrata saMsAravRkSakauM vega kari chedanakauM tIkSNa zastrakI jyauM haiM // 1 // aNuguNazikSAdyAni vratAni gRhamedhinAM nigadyate / paMcatricatuH saMkhyAsahitAni dvAdaza prAjJaiH // 2 // artha-paMDitani kari zrAvakanike agavata guNavrata zikSAvrata kramasaiM pAMca tIna cyAra saMkhyA sahita dvAdaza kahe haiN| bhAvArtha-pAMca aNuvrata tIna guNavrata cyAra zikSAvrata aise bAraha vrata zrAvakanike kahai haiM / / 2 / / __ Agai aguvratanikauM kahaiM haiM;-- Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra hiMsA satya steyAbrahmaparigrahanivRttirUpANi / jJeyAnyaNuvratAni, sthUlAni bhavaMti paMcAtra // 3 // 126 ] artha -- ihAM sthUla hiMsA jhUTha caurI abrahma parigraha initaM nivRttirUpa pAMca aNuvrata jAnanA yogya haiM || 3 || tahAM sthUla hiMsAtyAga vratakauM kahai haiM; dvadhA jIvA jainairmatAstra, saMsthAvaraprabhedena / tatra sarakSAyAM taducyate'Nuvrata prathamam // 4 // prartha - jainIninaiM sa sthAvarake bheda kari doya prakAra jIva kahai hai tahAM sajIvanakI rakSA hotasaMtai so prathama aNuvrata kahie hai || 4 || sthAvaraghAtI jIvastrasasaMrakSI, vizuddhapariNAmaH / yo'kSaviSayAnnivRttaH, saH saMyatAsaMyato jJeyaH // 5 // artha - jo jIva sthAvaraghAtI hai sthAvarakI hiMsA tyAganekauM asamarthaM hai, ara sajIvanikA bhale prakAra rakSA sahita hai ara vizuddha hai pariNAma ra indriya viSayanita virakta hai so saMyatAsaMyata kahie dezavratakA dhAraka zrAvaka jAnanA / 5 / hiMsA dvedhA proktA'raMbhAnAraMbhajatvatodakSaiH / gRhavAsato nivRtto dvedhApi trAyate tAM ca // 6 // gRhavAsasevanarato mandakaSAyaH pravRttitAraMbhAH / ArambhajAM sa hiMsA zaknoti na rakSituM niyatam // 7 // artha -- paMDita kari Arambha ara anAraMbhatai upajave pane kari hiMsA so kahI hai doya prakAra gRhavAsateM nivRtta jo muni so tau doya prakAra hiMsA bacA hai || 6 // ara jo gRhavAsake sevane maiM rata zrAvaka manda kaSAya svarUpa varttAyA hai Arambha jAneM so nizcaya kari Arambha janita hiMsAke tyAganekauM samartha na hoya hai / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThama pariccheda [127 bhAvArtha--manda kaSAyarUpa cAritramoha ke udayateM avazaparne vyApAra Arambha viSa so to Arambhajanita hiMsA kahie, ara vinA hI prayojana calA kari Apa hI tIvra kaSAyarUpa hiMsA karanA so anAraMbhajanita hiMsA kahie so ini doU prakAra hiMsAnikA tyAga to munIzvaranikai hoya hai, ara gRhasthake zaktihInapanAte nirdoSa vyApArAdi janita hiMsAkA tyAga na hoya sakai hai parantu pariNAmani virSe sarva hiMsAteM mahA aruci hai, nindA garhA ApakI karai haiM aisA jAnanA // 7 // zamitAdyaSTakaSAyaH pravartate yaH paratra sarvatra / niMdAgarhAviSTaH saH saMyamAsaMyama dhatte // 8 // artha--upasamAe~ haiM Adike anantAnubandhI apratyAkhyAna rUpa krodhAdi aSTa kaSAya jAneM ara sarva ThikAnai nindA gardA yukta jo pravarte hai so saMyamAsaMyama jo dezavrata tAhi dhArai hai // 8 // kAmAsUyAmAyAmatsarapaizUnyamadahInaH / dhIraH prasannacittAH priyaMvado vatsalaH kuzalaH // 6 // heyAdeyapaTiSTo gurucaraNArAdhanodyatamanISaH / jinavacanatoyadhautasvAMtakalaMko bhavavibhIruH // 10 // samyaktaratnabhUSo mandIkRtasakalaviSayakRtagRddhiH / ekAdazaguNavartI nigadyate zrAvakaH paramaH // 11 // artha--viSaya nikI vAMchA adekhasakA bhAva mAyAcAra matsaratA cugalIkhAnA dInapanA jAtyAdi mada inakari rahita hoya ara prasannacitta hoya ara priya vacana kahanevAlA hoya dhIra hoya prItiyukta ara pravINa hoya // 6 // ___bahuri tyAgane yogya grahaNa karane yogya virSe paMDita hoya ara guru caraNanike ArAdhane viSa udyamarUpa buddhiyukta hoya, ara jinavacanarUpa jala kari dhoyA hai manakA kalaMka jAneM aisA hoya, ara saMsArateM bhayabhIta hoya // 10 // bahuri samyaktarUpa ratnake AbhUSaNa kari sahita hoya, ara manda kari hai samasta viSayani kari lolupatA jAnaiM aisA hoya / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] zrI amitagati zrAvakAcAra bahuri ekAdaza guNa je gyAraha pratimA tina viSai pravartanevAlA hoya so parama zrAvaka kahie hai // 11 // saMraMbha samAraMbhAraMbhairyogakRtakAritAnumataiH / sakaSAyairabhyastaistarasA saMpadyate hiMsA // 12 // tritritricatuH saMkhyaiH saMraMbhAdyaH parasparaM guNitaiH / aSTottarazatabhedA hiMsA saMpadyate niyatam // 13 // artha - saMrambha samArambha Arambha ara mana vacana kAya ara kRta kArita anumodana ara kodha mAna mAyA lobhasahita guNe bhae nikari vega kari hiMsA upaje hai // 13 // saMrambhAdika tIna ara yoga tIna ara kRta kArita anumata ye tIna ara kaSAya cyAra inataiM paraspara guNo bhaeni kari ekasau ATha bhedarUpa hiMsA nizcayateM upajai hai | bhAvArtha - saMrambha kahie hiMsA karanekA zraddhAna vicAra ara samArambha kahiye hiMsA upakaraNa milAvanA ara Arambha kahie jIvanikA mAranA ye tInoM mana vacana kAya kari guNe bhae tinakauM kRta kArita anumodanA kari guNe sattAIsa bhae tinakauM krodhAdi cyAra kaSAyaniteM guNe ekasau ATha bhae / inase ekase ATha bhaMganikI palaTana kaise hoya hai so kahie hai / prathama saMrambha mana kari karayA krodha sahita aisA dUsarA bha~ga bhayA, bahuri samArambha mana kari karyA krodha sahita aisA tIsarA bha~ga bhayA, aiseM prathama bheda samApta bhae yogarUpa dUsarA bheda palaTai jaise mana kahyA tahAM vacana kahanA, bahuri tAkU bhI pUrNa hoteM tIsarA bheda palaTai, jaise kRta kahyA thA tahAM kArita kahanA tAkU bhI pUrNa hoteM cauthA bheda palaTai jaise krodha kahyA tahAM mAna kahanA / jaiseM bha~ga palaTaneta ekasau ATha bheda hiMsAkehoya haiM aisA jAnanA / / 13 / / jIvatrANena vinA vratAni karmANi no nirasyati / candra eNa vinA nakSairhanyante, timirajAlAni // 14 // artha - jIvanikI dayA vinA vrata haiM te karmanikA nAza nAhI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThama pariccheda [ 126 kare hai jaise candramA vinA nakSatrani kari andhakArakA samUha nAhIM hanie hai taiseM I bhAvArtha - saba vratana maiM jIvadayA pradhAna hai aisA jAnanA || 14 || tiSThati vrataniyamA nAhiMsAmaMtareNa sukhajanakAH / pRthivIM na vinA dRSTAstiSThantaH parvatAH kkApi // 15 // artha - sukhake upajAvane hAra vrata ara niyama haiM te dayA vinA nAMhIM tiSThe haiM, jaise pRthvI vinA tiSThate parvata kahUM bhI na dekhe taiseM / bhAvArtha - saba brataniyamanikA AdhAra dayA hai aisA jAnanA / / 15 / / nighnAnenahiMsAmAtmAdhArAM nipAtyate narake / khAdhArAM na hi zAkhAM, chidAnaH kiM patati bhUmau // 16 // jo artha - AtmAkA AdhArarUpa jo ahiMsA dayA tAhi vinAsatA puruSa tA kari AtmA naraka viSai paTakie hai, ihAM dRSTAMta kahie hai, apane AdhArarUpa jAya baiThyA aisI jo zAkhA DAlI tAhi chedatA santA puruSa hai so pRthvI viSa kahA nAhIM par3e hai ? par3e hI hai // 16 // sa mato viratAvirataH svalpakaSAyo vivekaparamanidhiH / rakSati yatrasadazakaM prANahitaM sthAvaracatuSkam // 17 // artha - jo bei driyatrIMdriya caturiMdriya paMcendriya sainI asainI inake paryApta aparyApta bheda kari daza bheda bhae, yaha jo trasa dazaka tAkI rakSA kara hai, ara ekendriya bAdara sUkSma tAke paryApta aparyApta bheda kari cyAra bheda aisA sthAvara catuSka tAkA hita vAMche hai, avazarteM tinakI hiMsA hoya hai to bhI anumodanA nAhI kare hai, manda hai kaSAya jAkai ara vivekakA paramanidhAna so viratAvirata zrAvaka kahyA hai // 17 // sarvavinAzI jIvanasahananaM, tyAjyate yato jainaH | sthAvarahananAnumatistataH kRtA taiH kathaM bhavati // 18 // , artha - yAteM jIva hai so sabakA hiMsaka hai tAteM jainIni kari Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130] zrI amitagati shraavkaacaar| trasa hiMsAkA tyAga karie hai tina kari sthAvarakI hiMsA virSe anumodanA kaise karie hai| ___ bhAvArtha-kou kahai zrAvakake trasa hiMsAkA tyAgakai aise upadeza maiM sthAvara hiMsAmaiM anumodanA AI tAka kahyA hai / jIva sarvahI kA hiMsaka hai tAkai sarva hiMsA chaTatI na jAni trasa hiMsA chur3AI hai kicha sthAvarakI hiMsA karanekA upadeza nAhIM tAteM sthAvara hiMsAmeM anumodanA nAhIM aisA jAnanA // 18 // trividhA dvividhena matA, viratihiMsAdito gRhasthAnAM / trividhA trividhena matA, gRhacArakato nivRttAnAm // 16 // artha-gRhasthanikai hiMsAdikaniteM virati kahie tyAgabhAva so doya prakAra sahita tIna prakAra / bahuri gRha tyAganikai tIna prakAra sahIta tIna prakAra hai| bhAvArtha-karai nAhIM karAvai nAhIM mana vacana kAya kara aise chaha prakAra ke tyAga hai / anumodanA sahita navakoTI tyAga nAhIM jA hiMsAdika maiM anumodanakA prasaMga bana rahA hai, aisA gRhasthanikai jaannaa| bahuri je gahAcAra ke tyAgI haiM tinakai kRta kArita anumodanA sahita mana vacana kAya kari navakoTI kA tyAga haiM, aisA jAnanA // 16 // jIvavapuSorabhedo yeSAmekrAMtiko mataH zAstre / kAyavinAze teSAM jIvavinAzaH kathaM vAryaH // 20 // artha-jinake zAstra viSa jovakA ara zarIrakA ekAMtarUpa abheda kahyA hai tinake zarIra ke vinAza hota saMteM jIvakA kaise na bhayA / / 20 / / AtmazarIravibhedaM vadaMti, ye sarvathA gatavivekAH / kAyavadhe hanta kathaM, teSAM saMjAyate hiMsA // 21 / / artha-jo viveka rahita AtmAkA ara zarIrakA sarvathA bheda kahai hai tinake zarorake vadha hota saMta hiMsA kaise hoya yaha bar3e Azcarya kI bAta hai| Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThama pricched| [131 ihAM bhAvArtha aisA hai:- jau pahile zloka meM to sarvathA jIvakai ara zarIraka abheda mAneM haiM tinake zarIra vinAza hoteM avazya jIvakA nAza AyA taba svayameva hiMsA AI, ara je sarvathA jIvako ara zarIra kauM bheda mAna hai tinake zarIrake nAzamaiM hisA na ThaharI taba te bhI svacchanda hote hiMsaka hI bhye| tAteM doU hI ekAMtI hai te hiMsaka haiM, aisA jAnanA // 21 // bhinnAbhinnasya punaH pIDA saMpadyatetarAM ghoraa| dehaviyoge yasmAkesmAdanivAritA hiMsA // 22 // artha-jAteM dehate koI prakAra bhinna koI prakAra abhinna aisA jo jIva tAkai zarIrakA viyoga hota saMte atizaya kari ghora pIr3A upajai haiM tAteM anivArita hiMsA hoya hai / mAvArtha-lakSaNa bhedakari jIva zarIra bhinna haiM tathApi bandhadRSTi kari abheda hai tAteM jIvake zarIrake viyoga karane maiM avazya hiMsA hoya hai, aisA jAnanA // 22 // tatparyAyavinAze duHkhotpattiH parazca sNkleshH| yaH sA hiMsA sandarvarjayitayyiA prayatnena // 23 // artha-tisa paryAyake vinAza hotasantai duHkhakI utpatti hoya hai ara jo mahAsaMkleza hoya hai so hiMsA saMtani kari yatna sahita varjana karanA yogya hai // 23 // prANI pramAdakalitaH, prANavya paropaNaM yadA dhatte / sA hiMsA'kathi dakSarbhavavRkSaniSekajaladhArA // 24 // . artha-jo prANI pramAdakari vyApta bhaya saMtA zarIrAdi prANanikA vyaparopaNA karaM hai ghAta karai hai so paMDitani kari hiMsA kahI hai, kaisII hiMsA saMsAra vRkSake sIMcanekauM jaladhArA samAna hai| bhAvArtha-kaSAya sahita Aphke vA parake prANanikA nAza karanA so hiMsAkA lakSaNa kahyA hai // 24 // .. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ] zrI amitagati zrAvakAcAra | triyatAM mA mRta jIvaH pramAdabahulasya nizcitA hiMsA / prANavyaparope'pi pramAdahInasya sA nAsti / / 25 / / artha - jIva maro cAhai na maro tIvra pramAda sahita jIvakai nizcaya rUpa hiMsA hai, bahuri prANanikA nAza hoteM bhI pramAda rahitakai so hiMsA nAhIM hai / bhAvArtha - hiMsAkA mUla kAraNa pramAda hai tAke hotaiM vAhya prANavyaparopaNa hote vA na hoteM hiMsA avazya hoya hai, ara tA vinA apramatta munIrAjakai avazyatai prANavyaparopaNa hoteM bhI hiMsA nAhIM kahI hai / / 25 / / yo nityospariNAmI tasya, na jIvasya jAyate hiMsA / na hi zakyate nihaMtu, artha - jo nitya pariNAma rahita kUTastha hai tAkai jIvakI hiMsA na hoya hai, jAteM, koU kari kadAcit AkAza hanivekU samartha na jie haiM / kenApi kadAcanAkAzam // 26 // bhAvArtha - jo sarvathA nitya kUTastha AtmAkauM mAneM hai tAke hiMsAkA jAnanA na hya taba tAkA tyAga bhI na hoya hai, tAtaiM nityapanekA ekAMta mithyA dikhAyA hai // 26 // kSaNiko yo vyayamAnaH kriyamANA tasya niSpa. lA hiMsA / calamAnAH pavamAno na, cAlyamAnaH phalaM kurute // 27 // artha - jo kSaNika nAza hotA santA jIva hai tAkI karI bhaI, hiMsA niSphala hai / jaisaiM cAlatA jo pavana so calatA santA phalakauM na kareM hai taiseM / bhAvArtha - je jIvakauM kSaNika mAna haiM tinakai kSaNa kSaNa ApahIkA nAza bhayA tAkI hiMsA niSphala bhaI jaise pavana ApahI cAleM so calAyA santA phala kahA karai tAteM kSaNika mAnanA bhI mithyA haiM / / 27 / / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThama pariccheda [133 yasmAnityAnityaH kAya viyoge nipIDyate jIvaH / tasmAdya ktA hiMsA pracurakalilabandhavRddhikarI // 27 // artha-jAteM kathaMcit nitya kaMthacita anitya svarUpa jIva hai so zarIra ke viyoga hotasantai pIDie hai dukhI hoya hai, tAtai pracura pApako bandha karanevAlI zarIrake hiMsAyukta hai| bhAvArtha-syAdvAda kari nitya vA anitya svarUpa jIva mAna hai tinahIkai hiMsAkA jJAna hoya haiM, taba tinahIkai tyAga hoya hai, ekAtIkai hiMsAkA jAne binA tyAga naaNhii| aisA ihAM Azaya jAnanA // 28 // devAtithimantrauSadhapitrAdinimittato'pi sampannA / hiMsA dhatta narake kiM punariha nAnyathA vihitA // 26 // artha-deva guru maMtra auSadha pitara ityAdikanike nimittata bhI prAtta bhaI hiMsA hai so narakamaiM dharai hai to ihAM phera aura prakAra karI bhaI hiMsA naraka virSe na dharai hai ? dharai hI hai // 26 // Atmavadho jIvavadhastasya ca, rakSAtmano bhavati rakSA / AtmA na hi haMtavyastasya, vadhastena bhoktavyaH // 30 // artha-jIvakA vadha hai so AtmAkA vadha hai ara jIvakI rakSA hai so AtmAkI rakSA hai, bahuri AtmA hanive yogya nAhIM tA kAraNa tisa jIvakA vadha tyAganA yogya hai| bhAvArtha-jIvanake ghAta virSe kaSAya bhAva hoya hai tina kaSAya bhAvani kari svabhAva ghAta hoteM AtmAhI kA ghAta bhayA, ara jIvanikI rakSA karanetai kaSAya ghaTai taba AyuhIkI rakSA bhii| bahuri Atma-ghAta karanA yogya nAhIM / tAteM hiMsA tyAganA yogya hai // 30 // sarvoviratiH kAryA vizeSayitvAticArabhItena / paurvAparyaM dRSTavA sUtrArtha tattvato kutravA // 31 // artha-atIcAra kari bhayabhIta puruSa kari sarvA viratiH kahie Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] zrI amitagati zrAvakAcAra - sarvaprakAra tyAga pUrvApara dekha kari bhASita sUtrake arthakauM nizcayateM jAna kari so vizeSatA kari karanA yogya hai / bhAvArtha-tyAga karanA so yA prakAra mere tyAga he aise vizeSaNasahita pUrvApara vicArakai ara sUtra ke arthakauM jAna kari, bahuri mata kadAca pratijJA bhaMga hoya aisaiM manamaiM bhaya rakha kari krnaa| binA vicAra karanA yogya nAhI // 31 // zaktayanusAreNa vurdhaviratiH sarvApi yujyate krtu| tAmanyathA dadhAno bhaMgaM, yati pratijJAyAH // 32 // artha-paMDitani kari zakti anusAra sarva ho tyAga karanA yogya hai, vahari tA tyAgakauM anyathA kahie zakti binA hI karatA jo puruSa so pratijJA ke bhaMgakauM prApta hoya hai| bhAvArtha-vrata dhAraNamaiM zakti chipAvanI nAhI ara zakti sivAya bhI na karanA aisA ihAM kahyA hai // 32 // AgeM mithyAdRSTi jova keI prakAra hiMsA thApa haiM tinakA nirAkaraNa karie hai kecidvadaMti mUDhA haMtavyA, jIvadhAtino jIvAH / parajIvarakSaNArtha, dharmArtha pApanAzArthama // 33 // artha-keI mUDha mithyAdRSTi kahai haiM ki parajIvanako rakSAke artha vA dharmake artha vA pApake nAzake artha jIvanake mAranevAle je hiMsaka jIva te mArane yogya haiM tinaseM AcArya kahaiM haiMyuktaM tanvaM sati hiMsratvAtprANinAmazeSANAm / hiMsAyAH kaH zakto, niSedhane jAyamAnAyAH // 34 // artha-aisA kahanA yukta nAhI jAte yA prakAra mAne santai hiMsakapaneteM samasta jIvanikI upajI jo hiMsA tAke niSedha karane viSa kauna samartha hai| Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThama pariccheda [ 135 bhAvArtha - hiMsaka jIvanikI hiMsA yogya hoya tau hiMsakajIva tau saba hI haiM saba hokI hiMsA Thaharai tAteM hiMsaka jIvanikI bhI hiMsA karanA yogya nAhI / / 34 / / Age vAnaiM kahyA thA jo dharmake artha hiMsA karanI tAkA niSedha kareM haiM dharmo'hiMsA hetuhiM sAtoH jAyate kathaM tathyaH / na hi zAliH zAlibhavaH, kodravato dRzyate jAtaH // 35 // | artha - dharma hai so ahiMsA hetu hai ahiMsAteM upajai hai so taisA satyArtha dharma hiMsA kaise upajai / ihAM dRSTAMta kahai hai, -dhAnateM upajyA jo cAvala so koMdU taiM upajyA na dekhie hai / bhAvArtha-dayA hai kAraNa jAkA aisA dharma hiMsAte kadAca na hoya hai, jAtaiM kAraNAnurUpa kArya hoya hai, tAtai dharmake artha bhI hiMsA karanA yogya nAhI // 35 // AgeM pahale vAnai kahyA thA jo pApake nAzake artha hiMsakanakI hiMsA karanI tAkA niSedha kareM hai, - pApanimittaM hi vadhaH pApasya vinAzane na bhavati zaktaH / chedanimittaM parazu; zaknoti latAM na varddha yitum / / 36 / / artha - pApakA kAraNa jo jIvanikA ghAta so pApake vinAzane viSai samartha na hoya hai | jaise chedanekA kAraNa pharasI so latAke bar3hAvaneko samartha na hoya taisaiM / / 36 / / Age hiMsaka jIvafnakI hiMsA dharmake artha mAnai tAkA niSedha kara hai; - hisrANAM yadi ghAte dharmaH, saMbhavati vipulaphaladAyI / sukhavighnastarhi gataH, parajIvavighAtinAM ghAte // 37 // artha - jo hiMsaka jIvanike ghAta viSai baDA phalakA denevAlA dharma saMbhaveM hai to para jIvanikI hiMsA karanevAlenike dhAta maiM sukha viSai viSai vighna AyA / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] . zrI amitagati zrAvakAcAra bhAvArtha - hiMsaka jIvana kI hiMsA karane vAle naiM unake sukha meM vighna karyA soI hiMsA bhaI, dharma kAhekA; aisA jAnanA // 37 // yasmAdgacchaMti gati nihatA, guruduHkhasaMkaTAM hitrAH / tasmAdduHkhaM dadataH pApaM, na bhavati kathaM ghoram // 38 // artha-jAte hiMsaka haiM te mAre bhaye mahAduHkhakA he saMkaTa jA viSai sI gatikauM jAya haiM tAteM duHkha dene vAle bArapAkaisaiM na bhayA // 38 // Age duHkhI jIvanakI hiMsA kA niSedha kare : duHkhavatAM bhavati vadhe dharmoM nedamapi yujyate vaktam / maraNe narake duHkhaM ghorataraM vAryate kena // 36 // artha - duHkhI jIvanI ke ghAta viSai dharma hoya hai aisA bhI kahanA yogya nAhIM, jAteM taraNa hotasaMteM naraka viSai atyanta ghora duHkha kauna kari nivArie hai / bhAvArtha- koI kahai ki duHkhI jIvanikI hiMsA maiM dharma hoya hai jAtaiM vo vAkA duHkha dUra bhayA tAkU kahyA hai - yaha jIva marakai naraka gayA tahAM mahA duHkha kaiseM nivAraigA tAtaiM adhika duHkha denetaiM pApa hI hai dharma nAhIM // 36 // sukhitAnAmapi ghAte pApapratiSedhane paro dharmaH / jIvasya jAyamAne niSedhituM zakyate kena // 40 // - koU kahai ki, sukhI jIvana ke ghAta viSai bhI viSaya sukharUpa pApa kA niSedha hoteM bar3A dharma hai, tAkU kahyA hai - aisA nAhIM, jAteM jIvani ke upajate saMteM pApa niSedhanekauM kauna kari samartha hUjie hai / bhAvArtha - vaha jIva anyatra upajaigA tahAM pApa karaigA tAteM ulTA sivAya pApa karavAne maiM dharma nAhI, pApa hI hai // 40 // paurvAparyaviddha' samyaktamahIdhrapATane vajram / itthaM vicArya sadbhiH paravacanaM sarvathA heyam // 41 // artha - paMDitani kari yA prakAra vicArakai pUrvApara viruddha ara Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThama pariccheda [137 samyakta parvata ke toDanekauM vajra samAja jo mithyA dRSTInikA vacana so sarvathA tyAganA yogya hai / / 41 // ajJAnato yadeno jIvAnAM bhAyate paramadhoram / tacchakyate nihaMtu jJAnavyatirekataH kena // 42 // artha-jo jIvanikai ajJAnateM mahA ghora pApa upajai hai so pApa jJAna vinA kauna kari hanivekU samartha hUjie hai / bhAvArtha-ajJAnajanita pApa jJAnahI miTai auraniteM na miTai hai, aisA jAnanA // 42 // yo dharmArthaM chitte hiMsrAhiMsrasukhaduHkhino bhavinaH / pIyUSaM svIkatta sa haMti, viSaviTapino nUnam // 43 // prartha-jo jIva dharmake artha hiMsaka vA ahiMsaka sukhI vA dukhI jIvanikauM mAre hai so nizcaya kari amRtake aMgIkAra karanekauM viSavRkSanikauM hane hai, tADe hai; tahAM amRta kAhekA // 43 // manasA vacasA vapuSA hiMsAM, vidadhAti yo jano muuddh'H| janmavane'saudIrghe dIrgha, caMcUryate duHkhI // 44 // artha-jo mUr3ha jana mana kari vacana kari kAyakari hiMsA karai hai to yaha duHkhI bhayA santA dIrgha saMsAra vana virSe bahata kAla tAMI atizaya kari cUrNa kIjie hai // 44 // ihAM tAMI ahiMsA aguvRtakA varNana kiyaa| Agai satya aNuvRtakA varNana karai hai yamleccheSvapi gardA, yadanAdeyaM jighRkSatAM dharmam / yadaniSTaM sAdhujanaistadvacanaM nocyate sadbhiH // 45 // artha-jo vacana mlecchani viSaM bhI niMdanIka ara dharmakauM grahaNa karaneke vAMchaka je puruSa tinake anAdarane yogya ara sAdhujanani kari iSTa nAhIM aisA jo asatya vacana so saMtajanani kari nAhI' bolie hai // 45 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ] zrI amitagati zrAvakAcAra kAmakrodhakrIDApramAdamadalobhamohavidveSaiH / vacanamasatyaM santo, nigadaMti na dharmaratacittAH // 46 // artha - dharmaviSaM rata haiM citta jinake aise saMtajana haiM te kAma krodha krIr3A pramAda lobha moha dveSa ina bhAvani kari asatya vacanakauM na bohaiM || 46 / / satyamapi vibhoktavyaM, pakhIDAraMbhatApabhayajanakam pApaM vibhoktukAmaiH, sujanairiva pApinAM vRttam / / 47 / / artha - pApa chor3ane kI hai vAMchA jinake aise puruSani kari para jIvanake pIr3A Arambha santApa bhaya inakA upajAvanevAle satya vacana bhI tyAganA yogya hai / / 47 / / bhASate nAsatyaM catuH, prakAramapi saMsRtivibhItaH / vizvAsadharmadahanaM, viSAdajananaM budhAvamatam // 48 // artha - saMsArateM bhayabhIta puruSa haiM te asadudbhAvana, bhUtanihava, viparIta niMdya aise cArU ho prakAra asatyakauM na bolai hai, kaisA asatya vacana vizvAsa pratIti rUpa dharmakauM jalAvanevAlA ara viSAda upajAnevAlA ara paMDitani kari karI hai avajJA jAkI aisA hai // 48 // prathama asadudbhAvanaM asatyakauM ka hai hai asadudbhAvanamAdyaM vacanamasatyaM nigadyate sadbhiH / ekAMtikA : samasta bhAvA, jagatIti tat jJeyam // 46 // artha - jagata viSai sakala padArtha haiM te ekAMtasvarUpa haiM aiseM asat kahiye' avidyamAnakA udbhAvana kahiye prakaTa karanA so, saMtana kari prathama asatya vacana jAnanA yogya hai // 46 // Age bhUtinihakkoM kahai hai sadalapanaM dvitIyaM vitathaM kathayaMti tathyavijJAnAH / sRSTisthitilayayukta, kiMcinnAstIti tadabhihitam // 50 // prathaM - utpAda sthiti nAza sahita kichU bhI nAhIM hai aisA kahanA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThama pariccheda [ 139 so sadalapana kahie bhUtanihava vidyamAna vastukA abhAva kahanA tAhi sAMcA hai jJAna tinakA aise paMDita haiM te dUsarA asatya kahaiM haiM // 50 // AgeM viparIta asatyakauM kahaiM haiMviparItamidaM jJeyaM tRtIyakaM, vadvadaMti viparItam / sagranthaM nimranthaM nimranthamapoha sagrantham // 51 // artha-parigraha sahita haiM so to nigraMtha hai, ara parigraha rahita haiM so bhI ihAM sagrantha haiM aisA jo viparota ulaTA bola hai so yaha tIsarA asatya viparIta jAnanA // 51 // AgeM niMdya nAmA asatyakauM kahaiM haiMsAvadyApriyagA prabhedato, nidyamucyate tredhaa| vacanaM vitathaM dakSairjanmAdhinipAtane kuzalam // 52 // artha-paMDitani kari sAvadya ara apriya ara gae ina bhedani kari nidya vacana tIna prakAra kahie hai, kaisA hai yaha asatya vacana saMsArasamudra virSe paTakane maiM pravINa hai // 52 // AgeM niMdya vacanake tIna bhedanimeM prathama sAvadya vacanakauM kahaiM haiMArambhAH sAvadyA vicitrabhedA yataH pravartante / sAvadyamidaM jJeyaM cacanaM, sAvadyavitrastaH // 53 // artha-jAte nAnA prakAra haiM bheda jinake aise pApa sahita Arambha pravateM hai so yaha sAvadha vacana hai so sAvadyatai bhayabhIta puruSani kari jAnanA yogya hai // 53 // Agai apriya vacanakauM kahaiM haiMkarkazaniSThurabhedanavirodhanAdibahubhevasaMyuktam / apriyavacanaM proktaM, priyavAkyapravaNavANIkaiH // 54 // artha-priya bolane maiM catura haiM vANI jinakI aise puruSani kari karkaza kahie phaThora vacana, bahuri niThura vacana, bahuri auranamai bheda kari deya aisA vacana, bahuri paraspara virodha upajAya deya aisA vacana ityAdi aneka bhevana kari saMyukta apriya vacana kahyA hai // 54 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ] zrI amitagati zrAvakAcAra AgeM gadya vacanakauM kahaiM haiMhiMsanatADanabhISaNasarvasvaharaNapuraH saravizeSam / gardA vaco bhASate gojijjhatavacanamArgajJAH // 55 // artha-hisArUpa tADanArUpa bhayAnaka sarvadravya haraNa svarUpa ityAdika haiM bheda jAke aisA jo niMdya vacana tAhi niMdyapanA kari rahita vacanake mArga jAnane vAle haiM te gahyaM vacana kahaiM haiM // 55 // arthya pathyaM pathyaM zravyaM, madhuraM hitaM vaco vAcyam / viparItaM moktavyaM jinavacanavicArakainityam // 56 // artha-jinendrake vacanake vicAra karane vAle puruSa haiM tina kari nitya hI prayojanarUpa sukhakArI jaisA kA taisA sunane yogya madhura hitarUpa aisA vacana kahanA yogya hai, ara inateM viparIta ulTA vacana hai so tyAgane yogya hai // 56 // vairAyAsApratyayaviSAdakopAdayo mahAdoSAH / janyate'nRtavacasA, kubhojanenaiva rogagaNAH // 57 // artha-jaise khoTe bhojana kari nizcayateM roga upajai hai taise asatya vacana kari vairabhAva bhrama apratIti viSAd krodha ityAdi mahAdoSa haiM te upajai haiM // 57 // vacasAvRtena jantoba tAni, sarvANi jaTiti nAzyate / vipulaphalavaMti mahattA, davAnaleneva vipinAni // 58 // artha-jaise mahAn dAvAnala kari bar3e phalani kari sahita je vana haiM te nAza kIjie haiM taiseM asatya vacana kari jIvake sarva vrata haiM te zIghra nAza kIjie hai // 58 // ihAM tAMI asatya tyAga aNuvratakA varNana kiyaa| AgeM acaurya vratakA varNana karai haiM-- kSetre grAme'raNye rathyAyAM, pathi gRhe khale dhoSe / grAhya na paradravyaM naSTaM, bhraSTaM sthitaM vA'pi // 56 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThama pariccheda [ 141 artha -- kheta viSaM grAma viSeM vana viSeM galI viSe ghara viSeM ghUre viSeM samUha viSe dUsarekA dravya par3A hoya vA bhUlA hoya vA dharayA hoya so bhI grahaNa karanA yogya nAhIM // 56 // gAyanake tRNamAtramapi dravyaM, parakIrya dharmakAMkSiNA puMsA / pravitIrNaM nAssdenaM vahnisamaM manyamAnena // 60 // , artha - dharma kA vAMchaka jo puruSa tA kari vinA diyA parAyA dravya agni samAna mAnatA kari tRNamAtra bhI grahaNa karanA yogya nAhIM // 60 // yo yasya harati vittaM sa tasya jIvasya jIvitaM harati / prazvAsakaraM bAhya, jIvAnA jIvitaM vittam // 61 // artha - jo jAkA dhana harai so tAkA prANa hare hai jAteM jIvana ke thiratA badhAvane vAlA dhana hai so bAhya prANa hai // 61 // sadRzaM pazyaMti budhAH, parakIyaM kAMcanaM tRNaM vA'pi / saMtuSTA nijavittaiH paratApavibhIkho nityam // 62 // zrartha--paMDita haiM te parAye suvarNakauM vA tRNakauM samAna dekhe haiM, kaise hai te apane dhanani kari saMtuSTa ara parakauM santApa upajAvaneM meM bhayabhIta haiM // 62 // tailikalubdhakakharikamArjAravyAghradhovarAdibhyaH / stanaH kathitaH pApI, saMtataparatApadAnarataH / / 63 / / artha - telI vaheliyA khaTIka vilAva vAgha DhImara ina teM cora haiM so adhika pApI kA hai, caura nirantara parajIvanakauM duHkha deneM meM tatpara hai / / 63 / / aise acaurya aNuvratakA varNana kiyaa| Age paradArA tyAga aNuvratakauM kahai haiM- svasRmAtRduhitRsadRzIH dRSTvA, parakAminIH paTIyAMsaH / dUraM vivarjayante bhujagImitra, ghoradRSTiviSAm // 64 // artha - paMDita haiM te parakI strIkauM bahanisamAna ara bar3Ikau mAtA samAna ara choTIkau beTI samAna dekha kari bhayAnaka dRSTi viSeM sarpaNIkI jyauM dUra tyAgeM haiM / / 64 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] . zrI amitagati zrAvakAcAra - .. na nivyA paranArI, madAnalatApitairapi tredhA / kSutkSAmairapi puruSairna, bhakSaNIyaM parotsRSTama / / 65 // artha-kAma agni kari taptAyamAna jIvani kari bhI mana vacana kAya kari parastrI sevanA yogya nAhI, jaise kSudhA kari durbala catura puruSani kari bhI parAI auTha khAnA yogya nAhI taiseM // 65 // viSavallImitra hitvA, pararAmAM sarvathA tridhA dUram / santoSaH karttavyaH svakalatreNaiva buddhimatA // 66 // prArtha-parastrIkauM viSavelakI jyauM sarvathA mana vacanakAya kari dUra tyAgakeM buddhimAna puruSa kari apanI strI kari hI santoSa karanA yogya nAzayatyA sevaMte bhAryAM, svamapi manobhavAkulitAH / vanhizikhApyAzakyA, zItAtaiH sevitA dahati // 67 // artha-kAmakari vyAkula bhae saMtai Azakti jo gRddha tA kari apanI bhAryAkauM bhI na seve hai jaise zItakari pIDita puruSani kari bhI Azakti kara seI bhaI agniI kI zikhA hai so kahA na dahai hai ? dahai hI hai // 67 // dRSTA spRSTA zliSTA dRSTiviyA, yA'himUttiriva hati / tAM pararAmAM bhavyo manasApi, na sevate jAtu // 68 // artha-jyoM parastrI dekhI vA sparzI vA AliMgI santI dRSTiviNe sarpa kI mUrtikI jyoM hana hai tisa parastrIkauM bhavyajIva hai so mana kari bhI kadAca na seve hai // 68 // dIptAkArA taptA spRSTA, dahati pAvakazikheva / mArayati yopabhuktA, prarUDhaviSaviTapizAkheva // 66 // artha-jo parastrI dIpta hai AkAra jAkA ara taptAyamAna so sparzI bhaI agnikI zikhAkI jyoM dahai hai, ara jo bhogI bhaI phaila rahI viSavRkSa kI zAkhAkI jyoM mAre hai // 66 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThama pariccheda [143 mohayati jhaTiti cittaM, niSevyamAnA sureva yA nitarAM / yA galamAligaMtI, nipIDayati gaMDamAleva // 70 / / artha----jo parastrI seI bhaI madirAkI jyauM atizaya kari jaldI cittakauM mohai hai / bahari jo galekauM Aligana kattI lipaTI gaMDamAlA nAma roga kI jyoM pIr3A upajAvai hai / / 70 // vyAghrIva yA''miSAzA, vilokya rabhasA janaM vinAzayati / puruSArthaparaiH sadbhiH parayoSA, sA tridhA tyAjyA // 71 // artha-jo parastrI mAMsabhakhanI vyAghrIkI jyauM puruSakauM dekha kari jabardastI vinAza karai haiM so 8 rastrI puruSArtha maiM tatpara je santapuruSa tinakari mana vacana kAyateM tyAganI yogya hai // 71 // malinayati kuladvitayaM dIpazikhevojvalApi malajananI / pApopayujyamAnA paravanitA tApane nipuNA // 72 // partha-jo parastrI dIpa kI loya samAna ujjvala bhI maila kI upajAvane vAlI hai, vaha kajjala upajAvai hai yaha rAgadveSa upajAvai hai bahuri pApinI upajyamAnA kahiye saMyogakauM prApta karI saMtApa karane viauM pravINa hai // 72 // aise parastrItyAga aNuvratakA varNana kiyA / ArauM parigrahapramANa nAmA aNuvratakauM kahaiM hai vAstu kSetraM dhanaM dhAnyaM dAsIdAsaM catuSpadaM bhAMDaM / parimeyaM karttavyaM sarva saMtoSakuzalena // 73 // artha- saMtoSaviSa pravINa jo puruSa tAkari vAstu kahie hATa havelI kSetra kahie khetI kA kSetra dhana kahie suvarNa rUpAdika dhAnya kahie cAvala geha~ Adika bahari dAsI dAsa Adi dvipada ara catuSpada kahiye ghor3A gau ityAdika bhAMDa kahie bAsana vastrAdika ina sabakA parimANa karanA yogya hai| Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] zrI amitagati zrAvakAcAra bhAvArtha - jIvakai tIna lokake padArthana kI tRSNA hai so saba chUTatI na jAni tRSNA ghaTanekauM padArthanikA parimANa karAyA hai // 73 // vidhyApayati mahAtmA lobhaM dAvAgnisannibhaM jvalitam / bhuvanaM tApayamAnaM santoSodgADhasalilena // 74 // artha -- mahApuruSa hai so dAvAnala samAna calatA jo lobha tAhi saMtoSa rUpa mahAjala kari bujhAvai hai kaisA hai lobha jaise agni lokakauM santApa upajAvai hai aisA hai / / 74 / / sarvAraMbhAloke sampadyate, parigrahanimittAH / svalpayate yaH saMgaM svalpayati saH sarvamAraMbham // 75 // artha - lokaviSai sarva hiMsAdika Arambha haiM te parigraha ke nimitta hoya hai athavA parigrahata hoya hai isa kAraNataiM jo parigrahakoM ghaTAve hai so sarva AraMbhakauM ghaTAvai hai / / 75 / / aiseM parigraha parimANa aNuvratakA varNana kiyaa| Age digvirati nAma guNavratakauM kahai haiM kakuvaSTake'pi kRtvA maryAdAM, yo na laMghayati dhanyaH / digviratistasya jinairguNavrataM kathyate prathamam // 76 // " artha - jo dhanya puruSa dizAnake aSTaka viSai maryAdAkauM karikai nAhI ulaMghe hai tAkai jinadevani kari digviratinAmA guNavrata kahie hai / pUrvAdi AThauM dizA tathA upalakSaNataiM nIce Upara aise dazauM dizAnake prasiddha nadI parvatAdikanateM jo maryAdA kara tAke isateM pare maiM gamanAdi nAhI karU~gA so prathama digaviratinAmA guNavrata jAnanA // 76 // " sarvArambhanivRtta stataH paraM tasya jAyate pUtam / pApApAyapaTIyaH, sukhakAri mahAvrataM pUrNam // 77 // artha - tisa digviratidhArI puruSakai tisa maryAdateM paraiM sarva Arambha kI nivRtti kahie tyAga tAtaiM sukhakArI ara pApake nAza karane maiM pravINa aisA pUrNa mahAvrata hoya hai / / 77 / / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThama pariccheda [ 145 Age deza viratika kahai haiMarrafsafe kRtvA yo, nAkrAmati sadA punastradhA / dezaviratidvitIya, guNavrataM tasya jAyeta // 78 // artha - bahuri dezakI maryAdAkauM bhI karakai jo phera mana vacana kAya kari nAhI ulaMgha~ hai tAkai dezaviratinAmA dUsarA guNavrata hoya hai / bhAvArtha- tisa kari bhaI dizAnikI maryAdA viSai bhI grAma dukAna ghara bagIcA galI ityAdika nikAlake niyamarUpa maryAdA karanI so dezavrata jAnanA // 78 // kASThenaiva hutAzaM lAbhena, vivarddha mAnamatimAtram / prati divasa yA lobhaM, niSedhayati tasya kaH sadRzaH // 76 // artha -- jaise kASThakari agni sivAya bar3hatA hoya taise padArthanake lAbha kari tRSNA bar3hatI hoya hai / bahuri jo pratidina lobhakauM tyAge hai tAka samAna aura kahA hai / 79 // AgaiM anarthadaNDa viratinAmA guNavratakauM kahai haiMyo'narthaM paMcavidha pariharati, vivRddhazuddhadharmamatiH / so'narthadaNDavirati guNavratAM nayati paripUttim // 80 // artha--vizeSapaneM bar3hatI hai zuddha dharma viSai buddhi jAkI aisA jo puruSa pAMca prakAra anarthakauM tyAge hai so anarthadaNDa virati nAma guNavratakauM pUrNatAka prApta kara hai // 80 // Age pAMca anartha pApake nAma haiM haiM , paMcAnarthA duSTAdhyAnaM, pApopadezanAzaktiH / hiMsopakAri dAnaM pramAdacaraNaM zra tirduSTA / / 81 // artha -- duSTa dhyAna kahie zikAra tathA kAhUkI jIta kAhUkI hAra tathA saMgrAma tathA parastrIgamana tathA caurI ityAdika kA cintavana karanA / bahuri citrAmAdika vidyA ara vyApAra likhanA, khetI karanA, cAkarI karanA ityAdi hiMsAdika Arambha ke upadeza viSai AzaktitA so pApopa Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ] zrI amitagati zrAkavAcAra dezanAzakti kahie churI viSa agni taravAra dhanuSa ityAdi hiMsAke upakaraNa denA so hiMsopakaraNadAna kahie / bahuri pRthvI khodanA, vRkSa moDanA, ghAsa kATanA, jala sIMcanA ityAdi pramAda caraNa khie| rAgAdi bar3hAvane vAlI khoTI kathA sunanI ityAdi duSTa zruti khie| aiseM pAMca anartha pApa kA tyAga karanA so anarthadaNDa virati jAnanA // 81 // bahuri tAhIke vizeSa kahai haiM:-- maMDalaviDAlakukkuTamayUrazukasArikAdayo jIvAH / hitakAmaina grAhyAH, sarve pApopakAraparAH // 82 // artha-hitake vAMchaka je puruSa tinakari kuttA, bilAva, murgA aura suvA sArI ityAdika sarva pApa ke karAvaneM viauM tatpara jIva hai grahaNa karanA nAhIM // 82 // lohaM lAkSA nIlI kusumbha, madanaM viSaM zaNaH zastram / saMdhAnaka ca puSpaM, sarvaM karuNAparaheM yam / / 83 // ___ artha-dayA meM tatpara je puruSa tinakari lohai lAkha nIla kusumbha viSa saNa zastra saMdhAranA puSpa sarva tyAganA yogya hai / // 83 // nIlI sUraNakando divasahitayoSite ca dadhimathite / viddhaM puSpitamannaM kAligaM, droNapuSpikA tyAjyA // 84 // artha-nIla ara sUraNa ara kanda ara doya dinake vAse dahI ara chAcha bahuri bIdhA ara phUlasahita TapakI lagyA anna ara kalIdA ara rAI ye tyAganA yogya haiM / / 84 // jaise anarthadaNDa viratikA varNana kiyaa| aura AgeM sAmAyika vratakauM kahai haiM AhAro niHzeSo, nijasthabhAvAdanyabhAvamupayAtaH / yo'naMtakAyiko'sau, parihartavyo dayAlIH // 25 // artha-jo samasta AhAra apane svabhAvateM anya bhAvako prApta bhayA calitarasa bhayA, bahuri jo anantakAya sahita hai so bahu dayAsahita puSpa. nikarI tyAganA yogya hai / 85 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThama pariccheda [147 tyaktAta raudrayogo bhaktyA, viddhAti nirmaladhyAnaH / sAmAyika mahAtmA sAmAyika saMyato jIvaH // 86 // artha-tyAge' haiM Arta raudra dhyAna jAneM ara nirmala hai dhyAna jAka aisA mahAtmA rAgadveSake tyAga taiM bhale prakAra yatnasahita jIvai hai so sAmAyikakauM dhArai hai| bhAvArtha-rAgadveSa tyAgate AtmavirSe "saM" kahie ekarUpa hoya kari "ayanaM' kahie pariNAma so samaya hai; ara samayakA jo bhAva sAmAyika kahie so aise sAmAyikake kAla samasta sAvadha yogake tyAgateM zrAvakakauM bhI upacArateM mahAvrata kahyA hai itanA yaha vizeSa jAnanA // 1 // kAlatritaye vedhA kartavyA devavandanA sadbhiH / tyaktA sarvArambha bhavamaraNavibhItacetaskaH // 87 // artha- janmamaraNatai bhayabhIta haiM cita jinake aise satpuruSani kari prabhAta ara madhyAhna ara aparAhna ina tInoM kAla virSe mana vacana kAya kari arahantAdi devanikI vandanA karanI yogya hai // 87 // Aga proSadhopavAsakauM kahai haiM - sadanArambhanivRttairAhAracatuSTayaM sadA hitvA / parvacatuSke stheya saMyamayamasAdhanodya ktaH // 88 / / artha--gRha ke Arambha" rahita ara yAvajjIva tyAgarUpa sayama ara thor3e kAla tyAgarUpa yama ina viNai udyamI puruSani kari parva catuSka kahie eka mAsa maiM doya aSTamI doya caturdazI ina viauM AhAra catuSTaya kahie khAdya svAdya asana ( lehya ) peya inakauM tyAgakari sadA tiSThanA yogya hai| bhAvArtha-gahArambha tyAgakai ara AhAra tyAgakai saMyama rUpa parvata viauM sadA tiSThanA so proSadhopavAsa vrata jAnanA / / 88 // tAMbUlagandhamAlyAsnAnAbhyaMgAdisarvasaMskAram / brahmavatagatacittaiH, sthAtavyamupoSitaistyatktA // 6 // martha-tAMbUla mAlA snAna uvaTanA ityAdi sarva saMskArakauM tyAga Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] zrI amitagati zrAvakAcAra kari brahmacarya viSai prApta huvA hai citta jinakA aise posahasahita puruSani kari tiSThanA yogya hai // 86 // upavAsAnupavAsakasthAneSvekamapi vidhatte yaH / zaktyanusAra paro'sau proSadhakArI jinairukta: // 60 // artha - upavAsa ara anupavAsa ara ekasthAna viSai ekakauM bhI jo zakti anusAra dhArai hai so yahu posaha karanevAlA jinadevani kari kahyA hai ||6|| upavAsaM jinanAthA, nigadaMti catuvidhAzanaM tyAgam / sajalamanupavAsamamI, ekasthAnaM sukRdbhuktim // 61 // artha -- cyAra prakAra AhArakA jo tyAga tAhi ye jinanAtha upavAsa kahai haiM ara jalasahitako anupavAsa kahai haiM ara ekavAra bhojanakauM ekasthAna hai haiM / bhAvArtha - ihAM jalamAtra leya tAkauM anupavAsa kahyA so upavAsakA abhAva rUpa artha na lenA kiMcit upavAsa hai aisA artha grahaNa karanA // 61 // zrAgeM bhogopabhogapariNAma vratakauM kahaiM haiM : bhogopabhogasakhyA vidhIyate, yena zaktito bhaktyA / bhogopabhoga saMkhyA zikSAvratamucyate sadbhiH // 2 // artha - jA kari zaktisArU bhoga ara upabhogakI saMkhyA karie hai so bhogopabhoga saMkhyA nAmA zikSA vrata santana kari kahie hai || 2 || zrAgeM bhogopabhoga kA svarUpa kahai hai : tAMbUla gaMdhalepanamajjanabhojanapurogamo bhogaH / upabhogo bhUSA strIzayanAsanavastrAvAhAdyAH // 63 // artha -- tAMbUla sugandhalepana snAna bhojana ityAdika to bhoga haiM ara bhUSaNa strI zayana Asana vastra vAhana ityAdika upabhoga haiM / ekavAra bhogana meM AvaiM so bhoga ara vAra vAra bhogane meM Avai so upabhoga aise jAnanA || 3 || Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda [146 AgeM atithi saMvibhAga vratakauM haiM :parikalpa saMvibhAgaM, svanimittakRtAzanoSadhAdInAm / bhoktavyaM sAgArairatithivratapAlibhinityam // 4 // artha-atithi vratake pAlanevAle zrAvakani kari apane artha kare je bhojana auSadhAdika tinakA bhaleprakAra vibhAga karika pAtrakauM dekai bhojana karanA yogya hai // 64 // atati svayameva gRhaM, saMyamamavirAdhananAhUtaH / yaHso'tithiruddiSTaH, zabdArthavicakSaNaiH puruSaH // 6 // artha-zabdArtha viSa vicakSaNa je puruSa tina kari so sAdhu atithi kahyA hai, so kauna ? jo saMyamakauM nAMhI virAdhatA santA vinA bulAyA svayameva gRhiprati atati kahaei gamana karai hai, Avai hai // 65 // azanaM peyaM svAdya khAdyamiti, nigadyate caturbhedam / azanamatithevidheyo, nija zaktyA saMvibhAgo'sya // 66 // artha-azana peya svAdya khAdya aise cyAra prakAra AhAra kahie tAkA vibhAga kahie vAMTA apanI zakti sArU isa atithi pAtrakaM karaNA yogya hai| __ bhAvArtha-apane artha kiyA AhAra tAmaiseM pAtrakai athi zaktimAphika denA yogya hai // 66 // mudgaudanAdyamazanaM kSIrajalAdya jinaH peyam / tAMbUladADimAdyaM svAdya, khAdyaM ca pUpAdyam // 7 // artha-mUga bhAta ityAdi azana kahie ara dUdha jala AdikakauM jinadevanai peya kahyA hai ara tAMbUla dADimAdikauM svAdya kahA hai ara pUvA AdikauM khAdya kahyA hai aisA jAnanA // 7 // prAgai sallekhanAkA varNana kareM haiM jJAtvA maraNAgamanaM, tattvamati nivAramati gahanam / pRSTvA bAMdhava varga, karoti sallekhanAM dhIraH // 8 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] zrI amitagati zrAvakAcAra -- prartha-dunivAra ara atigahana kahie bhayAnaka aisA jo maranakA Agamana tAhi jAni kari nizrayarUpa hai mati jAkI aisA dhIra puruSa hai so bAMdhavanake samUhakauM pUcha ke moha chaDAyakai Agama pramANa sallekhanAvidhiko zrAvaka mAMDai hai, aisA jAnanA // 8 // ArAdhanAM bhagavatI hRdaye vidhatte, sajJAnadarzanacaritratapomayIM yaH / nirdhU karmamalapaMkamasau mahAtmA, zarmodakaM zivasarovarameti haMsaH // 66 // artha-jo samyagdarzana jJAna cAritra tapamayI jo ArAdhanA bhagavatI tAhi hRdaya virSe dhArai hai so yahu mahAtmA haMsa mokSasarovarakauM prApta hoya hai, kaisA hai mokSa sarovara nAza bhayA hai karmamala rUpa kIca jAkA ara sukharUpa hai jala jA virSe aisA hai / bhAvArtha-jo sanyAsa marana karai hai so thoDe hI kAlamaiM mokSakoM prApta hoya hai, aisA niyama jAnanA // 66 prAgai adhikArakauM saMkocai hai jinezvaraniveditaM mananadarzanAlaMkRtaM, dviSaviDadhamida vrataM vipulabuddhibhirvAritam / vidhAya narakhecaratridazasaMpadaM pAvanI, dadAti munipuMgavAmitagatistutAM niva'tim // 100 // martha-jinezvara devaneM kahyA ara jJAnadarzana kari zobhita ara mahAbuddhInakari dharyA aisA yaha dvAdaza prakAra vrata haiM so manuSya vidyAdhara deva inakI pavitra saMpadAkauM prApta karAkai nirvANa avasthAkauM deya hai kaisI hai nirvANa avasthA apramANa hai mahimA jinakI aise munina virSe zreSTha muni tinakari stutigocara karI hai| bhAvArtha-munIndra jAkI stuti kara aisI muktikoM prApta kara hai // 10 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda [151 savaiyA teiisaa| . pAMca aNuvrata tIna guNavrata zikSAvrata puni nirmala cyAra / samyagdarzana jJAna sahita jo, dhAra tIvra pramAda nivAra // nara vidyAdhara amara sampadA, adbhuta bhogi bhoga jagasAra / lahai amitagati sukhamaya zivapada vaMdU caraNa tAsa avikAra / iti zrImadamitagatyAcAryakRte zrAvakAcAre SaSTha paricchedaH / iti zrI amitagati AcAryakRta zrAvakAcAravirSe SaSTha (chaThA) pariccheda samApta bhyaa| saptama pariccheda prAgai vratanikI mahimA dikhAvai haivratAni puNyAya bhavanti jaMtorna sAticArANi niSevitAni / sasyAni ki kvapi phalaMti loke malopalIDhAni kadAcanApi // 1 // artha-jIvakai atIcara sahita seye bhae vrata haiM te puNyake artha hoya haiM, ihAM dRSTAMta kahai haiM jaise vinA nIMde kaDA sahita mala sahita loka virSe sasya haiM te kahAM kahUM bhI kadAcita bhI phala haiM? api tu nAhIM phala hai // 1 // matveti sadbhiH parivarjanIyAH, vrate vrate te khalu paMca paMca / upeyaniSpattimapekSamANA, bhavaMtyupAye sudhiyaH sayAtnaH // 2 // artha-aisI mAna kari paMDitani kari vrata vrata virSe te pAMca pAMca atIcAra tyAgane yogya haiM, jAteM upeya kahie jAke artha upAya karie aisA kArya tAkI utpattikauM vAMchate paMDita haiM te upAya jo tAkA kAraNa tAvirSe yatna sahita hoya haiN| Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] zrI amitagati zrAvakAcAra bhAvArtha - - vrata tau upeya hai ara aticAra tyAga upAya hai jo vratanakI vAMche hai to atIcAra tyAga karahu, aisA upadeza jAnanA ||2|| ahiMsAvrata ke pratIcAra kahai haiM bhArAtimAtravyaparopaghAtachedAnnapAnatiSedhabaMdhAH / aNuvratasya prathamasya dakSaiH paMcAparAdhAH pratiSedhanIyAH // 3 // artha - bhArakA pramANateM ulaGgha kari dharanA, ara ghAta kahie pIr3AkA kAraNa lAThI vaita AditaiM mAranA ihAM prANake nAzarUpa ghAtakA artha nahIM grahaNa karanA jAteM vaha to anAcAra svarUpa hI hai, bahuri cheda kahie kAna nAsikAdika aganikA chedanA, bahuri anna jalakA rokanA ara bandha kahie vAMchita sthAnakauM na jAne denA rassAdikateM bAMdhanA so bandha kahie | ye prathama aNuvratake pAMca atIcAra paMDitani kari tyAganA yogya hai // 3 // Age satya aNuvrata pratIcAra kahe haiM nyAsApahAraH paramantrabhedo mithyopadezaH parakUTalekhaH / prakAzanA guhyaviceSTitAnAM paMcAticArAH kathitA dvitIye // 4 // artha -- nyAsApahAra kahie koUneM dravya saupyA thA tAkU vaha bhUlaka thor3A mAMgeM taba kahai itanA hI hai, bahuri para mantra bheda kahie a MgavikArAdikataiM parake abhiprAyakoM jAniIrSAteM tAkA prakAzanA, vahuri . svarga mokSake kAraNa kriyA vizeSanimaiM anyathA pravarttAvanA so mithyApadeza kahie, bahuri dUsare ke kahaneteM Thagane ke artha jhUTha likhanA so kUTalekha kriyA hai, bahuri strI puruSAdikake gupta caritrakA prakAza karanA so rahobhyAkhyAna kahie | ye pAMca atIcAra dUsare satya aNuvrata viSai kahe haiM // 4 // zrA prAcArya aNuvrata ke pratIcara kahaiM haiM : vyavahAraH kRtrimakaH stenaniyogastadAhRtAdAnam / te mAnavaiparItyaM viruddharAjyavyatikramaNam // 5 // artha - jhUTheM suvarNAdi banAvanA so kRtrima vyavahAra kahie, bahuri caurako caurImaiM lagAvanA so stena prayoga kahie, bahuri cora kari kalyANa Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda [153 dravyakA grahaNa karanA so tadAhRtAdAna kahie bahuri bar3e mAnateM lenA choTe mAnateM denA so mAnavaiparItya kahie, bahuri rAjaniyamakA ullaMghana karanA mahasUla Adi coranA so virudva rAjyAtikramaNa kahie / ye tIsare aNuvratake pAMca aticAra kahe // 5 // Aga parastrI tyAga aNuvratake atIcAra kahai haiM -- AttAnuyAttatvarikAMga saMgA-vanaMgasaMgo madanAtisaMgaH / paropayAmasya vidhAnamete, paMcAticArA gaditAzcaturthe // 6 // artha-para kari grahaNa karI bahurI nAhIM grahaNa karI aisI vyAbhicAriNI strI ke aMgakAsaMga karanA tinaprati gamana karanA, bahuri anaMgasaMga kahie hastAdikatai krIr3A karaNA, bahuri kAmakA tIvra pariNAma, ara dUsarekA vivAha kraavnaa| ye pAca atIcAra aguvratake kahe haiM // 6 // prAgai parigraha pariNAma anuvratake atIcAra kahaiM haiMkSetravAstudhanadhAnyahiraNya-svarNa karmakarakupyakasaMkhyAH / yo'tilaMghati parigrahalobha-stasya paMcakamavAci malAnAm // 7 // artha-kSetra kahaei khetIkA sthAna vAstu kahie ghara ina doUnakA eka sthAna, ara hiraNya kahie sonA inakA eka sthAna ara dhana gau Adi ara dhAnya gehaM Adi inakA eka sthAna ara, karma kara dAsI dAsa, ara kappa kahie vastrAdi ina pAMcanakI saMkhyAkauM jo parigrahake lobhasahita ulaMdhaiM hai tAke atIcAranikA paMcaka kahA // 7 // prAgeM digviratike pAMca pratIcAra kahai haiM :smRtyaMtaraparikalpanamUrdhvAdhastiryagvyatikramAH proktaH / kSetravivRddhiH prAjJairaticArAH paMca digvirate // 8 // artha-jo yojanAdikakA parimANa karayA thA tAka bhUla a ra surata karanA, ara Upara nIca tirachA ina tInU nikA ulaMghanA kahie parvatAdi car3hanA kUpAdimaiM utaranA vilAdimaiM ghusanA aiseM tIna bhae, bahari lobhake vazateM kSetrakI vRddhi vaaNchnaa| ye digviratike pAMca aticAra paMDitanineM kahe haiM // 8 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154] zrI amitagati zrAvakAcAra * AgeM dezaviratike atIcAra kahaiM haiM : aanynyojyyojnpudgljlpnshriirsNjnyaakhyaaH| aparAdhAH paMca matA dezavateM gocarAH sadbhiH // 6 // artha--maryAdA bAhira khAnayana kahaei bulAvanA, bahuri maryAdA bAhira yojya yojana kahie prayoga, bahuri maryAdA bAhira loSThAdikateM kArya karAvanA so pudgalakSepa kahie, ara maryAdA bAhira purUSate vacana bolanA ara maryAdA Adi zarIrakI samasyAteM kArya kraavnaa| ve pAMca atIcAra dezavrata sambandhI saMtananaiM kahe haiM // 6 // AgeM anartha daNDaviratike atIcAra kahaiM haiMasamIkSitakAritvaM prAhu gopabhoga nararthyam / kandarpa kautkucyaM maukharyamanarthadaNDasya // 10 // artha--vinA vicAre prayojanateM adhika karanA, bahuri bhoga . upabhoganikA niHprayojana saMcaya karanA, bahuri tIvrarAgake udayateM hAsya milyA ayogga vacana kahanA so kandarpa kahie, bahuri te tIvrarAga ara ayogya vacana doU para virSe zarIrake karma kari yukta hoya so kotkucya kahie, bahuri DhITapaNAM sahita asamIcIna bahuta pralApa karanA so mokharya kahie / ye pAMca anarthadaNDa viratike atIcAra haiM // 10 // Agai sAmAyikake atIcAra kahaiM haiMyogA duHpraNidhAnA smRtyanupasthAna mAdarAbhAvaH / sAmAyikasya jainairaticArAH paMca vijJeyAH // 11 // artha-duHpraNidhAna kahie pAparUpa athavA anyathA yaugarUpa je mana vacanakAya tIna tau ye bhaye, bahuri surata bhUla jAnA ara AdarakA abhAva, ye pAMca atIcAra sAmAyikake jainIna kari jAnane yogya haiM // 11 // Aga posahake atIcAra kahaiM haiM yA gatopayogA utsargAdAnasaMstarakavidhAH / upavAse munimulyairanAdaraH smRtyasamavasthA // 12 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda [155 artha--gatopayoga kahie vinA dekhe vA vinA pratilekhana kare bhUmimai malamUtra tajanA vA ahaMtAdikanikI pUjAke upakaraNa gandhamAlyAdika vA Apake auDhanA Adike artha vastrAdika inakA grahaNa karanA, bahuri sAMtharA bichAvanA, tIna tau ye bhae bahari anAdara kahie AvazyakanimaiM utsAhakA abhAva ara posahakI surata bhUla jAnA, e pAMca atIcAra mukhya AcAryanineM posaha virSe kahe haiM // 12 // Age bhogopabhoga viratike pAMca atIcAra kahai haiMsahacitta saMbaddha mizra duHkhapakkamabhiSavAhAraH / bhogopabhogavirataraticArAH paMca parivAH // 13 // artha--sacitta vastu tathA sacitta vastu kari sparzita vastu tathA sacitta kari milyA vastu bahuri duHkhateM pacai aisA vastu bahuri kAma bar3hAvanevAlA vastukA AhAra, ye bhogopabhogaviratike pAMca atIcAra tyAgane yogya haiM // 13 // Age dAnake atIcAra kahaiM haiMmatsarakAlAtikamasacittanikSepaNA vidhAnAni / dAne'nyavyapadezaH parihartavyA malAH paMca // 14 // artha-dAnAdiseM anAdara bhAva so mAtsarya kahie, bahuri yogya kAlakA ullaMghana karanA, bahuri sacitta kamalapatrAdi viSaM bhojana dharanA, bahari sacittateM DhAkanA, bahari anyapai AjJA kari divAvanA, ye dAnamaiM pAMca atIcAra tyAganA yogya hai // 15 // Age sallekhanAkeM atIcAra kahaiM haiMjIvitamaraNAzaMsAnidAnamitrAmurAga sukhazaMsA / sanyAse malapaMca kamidamAhuviditavijJeyAH // 15 // artha yaha zarIra avazya anitya hai so yaha kaise rahaiM aisI abhilASA so jIvitazaMsA kahie, bahuri rogake upadravateM Akulitapane kari maraNa vAMchanA so maraNazaMsA kahie, bahuri paralokamaiM bhoganikI vAMchA karanA so nidAna, bahuri pUrva mitranasU krIr3A karI thI tAkA smaraNa karanA so Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ] zrI amitagati zrAvakAcAra - mitrAnurAga kahie, bahuri pahale bhoge sukhanikA citavana karaNA so sukhazaMsA kahie / yaha saMnyAsa virSe atIcAranikA jo paMcaka tAhi jAnyA hai jAnive yogya jinanaiM aise ahaMtAdika haiM te kahaiM hai // 16 // AgeM samyagdarzanake atIcAra kahaiM haiM - zaMkAkAMkSA nidA parazaMsAsaMstavA malA paMca / parihartavyAH sadbhiH samyaktavizodhimiH satatam // 16 // artha-jina vacanameM zaMkA karaNI, vA bhoganikI vAMchA karaNI, vA dharmAtmAnamaiM niMdA karaNI glAni karaNI, mithyAdRSTinakI prazaMsA karaNI, stuti karaNI; ye pAMca atIcAra haiM te samyakta vizodhana karanevAle je satpuruSa tina kari niraMtara tyAganA yogya haiM // 16 // AgeM atIcAranake kathanakauM saMkocai haisaptati paripahaMti malAnAmevamuttamadhiyo bratazuddhayai / zrAvakA jagati ye zubhacittAste bhavaMti bhuvnottmnaathaa||17|| artha-yA prakAra lokamaiM uttamabuddhi zrAvaka haiM je aticAranikI saptati kahie sattarakA samUha tAhi tyAgeM haiM te zubhacita lokake uttama nAtha hoya haiM // 17 // ANu zalyanikA niSedha karai haiMnidAnamAyAviparItahaSTI rAcapaMktoriSa duHkhakIH / ye varjaya tesukhabhAginaste, niHzalyatA zarmakarI hi loke // 18 // artha-je puruSa vAnanakI paMkti samAna duHkha karanevAlo jo bhoganikI vAMchArUpa nidAna ara kuTila bhAvarUpa mAyA ara viparIta dRSTi kahie mithyAdRSTi ina tInoMko tyAge haiM te sukhake bhoganevAle haiM, jAte loka virSe niHzalyapanA sukhakArI hai aisA jAnanA // 18 // yasyAsti zalya hRdaye vidheya, vatAni nazyatyakhilAni tasya / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda [ 157 sthite zarIraM hyabagAhya kAMDe, janasya saukhyAni kutastanAni // 16 // artha-jAke hRdaya virSe tIna prakAra yaha zalya hai tAke samasta vrata nAzakauM prApta hoya haiM, jAte manuSyake zarIrako vyApaka vANako tiSTate saMte kAhete sukha hoya ? nahIM hoya hai // 16 // prazastamanyacca nidAnamukttaM, nidAnamuktau tinAmRSIndraH / vimuktisaMsAranimittabhedAdvidhA prazastaM punarabhyadhAyi // 20 // artha--nidAna rahita je munIndra hai tina kari vratInake nidAna hai so prazasta ara aprazasta aine doya prakAra kahyA hai, bahuri prazasta nidAna muktikA saMsArakA nimitta ina bhedaniteM doya prakAra ka hyaa| bhAvArtha-nidAnake bheda doya, eka prazasta nidAna dUjA aprasta nidAna ; tahAM prazasta nidAnake bheda doya, eka mukti nimitta, eka saMsAra nimitta, aisA jAnanA // 20 // AgeM mukti nimitta nidAnakauM kahaiM haiM-- karmavyapAyaM bhavaduHkhahAni bodhi samAdhi jinavodhasiddhim / AkAMkSataH kSINakaSAvRttevimuktihetuH kathitaM nidAnam // 21 // artha--karmanikA abhAva ara saMsArake duHkhakI hAni ara darzana jJAna tapasvarUpa vodhi ara samAdhi kahie jJAnasahita maraNa ara jIvanakai jJAnakI siddhi inakauM vAMchatA kSINa kahie manda hai kaSAya nikI pravRti jAkai aisA jo puruSa tAkai muktikA hetu nidAna kahyA hai| bhAvArtha-nidAna nAma vAMchAkA hai so muktihIkI vAMchA hai, jAteM mukti vinA karmAdikakA abhAva hoya nAhIM tAtai so nidAna mukti hetu kahyA, aisA jAnanA // 21 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ] zrI amitagati zrAvakAcAra Age saMsAra nimitta prazasta nidAnakauM kahaiM haiMjAtiM kulaM bAMdhavavarjitatvaM daridratAM vA jinadharmasiddhadya / prayAcamAnasya vizuddhavRtteH saMsAraheturgaditaM jinendaH // 22 // artha - jina dharmakI siddhike artha jAtikauM vA kulakauM vA bAMdhavani kari rahitapanekauM vA dAridrapanekauM vAMchatA jo nirmala hai pravRtti jAkI aisA puruSa tAke jinendra saMsArake nimitta prazasta nidAna kA hai / bhAvArtha - koU cAhai ki jAti kula bhalA milai tAmaiM jinadharma sadhai tathA bAMdhavAdi AkulatAke hetu haiM ina kari rahita hoU jAteM dharma sadhai so aisI bAMchA dharmake AzayateM kathaMcit bhalI hai tathApi jAti Adi saMsAra vinA hoya nAhIM, tAtai saMsAra hetu prazasta nidAna kA ||22|| utpattihInasya janasya nUnaM, lAbho na jAtiprabhRteH kadAcit / utpattimA hurbhavamuddhabodhA, bhavaM ca saMsAramanekakaSTam // 23 // artha - utpattirahita jo jIva tAkai nizrayateM jAti AdikA lAbha kadAca hoya nAhIM, bahuri uddhata hai jJAna jinakA aise jJAnI puruSa haiM te utpattikauM bhava haiM hai / bahuri bhava hai so aneka duHkharUpa saMsAra hai / bhAvArtha - jAti Adi saMsAra vinA nAhIM tAteM AtmAdikakI vAMchA hai, aisA jAnanA // 23 // saMsAralAbho vidadhAti duHkhaM, zarIriNAM mAnasamAMgikaM ca / yatastataH saMsRtiduHkhabhItaistridhA nidAnaM na tadarthamiSTam // 24 // artha - jAtai saMsAra lAbha hai so jIvanikauM zarIra sambandhI vA mana sambandhI duHkha kara hai tAteM saMsArake duHkhanateM bhayabhIta puruSani kari saMsArake artha nidAna hai so mana vacana kAya kari nAhIM Icchiye hai aisA jAnanA ||24|| Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda [ 156 Age aprazasta nidAnakauM kahaiM haiM; bhogAya mAnAya nidAnamIzeryadaprazastaM dvividhaM tadiSTam / vimuktilAbha pratibandha hetoH, saMsArakAMtAranipAtakAri // 25 // artha - AcArya naiM jo aprazasta kahie khoTe nidAna hai so bhoga ke artha ara mAnake artha aisA doya prakAra iSTa kiyA hai, kaisA hai, aprazasta nidAna muktike lAbhake rokanekauM kAraNa saMsAra maiM paTakanevAlA aisA hai / bhAvArtha -- paMcendriyanike biSayanikI abhilASA so bhogArtha nidAna kahie ara apanI mahaMtatAke artha vAMchA so mAnArtha nidAna kahie so khoTe nidAna saMsArake kAraNake hai aisA jAnanA ||25|| saMti doSA bhuvanAMtarAle, tAnaMgabhAjAM vitanoti bhogaH / ke asurAdhA jananindanIyA, na durjano yAn rabhasA karoti // 26 // ye artha -- viSaya bhoga haiM so jIvanikai lokaviSai jo doSa haiM tinahiM vistara hai / ihAM dRSTAMta kahaiM haiM - janani kari niMdanIka te kauna aparAdha haiM jinahiM duSTajana jabardastI na kareM haiM, sarva hI kareM haiM // 26 // ye pIDayante paricaryamANAH ye mArayante bata poSyamANAH / te kasya saukhyAya bhavanti bhogA, janasya rogA iva durnivArAH // 27 // artha--AcArya kahaiM haiM bar3e khedakI bAta hai je bhoga Acarana kare sante se sante pIr3A upajAvai hai ara puSTa kare sante mAraiM haiM te bhoga rogani samAna durnivAra kauna manuSyakai sukhake artha hoya haiM, apitu nAhIM hoya haiM aisA jAnanA // 27 // vinazcarAtmA gurupaMkakArI, megho jalAnIva vivarddhamAnaH / dadAti yo duHkhazatAni kRSNa, sa kasya bhogI viduSA niSevyaH // 28 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha- so viSaya bhoga kaunakeM paMDitajana kari seyave yogya hoya apitu nAhIM hoya / kaisA hai viSaya bhoga jo varddha mAna bhayA santA jaise megha jalanikauM deya hai taise duHkhanike saiMkar3AnikoM deya hai / kaisA hai megha vinazanazIla hai svarUpa jAkA so yaha bhoga bhI vinasanazIla hai bahuri megha mahAkIcakA karanevAlA haiM / bahuri megha kAlA hai, so yaha bhoga bhI malIna hai aisA jAnanA ||28|| yo vAdhate zakramameya zakti, saH kasya bAdhA kurute na kAmaH / yaH ploSate parvatavarga magniH samucate ki tRNakASTha rAzim // 26 // artha - jo kAma apramANa hai zakti jAkai aisA jo indra tAhi pIDai hai so kAma kaunake bAdhA na kare hai ? sarvahIkai kara hai / ihAM dRSTAMta kahai hai, jo agni parvatana ke samUhako jalAve hai so agni kahA tRNakASTha ke samUhako chor3e hai, apitu nAhIM choDai hai; aisA jAnanA // 26 // samIraNAzIva vibhImarUpa:, pararaMdhravartI | kopasvabhAvaH zranAtmanInaM parihatta kAmairna yAcanIyaH kuTilaH sa bhogaH // 30 // artha- Apake artha ahita aisA jo duHkha tAke tyAgane kI hai vAMchA jinake aise puruSani kari so viSayabhoga cAhanA yogya nAhIM / kaisA hai bhoga, sarpa samAna hai bhayAnakarUpa jAkA, kaisA hai sarpa krodharUpa hai svabhAva jAkA so yaha moga bhI krodhakA abhiprAya liye hai / bahuri sarpa parAye vilamaiM tiSTha hai taiseM bhoga bhI strI Adi paradravyamaiM vartte hai, bahuri sarpa kuTila hai taise bhoga bhI mAyAcAra sahita hai, aisA jAnanA / aiseM bhoga niMdya jAnikai tAke artha nidAna karanA yogya nAhIM // 30 // Age mAnakA niSedha kareM haiM devaM guru dhArmikamarcanIyaM, mAnAkulAtmA paribhUya bhUyaH / pAtheyamAdAya kukasaMjAlaM, nIcAM gatiM gacchati nIcakarmA // 31 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda artha - mAnakari Akula hai AtmA jAkA aisA jo puruSa hai so devakA gurukA dharmAtmAkA pUjanIkakA vAraMbAra tiraskAra apamAna karake ara nIcakarma jIva pApakarmake samUharUpa vaTasArIko grahaNa kAre nIca gatika jAya hai / [ 161 bhAvArtha - mAnI jIva gurukA bhI avinaya karai hai ara pApakarma bAMdhi tiryaMcAdi gatikauM prApta hoya hai aisA jAnanA // 31 // vAmanaH pAmanaH kopano vaMcanaH, karkazo romazaH sidhmalaH kazmalaH / koliko malikaH zAlikacchapakaH, fred lubdhako mugdhakaH kuSThikaH // 32 // citraka: kaukizo mUSito jAhako, vaMjulo maMjulaH pippalaH pannagaH / kukkurastittiro rAsabho vAyasaH, kukkuTo markaTo mAnato jAyate // 33 // artha - mAnateM jIva jo nIca paryAya pAvai hai so ka hai hai - vAmana hoya hai, magara hoya hai, krodhI hoya hai, Thiga hoya hai, kaThora hoya hai, romaza kahie bar3e romakA dhAro hoya hai, sidhmala kahiye bhUrA hoya hai, pApI hoya hai kolI hoya hai, mAlI hoya hai, silAvaTa hoya hai, chIMpA hoya hai, cAkara hoya hai parAdhIna lobhI hoya hai, mUr3ha hoya hai, kor3hI ho hai // 32 // cItA hoya hai, ghUghU hoya hai, mUsA hoya hai, jAhaka hoya hai, bahuri vaMjula maMjula pippala koI nIca tiryaMca vizeSa hai so hoya hai, bahuri sarpa ara kuttA ara tItara ara gadhA ara kAgalA ara murgA ara bandara ityAdi nIca manuSya tiryaMcana paryAya jIva mAnate pAvai hai tAteM mAna tyAganA yogya haiM, yahu tAtparya hai // 33 // lakSmIkSamA kIrtikRpA saparyA nihatya satyA janapUjanIyAH / niSevyamANo rabhasena mAnaH zvabhrAlaye nikSipatIti ghore // 34 // artha - seyA bhayA mAna hai so satyArtha rUpa ara lokani kari pUjanIka Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ] zrI amitagati zrAvakAcAra aisI jo lakSmI ara kSamA ara kIrti ara dayA ara pUjA inakauM nAsakeM ara jabaradastI ghora narakavAsa viSai paTakai hai ||34|| anantakAlaM samavApya nIcAM yadyekadA yAti jano'yamuccAm / tathApyanaMtA bata yAti jAtirucco guNaH ko'pi na cAtra tasya // 35 // artha - jIva hai so anantakAla tAMI nIca jAtikauM pAya kari eka kAla ucca jAtikauM prApta hoya hai, AcArya kahaiM haiM, bar3e khedakI bAta hai to bhI jIva ananta jAtinakauM prApta hoya hai / bahuri tA jIvakai ihAM U~cA guNa koI bhI na dekhie hai / bhAvArtha - jIva anaMtakAla nigodAdi nIcaparyAyanimeM base hai, kadAca kSatriyAdi ucca kula meM upajai hai so tahAM bhI anaMtavAra bhayA tAteM saMsArameM OMca guNa kichU bhI na dekhie hai, tAteM mAna karanA vRthA hai aisA jAnanA ||35|| uccAsu nIcAsu ca haMta jaMtorlabdhAsu no yoniSu vRddhihAnI / ucco va nIco'hamapAsta buddhi:, sa manyate mAnapizAcavazyaH // 36 // artha - OMca jAtinakauM vA nIca jAtinakauM pAe saMta jIvakI hAni vRddhi nAhIM hai, bahuri mAna pizAcake vazIbhUta ajJAnI jIva hai so "maiM U~cA hUM nIcA nAhIM" aisA mAna hai ye bar3e kheda kI bAta hai // 36 // ucco'pi nIcaM svabhavekSamANo, nIcasya duHkhaM na kimeti ghoram / nIco'pi pazyati yaH svamuccaM, sa saukhyamuccasya na kiM prayAti // 37 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda [163 uccatvanIca tvavikalpa eSa, vikalpyamAnaH sukhduHkhkaarii| uccatvanIcatvamayI na yonirdadAti duHkhAni sukhAni jAtu // 38 // artha-U~cA hai so bhI Apako nIcA dekhatA santA kahA nIcake ghora duHkhakauM na prApta hoya hai, hoya hI hai| bahuri nIcA hai so bhI Apako U~cA dekhatA saMtA kahA U~cA puruSake sukhakauM na pAvai hai, pAvai hI hai // 67 // yaha U~capanA nIcapanAkA vikalpa hai so kalpyA bhayA saMtA duHkha karane vAlA hai| bahuri U~capanA nIcapanA mayI jAti hai so sukhanikauM vA duHkhanikoM kadAcit na deya hai // 38 // bhAvArtha-koU puruSa aura nateM Apa bar3A hai so Apate baDeko dekhi Apako dukhI mAna hai / bahari koI puruSa aura niteM choTA hai so bhI ApateM choTenikauM dekhi Apako baDA mAna sukha mAnai hai| tAteM mohI jIvako mithyA mAnane meM sukha duHkha hai kichu bAhya jAti Adi sukha duHkhakA kArana naahiiN| aisA jAni jAtyAdikakA garva na karanA aisA ihAM prayojana jAnanA // 37-38 // hinasti dharma labhate na saukhyaM, kubuddhi rucctvnidaankaarii| upati kaSTaM sikatAnipIDI, palaM na kiMcijjananindanIyaH // 36 // artha-OMcapanekA nidAna karane vAlA kubuddhi puruSa hai so dharmakA nAza karai hai ara sukhakauM na pAvai hai / ihAM dRSTAMta kahai haiM, jaise loka viSa niMdanIka mUrkha puruSa vAlU retakA pelanevAlA kaSTakauM prApta hoya hai ara kichu phalakauM nahIM prApta hoya hai taiseM / bhAvArtha-nidAna kare sukha na mile hai, jAteM sukha to puNyodayake AdhIna haiM, ara puNyake Azayatai puNya hoya nAhoM tAteM jaise bAla reta pele kichu tela na kaDhai ulaTA kaSTa hoya hai taisA nidAna bhI jAnanA // 39 / / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164] zrI amitagati zrAvakAcAra yazAMsi nazyaMti samAnavRttaM gaMdAturasyeva sukhAni sadyaH / vivaddha te tasya janApavAdo, viSAkulasyeva manovimohaH // 40 // artha - jaiseM roga kari pIr3ita puruSake sukha zIghra nAzako prApta hI hai taiseM mAnasahita hai pravRti jAkI aisA jo puruSa tAke yaza zIghra nAzakauM prApta hoya hai / bahuri tAkA lokApavAda bar3he hai jaise viSakari Akula hai citta jAkA aiSaH jo puruSa tAke manamaiM acetapanA bar3e taiseM, aisA jAnanA // 40 // hutAzaneneva tuSAra zivinazyate'laM vinayo madena / naivAnurAgaM vinayena hono, loke zamenaiva caritrameti // 41 // artha - jaise agnikari tuSArakI rAzi vinAzakoM prApta hoya hai taiseM mAnakari vinaya nAzakauM prApta hoya haiM / bahuri vinaya kari hIna hai so loka meM prIti bhAvakauM na pAvai haiM, zamabhAva kari hI cAritrakoM pAva hai, aisA jAnanA // 41 // pUtA guNA garvavataH samastA bhavanti vaMdhyA yama saMyamAdyAH / praropyamANA vidhinA vicitrA: kimUSare bhUmiruhAH phalanti // 42 // artha - garvasahita puruSakai yama kahie kAlakI maryAdArUpa niyama ara saMyama kahie iMdriya viSaya ara hiMsAkA tyAga ityAdi pavitra guNa haiM te svargAdi phala rahita hoya haiN| ihAM dRSTAta ka hai haiM, USara bhUmiviSa vidhisahita lagAye nAnA prakAra vRkSa haiM te kahA phalai haiM, apitu nAhIM phalai hai // 42 // mAnena nidAnamitthaM na jAtu karoti doSaM paricitya citraM / prANApahAraM na vi nokamAno viSeNa tRpti vitanoti ko'pi // 43 // artha - yA prakAra mAnake nAnAprakAra doSakauM vicArikai mAnasahita nidAnakauM kadAca bhI na kareM hai / jaisaiM prANake nAzakauM dekhatA puruSa koI bhI vikari tRptika na vistArai hai taiseM ||43|| Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama paraccheda [165 yo ghAtakatvAdi nidAnamajJaH karoti kRtvA caraNaM vicitraM / hi vayitvA phaladAnadakSa, sa nandanaM bhasmayate varAkaH // 44 // artha-jo nAnA prakAra cAritryakauM karakai ara ajJAnI dhAtakapanA AdikA nidAna karai hai so bAvarA puruSa phala dene meM pravINa aisA jo nandana vana tAhi bar3hAya kari bhasma karai hai| bhAvArtha-jo cAritradhArI dvIpAyanakI jyauM mArane AdikA nidAna karai hai so caritrakA nAza karai hai, ananta saMsArI hoya hai aisA jAnanA // 44 // yaH saMyamaM duSkaramAdadhAno, bhogAdikAMkSAM vitanoti mUDhaH / kaMThe zilAmeSa nidhA ya gurvI, vigAhate toyamalabhya madhyam // 45 // artha-jo mUDha duHkhakara saMyamakauM dhAratA saMtA bhogAdikakI vAMchAkauM vistArai hai so kaMTa virSe bar3I zilAkauM dhArika nAhIM milane yogya hai madhya jAkA aisA auMDA jalakauM avagAhai hai // 45 // tridhA vidheyaM na nidAnamitthaM, vijJAya doSaM caraNaM caradbhiH / apathyasevAM racayaMti santo , vijJAtadoSA na kRtauSadhecchAH // 46 // artha-aNuvratAdirUpa cAritrakauM Acarana karate je puruSa tinakari yA prakAra nidAnake doSakauM jAnikai nidAna hai so mana vacana kAya kari karanA yogya naahiiN| jaise karI auSadhakI icchA jinaneM ara jAnyA hai apathyakA doSa jinaneM aise sajjana haiM te apathyakA sevana na kareM haiN| bhAvArtha-saMsAra rogakI auSadha cAritra hai ara nidAna saMsAra roga bar3hAnevAlA kupathya hai / je cAstridhAra haiM ara nidAnakoM burA jAneM haiMnidAna na kareM haiM, aisA jAnanA // 46 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 ] . zrI amitagati zrAvakAcAra ............ aisA nidAnazalyakA varNana kiyaa| Agai mAyAzalyakA varNana karai hai :prAyAsavizvAsanirAzazokaSAvazAdazramavairabhedAH / bhavaMti yasyAmavanAvivAgAH, sA kasya mAyA na karoti kaSTam // 47 // artha-jaise bhUmimai vRkSa hoya taise prayAsa ara vizvAsakA abhAva ara zoka ara dveSa ara zrama ara vaira ityAdi bheda haiM te jisa mAyA virSe hoya haiM so konakai kaSTa na karai, sarvahIkai karai // 47 // svalpApi sarvANi niSevyamANA, satyAni mAyA kSaNataH kSiNoti / nAlpA zikhA ki dahatIMdhanAni, pravezitA citrarucezcitAni // 48 // artha-thor3o bhI seI bhaI mAyA kSaNa mAtrameM sarva satyakA nAza karai hai |ihaaN dRSTAMta kahai haiM ;-agnikI alpa jvAlA praveza karI bhaI kahA saMcaya rUpa dhananakoM nAhIM dahai hai ? dahai hI hai // 48 // nikattituM vRttavanaM kuThArI, saMsAravRkSa savituM dharitrI / bodhaprabhAdhvaMsayituM triyAmA, mAyA vivA kuzalena dUram // 46 / / artha-pravINa puruSa kari mAyA dUra tyAganI yogya hai / kaisI hai, mAyA cAritra vanake kATanekauM kulhADI samAna hai, ara saMsAra rUpa vRkSake upajAvanekauM pRthvI samAna hai, ara jJAnarUpa prabhA prakAzake nAzanekauM rAtri samAna hai / aisA jAnanA // 46 // hinasti maitrI vitanotyamaitrI, tanoti pApaM vitanoti dharmam / puSNAti duHkhaM vidhunoti saikhyaMH na vaMcanA kiM kurute viniMdyam // 50 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda [167 artha-mAyA hai so maitrI kahie prIti tAkA nAza kara hai ara aprItikauM vistArai hai, pApakauM vistArai hai ara dharmakA vidhvaMsa kara hai, duHkhakauM puSTa karai hai ara sukhakA abhAva karai hai / bahuri so mAyA kauna niMdane yogya hai tAhi na karai hai, sarva hI karai hai // 50 // aise mAyAkA varNana kiyaa| AgeM mithyAtva zalyakA barNana karai haiM ; na budhyate tattvamatatvamaMgI, vimohyamAno rabhasena yena / tyati mithyAtvaviSaM paTiSThAH, sadA vibhedaM bahuduHkhadAyi // 51 // artha-jisa mithyAtvaviSa kari jabaradastI aceta bhayA saMtA jIva hai so tatva atatvakauM na jAnai hai tisa bahuta bhedarUpa mithyAtva viSakoM paMDita jana haiM te tyAgeM haiM / kaisA hai mithyAtva viSa bahuta duHkhakA denevAlA hai, aisA jAnanA // 51 // AgeM mithyAtvake abhiprAyakA varNana kareM haiM vadanti kecit sukhaduHkhaheturna, vidyate karmazarIrabhAjAm / mAnasya tasminnikhilasya hAnermAnavyapetasya na cAsti siddhiH // 52 // artha-koI kahai hai-jIvanikai sukha duHkhakA kAraNa kama nAhIM hai, jAte tisa karma birSe samasta pramANanikI hAni hai / bahuri pramANa rahitakI siddhi naahiiN| bhAvArtha-koI kahaiM haiM sukha duHkhakA kAraNa karma nAhIM tAteM karma indriyanike gocara nAhIM ara tAkA liMga koU dIsa nAhIM bahuri karma-samAna aura padArtha dIseM nAhIM, bahuri karma vinA na hoya aise padArthakI aprApti hai, bahuri hamAre AgamameM bhI karmakA abhAva kahyA hai; aise sarva Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168] zrI amitagati zrAvakAcAra - pramANake agocara hai / bahuri jo pramANamaiM na Avai so vastu nAhIM, tAtai karma nAhIM hai // 52 // bahuri phera kahaiM haiM sattve'pi katuna sukhAdikArya, tasyAsti zaktirgatacetanatvAt / pravartamAnAH svayameva dRSTAH, vicetanAH kApi mayA na kArye // 53 artha-jIvavirSe sukhAdi kAryake dUra karanekI tA karmake zakti nAhI, jAteM karmake acetapanA hai / maiMne koI kArya viSa acetana padArthakauM svayameva pravartate na dekhe / bhAvArtha--jIvakai sUkha jJAnAdi ghAta karanekauM karma samartha nAhIM jAta Apa acetana hai| lokameM acetana padArtha kArya karate na dekhe haiM, aisA tAnaM karmakA abhAva sAdhyA // 53 // aba AcArya kahaiM haiM eSA mahAmo cavazyarna, yujyate giirbhidhiiyvaanaa| pramANamasmAkamavadhyamAnaM, yato'sya siddhAvanumAnamasti // 54 // artha-mahA moharUpa pizAcake vazIbhUta je mithyAdRSTi tinakari kahI yaha vANI yukta nAhIM, jAteM isa karmakI siddhi viSa hamArA abAdhita anumAna pramANa hai // 54 // so hI anumAna dikhAve haiM-- * rAgadveSamadamatsarazokakrodhalobhabhayamanmatha mohAH / / sarvajantunivatairanubhUtAH, karmaNA kimu bhavanti vinate // 55 / / artha-sarva jIvinike samUhani kari anubhava kie aise je rAgadveSa, mada, matsara, zoka, krodha, lobha, bhaya, kAma, moha ityAdi vikAra bhAva haiM te karma vinA ye kaise hoy|| bhAvArtha-saMsArI jIvanikai karma bandhai hai jAte karmanike udayakA kArya jorAgAdi bhAva haiM te sarva jIvani kari svasaMvedana pratyakSa kari Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda [166 jAnie hai, karmodaya vinA rAgAdika kaise hoya; jAkai karma baMdha nAhIM so rAgAdi sahita nAhIM jaise mukta jiiv| ihAM kAryaliMgateM anumAna kiyA hai // 55 // AgeM phera AzaMkAkA uttara karai haiM ; te jIvajanyAH prabhavaMti nUnaM, naiSApi bhASA khalu yuktiyuktA / nityaprasaktiHnathamanyathaiSAM, saMpadyamAnA pratiSedhanIyA / 56 // artha-vAdI kahai hai ki te rAgAdibhAva jIvahIteM upajai haiM; tAkauM AcArya kahaiM haiM--ki aisI vANI nizcaya kari yukta nAhIM, jAteM ye rAgAdi jIvahIteM upaje hoya tau ina rAgAdikanikI nitya sambandhatA AI so kaise niSedha karane yogya hoy| / bhAvArtha--rAgAdi bhAva AtmAke svabhAva hoya tau svabhAvakA abhAva honeta sarva avasthAmaiM rahe cAhie taba jIvakai mokSa kaisaiM hoya tAta rAgAdika haiM te karmodayake nimitta vinA na hoya hai, aisA jAnanA // 56 // AgeM phera kahaiM haiM-- nityejIve sarvadA vidyamAne, kAdAcitkA he tunA kena saMti / nirmukttAnAM jAyamAnA niSeddha, te zakyaMte kena mukttizca tebhyaH // 57 // artha-sadAkAla vidyamAna jo nitya jIva tA viSa kahI hoya kahIM na hoya aise kadAca honevAle je rAgAdika te kauna kAraNakari hoya haiM ara mukta jIvanikai utpanna bhae je rAgAdika te kAhe kari niSedhanekauM samartha hajie ara tinateM mukti kAhekari hoya / bhAvArtha--jaisaiM phaTikamaNi nirmala to sadA hai tAMmaiM kAlA pIlA Adi jaisA DAMka lage taisA pariNamaiM so pariNamana kadAcit hoya hai tAte tAkauM kAdacitka kahie taiseM AtmA to nitya hai tAka mohAdi karmakA nimitta mile rAgAdirUpa pariNamana hoya hai so kAdacitka hai, ara te rAgAdi karma nimittavinA hoya to rAgAdika nitya svabhAva Thahara taba tinakA mukta jIvaka bhI abhAva kesaiM hoya ara. tinate kaise chUTa, tAteM karmakA astitva : mAnanA yogya hai // 57 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] zrI amitagati zrAvakAcAra AgeM phera kahaiM haiM tulyapratApodyamasAhasAnAM kecitrabhaMte nijakAryasiddhim / pare na tAmatra nigadyatAM me, karmAsti hitvA yadi ko'pi hetuH // 58 // keI artha - samAna hai pratApa ara udyama jisake aise puruSanikai madhya puruSa apane kAryakI siddhikoM pAvaiM haiM / bahuri aura keI tA kAryakI siddhikI na pAvai haiM; so ihAM karma sivAya aura koI bhI kAraNa hoya tau momaiM kahi / bhAvArtha - samAna puruSa samAna udyama karai tahAM koIkai siddhi hoya koIkai na hoya so ihAM karma sivAya aura kAraNa nAhIM, aisA jAnanA // 58 // AgeM phera kahai haiM vicitradehAkRti varNagaMdhaprabhAvajAtiprabhavasvabhAvAH / kena kriyate suneMgavargAzcirantanaM karma nirasya citrAH // 56 // artha - loka viSai nAnAprakAra zarIra varNa gaMdha vIrya jAti inake upajAvane rUpa haiM svabhAva jinake aise je aneka jIvanike samUha te pahalA purAtana karma vinA kauna kari karie hai / bhAvArtha - pahalA karma na hoya to AgAmI nAnA zarIra kA hetai upaje, tA prAcIna karma mAnanA yaugya hai // 56 // vivaddhayaM mAsAnnava garbhamadhye, bahuprakAraiH kalilAdibhAvaiH / udvartya niSkAsayate savitryA ko garbhataH karma vihAya pUrvam // 60 // artha- garbha viSai nava mAsa tAMI nAnAprakAra rudhirAdi bhAvani mAtAke garbha taiM pUrva karma binA kauna kari bar3hAyakai ara palaTakai nikAsa hai / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda bhAvArtha - pahalA karma na hoya to garbhamaiM vRddhi honA ara mukha palaTakeM garbha taiM nikAsanA ityAdi kArya kaise hoya, tAteM pUrva karma avazya mAnanA // 60 // Age vAdIne kahI thI karma acetana hai so kArya kaise kareM tAkA uttara kareM hai : vilokamAnAH svayameva zakti vikArahetu viSamadyajAtAm / acetanaM karma karoti kAryaM [ 171 kathaM vadaMtoti kathaM vidagdhAH // 61 // artha - viSa vA madirA ina acetanateM upajI jo vikArakI kAraNa zakti tAhi ApahI dekhate saMte catura puruSa haiM te " acetana jo karma so kAryakauM kaise karai hai" aisI kaise kahaiM haiM / bhAvArtha - madirAdi acetana vastu hai so jaiseM gahalapanA upajAvai hai taisai karma bhI acetana hai so apanA kArya kareM hai, yAmaiM zaMkA kahAM, pratyakSa acetanakA kArya dekhie hai // 61 // Age phera kahaiM haiM : nAnAprakArA bhuvi vRkSajAtIvidhUya patrANi purAtanAni / acetanaH kiM na karotikAlaH pratyagrapuSpaprasavAdiramyAH ||62 // artha - pRthvIviSai acetana jo kAla hai so nAnAprakAra vRkSakI jo jAti tAhi purAne patranakauM jhar3Aya kari navIna puNya patrAdikani kari manohara kahA na karai hai ? kara hI haiM / bhAvArtha - jaiseM acetanakAla hai so vRkSanike pahale patra bhar3Aya navIna patrAdi kareM hai taiseM acetana karma bhI apanA kArya kara hai, aisA jAnanA ||62 || Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172] zrI amitagati zrAvakAcAra AgeM phera kahaiM hai : yaniHzeSaM cetanAmuktamukta, kAryAkAri dhvasta kAryAvabodhaiH / dharmAdharmAkAzakAlAdi saba, dravyaM teSAM niSphalatvaM prayAti / 63 / / artha-jina puruSani kari cetanA rahita acetana dravya hai so sarvathA kAryakA karanevAlA nAhIM aisA kahyA tinakai dharma adharma AkAza kAla Adi sarva dravya niSphalapanekauM prApta hoya haiM, kaise haiM te puruSa naSTa bhayA hai kAryakA jJAn jinkai| bhAvArtha-je sarvathA acetanakauM kAryakA karanevAlA na mAna haiM tinakai dharmAdi dravya acetana haiM te niSphala Thaharai tAteM tinake kArya kAraNapanekA jJAna naahiiN| yadyapi dharmAdi dravya preraka kartA nAhIM tathApi nimitta naimittika, bhAva mAMtra paraspara kAryakAraNapanA hai, so syAdvAdateM avirodha sadhai hai // 63 // __ Agai koU kahai ki amUrta jIvakai mUrtIka karma nahIM bandhe hai, tAkA samAdhAna kara hai jIvairamUtta: saha karma mUta, saMvadhyate neti vaco na vAcyam / anAdibhUtaM hi jinendra candrAH, karmogisambandha mudA haraMti // 64 // artha-amUrtIka jIvani sahita mUrtIka karma na bandhe hai aisA kahanA yogya nAhIM; jAteM jinendracandra haiM te karma ara jIvanikA anAditeM sambandha kahaiM haiN| bhAvArtha-jIva karmakA anAdi sambandha hai so anAdi svabhAva meM taka nAhIM, aisA jAnanA // 64 // AgeM isa kathanako saMkoce haiM Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda [ 173 ityAdi mithyAtvamanekabhedaM, yathArthatatvapratipattisUdi / vivarjanIyaM trividhena sadbhirjanaM ghrate rayinamavAzrabhiH // 65 // artha-saMtana kari ityAdika mithyAtva nAnAprakAra yathArtha tatvajJAnakA nAza karanevAlA hai so mana vacana kAya kari tyAganA yogya hai / kaise haiM satpuruSa jina bhagavAnake vratakauM ratnakI jyauM seva haiM // 65 // AgeM ekAdaza pratimAnakA varNana kareM haiMekAdazoktA viditArthatattvairupAsakAcAravivibhedAH / pavitramAroDhumananyalabhya sopAnamArgA iva siddhisaudham // 66 // artha-jAne haiM padArthani ke svarUpa jinaneM aise ahaMtAdikani kari zrAvakake AcArakI vidhike bheda gyAraha kahai haiM, te bheda pavitra mokSa mahalake caDhanekauM sivANake mArga samAna haiM, kaisA hai mokSa mahala anya sAmAnya janakari nAhIM pAvane yogya hai, aisA jAnanA // 66 // AgeM gyAraha pratimAnamaiM prathama darzana pratimAkauM kahai haiM yo nirmalAM dRSTimananyacittaH, pavitravRttAmiva hArayaSTim / guNAva naddhAM hRdaye nidhatte, sa darzanI dhanyatamo'bhyadhAyi // 67 // ___ artha nAhIM hai aura ThikAne citta jAkA aisA jo puruSa pavitra ara gola hArakI laDI samAna nirmala dRSTikauM hRdayamaiM dhArai hai| so darzanasahita puruSa atizaya kari dhanya kahyA hai| kaisI hai hArakI lar3I guNa je Dora tina kari bandhI hai, ara nirmala dRSTi vAtsalya Adi guNa kara vandhI hai aisA jAnanA // 67 // AgeM vrata pratimAkauM kahai haiM vibhUSaNAnIva dadhAti dhIro, vratAni yaH sarvasukhAkarANi / prAkaSTumIzAni pavitralakSmI, taM varNayante atinaM variSThAH // 6 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] zrI amitagati zrAvakAcAra __ artha- sarva sukhanike sthAna je bAraha vrata tinahi jo AbhUSaNanikI jyoM dhArai hai tA puruSakauM AcArya vratI haiM haiM / kaise haiM bAraha vrata pavitra lakSmI jo svarga mokSakI lakSmI tAke prApta karanekauM samartha haiM, aisA jAnanA // 6 // Agai sAmAyika pratimAkauM kahai haiM : raudrAta mukto bhavaduHkhamocI, nirastaniHzeSakaSAyadoSaH / sAmAyikaM yaH kurute trikAlaM, sAmAyikasthaH kathitaH satathyam // 66 // artha-Arta raudra khoTe dhyAnAna kari rahita ara saMsAra duHkhanikA tyAganevAlA ara tyAge haiM samasta krodhAdi kaSAya jAneM aisA jo puruSa trikAla sAmAyikakauM va.rai hai so puruSa satyArtha sAmAyika viSa tiSTyA kahyA hai // 66 // AgeM proSadha pratimAkauM kahaiM haiM:-- mandIkRtAkSArtha sukhAbhilASaH, karoti ya: parvacatuSTaye'pi / sadopavAsaM parakarma muktvA , saH proSadhI zuddhadhiyAmabhISTa: / 70 // artha-maMda karI hai idriya viSaya janita sukhakI abhilASA jAneM aisA jo puruSa parvacatuSTaya kahiye eka mAsakI doya aSTamI doya caturdazI ina cArini viSa Arambha chor3akari nizcayari sadA upavAsa kareM hai so proSadha pratimAdhArI zuddhabuddhInake abhISTa vAMchita hai / / 70 // AgeM sacittatyAga pratimAkauM kahai haiM :-- dayA citto jinavAkyavedI, na valbhate kiMcana yaH sacittam / ananyasAdhAraNa dharmapoSI, sacittamocI sa kaSAyamocI // 71 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda [175 artha-dayA kari bhojyA hai citta jAkA ara jinendrake vacananikA jAnanevAlA aisA jo puruSa kacha bhI sacittakauM na khAya hai so aurake samAna nAhIM, aise asAdharaNa dharmakA puSTa karanevAlA kaSAyarahita sacittatyAgI kahyA hai // 71 // AgeM rAtribhojanakA tyAga vA dinamaiM abrahma tyAga pratimAkauM niSevate yo divase na naarii-muddaamkndrpmdaapsaarii| kaTAkSavikSepazarIraviddho, budhairdina brahmacaraH sa buddhaH // 71 // artha-jo puruSa tIvra kAmake madakA dUra karanevAlA divasa virSe nArIkauM na sevai hai, so paMDitani kari strI kaTAkSakA calAvanA rUpa vANani kari nAhIM vIMdhyA dina viSaM to brahmacArI kahyA hai| dina viSa to strIkA na sevanA so dina brahmacArI hai vA yahu rAtribhojanakA bhI tyAgI hai, tAteM yAhIkA nAma rAtribhojana tyAgI bhI kahyA hai; aisA jAnanA // 72 // AgeM brahmacarya pratimAkauM kahaiM haiM :-- yo manyamAno guNaratnacaurI, viraktacittastrIvidhena nArIm / pavitracAritrapadAnusArI, sa brahmacArI viSayApahArI // 73 // artha-je virakta puruSa strIkauM mana, vacana, kAya kari guNaratnakI coranevAlI mAnatA santA pavitra caritrake padakA anusArI viSayanakA tyAgI so brahmacArI kahyA hai // 73 // Agai Arambha tyAga pratimAkauM kahai haiM :-- vilokya SaGgIvavighAtamuccarArambhamatyasyati yo vivekI / prArambhamukttaH sa mato munIndravi rAgika: saMyamavRkSasekI // 74 // artha-atizayakari SaTkAyika jIvani ghAta dekhaka jo vivekI / ArambhakauM tyAga hai so munIMdranikari Arambha rahita kahA hai, kaisA hai so virAgI saMyama vRkSakA sIMcanevAlA hai / / 74 / / Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] zrI amitagati zrAvakAcAra AgeM parigraha tyAga pratimAkauM kahaiM haiM -- yo rakSaNopArjananazvaratvairdadAti, duHkhAni duruttarANi , vimucyate yena parigraho'sau, gIto'pasaMgairaparigraho'sau // 7 // artha-jo parigraha rakSA karanA upArjana karanA vinasanA duHkhateM utare jAya aise duHkha nikauM deya hai, aisA yaha parigraha jAkari tyAgie so yaha parigraha rahita je munIMdra tina kari aparigraha ka hyA hai // 7 // artha-Arambha kI racanA kari hIna hai citta jAkA ara dharmakA anumodana karanevAlA aisA jo puruSa pApakAryani virSe hiMsakarUpa mArI samAna jo anumati kahie salAha tAhi na devai so nAhIM anumati karanevAlenimaiM pradhAna kahie hai| bhAvArtha- pApa karmakI anumodanAkA tyAga karai so anumati tyAgI dazama pratimAdhArI kahie, aisA jAnanA // 76 / / Age uddiSTa tyAga pratimAkauM kahai hai yo vandhurAbaMdhuratulyacitto, gahNAti bhojyaM navakoTizuddham / udyioSTavarjI guNibhiH sa gIto, vibhIlukaH saMsRti mAtudhAnyAH // 77 // artha -jo puruSa bhale bure AhAra maiM samAna hai citta jAkA aisA jo puruSa navakoTi zuddha kahie mana, vacana, kAya kari karayA nAhIM karAyA nAhIM kare huekauM anumodyA nAhIM aise AhArakauM grahaNa karai so uddiSTa tyAgI guNavantaninai kahyA hai, kaisA hai, so saMsArarUpa rAkSasIsaiM vizeSa bhayabhIta hai // 77 // aise gyAraha pratimAkA varNana kiyaa| ihAM saMkSepa aisA haiM, jo mithyAtva ara anantAnubandhI kaSAya inake udayakA abhAva tau samyagdarzana hote hI bhayA / bahuri apratyAkhyAnAvaraNake udayake abhAvateM dezaviratanAmA Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama pariccheda [ 177 paMcama guNasthAna hoya haiM tAkai darzana pratimAsa lagAya Upara Upara vizuddhatAkI adhikatAtai gyAraha bheda kahai haiM / samyaksahita bAraha vratanihIkI Upara Upara nirmalatA hotI jAya hai, aisA jAnanA / ihAM koU kahai ki dezavratakA ghAtaka jo apratyAkhyAnAvaraNa kaSAya tAke udayakA to abhAva bhayA aba hI adhika vizuddhatA kisa karmake udayateM hoya hai tAkA uttara - yadyapi ihAM apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyakA udaya nAhIM tathApi pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyakA manda tIvra udayateM hIna adhika vizuddhikA hoya hai jaise- prakhyAkhyAna kaSAyakA abhAva hoteM SaSTamAdi guNasthAna maiM hInAdhika vizuddhatA saMjvalanake tIvra manda udaya hoya hai taiseM, aisA jAnanA // 77 // krameNAzcitta nidadhati mudaikAdaza guNA nalaM nidA garhAnihitamanaso ye'statamasaH / bhavAn dvitrAn bhrAMtvA'mara manujayobhU rimahasovidhutainobaMdhAH paramapadavIM yAMti sukhadAm // 78 // artha - dUra bhayA hai ajJAna andhakAra jinakA, bahuri niMdA garhA viSai lagAyA hai mana jinane aise puruSa atizaya kari harSa sahita ina pUrvokta gyAraha guNanakauM citta viSe dhAra haiM te puruSa bar3e haiM teja jinake aise deva manuSyani viSaM doya tIna bhava bhramaNa kari bahuri nAza kiye hai pApabaMdha jinana aise te surUkI denevAlI paramapadavI jo mukti tAhi prApta hoya haiM / mAvArtha - je samyagdRSTI gyAraha pratimAkau dhAra haiN| ApakI niMdA gardA kareM haiM te do tIna bhava devAdikake sukha bhogakai siddha hoya haiM, aisA jAnanA // 78 // idaM dhatta bhaktyA ga. hijanahitaM yo'tra caritaM madakrodhAyAsapramadamadanArambhamakaram / bhavAMbhodhi tIvajananamaraNAvartta nicitaM brajatyeSo'dhyAtmAmitagatimataM nirvR tipadam // 76 // artha - jA puruSa ihAM bhakti sahita ye gRhastha janakA hitarUpa cAritrako dhAra hai so yahu AtmA jJAnI saMsAra - samudrakauM tirake sarvajJa devakari kA jo zivapada tAhi prApta hoya hai / kaisA hai saMsAra - samudra krodha sveda harSa kAma AraMbha ye hI hai magara jA viSai, bahuri janma maraNarUpa bhauMranikari vyApta hai // 76 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178] zrI amitagati zrAvakAcAra kavitta chanda / darzana vrata sAmAyika proSadha, sacita rAtribhojana parihAra / brahmacarya AraMbha parigraha, anumativirati dasama sukhakAra // puni uddiSTatyAga paDimA, ima dhArata jo zrAvaka dukhahAra / so svargAdi sampadA lahika, hoya amitagati pada avikAra // aiseM zrI amitagati AcAryaviracita zrAvakAcAravi saptama pariccheda samApta bhayA / aSTama pccheidH| AgeM chaha prakAra AvazyakakauM kahe haiM :jinaM praNamya sarvIyaM, sarvajJa sarvato mukham / AvazyakaM mayA SoDhA, saMkSepeNa nigadyate // 2 // prayaM-jinadevakauM namaskAra karikai mokari chaha prakAra saMkSepakari Avazyaka kahie hai| kaise haiM jinadeva sarvIyaM kahie sarvajJa yAkAra rUpa pariNayA jo jJAna tA svarUpa hai, bahuri sarvakA jAnanevAlA hai bahuri sarva tarapha hai mukha jAkA aisA hai| bhAvArtha-sarvadarzI hai // 1 // prAgamo'nantaparyAyau, yato jano vyavasthitaH / abhidhAtuM tataH kena, vistareNa sa sakyate // 2 // artha--jAte jinabhASita Agama hai so anantabheda svarUpa tiSTa hai tAteM vistAra sahita kauna kari kahanekauM samartha hUjie hai // 2 // patto'pi saMti ye bAlAzcimAkAreSu jantuSu / asyAyabovatasteSAmupakAro bhaviSyati // 3 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama pariccheda [ 176 artha - nAnA prakAra jIvanika hota santeM bhI je ajJAnI hai tinakA isake jJAna upakAra hoyagA / bhAvArtha - AgamatauM ananta hai so sarva kauna kahi sakai parantu ihAM saMkSepamAtra AvazyakakA svarUpa kahie hai, jAkai jAne moteM bhI je maMdajJAnI hai tinakA upakAra hoyagA, aisA jAnanA hai // 3 // AvazyakaM na karttavyaM, nai: phalyAdityasAmpratam / prazastAdhyavasAyasya, phalasyAtropalabdhitaH // 4 // prazastAdhyavasAyena, saMcitaM karma nAzyate / kASTha niSThAntaneva, dIpyamAnena nizcitam // 5 // 1 artha - koU kaheM ki Avazyaka karanA yogya nAhIM, jAteM tAke phala rahitapanA hai tAkauM AcArya ka hai haiM- so kahanA ayukta hai, jAteM isa Avazyaka viSai prazasta pariNAmanikI prApti hai ||4|| bahuri prazasta pariNAma kari saMcayarUpa jo karma so nizcayateM nAzie hai jaiseM jAjvalyamAna agnikari kATha nAzie taise ||5|| artha- koU kahai ki Avazyaka katA vichU phala nAhIM tAteM Avazyaka na karanA, tAkauM kahyA hai ki Avazyaka kiyA karaneteM bhale pariNAma hoya haiM tina teM karmakA nAza hoya hai tAteM Avazyaka kriyA niSphala nAhIM // 4-5 // jAyate na sa sarvatra, na vAcyamiti kovidaiH / sphuTaM samyakkRte tatra tasya sarvatra sambhavAt // 6 // " artha- so Avazyaka kriyA sarva jAyagA na hoya hai aise paMDitanikari kahanA yogya nAhIM, jAteM Avazyaka kriyAkauM bhale prakAra karate sante saba jAyagA sambhavai hai / bhAvArtha -- koU kahai ki Avazyaka sarvatra na hoveM haiM tAkU AcArya ne kahyA hai ki bhale prakAra kareM sarvatra hoya hai, yAmaiM saMdeha na karanA // 6 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180] . zrI amitagati zrAvakAcAra na samyakkaraNaM tasya, jAyate jJAnato vinaa| zAstrato na vinA jJAnaM, zAstraM tenAbhidhIyate // 7 // artha-Avazyaka kriyAkA bhale prakAra karanA tisake jJAna vinA na hoya hai| bahuri zAstra vinA jJAna nAhIM tA kAraNa kari zAstra kahie hai // 7 // lAbhapUjAyazo'thitve, tasya samyakkRtAdhaSi / prazastAdhyavasAyasya, saMbhavo nopaladhyate // 6 // artha--lAbha pUjA yazake arthIpane kari vAMchA sahita tina Avazyaka kriyAkauM bhale prakAra kare saMta bhI prazasta pariNAmakA honA na pAie hai // 8 // tadayukta yato nedaM, samyakakaraNamucyate / ata evAtra mRgyaMte, samyakRtyadhikAriNaH // 6 // artha-so lAbha pUjAdikakI vAMchA sahita kAraNa yogya nAhIM jAte vAMchA sahita yahu kAraNa bhalA na kahie hai, isa hI teM ihAM bhale karane yogyake adhikArI herie haiN| bhAvArtha-bhale prakAra Avazyaka kriyAkA karanevAlA puruSakA svarUpa kahie hai // 6 // saMsAradehabhogAnAM, yo'sAratvamavekSate / kaSAyeMdriyayogAnAM, jayanigraharodhakRt // 10 // artha-jo puruSa saMsAra deha bhoganikA asArapanA dekhe hai ara kaSAya, idriya, yoga, inakA yathAkrama, jaya, nigraha, rodha karai hai / bhAvArtha-kaSAyanakauM jIte hai indriyanikauM damaiM hai, mana vacana kAyake yoganakauM roka hai so Avazyaka kriyAkA adhikArI hai // 10 // AgeM tAkA vizeSa svarUpa kahaiM haiManekayonipAtAle, vicitragatipattane / janmamRtyujarAvata, bhUrikalmaSapAthasi // 11 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama pariccheda saMsArasAgare bhIme, duHkha kallolasaMkule / rAgadveSamahAna, raudravyAdhibhASAkule // 12 // ciraM vaMbhramyamANAnAM jinendrapada vaMdanA | durAyA jAyate'tyarthamiti yo hRdi manyate // 13 // artha - aneka joni haiM pAtAla jA viSai, bahuri nAnAprakAra gati hI hai pattana kahie pura jA viSai, ara janma mRtyu jarA hI hai Avartta kahie bhauMre jAmaiM ara mahApApa hI hai jala jA viSai ara duHkha rUpa laharana kari vyApta ara rAgadveSa hI haiM baDe na jA viSai ara bhayAnaka rogarUpa macchani kari bharyA aisA jo bhayAnaka saMsAra - samudra tA viSai bahuta kAlateM atizaya kari bhramate je jIva tinakauM jineMdrake caraNanikI jo vaMdanA so atizaya kari durlabha hai aisA jo puruSa hRdaya viSai mAne hai // 11-12-13 // - bahuri kahaiM haiM - anarthakAriNaH kAMtA jananI janakAdayaH / svasyopakAriNo yo'laM budhyate parameSThinaH // 14 // artha - strI mAtA pitAdikanikauM anarthake karanevAle mAneM haiM ara Apake upakAra karanevAle paMca parameSThInakauM mAneM hai // 14 // bahuri kaise haiM sarvANi gRhakAryANi parakAryANi pazyati / zuddhadhadharmakAryANi, nijakAryANi yaH sadA // 15 // yauvanaM jIvitaM dhiSNamaizvaryaM janapUjitam / nazvaraM vIkSate sarva, zaradabhramivAnim // 16 // [ 181 darzanajJAnacAritratritayaM bhavakAnane / jAnIte durlabhaM bhUyo bhraSTaM ratnamivAMbudhau // 17 // mayUrastheSa maighauye, viyuktasyeva vAMdhave / tRSArtasyeva pAnIye, viSaddhasyeva mokSaNe // 18 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182] zrI amitagati zrAvakAcAra. savyAdheriva kalpatve, vihaSTeriva locane / jAyate yasya santoSo, jinavakavilokane // 16 // parISahavahaH zAMto jinasUtravizAradaH / samyagdRSTiznAviSTo, gurubhaktaH priyaMvadaH // 20 // AvazyakamidaM dhIraH, sarvakarmaniSUdanam / samyakkata kmasau yogyo, nAparasyAsti yogyatA // 21 // artha-bahuri jo sarva gRha sambandhI kAryanakauM parake kArya mAna hai, ara subuddhI dharma kAryanakauM sadA apane kArya mAnai hai // 15 // bahari jo yovanakauM jIvanakauM gharakauM ara lokamAnya aizvaryakauM sabakauM zaradake megha samAna nirantara vinAzika dekhe hai // 16 // bahuri saMsAra vanamaiM darzanajJAna cAritrake tritayakauM jaisai samudra virSe paDyA ratna phera durlabha hai taisaiM mAnai hai // 17 // bahari meghanake samUha virSe mayUranake harSa hoya tathA vichare puruSakai bAMvata virSe harSa hoya tathA pyAsakari pIDita puruSakai jala virSe harSa hoya vA baMdhekai chUTane virSe harSa hoya // 18 // vA roga sahitakai nIrogapane maiM harSa hoya andhekai netra virSe harSa hoya taiseM jAkai jinendrake mukha dekhane virSe harSa hoya hai // 16 // bahari kSadhAdi parISahanikA sahanevAlA hoya zAMta hoya jinasUtra viSa pravINa hoya samyagdRSTi hoya mAnarahita hoya gurubhakta hoya priya bolanevAlA hoya // 20 // so yahadhIra puruSa sarva karmakA nAza karanevAlA jo yaha Avazyaka tAhi karane yogya hai, aura puruSakai Avazyaka karanekI yogyatA nAhIM; aisA jAnanA // 21 // AgeM phera kahaiM hai ; aucityavedakaH zrAddho, vidhAna karaNodyataH / karmanirjaraNAkAMkSI, svavazIkRtamAnasaH // 12 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama pariccheda bhaktiko buddhimAnarthI, bahumAnaparAyaNaH / paThana zravaNe yobhyo, vinayodyamabhUSitaH // 23 // artha - ucitapane kA jAnanevAlA hoya / bhAvArtha - yaha kAlAdika Avazyakake ucita hai aisA jAkai jJAna hoya, bahuri zraddhAvAna hoya, ara Avazyakake vidhAna karane maiM udyamo hoya, ara karmakI nirjarAkA vAMchaka hoya, ara apane vaza kiyA hai mana jAneM aisA hoya || 22|| bahuri bhaktimAn hoya, buddhimAna hoya, dharmArthI hoya mahAvinayamaiM tatpara hoya, ara par3hane viSai sunane viSai yogya hoya, ara vinaya sahita Avazyakake udyama kari bhUSita hoya // 23 // Age phera kahaiM haiM ; hoya hai / [ 183 guNAya jAyate zAMte, jinendravacAmRtam / upazAMtajvare pUtaM, bhaiSajyamiva yojitam // 24 // artha - rAga dveSakI maMdatA zAMtabhayA jo puruSa tAviSai jinendrakA vacanAmRta guNake artha hoya hai, jaiseM upazAMta bhayA hai jvara jAkA aisA puruSa viSai yojita kiyA auSadha jaise guNakai artha hoya taiseM // 24 // ayogyasya vaco jainaM jAyate'narthahetave / 1 yatastataH prayatnena mRgyo yogyo manISibhiH // 25 // artha - jAtaiM ayogya puruSakai jinendrakA vacana anartha nimitta bhAvArtha - mithyAdRSTI jina vacanakA prayojana na jAni ulaTA rain pakar3a apanA bigAr3a kareM hai tAteM paMDitani kari yatnasahita yogya puruSa heranA yogya hai ||25|| , kaSAyAkulite vyarthaM jAyate jinazAsanam / sannipAtajvarAlIDhe, dattaM pathyamivauSadham // 26 // artha - kaSAya kari Akulita puruSa vina jinazAsana nirarthaka Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184] zrI amitagati zrAvakAcAra hoya hai, jaise saMnipAta jvarasahita puruSa vi diyA hitarUpa auSadha vyartha hoya taisa / bhAvArtha-tIvra kaSAyIkauM jina vacana na rucai hai, aisA jAnanA // 26 // . AgeM Avazyaka karanevAle cihna kahaiM haiM : satkathA zravaNAnando, niMdAzravaNavarjanam / alubdhatvamanA lasyaM, niMdyakarmavyapohanam // 27 // kAlakama vyudAsitvamupazAMtatvamArdavam / vijJa yAnIti cihnAni, SaDAvazyakakAriNaH / ,28 / / artha-bhalI kathAke sunaneM maiM to AnaMda, ara pariniMdAke sunanekA tyAga, ara nirlobhapanA, ara Alasya rahitapanA, ara niMdya karmakA tyAga // 27 // ara kAlake ulaMghanekA tyAgIpanA, ara mAna rahitapanA, ityAdika cihna haiM te SaT AvazyakakA karanevAlA jo puruSa tAke jAnane yogya haiM // 28 // AgeM chaha Avazyakake nAma kahaiM haiM :sAmAyikaM stavaH prAja vandanA sprtikmaa| pratyAkhyAnaM tanUtsargaH, SoDhAvazyakamIritam // 26 // artha-sAmAyika 1, stavana 1, vandanA 1, pratikramaNa 1, pratyAkhyAna 1, kAyotsarga 1 aise chaha prakAra Avazyaka paMDitani kari kahyA hai // 26 // '... dravyataH kSetrataH samyakkAlato bhAvato budhaiH| .. nAmato nyAsato jJAtvA, pratyekaM tanniyujyate // 30 // - artha-dravyatai, kSetrateM, kAlateM, bhAvateM, nAmatai, sthApanAteM bhaleprakAra jAnakara so Avazyaka eka eka prati lagAie hai| bhAvArtha-sAmAyikAdi chahauM kriyAnamaiM nAmAdika chaha chaha lagAie hai, jaise-dravyasAmAyika, kSetrasAmAyika, kAlasAmAyika, bhAvasAmAyika nAmasAmAyika, sthApanAsAmAyika / aiseM hI stavAdi virSe lagAya lenA // 30 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama pariccheda [185: . AgeM sAmAyikakA svarUpa kahaiM haiM :jIvite maraNe yoge, viyoge vipriye priye / zatrau mitre sukhe duHkhe, sAmyaM sAmAyikaM viduH // 31 // artha-jIvanemaiM ara maranaM maiM, saMyogamaiM ara viyogameM, apriyamaiM ara ... priyameM, zatrumaiM ara mitramaiM, sukhamaiM, ara duHkhamaiM, samabhAvakauM sAmAyika kahaiM haiN| bhAvArtha-sarva hI jIvanA maraNA Adiko jJeyapane samAna jAna kari rAgadveSa na karanA so sAmAyika kahie // 31 // AgeM stavakA svarUpa kahaiM haiM ;jinAnAM jitajeyAnA, manaMtaguNabhAginAm / stavo'stAvi guNastotraM, nAmanirvacanaM tathA // 32 // artha-jIte haiM jitane yogya karma jinaneM aise je jina arhanta tinakA jo guNanikA stotra tathA nAmakI nirukti karanA so stava kahyA hai, kaise hai jina ananta guNake bhajanevAle aise haiN| bhAvArtha-jinadevake anaMtajJAnAdi guNanikA stotra par3hanA "tathA karma vairI nikauM jItai so jina" ityAdi nAmanikI nirukti karanA so stava kahie // 32 // AgeM vandanAkA svarUpa kahai haiMkAraNyahutAzAnAM, paMcAnAM parameSThinAm / praNativaMdanA'vAdi, trizuddhayA trividhA budhaiH // 33 // artha-karmavanakauM agni samAna je paMcaparameSThI tinakauM namaskAra karanA so mana, vacana, kAyakI zuddhi tAkari tIna prakAra vandanA paMDitani kari khii| bhAvArtha--paMcaparameSThIkauM pramANa karanA sA vandanA kahie // 33 // AgeM pratikramaNakA svarUpa kahaiM haiM dravyakSetrAdisampannadoSajAlavizodhanam / niMdAgardA kiyAlIDhaM, pratikramaNamucyate // 34 // .. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186] zrI amitagati zrAvakAcAra / artha-dravya kSetra Adi zabdatai kAla ara bhAva ina viSaM lage je doSa tinake samUhakA vizeSa zodhanA nindA gardAdi kriyA sahita so pratikramaNa kahie hai| ___ bhAvArtha-niMdA garhAsa hita lage doSanakauM yAda kari nirAkaraNa karana so pratikramaNa karanA so pratikramaNa kahie // 34 // AgeM pratyAkhyAnakA svarUpa kahaiM haiM - nAmAdInAmayogyAnAM, SaNNAM tredhA vivarjanam / pratyAkhyAnaM samAkhyAtamAgamyAgoniSiddhaye // 35 // artha-ayogya je nAmAdika kahie nAma sthApanA dravya kSetra kAla bhAva chahauMnakauM AgAmI pApake niSedhake artha mana, vacana, kAya kari tyAga karanA so pratyAkhyAna kahyA hai / bhAvArtha-AgAmI pApakA tyAga karanekai athi ayogya dravyAdikA tyAga karanA so pratyAkhyAna kahie // 35 // Arga kAyotsargakauM kahaiM haiM AvazyakeSu sarveSu, yathAkAlamanAkulaH / kAyotsargastanUtsargaH, prazastadhyAnavardhakaH // 36 // artha-sarva Avazyaka kriyAna virSe jina kAla cAhie tisa hI kAla AkulatA rahita zarIra virSe mamatvakA tyAga so prazasta dhyAnakA bar3hAvanevAlA kAyotsarga hai| bhAvArtha-sAmAyikAdi kriyAni virSe yathAkAla zarIrasaiM mamatva tyAganA so kAyotsarga kahie // 36 // ..''Agai Avazyaka kriyAnimaiM AsanAdikakA vidhAna kahaiM haiM zeyastatrAsanaM sthAnaM, kAlo mudrA tanatsRtiH / nAmAvalaprabhA doSA, SaDAvazyakakAribhiH // 37 // martha-chaha Avazyaka karanevAle puruSani kari tahAM Asana 1 sthAna, 1 kAla, 1 mudrA, 1 kAyotsarga, 1 praNAma, 1 Avata, 1 pramANa doSa itanI vastukA jAnanA yogya hai // 37 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama pariccheda [187 Agai AsanakA varNana kareM haiM;Asthate sthIyate yatra, yena vA vaMdanodyataH / tadAsanaM vivoddhavyaM, dezapadmAsanAdikam // 38 // artha-vandanA karane maiM udyamI je puruSa tinakari jAvirSe vA jAkari Asyate kahiye sthirarUpa hUjie so deza kahie kSetra ara padmAsanAdika Asana jAnane yogya haiM / aise Asana zabdakI nirukti karI // 38 // AgeM Avazyaka karaneke ayogya kSetranikauM kahai haiM :saMsaktaH pracuracchidrastuNapAMzvAdidUSitaH / vikSobhako hRSIkANaM, rUpagandhasAdibhiH // 36 // parISahakaro daMzazItavAtAtapAdibhiH / asaMbaddhajanAlApaH sAvadyArambhagahitaH // 40 // prArdrAbhUto mano'niSTaH samAdhAnaniSUdakaH / yo'ziSTa janasaMcAraH pradezaM taM vivarjayet // 41 // artha-saMsakta kahiye strIpuruSa napuMsakAdikanikI bhIr3a jahAM hoya / bahuri bahuta chidranakari yukta hoya, ara tRNa dhUli Adi kari dUSita hoya, bahuri rUpa gandharasa ityAdikani kari indriyanikauM vizeSa kSobha karanevAlA hoya // 38 // bahuri zIta bAta daMza AtApa Adi kari parISahakA karanevAlA hoya, bahari asaMbaddha kahie sambandharahita niHprayojana manuSyanikA jahAM vacanAlApa hoya, bahuri pApasahita Arambha kari niMdita hoya // 40 // cAlo hoya, manako aniSTa hoya, samAdhAnakA nAza karanevAlA hoya, ara nIca lokakA jahAM saMcAra hoya aisA hoya tA kSetrakauM tyAgeM // 41 // .... bhAvArtha-Avazyaka karanevAlA pUrvokta kSetrakauM cittakauM kSobhakArI jAni parityAga karai / / ANe Avazyaka yogya sthAnakauM kahai haiMviviktaH prAsukaH sevyaH, samAdhAnavivardhakaH / devarju dRSTisaMpAtajito, devadakSiNaH // 42 // ...... Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrI amitagati zrAvakAcAra - janasaMcAranirmukto, grAhyo dezo nirAkulaH / nAsanno nAtidUrasthaH, sarvopadravarjitaH // 43 // artha-ekAMta hoya, ara prAsuka hoya, sevya kahie vatInake sevane yogya hoya, ara samAdhAnakA var3hAvanevAlA hoya, ara deva kahie jina caityAdika tinakI sUdhI dRSTike par3anekari rahita hoy|| bhAvArtha-pratimAdikake sanmukha na hoya, ara jina caityAdikake dAhanA hoya // 42 // ara manuSyanike Ane jAnekari rahita hoya ara na ati nikaTa na ati dUra hoya, sarva upadrava kari varjita hoya, aisA nirAkUla kSetra grahaNa karanA yogya hai| bhAvArtha-aise kSetramaiM sAmAyika karai // 43 // Age jA baiThe tAkA svarUpa kahai haiMstheyo'chidraM sukhasparza, vizabdakamajatukam / tRNakASThAdikaM grAhyaM vinayasyopavRhakam // 44 / artha-thira hoya, chidra rahita hoya, sukharUpa hoya sparza jAkA aisA hoya, zabda rahita hoya, jIvarahita hoya, vairAgyakA baDhAvanevAlA hoya, aisA tRNakASThAdikakA sAthasa grahaNa karanA yogya hai // 44 // . Age AsanakA svarUpa kahaiM haiM jaMghAyA jaMghayAzleSe, samabhAge prakItitam / .. padmAsanaM sukhAdhAyi, susAdhyaM sakalairjanaiH // 45 // ' artha-samabhAga virSe jaMghAkari jaMghAkA AzleSa kahie gADhA cipaTanA hoya so sukhakA AdhAra samasta janani kari sukhateM sAdhane yogya sA padmAsana kahyA hai // 45 // budharuSaryadhobhAge, jaMghayorubhayorapi / samastayoH kRte jJeyaM paryakAsanamAsanam // 46 // artha-sarva doU jaMghAnako Upara ara adhobhAgamaiM kare saMte paMDitajananikari paryakAsana nAmakA Asana jAnane yogya hai // 46 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama pariccheda [186 Urvopari nikSepe, pAdayovihite sati / vIrAsanaM jiraM kartta zakyaM vIrana kAtaraiH // 47 // artha-doU caraNanikauM UrU kahie jAMgha Upari dhare saMte vIrAsana Asana hoya hai| yA vorAsanakauM bahuta kAla tAMI vIra puruSa hI karanekauM samartha haiM, kAyara samartha nahI hai; aisA jAnanA // 47 // yutapANibhave yoge, smRtamutku TukAsanam / gavAsanaM jinaruktamAryANAM yativaMdane // 48 // artha-doU eDInake yoga meM utkuTakAsana jaannaa| bahuri AryikA jaba muninakauM vandanA karai hai taba jinabhagavAna kari gavAsana nAmakA Asana kahyA hai // 48 // vinayAsaktacitAnAM, kRtikarmavidhAyinAm / ... na kAryavyatirekeNa, paramAsanamiSyate // 46 // - artha-vinayavirSe Asakta citta jinakA aise je kRtikarma karanevAle puruSa tinako kArya binA aura Asana na kahie hai| . bhAvArtha - padmAsana aura kAyotsarga ina Asanani vinA ara Asana kichu kArya vizeSa hoya tau karai, kArya vinA doya hI Asana karanA jogya hai, aisA mAnanA // 46 // aisauM Asana kA varNana kiyA / Agai sthAnakA svarUpa kahai haiM :sthIyate yena tat sthAnaM, dviHprakAramudAhRtam / vandanA kriyate yasmAdUrvIbhUyopavizya vA / 50 // artha-jA kari sthira hUjie so sthAna doya prakAra kahyA hai tAteM bandanA hai, so khar3e rahakari vA baiThakari kariye hai / bhAvArtha-khar3e rahanA vA baiThanA aisA doya prakAra sthAna jAnanA // 50 // AgeM kAlakA svarUpa kahai haiM Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16.] zrI amitagati zrAvakAcAra ghaTikAnAM mataM SaTka, saMdhyAnAM tritaye jinaiH / kAryasyApekSayA kAlaH, punaranyo nigadyate // 51 // artha-saMdhyAnikA kAlatraya kahie prabhAta, madhyAhna, sAyaMkAla ina tInoM saMdhyAnaviSa chaha ghar3I kAla jinadevanineM AvazyakakA kahie hai| bahuri kAryakI apekSA kari aura kahie hai / bhAvArtha-mukhya kAla tau chaha ghar3I hI kAla kahyA hai, bahuri kAryakI apekSA kari doya ghar3I Adi bhI kahyA hai // 51 // AgeM mudrAkA svarUpa kahai haiMjinendravandanAyogamuktAzuktivibhedataH / caturvidhoditA mudrA, mudrAmArgavizAradaiH // 52 // artha-jinendramudrA 1 vandanA mudrA 1 yogamudrA 1 muktAzuktimudrA 1 ina bhedanikari mudrAke mArgavirSe pravINa je puruSa tina kari cyAra prakAra mudrA kahI hai // 52 // AgeM jinamudrAkA svarUpa kahai haiMjinamudrAMsaraM kRtvA, pAdayozcaturaMgulam / arddha jAnoravasthAnaM, pralaMvitabhujadvayam / / 53 // martha-dou pAdanakA cAra aMgula antara karike ghuTaneMke Upara sthita aisI lambAyamAna doU bhujA jAnai so jinamudrA jAnanA // 53 / / AgeM vandanA mudrAkA svarUpa kahai haiMmukulIbhUtamAdhAya, jaTharopari karpUram / sthitasya vandanA mudrA, karadvandva niveditam // 54 // parNa-mukulIbhUta kahie kamalako DoDI samAna ara peTake Upara hai kUTanI jAvirSe, aise vinatI karanevAlA hasta yUgalakauM dhArika tiSTayA jo puruSa tAkaM vandanA mudrA kahI hai // 54 // .. AgeM yoga mudrAkA svarUpa kahaiM haiM jinAH padmAsanAdInAmaMkamadhye nivezanam / uttAnakarayugmasya, yogamudrAM vabhASire // 55 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama pariccheda / artha - U~cA hai hathelInakA mukha jAkA aisA hasta yugalakauM padmAsanAdikanikI olIke madhya viSai jo dhAranA tAhi jina je ahaMtAdika te yogamudrA kahaiM haiM // 55 // Age muktAzuktimudrA kA svarUpa kahaiM haiM [ 161 muktAzuktirmatA mudrA, jaTharopari kUrparam / Urddha jAno kara dvandva, saMlagnAMguli sUribhiH // 56 // artha - peTake Upara hai kUrpara kahie kuhanI jAviSai ara vulanenake Upara haiM hasta yugala jAke ara bhale prakAra laga rahI hai aMgulI jAkI so muktAmuktimudrA AcAryani kari kahI hai // 56 // AgaiM kAyotsarga kA svarUpa kahaiM haiM- tyAgo dehamamAvasya tanansRtirudAhRtA / upaviSTopaviSTAdivibhedana catuvidhA // 57 // 1 artha - zarIra ke mamatvakA jo tyAga so kAyotsarga upaviSThopaviSTAdi bheda kari cyAra prakAra kahyA hai ||57|| tahAM prathama upaviSTopaviSTa kAyotsargakauM kahaiM haiMyasyAmupaviSTena citte / zrArzaraudradvayaM upaviSTopaviSTAkhyA, kathyate sA tantsRtiH // 58 // artha - jAviSai Artta raudradhyAna donoM baiTha kari citie so upaviSTopaviSTa nAmA kAyotsarga kahie hai / bhAvArtha - jA maiM jIvake pariNAma vA zarIra donoM par3ate haiM tAteM upaviSTopaviSTa kahyA hai / / 58 / / Age upaviSTotthita kAyotsargakauM kahaiM haiMdharmazukladvayaM yasyAmupaviSTena cityate / upaviSTotthitAM saMtastAM vadanti tantsRtim // 56 // , artha - jAviSai dharma ara zukla donoM baiTha kari citie tAhi santa jana upaviSTo sthita kAyotsarga kahaiM haiM / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ] zrI amitagati zrAvakAcAra bhAvArtha-isameM zarIra to baiThA hai ara pariNAma caDhate haiM, tAteM . upaviSTotthita kahyA hai // 56 // ArauM utthitopaviSTa kAyotsarga kahaiM haiMprAtaraudradvayaM yasyAmutthitena vidhIyate / tAmutthitopaviSTAhvAM, nigadaMti mahAdhiyaH // 60 // artha-jAvirSe Ata raudra dhyAna ThADe hoya kari karie tAka mahAbuddhi puruSa utthita paviSTa nAma kAyotparga kahaiM hai bhAvArtha-jA virSe pariNAma to par3ate haiM ara zarIra khar3A hai, tAteM utthitopaviSTa kahyA hai // 60 // Agai utthitosthita kAyotsarga kaheM haiM dharmazukladvayaM yasyAmutthitena vidhIyate / utthitotthitanAmAnaM, taM bhASate vipshcitH||61|| artha-jA virSe dharma zukla donoM dhyAna ThADhe hoya kari karie tAkauM utthitotthita kAyotsarga kahaiM haiM bhAvArtha-jA virSe pariNAma caDhata haiM ara zarIra bhI khaDA hai tAteM utthitotthita kahyA hai, aisA jAnanA // 61 // ekadvitricatuH paMcadehAMzapratermataH / praNAmaH paMcadhA devaH, pAdAnatanarAmaraiH // 62 // artha-eka doya tIna cyAra pA~ca je zarIrake aMga tinake namanateM pA~ca prakAra praNAma jinadevanineM kahyA hai, jinadeva kaise haiM jinake carananakauM sarva taraphatai deva ara manuSya namaiM hai / / 62 // ekAMgaH ziraso nAme, sanyaM gaH karayordva yoH / trayANAM mUrkha hastAnAM, savyaMgo namane mataH // 63 // caturNo karajAnUnA, namane caturaMgakaH / karamastakajAnUnAM paMcAgaH paMcakSa nate // 64 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama pariccheda [ 163 artha - eka mastakahI ke namAvane viSai ekAMga namaskAra kahie ara doU hAthanake namAvane maiM dvayaMga kahie doya aMgani kari namaskAra kahie, ara mastaka ara doya hAthake namAvana maiM tryaMga kahie tIna aMga kari namaskAra kA hai ||63 || ara doya hAtha ara doya ghuTane ina cyArauM namana maiM cyAra aMganikari namaskAra kahyA hai, ara doya hAtha ara eka mastaka ara doya ghU MTe ina pAMcanakauM namAye saMte paMcAMga namaskAra hai / aisA jAnanA ||64|| AgeM Avartta kakA svarUpa kahaiM haiM kathitA dvAdazAvarttA, vapurvacanacetasAm / stava sAmAyikAdyaM taparAvarttana lakSaNAH // 65 // artha - zarIra vacana citta inakA stavana ara sAmAyikake Adi aMtamaiM Avarttana kahie pheranA hai lakSaNa jinakA aise bAraha Avartta kahai haiM / bhAvArtha - sAmAyikAdikake Adi aMta maiM mana vacana kAyake yoga hAtha joDikai tIna bAra bhakti sahita palaTanA taba eka bAra mastaka namAvanA, aiseM cyAra bAra mastaka namAvane maiM bAraha Avartta jAnanA / / 65 / AgeM kAyotsargakI saMkhyA kahaiM haiM bhraSTaviMzati saMkhyAnAH, kAyotsargA matA jinaiH / ahorAtragatAH sarve, SaDAvazyakakAriNAm // 66 // artha - chaha Avazyaka karanevAlenake rAtridina viSai sarva aThThAIsa kAyotsarga jinadevanaiM kahe haiM // 66 // AgeM te aThThAIsa kAyotsarga kahAM kahAM hoya haiM tinakA svarUpa kaheM haiM svAdhyAye dvAdaza prAjJavaMdanAyAM SaDIritAH / aSTau pratikrame yogabhaktau tau dvAvudAhRtau // 67 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha - paMDitanine svAdhyAya viSai bAraha kAyotsarga kahe haiM, ara vaMdanA maiM chaha kahe haiM ara pratikramaNa viSai ATha kahe haiM ara yogabhakti viSai te doya kAyotsarga kahe haiM / aiseM sarva aThThAIsa kAyotsarga karanekA avasara jAnanA // 67 // Age kauna kAyotsarga kitane ucch vAsa tAIM karanA tAkA pramANa kahaiM haiM aSTottarazatocchvAsaH, kAyotsargaH pratikrame / sAMdhye prAbhAtike vArddha manyasnatsaptaviMzatiH // 68 // artha -- ekasau ATha uchvAsamAtra kAyotsarga saMdhyA sambandhI pratikramaNa maiM kahyA hai, ara prabhAta samvandhI pratikramaNa meM arddha kahie cauvana ucch vAsa mAtra kAyotsarga kahyA hai, bahuri aura kAyotsaga sattAIsa uch vAsa mAtra kahyA hai // 68 // saptaviMzatirucch vAsAH, saMsAronmU nakSame / saMti paMcanamaskAre, navadhA citite sati // 66 // // artha saMsAra ke nAza karane maiM samartha jo paMcanamaskAra maMtra tAkA nava prakAra citavana kare saMte sattAIsa ucch vAsa hoya hai / bhAvArtha - eka NamokAra maMtra kA jApa tIna ucchavAsa meM kareM aise nava NamokAra jApa maiM sattAIsa ucch vAsa jAnanA // 66 // pratikramadvayaM prAjJaH, svAdhyAyAnAM catuSTayam / tritayaM vandanA yogabhaktidvitayamiSyate // 70 // artha - pratikramaNa doya, svAdhyAya cyAra, vandanA tIna, yogabhakti doya paMDitani kari kahie haiM ||70 || utkRSTa zrAvakeNaite vidhAtavyAH prayatnataH / anyairete yathAzakti saMsArAMte yiyAsubhiH // 71 // artha - je pratikramaNAdi pUrve kahe te utkRSTa zrAvaka kari bhale prakAra jannateM karanA yogya hai, bahuri aura je saMsAra ke pAra jAneM ke Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama pariccheda jAnanA // 72 // icchuka haiM tina kari pratikramaNAdika jaisI zakti hoya taiseM karanA yogya hai // 71 // icchAkAraM samAcAraM saMyamAsaMyamasthitiH / vizuddhavRttibhiH sAddha, vidadhAti priyaMvadAH // 72 // artha - saMyamAsaMyama viSai hai sthiti jAkI, bhAvArtha - eka hI samaya sahiMsAkA tyAgI ara sthAvara hiMsAkA tyAgI aisA dezavratI, priya vacanakA volanevAlA, so nirmala hai pravRtti jinakI aise je AcAryAdika tinake sAtha icchAkAra nAmA samAcArakauM kara hai / bhAvArtha - zrAvaka hai so AcAryadikake upadeza meM icchA kareM hai, kahai haiM ki he bhagavan ! Apa kahyA so maiM icchU hU~ / aisA [ 165 verAgyasya parAM bhUmi, saMyamasya niketanam / utkRSTa: kAsyatyeSa, muMDanaM tuMDamuMDayoH // 73 // prathaM - utkRSTa zrAvaka hai so vairAgyakI parama bhUmikA ara saMyamakA ThikAnA aisA, turaMDa kahiye mukha DAr3hI mUMchakA ara muMDa kahie mUMDake vAlakA mu MDana jo mUMDanA tAhi karAve hI hai / bhAvArtha - gyAraha pratimAkA dhArI utkRSTa zrAvaka DAMr3hI mUchake bAla katarA haiM, aisA jAnanA // 73 // kevalaM vA vastraM vA, kaupInaM svIkarotyasau / nidagaparAyaNaH // 74 // ekasthAnAnnapAnIyo, artha - yahu utkRSTa zrAvaka hai so kevala kaupIna vA vastrasahita kaupInako aMgIkAra karai hai, kaisA hai yahu eka sthAna viSai hI hai annapAnIkA lenA jAkai ara Apako niMdA ara gardA viSai tatpara hai // 74 // sa dharmalAbhazabdena, prativezma sudhopamam / sapAtro yAcate bhikSAM, jarAmaraNasUvanIm // 75 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha - so zrAvaka pAtrasahita ghara ghara prati amRta samAna dharmalAbha zabda kari jarA maraNakI nAza karanevAlI bhikSAkauM yAceM hai, aisA jAnA // 75 // Age vandanAke battIsa doSanikA varNana kareM haiM samastAdaranim kto, madASTaka vazIkRtaH / pratIkSya poDatAkArI, karcamUrddha jaku cakraH // 76 // calayannikhilaM kAyaM, dolArUDha ivAbhitaH / agrataH pArzvataH pazcAdriSan kUrma ivAbhitaH // 77 // karaTI vAMkuzArUDhaH kurvan mUrkha natonnatI / kSipraM matsya ivotplutya pareSAM nipatan puraH // 78 // kurvan vakSobhujadvaMdva, vijJaptIM drAviDImiva / pUjyAtmAsAdanAkArI, gurvAdijanabhoSitaH // 76 // - bhaya saptakavitrastaH, parivAradvigavataH / samAjato vahirbhUya kiMcillajjAkulAzayaH // 80 // pratikUlo gurorbhUtvA kurvANo jalpanAdikam / kasyacidupari kra uddhastasyAkRtvA kSemA tridhA // 81 // jJAsyate vaMdanAM kRtvA bhramayaMstarjanImiti / hasanoddhahane kurvana, bhukuTI kuTilAlakaH // 82 // nikaTIbhUya gurvAde, rAcAryAdimirIkSitaH / karadAnaM gaNermatvA kRtvA dRSTipathaM guroH // 83 // labdhvopakaraNAdIni teSAM lAbhAzayApi ca / saMpUrNa vidhAnena, sUtrIditapidhAyakam // 84 // kurvan mUka ivAtyarthaM, haeN kArAdi puraH saraH / vaMdArUNAM svazabdena pareSAM chAdayan dhvanim // 85 // " 1 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama pariccheda gurvAderagrato bhUtvA mUrddhAparikramabhramI / dvAtriMzaditi moktavyA doSA vaMdanakAriNAm // 86 // [ 167 artha - samasta Adara rahita kriyAkarma karanA so anAdRta doSa hai / 1 - bahuri jAtyAdi aSTamadake vazIbhUta bhayA vaMdanA kareM so stabdha doSa hai, 2 - bahuri pratIkSya kahie dekhakara aMganakauM pIDe dAbai so pIDita doSa hai, 3 - bahuri DAr3hIke vA mUchake sirake vAlanakauM maroDa so kucita doSa hai, 4 - bahuri DolAmaiM baiThekI jyoM samasta zarIra calAvatAsaMtA vedanA karai so dolAyita doSa hai, 5 - bahuri Age pasavADeta pIchetaiM kachavekI jyauM taraphasaiM ceSTA kareM aMga saMkoca vA vistArai so kacchapaiM gita doSa he, 6 - bahuri hAthake aMgUThAkauM mastaka viSai aMkuzakI jyoM lagAya karake bAkI jyoM mastakakauM nIcA U~cA karai so aMkuzita doSa hai, 7 - bahuri macchakI jyauM uchalakara auranake Age paDai vA machalIkI jyauM taDaphaDAvai so matsyodvartta doSa haiM, 5bahuri draviDa dezake puruSakI vinatI samAna vakSasthalapaiM doU hAtha karake vaMdanA karai so drAviDI vijJapti doSa hai tathA yAhIkA nAma vedikAbaddha doSa hai, ha - bahuri AcAryAdika pUjya puruSanakI virAdhanA karatA vaMdanA karai so AsAdanA doSa hai, 10 - bahuri guru Adika ke bhayateM vaMdanA karai so vibhIta doSa hai, 11 - bahuri jo maraNAdika sAta bhayakari bhayabhIta bhayA vaMdanA kareM so bhaya doSa hai, 12 - bahuri parivAraRddhi kari garvita bhayA saMtA vaMdanA karai so Rddhigaurava doSa hai, 13 - bahuri sAdharmIna ke samAjataiM bAhira hoya kari mAnauM lajjAteM kiMcit Akula bhayA vaMdanA karai so lajjita doSa hai, 14 - bahuri gurukai pratikUla hoya kari vaMdanA kareM so pratikUla doSa hai, 15 - bahuri vacanAlApa Adi karatA saMtA vaMdanA karai so zabdadoSa hai, 16 - bahuri kAhUkai Upara krodharUpa bhayA tAmaiM mana vacana kAya kari kSamA na karAyakai vaMdanA karai so praduSTa doSa hai, 17 - bahuri koI jANaigA aiseM Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] zrI amitagati zrAvakAcAra vaMdanA kari aMgulI bhamAvai so mano duSTa doSa hai, 18 bahuri haMsanA, ara aMga ghisanA inakauM karatA saMtA vandanA karai so haMsanoddhaghna doSa haiM, 16 - bahuri bhauMha TeDI kari vandanA kare so bhRkuTIkuTila doSa hai, 20 - bahuri guru Adikanike atinikaTa hoya kari vaMdanA kare so praviSTa doSa hai, 21 - bahuri AcAryAdikani kari dekhyA saMtA bandanA kareM, - bhAvArtha - AcAryAdikanikai AgeM tau bhale prakAra kare anyathA yadvA tadvA kare so dRSTadoSa hai, 22 - saMghaviSai karadAna mAnakari vandanA kare, saMghake khuzI rahaneke artha vA saMghateM bhaktyAdikakI vAMchA kari vandanA kare so karamocana doSa hai, 23 - bahuri gurunakI AMkhyAM chipAya vandanA karai so adRSTa doSa hai, 24 - bahuri upakaraNAdi pAya kari vandanA karai so Alabdha doSa hai, 25 - bahuri tina upakaraNAdikanake bhilane ke vAMchA kari vandanA karai so anAlabdha doSa hai, 26 - bahuri asampUrNa vidhAna kari kahie kAla zabda artha ityAdika kari hIna vandanA karai so hIna doSa hai, 27 - bahuri sUtrake arthakauM DhAMka kari vandanA karai so pidhAyika doSa hai, 28 - bahuri gUgekI jyauM atizaya kari huMkArAdi karatA vandanA karai so mUka doSa hai, 26 - bahuri aura bandanA karanevAlenake zabdanako DhAMpaka vandanA karai, so dardu ra doSa hai 30 - bahuri guru Adika nikai Age hoya kari vandanA karai so agra doSa hai, 31 - bahuri anta maiM vandanAkI cUlikAmai krama bhUli jaladI karai / bhAvArtha - jaba vandanA thor3IsI bAkI rahai taba jaladI jaladI kareM krama bhUli jAya so uttara cUlika doSa hai, 32 - yA prakAra battIsa doSa vaMdanA karanevAlenauM tyAgane yogya haiM || 86 // kriyamANA prayatnena, kSipraM kRSirivepsitam / nirAkRtamalA datta, vandanA phalamulvaNam // 87 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama pariccheda [ 166 ___ artha-dUra karai haiM mala jAke aisI yatnaseM kari bhaI jo vandanA so vAMchita mahAphalakauM deya hai, jaise dUra karai hai tRNa kaNTakAdi mala jAke aisI yatna kari karI bhaI khetI mahAphala deya tesaiM, aisA jAnanA // 7 // AgeM kAyotsargake battIsa doSa kahaiM haiMstabdhAkRtaikapAdasya, sthAnamazcapateriva / calanaM vAtadhatAyA, latAyA iva sarvataH // 18 // zrayaNaM staMbhakuTyAdeH, pahakAdya paristhitiH / upari mAlamAlaMvya, zirasAvasthitiH kRtA // 8 // nigaDeneva baddhasya, vikaTAMghrikhasthiti / karAbhyAM jaghanAcchAdaH, kirAtayuvateriva // 10 // ziraso namanaM kRtvA, vidhAyonnamanasthitiH / unnamayya sthitirvakSaH, zizordhAvyA iva stanam // 1 // kAkasyeva calAkSasya, sarvataH pArzvavIkSaNam / udhiH kampanaM murdhanaH, khalInAta hareriva // 2 // skaMdhArUr3hagajasyeva, kRtgriivaantonntii| sakapitthakarasyeva, muSTibandhanakAriNaH // 3 // kurvataH zirasaH kampaM, mUkasaMjJAvidhAyinaH / aMgulIgaNanAdIni, bhra nRtyAdikakalpanam / 64 // madirAkulitasyeva ghUrNanaM digavekSaNam / grIvoddha nayanaM bhUri, grIvAdhonayanAdikam // 4 // niSThIvanaM bahusparzaH, prapaMcabahulA sthitiH / sUtroditavidhernU naM, vayopekSA vivarjanam // 66 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] zrI amitagati zrAvakAcAra | kAlApekSavyatikrAMti, vyAkSepA uktavittatA / lomAkulitacittatvaM, pApakAryodyamaH paraH // 67 // kRtyAkRtyavimUDhatvaM, dvAtriMzaditi sarvathA / kAyotsargavidherdoSAstyA jyA nirjaraNArthibhiH // 68 // artha - ghor3e kI jyauM eka pAMva uThAya kari khar3e rahanA so ghoTaka doSa hai, 1 - bahuri pavanakari halI jo latA vAkI jyauM sarva tarapha calanA so latA doSa hai, 2 - bahuri thambhabhIta AdikA AsarA lenA sA stambhakuDya doSa hai, 3 - bahuri pATa Adike Upara tiSTa kari kAyotsarga kareM so paTTikA doSa hai, 4 - bahuri sirake Upara mAtAkauM avalambakeM tiSTanA so mAlA doSa hai / 5- bahuri beDIkari bandhe puruSakI jyauM TeDhe caraNa dhAri tiSTanA so nigaDa doSa hai, 6 - bahuri bhIlakI strIkI jyauM hAthana kari jaMghAnakauM DhAMpanA so kirAta yuvati doSa hai, 6- bahuri zirakauM namAya kari tiSTanA so zironamana doSa hai, 8- bahuri U~cA zira karakai tiSTanA so unnamana doSa hai, 6 - bahuri bAlakakauM dhAyake stanakI jyoM chAtIkauM U~cI karake tiSTanA so dhAtrI doSa hai / 10- bahuri kAgalAkI jyauM cacaMla netrakA savaM tarapha pasavADenakA dekhanA so vAyasa doSa hai, 11 - bahuri lagAma kari pIDita ghoDekI jyauM Upara nIceM mastakakA namAvaMnA so khalIna doSa haiM, 12 - bahuri kaMdhApara ArUDha hai puruSa jAkai aise gajagI jyauM grIvAkA namAvanA U~cA karanA so gaja doSa hai vA yAhIkA nAma yuga doSa hai, 13 - bahuri kaiMtha sahita hastakI jyauM mUThI baMdhana karanevAleke so kapittha doSa hai. 14 - bahuri sirakA kaMpAvanA so ziraH prakaMpita doSa hai / 15 - bahuri gUgekI jyauM nAsikAdi aMganikI sainAnI karanevAlekai doSa hai, 16 - bahuri kAyotsargamaiM bhRkuTI nacAvanA Adi karai so doSa mUka 2 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama pariccheda [ 201 hai, 18-bahuri madirA kari Akulita puruSakI jyauM ghUmai so madirA pAyI doSa hai, 16-bahuri kAyotsargamaiM dazauM dizAna prati dekhanA so digavekSaNa doSa hai // 20 // 20-bahuri grIvAkauM bahuta Upara karanA so grIvoddha nayana doSa hai, 21-bahuri grIvAkauM nIcI karanA ityAdi grIvAdhonayanAdi doSa haiM, 22-bahuri khakAranA so niSTIvana doSa hai, 23- bahuri agakA sparzanA so vapuHsparzana doSa hai. 24-bahuri mAyA kari bahuta prapaMca sahita tiSTanA prapaMcabahula doSa hai, 25-bahuri sUtrabhASita vidhikI hInatA karanI so vidhinyUna doSa hai, 26-bahurivRddhAdi vayako apekSAdikakA tyAganA / ___ bhAvArtha-apanI avasthA binA dekhe kAyotsarga karanA so vayopekSAdivarjana doSa hai, 27- bahuri kAlakI apekSAkA ullaMghana karanA kAyotsargake kAla kAyotsarga na karanA so kAlApekSa vyatikAta doSa hai, 28- bahuri cittakI vikSiptatA ke kAraNamaiM Asakta cittapanAM so AkSepa saktacittatA doSa hai, 26-bahuri laubha karI Akulita cittapanAM so lobhAkulita doSa hai, 30-bahuri kAyotsarga virSe pApa kArya maiM parama udyama karanA so pApakAryoMdyama doSa, 31 bahuri karane yogya na karane yogya virSe mUDhapanA so mUDha doSa hai, 32-yA prakAra kAyotsarga kI vidhike battIsa doSa haiM, te nirjarAke arthI je puruSa hai tinakari sarvathA tyAganA yogya hai // 67-68 // samAhitamanovRttiH, kRtadravyAdizodhanaH / viviktaM sthAnamAsthAya, kRteryApathazodhanaH // 6 // gurvA divaMdanAM kRtvA, paryakAsanamAsthitaH / vidhAya vaMdanAmudrAM, sAmAnyoktanamaska tiH // 10 // U : sAmAyikastotaM, samuktamuktAmudrakaH / paThitvA vattitAvoM, vidadhAti tanatsRtim // 101 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] zrI amitagati zrAvakAcAraM S ka. tvAjainezvarIM mudrAM, dhyAtvA paMcanamaska tim / uskA tIrthaMkarastotramupavizya yathocitam // 102 // caityabhakta samuccArya, bhUyaH kRtvA tanUtsUtim / ukA paMcagurustotraM kRtvA dhyAnaM yathAbalam // 103 // vidhAya vaMdanAM sUreH katikarmapuraH sarAm / gRhItvA niyamaM rAktyA, vidhatte sAdhuvaMdanAm // 104 // AvazyakamidaM prokta nityaM vratavidhAyinAm / naimittakaM punaH kAryaM yathAgamamataM dritaiH // 105 // artha - ekAgra hai manakI vRtti jAkI ara kari hai dravyAdikanakI sodhanA jAneM so ekAMta sthAnapaiM tiSThakari karyA hai IryApathakA zodhana jAneM // 6 // guru AdikanikI vandanA karake paryaMkAsanapari tiSThyA vandanA mudrAkauM racikai sAmAnyaparne kahyA hai namaskAra jAneM // 160 // tA uparAMta sAmAyika stotrakauM bhale prakAra kahikai chor3I hai mudrA jAneM so pATha paDhakai jAnyA hai AvarttI jAneM aisA puruSa so kAyotsargakauM kare hai // 101 // bahuri jainazvarI mudrAkauM karikai ara paMca namaskAra maMtrakA dhyAna karakai ara tIrthaMkaranikA stotra kahikai yathAyogya baiThakari // 102 // caitya bhaktikA uccArana kari phera kAyotsarga karikai bahuri paMca guruni stotra kahikai bahuri jaisA bala hoya taisA dhyAna karikai // 103 // bahuri kRtikarma pUrvaka AcAryakI vandanAka karikaiM phera zakti mAphika niyamakauM grahaNa kari sAdhu vandanAkauM kareM // 104 // yahu Avazyaka vrata karanevAlenakauM nitya kahA / Alasya rahita puruSani kari naimittika kahie pUrva AdikA nimitta pAyA so jaisA AgamamaiM kA taisA karanA yogya hai // 105 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama pariccheda [ 203 bhAvArtha--ekAgra citta hoyakai ara dravyakSetrAdika zodhana kari ekAMta sthAnamaiM tiSThakai prathama IryApatha daMDaka par3he, phera guru AdikanikI vandanA karakai paryaMkAsana tiSThikai pUrvokta vaMdanA mudrA racikai kAyotsarga karai, phera pUrvokta jainezvarI mudrA karika paMcanamaskArakA dhyAna kara phera tIrthaMkaranikA stotra par3hake yathAyogya baiThe, phera paMcaparameSThI nikA stotra paDhakai zaktisArU dhyAna kareM phera namaskAra zironati AvarttapUrvaka AcArya vandanA kara phera zaktisArU niyamakauM grahaNa kari sAdhu vandanA kara; yA prakAra yaha Avazyaka tau nitya hI krai| bahuri aSThamI caturdazI Adi parva viSaM tathA aura bhI nimitta pAya jesaiM AgamamaiM kahyA taiseM Avazyaka karanA yogya hai / / 6 6. 105 / / yena kena sa sampanna, kAluSyaM daivayogataH / kSamayitvaiva taM tredhA, kartavyA''vazyakakriyA // 106 // artha-karmayogatai jisa kisI puruSa kari pariNAmanimaiM malinapanA kaluSapanA upajyA hoya tA puruSasauM mana vacana kAyakari kSamA Adi Avazyaka kriyA karanI yogya hai / / 106 // kiyAM pakSabhavAM mUDhazcaturmAsabhavAM ca yaH / vidhatte 'kSamapitvAsau, na tasyAH phalamaznute // 107 / / artha--jo mUr3ha vinA kSamA karAye pakSajanita kriyAkauM bahuri caturmAsajanita kriyAkauM karai hai so yahu tA kriyAke phalakauM na pAvai hai| bhAvArtha-paMdaraha dinamaiM pratikramaNAdi karie so pakSakI kriyA kahie, cAra mahinAmai karie so cAturmAsika kriyA kahie so ina kriyAnakauM jAsaiM kaluSatA bhaI hoya tAsaiM kSamA karAye vina karai to pariNAmanikI zalyateM kriyAke phalakauM na pAvai // 107 // devanarAdya : kRtamupasarga, vandanakArI sahati samastam / kampanamukto giririva dhIro, duSkRtakarmakSapaNamavekSya // 108 // artha-vandanA karanevAlA manuSya hai so pApa karmakI nirjarAkauM vicArika deva manuSyAdikani kari karyA samasta upasargakauM sahe hai, kaisI hai? parvatakI jyoM kamparahita hai dhIra hai // 10 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204] zrI amitagati zrAkavAcAra. Age adhikAra saMkoca hai itthamadoSaM satatamananaM, nirmalacitto racayati nUnam / yaH kRtikarmAmitagatidRSTaM yAti sa nityaM padmanadRSTam // 106 // " artha -- jo nirmalacitta puruSa yA prakAra nirdoSa nyUnatA rahita niraMtara kRtikarma kahie Avazyaka kriyA tAhi kara haiM so nitya ara dekhane meM na Avai aisA jo mokSapada tAhi prApta hoya hai, kaisA hai kRtikarma amitagati kahie anaMta hai jJAna jAkA aisA jo sarvajJa devatA kari kahyA hai; aisA jAnanA // 106 // Dilla chanda / rAgadveSa taji sAmAyika bhaji, kIje tIrthaMkara guNagAna / paMca paramaguru caraNa vandi, nita pUrvadoSako kari avasAna || AgAmI atyAga dehasauM, mamatAbhAva nivAri sujAna / SaTa Avazyaka sAdhi jIva ima, lahai amitagati pada niravAna || aiseM zrI amitagati AcAryaviracita zrAvakAcAra viSai aSTama pariccheda samApta bhayA / navama pariccheda dAnaM pUjA jine, zIlamupavAzvatuvidhaH / zrAvakANAM mato dharmaH saMsArAraNyapAvakaH // 1 // artha- dAna 1 pUjA 2 zIla 3 upavAsa 4 yahu saMsAravanako agni samAna cAra dharma zrAvakanikA jinadevaninaiM kahyA hai / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama pariccheda [205 tahAM prathama hI dAnakA svarUpa kahai haiM :---- dAnaM vitaratA dAtA, devaM pAtraM vidhirmatiH / phlaiSiNA'vavoddhavyAni, dhImatA paMca tattvataH // 2 // artha-phalakA vAMchaka ara buddhisahita aisA jo dAna denevAlA puruSa tAkari dAtA 1 dene yogya vastu 2 pAtra 3 vidhi 4 mati 5 ye pAMca svarUpa sahita jAnanA yogya haiN| bhAvArtha dAna denevAle vari pUrvokta paMca vastukA svarUpa jAnanA yogya hai // 2 // __ tahAM dAtAkA svarUpa kahai haiM bhAktikaM tauSTika zrAddha, savijJAnamalolupam / sAtvika kSamaka santo, dAtAraM saptathA viduH // 3 // artha-saMtajana hai te dAtAkauM sAta prakAra kahai haiM; sAta kauna ? prathama tau bhakti sahita 1 ara prasannacitta 2 ara zraddhAsahita 3 ara vijJAna sahita 4 ara lolupatA sahita 5 ara sAtvika kahiye zaktimAna 6 ara kSamAvAna 7 aisA jAnanA / / 3 / / AgeM bhAktika AdikA svarUpa kahai haiM - yo dharmadhAriNAM dhatta, svayaM sevAparAyaNaH / nirAlasyo'zaThaH zAMto, bhaktikaH sa mato budhaiH // 4 // artha- jo puruSa dharmake dhAranevAle nakI sevAmai tatpara bhayAsaMtA svayaM kahiye apekSA rahita Apa hI ghArai hai so paMDitani kari Alasyarahita buddhimAna zAMtacitta aisA bhAktika kahiye bhaktisahita kaha yA hai / mAvArtha-dharmAtmAnakI sevA karai so bhAktika kahie // 4 // tuSTidattavato yasya dadatazca prvrtte| deyAsaktamateH zuddhAstamAhustauSTikaM jinAH // 5 // artha--jisake Age detA bhayA tAka vA vartamAnamai detekai harSa pravatta hai tAhi karmamala rahita je zuddha jinadeva haiM te tauSTika kahie Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206] zrI amitagati zrAvakAcAra harSasahita kahaiM haiM, kaisA hai so dene yogya vastu viSa nAhIM hai lobharUpa buddhi jAkI // 5 // sAdhubhyo dadatA dAnaM, labhyate phalamIkSitam / yasyaiSA jAyate zraddhA, niyaM zrAddha vadaMti tam // 6 // martha-sAdhunake artha dAna detA jo puraSa tAkari vAMchita phala pAie hai yaha jAkai nitya hI zraddhA pratIti hai tA puruSakoM AcArya zraddhAvAna kahaiM haiM // 6 // dravyaM kSetra sudhIH kAlaM, bhAvaM samyaka vivicya yaH / sAdhubhyo dadate dAtaM, savijJAnamimaM viduH // 7 // artha- dravya kSetra kAla bhAvakauM bhale prakAra vicArakai sAghUnakai artha subuddhi dAna deya hai isakauM AcArya sa vijJAna kahaiM haiM // 7 // tridhApi yAcate kiMcidyo, na sAMsArika phalam / dadAno yoginAM dAnaM, bhASate tamalolupam // 8 // artha-jo yogInakauM dAna detA santA mana, vacana, kAya kari bhI sAMsArika phalakauM na yAce hai tAhi AcArya alolupa kahaiM haiM // 8 // svalpavitto'pi yo datta , bhaktibhAravazIkRtaH / svADhyAzcaryakaraM dAnaM, sAtvika taM pracakSate // 6 // artha-jo thor3A dhanavAna bhI bhaktike bhAra kari vaza kiyA santA dhanavAnakauM Azcarya karanevAlA dAnakauM deya hai tAhi AcArya sAtvika kahaiM haiN| bhAvArtha-jo dhanarahita bhI bhakti kari dAna deya hai jAkauM dekhaka dhanavAna bhI Azcarya mAnai jo dhanya hai yaha so aisA dAna deya hai tA puruSakauM sAtvika kahie hai // 6 // kAluSyakAraNe jAte, dunivAre mahIyasi / yo na kupyati kebhyo'pi kSamaka kathayati tam // 10 // artha- krodharUpa malina pariNAmakA dunivAra mahAn kAraNa Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama pariccheda [ 207 upaje santai jo kisI" bhI krodha na kareM hai tAhi AcArya kSamAvAna kahaiM haiM // 10 // AgeM uttama madhyama jaghanya dAtAnikA svarUpa kahaiM haiM :--- sarvairalaMkRto varyo, jaghanyo vajito guNaiH / madhyamo'nekavA'vAci, dAtA dAnavicakSaNaH // 11 // artha--pUrvokta bhakti tuSTi Adi guNa vA Agai ka haiMge tina sarva guNani kari bhUSita hai so to utkRSTa dAtA hai ara tina guNani kari rahita hai so jaghanya dAtA hai / bahuri dAna virSe vicakSaNa je puruSa tina kari madhyamadAtA aneka prakAra kaha yA hai // 11 // Agai dAtAkA vizeSa guNa kahai haiM :vinIto dhArmikaH sevyastatkAlakramavedakaH / jinezazAsanAbhijJo bhoganispRhamAnasaH // 12 // dayAluH sarvajIvAnAM rAgadveSAdivajitaH / saMsArAsAratAvedI samadarzI mahodyamaH // 13 // parISahasaho dhIro nijitAkSo vimatsaraH / varAtmasamayAbhijJaH priyavAdI nirutsukA // 14 // vAsito vatinAM pataiH parAsAdhAraNairguNaiH / lokalokottarAcAravicArI saMghavatsalaH // 15 // Astiko nirahaMkAro vaiyAvRtyaparAyaNaH / samyakAlaMkRto dAtA jAyate bhuvanottamaH // 16 // prartha-vinayavAna hoya, dharmAtmA hoya, krUratAdika ke abhAvateM aurana kari sevane yogya hoya, tatkAla kramakA jAnanevAlA hoya / bhAvArtha-jisa kAlamaiM jaisI vastu Adi cAhiye taisA jAnatA hoya; ara jinendrake upadezakA jJAtA hoya, bahuri bhogani virSe vAMchA rahita citta jAkA aisA hoya // 12 // sarva jIvani para dayA sahita hoya, Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] zrI amitagati zrAvakAcAra rAgadveSAdi rahita hoya, saMsArakI asAratAkA jAnanevAlA hoya, ara samAna dekhane vAlA hoya, bhAvArtha- koUkA dRSTAniSTapaneM kari hInAdhika dekhanevAlA na hoya, ara udyamI hoya // 13 // parISahanikA sahana karanevAlA hoya, dhIra hoya, ara jItI haiM indriyA jAneM aisA hoya, bahuri matsaratA rahita hoya ara zreSTha adhyAtma zAstrakA jAnanevAlA hoya, priyavacana bolanevAlA hoya, viSayanikI vAMchA rahita hoya // 14 // bahuri vratInake aura niviSai na pAie aise asAdhAraNa pavitra guNanikari pavitra guNanikari vAsita hoya / bhAvArtha - vratI ke guNani maiM anurAgI hoya, bahuri laukika AcAra vA lokottara kahie paramArtha AcAra tAnA vicAra sahita hoya, ara cyAra prakAra saMgha viSai vacchAse gaukI jyoM prIti sahita hoya || 15 || bahuri astika kahie paralokAdika haiM aisI asti buddhi sahita hoya / bhAvArtha- paraloka nAhIM puNya nAhIM ityAdika jo nAstika buddhi tA kari rahita hoya, ahaMkAra rahita hoya, dharmAtmAnakI Tahala cAkarImaiM tatpara hoya ara samyakta kari bhUSita hoya aisA dAtA loka viSai uttama hoya hai, bhAvArtha - pUrvokta guNanisahita hoya so uttamadAtA jAnanA // 16 // Age aura bhI kahaiM haiM zrAtmIyaM manyate dravyaM, yo dattaM vratavattanAm / zeSaM putraka natrAdyaM staskarai riva luMThitam // 17 // artha - jo dAtA vratInikU diyA jo dravya tAhi apanA mAna hai bahuri bAkI raha, yA jo dravya tAhi putra strI caurana kari mAnau lUTa liyA taisA mAna hai / 1 bhAvArtha- pAtranikU dAnamaiM jo dhana lagyA so to puNyavaMdha ke kAraNa taiM isa bhavamaiM vA para bhavamaiM Apako sukhadAyI haiM tAteM apanA hai ara putra strI Adikanine so pApa baMdha ke kAraNa doU bhavameM 'dukha Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama pariccheda [206 dAyI hai tAteM apanA nAhI caurana kari lUTa lie samAna hai, aisA jAnanA // 17 // sAha hai " --Anikate mama sAdhavaH / dhanaM - yo "3 bAMdhavA dAruNaM duHkhamiti pazyati cetasA // 18 // artha-ye sAdhujana haiM te mere isa bhava virSe vA parabhava viSa sakhakauM karai haiM ara bAMdhava haiM te bhayAnaka duHkhakauM kareM haiM, aisA dAtA mana virSe vicAra hai // 18 // yo'traiva sthAvaraM vetti, gRhakArye niyojitam / sahagAmi paraM vitta, dharmakArye yathocitam // 16 // artha----jo puruSa gharake kAryamaiM lagAyA jo dravya tAhi ihAMhI rahanevAlA mAna hai ara kevala dharma kAryamaiM lagAyA yogya dravya tAhi saMga jAnevAlA mAna haiN| bhAvArtha-... vivAhAdi kAryamaiM dravya lagAyA so to isa lokamaiM rahyA bAkI dharma kArya meM lagAyA so dravya puNyabaMdhake kAraNanai Apake sAtha jAya hai aisA jAnanA // 16 // zaradabhrasamAkAraM, jIvitaM yauvanaM dhanam / yo jAnAti vicArajJo, datte dAnaM sa sarvadA // 20 // artha- jo puruSa zaradakAlake bAdale samAna athira jIvanakoM ara jobanakauM ara dhanakauM jAna hai so vicArakA jAnanevAlA sadAkAla dAnakauM deya hai // 20 // yo na datte tapasvibhyaH, prAsukaM dAnamaMjasA / / na tasyA''tmabhareH, ko'pi vizeSo vidyate pazoH // 21 // artha--jo puruSa tapasvInake athi prAsuka dAnakauM bhale prakAra na deya hai tisa ApApoSIkai ara pazUkai kichU vizeSa nAhIM hai| bhAvArtha-dAna na deya hai so pazu samAna hai jAteM apanA udara to pazu bhI bhara leya hai, manuSyapanekI vizeSatA to dAnahIteM haiM // 21 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 ] zrI amitagati zrAvakAcAra gRhaM taducyate tuMgaM, tAyaMte yatra yoginaH / nigadyate paraM prAjJaH zAradaM ghanamaMDalam // 2 , dAna artha - jisa viSai yogIzvara tRpta kAdhika dIjie hai so U~cA ghara kahie hai ara dAna rahita kevala ghara hai so paMDita niri saradakAlake bAdalAnikA maMDala kahie hai ||22|| dhautapAdAMbhasA siktaM, sAdhUnAM saudhamucyate / aparaM kardamA liptaM, martyacArakabaMdhanam // 23 // artha - sAdhUnake dhoye je caraNa tinake jalakari sIMcyA jo ghara tAhi saudha kahie hai, ara sivAya dUjAghara hai so kIcakari lipyA manuSyarUpa caranevAlekA baMdhana hai ||23|| sa gehI manyate bhavyo, yo datta dAnamaMjasA / na paro gehayukto'pi, patatrIva kadAcana // 24 // artha -- jo bhale prakAra dAna deya hai so bhavya paMDitanikari gRhI mAniye hai ara dAna rahita gRha sahita bho pakSIkI jyoM gRhI na mAnie hai / bhAvArtha - dAna deya so gRhastha hai ara dAna rahita kevala ghara to pakSI bhI hoya hai, tAteM dAna vinA gRhahIte gRhastha na kahiye aisA jAnanA ||24|| , kiM dravyeNa kuberasya kiM samudrasya vAriNA / kimandhasA gRhasthasya, bhUktiryatra yoginAm // 25 // artha- jahAM yogIzvaranikA bhojana nAhIM tisa kuberake dravya kari kahA ara samudrake jalakari vahA ara gRhastha ke bhojana kari kahA bhAvArtha- jahAM dAna nAhIM tina bahuta dravyAdikani kari kahA sAdhya hai kichu sAdhya nAhIM, aisA jAnanA ||25|| dhyAnena zobhate yogI, saMyamena tapodhanaH / satyena vacasA rAjA, gRhI dAnena cAruNA || 26 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama pariccheda [211 artha-yogI to dhyAnakari sohai hai ara tapodhana jo tapasvI hai so saMyamakari sohai hai ara satya vacana kari rAjA sohai hai ara gRhastha sundara dAnakari sohai hai // 26 // tapodhanaM gRhAyAta yo na gRhNAti bhaktitaH / cintAmaNi karaprAptaM sa, kunIstyajati sphuTam // 27 // artha--ghara prati AyA jo tapodhana sAdhu tAhi jo bhaktiteM na paDagAhai so kubuddhi hastavirSe AyA jo cintAmaNi tAhi prakaTaparne tajai hai // 27 // vidyamAnaM dhanaM dhiSNye, sAdhubhyo yo na yacchati / sa vaMcayati mUDhAtmA, svayamAtmAnamAtmanA // 28 // artha- ghara viSa vidyamAna jo dhana tAhi jo sAdhunake artha na deya haiM so muDhAtmA Apa hI Apakari ApakauM Thaga hai / gharameM vana hoteM munInakauM AhArAdi dAna na deya hai so ApakauM Thaga hai // 28 // sa bhaNyate gRhasvAmI, yo bhojayati yoginaH / kuryANo gRhakarmANi, paraM karmakaraM viduH // 26 // artha- jo yogInakauM bhojana karAvai hai so gharakA svAmI kahiye hai ara dAna vinA kevala gharake kAryakauM karai haiM tAhi paMDita haiM te gulAma kahaiM hai, aisA jAnanA // 26 // yaH sarvadA kSudhAM dhRtvA, sAdhuvelAM pratIkSate / sa : sAdhUnAmalAbhe'pi, dAnapuNyena yujyate // 30 // artha-jo sadA kSudhA dhAraNakari sAdhUnike AhArakI belAMkI pratIkSA karai haiM ara AhAra belA Tale pIche bhojana kare hai so puruSa sAMdhUnakA alAbha hoteM bhI dAnake puNyakari yukta hoya hai // 30 // bhavane nagare grAme, kAnane divase nizi / yo dhatta yoginazcittaM, dattaM te'bhyo'munA dhruvam // 31 // artha--jo puruSa gharavirSe nagaraviNe grAmavirSe vanaviSa divasa virSe Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra 212 ] rAtri viSai yogIzvaranikoM cittaviSai dhAreM hai, so isa puruSa kari nizcayateM muni ke artha dAna diyA / bhAvArtha - jo sadA munIzvaranikI bhaktikA pariNAma rAkhe hai tAkai munInakA milanA na hoteM bhI bhAvanAkI zuddhitAteM dAnakA puNya hoya hai // 31 // " yaH sAmAnyena sAdhUnAM dAnaM dAtuM pravarttate / trikAlagocarAstena yogino bhojitAH stutAH // 32 // 1 artha - jo sAmAnyapane kari sAdhUnake dAna denekoM pravatta hai tA puruSakari bhUta bhaviSyata vartamAna kAlake sarva yogIzvara jimAe ara stutigocara kiye / bhAvArtha - jAke munimAtrake dAnameM harSa hai prakRti hai sarva hI munInikI bhakti honeteM sarvakauM dAna diyA ara sarvahIkI stuti karI, aisA jAnanA // 32 // , datte dUre'pi yo gatvA vimRzya vratazAlinaH / saH svayaM gRhamAyAte kathaM datte na yogini // 33 // artha - jo dUra jAyakari bho vratInakauM hera kari dAna deya hai so Apa hI yogIzvaranikoM ghara Aye sante dAna kaiseM na deya hai ? deya hI hai ||33|| , rudravyAdravyayomadhye yaH pAtraM prApya bhaktitaH / danAnaH kathyate dAtA, na dAtA bhaktivajitaH ||34|| artha - eka to dravya sahita puruSa ara eka dravya rahita puruSa ina dounike madhya jo pAtrakauM pAyakai bhakti dAna deya hai so dAtA kahiye hai ara bhaktirahita hai so dAtA na kahie haiM, aisA jAnanA || 34 // pAtre dadAti yo'kAle, tasya dAnaM nirarthakam / kSetra 'pyuptaM vinA kAlaM kutra bIjaM prarohati // 35 // , Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama pariccheda [ 213 artha-bahari jo akAlamaiM pAtri viSai dAna deya hai tAkA dAna niSprayojana hai| jaise vinA kAla kSetra viSa boyA bhI bIja kahaM Ugai hai ? nAhIM Ugai hai, aisA jAnanA // 35 / / kAle yadAti yo'pAtre, vitIrNa tasya nazyati / nikSiptamUSare vIjaM, ki kadAcidavApyate // 36 // artha-bahuri jo dAnake kAla meM bhI apAtra vi. dAna deya hai tAkA dAna nAzakauM prApta hoya hai / jaisaiM Usara bhUmi virSe boyA bIja kahA kahIM pAie hai apitu nAhIM pAie hai // 36 // prakrameNa vinA vaMdhyaM, vitIrNa pAtrakAlayoH / phalAya kimasaMskAraM, nikSiptaM kSetrakAlayoH // 37 // artha-bahari pAtra ara kAla ina doUna viSa diyA dAna bhI dAnakI vidhi vinA niSphala hai| jaisaiM sundara kSetra ara yogyakAla viSa bhI dharatIkA jotanA Adi saMskAra rahita boyA bIja hai so kahA phalake artha hoya hai ? apitu nAhIM hoya hai // 37 // . kAlaM pAtraM vidhi jJAtvA, dattaM svalpamapi sphuTam / uptaM vIjamiva prAvidhatte, vipulaM phalam // 38 // artha-kAlakauM pAtrakauM ara vidhikauM jAnikai thor3A bhI diyA jo dAna hai so boye bIjakI jyoM prakaTapaNe vistIrNa phalakauM dhArana karai hai, aisA jAnanA // 38 // deyaM stokAdapi stokaM, vyapekSo na mahodayaH / . icchAnusAriNI zaktiH, kadA kasya prajAyate // 36 // artha thoDeta bhI thoDA denA yogya hai ara mahA udayakI apekSA karanI yogya nAhIM jAteM icchAnusAriNI zakti kahIM koIka hoya hai ? apitu nAhIM hoya hai| . bhAvArtha-Apakai thor3A bhI dhana hoya hai thoDemaiMse thoDA dhana dAnamai lgaavnaa| aisI na vicAranA jo hamAre bahuta dhana ho gayA jaba dAna Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214] zrI amitagati zrAvakAcAra kareMge, jAteM jitanI icchA hai titanA dhana to kahIM koIkai hoya nAhIM; aisA jAnanA // 36 // zrutvA dAnamatirvayoM, bhaNyate vIkSya madhyamaH / zrutvA dRSTvA ca yo datte, na dAnaM sa jaghanyakaH // 40 // artha-dAna detekauM sunakari dAna denemaiM jAko buddhi hoya so utkRSTa puruSa hai ara dAna dete dekhakari jAkI dAna denekI buddhi hoya so madhyama puruSa hai ara sunakari devakari bho jo dAna na deya hai so jaghanya puruSa kahie adhama hai // 40 // tADanaM pIDanaM steyaM, roSaNaM dUSaNaM bhayam / yaH kRtvA dadate dAnaM, sa dAtA na mato jinaH / / 41 // artha-jo aura jIvanikI tADanA karike vA pIDanA karike vA corI karikai vA roSa karikai vA tRSNAdi SaNa karikai vA bhaya karikai jo dAnakauM deya hai so jina devanina dAtA nAhIM kahyA hai // 41 // yahIyasA sadA dAnaM, pradeyaM priyavAdinA / priyeNa rahitaM datta, paramaM vairakAraNam // 42 / artha-priya vacana sahita buddhimAna puruSa kari sadA dAna denA yogya hai jAteM priya vacana vinA diyA bahuta dAna he so vairakA kAraNa hai| bhAvArtha-dAna denA so mIThe vacanasahita denA ara mIThe vacana vinA dAna bhI vairakA kAraNa hai, jAteM kaTuka vacana sabakauM burA lAga hai // 42 // yaH zamAyAkRtaM vitta, vizrANayati durmatiH / kali gRhAti mUlyena, dunivAramaso dhruvam // 42 // artha-jo durbuddhi puruSa samabhAva rahita dhanakA deya he so yahu nizcayateM mola kari dunivAra kahiye duHkha se nivAraNa karine yogya pApakoM grahaNa karai hai| ___ bhAvArtha-krodhasahita dAna dene meM ulaTA pApabandha hoya hai tAteM . samatAsahita dAna denA yogya hai // 43 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama pariccheda [215 AgeM dAna denA yogya vastukauM sAmAnyapanai kahai hai :jIvA yena nihanyate, pAtraM vinazyate / rAgo vivarddha te yena, yasmAta saMpadyate bhayam // 44 // prArambhA yena janyante, dukhitaM yacca jAyate / dharmakAmaina taddeyaM, kadAcana nigadyate // 45 // artha-jA kari jIva haniye ara jAkari pAtrajanakA nAza kIjie ara jA kari rAga bar3hAIe ara jAteM bhaya upajai // 44 // ara jAkari Arambha upajai ara jAteM dukhI hoya so vastu dharmake vAMchaka puruSani kari dene yogya, kadAca nAhIM kahiye hai // 45 // AgeM tina na dene yogya vastunike vizeSa kahai haiM :-- halavidArya mANAnAM, gabhiNyAmiva yoSiti / niyante prANino yasyAM, sA bhUH kiM dadate phalam // 46 // artha-halani kari vidArI bhaI garbhiNI strI viSa jaise jAviSa prANI marai hai so pRthvI kahA phala deya apitu nAhIM deya haiN| bhAvArtha-jaisaiM garbhiNI strIke garbhamaiM bAlaka hai taise pRthvIke garbhamaiM aneka jIva basai hai tA pRthvIkauM halani kari aneka jIvanikI hiMsA hoya tAteM bhUmidAnamaiM puNya nAhI, pApa hI hai| aisA jAnanA // 46 // sarvatra bhramatA yena, kRtAMteneva dehinaH / vipAdya te na tallohaM vattaM kasyApi zAMtaye // 47 // artha-jA kari sarva jAyagA bhramaNa karane kari yamakI jyauM jIva dhinAziye haiM so loha diyA bhayA koIke bhI zAMtika artha naahiiN| bhAvArtha-loha jahAM hI jAya tahAM hI hiMsA hoya tAtai lohadAna puNyake artha nAhIM pApahIke artha hai // 47 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216] zrI amitagati zrAvakAcAra - yadarthaM hiMsyate pAtraM, yatsadA bhayakAraNam / saMyamA yena hIyaMte, duSkAleneva mAnavAH // 48 // rAga dvaSamadakrodha, lobhamauhamanomavAH / janyaMte tApakA yena, kASTheneva hutAzanAH // 46 // to nASTApadaM yasya, dIyate hitakAmyayA / sa tasyASTApadaM manye, datte jIvitazAMtaye // 50 // artha-jisake artha pAtrakI hiMsA kI jie ara jau sadA bhayakA kAraNa ara durbhikSa kari manuSya jaise hIna hoya taiseM jA kari saMyama hIna hoya // 28 // ara jaise kASTha kari Agni upajai hai taiseM saMtApakArI rAga-dveSa, mada, krodha, lobha, moha, kAma jA kari upajai haiM // 46 // so aSTApada kahiye suvarNa jA kari jisakauM hitakI vAMchA kari dIjie so tisakI jIvanekI zAMtike artha aSTApadanAmA krUra hiMsaka jIva tAne diyA aisA maiM mAnU huuN| bhAvArtha-jaise koU jIvaneke artha kAhUkauM aSTApada nAma hiMsaka jIvakauM deya to tAkA marana hI hoya hai taiseM dharmake artha mithyAdRSTInakauM diyA jo suvarNa tAtai hiMsAdika honete parake vA Apake hI pApa hoya, aisA jAnanA // 50 // saMsajaMtya gino yeSu, bhUrizastrasakAyikAH / phalaM vizrANane teSAM, tilAnAM kalmaSaM param // 51 // artha-jina viSa ghane trasakAyika jIva upajai hai tina tilanake dene viSa phala kevala pApa hai| bhAvArtha-tila dene meM trasakAyika jIvanikI hiMsAteM kevala pApa hI hai puNya nAhIM // 51 // prAraMbhA yatra jAyate, citrAH saMsArahetavaH / tatsama dadato ghoraM, kevalaM kalilaM phalam // 52 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama pariccheda [217 artha-jisa virSe saMsAra ke kAraNa nAnA prakAra Arambha hoya hai tisa gharake denevAleke phala kevala ghora pApa hoya hai // 52 // pIDA saMpadyate yasyA, viyoge gonikAyataH / payA jIvA nihanyaMte, pucchazRGgakhurAdibhiH // 53 // yasyAM ca duhyamAnAyAM, tarNakaH pIDyatetarAm / tAM gAM vitaratA zreyo, labhyate na manAgapi // 54 // artha-jisakauM gaunake samUhata viyoga hone kI pIDA upaja hai ara jAkari pUcha sIMga khara Adikani kari jIva hanie haiM ara jAkA duhe saMteM vacchA atizaya kari pIDie hai tisa gauke denevAle puruSa kari kicha bhI puNya na pAie hai| bhAvArtha--gau dene maiM puNyakA aMza bhI nAhI, pApa hI hoya he // 53-54 // yA sarvatIrthadevAnoM, nivaasiimuutvigrhaa| dIyate gRhyate sA gauH, kathaM durgatigAmibhiH // 55 // artha-jo gau sarva ara devanike basanekA sthAna hai zarIra jAkA so gau durgatike jAnevAlena kari kaise dIjie hai aura kaise grahaNa kariya hai| bhAvArtha-mithyAdRSTi gauke zarIra meM sarva tIrtha ara deva basate mAneM haiM, aisI gau kauM pApI kaise deya haiM ara kaise leya hai; aiMsI tarka karI hai // 55 // tiladhenu ghRtadhenu, kAMcanadhenuM ca rukmadhenuM ca / parikalpya bhakSayaMta, zcAMDAlebhyastarAM pApAH // 56 // artha-tilanikI gau ghRtakI goM suvarNakI gau rUpekI gau banAtha banAya kari je bhakheM haiM te cAMDAlateM bhI adhika pApI haiN| bhAvArtha-cAMDAla gau to na khAya hai ara ina mithyAdRSTinamaiM tilAdikakI banAya karI gau bhI khAya lInI tAteM te cAMDAlateM bhI sivAya pApI haiM, aisA jAnanA // 56 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218] zrI amitagati zrAvakAcAra - yA dharmavanakuThArI, pAtakavasatistapodayA caurii| vairAyAsAsUyA viSAdazo zramakSoNI // 57 // yasyAM saktA jIvA duHkhatamAnnottaraMti bhvjldheH| ka: kanyAyAM tasyAM, dattAyAM vidyate dharmaH // 18 // artha-jo kanyA dharmavanake kATanekauM kulhArI samAna ara pApakI vasatI ara tapazcaraNa dayA kI cauranevAlI ara vaira prayAsa IrSA zoka kheda inakI bhUmikA hai // 57 // ara jA virSe Asakta jIva haiM te atizaya kari duHkhasvarUpa jo saMsArasamudra tAteM na utareM haiM tisa kanyAkauM diye saMteM kahA dharma hoya hai ? pApa hI hoya haiM / bhAvArtha- kanyAdAnateM pUrvokta pApanikA saMtAna bar3he hai tAteM pApa hI hai dharma nAhIM, aisA jAnanA // 58 // sarvArambhakaraM ye vIvAhaM, kArayanti dharmAya / te tarukhaNDavivRddhaya, kSipaMti vahni jvalajjvAlam // 56 // artha--jo puruSa sarva hiMsAdika ArambhakA karanevAlA jo vivAha tAhi dharmake artha karAvai hai te vRkSanake vanakauM bar3hAvaneke arthi jAjvalyamAna hai jvAlA jAkI aisI agnikauM khepa haiN| bhAvArtha-jaisaiM agniteM vana bar3e nAhI ulaTA jala jAya taiseM vivAhu karAye dharma nAhIM dharmakA nAza hI hai // 56 // yaH saMkrAMtI grahaNe vAre, vittaM dadAti muuddhmtiH| samyakavanaM chittvA, mithyAtvavanaM vapatyeSaH // 60 // artha-jo mUDhabuddhI puruSa saMkrAMti virSe AdityavArAdi vAra virSe dhanakauM deya hai so samyakta vanakauM chedika mithyAtva banakauM bovai hai // 60 // ye dadate mRtatRptaye bahudhA, dAnAni nuunmstdhiyH| ' pallavayituM taraM te, bhasmIbhUtaM niSicaMti // 61 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - navama pariccheda [216 artha--je nirbuddhi puruSa mare jIvakI tRptike artha bahuta prakAradAna deya hai te nizcaya kari agni kari bhasmarUpa bhae vRkSakoM patrasahita karanekauM sIMceM hai| bhAvArtha -jaise bhasma bhae vRkSakauM sIMce phera harA na hoya sIMcanA niSphala hai taiseM mare pitaranakI tRpti ke artha dAna denA vRthA hai, mithyAtva puSTa hone" pApa hI hai // 61 // vipragaNe sati bhukta, tRptiH saMpadyate yadapi nRNAm / nAnyena ghRte pIte, bhavati tadAnyaH kathaM puSTaH // 62 // artha-brAhmaNake samUhakauM bhojana karAye sante jo pitarake tRptitA hoya to Ara kari ghI piye sannaiM aura puSTa kaisa na hoya // 62 // dAne datte putrarmucyate, pApato'tra yadi pitaraH / vihite tadA caritre, pareNa mukti paro yAti // 63 // artha--putrani kari dAna diye santa jo pitara pApateM chUTeM haiM to aura kari cAritra kare saMta aura muktikauM prApta hoya // 63 // gaMgAgate'sthijAle bhavati, sukhI yadi mRto'tra cirakAlaM / bhasmIkRtastadAMbhaH siktaH, pallavayate vRkSaH // 64 // artha-hAr3anake samUhakauM gaMgAnadI virSe gaye santai jau yahu prANI bahuta sukhI hoya hai to bhasma karyA vRkSa sIMcyA bhayA hA hoya hai / 64 // upayAcaMte devAnnaSTadhiyo, ye dhanAni dvmaanaaH| te sarvasvaM dattvA nUnaM, koNaMti duHkhAni // 6 // arga-je naSTa buddhi dAna dete sante devani prati dhananikauM yAceM haiM te nizcayakari sarva apanA dhana dekari duHkhanikAM kharIdeM haiM // 65 // pUrNekAle devairna rakSyate, ko'pi nUnamupayAtaiH / citramidaM pratibiMvaracetana, rakSyate teSAm // 66 // . Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] zrI amitagati zrAvakAcAra-.. artha-kAlakauM pUrNa bhaye sante nizcaya kari koI bhI puruSa nikaTa Aye je deva tina kari nAhIM rakSie hai, bahari tina devanike acetana pratibimbani kari rakSA mAniye so yaha bar3A Azcarya hai / ___ bhAvArtha-koI mithyAdRSTi kudevanikI pratimA banAya tinakai AgeM apanA jIvanA bAMche hai tahAM AcArya kahaiM haiM ki Ayu pUrNa bhaye sAkSAta deva bhI rakSA na kari sake hai to tinake acetana pratibiMbanita jIvitavya vAMchanA yaha bar3e AzcaryakI bAta hai // 66 // mAMsaM yacchanti ye mUDhA, ye ca gRhNati lolupAH / dvaye vasanti te zvabhra, hiMsAmArgapravattinaH // 67 // artha-je mUr3ha mAMsakauM deya hai ara je lolupI mAMsakA grahaNa kareM haiM te doU hiMsA mArgake pravarttAvanahAre naraka vi. vAsa kareM haiM // 67 // dharmArtha davate mAsaM, ye nUnaM mUr3habuddhayaH / jijIviSaMti te dIrgha, kAlakUTaviSAzane // 6 // artha- je mUr3habuddhI dharmake artha mAMsakauM deya hai te nizcayakari kAlakUTa viSakauM khAya kari jiye cAhaiM haiM // 6 // tAdRzaM yacchatAM nAsti, pApaM doSamajAnatAm / yAdRzaM gRhNantAM mAMsa, jAnatAM doSamUrjitam // 66 // artha-doSake svarUpakauM na jAnate aise dAnake denevAle tinakauM tasA pApa nAhI jaisA mahApApa doSakauM jAnate je mAMsakauM grahaNa karanevAle tinakauM hai| bhAvArtha-kudAnakA denevAlA ajJAnateM dharma jAni dAna deya hai so pApI to hai hI parantu jo jAnakari doSa sahita dAna grahaNa kara hai so tAhU te mahApApI hai tAteM bhole jIvateM jAnikai prapaMca karai tAkai kaSAya adhika hai, aisA jAnanA // 66 // * * dAtA doSamajAnAno, datta dharmadhiyA'khilam / .. yaH svIkaroti taddAnaM, pAtraM tatra na sarvathA // 7 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama pariccheda [221 artha-dAtA hai so to doSakauM na jAnatA saMtA dharmabuddhikari sarva dAna deya hai ara jo tA kudAnakauM aMgIkAra karai haiM so sarvathA pAtra nAhIM // 7 // vahUni tAni dAnAni, vidheyaiSA na zemuSI / vipadyatetarAM prANI, bhUribhirbhakSitaviSaiH // 71 // artha-pUrve kahe te bahuta prakAra dAna haiM aisI yaha vANI kahanA yogya nAhIM, jAteM bahuta khAye bhaye je viSa tinakari jIva hai so atizayakari nAza kIjie hai| bhAvArtha-pahale kahe je bahata kUdAna te dAna haiM aise kahanA bhI yogya nAhIM bahuta kudAna kiye pApa hI hai jaise bahuta viSa khAye prANIkA vizeSate maraNa hI hai taiseM // 71 // alpaM jinamataM dAnaM, vadatImaM na kovidAH / pIyUSeNopabhukta na, kiM nAlpenApi jIvyate // 72 // artha-yaha jinamatakA kahA dAna hai so alpa hai aise paMDitajana na kahaiM haiM, jAtai khAyA bhayA thor3A bhI amRta kari kahA na jivAie hai jivAie hI hai| bhAvArtha- koI kahai ki jainamatakA dAna to thor3A hai jAteM kahA bhalA hoya tAkauM AcAryanai kahyA hai jo sudAna thor3A bhI mahApuNya upajAve hai, jaise amRta thor3A hai so bhI jivAva hai taisai jinabhASita dAna thor3A na jAnanA // 72 // grahItuH kurute sokhyaM dAnasterakhilairyataH / puNyabhAgI tato dAtA nedaM vacanamaMcitam // 73 // ApAte labhyate saukhyaM vipAke duHkhamulvaNam / apathyariva tairdAnairdu jarainiMditaiH // 74 // ApAte sukhadaiH puNyamaMte duHkhavitAribhiH / bhUmidAnAdibhirdattanaM kiM pApa lairiva // 7 // Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha - jAteM pahale 6 he je samasta dAna tinakari dAna grahaNa karanevAle sukha karie haiM tAteM dAtA puNyakA bhajanevAlA hoya hai aisA vacana yogya nAhIM // 73 // jAtai varttamAnamaiM to tina kudAnani kari kupathyakI jyoM sukha pAie hai ara tinake vipAkaviSai atyaMta duHkha hoya hai, kaise hai kupathya duHkha kara hai pacanA jinakA ara lokkari niMdita hai taisehI kudAna hai aisA jAnanA ||74 || vartamAna maiM sukhadAyaka ara antameM duHkha ke bar3hAvanevAle aise kipApa phala samAna je diye gaye bahuta kudAnAdi tinakari puNya nAhI hoya hai / bhAvArtha -- koU kahai ki pRthvIdAnAdi lenevAlA sukhI hoya hai tAteM dAtAka puNya hoya hai tAkauM kahyA hai ki jaise kupathya varttamAna maiM to mIThA lAgai parantu prANa hI harai hai ara kipAkkA phala khAte to mIThA lAgai pAchai prANa hare hai taiseM pRthvI Adi dAnaniviSai vartta mAna maiM sukhasA bhA parantu AgAmI hiMsAdika yogateM narakAdika maiM lenevAlekauM tIvra duHkha upajAyai hai, tAteM denevAle puNya nAhIM pApa hI hai // 75 // pracuro'pAtrasaMghAte mardacitvA'pi poSite / pAye saMpadyate dharno, naiSA bhASA prazasyate // 76 // artha - jIvanake samUhakoM nAzakaiM bhI pAtrakauM pokhe saMte pracura dharma hoya hai aisI vANI sarAhane yogya nAhIM // 76 // tAkA dRSTAntaH- nihatya mekasaMbabha yaH prINAti bhujaMgamam / soznute yAdRzaM puNyaM nUnamanyo'pi tAdRzyam / 77 // artha - mIDaMkAnike samUhakauM hanikaiM jo sarpakauM pokhai hai so puruSa jaisA puNyakauM grahaNa kareM hai taisA hI puNya nizcayakari aura bhI grahaNa kara hai / bhAvArtha--jaise aneka mIDaeNkAnikauM hanikai koI sarpakauM pokhai tAkai pApa hoya taiseM aura jIvanakauM mArakaM brAhmaNAdikanike poSanete pApa hoya hai, puNya nAhIM ; aisA jAnanA // 77 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama pariccheda [ 223 prAtmIkaroti yo dAnaM, jIvamaIna sambhavam / . .. AkAMkSannAtmanaH saukhyaM, pAtratA tasya kIdRzI // 7 // artha-jo Apakai sukha vAMchatA saMtA jIvanike ghAtateM upajyA jo dAna tAhi grahaNa karai haiM, tAkai pAtratA kaisii| bhAvArtha-ayogya dAna leya so pApa kAhekA, vaha to apApa hI hai // 7 // na suvarNAdika deyaM na, dAtA tasya dAyakaH / na ca pAtraM grahItAsya, jinAnAmIti zAsanam // 7 // artha-suvarNAdika to dene yogya vastu nAhIM ara tisa suvarNAdikakA denevAlA dAtA nAhIM ara isa dAnakA grahaNa karanevAlA pAtra nAhI, yA prakAra jinadevanikA zAsana kahie AjJA hai / / 76 / / pAtraM vinAzitaM tena, tenAdharmaH pravartitaH / yena svarNAdikaM datta, sarvAnarthavidhAyakam // 10 // artha- timanaiM pAtrakA tau vinAza kiyA ara tisaneM adharma pravartIyA jAkari sarva anarthanikA karanevAlA suvarNAdika diyA tAmaiM / bhAvArtha-- suvarNAdikatai hiMsAdika pApa upajai hai tAteM lenevAlekA to nAza kiyA ara adharma pravartIyA, tAtai kudAna denA yogya nAhIM // 80 // AgeM deneyogya vastukA varNana karai hai:rAgo niSadyate yena yena dharmo vivaddharyate / saMyamaH poSyate yena viveko yena janyate // 1 // Atmopazamyate yena yenopakriyate paraH / na yena nAzyate pAtraM taddAtavyaM prazasyate // 2 // pratha-jAkari rAga nAzakauM prApta hoya ara jAkari dharma vRddhikauM prApta hoya ara jAkari saMyama puSTa hoya ara jAkari viveka upaje // 1 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] zrI amitagati zrAvakAcAra ara jAkara AtmA upazAMta hoya ara jAkari parakA upakAra hoya ara kari pAtrakA bigAr3a na hoya so dene yogya vastu sarAhie hai // 82 // Age deneyogya vastuke vizeSa kahaiM haiMzrabhayAnnauSadhajJAnabhedatastazcatuvidham / - dAnaM nigadyate sadbhiH prANinAmupakArakam // 83 // artha - abhayadAna 1 annadAna 2 auSadhadAna 3 jJAnadAna 4 ina bhedaniteM prANinikA upakAra karanevAlA dAna santana kari cyAra prakAra kahie hai ||83 || dharmArthakAmamokSANAM jIvitavye yataH sthitiH / taddAnatastato dattAste, sarve saMti dehinAm // 84 // artha--jA kAraNa dharma artha kAma mokSa inakI sthiti jIvatavya hota santai hoya hai tAteM jIvanakauM jIvitavyake dAnatai dharma artha kAma mokSa sarva diye / bhAvArtha - jAneM jIvanakauM abhayadAnAdi diyA tAneM dharma artha kAma mokSa diye tAtaiM dharmAdikakA AdhAra jIvanA hI hai tAteM // 84 // devairukto vRNISvaikaM trailokyaprANitavyayoH / trailokyaM vRNute ko'pi na parityajya jIvitam // 85 // , 1 artha-tIna loka ara jIvitavya ina doUni maiM seM eka grahaNa kara aiseM devanikari kA puruSa jIvitavyakoM chor3a kari kahA tIna lokakoM grahaNa kareM hai, apitu nAhIM kara hai / bhAvArtha - jIvitavyakeM Aga tIna lokakI sampadA kachU nAhIM jAneM jIvitavya chor3akara koU bhI tIna lokako na cAhe hai // 85 // trailokyaM na yato mUlyaM, jIvitavyasya jAyate / tadrakSatA tato datta, prANinAM kiM ca kAMkSitam // 86 // artha-jAtaiM jIvitavyakA mAla tIna loka na hoya haiM tAteM jIvitavyakI rakSA karatA jo puruSa tAkari prANInikoM kahA vAMchita vastu na diyA, apitu sarva ho diyA || 86 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama pariccheda [225 nAbhItidAnato dAnaM, samastAdhArakAraNam / mahIyo nirmalaM nityaM, gaganAdiva vidyate // 7 // artha-AkAza kI jyauM samasta AdhAra kA kAraNa ara bar3A ara nirmala ara nitya aisA abhayadAnakai sivAya aura koU dAna nAhIM hai / / 87 // AgeM AhAradAnakA varNana kareM haiMpAhAreNa vinA puMsAM, jIvitavya na tiSThati / AhAraM yacchatA dattaM, tato bhavati jIvitam // 88 / artha- AhAra binA puruSanikA jIvitavya na tiSTha hai, tAteM AhArakauM detA jo puruSa tAkari jIvitavya diyA hI hoya haiM / / 88 // netrAnaMdakaraM sevyaM, sarvaceSTAprattinam / anadhasa dhAryate dehaM, jIviteneva janminAm // 86 // artha-jaise netranikauM AnandakArI sevane yogya ceSTAkA pravartana karanevAlA Ayukari jIvanikai deha vAriye hai taiseM bhojanakari deha dhArie haiM // 86 // kAMtiH kotirmatiH kSAMtiH zAMti !tirgatI ratiH / uktiH zaktidya tiHprItiH pratItiH zrIrvyavasthitiH // 60 // AhArajitaM dehaM sarve mucanti tatvataH / drAviNApAkRtaM matya vaizyA iva manoramAH // 61 // artha-kAMti, kIrti, buddhi, kSAMti, zAnti, nIti, gati, rati, vANI, zakti, dIpti, prIti, pratIti, lakSmI, sthiratA ye sarva AhAra rahita dehakauM nizcayateM chor3e haiM, jaise manakauM pyArI je vezyA te dravya rahita puruSakauM choDai hai / / 60-61 // zamo damo dayA dharmaH, saMyamo vinayo nayaH / tapo yazo vacodAkSya, dIyate'nnapradAyinA // 2 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha - kaSAyanakI maMdatArUpa zama ara iMdriyanikA damana ara dayA ara dharma saMyama ara vinaya ara naya ara tapa ara vacanakA caturapanA ye sarva anna denevAle puruSakari dIjie hai / / 62 / / kSudrogeNa samo vyAdhirAhAreNa samauSadhiH / nAsInnAsti na cAbhAvi, sarvavyApArakAriNI // 63 // artha - kSudhAroga samAna to roga ara bhojana samAna auSadhi sarva vyApArakI karAvanevAlI na tau AgeM bhaI ara na hai ara na hogI / / 63 / / durgaMdhikuthitaM zIrNaM, vivarNaM naSTaceSTitama / bhojanaina vinA gAtraM jAyate mRtakopamama // 64 // , artha - durgaMdharUpa bigar3A sar3A aura varNakauM prApta bhaya ara naSTa bhaI hai ceSTA jAkI aisA zarIra hai so bhojana vinA mRtaka samAna hoya hai // 64 // na pazyati na jAnAti, na zraNoti na jighrati / na spRzati na vA vakti, bhojanena vinA janaH // 65 // artha - bhojana vinA manuSya hai so na dekhe hai na jAne hai na suna hai na sU hai na sparze hai ara na bolai hai sarva ceSTA naSTa hoya hai // 65 // pravikrIyAnna kRccheSu, kAMtA kanyAtanUbhuvaH / AhAraM gRhNate lokA, vallabhAnapi nizcitam // 16 // artha - anna ke kaSTa hone kari loka haiM te strI kanyA putra ina pyAre bhI becakara AhArakauM nizcayateM grahaNa kareM hai / / 66 // yayA khAdatyabhakSyANi, kSudhyA kSapitA janaH sA hanyate'zanenaiva, rAkSasIva bhayaMkarA // 67 // artha - jisa kSudhAkara pIr3ita jana hai te abhakSakauM khAya hai so kSudhA rAkSasIkI jyoM bhayaMkara bhojana kari hI nAza kIjie hai // 67 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama pariccheda yazcaivAhAramAtreNa zarIraM rakSyate nRNAm / cAmIkarasya koTIbhirvIbhirapi no tathA // 68 // artha - jaisI AhAramAtra kari manuSyanike zarIrakI rakSA karie hai taisI bahuta koTi suvarNa kari bhI rakSA na karie hai // 68 // kSipraM prakAzyate sarva mAhAreNa kalevaram / nabho divAkareNaiva, tamojAlAvaguMThitam // 66 // artha - jaisaiM andhakAra kari vyApta jo AkAza so sUryakari prakAziye hai taise sarva zarIra AhArakari zIghra prakAzie hai // 66 // na zaknoti tapaH katta, sarogaH saMyato yataH / tato rogApahArArthaM deyaM prAsukamauSadham // 100 // , [ 227 artha - jAteM roga sahita saMyamI hai so tapa karanekauM samartha na hoya hai tA roga dUra karaneke artha prAsuka auSadhi denA yogya hai // 100 // na dehena vinA dharmo na dharmeNa vinA sukham / , yato to deharakSArthaM, bhaiSajyaM dIyate yateH // 101 // artha - jAteM deha binA dharmaM nAhIM ara dharma vinA sukha nAhIM -- jAteM dehakI rakSAke artha sAdhukoM auSadha denA yogya hai / / 101 // zarIraM saMyamAdhAraM rakSaNIyaM tapasvinAm / prAsukairauSadhaiH puMsA, yatnato muktikAMkSiNA // 102 // artha - saMyamakA AdhAra jo tapasvInakA zarIra so muktikA vAMchaka jo puruSa tAkari yatnateM prAsuka auSadhani kari rakSA karanI yogya hai / / 102 // Age zAstradAnakA varNana kareM haiM / viveko janyate yena saMyamo yena pAlyate / dharmaH prakAzyate yena moho yena vihanyate // 103 // mano niyamyate yena rAgo yena nikRtyate / tahaya bhavyajIvAnAM zAstraM nirdhUtakalpaSam // 104 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] zrI amitagati zrAvakAcAra....... artha--jAkari viveka upajAie ara jAkari saMyama pAlie ara jAkari dharma prakAzie ara jAkari moha hanie // 103 // ara jAkari mana nizcala kIjie ara jAkari chedie to nAza kiyA hai pApa jAneM aisA zAstra bhavyajIvanikauM denA yogya hai / / 104 // viveko na vinA zAstraM, tamate na tapo yataH / tatastapovidhAnAtha deyaM, zAstramaniditam / 105 // artha-jAte zAstravinA viveka nAhIM ara vivekavinA tapa nAhIM tAta tapa karaneke arthi aniMdita zAstra denA yogya hai / / 105 // Aga aura bhI dAna deneyogya vastunikauM kaheM haiM ; vastrApAtrAzrayAdIni parANyapi yathocitam / dAtavyAni vidhAnena ratnatritayavRddhathe // 106 // . varya madhyajaghanyAnAM pAtrANAmupakArakam / dAnaM yathAyathaM deyaM vaiyAvRtyavidhAyinA / / 107 // artha-vastra pAtra ara vasatikA ityAdi kabhI ratnatrayakI vRddhike artha vidhAnasahita yathAyogya denAyogya hai // 106 // vaiyAvRttyakA karanevAlA jo puruSa tAkari uttama madhyama jaghanya pAtranikA upakAra karanevAlA dAya yathAyogya denAyogya hai / / 107 / / bhAvArtha-paMca mahAvratake dhAraka sAdhu to uttama pAtra haiM, ara dezavratI zrAvaka madhyama pAtra haiM, ara avirata samyagdRSTi jaghanya pAtra haiM so inakauM yathAyogya dAna kahie sAdhanakauM sAdhanake yogya AhArAdika denA, zrAvakanakauM tathA avirata samyagdRSTi nakauM yogya vastrapAtrAdika denA / aiseM jA pada maiM jo vastu denAyogya hoya so denA, aisA jAnanA // 108 // AgeM adhikArakauM saMkoce haiM; poSyante yena citrAH sakalasukhaphalastomaropapravINAH, samyaktvajJAnacaryAyamaniyamatapovRkSajAtipravaMdhAH / . Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama pariccheda [ 226 bhavyakSoNISu tadyaH kSatanikhilamalaM muMcate dAnatoyaM, tulyastasyopakArI madhura prakRto bhavyameghasya nAnyaH // 108 // artha--samasta sukharUpa phalanike samUhake dhAraNe maiM pravINa je nAnAprakAra aisA samyakta jJAna cAritra yama niyama tapa rUpa vRkSanikI jAtinake prabaMdha te jAkari puSTa kIjie haiM, aisA jo dAnarUpa jala tAhi jo bhavyajIvarUpa pRthvI niviSai tyAgeM hai varase hai kaisA hai jala nAza kiye haiM samasta mala jAnaiM aisA, so upakArI puruSa madhura zabda karanevAlA jo megha tAke samAna hai anya tAke samAna nAhIM / bhAvArtha - dAna denevAlA puruSa meghake samAna hai pUrvokta meghake vizeSaNa dAtAke sambhava hai anya kRpaNake na sambhava haiM, aisA jAnanA // 108 // vAtsalyAsaktacitto nayavinayaparo darzanAlaMkRtAtmA / dard fafear vitarati vidhinA yo yatibhyo'tra dAnaM // kati kundAvadAtAmamitagatimatAM pUrayantI trikokam / labdhvA kSipraM prayAti kSapitabhavabhayaM mokSamakSINasaukhyaM // 106 // artha - vAtsalya kahie protibhAva tAmaiM hai Asakta citta jAkA bahuri nIti ara vinaya viSai parAyaNa ara samyagdarzana kari bhUSita hai AtmA jAkA aisA jo puruSa dene yogya na dene yogya vastukauM jAnakari vidhisahita tInake artha dAna deya hai so isa bhavaviSai tInalokakauM pUratI aisI anaMtajJAnIni kari kahI jo kundake phUlasamAna nirmala kIrti tAhi pAya kari zIghra mokSakoM prApta hoya hai, kaisA haiM mokSa dUra kiyA hai saMsArakA bhaya jAneM ara akSINa hai sukha jAviSai / bhAvArtha - dAnI puruSa ina bhavamaiM tau nirmala kIrti pAvai hai ara paraMparAya mokSakoM prApta hoya hai yaha dAnakA phala hai aisA jAnanA // 106 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230] zrI amitagati zrAvakAcAra chappaya dharma mAMhi atiprIti vinayajuta rItinItimati / ___ samyagdarzanavimalaratnabhUSita punIta ati // joga ajoga vicAra deta jo dAnasahitavidhi / sAdhu jananike arthi dekhi guNamaNiapAranidhi / so tInalokamaiM vimalajasa pAya agitagati jinakathita / puni lahai mokSapada akhayasukha jJAnamayI bhavabhayarahita / ityupAsakAcAre navamaH paricchedaH / evaM zrI amitagati AcAryaviracita zrAvakAcAraviSa navama pariccheda samApta bhyaa| - -- - dazama pariccheda / Agai pAtra kupAtra apAtrakauM kahai haiM:pAtrakupAtrApAtrANyavabuddhayaH phalAthinA sadA deyam / kSetramanavabuddhayoptaM bIjaM na hi phalati phalamiSTam // 1 // artha-phalakA arthI jo puruSa tAkari pAtra kupAtra apAtra inakauM jAnakari sadA dAna denA yogya hai, tAteM kSetrakauM binA jAne boyA jo bIja so bAMchita phalakauM nAhIM phale hai // 1 // tahAM pAtranikA svarUpa kahai haiM:pAtraM tatvapaTiSTharuttamamadhyamajaghanyabhedena / vedhA kSetramivIktaM vividhapha lanimittatto jJAtvA // 2 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama pariccheda [231 artha-tatvajJAnInateM tInaprakAra phalake kAraNateM jAnakari uttama madhyama jaghanya bhedakari kSetrakI jyoM pAtra tIna prakAra kahyA hai // 2 // uttamamuttamaguNato madhyamaguNato'tha madhyamaM pAtram / vijJeyaM buddhimatA jaghanyaguNato jaghanyaM ca // 3 // artha-buddhimAna puruSakari uttama guNateM uttamapAtra jAnanA yogya hai, bahuri madhyamaguNateM madhyama pAtra jAnanA yogya hai, ara jaghanya guNateM jaghanya pAtra jAnanA yogya hai // 3 // tatrottama tapasvI viratAviratazca madhyamaM jJeyam / samyagdarzanabhUSaH prANI pAtraM jaghanyaM ca // 4 // artha-tahAM tapasvI sAdhu to uttama pAtra jAnanA yogya hai ara viratAvarita zrAvaka madhyama pAtra jAnanA yogya hai, ara sanyagdarzana yukta prANI hai so jaghanya pAtra jAnanA // 4 // __AgeM uttama pAtra kA svarUpa kahaiM haiM--- jIvaguNamArgaNavidhi vidhAnato yo vivuddhaya niHzeSam / rakSati jIvanikAyaM saviteva paropakAraparaH // 5 // pathyaM tathyaM zravyaM vacanaM hRdayaMgamaM guNagariSTham / yo te hitakArI paramAnasatApato bhItaH // 6 // nirmAlpakamiva matvA para vittaM yastridhApi nA''datta / dantAMtarazodhanamapi patitaM dRSTvApyadattamatiH // 7 // tirgaGa mAnavadevAcetanabhedAM caturvidhAM yoSAm / pariharati yaH sthirAtmA mArImiva sarvathA ghorAm // 8 // trividhaM cetanajAtaM saMgaM cetanamacetanaM tyaktvA / yo nA''datte bhUyo vAMtamivAnna tridhA dhIraH // 6 // trividhAlaMvanazuddhiH prAsukamArgeNa yo dayAdhAraH / yugamAtrAMtaradRSTiH pariharamANoM'gino yAti // 10 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 ] zrI amitagati zrAvakAcAra hRdayaM vibhUSayantI vANI tApApahAriNImamalAm / muktAnAmiva mAlAM yo bra te sUtrasaMvaddhAm // 11 // SaSTvatvAri zaddoSApoDhAM yo vizuddha navakoTIm / mRSTAmRSTasamAnobhukti vidadhAti vijitAkSaH // 12 // davyaM vikRtipuraH saramaMgigrAmaprapAlanAsaktaH / gRhNAti yo vimucati yatnena dayAMgamAzliSTaH // 13 // nijatuke'virodhe dUre gUDhe visaMkaTe kSipati / uccAraprazravaNazleSmAdya yaH zarIramalam // 14 // jinavacanapaMjarasthaM vidhAya bahuduHkhakAraNaM kSipram / vidadhAti yaH svavazyaM markaTamiva caMcalaM cittama // 15 // yo vacanauSadhamanaghaM jarAmaraNarogaharaNaparama / bahuzo maunavidhAyI dadAti bhavyAMginAM mahitam // 16 // kAyotsargavidhAyI karmakSayakAraNAya bhavabhItaH / kRtyAkRtyaparo yaH kAryaM vitanAti sUtramatam // 17 // yasyetthaM stheyasya samyagvratasamitiguptayaH saMti / proktaH sa pAtramuttamaguNabhAjanaM jainaiH // 18 // artha-jojIvasthAna guNasthAna mArgaNAsthAnake bhedanakauM vidhAnate jAnakari jIvanake samUhakI rakSA karai hai ara sUryakI jyauM parAye upakArameM tatpara hai| bhAvArtha-jo jaise sUrya apekSArahita jovanikauM prakAza kara haiM tai apekSA binA jo parake upakAramaiM tatpara hai // 5 // bahari jo hitarUpa satyArtha sunaneyogya hRdayakauM pyArA guNa nikari garuvA aise vacanakauM bole hai, kaisA hai so hitakA karanevAlA ara parake manakauM tApa upajAvaneteM bhayabhIta hai // 6 // bahuri jo paradhanakauM nirmAlyavata mAnakari dAMtanakA antara zodhana mAtra taNAdika bhI mana vacana kAya Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama pariccheda [233 kari grahaNa nAhIM karai hai kaisA hai so par3e dravyakauM dekhakara bhI adattakI hai buddhi jaakai| par3I vastukauM bhI dekhakara adatta mAnakara grahaNa na karai hai // 7 // bahuri thira haiM AtmA jAkA aisA jo tiryaMcaNI manuSyaNI devAMganA acetana putalI Adi bhedarUpa aisI cyAra prakAra strIkauM bhayAnaka mArI rogakI jyoM sarvathA tyAga hai // 8 // bahuri jo dhIra nAnA prakAra cetanateM upajyA cetana parigraha strI pUtrAdika ara acetana parigraha dhana dhAnyAdika tAhi tyAga kari pheri vamana kiye annako jyauM grahaNa nAhIM karai hai // 6 // vahuri prAsuka mArga kari jIvanikauM bacAvatA gamana karai hai kaisA hai so tIna prakAra mana, vacana, kAyake AlaMvanateM hai zuddhi jAkai, bahuri dayAkA AdhAra, yuga pramANa AMtarai hai dRSTi jaakii| cyAra hAtha tAMI kSetra dekhakari cAla hai aisA hai // 10 // bahuri jo hRdayakauM bhUSita karatI atApAkauM haranevAlI ara sUtrakari bhale prakAra bandhI aisI motInakI mAlA samAna jo vAnI tAhi bola hai| .: motIkI mAlA hRdayakauM zobhita karai hai so yaha vANI bhI hRdaya jo citta tAkauM zobhita karai hai ara mAlA AtApa harai hai ara mAlA sUtra kahiye DorA tAsU bandhI hai ara vANI jinabhASita sUtrasU baMdhI hai aisI samAna upamA jAnanI // 11 // bahuri jo chayAlIsa doSa rahita ara navakoTI zuddha AhAra tAhi grahaNa kara hai, bhale bure AhAra meM hai samAna buddhi jAkI ara jItI hai indriya jAneM // 12 // bahuri jo vikRti kahiye hasta dhovanAdi kAryake artha bhasma ara Adi zabda kari pIchI kamaMDalu sAMtharA ityAdi vastukauM yatnasahita grahaNa karai hai, jIvanake samUhake pAlanemaiM Asakta hai citta jAkA ara dayAke aMga prati lipaTa rahyA hai // 13 // . bahuri jo jIvarahita ara virodha rahita bahuri dUra gupta ara saMkaTa rahita vistIrNa aise kSetra virSe mala mUtra kapha Adi zarIrake malakauM Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] zrI amitagati zrAvakAcAra kSepe haiM ||14|| bahuri jo bahuta duHkhakA kAraNa vAdarA samAna caMcala jo citta tAhi jina vacana rUpa pIMjare meM baiThAya kari zIghra apane vaza karai hai // 15 // bahuri jo janmajarAmaraNarUpa rogake haraNe meM tatpara aisI nirdoSa ara pUjita jo vacanarUpa auSadhi tAhi bhavyajIvanakauM deya hai so bahudhA maunakA dharanevAlA hai / bhAvArtha - mukhyapane tau mauna hI dhAra hai ara kadAca bola hai, tau sabakA hitakArI vacana bolai hai / aisA jAnanA || 16 || bahuri jo karmanike kSayake artha kAyotsarga kara hai ara saMsAratai bhayabhIta hai ara jo karaneyogya na karane yogyakA jJAtA jinasUtrabhASita kAryakauM kare hai // 17 // jA munikai yA prakAra samyak paMca mahAvrata paMca samiti tIna gupti hai so uttama pAtra uttama guNanikA bhAjana jainIni kari kahyA hai // 18 // ina teraha zlokanimaiM teraha prakAra cAritrakA varNana kiyA, jo inakoM dhAre hai so uttama pAtra jAnanA, Age isa hI uttama pAtrakA vizeSa svarUpa kahaiM haiM rAga dveSo moho lobhaH krodho madaH smaro mAyA / ye pariharati dUraM divAkaramivAMdhakAracayA // 16 // artha - jaise sUryako aMdhakArake samUha dUra tyAgeM hai taiseM jA munikoM rAga dveSa moha krodha lobha mAna kAma mAyA dUra parihareM hai / bhAvArtha - jAkai rAgAdikakA abhAva bhayA // 16 // darzanabodhacaritratritayaM yasyAsti nirmalaM hRdaye / zranaMditabhavyajanaM vimuktilakSmIvazIkaraNam // 20 // artha- jAke 'hRdaya viSaM nirmala darzanajJAna cAritrakA tritaya hai, kaisA hai darzana jJAnacAritrakA tritaya AnaMdaka prApta kiye hai bhavyajIva jAneM ara muktilakSmIkA vaza karanevAlA hai // 20 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama pariccheda [235 yasyAnavadyavRttejaMgamamiva maMdiraM tapolakSbhyAH / kAyaklezaruna vazIkRtaM rAjate gAtram // 21 // artha-bahuri jisa munikA zarIra ugra kAyaklezani kari kRza kiyA cAlatA tapa lakSmIkA mandira samAna sohai hai, kaisA hai so muni pApa rahita hai pravRtti jAkI // 21 // yavijitA jagadIzA, vividhA vipadaH sadA prapadyante / tAnIMdriyANi sadyo, mahIyasA yena jIyante // 22 // artha-jina indriyani kari jIte je indrAdika te nAnA prakAra vipadAnakauM sadA prApta hoya hai te indriya jisa mahAtmA kari tatkAla jItie hai| mAvArtha-ve sAdhU indriyanike basa karanevAle haiM // 22 // pUjAyAmapamAne saukhye, duHkhe samAgame vigame / kSubhyati yasya na ceto, pAtramasAvuttamaH sAdhuH // 23 // artha-pUjA viSa tathA apamAnavirSe, sukhaviSa ara duHkhavirSe, lAbhavirSe alAbhaviSai, jAkA citta rAgadveSakauM na prApta hAya hai so yaha sAdhu uttama pAtra hai // 23 // yasya svaparavimAgo na vidyate nirmmtvcittsy|. nirvAdhabodhadIpaprakAzitAzeSatatvasya // 24 // artha-jisa munika svaparakA vibhAga nAhIM hai kaisA hai so muni para vastUmaiM mamatA rahita hai citta jAkA ara bAdhArahita jJAna dIpaka kari prakAze haiM samasta padArtha jAneM / bhAvArtha-jisa munikai mohake abhAvase paradravyamaiM yaha merA hai yaha parAyA hai aisA bheda nAhIM sabanikauMjJeya mAtra kari jAna hai // 24 // saMsAravanakuThAraM dAtuM, kalpadru maphalamabhISam / yo dhatta niravayaM kSamAdiguNasAdhanaM dharmam // 25 // martha-jo muni nirdoSa kSamAdi guNa hai sAdhana jAke aise Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] zrI amitagati zrAvakAcAra / dharmakauM dhari hai, kaisA hai dharma saMsAra banake chedanako kuThAra samAna hai, ara bAMchita phala denekauM kalpavRkSa samAna hai ||25|| lokAdhAranivRttaH karma mahAzatrumardanodya ktaH / yo jAtarUpadhArI saMyatapAtraM mataM varyam // 26 // zrartha - jo muni laukika AcArateM nivRtta hai ara karmarUpa mahAzatruke nAza karane maiM udyamI hai ara jAtarUpa kahie mAtAke garbhatai jaisA upajyA taisA nagnarUpakA dhArI muni uttama pAtra kahyA hai ||26|| aiseM uttama pAtrakA svarUpa kahyA, Age madhyama pAtrakA svarUpa kahaiM haiM rAkAzazAMkojjvaladRSTibhUSaH, pravarddha mAnavratazI lalakSmIH / sAmAyikA ropitacittavRtti, nirantaropoSitazoSitAMgaH ||27|| sacetanAhAranivRttacitto, vairaMgiko muktadinavyavAyaH / nirasta zazvadvanitopabhogo nirAkRtAsaMyamakAri karmA // 28 // nivAritAzeSaparigrahecchaH, sAvadyakarmAnumaterakarttA / praudda zikAhAranivRttabuddhi, duraMta saMsAranipAtabhItaH // 29 // upAsakAcAravidhipravINo, maMdIkRtAzeSakaSAyavRttiH / uttiSThate yo jananavyapAye, taM madhyamaM pAtramudAharanti // 30 // artha - pUrNamAsIke candramA samAna nirmala jo samyagdarzana sohI hai AbhUSaNa jAkai, bahuri varddhamAna he paMca aguvrata ara sAta zIla inakI lakSmI jAkai, bahuri sAmAyikaviSai Aropita karI hai cittakI pRtti tAneM ara sadA proSadhopavAsa kari sokhyA hai aMga jAneM ||27|| sacitta AhArateM nivRtta hai citta jAkA ara vimuktarUpa hai, tathA chor3ayA hai dinaviSai maiMtha na jAneM, ara dUra kiyA hai nirantara strIkA upabhoga jAneM ara dUra kiye haiM asaMyama ke karanevAle kArya jAneM // 18 // bahuri vinAzI hai samasta parigrahakI icchA jAneM, bahuri pApa sahita kAryamaiM anumodananAkauM nAhIM kareM hai / bahuri Apake uddezyakari kiyA jo AhAra tA viSai nivRtta hai buddhi jAkI aisA jo saMsAra tAke Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama pariccheda [ 237 paDaneteM bhayabhIta hai // 26 // upAsakAcArako vidhimaiM pravINa ara maMda karI hai samasta kaSAyanikI pravRtti jAne aisA jo puruSa saMsArake nAza virSe udyamI hai tAhi madhyama pAtra kahaiM haiM // 30 // bhAvArtha-iti darzanAdi uddiSTAhAraviratiparyaMta gyAraha pratimAnakU jo dhArai so zrAvaka madhyama pAtra jaannaaN| ihAM itanA aura jaannaa| pahalI darzana pratimA to avazya cAhie tAke hote vAkI doya pratimA Adi gyAraha pratimA paryaMta zrAvaka hI hai // 27-30 // aiseM madhyama pAtrakA svarUpa kahyA, AgeM jaghanya pAtrakA svarUpa kahaiM haiMkumudabAMdhavadIdhitidarzano, bhavajarAmaraNAtivibhIlukaH / kRtacaturvidha saMghahite hito, jananabhogazaroraviraktadhIH // 31 // bhavati yo jinazAsanabhAsakaH, satataniMdanagarhaNacaMcura / svaparatatvavicAraNa kovido, vratavidhAnanirutsukamAnasaH // 32 // jinapatiritatatvavicakSaNo, vipuladharmapalekSaNatoSitaH / sakalajantudayAditacetana, stamiha pAtramuzaMti jaghanyakam / 33 // artha--candramAkI kiraNa samAna nirmala hai samyagdarzana jAkA bahuri janma jarA maraNako pIDAteM bhaya hai ara karayA hai cyAra prakAra saMghake hitaviSa hita kahiye prItirUpa bhava jAneM ara saMsArake bhoga zarIravirSe virakta hai buddhi jAkI // 31 // bahari jo jina zAsanakA prakAzaka hai, ara nirantara apanI niMdA gardA virSe pravINa hai, bahuri Atmatatva ara paratatva inake vicAramaiM paMDita hai, bahuri vratanike AcaraNaviSa nirutsuka hai mana jaakaa| bhAvArtha vrata na dhAra sakai hai // 32 // bahuri jinabhASita tatvavirSe vicakSaNa hai, ara bar3A jo dharmakA phala tAke dekhanete santuSTa hai / bhAvArtha-dharmakA mukhya phala jo mokSa tA sivAya anya phala na cAhai hai, ara samasta prANInikI dayA kari bhIja rahA hai citta jAkA aisA jo avirata samyagdRSTI tAhi ihAM jaghanyapAtra kahaiM haiM / / 33 / / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 ] zrI amitagati zrAvakAcAra AgaiM kupAtrakA ruvarUpa kahaiM haiMcarati yazcaraNaM paraduzcaraM, vikaTaghorakudarzanavAsitaH / sakala satvahitodyatacetano, vitathakarkazavAkyaparAGamukhaH ||34|| dhanakalatraparigrahanispRho, niyamasaMyamazIlavibhUSitaH / " kRtakaSAyahRSIkavinirjayaH praNigadaMti kupAtramimaM budhAH // 35 // artha - jo parakauM kaThina hai AcaraNa jAkA aise AcaraNako Acarai hai, ara vikaTa ara bhayAnaka aise mithyAdarzana kari vAsita hai, bahuri sarva jIvanike hita maiM udyamI hai mana jAkA, ara jhUTha ara kaThora aise vacanateM parAGmukha hai ||34|| bahuri dhana strI parigraha nispRhI hai, ara niyama saMyamazIla ina kari bhUSita hai, bahuri karayA hai kaSAya ara iMdriyanikA parAjaya jAneM aisA hai, isa puruSakauM paMDitajana haiM te kupAtra kahaiM haiM // 35 // bhAvArtha - jo kAyaklezAdi karai hai ara vrata dhArai ara kaSAya iMdriyanika bhI jIte hai ara samyakta rahita hai so kupAtra hai aisA jAnanA / / 34-35 // AgaiM apAtrakA svarUpa kahaiM haiM gatakRpAH praNihanti zarIriNau, vadati yo vitathaM paraSaM vacaH / harati vittamadattamanekadhA, madanavANahato bhajateM'ganAm // 36 // vividhadoSavidhAyiparigrahaH, pivati madyamayaMtritamAnasaH / kRmikulAkulitai prasate palaM, kalikarmavidhAnavizAradaH kaTu baparigrahapaMjaraH, prazamazIlaguNavratavarjitaH / gurukaSAyabha' jagamasevita', viSayalolamapAtramuzaMti tam // 38 // // 37 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama pariccheda artha - jo dayArahita jIvanakauM hanai hai, bahuri jhUTha ara kaThora vacanako bolai hai, ara binA diye dhanakauM aneka prakAra harai hai, ara kAmabANa kari pIr3ita bhayA santA strIkoM se hai ||36|| ara nAnA doSanikA karanevAlA jo parigrahatA sahita hai, ara nAhIM hai vazIbhUta mana jAkA aisA bhayA santA madirAkoM pIvai hai, ara kIr3Ake samUhakari vyApta jo mAMsa tAhi ara pApa karma karaNe viSaM pravINa hai ||37|| ara dRr3ha kuTumba parigrahake jarA sahita hai, bahuri samatAzIla guNavrata ina kari varjita hai tisa viSayalolupIka AcArya apAtra kahaiM haiM, kaisA hai so tIvra - kaSAyarUpa sarpakari sevita haiM // 38 // apAtra hai / bhAvArtha - samyakta ara vratAdika ina doUni kari rahita hai so vibuddhaya pAtra vizuddhabuddhayA | 236 bahuSeti paMDitai, guNadoSabhAjanam / parigRhya pAvanaM, vihAya gahyaM zivAya dAnaM nidhinA vitIryate // 36 // artha - yA prakAra paMDitakari nirmala buddhikari guNa ara doSanikA bhAjana jo bahuta prakAra pAtra tAhi jAnakai ara niMdanIkakauM tyAgikai ara pavitrakauM grahaNa kara mokSake artha vidhi sahita dAna dIjie / bhAvArtha - yA prakAra guNa doSana pAtra ara apAtrakauM jAnika mokSa artha apAtranikoM tyAgakai pAtranikauM dAna denA yogya hai // 36 // Age uttama pAtranika AhAra denekI vidhi kahaiM haiM kRtottarAsaMgapavitravigraho, nijAlayadvAragato nirAkulaH / sasaMbhramaM svIkurute tapodhanaM, namo'stu tiSTheti kRtadhvanistataH // 40 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 ] zrI amitagati zrAvakAcAra aneka janmArjitakarmaka sina, staponidhestatra pavitravAriNA / sa sAdaraH kSAlayate padadvayaM vimuktaye muktisukhAbhilASiNaH // 42 prasUnagandhAkSatadIpakAdibhi, prapUjya matyamaravargapUjitam / mudA mumukSoH padapaMkajadvaya, saH vaMdate mastakapANikuGa malaH // 43 // mano vacaH kAyavizuddhimaMjasA, vidhAya vidhvastamanobhavadviSaH / catuvidhAhAramahArya nizcayo, dadAti saH prAsukamAtmakalpitam // 44 // artha - karyA hai ujjavala dhovatI dupaTTA sahita pavitra zarIra jAneM, bahuri apane ghara ke dvArameM prApta bhayA AkulatA rahita aisA bhayA santA munirAja aMgIkAra kare hai, kaisA hai so namaskAra hoU, he munIndra ihAM tiSThau aise karyA hai zabda jAneM ||40|| bahuri tA pIche prakAra bhale kiyA hai saMskAra jAkA / bhAvArtha - dayA sahita lagA hai caukA Adi jahAM aise atizaya kari prazaMsA yogya ghara ke bhItara tapasvIkauM vidhAnateM sthApita kareM, kaisA hai tapasvI vAMchita aneka phalakA denevAlA hai, ara dUSaNa rahita ratnakI jyoM bhale prakAra durlabha haiM ||31|| aneka janmakari upArje je karma tinakA kATanevAlA aisA jo tapodhana muni tAke tahAM pavitra jala kari so Adara sahita caraNa yugalakauM muktike artha prakSAlana kareM hai, kaise haiM muni muktike sukhakI hai abhilASA jAkai // 42 // bahuri manuSya ara devanake samUhakari pUjita jo mokSAbhilASI munikA caraNayugala tAhi puSpa gandha akSata dIpaka ityAdi dravyani kari harSa sahita vaMde hai, ara mastaka se lagAe haiM hastakamala Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama pariccheda [241 jAneM // 43 // bahuri nAza kiyA hai kAmarUpa vairI jAneM aise munikauM mana, vacana, kAyakI vizuddhitA bhale prakAra Apake artha kiyA jo cAra prakAra prAsuka AhAra tAhiM deya hai, kaisA hai so puruSa nAhI haraNe yogya hai nizcaya jaakaa| bhAvArtha - dRr3ha hai zraddhAna jAkA aisa hai // 44 // :: anena dattaM vidhinA tapasvinAM, mahAphalaM stokamapi prajAyate / basundharAyAM vaTapAdapasya kiM, na bIjamuptaM parameti vistarama // 45 // artha-isa vidhi sahita tapasvInakauM thor3A diyA jo dAna sA mahAphala upajAvai hai / jaise pRthvIvirSe boyA jo vaTavRkSakA bIja soM kahA utkRSTa vistArakauM prApta na hoya hai, hoya hI hai // 45 // nivezitaM vIjamilAtale'naghe, vinA vidhAnaM na phalAvahaM yathA / tathA na pAtrAya vitIrNamaMjasA, dadAti dAnaM vidhinA vinA phalam // 46 // artha-jaise nirdoSa pRthvItala vi. boyA bhayA bIja hai so vidhAna jo jatana Adi kriyA tA binA phaladAtA na hoya hai taiseM pAtrake artha bhale prakAra diyA bhayA dAna hai so vidhi jo paDagAhana Adi tA vinA phalakauM na deya hai // 46 // sadA'tithibhyo vinayaM vitanvatA, nijaM pradeyaM priyajalpinA dhanam / prajAyate karkazabhASiNaH sphuTaM, dhanaM vitINaM guruverakAraNam // 47 // arga-vinayako vistAratA ara miSTa vacana bolatA jo puruSa tAkari pAtranike artha apanA dhana kahiye yathAyogya ahArAdi vastu denA Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra 242 ] yogya haijA kaThora vacana bolanevAlekai diyA bhayA vastu hai so prakaTapane mahAvarakA kAraNa hoya hai ||47 || nigadya yaH karkazamastacetano, nijaM ja datte draviNaM zaThatvataH / sukhAya duHkhodayakAraNaM paraM, mUlyena gRhNAti sa durmanaH kalim // 48 // artha- -jo nirbuddhI kaThora vacanako bolake ara mUrkhapanAteM apanA dravya deya hai so duSTacita sukhake artha kevala duHkhake udayakA kAraNa jo pApa kalaha tAhi mUlya grahaNa kareM hai / bhAvArtha- jo khoTA vacana bolake dAna deya hai so ulaTA pApa bandha kara hai // 46 // samyagbhakta kuvaMtaH saMyatebhyo, dravyaM bhAvaM kAlamAlokya dattama / dAturdAnaM bhUri puSyaM vidhatte, sAmagrItaH sarvakArya prasiddhiH // 46 // prartha - bhale prakAra bhaktikauM karatA jo dAtA tAke dravya bhAva kAla inakoM vicArake diyA bhy| dAna hai sA ghane punyakoM upajAvai hai jAteM sarva kAryakI prasiddhi hai so sAmagrIteM hoya hai / bhAvArtha - bhakti sahita dravyAdika pUrva kahe pramANa vicArakaM pAtranike artha thor3A bhI diyA dAna hai so bahuta puNya bandhakoM kare hai, ihAM dravya bhAva kAla to kahe ara kSetra pAtranikoM jAna lenA ||46 || balAhakA dekara saM vinirgataM, yathA payo bhUrirasaM nisargataH / vicitramAdhAramavApya jAyate, taya sphuTaM dAnamapi pradAtRtaH // 50 // artha jI majA svapa gayo nAka Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama pariccheda nAnA prakAra AdhArakauM pAya kari aneka rasarUpa hoya hai taiseM dAtAteM nikasyA dAna bhI prakaTapane nAnA prakAra pAtranikauM pAya aneka prakAra rUpa pariNama hai / bhAvArtha - jaiseM pAtrakauM dAna dIjie taisA hI karmabandha svayameva hoya hai, aisA jAnanA // 50 // ghaTe yathAssme salilaM nivezitaM, palAyate kSipramasau ca bhidyate / tathA vitIrNaM viguNAya niSphalaM H / prajAyate dAnamasau ca nazyati // 51 // [ 243 artha - jaise kAce ghaTa viSai gharayA jo jala hai so zIghra nikala jAya hai ara ghaTa bhI phUTa jAya hai taiseM guNa rahita puruSake artha diyA bhayA dAna hai so niSphala hoya hai ara vo lenevAlA bhI nAzakauM prApta hoya hai, pApabaMdha kara hai, aisA jAnanA // 51 // vinA vivekena yathA tapasvitA, yathA paTutvena vinA sarasvatI / tathA vidhAnena vinA vadAnyatA, na jAyate zarmakarI kadAcana / / 52 // artha - jaise vinA viveka tapasvIpanA ara cAturyapanA binA sarasvatI kadAcit sukhakArI na hoya hai taiseM pUrvokta vidhAna vinA dAna denA kadAca sukhakArI nAhIM // 52 // yathA vitIrNaM bhujaGgAya pAvanaM, prajAyate prANaharaM viSaM payaH / bhavatyapAtrAya dhanaM guNojjavalaM, tathA pradarza bahadoSakAraNam / / 53 // artha- jaise sarva artha diyA gayA jo pavitra dUdha so prANanakA havAlA viSaya diyA bhaya ra ujvala jo dhana sau p| ana 1" Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244] zrI amitagati zrAvakAcAra vitIrya yo dAnamasaMyatAtmane, janaH phalaM kAMkSati puNyalakSaNam / vitIrya vIjaM jvalite sa pAvake, samIhate sasyamapAstadUSaNama // 54 // artha-jo manuSya asaMyata manuSyake artha dAna dekari puNya hai lakSaNa jAkA aise phalakauM cAhai hai so jalatI agni viSaM bIjakauM boya kari dUSaNa rahita dhAntakauM vAMcha hai| bhAvArtha-viSaya kaSAyani sahita madonmatta mithyAdRSTInakoM dAna dekai pUNya cAhai so nAhIM hoya hai / bahuri ihAM asaMyamIkauM dAna niSedhyA so duHkhita jIvanikauM karuNA dAna nAhIM niSedhyA hai, aisA jAnanA // 54 // vimucya yaH pAtramavadyavicchide, kudhIrapAtrAya dadAti bhojanam / sa karSita kSetramapohya sundaraM, phlAya bIjaM kSipate batopale // 55 // artha-jo puruSa pApake nAzake artha pAtrakauM chor3akai apAtrakauM bhojana deya hai tahAM AcArya kahaiM haiM bar3e khedakI bAta hai, jo sundara jote bhaye khetakauM chor3akari patthara viSaM bIjakauM khepe hai / / 55 / / yathA rajodhAriNi puSTikAraNaM / vinazyati kSIrama lAvuni sthitm| prarUDhamithyAtvamalAya dehine, tathA pradattaM draviNaM vinazyati // 56 // artha-jaise puSTikArI jo dUdha so dhUrakI dhAranevAlI jo tU baDI tAvirSe dharayA bhayA nAzakauM prApta hoya hai taiseM phaila rahyA hai mithyAtvarUpa mala jAkai aise prANIkauM diyA bhayA dravya hai so nAzakauM prApta hoya hai|| __ bhAvArtha-jaise dhUla bharI kaTuka labaDI viSa bharayA dudha nAzakauM prApta hoya ara kaTuka pariNamaiM taiseM mithyAdRSTIkauM diyA dhana nAzakauM prApta hoya hai ara pApabandha karai hai, aisA jAnanA // 56 // / Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama paraccheda [245 no dAtAraM manmathAnAntacitaH, saMsArAteH pAti pApAvalIDhaH / abhbhorAzerdustarA llAhamayyA, nAvA lohaM tAryamANaM na dRSTam // 57 // prarbha-kAmakari vyApta hai citta jAkA aisA pAparUpa puruSa so dAtAkauM saMsArakI pIDAteM na bacAvai hai, jAte dustara samudrateM lohamayI nAvakari loha tirAyA na dekhyA hai // 57 // granthArambhakodhalobhAdi puSTo, granthArambhakodhalobhAdipuSTam / janmArAte rakSituM tulyadoSo, nUnaM zakto no grahastho gRhastham // 5 // artha--AcArya tarka kari kahaiM haiM aho ! jo parigraha Arambha krodha, lobha ityAdikani kari puSTa hai, parigrahakari guru hai so parigraha Arambha krodha lobha Adi kari puSTa jo gRhastha tAhi saMsAra vairIteM rakSA karanekauM samartha nAhIM, kaisA hai sau guru gRhastha samAna hai doSa jA virsse| bhAvArtha-parigrahAdi doSani kari taisA dAtA taisA hI pAtra so doSa sahita pAtrakA kaisaiM bhalA karai aisI AcAryanai tarka karI hai, aisA jAnanA // 5 // lobhamohamadamatsarahIno, lobhamohamadamatsarageham / pAtijanmajaladheraparAgo, rAgavantamapahastitapApaH // 56 // artha-dUra kiyA hai pApa jAnai aisA vItarAga lobha moha mada bhAvakari rahita pAtra hai so lobha moha mada matsara bhAvanikA ghara jo rAgI puruSa tAhi saMsAra-samudrateM rakSA kara hai / Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] zrI amitagati zrAvakAcAra - bhAvArtha rAgI jIvanakauM tAranekauM vItarAga hI samartha hai anya nAhIM, aisA jAnanA // 56 // sarvadoSanicitAya phalArthI, yo dadAti dhanamastavicAraH / taddadhAti sa malimlucahaste, kAnane punarapi grahaNAya // 60 // artha-jo vicArahita puruSa phalakA arthI doSani kari vyApta puruSake artha dhanakauM deya hai so vana virSe cauMranake hAthamaiM phera pAchA lenekai artha dhana sauMpai hai // 60 // dAnaM yatibhyo dadatA vidhAnato, matividheyA bhavadUHkhazAMtaye / duraMtasaMsArapayodhipAtinI, na bhogabuddhirsanasA'pi dhImatA // 61 // artha--vidhAna sahita yatInake athi dAna tAkari saMsAra duHkhakI zAMtike athi buddhi karanI yogya hai, ara dUra hai anta jAkA aisA jo saMsAra-samudra tAvirSe paTakanevAlI jo bhoganikI buddhi so buddhivAnakari manakari bhI karanI yogya naahiiN| ___, bhAvArtha-dAna dekari paramArthahIkI buddhi karanI, bhoganikI abhilASA na karanI // 61 // pradAya dAnaM vatinAM mahAtmanAM, yo yAcate bhogamanarthakAraNam / manISitAnekasukhapradaM maNi, pradAya gRhNAti sa durjaraM viSam // 62 // artha-jo puruSa mahAtmA bratInakauM dAna dekari anarthakA kAraNa jo bhoga tAhi vAMcha hai so vAMchita aneka sukhakA denevAlA jo ratna tAhi dekari durjara viSakauM grahaNa karai hai // 62 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama pariccheda pannAgAnAmiva prANivitrAsinA, marjane rakSaNe poSaNe sevane / yAtighorANi duHkhAni yeSAM janaH, saMti bhogAH kathaM te mataH dhImatAm // 63 // artha - prANInakoM duHkha denevAle sarpanake samAna jo bhoga tinake upajAne viSe rakSaNaviSa poSaNaviSa sevaneviSai bhayAnaka duHkhanikauM jIva prApta hoya. hai te bhoga buddhivAnanike maneM bhae kaise hoya / bhAvArtha - bhoganika buddhimAna sukhakArI kaiseM mAne, apitu nAhIM mAnaM // 63 // zrIyamANA zrapi vaMcayaMte, niSevyamANA grapi mArayaMte / [ 247 ye poSyamANA zrapi pIDayaMte, - te saMti bhogAH kathamarthanIyAH // 64 // * partha - je bhoga prIti kare bhae bhI Thige haiM ara seye bhaye bhI mAre hai ara poSe bhae bhI pIDA upajAvai hai te bhoga kaise vAMchane yogya hoya haiM, apitu nAhIM hoya haiM // 64 // utpadyamAnA nilayaM svakIyaM, ye havyavAhA iva dhAryaM mANAH / hRdayaM jvalaMta, sTo yAcanIyAH kathamadriyArthAH // 65 // praploSayaMte pranaM- jaiseM jAjvalyamAna upajI bhaI agni haiM te apane sthAnako jalAveM taiseM ve bhoga icchA kari dharebhae mana viSe jalate saMte hRdayakauM jalAva hai te iMdriyanike bhoga kaiseM bAMdhane yogya hoya // 65 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248] zrI amitagati zrAvakAcAra - dattapralApabhramazokamUrchAH, saMtApayataH sakalaM zarIrama ye dunivArAM janayaMti tRSNAM, jvarA ibaite na sukhAya. maMti // 66 // artha diyA hai pralApa kahie vRthA vakavAda ara bhramaka hiye aurakA aura jAnanA ara zoka ara acetanapanA jinaneM, bahuri samasta zarIrakauM saMtApa upajAvate ara dunivAra tRSNAkauM upajAvai haiM aise jvaranike samAna je bhauga te sukhake artha nAhIM haiM // 66 // . vizrANya dAnaM kudhiyo yatibhyo, ye prarthayaMte viSayopabhogam , te lAMgalaigaH khalu kAMcanIya, vilikhya kipAkavanaM vapaMti // 67 // artha-je kubuddhi yatInake artha dAna dekari viSayabhogakauM cAhaiM haiM te puruSa suvarNamayI halani kari pRthvIkauM jIta kari kipAkanike vanakauM boveM haiN| bhAvArtha-kiMpAkakA phala khAnemaiM tau priya lAgai hai ara pAchai prANa harai hai taisai viSaya bhI bhogate ttau nIke lAgeM haiM ara paripAkamaiM mahAdaHkha deya haiM, tAteM yaha dRSTAMta diyA hai // 67 // ... ra bhindanti sUtrAya maNi mahargha, kASThAya te kalpataru lunanti / / nAvaM ca lohAya vipATayante, bhogAya dAnaM nanu ye "dadante // 6 // parNa-AcArya tarka karai haiM jo je puruSa artha dAna deya hai te DorAke artha mahAmola ratnakauM phor3e hai, ara kASThake artha kalpavRkSakauM kATa haiM ara lohake artha jahAjakauM tAr3a haiM // 68 // ... 'parairazakya darbhitendriyAzcA, zcaranti dharma viSayAthino ye| pASANamAdhAya . gale... mahAntaM, . vizanti te tIramalabhyapAram // 66 // .... . Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama pariccheda / artha - dame hai indriya rUpa ghor3e jinane aise je puruSa aurani kari azakya jo dharma tAhi viSayArthI bhae sante AcareM hai te bar3e bar3e pASANakoM gale viSe dhArakeM nAhIM lene yogya hai pAra jAkA aisA jo jala tA prati praveza kara hai / / 66 // dine dine ye paricaryamANA, paripIDayante / vivarddhamAnAH te kasya rogA iva santi bhogA, viniMdanIyA viduSo'rthanIyAH // 70 // [ 246 artha - je bhoga dina dinaviSeM paricAra kiye bhae barddhamAna bhae sante jaiseM roga pIr3A upajAvai taiseM pIr3A upajAveM haiM te niMdane yogya bhAga kauna paMDita janakauM vAMchane yogya hoya hai, apitu nAhIM hoya hai // 70 // prayacchanti saukhyaM surAdhIzvarebhyo, na ye jAtu bhogAH kathaM te parebhyaH / nizuM manti ye mattamatra dvipendra, na kaMThIravAste kuraMgaM tyajanti // 71 // artha - je bhoga suranike nAyaka jo indra tinake artha hI kadAcit sukha na deya haiM te auranake arthi sukha kaiseM deya / ihAM dRSTAMta kahai haije siMha ihAM lokamaiM matavAre gajendrakauM mAreM haiM te hiraNakauM nAhIM chor3e haiM // 71 // yAcanIyAviduSeti doSaM, bhogAH / na vijJAya rogA iva jAtu prANahAritvamavekSamANo, jijIviSuH khAdati kAlakUTam // 72 // kiM artha- - yA prakAra doSakauM jAnikeM paMDitajana kari roga samAna jeM bhoga te kadAcit vAMchane yogya nAhIM / ihAM dRSTAMta kahaiM haiM - prANahArIpaNekauM dekhatA jIvanekA bAMchaka jo puruSa hai so kahA kAlakUTakauM khAya hai, api tu nAhIM khAya hai ||72 || Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 ] zrI amitagati zrAvakAcAra bhogAH saMpadyamAnAH suramanujabhAvAzcititaprApta saukhyA yAcyaMte labdhukAmaiH kathamapavipadaM dharmato muktikAMtAm / sasyaM svIkattakAmAH kSudurutaratamaskAMDavicchedadakSaM / svIkatta" ki palAlaM phalamamaladhiyaH kurvate karSaNaM hi // 73 // artha - dharmateM mukti strIkauM prApta honekI hai icchA jinake aise puruSani kari vAMchita prApta kiye haiM sukha jinameM aise prApta bhae je deva manuSya janita bhoga te vipadA rUpa koI prakAra yAcie hai apitu nAhIM yAcie hai; jAteM dhAnyakauM aMgIkAra karaneke vAMchaka je nirmala buddhi puruSa hai te kahAM khyAra phalakauM aMgIkAra karanekauM khetI kareM haiM, apitu nAhIM kareM: haiM, kaisA hai dhAnya pIr3A rUpa jo bar3A andhakArakA samUha tAke chedaneM viSe pravINa hai / bhAvArtha - jaiseM khetImaiM mukhya phala to dhAnya hai ara piyAra Adi svayameva upajai hai taiseM dharmakA phala tau mokSa hai / indrAdika pada tau vinA cAhe zubhopabhogateM svayameva upajai hai, tAteM indrAdika padake yogya dharmakA vAMchanA yogya nAhIM // 73 // tyaktA bhogAbhilASaM bhavamaraNajarAraNyanimmUM lanArthaM datte dAnaM mudAyo nayavinayaparaH saMyatebhyo yatibhyaH / bhuktA bhogAnarogAnamaravaravadhUlocanAMbhojabhAnunityAM nirvANalakSmomamitagatiyatiprArthanIyAM sa yAti // 74 // artha - nIti ara vinayaviSai tatpara bhayA jo puruSa janma jarA maraNarUpa banake nAzake artha bhoganikI vAMchAka tyAgikai harSa sahita saMyamI munIzvaranike artha dAna deya hai so devAMganAke nayanakamalakauM sUrya samAna deva hoya roga rahita bhoganikauM bhogi mokSa lakSmIkauM prApta hoya hai, kaisI hai mokSa lakSmI avinAzI hai ara apramANa hai jJAna jinakA aise yatIna kari vAMchane yogya hai // 74 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda dohA / bhoga cAha taji sAdhukauM, deta dAna jo jIva. surasukha saba lahi amitagati, hoya mokSatiya pIva // ityupAsakAcAre dazamaH paricchedaH isa prakAra amitagati AcAryaviracita zrAvakAcAraviSai dazavAM pariccheda pUrNa bhayA / [251 ekAdaza paricchedaH / phalaM nAbhayadAnasya, vaktu kenA'pi pAryate / trissarpaM mukhe jihvA, vyApriyante sahasrazaH // 1 // artha - abhayadAnake phalakauM kahanekauM koU kari bhI samartha hUjie hai, apitu nAhIM hUjie hai; jisake kahanekauM kalpakAla paryaMta hajArauM jIbha mukhaviSe vyApAra kIjie hai tau bhI abhayadAna ke phala kahanekauM koU kari bhI samartha na hUjie hai // 1 // dharmArthakAmamokSANAM jIvitaM mUlamiSyate / , tadrakSatA na kiM dattaM haratA tanna ki hRtam // 2 // artha -- dharma artha kAma mokSa ina - cyAroM hI puruSArtha nikAmUla jIvanA kahie haiM tAteM tisa jIvanekauM rakSA karatA jo puruSa tAkari kahA nadiyA aratA jIvanekauM rakSA haratA jo puruSa tAkari kahA na nAza kiyA, sarva hI nAza kiyA // 2 // govAlabrAhmaNastrItaH puNyabhAgI yadISyate / sarvaprANigaNatrAyI, nitarAM na tadA katham // 3 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 ] zrI amitagati zrAvakAcAra | artha - jo gau bAlaka brAhmaNa strI inakI rakSAteM puNyavAna jIva mAnie hai to samasta prANInike samUhakA rakSA karanevAlA puruSa hai so adhika puNyavAna kaiseM nAhIM // 3 // trAyamANAH kamekadA jIvaM prapUjyata / na tadA sarvadA sarvaM trAyamANaH kathaM budhaiH // 4 // artha - jo eka kAla eka jIvakauM rakSA karatA santA puruSa hai so " pUjie hai tau sadA kAla sarva jIvaka rakSA karatA santA puruSa hai so paMDita ni kari kaiseM nAhIM pUjie hai, pUjie hI hai // 4 // cAmIkaramayI murvI dadAnaH parvataiH saha / ekajIvAbhayaM nUnaM dadAnasya samaH kutaH // 5 // arNa AcArya tarka kareM haiM- parvatani sahita suvarNamayI pRthvIkoM detA puruSa hai so eka jIvakI rakSA karatA jo puruSa tAke samAna kahAM hoya, apitu nAhIM hoya ||5|| guNAnAM dukhA pAnAmacitAnAM mahAtmabhiH / dayAlurjIyate sthAnaM maNInAmiva sAgaraH // 6 // artha - bar3e puruSani kari pUjita aise je durlabha guNa tinakA dayAlu sthAnaka hoya hai, jaiseM ratnanikA sthAna samudra hoya hai taiseM // 6 // saMyamA niyamAH sarve dayAloH santi dehinaH / jAyamAnA na dRzyante bhUruhA dharaNImRte // 7 // artha- dayAvAna jIvakeM saMyama niyama sarva hoya hai, jAteM pRthvI binA vRkSa haiM te upaje na dekhe ||7|| kAraNaM sarvavairANAM prANinAM vinipAtanam / tatsadA tyajatastredhA kutto vairaM pravarttate // 8 // Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda [253 artha-prANInikauM ghAta hai so sarva vaira bhAvanikA kAraNa hai, tAte prANIke ghAtakauM mana vacana kAya kari tyAgatA jo puruSa tAkai vairabhAva kahAM pravatta // 8 // manobhUriva kAMtAMga suvarNAdririva sthiraH / zarasvAniva gambhIro bibasvAniva bhAskaraH // 6 // prAdeyaH subhagaH saumyastyAgI bhogI yazonidhiH / bhavatyabhayanadAnena cirajIvI nirAmayaH // 10 // artha-abhayadAna kari kAmadeva samAna sundara zarIra hoya hai, ara merusamAna sthira hoya hai, ara samudra samAna gambhIra hoya hai, ara sUryasamAna prabhAvAna hoya hai / 6 // sabanikai pyArA hoya hai, sundara hoya hai, saumya hoya hai, tyAgI hoya hai, bhogI hoya hai. yazanikA bhaMDAra hoya hai, bahuta kAla jIveM hai, rogarahita hoya hai, ye sarva abhayadAnake phala kahai // 10 // tIrthakRccakridevAnAM sampado budhavanditAH / __ kSaNenAbhayadAnena dIyante dalitApadaH // 11 // ___ artha--abhayadAna kari tIrthaMkara cakravartI deva inikauM sampadA kSaNamAtra kari dIjie hai, kaisI hai sampadA paNDitani kari vaMdita hai, ara nAza karI hai ApadA jinamaiM aisI haiM / / 11 / / tadasti na sukhaM la ke na bhUtaM na bhaviSyati / yanna sampadyate sadyo jantorabhayAnataH // 12 // artha-loka virSe so sukha vartamAnamaiM nAhIM hai ara na bhayA ara na hoyagA so sukha jIvakauM zIghra abhayadAnataM nAhIM prApta hoya hai, sarva hI sukha prApta hoya hai // 12 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ] zrI amitagati zrAvakAcAra zarIraM dhiyate yena zamameva mahAvratam / kastasyAbhayadAnasya phalaM zaknoti bhASitum // 13 // artha ---- jisa abhayadAna kari jIvanikA zarIra poSie hai, jaiseM samabhAva kari mahAvrata poSie taiseM so, jisa abhayadAnake phala kahanekauM samartha ho hai // 13 // aiseM abhayadAnakA varNana kiyA / Age AhAra dAnakA varNana kareM haiM: prahAreNa vinA kAyo na tiSThati kathaMcana / bhAskareNa vinA kucca vAsaro vyavatiSThate // 14 // artha- jaise sUrya vinA dina kahAMte tiSThai, dina na hoya taiseM AhAra vinA zarIra koI prakAra na tiSThai hai || 14 || zamastapo dayA dharmaH saMyamo niyamo damaH / sarve tena vitIryate yenA'hAro vitIryate // 15 // artha - jo puruSa kari AhAra dojie hai tAkari zamabhAva tapa dhama saMyama niyama indriyanikA damana ye sarva dIjie hai // 15 // cititaM pUjita bhojyaM kSIyate tasya nAlaye / AhAro bhaktito yena dIyate vratavartinAm // 16 // artha - jo puruSa kari bhaktitai vratInakauM AhAradAna dIjie hai tAke ghara viSai vAMchita ara prazaMsA yogya jo bhojana so kSINa nAhIM hoya hai // 16 // kalyANAnAmazeSANAM bhAjanaM sa prajAyate / sAinAmivAbhodhiryenAhArA vitIryate / 17 / / artha jo puruSa karia dAna dIjie hai so puruSa jasa jalanikA bhAtA samudra ho ta samasta kanikA nAjana hoya 112! Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda [ 255 svayameva zriyo'nviSya dhanyaM dAtAramandhasaH / pAyAMti tarasA zreSThAH subhagaM vanitA iva // 18 // artha-AhAradAna denevAle puruSakauM begi kari lakSmI hai te svayameva zreSTha Aya prApta hoya hai / jaiseM zreSTha strI hai te sundara puruSakauM Aya prApta hoya taiseM // 18 // sampadastIrthakataNAM cakriNAmarddhacakriNAm / bhajantyazanadaM sarvAH payodhimivanimnagAH // 16 // artha-tIrthaMkaranikI cakravartInikI arddhacakravartInikI sarva saMpadA haiM te AhAra denevAle puruSakauM seve haiM jaise nadI samudrakoM sevai taiseM // 16 // prakSIyante na tasyarthA, dadAnasyApi bhUriza / dadAnA janatAnandaM, candrasyeva marIcayaH // 20 // artha-jaise locanakauM Ananda daitI je candramAkI kiraNa te kSINa na hoya haiM taMseM bahuta dAna denekI bhI sampadA kSINa na hoya hai // 20 // tatphalaM dadataH pRthvI, prAsukaM yacca bhojanam / anayorantaraM manye, tRNAbdhijalayoriva // 21 // artha-pRthvIkauM detA jo puruSa tAkA jo phala hai| bahuri prAsuka bhojanakauM dete puruSa tAkA jo phala hai, ini doUnikA antara tRNakI aNIkA jala ara samudrakA jaTha ini doUnikA antara hai taMseM mAyU~ huuN| bhAvArtha -- pRthvI dAnakA nau lokama prayaMpA mAtra phala : ara pApa baDA, anaja daanv| kou bhayaka sukha kI pala : nAta iniyA bArA 01.. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256] zrI amitagati zrAkavAcAra annadAnaprasAdena yatra yatra prajAyate / tatojiyate bhogai bhAsvAniva razmibhiH // 22 // artha-jaise sUrya jahAM jahAM jAya tahAM tahAM kiraNanikari na chor3ie hai taiseM annadAnake prasAda kari jahAM jahAM jIva jAya tahAM bhogani kari nAhIM choDie hai // 22 // dadAno'zanamAnaM yatphalaM prApnoti mAnavaH / dAnAtsuvarNakoTInAM na kadAcana taddha vam // 23 // artha-bhojanamAtra detA jo puruSa so jisa phalakauM pAvai hai so koDa . suvarNakauM detA jo puruSa so nizcayateM kadAca na pAvaM hai // 23 // vinA bhogopabhogebhyazciraM jIvati mAnavaH / na vinA''hAramAtreNa tuSTipuSTi pradAyinA // 24 // artha -bhoga upabhoga vinA to manuSya bahuta kAla jIva hai / bahuri saMtoSa ara puSTapanAkauM denevAlA jo bhojana tAvinA na jIvai hai // 24 // kevalajJAnato jJAnaM nirvANasukhataH sukham / pAhAradAnato dAnaM nottamaM vidyate param / 25 // artha- kevalajJAnate aura dUjA uttama jJAna nAhIM, ara mokSa sukhateM aura dUjA sukha nAhIM, ara AhArateM aura dUjA uttama dAna nAhIM // 25 // aMdhasA kriyate yAvAnupakAraH zarIriNaH / / na tAvAn ratnakoTibhiH puMjitAbhirapi sphuTam // 26 // artha - prANIkA jitanA upakAra bhoja na kari kariye haiM titanA upakAra ekaThe kiye koDyAM ratnAni kari bhI pragaTapane nahIM kariye hai // 26 // Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda [ 257 hIyaMte nikhilAzceSTA vinA bhojnmaatryaa| guptayo vyavatiSThate vinA kutra titikSayA // 27 // artha- bhojanarUpa mAtrA vinA samasta ceSTA nAzakauM prApta hoya hai / jaisaiM kSamA vinA mana vacana kAyakI gupti haiM te kahAM tiSThe haiM, kahU' bhI na tiSThe haiM // 27 // sIryate tarasA gAtraM jantorvajitamaMdhasA / vinA nIraM kva sasyasya komalasya vyavasthitiH // 28 // artha-prANIkA zarIra hai so bhojana vinA jaladI kSINa hoya haiN| jaisaiM jala vinA komala dhAna kI sthiratA kahAM hoya, apitu kahUM bhI na hoya hai, aisA jAnanA // 28 // yathA''hAraH priyaH puMsAM na tathA kiMcanAparam / :: vikrIyante priyAH putrAstadarthaM kathamanyathA // 26 // artha-puruSanikauM jaisA bhojana priya hai taisA aura kichu priya nAhIM; - jo aiseM na hoya tau pyAre putra tisa AhArake athi kaiseM beciye hai, tAteM AhAra sarvateM pyArA hai // 26 // yatkicitsundaraM vastu dRzyate bhuvanatraye / tadannadAyinA kSipraM labhyate lIlayA'khilam // 30 // artha-jo kiLU vastu tIna lokavirSe sundara dekhiye hai so sarva : vastu anna dAna karatA jo puruSa tA kari lolA mAtra kari zIghra pAiye hai // 30 // vahunA'tra kimukta na .. vinA sklvedinaa| palaM nA''hAradAnasya paraH zaknoti bhASitum // 31 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258] zrI amitagati zrAvakAcAra - artha- ihAM bahuta kahane kari kahA hai, AhAradAnakA phala sarvajJa binA aura dUjA kahanekauM samartha nAhIM // 31 / / aiseM AhAradAnakA phala varNana kiyA, AgeM auSadhidAnakA varNana kareM haiM rakSyate vatinAM yena zarIraM dharmasAdhanam / pAryate na phalaM vaktaM tasya bhaiSajyadAyinaH // 32 // artha-jisa auSadhadAna karanevAle kari dharmakA sAdhana jo vatInakA zarIra tAkI rakSA kIjiye hai tisa auSadhadAnIke phala kahanekauM samartha na hUjiye hai // 32 // yenauSadhapradasyeha vacanaiH kathyate phalam / culukairmIyate tena payo nUnaM payonidheH // 33 // prartha-AcArya khaiM haiM maiM aisA mAnU hU~ ki jisa kari isa lokamaiM auSadha denevAlekA phala vacana kari kahiye hai, tAkari samudrakA jala calUni kari mApiye hai // 33 // vAtapittakapotthAnai rogaireSa na pIDyate / dAvairiva jalasthAyI bheSajaM yena dIyate // 34 // artha-jA puruSa kari auSadha dIjie hai so puruSa jaiseM dAvAnala kari jala virSe tiSThyA puruSa na pIr3ie taiseM vAta pitta kapha kari uThe rogani kari na pIr3ie hai // 34 // roganipIDito yogI na zakto vrtrkssrnne| nAsvasthaiH zakyate katta, svasthakarma kadAcana // 35 // Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda na hoya hai / artha - rogani kari pIDita jo sAdhu so vratanikI rakSA viSaM samartha . vahuri AkulatA sahita jIvani kari nirAkula kArya kadAca karanekauM samartha na hUjiye hai ||35|| na jAyate sarogatvaM jantorauSadhadAyinaH / pAvakaM sevamAnasya tuSAraM hi palAyate // 36 // artha - auSadha denevAle puruSakai sarogapanA na hoya hai, jAteM agnika puruSakA zIta dUra bhAge hai ||36|| sevate zrAjanma jAyate yasya na vyAdhistanutApakaH / kiM sukhaM kathyate tasya siddhasyeva mahAtmanaH // 37 // [ 256 artha-jAkai janmateM lagAya zarIrakauM tApa upajAvanevAlA roga na hoya hai tisa siddha samAna mahAtmAkA sukha kahAM kahie / ihAM siddha samAna kA so jaiseM siddhanikauM roga nAhIM taiseM yAkai bhI roga nAhIM, aisI samAnatA dekhi upamA dInI hai, sarva prakAra siddha na jAna lenA // 37 // nidhAnameSa kAMtInAM kIrtinAM kulamandiram / lAvaNyAnAM nadInAtho bheSajyaM yena dIyate // 38 // artha - jA puruSa kari auSadha dIjie hai so yahu puruSa kAMti kahiye dIptinikAM tau bhaNDAra hoya hai, ara kIrtinikA kulamandira hoya hai jAmaiM yaza kIrti sadA vasai hai, bahuri sundaratAnikA samudra hoya hai jAnanA ||38|| dhvAMtaM divAkarasyeva zotaM citraruceriva / bhaiSajyadAyino dehAdrogitvaM prapanAyate // 36 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 ] zrI amitagati zrAvakAcAra . artha-jaise sUryake zarIranai andhakAra dUri bhAgai hai ara agnike zarIrateM zIta dUri bhAga hai taiseM auSadha denevAle puruSake dehateM rogIpanA dUri bhAge hai / / 36 // prArogyaM kriyate yena yoginAM yogamuktaye / tadIyasya na dharmasya samarthaH ko'pi varNane / 40 // artha-jAkari yogIzvarake mana vacana kAyakI muktike athi rogarahitapanA kIjie hai tAke dharmake varNana virSe koI bhI samartha nAhIM / 41 // cAritraM darzanaM jJAnaM svAdhyAyo vinayo nayaH / sarve'pi vihitAsta na dattaM yenauSadhaM satAm // 41 // artha-jAneM sAdhUnikoM auSadhadAna diyA tAne cAritra darzanajJAna vinaya nIti ye sarva hI kiye| bhAvArtha-auSadhata zarIra niroga hoya taba sarva dharmakA sAdhana vanai hai. aisA jAnanA // 41 // __aiseM auSadhadAnakA varNana kiyA; AgeM zAstradAnakauM kahaiM haiM saMsRtizchidyata yena nirvRtirthena dIyate / moho vighUyate yena viveko yena janyate // 42 // kaSAyormadyata yena mAnasaM yena zamyate / akRtyaM tyAjyate yena kRtye yena pravartyate // 43 // tatvAM prakAzyate yena yenAtatvaM niSidhyata / saMyamaH kriyate yena samyaktaM yena poSyate // 44 // dehibhyo dIyata ye na tacchAstraM siddhi labdhaye / kastana sadRzo dhanvo vidyate bhuvanatraye // 45 // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda [261 artha-jAkari saMsAra chedie hai, ara jAkari mokSa dIjie hai, ara jAkari moha char3Aie hai, ara jAkari viveka upajAyie hai // 42 // ara jAkari krodhAdika kaSAya nAza kIjie hai, ara jAkari mana zAnta kIjie hai, ara jAkari akArya chur3Aie hai, ara jAkari kRtyameM pravartAie hai // 43 // ara jAkari padArthanikA sAMcA svarUpa niSedhiye hai, ara jAkari padArthanikA anyathA svarUpa niSedhiye hai, ara jAkari saMyamabhAva karie hai, ara jAkari samyakta poSie hai // 44 // aisA jo zAstra prANanikauM jAkari muktike athi dIjie hai tAsamAna tInaloka viSa dhanya puruSa kauna hai, apitu koI nAhIM // 45 // muktiH pradIyate yena zAstradAnena pAvanI / lakSmI sAMsArikI tasya pradadAnasya kaH zramaH // 46 // artha-jisa zAstradAna kari pavitra mukti dIjie he tAke saMsArakI lakSmI deteke kahA zrama hai| bhAvArtha-jAkari mukti pAie tAkari indrAdika pada durlabha nAhIM // 46 // labhyate kevalajJAnaM yato vizvAvabhAsakam / aparajJAnalAbheSu kIzI tasya varNanA // 47 // artha-jA zAstrajJAnate vizvakA prakAzaka kevalajJAna pAie hai to aura matijJAna Adike pAvane virSe tAkI kathanI kaisI, aura jJAna pAvanA tau sahaja hI hai // 47 // mAmarazriyaM bhuktvA bhuvanottamapUjitAm / jJAnadAnaprasAdena jIvo gacchati nirvRtim // 4 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ] amitagati zrAvakAcAra artha- jJAnadAnake prasAda kari jIva hai so loka viSa uttama ara pUjita aisI manuSyanikI ara devanikI lakSmIko bhogakai muktikauM prApta hoya hai // 48 // caturaMgaM phalaM yena dIyate zAstradAyinA | caturaMgaM phalaM tena labhyate na kathaM svayam // 46 // artha - jisa zAstra ke denevAle puruSa kari caturaMga kahie dharma, artha, kAma, mokSa, ye cyAra puruSArtharUpa phala dIjie hai tAkari dharma, artha, kAma mokSa rUpa phala svayameva kaiMseM na pAie hai // 46 // zAstradAyI satAM pUjyaH sevanIyo manISiNAm / vAdI vAgmI kavirmAnyaH khyAtazikSaH prajAyate // 50 // zrarthaM-- zAstrakauM denevAlA puruSa saMtatike pUjanIka hoya hai ara safe sevana hoya hai, ara vAdInikoM jItanevAle haiM vacana jAke aisA vAdI hoya hai, vahuri vAgmI kahie sabhAkauM raMjAyamAna karanevAlA vaktA hoya hai, ara kavi kahiye navInagrantha racanAvAlA hoya hai, ara mAnaneyogya hoya hai, ara vikhyAta hai zikSA jAkI aisA hoya hai // 50 // aise zAstradAnakA varNana kiyaa| Age vasatikA dAnakauM ka hai haiMvicitraratnanirmANaH prota ho bahubhUmikaH / labhyate vAsadAnena vAsazcandrakarojjvalaH // 51 // artha - vasatikA dAna kari candramAkI kiraNa samAna ujjvala vicitraratna kari racyA mahAU~cA bahuta khaNanikA mahala pAiye hai / Age vastradAnakauM kaheM haiM: komalAni mahArghyANi vizAlAni dhanAni ca / vAsodAnena vAsAMsi sampadyante sahasrazaH // 52 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda [ 263 artha - vastradAnakari komala ara mahAmola ara saghana aise hajAroM vastra pAie hai / bhAvArtha - ArjikA zrAvaka, zrAvikA ityAdikanikauM vastradAna kareM tAkA phala ihAM kahA hai // 52 || dadati janatAnandaM candrakAMtirivAmalA / jAyate pAnadAnena vANI tApapanodinI // 53 // artha - pAna kahiye pIvane yogya vastu tAke dAna kari candrakAMti maNi samAna nirmala lokanika Ananda denevAlI tApakI nAza karanevAlI aisI vANI hoya hai // 53 // dadAnaH prAsukaM dravyaM ratnatritayava hakam / kAMkSitaM sakalaM dravyaM labhate paradurlabham // 54 // artha - ratnatrayakA bar3hAvanevAlA aisA jo prAyukta dravya hai tAhi detA puruSa auranikauM durlabha aisA bAMchita sakala padArtha pAvai hai || 54 // vizrANayati yo dAnaM sevamAnastapasvinaH / sevyate bhuvanAdhIzaH sa sadA sukhakAMkSibhiH // 55 // artha - jo puruSa tapasvanikoM sevatA saMtA dAna deya haiM so puruSa sukhake vAMchaka je indrAdika tinakari sadA seie hai // 55 // yaH prazaMsAparI natvA dAnaM yacchati yoginAm / prazasya sa sadA sadbhirjinendra iva namyate // 56 // artha - jo puruSa munInakauM prazaMsA maiM tatpara bhayA dAna deya hai so puruSa sadA prazaMsA yogya hoya hai, ara satpuruSa jaiseM tIrthaMkara devakoM namaiM taiseM tAhi maiM haiM // 56 // datta zubha SayitvA yo dAnaM saMyamazAlinAm / zubha Syate budhaireSa bhaktyA guruzivAnizam // 57 // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 264 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha -- jo zuzruSA karikeM saMgamI munInakauM dAna deya hai so yahu paMDitani kari nirantara jaiseM gurunikI zuzrUSA kIjie taiseM tAkI zuzrUSA kIjie hai // 57 // prAhatya dIyate dAnaM sAdhubhyo yena sarvadA / AdareNaiSa lokena nidhAnamiva gRhyate / 58 // artha- jo puruSa kari Adara sahita sAdhunake artha sadA dAna ye hai so yahu puruSa lokakari nidhAnakI jyauM Adara sahita grahaNa kIjie hai // 58 // pUjAparAyaNaH stuttvA yo yacchati mahAtmanAm / tridazaistIrthakArIva stAvaM snAvaM sa pUjyate // 56 // artha - jo puruSa pUjAviSai tatpara stuti karikaiM sAdhu puruSanikauM dAna deya hai so puruSa devani kari jaiseM tIrthaMkara devakauM pUjie taiseM stuti kari karikai pUjie hai ||5|| yadyaddAnaM satAmiSTaM tapaH saMyamapoSakam / tattadvitaratA bhaktyA prApyate phalamIkSitam // 60 // artha - jo jo dAna tapa saMyamakA puSTa karanevAlA satpuruSanineM mAnyA hai so so dAna bhakti sahita detA jo puruSa tAkari vAMchita phala pAie hai // 60 // dAnAnImAni yacchanti stokAnyapi mahAphalam / bIjAnIva baTAdInAM nihitAni vidhAnataH // 61 // artha - pUrvaM kahe te dAna vidhAna sahita thor3e bho mahAphalakauM de haiM, jaise bar3a Adi vRkSanike bIja haiM te vidhAnate boe bhae var3e phalakauM deya haiM // 61 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda [265 pAtrebhyo yaH prakRSTebhyo mithyASTiH prayacchati / sa yAti bhogabhUmISu prakRSTAsu mahodayaH // 62 // artha-jo mithyAdRSTi: utkRSTa pAtranike artha dAna deya hai so mahAn hai udaya jAkA aisA utkRSTa bhogabhUmikauM jAya hai // 62 // krozatraya vapustatra tripalyopamajIvitaH / citAkalpitasAnnidhyaM sa bhogasukhamaznute / / 63 / / artha--tahAM utkRSTa bhogabhUmivirSe tIna kozako zarIra ara tIna palyakI Ayu jAkI so ciMtAkari kalpyA hI nikaTa prApta bhayA aisA bhoganikA sukha bhogai hai // 63 // sadA mananukUlAbhiH sevyamAnA divA'nizam / nArIbhirna gataM kAlaM jAnate bhogabhUbhuva : // 64 // artha- manake anukUla je strI tinakari sadA seye bhaye te bhogabhUmiyA gaye kAlakauM na jAne haiN||64|| madhyamAnAM sa pAtrANAM dAnato yAti madhyamAma / kAraNasyAnurUpaM hi kAryaM jagati jAyate // 65 // artha- so dAtA madhyama pAtranike dAnateM madhyama bhogabhUmikauM prApta hoya hai, jAteM lokavirSe jaisA kAraNa hoya taisA hI kArya nipajai hai // 65 // dvikozocchyadeho'sau dvipalyAyunirAmayaH / sa tatrAste mahAvAsaH kAMtAkSAMbhojaSaTpadaH // 66 // . artha-so yahu madhyama bhogabhUmiyA doya koza U~cA hai daha jAkA, ara doya palya Ayu, rogarahita, bar3A hai AvAsa kahiye sthAna jAkA, ara strIke netrakamalanikauM bhramara samAna so tahAM tiSTha hai // 66 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ] zrI amitagati zrAvakAcAra jaghanyebhyaH sa pAtre'bhyo jaghanyAM yAti dAnataH / bhUmi mekapalyo masthitiH // 67 // ekakozocchrayaM artha - bahuri so dAtA jaghanya pAtranake artha diyA jo dAna tAteM jaghanya bhogabhUmikauM prApta hoya hai, eka koza U~cA ara eka palkI hai sthiti jAkI / / 67 || varadAmalakavibhItakamAtraM tridvayekavAsaraiH kramataH / zrAhAraM kalyANaM divyarasaM bhuMjate dhanyAH // 68 // artha - te puNyavAna bhogabhUmiyA bera AmalA baheDA ina pramANa kramataiM kalyANarUpa divya hai svAda jAkA aisA AhArakauM tIna doya eka dina karikhAya hai / bhAvArtha - uttama bhogabhUmiyA tIna dina maiM vera pramANa AhAra kare haiM, madhyama bhogabhUmiyA doya dinamaiM AMbale pramANa AhAra karai haiM, dhanya bhogabhUmiyA eka dina maiM baheDe pramANa AhAra karai haiM aisA jAnanA // 68 // vizrANayan yatInAmuttamamadhyamajaghanyapariNAmaH / dAnaM yacchati bhUmIruttamamadhyamajaghanyA vA // 66 // artha - pahale to tIna prakAra pAtranake artha dAnateM tIna prakAra hI bhogabhUmi mile hai aisA kahyA; aba kahai hai ki dUjA prakAra yaha bhI hai ki yatInakauM uttama madhyama jaghanya pariNAmani kari dAna detA jo so puruSa uttama madhyama jaghanya bhogabhUmikauM pAvai hai ||66 // sarve parityaktAH sarve kleza vivarjitAH / sarve yauvanasaMpannAH sarve saMti priyaMvadA // 70 // artha - te sarva bhogabhUmiyA AjIvikAke dvaMdva kari rahita haiM ara sarva hI klezavarjita haiM ara sarva hI yauvana sahita hai, ara sarva hI priya vacana bolanevAle haiM // 70 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda [267 madadainyazramAyAsakrodhalobhamadaklamAH / muktAnAmiva no teSAM nApyanyatra gamAgamaH // 71 // artha-mada dInatA zrama prayAsa krodha lobha mada kleza ye sarva mukta AtmAnakI jyauM tinake nAhIM ara aura jAyagA tinakA gamanAgamana nAhIM / ihAM mukta AtmAkA dRSTAMta diyA so pragaTapaneM madAdikake kArya bhogabhUmimaiM nAhIM tAtai upacArateM kahyA hai, sarvathA vItarAga mukta AtmAkI jyauM na jAna lenA // 71 // ayameva vizeSo'sti devebhyo bhogabhoginAm / yatta yAMti mRtA nAkaM devAstiryaGanaratvayoH // 72 // artha-devaniteM bhogabhUmiyAnakA yahI bheda hai jAteM bhogabhUmiyA mare bhaye svargakauM prApta hoya haiM ara deva haiM te tiryaMca manuSya gatikauM prApta hoya hai // 72 // yato mandakaSAyAste tato yAMti triviSTapam / ukta tIvakaSAyatvaM durgateH kAraNaM param // 72 // artha-jAkAraNate te manda kaSAya haiM tA kAraNate te svargakauM prApta hoya haiN| totra kaSAyapanA hai so kevala durgatikA kAraNa kahyA hai // 73 // dIyante cititA bhogA yeSAM kalpamahI haiH / dazAMgaH kaH sukhaM teSAM zakto varNayituM girA // 74 / / artha-jina bhogabhUmiyAnakauM dazabhedarUpa kalpavRkSani kari vAMchita bhoga dIjie hai tina bhogabhUmiyAnake sukhakauM vANI kari varNana karanekauM kauna samartha hai // 74 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268] zrI amitagati zrAvakAcAra zrI ani na viyogaH priyaH sArddhana saMyogo'priyaiH sh| na vrataM na tapasteSAM na vairaM na parAbhavaH // 7 // artha-tina bhogabhUmiyAnake iSTapadArtha na kari sAtha viyoga nAhIM, ara aniSTa vastuni sahita saMyogatA nAhIM, ara tinake vrata nAhIM tapa nAhIM vaira nAhIM anAdara nAhIM // 75 / / yataH svasvAmisambandhasteSAM nAsti kadAcana / parachandAnuvattitvaM tatasteSAM kutastanam // 76 // artha-jAte tina bhogabhUmiyAnake svasvAmi kahiye sevaka IzvarapaneMkA sambandha kadAcit nAhIM tAtai parAdhIna pravartanA tinakai kAhekA hoya // 76 // nA'pUrNe samaye sarve te mriyante kadAcana / racayanti na paizUnya sukhasAgaramadhyagAH // 77 // artha--te sarva bhogabhUmiyA Ayuke apUrNa kAla viSa kadAca na mara hai, ara sukhasamudrake madhya prApta bhaye te IrSA bhAvakauM nAhIM kareM haiM // 77 // prAyAsena vinA bhogI nIrogIbhUtavigrahaH / kSutena puruSastatra mriyate jUbhayAMganA // 7 // artha-kheda vinA bhogani kari sahita ara rogarahita hai zarIra jAkA aisA bhogabhUmikA puruSa tau chIMka kari mare hai ara jaMbhAI kari strI mara hai // 7 // . te jAyante kalAlApA mkrdhvjsNnibhaaH| sarve bhogakSamAH ramyAvinAnAM sapta saptakaiH // 7 // Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama pariccheda artha - te sarva bhogabhUmiyA dinanake sAta sataka kahiye guNacAsa dinana kari upajai haiM, kaise haiM te bhogabhUmiyA, sundara hai zabda jinakA ara kAmadeva samAna haiM rUpa jinakA ara bhoganiviSa sAmarthya sahita ramaNIka aise haiM // 76 // komalAlApayA kAntaH kAntayAssryo nigadyate / kAMsenAssryA punaH kAMtA citracA duvidhAyinA // 80 // [ 266 artha -- komala hai zabda jAkA aisI strI kari Arya jo bhogabhUmiyA apanA pati so kahie hai / bhAvArtha - strI komalavacana sahita patisauM bolai hai / ara nAnA prakAra khuzAmada karanevAlA jo pati tA kari bhogabhUmiyAkI strI so kahie hai, pati zuzrU SAke vacana sahita strIsauM bolai hai ||80|| zrAdeyAH subhagA : saumyAH sundarAMgA vazaMvadAH / ramante saha rAmAbhiH svasamAbhibhiyo mudA // 81 // artha - Adara karane yogya ara sundara ara saumya ara sundara haiM aGga jinake ara bhale vacana bolanevAle aise te bhogabhUmiyA apane samAna je strI tinakari sahita paraspara harSa kari ramaiM haiM // 81 // yugmamutpadyate sArddha yugmaM yatra vipadyate / zokAkrandAdayo doSAstatra saMti kutastanAH // 82 // artha --- jahAM strI-puruSakA yugala sAtha upajai hai ara sAtha hI yugala mare hai tAteM zoka ara rovanA ityAdi doSa hai te kahAMteM hoya, nAhIM hoya haiM // 82 // karikesariNau yatra tiSThantau bAMdhavAmiva / ekatra sarvadA prItyA sakhyaM tatra kimucyate // 83 // artha - hAthI ara siMha jahAM bAMdhavanikI jyauM eka jAyagI sadA Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra prIti sahita tiSThe haiM tahAM vairabhAva kaise kahie, apitu nAhIM kahie aisA jAnanA // 83 // 270 ] kupAtradAnato yAti kutsitAM bhogamedinIm / upte kaH kutsite kSetre sukSetraphalamaznute // 84 // artha - kupAtrake dAnatai jIva kubhogabhUmikauM prApta hoya hai, ihAM dRSTAMta haiM haiM - khoTA kSetraviSaM bIja boye saMte sukSetrake phalakauM kauna prApta hoya hai, apitu koI na hoya hai // 84 // taradvIpajAH saMti ye narA mlecchakhaMDajAH / kupAtradAnataH sarve te bhavaMti yathAyatham // 85 // artha-je antaradvIpa kahie lavaNasamudraviSai vA kAloda samudraviSai chayAnaveM kubhogabhUmike TApU pare haiM tinaviSai upaje manuSya haiM ara mleccha khaNDaviSai upaje manuSya haiM te sarva kupAtradAnateM yathAyogya hoya haiM // 85 // varya madhyajaghanyAsu tiryaMca: saMti bhUmiSu / kupAtradAnavRkSotthaM bhajate te'khilAH phalam // 86 // artha - uttama madhyama jaghanya bhogabhUmina viSe je tiryaMca haiM te sarva - kupAtra dAnarUpa vRkSateM upajyA jo phala tAhi khAya haiM // 86 // dAsIdAsa dvipamlecchasArameyAdayo'tra ye / kupAtradAnato bhogasteSAM bhogavatAM sphuTam // 87 // artha - ihAM AryakhaNDamaiM je dAsIdAsa hAthI mleccha kuttA ityAdi bhagavaMta jIva haiM tinakauM jo bhoge hai so pragaTapane kupAtra dAnateM hai, aisA jAnanA // 87 // dRzyaM te nIcajAtInAM ye bhogA bhoginAmiha / sarve kupAtradAnena te dIyaM te mahodayAH // 88 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazama pariccheda [ 271 artha -- ihAM AryakhaNDaviSeM nIca jAtike bhogI jIvanikeje bhoga mahA udayarUpa dekhie hai te sarva kupAtradAnakari dIjie haiM // 88 // apAtrAya dhanaM dattaM vyarthaM saMpadyate'khilam / jvalite pAvake kSiptaM bIjaM kutrAMkurIyati // 86 // artha - apAtra arthi diyA jo dhana hai so vRthA hoya hai / ihAM dRSTAMta kahaiM haiM-jalatI agnimaiM kSepyA bIja hai so kahAM aMkura sahita hoya hai, apitu nAhIM hoya hai // 86 // pAtradAnataH kiMcinna pa laM pApataH param / labhyate hi phalaM khedo vAlukApaM japIDane // 60 // artha - apAtra dAnaveM phala pApateM dUsarA kichU nAhIM hoya hai / jAteM vAlU retake samUhake pelane maiM kevala kheda hI hoya, so hI phala hai // 60 // vizrANitamapAtrAya vidharo'narthamUjitam / apathyaM bhojanaM datte vyAdhiM kiM na duruttaram // 61 // artha-- apAtrake arthi diyA dAna hai so bar3e anarthakauM kara hai jaiseM apathya bhojana hai so dUra hai utarana jAkA aise rogakauM kahA na deya hai, deya hI hai // 61 // saMskRtya sundaraM bhojyaM yenApAtrAya dIyate / utpAdya prabalaM dhAnyaM dahyate tena dudhiyA / 62 // artha- sundara bhojana banAyaka jisa puruSa kari apAtra ke artha dIjie hai tA durbuddhI kari puSTikArI dhAnya upajAyakeM jalAiye hai // 62 // zIghra pAtreNa saMsArAdekenApi garIyasA / tAyaMte bahavo lokAH poteneva payonidheH // 93 // artha - jaise jahAjakari samudrateM tAriye taiseM eka hI gariSTha pAtra kari ghane loka saMsArateM tAriye haiM ||3|| . Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] zrI amitagati zrAvakAcAra jagadutpAdyate sarvamekenApi vivasvatAH / nakSatranivahaH sarurveditairapi no punaH // 4 // artha-eka sUrya kari hI samasta jagat prakAzarUpa kIjie hai / bahuri udaya bhaye bhI sarva nakSatranike samUha tinakari prakAzita na kIjie hai // 14 // ekenApi supAtreNa tIyate bhavanIradheH / sahastrerapyapAtrANAM pujitairna punarjanaH // 65 // artha-upari dRSTAMta kahyA thA tAkA dRSTAMta kahie hai :-taise eka bhI supAtra kari jIva saMsAra-samudratai tAriye hai, bahuri ekaTaThe kiye apAtranike sahastrani kari bhI saMsAra-samudrateM na tAriye hai, aisA jAnanA // 65 // apAtradAnadoSebhyo vibhyatA punnyshaalinaa| vibuddhaya yatnataH pAtraM deyaM dAnaM vidhAnataH // 66 // artha-apAtrake doSate DaratA puNyavAna jo puruSa tAkari yatnateM pAtrakauM jAnika vidhAnateM dAna denA yogya hai // 66 // apAtrAya dhanaM datte yo hitvA pAtramuttamam / sAdhu vihAya caurAya tadarpayati saH sphuTam // 67 / artha-jo purupa uttama pAtrakauM choDikai apAtrake athi dhana deya hai so pragaTa sAdhukauM choDikai caurake athi tA dhanakauM deya hai, aisA jAnanA // 17 // apAtramiva ya: pAtraM vivRddhirava gokate / citAmaNimasauM manye manyate loSThasannibham // 8 // artha jo nirbuddhi pAtrakauM apAlakI jyoM avatroka hai so yahu ciMtAmaNI ratnakauM loha samAna mAtrai hai, aisA maiM mAnU hUM // 6 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda [273 tyaktA zarmapradaM pAtramamAtraM svIkaroti yaH / sa kAlakUTamAdatta muktA pIyUSamastadhIH // 66 artha-sukhadAyaka pAtrakauM choDika jo apAtrakauM aMgIkAra kara hai so nirbuddhi amRtakauM choDika kAlakUTa viSakauM grahaNa karai hai // 66 // pAtrApAtravibhAgena mithyAdRSTeridaM phalam / uditaM dAnajaM prAjyaM samyagdaSTervadAmyataH // 10 // artha-yaha dAnateM upajyA phala pAtra apAtrake bhedakari mithyAdRSTIkauM kahyA bahuri isa pIche samyagdRSTIke dAnateM upajyA jo mahAphala tAhi kahUM hU~ // 10 // dAnaM trividhadAtrAya samyagdRSTiryathAgamam / dadAno labhate yAcyA kalyANAnAM paramparAm // 1012 // artha-samyagdRSTI jIva hai so tIna prakAra pAtranike athi zAstrokta dAna detA santA mAMganeyogya kalyANanikI paramparAkauM pAvai hai // 101 // pAtrAya vidhinA dattvA dAnaM mRttvA samAdhinA / acyutAMteSu kalpeSu jAyanta zuddhadRSTayaH // 102 // artha-pAtrake athi dAna dekari samAdhi sahita marakeM samyagdRSTI jIva hai te acyuta paryaMta svargani virSe upajai haiM // 102 // utpadyotpAdazayyAyAM dehodyotitapuSkarAH / suptotthitA iva kSipramuttiSThati divaukasaH // 103 // artha-tahAM svarga virSe utpAdazayyA virSe upajake deva haiM te jaiseM soyakari uThe taise uThe haiM, kaise haiM deva dehakari udyotarUpa kiyA hai AkAza jinaneM aise haiM // 103 // niSaNNaistatra zayyAyAM tairIkSyanta samantataH / nikAyA devadevInAM racitAMjalikuGa malAH // 104 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha-tahAM zayyA viSaM tiSThate devani kari cyAroM taraphateM racI hai hastAMjali jinaneM aise devadevInake samUha dekhie hai // 104 / / stuvAnAmAM stataiH zravya vyAbharaNabhAsurAH / mUrtAH ke'mI vilokyaMte puNyapujA ivAbhitaH // 10 // partha-sunane yogya stotrani kari stuti karate ara sundara AbhUSaNanakari dedIpyamAna mUrtIka puNyake samUha samAna ye cyAroM tarapha kauna dekhie hai aiseM navIna deva vicAra haiM / / 105 // ramyAH rAmA mamemAH kAzcitracATuparAyaNAH / lAvaNyAMnidhervelA lokaMta kalanisvanAH // 106 / / artha- ramane yogya ara nAnA prakAra khuzAmadamaiM tatpara ara sundaratAke samudrakI velA sundara haiM zabda jinake aisI strI mokauM dekhe haiM // 106 // kimidaM dRzyata sthAnaM rAmaNIyakamandiram / kathamatrAhamAyAtaH kiM svapno'yamutAnyathA // 107 // artha-sundaratAkA mandira ye kauna sthAna dIkhai hai| ihAM maiM kaise AyA athavA kahAM yaha svapna hai / / 100 // kimakAri mayA puNyaM jAto yenAtra baMdhure / na puNyavyatirekeNa labhyate sukhasaMpadA // 108 // artha- athavA maiM kahA puNya karata bhayA jAkari isa sundara sthAna virSe upajyA / puNya vinA sukhasaMpadA na pAie hai // 108 / / ityaM citayatAM teSAM bhavakAraNako'vadhiH / saMpadyate tadAM dIptaH pUrvasaMbaMdhasUcakaH // 10 // artha-yA prakAra vicArate je deva tinakai bhava hI hai kAraNa jAka aisA bhavapratyaya avadhi atizayakari dedIpyamAna pahale sambandhakA sUcaka upajai hai // 10 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda [275 jJAnena tena vijJAya dAnapuNyaprabhAvataH / tridazIbhUtamAtmAnaM te bhajanti sukhAsikAm // 110 // artha-tisa jJAnakari dAnake puNyake prabhAvateM ApakauM deva bhayA . jAnika te deva sukharUpa samAdhAnatAkauM bhaje haiM // 110 // prItenAmaravargeNa svasaMbaMdhena sAdaram / kriyamANAstatastuSTA bhajante jananotsavam // 111 // artha-tApIche Apake sambandhI jo prItiyukta devanikA samUha tAkari prasanna kare bhaye janmotsavakauM bhaje haiM // 111 // jJAtvA dharmaprabhAvena tatra prabhavamAtmanaH / pUjayaMti jinArcAste bhaktyA dharmasya vRddhaye // 112 // artha-dharmake prasAda kari tahA~ svargamaiM ApakauM jAnika te deva dharmakI vRddhike athi jina bhagavAnakI pratimAnakauM bhakti sahita pUjeM haiM // 112 // sukhavArinimagnAste sevyamAnAH sudhAzibhiH / sarvadA vyavatiSThate prativibairivAtmanaH // 113 // artha-te deva sukhajala viSa DUbai ara apane pratibiMba samAna devani kari seye bhaye sadA kAla tiSThe haiM // 113 // te sarvaklezanirmuktA dvAviMzatimudanvatAm / Asate tatra bhujAnA dAnavRkSaphalaM surAH // 114 // artha te deva sarvakleza rahita dAnarUpa vRkSake phalakauM bhogate saMte tahAM bAIsa sAgara tiSTha haiM // 114 // teSAM sukhapramAM vakti bacobhiryo mahAtmanAm / prayAti padavikSepairgaganAMtamasau dhruvam // 11 // artha-tina mahAtmA devanike sukhake pramANakauM jo puruSa Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ] zrI amitagati zrAvakAcAra vacanani kari hai so yaha nizcaya kari pAvanake uThAvane dharane kari AkAzake antakauM jAya hai| bhAvArtha-tina devanikA sukha vacanateM na kahyA jAya hai, aisA jAnanA // 11 // navayauvanasampannA divyabhUSaNabhUSitAH / te vareNyAdyasaMsthAnA jAyante'ntarmuhUrtataH // 116 // martha- navayauvanasahita ara divya AbhUSaNani kari bhUSita ara zreSTha AdikA samacaturastra hai saMsthAna jinakA aise antarmuhUrta meM upaje haiM // 116 // teSAM khedamalasvedajarArogAdivaMjitAH / jAyate bhAskarAkArAH sphATikA iva vigrahAH // 117 // artha-tina devanike kheda mala paseva jarA roga ityAdi kari dadIpyamAna haiM AkAra jinake mAnauM sphATikamaNike hai aise zarIra upaja haiM // 117 // rAjata hRdaye teSAM hArayaSTivinirmalA / nisargasambhavA mUrtI samyagdRSTiriva sthitA // 117 // artha-tina devanike hRdayavirSe vizeSa nirmala hArakI laDI sohai hai, mAnauM svabhAvakari upajI mUrtivanta samyagdRSTI tiSThI hai // 118 // mukuTo mastake teSAmudyotita digantaraH / niSadhAnAbhivAdityastamodhvaMsIya bhAsate // 11 // artha-jaise niSadhAcalanake Upari andhakArakA nAza karanevAlA sUrya sohai haiM taiseM tina devanike mastakavirSe udyotarUpa kiyA hai dizAnakA antara jAneM aisA mukuTa sohai hai // 11 // Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda [277 nidhuvanakuzalAbhiH pUrNacandrAnanAbhiH stanabharavanitAbhirmanmathAdhyAsitAbhiH / pRthuttarajaghanAbhirvadhUrAbhirvadhUbhiH samamamalavacobhiH sarvadA te ramante // 120 // artha-sundara strIna kari nirmala vacana sahita te deva sadA ramaiM haiM, kaisI haiM te strI kAmasevana virSe pravINa hai ara pUrNacandramA samAna hai mukha jinakA ara stananake bhArakari namrIbhUta hai ara kAmakari vyApta hai ara vistIrNa hai jaghana sthAna jinakA aisI devIna sahita te deva ramaiM hai // 120 // divo'vatIojitacittavRttayo mahAnubhAvA bhuvi puNya zeSataH / bhavanti vaMzeSu budhAciteSu vizuddhasamyaktvadhanA narottamAH // 121 // artha-te deva svargateM avatarikai bAkIke puNyateM pRthvIvirSe paMDitanikari pUjita vaMzanivirSe naranivirSe uttama cakravartyAdika hoya haiM, kaise hai te udAra hai cittakI paraNati jinakI aise ara mahAnubhAva ara nirmala samyakta hai dhana jinakai, aise hoya hai // 121 // avApyate cakradharAdisampadaM manoramAmatra vipuNyadurlabhAm / nayaMti kAlaM nikhilaM nirAkulAH na labhyate kiM khalu pAtradAnataH // 122 // artha-te jIva isa lokavirSe puNyarahita jIvanakauM durlabha aisI sundara cakravartI AdikanikI sampadAko prApta hoyakai nirAkula bhaye sante samasta kAlakauM vyatIta karai haiM, jAteM pAtradAnateM kahA na pAie hai ? sarva hI pAie hai, aisA jAnanA // 122 // niSedhya lakSmImiti zarmakAriNI, prathIyasI dvitribhaveSa kalmaSam / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 ] pradahyate zrayanti zrI amitagati zrAvakAcAra dhyAnakRzAnunA'khilaM, siddhi vidhutApadaM sadA // 123 // artha - yAprakAra sukhI karanevAlI mahAna lakSmIkauM bhogakai doya tIna bhavaniviSaM samasta karmanikauM dhyAna agni kari jarAyake te jIva ApadA rahita mokSa avasthAkauM sadA se haiM // 123 // vidhAya saptASTabhaveSu vA sphuTaM, jaghanyataH kalmaSakakSakarttanam / grajaMti siddhi munidAnavAsitA, vrataM caranto caranto jinanAthabhASitam // 124 // artha - athavA munirAja nike dAnakI hai vAsanA jinake aise jIva haiM te jinabhASita vratakauM Acarate sante jaghanyapaneM santeM sAta ATha bhavaviSeM karmavanakauM kATakai nizcayakari muktikauM prApta hoya haiM, aisA jAnanA / / 124 / / pAtradAnamahanIyapAdapaH, zuddhadarzanajalena vaddhitaH / yaddadAti phalamacitaM satAM, tasya ko bhavati varNane kSamaH / / 125 / / artha - nirmala samyagdarzanarUpa jalakari vRddhikauM prApta bhayA aisA -- pAtradAnarUpI pUjanIka vRkSa hai so satpuruSanike pUjita aisA jo phala deya hai tAke varNanaviSai kauna samartha hai, apitu koI samartha nAhIM // 125 // gaNezinA'mitagatinA yadIritaM, na dAnajaM phalamidamIryate paraiH / vibhAsitaM dinamaNinA yadaMvaraM, na bhAsyata kathamapi dIpakairidam // 126 // artha - aparimita haiM jJAna jinake aise gaNadhara devani kari yahu dAnajanita phala kA so phala aura kari na kahie hai / jaiseM jo AkAza sUrya kari prakAzita kiyA so yahu dIpakani kari koI prakAra bhI nahIM prakAziye hai, aisA AnanA // 126 // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda [276 chappaya chanda pAtra kupAtra apAtra bheda bhASyo ima jinapati / tyAga kupAtra apAtra karahu nitapAtradAnarati // jA prasAda saba bhoga bhogi phira hoya mahAyati / dhyAna dhAri ari TAri lahai zivaramA amitagati // tihi kAla anantAnanta nijarUpa mAMhi avicala rhai| tasu dhyAnasalilateM jIvakA turata sakala kalimalava hai // . aise zrI amitagati AcAryaviracita zrAvakAcAravirSe gyArahavAM pariccheda samApta bhyaa| dvAdazama pariccheda bhAvadravyasvabhAvaiyairunnatAH krmprvtaaH| vibhinnA dhyAnavajraNa duHkhavyAlAlisaMkulAH // 1 // karmakSayabhavAH prAptaH muktidUtIraghacchidaH / nava kevalalabdhIrye paMcakalyANabhAginaH // 2 // sarvabhASAmayI bhASA bodhayantI jagatrayIm / prAzcaryakAriNI yeSAM tAlvoSThaspaMdavajitA // 3 // prAtihAryASTakaM kRtvA yeSAM lokAtizAyinIm / saparyA cakrire sarve sAvarA bhuvanezvarAH // 4 // vacAMsi tApahArINi payAMsIva payomucaH / kSipanto lokapuNyena bhUtale viharaMti ye // 5 // yeSAmidrAjJayA yakSaH svargazobhAbhimAvinIm / karotyAsthAyikoM kIrNA lokatritayajaMtubhiH // 6 // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280] zrI amitagati zrAvakAcAra Adya saMhatisaMsthAnA niHsvedA kssiirshonnitaa| rAjate sundarA yeSAM sugandhiramalA tanuH // 7 // yeSAM dviSTaH kSayaM yAti tuSTo lakSmI prapadyate / na ruSyaMti na tuSyaMti ye tayoH samavRttayaH // 8 // lakSmI sAtizayAM yeSAM bhuvanatrayatoSiNIm / ananyabhAvanI zakto vaktuM kazvinna vidyate // 6 // rAgadvaSamadakodhalobhamohAdayo'khilAH / yaiSu doSA na tiSThati tapteSu na kulA iva // 10 // zaktito bhaktito'rhato jgtiiptipuujitaaH|| te dvadhA pUjayA pUjyA dravyabhAvasvabhAvayA // 11 // artha-jina kari bhAva dravya svabhAvani kari sahita U~ce je karmaparvata te dhyAnarUpa vajra kari bhede haiM, kaise haiM karmaparvata duHkharUpa sarpanikI paMkti kari Akula hai| bhAvArtha-jina bhagavAna bhAvakarma rAgAdika dravyakarma jJAnAvaraNAdika pudgala skandha te dhyAna kari nAza kiye haiM // 1 // bahuri je garbhAdi paMcakalyANake bhoktA tIrthaMkara deva karmake kSayateM upajI pApake karanevAlI ara muktikI dUtI samAna aisI nava kevalalabdhinakauM prApta bhae haiM // 2 // vahuri jinakI Azcarya upajAvanevAlI sarva bhASAmayI tAla vA hoThake calane kari rahita aisI divyadhvani tIna jagatakauM jJAna karatI santI hai // 3 // bahuri jinake chatra camarAdi aSTa prAtihArya racikai sarva lokake nAyaka jo indrAdika haiM te Adara sahita loka virSe atizaya upajAvanevAlI jo pUjA tAhi karate bhae // 4 // bahuri jaise megha jalanikau barasAvate lokamaiM vicarai taiseM santApa haranevAle vacananako phailAvate sante je bhagavAna jIvanake puNya kari Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza pariccheda [281 pRthvotala virSe vihAra kara haiM // 5 // bahuri indrako AjJA kari kubera jinakI samavasaraNa bhUmikAkauM karai haiM, kaisI hai samavasaraNa bhUmikA svargakI zobhAkauM jItanevAlI ara tIna lokake jIvani kari bharI aisI hai // 6 // bahuri jinakI deha sundara sugandharUpa nirmala sohai hai, kesI hai deha AdikA vajravRSabhanArAca "hai saMhanana jA viSaM ara AdikA samacaturasra hai saMsthAna jAkA ara pasevarahita ara dUdha samAna zveta hai rudhira jAkA aisI hai // 7 // bahuri jinakA dveSa karanevAlA puruSa kSayakauM prApta hoya hai ara bhakti karanevAlA lakSmIkauM prApta hoya hai, bahuri te bhagavAna na dveSa karai haiM na rAga karai tina doUna viSa samAna paraNati hai // 8 // jinakI atizaya rahita ara tIna bhuvanakauM saMtoSa karanevAlI ara anya hariharAdi viSa na pAie aisI jo lakSmI tAhi kahanekauM koU samartha nAhIM hai // 6 // bahuri rAga dveSa mada krodha lobha moha ityAdika samasta doSa haiM te na tiSThai haiM jaisaiM tapta bhUmimaiM nole nahIM rahai haiM // 10 // iMdrAdikani kari pUjita te ahaMta bhagavAna zakti mAphika bhaktitai dravya bhAva svabhAvarUpa doya prakAra pUjA kari pUjane yogya haiM // 11 // vacovigrahasaMkoco dravyapUjA nigadyate / tatra mAnasasaMkoco bhAvapUjA purAtanaH // 12 // artha-vacanakA ara zarIrakA jo saMkoca kahie aura kriyAnita roki jinendra sanmukha karanA so dravyapUjA kahie haiM, ara manakA saMkoca kahie anya taraphatai roki jinabhaktimai lagAvanA so purANe puruSani kari bhAvapUjA kahie hai // 12 // gaMdhaprasUnasAnAzadIpadhUpAkSatAvibhiH / kriyamANAya vA jJeyA dravyapUjA vidhAnataH // 13 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ] zrI amitagati zrAvakAcAra puSpa artha - athavA gaMdha bhaI dravyapUjA jAnanI // 13 // naivedya dIpa 'akSatanikari vidhAnateM karI dhUpa vyApakAnAM vizuddhAnAM jinAnAmanurAgataH / guNAnAM yadanudhyAnaM bhAvapUjeyamucyate // 14 // artha - bahuri jinarAjake guNanikA anurAgataiM vAraMvAra citavana karanA so yaha bhAvapUjA kahie hai / kaise haiM jina vyApaka kahie sarvake jAnanevAle ara rAgadi rahita vizuddha haiM ||14|| dvai dhApi kurvataH pUjAM jinAnAM jitajanmanAm / na vidyate dvaye loke durlabhaM vastu pUjitam // 15 // artha - jItyA hai saMsAra jinane aise jinadevanikI dravya bhAva kari hI prakAra pUjA karatA jo puruSa tAkauM isaloka paraloka viSe uttama vastu durlabha nAhIM // 15 // yaiH kalmaSASTakaM pluSTvA vizuddhadhyAnatejasA / prAptamaSTaguNaizcaryamAtmanInamanavyayam // 16 // kSudhA tRSA bhrama svedanidrAtoSAdyabhAvataH / annapAnAzanasnAnazayanAbharaNAdibhiH / / 17 / / kSudhAdinodanairyeSAM nAsti jAtu prayojanam / siddha hi vAMchite kAyeM kAraNAnveSaNaM vRthA // 18 // karmavyapAyato yeSAM na punarjanma jAyate / vilayaM hi gate vIje kutaH saMpadyateM kuraH // 16 // rAgadveSAdayo doSA yeSAM saMti na karmajAH / nimittarahitaM kApi na naimittaM vilokyate // 20 // na nirvRttimamI muktA punarAyAMti saMsRtim / zarmadaM hi pade hitvA duHkhadaM kaH prapadyate // 21 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda | 283 sukhasya prApyate yeSAM na pramANaM kadAcana / zrAkAzasyaiva nityasya nirmalasya garIyasaH // 22 // pazyaMti ye sukhI bhUtA lokAgrazikharasthitAH / lokaM karmabhraM kuzena nATyamAnamanAratam // 23 // yeSAM smaraNamAtreNa puMsA pApaM palAyate / te pUjyA na kathaM siddhA manovAkkAyakarmabhiH // 24 // artha - jinameM nirmala dhyAna agni kari aSTakarmakauM jalAyakai AtmAkA hita ara avinAzI aisA samyaktAdi aSTa guNarUpa aizvarya pAyA ||16|| bahuri kSudhA tRSA bhrama paseva nidrA harSa ityAdikake abhAvateM kSudhAdikake dUra karanevAle je annapAna Asana sthAna sovanA AbhUSaNa ityAdikani kari jinasiddhanike kadAcit prayojana nAhIM, jAneM vAMchita kAryakI siddhi bhaye kAraNakA DhUr3hanA vRthA hai / bhAvArtha - loka maiM kSudhAdikakI pIr3A hoya hai taba annAdika herie hai / bahuri siddha bhagavAnake kSudhAdika doSa hI rahe nAhIM taba anAdirat hairanA kAhekauM cahie, vaha tau sahaja jJAnAnaMdaviSai magna haiM / / 17 - 18 / / bahuri jinake karma nike abhAvateM phera janma na hoya hai, jAteM bIjakau~ nAza bhaye sante aMkura kahiteM hoya, apitu nAhIM hoya / janma honekA kAraNa karma hai so tinakai aSTa karmakA abhAva bhayA aba janma kaise hoya // 16 // bahuri karmajanita rAgadveSAdi doSa jinaka nahIM haiM jAteM nimitta rahita kahU~ bhI na avalokie hai / mohAdi karma nimitta pAya naimittika rAgAdi hoya hai / aba siddhI - nikai mohAdi karma nimitta rahyA nAhIM naimittika rAgAdi kAheteM hoya apitu nAhIM hoya ||20|| bahuri ye siddha bhagavAna mokSa avasthAkauM Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 ] zrI amitagati zrAvakAcAra chor3ikai phera saMsArameM nAhIM Avai hai, jAteM sukhadAyaka ThikAnekauM chor3ika duHkhadAyaka ThikAnekauM kauna prApta hoya apitu koI bhI na hoya || 21|| bahuri jinakA AkAzakI jyauM nitya ara nirmala ara bar3A jo sukha tAkA pramANa kadAcit bhI na pAiye hai || 22 || bahuri je sukharUpa lokake agra zikhara pari tiSThe sante karmarUpa naTavA kari nirantara nacAyA jo loka tAhi dekheM haiM / karmakari jIvanikI nAnA avasthA hoya hai tinakauM avalokai hai parantu rAgAdikake abhAvataiM Apa sukharUpa tiSThe haiM ||23|| bahuri jinake smaraNa mAtra kari puruSanikA pApa bhAgI jAya hai te siddha bhagavAn mana vacana kAyakI kriyA kari kaiseM pUjane yogya nAhIM, apitu pUjane hI yogya hai // 24 // cArayaMtyanumanyate paMcAcAraM caraMti ye / janakA iva sarveSAM jIvAnAM hitakAraNam // 25 // yeSAM pAdaparAmarze jIvA muMcaMti pAtakam salilaM hima razmInAM candrakAMtopalA iva // 26 // upadeza: sthiraM yeSAM cAritraM kriyatetarAm / se pUjya' se tridhAsscAryA padaM varya yiyAsubhiH // 27 // artha - je darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapa AcAra, vIryAcAra ye jo paMca AcAra sarva jIvanika AcaraNa karAve hai ara Apa AcaraNa kareM haiM jaiseM pitA hitakA AcaraNa karAvaM taiseM // 25 // bahuri jinake caraNakA sparza hota santeM jIva pApakoM tyAge hai jaiseM candramAkI kiraNanikA sparza hota santeM candrakAMta patthara jalakauM chor3e taiseM // 26 // bahuri jinake upadezani kari cAritra atizaya kari sthira kIjie hai te AcArya zra eSThapada jo mokSapada tAhi jAnekI hai vAMchA jinake aise puruSanikari mana vacana kAyateM pUjie haiM // 27 // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda [285 unnatebhyaH sasatvebhyo yebhyo dalitakalmaSAH / jAyaMte pAvanA vidyaH parvatozya ivA''5 gAH // 28 // artha--jinateM, nAza kiyA hai pApa jinameM aisI pavitra vidyA upajai hai / jaiseM parvatanateM nahI upaja taiseM, kaise haiN| te bar3e haiM ara parAkrama sahita haiM // 28 // carantaH paMcadhAcAraM bhavAraNyadavAnalam / dvAdazAMgazrutaskandhaM pAThayaMti paThanti ye // 26 // prartha-bahari je saMsAra vanakauM dAvAnala samAna jo paMcAcAra tAhi AcaraNa karai haiM / bahuri jo bAraha aMgarUpa thi ta skandhakauM par3hAve haiM ara par3he haiM // 26 // yaSAM vaco hadi snAtA na saMti malinA janAH / te'yaMte na kathaM dakSarupAdhyAyA virepasaH // 30 // artha-jinake vacanarUpa sarovara virSe nhAye jana haiM te malina na hoya haiM te pAparahita upAdhyAya bhagavAna catura puruSani kari kaise na pUjie, pUjie hI hai // 30 // auranaMgAnalastIvaH saMtApitajagatrayaH / vidhyApitaH zamAMbhobhiH pApapaMkAyasAribhiH // 31 // didhakSavo bhavAraNyA ye kurvati tapo'dhanam / nirAkRtAkhilagranthA nispRhAH svatanAvapi // 32 // nidhAnamiva rakSatiyeratnatrayamAhatAH / te saddhirvarivasyate sAdhavo bhavyabAMdhavAH / 33 // artha-saMtApakauM prApta kiye haiM tona loka jAneM aisI jo kAmarUpa tIvra agni so jinaneM pAparUpa kIcake dUra karanevAle je zAMta bhAvarUpa jala tina kari ur3AyA hai // 31 // bahuri je saMsAravanakauM dagdha karaneke vAMchaka pAparahita tapakauM kareM haiN| kaise haiM te sAdhu nirAkaraNa kiyA hai samasta antaraGga bahiraGga parigraha jinaneM bahuri apane Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ] zrI amitagati zrAvakAcAra zarIravirSe bhI vAMchA rahita haiM // 32 // bahuri je Adara sahita bhaNDArakI jyauM darzana jJAna cAritrarUpa ratnatrayakauM rakSA karai haiM te bhavya jIvanake bAMdhava je sAdhu bhagavAna te satpuruSani kari ArAdhie hai // 33 // arcayaddhayastridhAM pubhyaH paMceti parameSThinaH / nazyati tarasA vidhnA viDAlebhya ivA''khavaH // 34 // artha-yA prakAra paMca parameSThInakauM pUjate je puruSa tinateM vighna zIghra nAzakauM prApta hoya haiM, jaiseM bilAvanateM mUsA naseM taiseM / bhAvArtha-paMca parameSThInake pUjanAdikateM zubha pariNAma bandhe haiM tAteM antarAmakarma kA anubhAga hIna hoya hai, taba vighna na hoya hai, aisA jAnanA // 34 // pUjayati na ye donA bhaktitaH parameSThinaH / saMpadyate kutasteSAM zarma niditakarmaNAm // 35 / / artha-je dona ajJAnI puruSa paMca parameSThInakauM na pUje haiM tina nIca karmInake sukha kahAMta hoya, apitu nAhIM hoya, aisA jAnanA // 35 // indrANAM tIrthakattaNAM kezavAnAM rathAMginAm / saMpadaH sakalAH sadyo jAyate jinapUjayA // 36 // artha-indranikI tIrthaMkaranikI nArAyaNanikI cakravattinakI je samasta saMpadA haiM te jinapUjA kari zIghra hoya haiM // 36 / / mAnavairmAnavAvAse tridarzastridazAlaye / khecaraiH khecarAvAse pUjyate jinapUjakAH // 37 // artha- jinadevakI pUjA karanevAle puruSa haiM te manuvyaloka virSe to manuSyani kari pUjiye haiM ara devalokaviSa devani kari pUjiye hai Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda [287 ara vidyAdharanike lokaviSa vidyAdharani kari pUjiye hai // 37 // sakAmA manmathAlApA nividdstnmNddlaaH| ramaNyo ramaNIyAMgA ramayaM ti jinAcinaH // 38 // artha-jinadevakI pUjA karanevAle puruSakauM ramaNIka je strI ramAbeM haiM te strI kAmasahita haiM ara madhura hai zabda jinake ara kaThora hai kucamaNDala jinake ara sundara haiM aMga jinake aisI haiN| bhAvArtha-jinapUjA virSe puNyabandha hoya hai tAkari devAdi pada viSa aneka strI milai hai // 38 // pavitraM yannirAtaMka siddhAnAM padamavyayam / duSprApya viduSAmarthya , prApyate tajjinArcakaiH // 39 // artha-jinadevake pUjaka je puruSa tinakari mukta jIvanakA pada jo mokSasukha so pAiye hai / kaisA hai mukta jIvanikA pada rAgAdi malarahita hai pavitra haiM ara saMsAra rogarahita hai ara avinAzI hai ara durlabha hai ara jJAnInikari vAMchane yogya hai aiso pada jinapUjaka pAvai haiM / bhAvArtha- jinapUjAke pariNAmake nimitta pAya paramparAya ratnatraya ArAdhakai mokSa hoya hai // 36 // jinastavaM jinasnAnaM, jinapUjAM jinotsavam / kurvANo bhaktito lakSmoM labhate yAcitAM janaH // 40 // . artha-jinadevakA stavana jinadevakA abhiSeka jinadevakI pUjA mahA utsava inakauM bhaktiteM karatA saMtA manuSya hai so vAMchita lakSmIkauM pAvai haiM // 40 // ihAM tAMI pUjAkA varNana kiyA / AgeM zIlakA varNana karai haiM :_ saMsArArAtibhItasya, vratAnAM gurusAkSikam / gRhItAnAmazeSANAM, rakSaNaM zIlamucyate // 41 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha - saMsAra vaMrIte bhayabhIta jo puruSa tAkai gurukI sAkhi grahaNa kare je samasta vrata tinakI rakSA karanA so zIla kahie hai // 41 // sAkSIkRtA vratAdAne kurvate parameSThinaH / bhUpA iva mahAduHkhaM vicAre vyabhicAriNaH // 42 // artha - vrata grahaNa viSai sAkSI kiye je parameSThI haiM te vicAra viSe vyabhicAra karatA jo puruSa tAkauM rAjAnakI jyoM mahAn duHkha kare haiM / bhAvArtha-jaiseM rAjAkai Age kichu pratijJA karai ara tAmaiM bhUla jAya to daNDa pAvai taiseM ahaMtAdikanikai AgeM lInI jo AMkaDI tAmaiM bhaMga hoya to mahAduHkha pAvai / yadyapi arhatAdika vItarAga haiM unake duHkha denekA kichu prayojana nahIM tathApi apane hI pariNAmanikI malinatAteM pApa bAMdhi narakAdi duHkha bhogaM hai, aisA jAnanA // 42 // ekadA dadate duHkhaM naranAthAstiraskRtAH / guravo nyakkRtA duHkhaM vitaraMti bhave bhave // 43 // artha - tiraskAra kiye bhae rAjA haiM te to ekavAra hI duHkha deya haiM ara nirAkaraNa bhaye guru haiM te bhava bhava viSe duHkha deya haiM / bhAvArtha - gurUnake anAdara kari mahApApa baMdha hoya hai tAteM jIva narakAdiviSe mahAduHkha pAva hai ||43|| bhakSayitvA viSaM ghoraM varaM prANA visarjitAH / na kadAcitaM bhagnaM gRhItvA sUrisAkSikam // 44 // artha - bhayAnaka viSakauM sAdha kari tyAge bhaye prANa haiM te zreSTha haiM ara AcAryakI sAkhi vratakauM grahaNa kari bhaMga karanA zreSTha nAhIM / bhAvArtha - maraNa hoya to ho parantu AMkar3I bhaMga karanA yogya nAhIM // 44 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda [286 vasanabhUSaNa_naH sakalairapi zobhate / zolena budhapUjyena na punarvajito janaH // 45 // artha-sarva vastranakari AbhUSaNana kari rahita bhI puruSa sohai haiM / bahuri paMDitani kari pUjanIka jo zIla tAkari rahita puruSa na sohai hai // 45 // sahajaM bhUSaNaM zIlaM zIlaM maMDanamuttanam / pAtheyaM puSkalaM zIlaM zIlaM rakSaNamUjitam // 46 // artha-zIla hai so svabhAvarUpa AbhUSaNa hai ara zIla uttama maMDana hai ara zIla hai so ghaNI vaTasArI hai ara zIla hai so bar3A rakSA karanA hai| zIla hI jIvanikI rakSA karai hai // 46 // * zIlena rakSito jIvo na kenA'pyabhibhUyate / mahAhRdanimagnasva kiM karoti davAnalaH // 47 // - artha--jo puruSakI zIla kari rakSA kIjie hai so kAhUkari bhI tiraskArakauM prApta nahIM hoya hai| jaise bar3e sarovaravi DUbyA puruSakA dAvAnala kyA kari sake hai taiseM // 47 // bAndhavAH suhRdaH sarve niHzIlasya parAGa mukhAH / zatravo'pi durArAdhyAH saMmukhAH sati zIlanaH // 48 // artha-bAMdhava jana haiM te tathA mitra haiM te sarva zIlarahita puruSake parAMgamukha hoya hai ara duHkhakari ArAdhe jAya aise zatru bhI zIlavAna puruSake sahAyaka hoya haiM // 48 // zIlato na paro bandhuH zIlato na paraH suhRt / zIlato na parA mAtA zIlato na paraH pitA // 46 * yaha loka mUlapratimeM 47 ke nambara para hai aura vacanikAkI pratimeM 46 ke nambara para hai| . Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha - zIla sivAya aura bandhu nAhIM, zIlateM sivAya aura mitra nAhIM, zIlateM sivAya aura mAtA nAhIM, zIlateM sivAya aura pitA nAhIM / bhAvArtha - jIvakA hitakArI zIlasivAya aura nAhIM // 46 // upakAro na zIlasya karttA manyena zakyate / kalpadra maphalaM datte paraH kutra mahIruhaH || 50 // prartha - zIlasamAna upakAra karanekauM aura samartha na hUjie hai, jaisa kalpavRkSa phala deya hai so aura kahAM vRkSa phala kahAM deya hai, kahU~ bhI na deya hai // 50 // 1 tApe'pi sukhitaH zIlI zIlamocI punarjanaH citraM janAMgulicchAyo sthito'pi paritapyate // 51 // artha - AcArya kahai haiM bar3A Azcarya hai / dekho - zIlavAna jIva hai so tApa kahie dhAma viSe bhI sukhI hai / bahuri zIlakA tyAgane - vAlA hai so manuSya nikI aMgulIkI chAyA viSeM tiSThyA bhI taptAyamAna ho hai // 51 // kadAcana na kenApi suzIlaH paribhUyate / na tirastriyate yo hi zlAdhyate tasya jIvitam // 52 // artha - jo suzIla puruSa koU kari bhI calAyamAna na kIjie hai ara tiraskAra na kIjie hai tAkA jIvana sarAhie hai ||52 || bhaMgasthAna parityAgI vrataM pAlayate'malam / taskarairlu Tyate kutra dUrato'pi palAyitaH // 53 // artha - bhaMgasthAna kahiye jisa sthAna meM zIla bhaMga hoya esA sthAnakA tyAganevAlA puruSa hai so nirmala vratakauM pAlai hai / jaise dUra hIte bhAgyA jo puruSa hai so caurana kari lUTie hai, apitu nAhIM lUTie hai / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda bhAvArtha - jaisaiM coranikauM dUrahIteM tyAgai tau puruSa lUTai nAhIM taise: vratabhaMgake kAraNa sthAnAdika tyAge tAkA vrata nirmala palai hai // 53 // [ 261 AgaiM- zIlabhaMgake kAraNa je dyUtAdika tinakA niSedha kareM haiM, tahAM prathama dyUtakA niSedha kara haiM: nAnAnarthakaraM dyataM moktavyaM zIlazAlinA / zIlaM hi nAzyate tena garaleneva jIvitam // 54 // // artha - zIla kari zobhita jo puruSa hai tAkari aneka aneka anarthanikA karanevAlA jo jUvA hai so tyAganA yogya hai, jAtaiM nizcaya setI tAkari zIla nAzie hai jaiseM viSa bhakSaNa kari jIvana nAzie hai // 54 // viSAdaH kalaho rATiH kopo mAnaH zramo bhramaH / pezUnyaM matsaraH zokaH sarve dya tasya bAMdhavAH // 55 // artha - viSAda kalaha rADa krodha mAna kheda saMzaya cugalI matsara bhAva, zoka, ye sarva jUvAke bandhujana haiM / bhAvArtha - jahAM jUvA hoya hai tahAM pUrvokta sarva kubhAva avazya hoya haiM / / 55 / / duHkhAni tena janyante jalAnIvAMbuvAhinA / vratAni tena dhUyante rajAMsIva caraNayunA // 56 // artha - tisa jUvA kari jaise bAdale kari jala upajAiye hai taiseM duHkha upajAie haiM ara jasa pavana kari raja uDAie hai taiseM jUvA kari vrata uDAie hai / bhAvArtha -javA kari nAnA duHkha hoya haiM ara vratanikA leza bhI na rahai hai // 56 // na zriyastatra tiSThata - dyataM yatra pravarttata e / na vRkSajAtayastatra vidyanta e yatra pAvakAH // 57 // 3 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ] zrIamitagati zrAvakAcAra | artha - jaise jahAM agni hoya hai tahAM vRkSanakI jAti utpanna na hoya hai taise jahAM jUvA pravatta hai tahAM lakSmI na tiSThai hai ||57 // mAturadhyuttarAyaM yA harate janapUjitam / kartavya paraM tasya kurvataH kIdRzI yA // 58 // artha - jo jUvA khelanevAlA puruSa so loka maiM mAnya jo mAtAkA lugar3A tAkauM bhI hara leya hai tisake aura akArya karatekai kaisI lajjA / bhAvArtha - koU bhI akArya karane maiM jUvAvAlekai lajjA nAhIM, aisA jAnanA || 58 // sampadaM sakalAM hitvA sa gRhNAti mahA''padam / svakulaM malinIkRtya vitanoti ca duryazaH // 56 // artha - so jUvA khelanevAlA puruSa samasta sampadAkauM tyAga kari mahA ApadA grahaNa kare hai, bahuri apane kulakauM malina karakai khoTA yaza vistArai hai ||5|| nArakairaparaiH kruddhernArakasyeva mastake | nikhanya kitavaistasya durjyAlo jvAlyate'nalaH // 60 // artha - jaise anya krodhAyamAna bhae je nArakI tina kari nArakI masta viSai thApi kari duHkhakArI hai jvAlA jAkI aisA agni jalAiye hai taiseM jubAna kari juvArIke sira pari agni jalAie hai / / 60 / / karkazaM duHzravaM vAkyaM jalpato vaMcitAH pare / kurbati dya takArasya karNanAsAdikarttanam // 61 // artha - jinakA dhana ThigaliyA aise je anya dyUtakAra haiM te kaThora ara kAnAniko duHkhadAI vacana bolate sante juvA khelanevAle ke kAna nAsikA Adi aMganikoM kA haiM // 61 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda [263 vijJAyeti mahAdoSaM taM dovyati nottamAH / jAnAnAH pAvakoSNatvaM pravizaMmi kathaM budhAH // 62 // artha-yA prakAra jUvAkauM mahAdoSarUpa jAna kari uttama puruSa nAhIM khele hai jaise agnikA uSNapanA jANate sante paMDita jana haiM te agnimeM praveza kaise kareM, apitu nAhIM karai haiM // 62 // Age-vezyAkA niSedha kareM haiM:vitanoti dRzo rAgaM yA vAtyeva rajomayo / vidhvaMsayati yA lokaM zarvarIva tamomayI // 63 // yA svIkaroti sarvasvaM caurIvArthaparAyaNA / chalena yAti gRhNAti zAkinIvAmiSapriyA // 64 // vahnijvAleva yA spRSTA saMtApayati sarvataH / zunIva kurute cATu dAnato yA'ti kazmalA // 65 // vimohayati yA cittaM madireva nissevitaa| . sA heyA dUrato vaizyA zIlAlaMkAravAriNA // 66 // artha jo vaizyA netrani virSe jaise dhUli sahita pavana rAga vistArai taiseM rAga vistAra hai bahari yA lokakA jaise andhakAramayI rAga nAza kara hai taiseM nAza karai hai // 63 // vahuri jo vezyA dhanamaiM tatpara corI karanevAlAkI jyauM sarva dhanakauM gRhaNa kara hai| bahuri jo chalakari mAMsa hai triya jAkauM aisI zAkinikI jyauM manuSyakauM atizaya kari aMgIkAra karai hai // 64 // bahuri jo vaizyA agnikI jvAlA samAna sparzI bhaI sarva taraphateM saMtApa upajAvai hai / bahuri dhanake davAta jo atyanta pApinI kuttIkI jyauM khuzAmada vistAreM hai // 65 // bahuri jo madirAkI jyoM seI gaI cittakauM moha upajAvai hai so vezyA zIlarUpa AbhUSaNakA ghArI jo puruSa tAkari dUrateM tyAganI yogya hai // 66 // satyaM zaucaM zamaM zIlaM saMyama niyanaM yama / pravizaMti bahirmuktA viTAH paNyAMganAgRhe // 67 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264] zrI amitagati zrAvakAcAra artha-vyabhicArI puruSa haiM te satya zauca zama zIla saMyama niyama yama ityAdi sarva dharmake aMganikauM bAhara choDikarI vezyA ke ghara meM praveza kara hai| bhAvArtha-vezyAke gharameM praveza karate hI sarva dharmakA nAza hoya hai // 6 // tapo vrataM yazo vidyA kulInatvaM damo dayA / chidyante vezyayA sadyaH kuThAryevA'khilA latAH // 68 // artha-jaise kulhADI kari sarva latA zIghra chedie hai taiseM vezyA kari tapa vrata yaza vidyA kulInapanA indriyanikA damana dayA ye sarva zIghra chediye haiM // 6 // .. jananI janako bhrAtA tanayastanayA zvasA / na saMti vallabhAstasya dArikA yasya vallabhA // 66 // : artha-jA puruSakai vezyA pyArI hai tA puruSakai mAtA pitA bhAI putra putrI bahana ye pyAre nAhIM // 66 // ... na tasmai rocate sevyaM gurUNAM vacanaM hitam / . sazarkarAmiva kSIraM mittAkulitacetase // 70 // artha-vezyA sevanevAle puruSakauM sevane yogya jo gurunakA hitarUpa vacana so nahIM ruca hai| jaise pittakari Akulita hai citta jAkA aisA jo puruSa tAkai artha mizrI sahita dUdha nAhIM rucai haiM taisaiM / bhAvArtha-vezyAsaktakauM guru vacana nahIM suhAvai hai // 70 // - vezyAvakragatAM nidyAM lAlAM pivati yo'dhamaH / ... zucitvaM manyate svasya kA'parAto viDambanA // 71 // . artha-je adhama puruSa vezyAke mukha viSa prApta jo niMdanIka lAla tAhi pIveM hai ara Apakai zucipanAM mAna hai yA sivAya aura kahAM viDambanA hai // 71 // .. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda [265 yo vezyAvadanaM niste mUDho madyA divAsitam / madyamAMsaparityAgavataM tasya kutastanam // 72 // prartha-jo mUDha madirA kari vAsita jo vezyAkA mukha tAhi cUmaiM hai tAkai madirA mAMsake tyAgarUpa vrata kAhe // 72 // vadanaM jaghanaM yasyA nIcalokamalAvilam / gaNikAM sevamAnasya tAM zaucaM vada kIhazam // 73 // artha-jo vezyAkA mukha ara jaghana nIca lokake mala kari malina hai tA gaNikAkauM sevatA jo puruSa tAkai pavitrapanA kaisA, koI prakAra pavitrapanA nAhIM // 73 // yA paraM hRdaye dhatte pareNa saha bhASate / 3 paraM niSevate lubdhA paramAhvayate hazA // 74 // artha-yA vezyA manamaiM anya puruSakauM dhArai hai ara aurake sAtha bole hai ara lobhanI IrakauM sevai hai ara dRSTi kari aurakauM bulAvai hai // 74 // saralo'pi sadakSo'pi kulIno'pi mahAnapi / yayekSuriva niHsAraH suparvApi vimucyate // 7 // artha-jA vezyA kari mAyAcArahita sarala bhI ara catura bhI ara kulIna bhI ara bar3A bhI ara suparvA kahiye sundara aMga sahita bhI niHsAra kahiye dravya rahita hoya so sAMThekI jyauM tyAgie hai| bhAvArtha-jaise sUdhA bhI bhalA bhI ara kulIna kahiye pRthvI virSe lIna bhI bar3A bhI ara sUparvA kahiye bhalI hai muThora jAkI aisA bhI sAMThA hai so sAra rahita tyAgie hai taiseM vezyA kari niHsAra manuSya tyAgie hai // 7 // na sA sevyA vidhA vezyA zIlaratnaM biyAsatA / jAnAno na hi hiMstratvaM vyAghroM spRzati kaJcana // 76 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha-zIla ratnako rakSA karate jo puruSa tAkari so vezyA mana vacana kAya kari sevanI yogya nAhIM jAteM hiMsakapanekauM jAnatA saMtA koI bhI puruSa hai so vyAghrIkauM nAhIM sparzI hai // 76 // Age-parastrI sevanakA niSedha karai haiM;tirazcI mAnuSI devI nirjIvA ca nitNbinii| parakIbA na bhoktavyA zIlaratnavatA tridhA // 77 // artha-tiryaMcaNI manuSyaNI devI ye to cetana ara acetana aisI kASTha pASANAdikakI aisI cyAra prakAra parastrI hai so zIlaratna sahita puruSa kari mana vacana kAya kari sevanI yogya nAhIM // 77 // jIvitaM harate rAmA parakIyA niSedhitA / ploSate sarpiNo dRSTA spRSTA haSTiviSA na kim // 77 // artha--parastrI seI bhaI jIvitavyakauM harai haiM jaiseM jAke dekhe hI viSa caDhe aisI duSTa sarpiNI sparzI santI kahAM na jalAvai, apitu jalAvai hI hai // 7 // yacceha laukikaM duHkhaM paranArIniSevane / tatprasAnaM mataM prAjanarakaM - dAruNaM phalam // 7 // artha-jo paranArI sevane virSe isa loka sambandhI duHkha hai so to tAkA phala hai ara naraka sambandhI bhayAnaka duHkha haiM so tAkA phala paMDitanine kahyA hai // 79 // svajanaiH rakSamANAyAstasyA lAbho'tiduSkaraH / tApastu cityamAnAyAM sarvAMgINo nirantaraH // 10 // artha-svajananikari rakSA karI bhaI parastrI hai tAkA lAbha ati duSkara hai| bahuri tAkA citavana karai sante nirantara sarva aMgamaiM tApa upajai hai // 8 // . tApa Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda [297 prApyApi kaSTakaSTena tAM deze yatra tatra vaa| kiM sukhaM labhate bhItaH sevamAnastvarAnvitaH // 1 // artha-bahuri jisa tisa kSetra vi kaSTa kaSTa kari parastrIkauM pAyakari bhI bhayabhIta AturatA sahita sevatA saMtA kahAM sukha pAvai hai ? kichU bhI sukha na pAveM hai // 83 // yA hinasti svakaM kAMtaM sA jAraM na kathaM khlaa| viDAlI yA'tti putraM svaM sA ki muMcati mUSikAm // 12 // artha-jo strI apane patikauM mArai hai so duSTanI yArakauM kaiseM nAhIM mAra hai jaise jo vilAI apane putrakauM khAya hai so mUsekauM na khAya ? khAya hI hai // 2 // yAvaddarza kucetasrakAH kiM vRNvaMti parAMganAm / na pApataH paro lAbhaH kadAcittatra vidyate // 3 // ___artha-aisI parastrIkauM khoTe haiM citta jinake aise puruSa haiM te kyoM bhoga haiM ? jAteM parastrI sevana virSe pApa samAna aura lAbha nAhIM . hai // 3 // yA svaM muMcati bhartAraM vizvAsastatra kIdRzaH / ko vizvAsamate snehaH kiM sukhaM snehato vinA // 4 // artha-jo strI apane bharatArakauM choDai tA viSaM vizvAsa kaisA? ara vizvAsa binA sneha binA sukha kahAM // 4 // vadho baMdho dhanabhraMzastApaH zokaH kulakSayaH / prAyAsaH kalaho mRtyuH pAradArika bAMdhavAH // 8 // artha-vadha kahie nAma ara bandha bandhana ara dhanakA nAza ara santApa ara zoka ara kulakA kSaya ara kheda ara kalaha ara maraNa ye parastrI sevanebAleke bAMdhava haiN| Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268] zrI amitagati zrAvakAcAra / bhAvArtha -parastrI sevanevAleke vadha bandhanAdi sarva hI hoya hai // 8 // liMgacchedaM kharAropaM kulAlakusumArcanam / jananiMdAmabhogatvaM labhate pAradArikaH // 86 // artha-parastrIkA sevanevAlA puruSa hai so liMgakA chedanA gadhApai baiThAvanA ara kulAlakusuma kahie chainAM kaMDA tinakari pUjana kahie mAranA ara lokaniMdA ara bhogarahitapanA ityAdi pAvai hai // 86 // labdhvA viDambanAM gurvImatra prAptaH sa paMcatAm / zvabhre yaduHkhamApnoti kastadvarNayituM kSamaH // 17 // artha-so parastrI sevanevAlA isa loka viSaM baDI viDambanAkauM pAya kari maraNakauM prApta bhayA naraka virSe jo duHkha pAvai hai tAhi varNana karanekauM kauna samartha hai ? // 87 // ekAMte yauvanadhvAMte nAroM nedIyasI satIm / dRSTvA kSubhyati dhIro'pikA vArtA kAtare nare // 18 // artha-ekAMtamaiM yauvanarUpa aMdhakAra virSe zIlavaMta vRddhAnArIkauM dekhi kari dhIra puruSa bhI kSobhakauM prApta hoya hai to kAyara puruSa virSe kahA vArtA hai, vaha to kSobhakauM prApta hoya hI hoya // 18 // jalpanaM hasanaM karma* krIDA vakrAvalokanam / prAsanaM gamanaM sthAnaM varNanaM bhinna bhASaNam // 86 // nAryA paricayaM sAddhaM kurvANaH parakIyayA / vRddho'pi dUSyate prAyastaruNo na kathaM punaH // 60 // artha-parastrI ke sAtha bolanA hasanA kArya karanA krIDA karanA mukha dekhanA baiThanA gamana karanA ThADe rahanA varNana karanA ekAMta * saMskRta pratiyomeM "karma" isake sthAnamaiM "narma" aisA pATha hai / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda [ 266 vi bolanA ityAdi paricaya karatA saMtA vRddha puruSa bhI bAhulya panai dUSiSa hoya hai tau taruNa puruSa kasa dUSita na hoya ? hoya hI hoya // 86-60 // vivuddhayeti mahAdoSaM pararAmA manISibhiH / vivA dUrataH sadbhirbhu jagIva bhayaMkarA // 1 // artha-yA prakAra mahAdoSa jAnikeM buddhivAna satpuruSani kari parastrI bhayaMkara sarpiNIkI jyauM dUrateM tyAganI yogya hai // 61 // AgeM-zikArakA niSedha karai haiM - nAmApi kurute yasyA gRhItaM guru kalmaSam / mRgayA sA tridhA heyA bhavaduHkhavibhIruNA // 2 // artha-jAkA nAma bhI bar3A pApa karai hai so zikAra khelanA saMsArata bhayabhIta jo puruSa tAkari mana vacana kAyateM tyAgane yogya hai // 2 // - trasyanti sarvadA donazcalataH parNato'pi ye| hiMsyante te'pi yairjIvAstebhyaH ke nighRNAH pare // 3 // artha-je dIna jIva cAlate pattAseM bhI sadAkAla trAsakauM prApta hoya haiM te bhI mRgAdika jIva tina zikArIna kari mArie hai tinateM sivAya aura nirdayI kauna hai // 63 // nirAgasaH parAdhInA nazyanto bhayavihvalAH / kuraMgAmanihanyante pApiSThA na pare tataH / / 64 // __ artha-aparAdha rahita ara parAdhIna ara bhaya kari vyAkula nAzakauM prApta hote bhAgate aise hariNa jinakari mArie hai tinake sivAya aura dUsare pApI nAhIM // 14 // gRhNato'pi tRNaM dantairdehino-mArayanti ye / vyAghrabhyaste durAcArA viziSyate kathaM khalAH // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha - jo dAMtani kari tRNa grahaNa kare haiM aise mRgAdika jIvanIkoM je mAre haiM te durAcArI duSTa jIva vyAghraniteM nyAre kaMseM kahie hai / bhAvArtha - vyAghU bhI mRgAdikaka mAre hai ara zikArI bhI mAre hai| tAteM donoM samAna hI haiM ||5|| ye mArayanti nistrizA ye mAryate ca vihvalAH / teSAM parasparaM nAsti vizeSastatkSaNaM vinA // 66 // artha - je nirdayI mAre hai ara je vihvala jIva mArie hai tinakeM parasparatA samayavinA vizeSa nAhIM / bhAvArtha - vartamAna samayateM tau mAranevAlA ara jinako mArai hai te jIva hInAdhika haiM bahuri Age narakAdika maiM paraspara mAre hai hAM hInAdhika nAhIM // 6 // svamAMsaM pahamAMserye poSayanti durAzayAH / svamAMsameva khAdyante haThato nArakairime // 7 // artha- jo duSTacitta parajIvanake mAMsanakari apanA mAMsa poSai hai so ye haThateM apane mAMsahIkauM nArakIna kari khavAveM hai // 67 // svalyAyurkikalo rogI vicakSurvadhiraH khalaH / vAmanaH pAmanaH SaMDho jAyate sa bhave bhave // 68 / / artha - alpa Ayu aMgavikala rogI netrarahita bar3A duSTa vAmana kuSTarogI napuMsaka so mAMsabhakSI bhava bhava viSai hoya hai // 68 // duHkhAni yAni dRzyante duHsahAni jagattraye / sarvANi tAni labhyante prANimardanakAriNA // 66 // artha - tIna loka viSai je duHsaha dukha dekhie haiM te sarva duHkha prANInakI hiMsA karane vAle kari pAie hai // 66 // Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda [301 iti doSavatI mattvA, mRgayA hitkaaNkssinnaa| nAnAnarthakarI tyAjyA, rAkSasIba vibhISaNA // 10 // artha--yA prakAra doSa sahita jAnikai hitakA vAMchaka jo puruSa tAkari aneka anarthanakI karanahArI rAkSasI samAna bhayakArI jo zikAra so tyAganA yogya hai / / 166 // bhojanaM kurvatA kA,yaM maunaM zIlavatA sadA / santoSitvamivAniya, bhakSyazuddhividhAyinA // 101 // artha jaise bhikSAzuddhikA AcaraNa karanevAlA jo muni tAkari aniMdya santoSIpanA karanA yogya hai taisaiM bhojana karatA jo zIlavAna satpuruSa tAkari mauna karanA yogya hai // 101 / / sarvadA zasyate joSaM, bhojane tu vizeSataH / rasAyanaM sadA zreSThaM, saro gitve punarna kim // 102 // artha-mauna sadAkAla sarAhie hai ara bhojanamaiM to vizeSa sarAhie hai| jaise auSadha sadA bhalI hai bahari sarogIpane virSe kaiseM bhalI na hoya // 102 // santoSo bhAvyate tena, vairAgyaM tena dRzyate / saMyamaH poSyate tena, maunaM yena vidhIyate // 103 // artha-jAkari mauna karie hai tAkari santoSa bhAie hai tAkari vairAgya dekhie hai tAkari saMyama poSie hai // 103 // vAco vyApArato doSA, ye bhavaMti duruttarAH / te sarve'pi nivAryate, maunavratavidhAyinA // 104 // artha-vacanake vyApArate je duHkhasai utare jAya aise doSa haiM te sarva hI mauna vratake dhAraka puruSa kari nivArie hai // 104 // sAgaro'pi jano yena, prApyate yatisaMyamam / maunasya tasya zakyaMte, kena varNayituMguNAH // 10 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302] zrI amitagati zrAvakAcAra artha-jisa mauna vrata kari gRhastha bhI yatike saMyamakauM prApta kIjie hai tisa maunake guNa kauna kari varNana karanekauM samartha hUjie hai, apitu nAhIM hUjie hai // 10 // poSeNa vizatA rodhaH, kalmaSasya vidIyate / baliSThena mapiSThena, salilasyeva setunA // 106 // artha-jaise balavAna ara bar3A jo setu kahie pAla tAkari jalakA rodha karie taiseM praveza karatA jo pApa tAkA rodha maunakari kIjie hai // 106 // huMkArAMgulikhAtkArabhra mUrddha calanAdibhiH / maunaM vidadhatA saMjJA, vidhAtavyA na gRddhaye // 107 // artha-monakauM dhAratA jo puruSa tAkari hakAra karanA aMgulI uThAvanA khaMkAra karanA bhakUTI calAvanA mastaka calAvanA ityAdi kari gRddhi jo ati cAha tAke arthi saMjJA karanA yogya nAhIM // 107 // sArvakAlikamanyacca, maunaM dvadhA vidhIyate / bhaktitaH zaktito bhavyarbhavabhramaNabhIrubhiH // 108 // artha-saMsAra bhramaNatai bhayabhIta je bhavya jIva tanikari bhaktitai zaktisArU eka tau sArvakAlika kahie maraNa paryaMta dUjA asArvakAlika kahie kAlakI maryAdArUpa aise doya prakAra mauna kIjie hai / / 108 / / bhavyena bhaktitaH kRtvA, maunaM niyatakAlikam / jinendra bhavane deyA, ghaMTikA samahotsavam // 106 // artha- bhavya jIva kari bhaktisaiM kAlakI maryAMdArUpa mauna karikai jinendrake maMdira virSe mahotsava sahita jaiseM ghaMTikA denI yogya hai / bhAvArtha-maunavrata pUrNa hoya taba udyApana karai tAmaiM jina caityAlayamaiM ghaMTA car3hAvai, aisA jAnanA // 106 / / Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda [ 303 nasArvakAlike maune, nirvAhavyatirekataH / udyotanaM paraM prAjJaiH, kiMcanApi vidhIyate // 110 // prartha -sArvakAlika kahie yAvajjIva maunavirSe nirvAha vinA (nirvAhaka sivAya) paMDitani kari kicha bhI udyotana na karie hai // 110 // Avazyake malakSepe, pApakArye vizeSataH / maunI na pIDyate pApaiH, sannaddhaH sAyakairiva // 111 // artha-sAmAyikAdi Avazyaka kriyA viSa, malake kSepaNa virSe, bahuri pApa kArya jo maithuna sevana Adi tA virSe maunakA dhArI jIva hai so pApa kari na pIDie hai| jaise vakhtara pahare yoddhA hai so bANani kari na pIr3ayA jAya hai taiseM maunI pApani kari na bandhai hai // 111 // kopAdayo na saMklezA, maunvrtphlaarthinaa| puraH pazcAcca kartavyAH, sadyate taddhitaH kRtaH // 112 // artha-maunavratake phalakA vAMchaka jo puruSa tAkari AgeM bA pIche krodhAdi kaSAya karanA yogya nAhIM, jAteM kare je krodhAdi kaSAya tina kari mauna vrata nAza kIjie hai| mAvArtha-maunake pahale vA pIche kaSAya na karanA / kaSAyateM mauna vrata niSphala hoya hai // 112 // vAcaM yamaH pavitrANAM, guNAnAM sukhakAriNAm / sarveSAM jAyate sthAnaM, maNInAmiva nIradhiH // 113 // artha-vacanakA saMyama hai so pavitra ara sukhakArI je sarvaguNa tinakA sthAna hoya hai jaise ratnanikA sthAna samudra hoya hai taiseN| bhAvArtha-vacanakA saMyama hai so sarva guNanikA sthAna hai, aisA jAnanA // 113 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 ] zrI amitagati zrAvakAcAra vANI manoramA tasya zAstrasaMdarbhagamitA / zrAdeyA jAyate yena, kriyate maunamujjvalam // 114 // artha -jA puruSa kari nirmala mauna kariye haiM tAki zAstraracanA kari yukta manakauM pyArI Adara karane yogya vANI hoya hai / / 114 // padAni yAni vidyante, vandanIyAni kovidaiH / sarvANi tAni labhyante, prANinA maunakAriNA // 115 // artha - je paMDitani kari vandanIka pada haiM te sarva pada mauna karanevAlA jo jIva tAkari pAie hai // 115 // nirmalaM kevalajJAnaM, lokAlokAvalokanam / lIlayA labhyate yena, kiM tetAnyanna kAMkSitam // 116 // zrartha - lokAloka kA dekhanahArA aisA nirmala kevalajJAna jA kari lIlApAtra kari pAie tAkari aura vAMchita vastu kahAM na pAie, api tu pAie hI hai / / 116 // aiseM mauna vratakA varNana kiyA / Arga-upavAsakA varNana kareM haiM rAgo nivAryate yena, dharmo yena vivaddharyate / pApaM nihanyate yena, sayamo yena janyate // 117 // aneka bhaya saMbaddha karmakAnanapAvakaH / upavAsaH sa karttavyo nIrAgIbhUtacetasA // 118 // -: zrartha - jAkari rAgabhAva nivArie hai ara dharma bar3hAie hai ara pApa nAzie hai ara saMyama bhAva upajAie hai / / 117 / / so upavAsa rAgarahita bhayA hai citta jAkA aise puruSa kari karanA yogya hai, kaisA hai upavAsa aneka bhavamaiM bandhe je karma so hI bhayA vana tAkauM agni samAna hai // 118 // upetyAkSANi sarvANi, nivRttAni svakAryataH 1 vasaMti yatra sa prAjJaparupavAso vidhIyate // 11 // Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda / [305 artha-jA bi sarva sparzanAdi indriya hai te apanA apanA kArya jo sparzAdi viSayanimaiM pravata nA tAteM rahita bhae sante AtmAke nikaTa prApta hoyakari vasie so upavAsa kahie // 116 // sa sArvakAliko jainaireko'nyo'sArvakAlikaH / dvividhaH kathyate zaktoM, haSIkAzvaniyantraNe // 120 // artha-so upavAsa eka tau sArvakAlika kahie yAvajjIva dhAraNA, dUjA asArvakAlika kahie kAlake pramANarUpa, aise doya prakAra jainIna kari kahie hai, kaisA hai upavAsa indriyarUpa ghoDenake rokanemeM samartha hai // 120 // tatrAdyo mriyamANasya, vartamAnasya cAparaH / kAlAnusArataH kArya, kriyamANaM mahAphalam // 121 // artha-tahAM AdikA sArvakAlika upavAsa hai sau jAkA maraNa nikaTa hoya saMnyAsa dharai tAkai hoya hai, bahuri dUsarA asArvakAlika upavAsa hai so vartamAna puruSake caturdazI Adi parvake kAlavirSe maryAdArUpa hoya hai, jAteM kAlake anusArateM kiyA bhayA kArya hai so mahAphalarUpa hoya hai // 121 // vartamAno matastredhA, sa varyo mdhymo'dhmH| kartavyaH karmanAzAya, nijazaktyanugRhakaiH // 122 // artha-so vartamAna kahie kAlakA niyamarUpa upavAsa hai so uttama, madhyama, adhama aiseM tInaprakAra kahyA hai so apanI zaktikauM na chipAvanevAle aise je puruSa tina kari karmake nAzake arthi karanA yogya hai| bhAvArtha-zaktisArU upavAsa karmakI nirjarAhIke artha karanA yogya hai, khtAti lAbha pUjAdikake artha na karanA aisA abhiprAya hai // 122 // caturNAM tatra bhuktInAM, tyAge varyazcaturvidhaH / upavAsa: sayAnIyastrividho madhyamo matAH // 123 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 ] zrI amitagati zrAvakAcAra bhuktidvayaparityAge, vividho gadito'dhamaH / upavAsastridhApyeSaH, zaktitrivayasUcakaH // 124 // artha-tahAM cyAra prakAra AhArakA tyAga karie so caturvidha nAmA uttama upavAsa hai, bahuri pAnI sahita hai so trividha nAmA madhyama upavAsa kahyA hai // 123 / / bahuri doya velA prakAra bhojanakA tyAga hota sante trividha nAmA adhama upavAsa hai, yaha uttama, madhyama, jaghanya tInoM prakArahIkA upavAsa uttama, madhyama, jaghanya tInauM zaktikA sUcaka hai, jaisI jA puruSamaiM zakti hoya taisA hI upavAsa dhArai // 124 / / bhAvArtha--dhAraNe pAraNe ekabAra bhojana karai ara cyAra prakAra AhArakA tyAga karai so caturvidha nAmA uttama upavAsa kahie hai, ara dhAraNe pAraNe eka mukti karai ara upavAsamaiM jala leya so madhyama trividha nAmA upavAsa hai, ara dhAraNe pAraNe anekabAra khAya ara upavAsavirSe pAnI bhI leya so adhama trividhanAmA upavAsa kahie, yAmaiM ekadinamaiM doya bhojanakI velA hoya hai tina doU velAmeM bhojana tyAgyA tAteM doU bhojanakA tyAga kiyA, aisA jAnanA // 123-124 / / AgeM upavAsa karane kA vidhAna kahai haiM:prahara dvitIye bhuktvA sametyAcAryasannidhim / vaMditvA bhaktitaH kRtvA, kAyotsarga yathAkramam // 125 / / paMcAMgaprati kRtvA, gRhItvA sUrivAkyataH / upavAsaM punaH kRtvA, kAyotsarga vidhAnataH // 126 // prAcArya stavataH stuttvA, vaMditvA gaNanAyakam / dinadvayaM tato neyaM svAdhyAyAsaktacetasA // 127 / / vidhAya sAkSiNaM sUri gRhasANaH paTIyasA / saMpadyatetarAmeSa vyavahAra iva sthiraH // 128 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda kartta vyA mahIpRSThe prAsuke sarvabhogopabhogAnAM, zayitavyaM vihAya sarvamAraMbhamasaMyamavivarddha kam / viraktacetasA stheyaM, yatineva paTIyasA // 130 // viratistradhA / [ 307 kRtasaMstare // 126 // tutIye vAsare kRtvA sarvamAvazyakAdikam / bhojayitvA'tithiM bhaktyA bhoktavyaM gRhamedhinA // 131 // upavAsaH kRto'nena vidhAnena virAgiNA / hinastye ko'pi repAMsi, mAMhIva divAkaraH // 132 // zrartha -- dhAraNeke dina doya prahara viSai bhojana karake AcArya nike nikaTa jAyakari bhaktiteM vaMdanA karakeM Agama anusAra kAyotsarga karake / / 125 / / bahuri paMcAMga namaskAra karake AcAryake vacanatai upavAsakauM grahaNa karake pheri vidhAna teM kAyotsarga karakeM // / 123 / / AcAryakauM stavanateM stuti karakai ara gaNadhara devakauM vaMdikai tAkai anantara doya dina kahie solaha prahara svAdhyAya maiM Amakta jo mana tAkari vyatIta karanA yogya hai / bhAvArtha- solaha prahara svAdhAya maiM lIna rahe // 127 // buddhivAna tAkari AcAryakauM sAkSikari grahyA jo upavAsa so atizaya kari nizcala hoya hai / jaise vyavahAra kArya baDenake sAkSIbhUta kiyA sthira hoya hai taiseM guru kI sAkSI dhAryA upavAsa nizcala hoya hai // 128 // bahuri upavAsa maiM sarvaM bhoga upabhoganikA tyAga mana vacana kAya kari karanA yogya hai, ara karyA hai tRNAdikakA saMstara jahAM aise prAsuka pRthvItala para sovanA yogya hai || 12 || asaMyamakA baDhAvanevAlA jA sarva Arambha tAhi tyAgikaiM munikI jyoM viraktacitta hoyakai buddhivAna kari tiSThanA yogya hai // 130 // bahuri tIsare dina sarva Avazyaka kriyA karake atithiko bhakti kari bhojana karAyakai zrAvakakari bhojana karanA yogya haiM // 131 // isa vidhAna kari Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308] zrI amitagati zrAvakAcAra virAgI puruSa kari kiyA jo upavAsa so eka bhI jaisaiM sUrya andhakArakauM hare taiseM pApakauM harai hai // 132 // upavAsaM vinA zakto, na paraH smaramardane / siMheneva vidAryate, siMdhurA madamaMtharAH // 133 // artha-jaise madonmatta hastI haiM te siMhakari vidArie haiM taise upavAsa binA kAmake nAza karane virSe aura samartha nAhIM // 133 / / upavAsena saMtapte, kSipraM nazyati pAtakam / grISmArkAcyAsite toyaM, kiyattiSThati bhUtale // 134 // artha-upavAsa kari taptAyamAna bhayA jo puruSa tA virSe pApa zIghra hI nAzakauM prApta hoya hai| jaise grISmake sUryakari vyApta jo pRthvItala tA biSa jala kitanA tiSThai zIghra hI sUkhi jAya taise upavAsate pApa nasi jAya hai // 134 // nityo naimittikazceti, dvadhA'sau kathito budhaiH / prASadhe sa mato nityo, bahudhA'nyo vyavasthitaH // 135 // artha-so yaha upavAsa paMDitanikari nitya ara naimittika aise doya prakAra kahyA hai so proSadha jo aSThamI caturdazIparva tA viSa tau nitya kahyA hai ara anya jo naimittika so bahuta prakAra vyavasthita hai // 13 // upavAsA vidhIyante, ye pNcmyaadigocraaH| uktA naimittikAH sarve, te karmakSapaNakSamAH // 136 // artha-je paMcamI Adi viSaM upavAsa karie haiM te sarva karmake nAza karane maiM samartha naimittika upavAsa kahe haiM // 136 // gurutarakarmajAlasalilaM bhavavRkSakaraM, bahupariNAmameghanivahaprabhavaM prasabham / kSapayati sarvamunamupavAsapayojapativiracitasaMvRtanikhiladehitaDAgatateH // 137 // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazama pariccheda -[306 artha-racyA hai saMvara jAneM aisA jo puruSa tAkai upavAsarUpI jo ugra sUrya hai atibar3A jo jJAnAvaraNAdi jAlarUpa jala tAhi balAtkArate kSepa hai sokha hai, kaisA hai karma jAlarUpa jala saMsAra-vRkSakA karanevAlA hai ara nAnAprakAra rAgAdi bhAvarUpa meghanike samUhateM upajyA hai bahuri samasta saMsArI jIvarUpa sarovaraviSabha ryA hai| bhAvArtha-saMvara sahita upavAsateM karmanikI nirjarA adhika hoya hai, aisA jAnanA // 137 // janayati yadvidhUya vipadaM rabhasopaciti, ghaTayati saMpadaM tridazamAnavavargamatAm / vidhivihitasya tasya puruSaH zrutakevalino, vadati phalaM na ko'pyanazanasya paro bhuvane // 138 // artha-jo upavAsa saMcayarUpa bhaI jo vipadA tAhi nAza kari balAtkArateM devamanuSyake samUhakari mAnita saMpadAkauM racai hai, aisA vidhipUrvaka karyA jo upavAsa tAke phalakauM kevalI kahaihaiM aura puruSa lokavirSe na kahai hai // 13 // racayati yastridhA vratamidaM mahitaM mahiteramigatagatizcaturvidhamananyamanAH purussH| bhavazatasancitaM kalilameSa nihatya ghanaM, zivapadameti zAzvatamapAstasamastamalam // 136 // artha-jo puruSa yahu cyAra prakAra vratakoM mana vacana kAya kari karai hai so aneka janma kari saMcaya kiyA jo saghana pApa tAhi nAza kari samasta karmamalarahita zAsvatA jo zivapada tAhi prApta hoya hai, kaisA hai pUjanIka puruSanikari pUjanIka hai, bahuri kaisA hai vaha puruSa apAra hai jJAna jAkA ara nAhIM hai vratasivAya anyavirSe mana jAkA, aisA hai // 13 // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 ] zrI amitagati zrAvakAcAra dohA mana vaca kAya vizuddha kari, jo dhArai vrata zuddha / nAzi karma - mala mokSapada, pArva so aviruddha // e zrI amitagati AcAryaviracita zrAvakAcAra viSai dvAdazamAM pariccheda samApta bhayA / trayodaza pariccheda / zazAMkAmasamyako, vrattAbharaNabhUSitaH / zIlaratnamivAkhAniH pavitraguNasAgaraH // 1 // artha - zazAMkAdimalarahita candramAsamAna nirmala hai samyakta jAkA ara vratarUpa AbhUSaNa kari zobhita ara zIlaratnake upajAyavekauM khAnisamAna ara nirmala guNanikA samudra aisA hai // 1 // RjubhUtamanobuddhirguruzuzrUSaNodyataH / jinapravacanAbhijJaH zrAvakaH saptadhottamaH // 2 // // artha- - ara sarala hai manasambandhI buddhi jAkI ara gurukI sevA viSai udyamI hai ara jinAgamakA jAnanevAlA hai aisA uttama zrAvaka sAtaprakAra jAnanA // 2 // " nisargajarucau jantAvekAMta rucirAjite / asahAya mahAprAjJe sadAyatana sevake // 3 // kRtAnAyatanatyAge paradRSTyavimohite / sAsanAsAdanAhIne jinazAsana ha // 4 // sopAnaM siddhisaudhasya kalmaSakSapaNakSamam / jJAnacAritrayorhetuH sthiraM tiSThati darzanam // 5 // artha - aise puruSa viSeM samyagdarzana nizcala tiSThe hai jo svabhAvajanita ruci jAkai ara nizcaya pratIti kari zobhita ara sahAyarahita mahAbuddhivAna sadA Ayatana jo ahaMtAdi tinakA sevaka ara kie haiM Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodaza pariccheda [ 311 anAyatana kahie kudevAdikakA tyAga jAne ara anyamatI kari vimohita hai ara jinazAsanakI virAdhanA kari hIna hai ara jinadharmakA bar3hAvanevAlA hai | kaisA hai samyagdarzana mokSamahalakA sopAna hai ara pApake nAza karane meM samartha hai ara jJAnacAritrakA kAraNa hai / bhAvArtha- - samyakta hoteM samyagjJAna samyakcAritra nAma pAvai aisA haiM / / 3-4-5 // na nirasyati samyakta, jinazAsanabhAvitaH / gRhItaM vanhisaMtapto, lohapaMDa ivodakam // 6 // artha - jinazAsana kari bhAvita kahie jAneM jinAgama bhAyA hai so puruSa grahaNa kiyA jo samyakta tAhi na chor3e hai, jaiseM agnikari tata jo lohakA piMDa so jalakauM na chor3e hai || 6 || darzanajJAnacAritratapaH suvinayaM param / karoti paramazraddhastitIrSu bhavavAridhim // 7 // jinezAnAM vimuktAnAmAcAryANAM vipazcitAm / sAdhUnAM jinacaityAnAM cinarAddhAMtavedinAm // 8 // karttavyA mahatI bhaktiH saparyA guNakIrttanam / apavAdatiraskAraH saMbhramaH zubhadRSTitA // 6 // artha - utkRSTa he zraddhAna jAkaiara saMsAra - samudrakauM tiravekI hai icchA jAkaM aisA samyaktI puruSa darzana jJAna cAritra tapa inimaiM vinaya kareM hai / jinadeva nikI tathA vimukta kahie siddhabhagavAnanikI tathA AcArya nikI nathA jainazrutake pAThakanikI tathA sAdhUnikI tathA jina pratimAnikI tathA jaina siddhAMtake jJAtAnikI bar3I bhakti karanI, pUjA karanI, guNa gAvanA, apavAda dUra karanA, harSa karanA, zubha dRSTipanA karanA yaha vinaya 119-5-211 zrAgamAdhyayanaM kAryaM kRtakAlAdizuddhimA / vinayArUDhicittena, bahumAnavidhAyinA // 10 // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312] zrI amitagati zrAvakAcAra artha-karI hai kAlAdikakI zuddhitA jAneM aisA jo puruSa tAkari AgamakA adhyayana karanA yogya hai, kaisA hai so vinaya virSe yukta hai citta jAkA ara bahumAnakA karanevAlA hai| bhAvArtha-kAlAdikakI zuddhitA kari vinaya sahita bahuta mAnaseM jinavANIkA abhyAsa karanA yogya hai // 10 // kurvatA'vagrahaM yogyaM, sUruininhavamAcinA / paramAM kurvatA zuddhi, vyanjanAthadvayasthitAm // 11 // artha-sUrinihnavamocI kahie AcAryakA nAma na chipAvanevAlA ara yogya avagraha kahiye pratijJA karanevAlA ara vyaMjanazuddhi arthazuddhi doU utkRSTa karatA aisA jo puruSa tAkari jJAna vinaya kariye hai // 11 // saMyame saMyamAdhAre saMyamapratipAdini / prAdaraM kurvato jJeyazcAritravinayaH paraH // 12 // artha- saMyama virSa ara saMyamake AdhAra je muni tini virSe tathA saMyamake upadeza karanevAle virSe Adara karatA jo puruSa tAkai utkRSTa cAritra vinaya jAnanA yogya hai // 12 // mahAtapaH sthite sAdhau, tapaH kArye sasaMyame / bhaktimAtyaMtikI prAhustapaso vinayaM budhAH // 13 // prartha--mahAtapa virSe tiSThayA jo sAdhU tA virSe ara saMyama sahita tapa kArya virSe jo atyanta bhakti tAhi tapakA vinaya paMDitajana kahaiM haiM // 13 // samyaktacaraNajJAnatapAMsImAni janminAm / nistAraNasamarthAni, duHkhorme bhavanIradheH // 14 // artha-ye samyagdarzana jJAna cAritra tapa haiM te jIvanikauM duHkha rUpa hai lahara jAmaiM aisA jo saMsArasamudra tAteM tArane viSaM samartha haiM // 14 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodaza pariccheda caturaMgamida sAdhoH, poSyamANamahanazam / siddhi sAdhayate sadyaH, prArthitAM nRpateriva // 15 // artha - yaha cyAra bhedarUpa munirAjakA AcaraNa nirantara poSyA bhayA zIghra hI vAMchita mokSakoM sAdhe hai jaiseM rAjAkI caturaMga senA poSI bhaI vAMchita siddhikauM sAdhai hai sa ||15|| sisAdhayiSate siddhi, caturaMgamRte'tra yaH / sa pautena vinA mUr3hastitIrSati payonidhim // 16 // artha - jo sUr3ha darzana jJAna cAritra pata ini cyAra kAraNa vinA mokSakauM sAdhe cAhai hai so mUr3ha jahAja vinA samudrakauM tirayA cAha hai // 16 // lokadvaye'pi sokhyAni dRzyaMte yAni kAnicit / janyaM te tAni sarvANi caturaMgeNa dehinaH // 17 // , artha - - nizcayakari isa lokamaiM ara paralokamaiM je keI sukha dekhie haiM te sarva jIvakai darzana jJAna cAritra taparUpa caturaMga kari upajAie hai // 17 // nirasyati rajaH sarvaM jJeyaM sUcayate hitam / 1 [ 313 mAteva kurute kiM na caturaMganiSevaNA // 18 // artha - sarvaM raja jo pApa tAhi dUra karai hai ara hita batAveM hai aiseM aiseM mAtAkI jyauM darzana jJAritra tapakI sevA kahA na kare hai, sarva hI hita kareM hai // 18 // caturaMgamapAkRtya kurvate karma ye param / kalpadra umamapAkRtya, te bhajaMti viSadra mam // 16 // artha - je puruSa darzana jJAnacAritra tapa ini cyAra kAraNanikoM tAgakai aura kriyAkarma kareM hai sA kalpavRkSakoM chor3akoM viSavRkSakoM seva hai // 16 // caturaMgaM sukhaM datta, yattatkarma paraM katham / yatkaroti suhRtkAryaM tanna vairI kadAcana // 20 // .... Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra artha - samyagdarzana jJAnAdi cyAra kAraNa jo sukha deya haiM so aura karma sukha kaiseM deyA jaiseM jo mitra kArya karai so verI kadAca nAhIM karai // 20 // 314] ye saMti sAdhavo dhanyAzcaturaMgavibhUSaNAH / vidheyo vinayastaSAM manovAkkAyakarmabhiH // 21 // artha - je dhanya sAdhu puruSa darzana jJAna cAritra tapa ye cyAra aga hI hai bhUSaNa jinake aise haiM tinakA vinaya mana vacana kAyakari karanA yogya hai // 21 // guNanAmanavahAnAM tadIyAnAmanAratam / citanIya paToyobhirUpabR MhaNakAraNam // 22 // - tina sAdhUnake nirmala guNanikA niraMtara buddhivAnanikari citavana karanA yogya hai kaisA haiM sAdhUnake guNakA citavana dharma aDhAvakA kAraNa hai // 22 // dhyAyato yoginAM pathyamapathyapratiSedhanam / mAnaso vinayaH sAdhorjAyate siddhisAdhakaH // 23 // artha - yogIzvaranakA hitarUpa ara ahitakA niSedha karanevAlA kArya tAhi dhyAvatA jo puruSa tA sAdhukai maukSakA sAdhaka mAnasika vinaya hoya hai // 23 // yazcitayati sAdhUnAmaniSTaM duSTamAnasaH / sarvAniSTakha nirmUDho, jAyate sa bhave bhave // 24 // artha- jo duSTa sAdhunakA aniSTa vicArai so mUr3ha sarva aniSTanikI khAni bhava bhava viSeM hoya hai ||24|| durbhago vikalo mUrkho, niviveko napuMsakAH / kocakarmakaro nIco, yAti dUSaNa ciMtaka // / 25zA artha - yatInake dUSaNakA citavana karanevAlA puruSa hai so durbhaga hoya hai vikalAMga hoya hai mUrkha hoya viveka rahita hoya napuMsaka hoya nIca karmakA karanevAlA nIca hoya ||25|| Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodaza pariccheda [315 vijJAyeti mahAprAjJA;, saMyatAnAmarepasAm / saMcitaya ti nAniSTaM, trividhena kadAcana ||26shaa artha-aiseM jAnakari mahAbuddhi hai te pAparahita je munirAja tinakA aniSTa mana, vacana, kAyakari kadAca na cintavai hai // 26 // ... zravaNIyamanAkSepaM, saparyApratipAdakam / anavajJAparaM tazyaM, madhuraM hRdayaMgamama // 27 // artha -sunane yogya sandeha rahita pUjAkA upajAvanevAlA ara aniMdAmaiM tatpara satyArtha madhura hRdayakauM pyArA // 27 // vacanaM vadataH pathya, rAgadveSAdyanAvilam / vAciko vinayo'vAci, vacanIya nikharvakaH // 28 // . artha- rAgadvaSAdi kari malIna nAhIM aisA hitarUpa bolatA jo puruSa tAkai vacana sambandhI doSanikA dUra karanevAlA vacana sambandhI vinaya jAnanA // 28 // abhyAkhyAnatirasmArakArakaM guNadUSakam / na vAcyaM vacanaM bhakta stapodhanaviniMdakam // 26 // artha-jAteM sAdhUnake doSa prakaTa hoya aisA vacana tathA anAdara karanevAlA vacana tathA guNakAdUSaka vacana tathA sAdhUnikA niMdakavacana zrAvakani kari bolanA yogya nAhIM // 26 // vadaMti dUSaNaM dInA, ye sAdhUnAmanenasAm / te bhavaMti durAcArA, dUSyA janmani janmani // 30 // artha-je ajhAnI pAparahita sAdhUnake dUSaNa kahai haiM te durAcArI janma janma viSa dUSaNakauM bhajeM haiM // 30 // anAdeyagiro gAH, klezinaH zokino jaDAH / yatinidAparAH santi, janmadvitayadUSitAH // 31 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha - je puruSa sAdhUnikI nindAmaiM tatpara haiM te isa bhavamaiM ara parabhavamaiM dUSita hoya haiM, nAhIM Adarane yogya hai, vANI jinakI ara nindane yogya ara kleza sahita ara zokavAna ara ajJAnI aise hoya haiM // 31 // kiM citramaparaM tasmAdyadaudAsInyacetasAm / , vandakA vaMditAsteSAM nindakAH santi niMditAH // 32 // " artha - jAteM udAsIna hai citta jinakA aise sAdhUnake vaMdanevAle tasabani kari baMdanIka hoya haiM ara niMdaka haiM te niMdaka hoya haiM, tAteM yA maiM sivAya Azcarya kahAM hai, kichU bhI nAhIM ||32|| Aga - Upara dASTati kahyA tAkA dRSTAnta kahaiM haiM-yAdRzaH kriyate bhAva:, phalaM tatrAsti tAdRzam / 1 yAdazaM caryaM te rUpaM tAdRzaM dRzyate'bdake // 33 // artha -- jaisA bhAva karie tahAM taisA phala hoya hai jaise darpaNa meM jaisA rUpa karie taisA hI dekhie hai / bhAvArtha - sAdhu tau vItarAga hai tinameM jaisA bhakti rUpa vA dveSa rUpa pariNAma kare taisA hI zubha azubha phala pAvai / jaiseM darNapa tau nirmala hai vAmaiM jaisA rUpa karai taisA hI dIkhai aisA jAnanA // 33 // vratinAM nindakaM vAkyaM, vibuddhayeti na sarvadA / manovAkkAyayogena vaktavya hitamicchatA // 34 // . artha -- yA prakAra sAdhUnakI niMdAmeM mahApApa jAna kari hitakA bAMchaka jo jIva tAkari vratonakA niMdaka mana vacana kAyake yogakari sadAkAla hI kahanA yogya nAhIM ||34|| abhyutthAnAsanatyAgapraNipAtAMjulikriyA / zrAyAte saMyate kAryA, yAtyanuvrajanaM punaH ||35shaa artha - saMjamI munikA Agamana hota santeM uThanA AsanakA tyAganA namaskAra karanA aMjuli kriyA kahie hAtha jor3anA kriyA karanI yogya hai, bahuri saMjamIkauM gamana karate santeM pIcheM cAlanA yogya hai ||35|| Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodaza pariccheda zrAyAMtaM ye taporAzi, vilokyapi na kurvate / abhyutthAnAsanatyAgo, naibhyaH saMtyadhamAH pare // 36 // artha - jo puruSa AvatA jo tapakA samUha muni tAhi dekha kara bhI 'uThabaiThanA ara AsanatyAganA rUpa vinaya nAhIM kareM haiM inateM sivAya aura nIca koU nAhIM // 36 // yatra yatra vilokya te, saMyatAyatamAnasAH / tatra tatra praNatavyA, vinayodyatamAnasaiH // 37 // artha-yatna sahita hai mana jinakA aise saMyamI muni jahAM jahAM dekhie tahAM tahAM binaya maiM udyamI hai mana jinakA aise puruSani kari namaskAra karanA yogya hai // 37 // zayyopavezanasthAnagamanAdIni sarvadA / vidhAtavyAni nIcAni saMyatArAdhanAparaiH // 38 // [ 317 artha - saMyamInakI ArAdhanA viSeM tatpara je puruSa tinakari sovanekI zayyA ara baiThanA ara khar3e rahanA gamana karanA ityAyika sadAkAla nIce karanA yogya hai / bhAvArtha - jahAM mahanta puruSa virAje hoya tA sthAnateM zayyAdika nIce sthAna karanA U~cI jagaha na karanA, aisA jAnanA ||38|| puNyavanto vayaM yeSAmAjJAM yacchaMti yoginaH / manyamAnairiti prAjJaiH kartavyaM yatibhASitam // 36 // artha - hama puNyavanta haiM jina yogIzvara AjJA kareM haiM aise mAnate je paMDita tinakari yatInakA kahyA karanA yogya hai / bhAvArtha - yatIzvara AjJA karai so subuddhInakauM karanA yogya hai, apane mana maiM aisI mAnanA jo hama dhanya haiM jinameM gurunakI AjJA bhaI aiseM AjJA maiM harSa karanA, aisA jAnanA ||36|| niSThIvanamavaSTaMbhaM, jaMbhaNaM gAtrabhaMjanam / asatyabhASaNaM narma, hAsya pAdaprasAraNam // 40 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318] zrI amitagati zrAvakAcAra abhyAkhyAnaM karasphoTaM, kareNa karatADanam / vikAramaMgasaMskAra, varjayedyatisannidhau // 41 // artha-yatInake nikaTa vinayavAna itane kArya na kare, te kArya batAvai haiM-thuka nAhIM ara sArA leya pramAda sahita na baiThe, jambhAI na leya, aMga na toDe, asatya na bolai, majAkha rAgarUpa hAsya vacana na bolai, pAva na pasArai, lajjAkauM kAraNa gupta bAta prakaTa kari na kahai, hAthakI cuTakI na bajAvai, hAtha kari hAtha na tADai, vikAra rUpa ceSThA na karai, aMgakauM saMvArai nAhIM ityAdi aura bhI pramAdarUpa AcaraNa mahaMta puruSanike nikaTa karanA yogya nAhIM // 40-41 // uccasthAnasthitaiH kAryA, vandanA na tapasvinaH / na gati vAmataH kRtvA, vinItairna ca pRSThataH // 42 // artha-U~ce sthAnapari tiSThatenakari tapasvInakI vandanA karanI yogya nAhIM ara vinayavAnani kari vAI taraphateM gamana karakai pAchateM vandanA karanI yogya naahiiN| bhAvArtha-muninake dakSiNa taraphateM pradakSiNArUpa gamana karake vandanA karanI, vAI taraphateM jAyakari pAchaiteM vandanA na karanI // 42 // vidheti vinayo'dhyakSaH, karaNIyo manISibhiH / parokSe'pi sa sAdhUnAmAjJAkaraNa lakSaNaH / 43 // artha-aiseM mana vacana kAya kari tIna prakAra pratyakSa vinaya karanA yogya hai ara muninakauM parokSa hote tinakI AjJA karanA hai lakSaNa jAkA aisA parokSa vinaya karanA yogya hai / / 43 // saMghe caturvidhe bhaktyA, ratnatritayarAjite / vidhAtavyo yathAyogya, vinayo nayakovidaH // 44 / / prartha-nIti viSaM catUra je pUruSa tinakari ratnatrayakari zaubhita jo muni AryikA zrAvaka zrAvikA aisA cyAra prakAra saMgha tA virSe yathAyogya vinaya karanA yogya hai // 44 // Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' trayodaza pariccheda [316 vinayena vihInasya, vratazIlapuraH sraa| niSphalAH saMti niHzeSA, guNA guNavatA matAH // 45 // artha-vinaya kari hIna jo puruSa tAke vrata zIla Adi samasta guNa haiM te niSphala guNavAnanike kahaiM haiM // 45 // vinazyati sabhastAni, vratAni vinayaM vinA / saroruhANi tiSThati, salilena vinA kutaH // 46 // artha--sarva vrata haiM te vinaya vinA nAzakauM prApta hoya haiN| jaise jala vinA kamala haiM te kahAM tiSThe, api tu nAhIM tiSThaM hai taise jAnanA // 46 // nirva tistarasA'vazyA, vinayena vidhIyate / pAtmanInasukhAdhArA, saubhAgyeneva kAminI // 47 // artha-vinaya kari AtmAkA hitarUpa sukhakI AdhArabhUta jo mukti avasthA so vega kari kIjie hai| jaise sobhAgya pane kari strI vaza kIjie taiseM vinaya kari mukti vaza hoya hai // 47 / / samyagdarzanacAritratapojJAnAni dehinA / avApyate vinItena, yazAMsIva vipazcitA // 48 // artha-jaiseM paMDitajana kari yaza pAIe hai taiseM vinayavAna puruSa kari samyagdarzana jJAna cAritra tapa ye pAIe hai // 48 // tasya kalpadra mo bhatyastasya citAmaNiH kare / tasya sannihito yakSo, vinayo yasya nirmalaH / / 4 / / artha-jA puruSakai nirmala vinaya hai tAkA kalpavRkSa kiMkara hai ara tAke pAke hAtha virSe ciMtAmaNi hai ara yakSa tAke nikaTavartI hai / bhAvArtha-vinayateM zubha pariNAmake vazateM puNyabaMdha hoya hai tAke udayateM sarva kalpavRkSAdi padArtha sukhadAI hoya pariNamai hai // 46 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 ] zrI amitagati zrAvakAcAra zrArAdhya te'khilA yena, tridazAH sapuraMdarAH / saMghasyArAdhane tasya, vinItasyAsti kaH zramaH // 50 // artha - iMdranisahita samasta deva jA vinayavAna kari ArAdhie hai tAki saMgha ke ArAdhana viSeM kahA~ zrama hai ||50 // krodhamAnAdayo doSAzchidyaM te yena vairadAH / na vairiNo vinItasya tasya saMti kathaMcana // 51 // artha -jA vinayavAna kari vairabhAva ke denevAle aise je krodhamAnAdika pariNAma te nAza kIjie hai tAkai koI prakAra bhI vairI na hoya hai / bhAvArtha - vinayavAnateM koI vaira rAkhe nAhIM // 51 // -- kAlatrayespi ye loke vidyate parameSThinaH te vinItena niHzeSAH, pUjitA vaMditAH stutAH // 52 // artha - - loka maiM bhUta bhaviSyat varttamAna aiseM tInoM kAla viSeM bhI je arhatAdi parameSThI vidyamAna hai te samasta vinayavAna puruSa kari pUje ara vaMde ara vacana kari gocara kiye / bhAvArtha - jAkai vinaya hai tAkaM samasta parameSThInakauM bhakti hai // 52 // garyo nikharvyate tena janyate gurugauravam 1 prArjavaM darzya te svasya, prazrayaM vitanoti yaH // 53 // artha -- jo puruSa vinayakauM vistArai hai tA puruSa kari ApakA kaSAya nAza kIjie hai ara gurunakA mAna upajAie hai ara saralabhAva pravarttAie hai // 53 // vinItasyAmalA kIrtirvabhramIti mahItale / sukhayaM tIjanaM sevyA, kAMtiH zItaruceriva // 54 // artha -- vinayavAna puruSakI nirmala kIrti pRthvItala viSe atizaya kari bhrama hai, sarva jagata meM phaile hai, kaisI haiM kIrti lokakauM sukha upajAvatI hai ara candramAkI kAMti samAna nirmala hai // 54 // Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodaza pariccheda [321 vinayaH kAraNaM muktavinayaH kAraNaM zriyaH / vinayaH kAraNaM prAvinaya: kAraNaM mateH // 55 // artha-vinaya hai so muktikA kAraNa hai ara vinaya hai so lakSmIkA kAraNa hai ara vinaya hai so prItikA kAraNa hai ara vinaya hai so buddhikA kAraNa hai // 55 // vinayena vinA puso, na santi guNasampadaH / na vIjena vinA kvApi, jAyante sasyajAtayaH // 56 // artha-jaise bIja binA kahu~ bhI dhAnyakI jAti nAhIM upajai hai taiseM vinaya binA guNarUpa sampadA na hoya hai // 56 // prazrayeNa vinA lakSmI, yaH prArthayati durmanAH / sa mUlyena vinAnUnaM, ratnaM svIkattamicchati // 57 // artha-jo duSTacitta puruSa vinaya vinA lakSmIkauM bAMcha hai so puruSa nizcaya kari mola binA ratnakauM aMgIkAra karanekauM icche hai // 57 // kA saMpadavinItasya, kA maitrI calacetasaH / kA tapasyA vizIlasya, kA kIrtiH kopavartinaH // 5 // artha-vinayarahita puruSakI saMpatti kahAM, ara calAyamAna hai citta jAkA eMse puruSakI mitratA kahAM, ara zIlarahita puruSakI tapasyA kahAM ara krodhI puruSakI kIrti kahAM // 58 / / na zaThasyeha yasyAsti, tasyAmuru kathaM sukham / na kacche karkaTIyasya, gRhe tasya kutastanI // 56 // artha-jA puruSakai isa loka maiM saMtoSarUpa sukha nAhIM tAka paralokameM sukha kaisai hoya / jasaiM jAkI vAr3ImaiM kakar3I nAhIM tAke gharamaiM kAhe kI hoya, apitu nAhIM hoya // 56 // lAbhAlAbhau vibuddhayeti, bho vinItAvinItayoH / vinItena sadA bhAvyaM, vimucyAvinayaM tridhA // 60 // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha---yA prakAra vinayavAnakai ara vinayarahitakai lAbha alAbha jAni kari bho ziSya ! mana vacana kAyateM avinayakauM tyAgakai vinayasahita honA yogya hai // 60 // aiseM vinayakA varNana kiyaa| Age-vaiyAvRtyakA varNana karai haiM:kRtAMtariva durvAraH, pIr3itAnAM parISahaiH / vaiyAvRtyaM vidhAtavyAM, mumukSUNAM vimuktaye // 61 // artha-kAla samAna duHkhateM nivAraNa jinakA aise je rogAdi pariSaha tinakari pIr3ita je mokSake abhilASI AcArya Adi tinakA vaiyAvRtya kahie Tahala cAkarI karanA yogya hai, kAhekai athi-muktike arthi / __ bhAvArtha - laukika kAryakI vAMchA rahita muktihIke athi vaiyAvRtya karanA // 61 // dubhikSe marake roge, caurarAjAdya pada te / karmakSayAya kartavyA, vyAvRtirvatavattinAm // 62 // artha-dubhikSa virSe ara marI viSaM ara rogavirSe ara caura rAjAdikateM upasarga virSe karanikai nAzake athi vratInakI Tahala cAkarI karanI yaugya hai // 62 // prAcArge'dhyApake vRddha, gakSarakSe pravartake / zaikSye tapodhane saMghe, gaNe glAne dazasvapi // 63 // prAsukairoSadhairyogaurmanasA vapuSA giraa| vidheyA vyAvRtiH, sadbhirbhavabhrAMtijihAsubhiH // 64 // artha-jAte vratanikA AcaraNa karie so AcArya kahie, bahuri jAke nikaTa zAstrAdhyayana karie so upAdhyAya kahie, vahuta kAlake dIkSita hoya so vRddha kahie, ara gaNakI rakSA karai so gaNarakSa kahie ara saMghakauM pravarttA so pravartaka kahie, ara zAstrake sIkhane meM tatpara hoya so zaikSya kahie ara mahopavAsAdike karanevAle tapasvI kahie, ara cyAra muninakA samUhakoM saMgha kahie, ara bar3e munikI saMtAnakauM gaNa kahie, ara Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodaza pariccheda [ 323 rogAdika kari klezarUpa zarIra jAkA hoya so glAna kahie, aise daza prakAra muninaviSeM satpuruSani kari yogya kahie, vratIna ke lene yogya prAka auSadhani kari tathA mana, vacana, kAya kari Tahala cAkarI karanIyogya hai kaise haiM veyAvRtya karanevAle puruSa saMsArabhramaNake tyAga karaneke vAMchaka haiM // 63-64 // tapobhirduSkaraM rogaiH, vIDyamAnaM tapodhanam / yo dRSTvopekSate zakto, midharmA na tataH paraH // 65 // artha - duHkhakari kare jAMya aiseM tapAni kari roganikari pIr3ita jo sAdhu tAhi dekhakara jo zaktisahita puruSa upekSita kahie kichU ilAja na kara hai dekhatA hai rahi jAya hai tA sivAya aura adharmI nAhIM // 65 // gRhastho'pi yatijJeyo, vaiyAvRtyaparAyaNaH / vaiyAvRtyavinirmukto, na gRhastho na saMyataH // 66 // artha - jo vaiyAvRtya viSaM tatpara hai so gRhastha bhI yati samAna jAnanA / bahuri vaiyAvRtyakari rahita hai so na gRhastha hai na muni hai || 66 // vaiyAvRtyaparaH prANI, pUjyate samyatairapi / labhate na kRtaH pUjAmupakAraparAyaNaH // 67 // artha - vaiyAvRtyaviSaM tatpara jIva hai so saMyamIna kari bhI pUjie hai, jAteM upakAra viSai parAyaNa je puruSa te kisateM pUjA na pAveM sarva hIteM pAve // 67 // saMyamo darzanaM jJAnaM, svAdhyAyo vinayo nayaH / sarve'pi tena dIyante, vaiyAvRttyaM tanoti yaH // 68 // artha -- jo puruSa vaiyAvRtyakauM vistAra hai tAkari saMyama samyagdarzana jJAna, svAdhyAya, vinaya, nIti ye sarvahI dIjie hai / bhAvArtha - vaiyAvRtya karaneteM vratI svastha hoya taba saMyamAdi nirvighna sadhai, tAteM jo vratInakI Tahala cAkari karai tAkari saMyamAdika sarva diye kahie // 68 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324] zrI amitamati zrAvakAcAra nirvRtirvIyate yena, tena dharmo vidhApyate / prAgamo'dhyApyate tena, kriyate tena vA na kim // 66 // artha-jo puruSakari dharmAtmA jIvanikoM sukha dIjie hai tAkari dharma karAie hai ara Agama par3hAie hai athavA tAkari kahA uttama kArya na kIjie hai sarva hI kIjie hai| bhAvArtha-dharmAtmA nirAkula hoya taba dharmasAdhana karai zAstrAdhyApana kara aura bhI dharmakArya karai jAteM jo dharmAtmAkauM nirAkula karai tAkari dharmAdika sarva uttama kArya kie kahie // 66 // samAdhIvihitastena, jinAjJA tena paalitaa| dharmo vistAritastena, tIrthaM tena pravattitam // 70 // artha-jo vaiyAvRtya karai hai tAteM samAdhi jo zubha dhyAna so kiyA ara jinarAjakI AjJA pAlI ara tAteM dharma vistAryA ara tIrtha jo ratnatraya so pravartIyA // 7 // duSprApaM tIrzakata tvaM, trailokyakSobhaNakSamam / prApyate vyAvRtaryasyA, tasyA: ki na paraM phalam // 71 // artha--tIna lokakauM kSobha upajAvane virSe samartha jAke prabhAvateM indrAdikanike Asana kampanAdi kSobha upajai aisA tIrthaka rapanA jA vaiyAvRtya bhAvanAkA phala pAIe tathA aura phala kahAM na pAie; sarva hI pAie // 71 // parasyopAte dukhaM, madA yenopakurvatA / saMpadyate kathaM tasya, kva kAryaM kAraNaM vinA // 72 // artha-jisapara upakAra karanevAle puruSa kari parakA duHkha dUra kIjie hai tAkai duHkha kaise hoya. jAte kAraNa binA kArya kaise hoya ? bhAvArtha-duHkhakA kAraNa azubha bhAva hai so paropakArIkai azubha bhAva nAhIM taba Apa duHkhI kaiseM hoya, aisA jAnanA // 72 // sevyo dIrghAyurAdeyo, norogo nirupadravaH / vadAnyaH sundaro dakSo, jAyate sa priyaMvadaH // 73 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodaza paraccheda [ 325 artha-so vaiyAvRtya karanevAlA sevane yogya hoya hai, dIrghAyu hoya hai, Adara karane yogya hoya hai, upadrava rahita hoya hai sundara ara pravINa ara priyavAdI hoya hai // 73 // sa dhArmikaH sa sadRSTiH, sa viveko sa kovidaH / sa tapasvI sa cAritrA, vyAvRti vidadhAti yaH // 74 // artha-jaM vaiyAvRtya karai hai so dharmAtmA hoya hai, so samyagdRSTi hai so vivekI hai so paMDita hai so tapasvI hai so cAritravAna hai| bhAvArtha-vaiyAvRtya hota santai sarva dharmake aMga hoya haiM jAte vaiyAvRtya nAmA tapa saba tapanikA sArabhUta kahyA hai / / 74 // aiseM vaiyAvRtrA tapakA varNana kiyaa| Age-prAyazcita nAmA tapakA varNana karai hai Azritya bhaktitaH sUri, ratnatritayabhUSitam / prAyazcitaM vidhAtavyaM, gRhItvA vratazuddhaye // 7 // artha-darzana jJAnacAritra rUpI ratnamaya kari bhUSita aisA jo AcArya tA prati bhaktitai prApta hoya kari vratanikI zuddhatAke athi prAyazcita grahaNa kari AcaraNa karanA yogya hai // 7 // na sadoSaH kSamaH katuM, doSANAM vyapanodanam / kardamAktaM kathaM vAsaH, kardamena vizodhyate // 76 // artha-sadoSa puruSa hai so doSa dUra karanekauM samartha nAhIM, jaise kIca kari lipaTyA vastra kIcakari kaise sodhiye / bhAvArtha-nirdoSa guru hI doSa dUra karake zuddha karai hai, sadoSa gurutai doSa dUra hoya nAhIM // 76 // doSamAlocitaM jJAnI, sUrirIzo vyapohitum / ajJAnena na vaidya na, vyAdhiH kvApi cikitsyate // 7 // partha-Alocita kahie ziSyaneM kahyA jo doSa tAhi jJAnavAn AcArya dUra karanekauM samartha hai, jAteM ajJAnI vaidya kari rogakA ilAja kahA~ na kIjie hai, rogakA jJAtA hoyagA so ilAja karaigA // 77 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326] zrI amitagati zrAvakAcAra AlocyarjusvabhAvena, jJAnine saMyatAtmane / tadIyavAkyataH kArga, prAyazcitaM manISiNA // 7 // prarNa-saMyama sahita hai AtmA jAkA aisA jJAnavAna jo AcArya tAke artha sarala svabhAvateM apane doSanikauM kahakai tisa AcArya ke vacananai buddhivAna kari prAyazcita karanA yogya hai // 78 // prAMjalIbhUya kartavyaH, sUre raalocnstridhaa| vipAke dukhadaM kArga, vakrabhAvena nirmitam // 7 // .. artha--AcAryasaiM mana vacana koya kari sarala hoyake AlocanA karanI yogya hai| jAteM kuTilabhAva kari kiyA kArya hai so vipAkamaiM duHkhadAI hai| bhAvArtha-apaneM doSanikauM gurUnateM kahanA tAkA nAma AlocanA hai ara tInauM yoganikI saralatAteM karanA / kuTilatAteM kareM to ulaTA duHkhadAI hoya // 79 // phalAya jAyate so, na cAritramazodhitam / * malagrastAni zasyAni, kIdRzaM kurvate phalam // 80 // martha-vinA sodhyA cAritra hai so puruSake phalake artha na hoya hai jaise mala jo kaDA tAkari grase je sasya dhAnya te kaiseM phala nipajAveM, api tu nAhIM upajAveM // 8 // aise prAyazcitakA varNana kiyA, Arge-svAdhyAya nAmA tapakA varNana kara haiM vAcanA pRcchanA''mnAyAnuprekSA dharmadezanA / 2. svAdhyAyaH paMcadhA kRtyaH, paMcamI gatimicchatA // 1 // artha-paMcamI gati jo siddha avasthA tAhi icchatA jo puruSa tA kari pAMca prakAra svAdhyAya karanA yogya hai, svayaM kahie AtmAke adhyAyarUpa jo par3hanA athavA su kahie bhaleprakAra zAstrakA adhyayana kahie vAcanAdika karanA so svAdhyAya hai, so pAMca prakAra hai-tahAM nirdoSa graMtha artha ubhaya inikA jo bhavya jIvanikauM denA sikhAvanA so tau vAMcanA hai, bahuri saMzayake dUra karanekauM nirvAdhananizcayake puSTa karanekauM Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodaza pariccheda [327 graMtha artha ubhayakA prazna karanA so pracchanA hai| jo ApakI uccatAke artha parakauM ThaganeMke athi nIcA pAr3aneke athi parakI hAsya karanekauM ityAdi khoTe khoTe AzayateM pUcha so pracchanAtapa naahiiN| vahari jisa padArtha svarUpa jAnyA tAkA manakai virSe bAraMbAra citavana karanA so anuprekSA hai / bahuri pAThakauM zuddha ghokanA so AmnAya hai| bahuri dharmakathA AdikA aMgIkAra upadeza denA so dharmopadeza hai; aise paMca prakAra jAnanA // 1 // tapauM'tarAnantarabhedabhinna, tapovidhau kiMcana pApahAri / svAdhyAyatulyaM na vilokyate'nyat, hRSIkadoSaprazamapravINam // 2 // artha-aMtaraMga ara bahiraMga bheda kari bhinna jo bAraha prakAra tapakA vidhAna tA viSe svAdhyAya samAna pApakoM haranevAlA aura tapa na dekhie hai, kaisA hai svAdhyAyanAmA tapa indriyanikA doSa jo iSTAniSTa viSayanimaiM rAgadveSa karanA tAke upasamAvanemeM pravINa hai // 2 // svAdhyAyamatyasya calasvabhAvaM, na mAnasaM yantrapituM samarthaH / zaknoti nonmUlayituM pravRddha, tamaH paro bhAskaramantareNa // 3 // prartha-caMcala hai svabhAva jAkA aisA jo mana tAke rokanekauM svAdhyAya binA aura samartha nAhIM, jaise vRddhikauM prApta bhayA jA andhakAra tAke nAzakauM sUrya vinA aura samartha nAhIM taiseM // 3 // yaH svAdhyAyaH pApahAni vidhatte, kRtvaikAgrayaM nopavAsaH kSamastAm / zaktaH katta saMvRtAnAM na kAya, . loke dRSTo'saMvRttau duSTaceSTaH // 4 // martha-svAdhyAya nAmA tapa ekAgrapanA kari jo pApakI hAni kara hai tA pApakI hAnike karanekauM kevala upavAsa samartha nAhIM, loka virSe saMvara rahita ara duSTa hai ceSTA jAkI aisA puruSa saMvarasahita jIvanike karane yogya jo kArya hai tAhi karanekauM samartha naahiiN| bhAvArtha-svAdhyAya virSe saMvara hoya hai tAteM karmakI nirjarA hoya hai ara svAdhyAya binA kevala upavAsa hI kareM so saMvara rahita duSTaH ceSTA viSa pravattai tAkai pApakI nirjarA hoya nAhIM // 4 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 ] zrI amitagati zrAvakAcAra vijJAtaniH zeSa padArthajAtaH karmAsravadvArapidhAnakArI / bhUtvA vidyate svaparopakAraM, svAdhyAyavarttI budhapUjanIyaH // 85 // " artha - svAdhyAya viSai pravarttanevAlA puruSa hai sau jAne haiM zrutajJAnake balateM sakala padArtha jAneM ara Azrava Avaneke dvAra je mithyAtvAdika tinakA rokanevAlA aisA hoya kari ApakA vA parakA upakAra kare hai kaisA hai svAdhyAya karanevAlA puruSa paMDitani kari pUjane yogya hai // 85 // yaddbuddhatattvo vidhunoti sadyo vidhvaMsitAzeSahRSIkadoSaH / tapovidhAnairbhava koThilakSairnUnaM tadajJo na dhunIti karmaH // 86 // ,, artha- - jAnyA hai vastukA svarUpa jAneM ara nAza kiye haiM samasta indriyanike doSa jAneM aisA puruSa hai so jA karmakauM nirjarA karai hai tA karmakauM ajJAnI aneka janmanikari tapake AcaraNa kari bhI nizcaya kari nAhIM nirjarA hai / bhAvArtha - nirjarA hoya hai so zruta jJAnake abhyAsateM bhaI jo vizuddhatA tAteM hoya hai, kevala kAyaklezateM vizeSa nirjarA hoya nAhIM tAteM jJAnAbhyAsa hI mukhya hai aisA jAnanA // 86 // nirasta sarvAkSakaSAya vRttividhIyate yena zarIrivargaH / prarUDhajanmAMkurazoSapUSA, svAdhyAyato'sti tato na yogaH // 87 // artha - jA svAdhyAya kari naSTa bhaI hai sarvaM indriya ara kaSAyarUpa pariNati jAkI aisA jIvatikA samUha kIjie hai / bhAvArtha - viSaya kaSAyarahita jIva kIjie hai tAteM svAdhyAyateM nyArA yoga kahie dhyAna nAhIM / bhAvArtha - zrutake abhyAsa hoteM dhyAna hoya hai jJAna binA dhyAna nAhIM, kaisA hai svAdhyAyatapa vistArakauM prApta bhayA jo saMsArarUpa aMkura tA soSanekauM sUrya samAna hai // 87 // guNAH pavitrAH zamasaMyamAdyA, vivodhahInAH kSaNatazcalaMti / kAlaM kitaM dalapuSpapUrNAstiSThati vRkSAH kSatamUlabaMdhAH // 88 // Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodaza pariccheda [326 artha--kaSAyanikI maMdatArUpa zamabhAva ara saMyamabhAva ityAdika je pavitra guNa haiM te jJAnarahita kSaNamAtramaiM calAyamAna hoya haiM jaise patra ara puNyanikari bhare aise vRkSa haiM te naSTa bhayA hai jar3akA baMdhana jinakA aise kitane kAla tiSTha hai, kicha bhI na tiSTha haiN| bhAvArtha-saba guNanikA mUla jJAna hai so jJAna binA aura guNa hoya nAhIM, aisA jAnanA // 8 // jAnAtyakRtyaM na jano na kRtyaM, jainezvaraM vAkyamabuddhayamAnaH / karotyakRtyaM vijahAti kRtyaM, tatastato gacchati duHkhamugram // 8 // artha-jinarAja ke vacanakauM na jAnatA jo jIva hai so na karane yogyakauM vA karane yogyakauM na jAne hai tAteM akArya jo hiMsAdika tAhi kara hai ara kArya jo vairAgyAdika tAhi ta hai tAteM tIvra duHkhakauM prApta hoya hai // 86 // anAtmanInaM parihatta kAmA, prahItukAmAH punavAtmanInam / . paThaMti zazvajjinanAthavAkyaM, samastakalyANavidhAyi saMtaH // 10 // artha-santa puruSa haiM te nirantara jinarAjake vacanakauM par3he haiN| kaisA hai jinavacana samasta kalyANa karanevAlA hai kaise haiM jinavacana ke par3hanevAle puruSa AtmA ke hitarUpa nAhIM aise mithyAtvAdika bhAba tinake dUra karaneke vAMchaka hai| bahuri Apake arthi hita je samyaktAdi bhAva tinake grahaNa karaneke bAMchaka haiM // 10 // sukhAya ye sUtramapAsya jaina, mUDhAH zrayante vacanaM pareSAm / tApacchide te parimucya toyaM, bhajanti kalpakSayakAlavahnim // 1 // artha-je mUr3ha jinarAjake vacanako tyAgakai sukhake athi anya mithyAdRSTinike vacana seve hai te tApa dUra karaneke arthi jalakauM chor3akai pralayakAlake agnikauM sevai hai / / 61 // vihAya vAkyaM jinacandrahaSTaM, paraM na pIyUSamihAsti kiMcit / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 ] zrI amitagati zrAvakAcAra mithyAdRzAM vAkyamapAsya nUnaM, pazyAmi no kiMcana kAlakaTam // 2 // . artha-isa loka vice jinarAja kari kahyA jo vacana tA sivAya aura amRta nAhIM ara mithyAdRSTinike vacana vinA aura kAlakUTa viSamaiM nizcaya kari kichu nAhIM dekhU hUM // 12 // vidhIyate yena samastamiSTaM, kalpadra meNeva mahAphalena / AvaryatAM vizvajanInavRtti, .. muktvA paraM karma jinAgamo'sau // 3 // . artha-jA kari mahAphala sahita kalpavRkSakI jyauM sarva manovAMchita kIjie aisA yahu jinAgama sarva lokake hitarUpa pariNati sivAya aura kAryakA varjana krhu| bhAvArtha-jina vacanake abhyAsateM hamAre laukika kAryakI vAMchA mata hou; svaparake upakArarUpa pariNati hou // 13 // . aiseM svAdhyAya nAmA tapakA varNana kiyApare'pi ye santi tapovizeSA, jinendracandroditasUtrahaSTAH / svazaktitaste nikhilA vidheyAH, vidhAnataH karmanikartanAya // 4 // . artha-svAdhyAya paryaMta tapa to pahale kahai ara dhyAna tapa AgeM kheNge| bahari aura bhI je tapake bheda siMhAniHkrIDitAdi jinabhASita sUtrane dikhAe te apanI zaktisArU samasta vidhAnapUrvaka karmanakI nirjarAke athi karanA yogya hai // 14 // saukhyaM svasthaM dIyate yena nityaM, rAgAvezazchidyate yena sadyaH / yenAnando janyate yAcanIyastaM, santoSaM kurvate ke na bhavyAH // 6 // artha-jAkari nirAkula sukha nitya dIjie hai ara rAgakA udaya zIghra ye die hai ara jAkari vAMchaneyogya muktipadako Ananda upajAie hai aisA jo santoSa so kauna bhavya na karai, sarva hI kreN| bhAvArtha-saba tapanimaiM tapakA mukhya lakSaNa icchA nirodha hai icchA Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodaza pariccheda [ 331 nirodha ara santoSa eka hI tAteM santoSa saba tapanimaiM pradhAna hai so hI parama tapa hai, aisA jAnanA // 65 // neSTaM dAtuM ko'pyupAyaH samarthaH, saukhyaM nRNAmasti santoSato'nyaH / aMbhojAnAM kaH prabodhaM vidhAtu, zakto hitvA bhAnumantaM hi dRSTa: // 66 // artha-manuSyanikauM vAMchita sukha denekauM santoSa sivAya aura koI bhI upAya naahiiN| jaise lokamaiM kamalanike praphullita karaneko sUrya sivAya ora koI samartha na dekhyA taiseM santoSa binA sukha nAhIM // 66 // vimucya saMtoSamapAstabuddhiH, sukhAya yaH kAMkSati kaMcanAnyam / dAridraya hAnAya sa kalpavRkSaM, nirasya gRhNAti viSadra maM hi // 17 // artha-jo ajJAnI sukhake arthi saMtoSakauM tyAgakai anya kAmabhogAdikakauM icche hai so dAridrayake nAzake athi saMtoSakauM tyAgakai viSavakSakauM grahaNa kara hai // 17 // krodhalobhamadamatsarazokA, dharmahAnipaTavaH parihAryAH / vyAdhayo na sukhadhAtapaTiSThAH, poSayaMti kRtinaH sukhakAMkSAH // 18 // artha-krodha, lobha, mAna, matsara, zoka ityAdika dharmakI hAni karanemaiM pravINa je bhAva te tyAgane yogya haiM jAteM sukhake vAMchaka je bhAgyavAna puruSa haiM te sukhake nAza karane maiM pravINa je roga tinahi puSTa na karai hai| bhAvArtha-krodhAdibhAva haiM te AkulatAmaya hai tAteM sukhake ghAtaka haiM te tyAgane yogya hai ara santoSa hai so sukhamaya hai so hI sukhArthIni kari sevane yogya hai // 18 // sattveSu maitrI guNiSu pramoda, kliSTeSu jIveSu kRpAparatvam / mAdhyasthyabhAvo viparItahaSTI, sadA vidheyo viduSA zivAya // 6 // artha -ekeMdriyAdi sarva jIvani virSe maitrIbhAva kahie koI bhI jIva duHkhI mata hoU aisI bhAvanA, bahuri samyagdarzanAdi guNasahita puruSami Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 2] zrI amitagati zrAvakAcAra.. vi ati harSa, ara rogAdi lleza kari sahita jIva haiM tina virSe karuNAbhAva, ara viparIta hai zraddhA jAkI aise puruSa virSe mAdhyasthyabhAva kahie viparIta puruSakauM dekhaka vicAranA jo yaha upadeza yogya nAhIM yA rAgadveSa kahikauM karanA, yA prakAra cAra bhAvanA jJAnavAna kari mokSake arthi sadA karanA yogya haiM // 66 anazvarazrIprativandhakeSu, prabhUtadoSopaciteSu nityam / virAgabhAvaH sudhiyA vidheyo, bhavAMgabhogeSu vinazvareSu // 10 // artha-jJAnI jIvakari saMsAra deha bhoganivirSe sadA vairAgyabhAva karanA yogya hai, kaise haiM saMsAra deha bhoga avinAzI lakSmIke rokanevAle haiM bahuri aneka doSanikari yukta haiM, vinAzIka haiM // 10 // zrAvakadharma bhajati viziSTaM, yo'nadhacitto'mitagati haSTam / gacchati saukhyaM vigalitakaSTaM, sa kSapayitvA sakalamaniSTam // 101 // artha-jo puruSa amitagati kahie ananta hai, jJAna jAkA aisA jo jinarAja tAneM dikhAyA athavA amitagati AcAryane dikhAyA jo zrAvakakA dharma tAhi sevai hai so puruSa saba aniSTanikA nAza karake nAhIM hai kaSTa jahAM aisA sukharUpa jo mokSa tAhi prApta hoya hai, kaisA hai dharma viziSTa kahie anya dharmaniteM nyArA hai lakSaNa jAkA aisA hai, bahuri kaisA hai so puruSa pApa rahita hai citta jAkA aisA hai // 101 // savaiyA / zrAvaka dharma kahyo jinarAja, yathAvidhi tAhi akhaMDita dhArai / so atinirmalacitta sudhI, bhavakaSTa aniSTasamaha nibaarai|| svarganike sukha bhogi tathA, nara hoya mahAvrata bhAva samhArai / Atama dhyAya vibhAva nasAya, mahAsukhasAgara dhAma sidhAra // aise zrI amitagati AcAryaviracita zrAvakAcAravirSe __ trayodazamA pariccheda samApta bhyaa| Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza pariccheda [ 333. caturdaza pariccheda AgeM dvAdaza anuprakSAkA varNana karai haiM, tahAM prathama hI anityAnuprakSAkA svarUpa ka haiM haiMyauvanaM naganadI spadopama, zAradAMbudavilAsajIvitam / svapnalabdhadhanavi bhramaM dhanaM, sthAvaraM kimapi nAsti tattvataH // 1 // artha--yauvana tau parvatakI nadIkA calanA samAna hai, nirantara calyA jAya hai / bahuri jIvanA hai so saradakAlake meghake vilAsa samAna hai, kSaNa mAtramaiM vilaya jAya hai| bahuri dhana hai so svapnamaiM pAyA jo dhana tAsamAna jhUThA hai vicha bhI (2.2 thira nAhIM // 1 // vigrahA gadabhujaMgamAlayAH, saMgamA vigamadoSa duussitaaH| saMpado'pi vipadAkaTAkSitA, nAsti kiMcidanupadravaM sphuTama // 2 // artha-zarIra tau rogarUpI sarpanikA ghara hai, ara milApa hai so viyogarUpI doSinikari dUSita hai, vahari saMpadA haiM te vipadAkari dekhI hai (sahita hai), prakaTane kiyA bhI vastu upadravarahita nAhIM // 2 // prItikIttimatikAMti bhUtayaH, pAkazAsanazarAsanAsthirAH / adhvanInapathisaMgasaMgamAH, saMti mitrapitaputrabAMdhavAH / .3 // artha-prIti ara kIrti ara buddhi ara kAMti ara saMpadA ye sarva iMdradhanuSa samAna athira haiN| bahuri mitra pitA putra bAMdhava ye sarva paMthIjananikA mArgamaiM saMyoga hoya tAsamAna hai, sarva zIghra hI vichari jAMga haiN| mokSamekamapahAya kRtrimaM, nAsti vastu kimapIha zAzvatam / kiMcanApi sahagAmI nAtmano, jJAnadarzanamapAsya pAvanam // 4 // artha-isa lokamaiM eka mokSa sivAya anya karI bhaI vastu kicha bhI nitya naahiiN| bahari nirmala jJAna darzana sivAya aura kicha bhI AtmAke sAtha jAnevAlA nAhI, jJAnadarzana hI sadA saMga rahai hai aura zarIra tau tahAM tahAM hI rahaiM haiM // 4 // saMti te tribhuvane na dehino, te na yAMti samavattimaMdiram / zakacApakhacitA hi kutra te, ye bhajati na vinAzAMbudAH // 5 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334] zrI amitagati zrAvakAcAra | artha-tIna bhavana virSe te zarIrake dhArI jIva nAhIM je yamake mandirakauM na jAya-saba hI maraNakauM prApta hoya haiN| jaise iMdradhanuSa kari race je bAdale te aise kahAM haiM je naSTa na hoya, sarva hI naseM haiM // 5 // dehapaMjaramapAsya jarjaraM, yatra tiirthpty'tipuujitaaH| yAMti pUrNasamaye zivAspadaM, tatra ke jagati nAtra gatvarAH // 6 // artha-jisa saMsAra virSe atyaMta pUjanIka je tIrthaMkara deva te bhI Ayuke pUrNasamaya jarjare deha pIMjarAko tyAgakai siddhAlayakauM padhAre haiM tahAM isa jagata virSe aura kauna jAnevAle nAhI, sarva hI paralokakauM jAya haiM // 6 // aiseM anitya bhAvanA kahI / Arga-azaraNa bhAvanAkauM kahaiM haiMyaM karoti purato yamarAjA, bhakSaNAya bhuvane kSudhitAtmA / kAnane mRgamiva dvipavairI, tasya nAsti zaraNaM bhuvi ko'pi // 7 // ___ artha-kSudhA sahita hai AtmA jAkA aisA jamarAja so jIvakoM bhakSaNa karaneke athi Agai kara hai tA jIvakA loka virSe koI bhI zaraNa nAhIM / jaise vanameM magakauM siMha bhakSaNa karanekauM hoya taba tAkauM koI zaraNa nAhIM taiseM // 7 // aMtakena yadi vigrahabhAjaH, svIkRtasya samapatsyata paataa| rakSitaH sukharairamariSyanno tadA sukhadhUnikuraMvaH // 8 // artha-kAlateM grahyA jo prANI tAkI maraNateM jo rakSA hoya to iMdrAdika devanikari rakSita jo devAMganAnikA samUha so na mrtaa| bhAvArtha-maraNateM rakSA hoya tau iMdra apanI devAMganAnikauM na marane deya tAteM maraNa hoteM jIvakai zaraNa nAhIM // 8 // yaM nihaMtumamarA na samarthA, hanyate na sa paraiH samavartI / yo dviparna samadarapi bhagno, bhajyate hi zazakairna sa vRkSaH // 6 // artha-jA jamarAjake hanivekauM deva samartha nAhIM so jIvanikari kaise hnie| Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza pariccheda [ 335 bhAvArtha-jo indrAdika deva bhI maraNakauM na nivAri saka tau auranakI kahAM kathA / jaiseM matavAre hAthina kari bhI jo vakSa bhagna na bhayA to sussAni kari bhaGga kaiseM kiijie| syndndvipdaatiturNgmNtritntrjppuujnhobhaiH| zakyate na khalu rakSitumaGgI, jIvitavyapagame mriyamANaH // 10 // artha-ratha hAtho pyAde ghauDe nikari tathA mantra tantra japa pUjana homa ina kari Ayuke nAza bhaye jo maratA jIva so rAkhanekauM samartha na hUjie hai // 10 // me dharanti dharaNI saha zailairye kSipanti sakalaM grahacakam / te bhavanti bhunane na sa kazcidyo nihanti tarasA yamarAjam // 11 // artha-je jIva samasta parvatanisahita pRthvIkauM dhArai haiM ara sakala grahacakrakauM kSepaM haiM aise puruSa tau lokavirSe haiM parantu so koI puruSa nAhIM jo vegakari yamarAjako nAza karai hai // 11 // yo nihanti rabhasena baliSThAnindracandraravikezavarAmAn / rakSako bhavati kazcana mRtya nighnato bhavabhUto na tato'tra // 12 // artha-jo yamarAja vegakari valavAna je indra candra sUrya nArAyaNa balabhadra tinahi hana hai tAteM isa lokaviSa jIvanikA nAza karatA jo yama tAteM bacAvanevAlA koU naahiiN| bhAvArtha-anyamatI yamako deva mAne haiM so mithyA hai ara AyukA jo pUrNa bhaye doU rAkhanekauM samartha nAhIM, samyakadarzanAdika vA arahaMtAdika zaraNa haiM jAteM vastukA svarUpa jAne maraNakA bhaya rahai nAhIM, ara siddhapada pAvai tahAM phera maraNa hoya nAhIM, tAteM para koU zaraNa nAhIM, ApakA Apa hI zaraNa hai // 12 // __ yA prakAra azaraNa bhAvanA kahI / Arge-saMsAra bhAvanAkauM kahai haiM-- citrajIvAkulAyAM tanabhAginA, kurvatA ceSTitaM sarvadA mohinaa| galtA muMcatA vigrahaM saMbhRto, nartakeneva raGgakSitau bhramyate // 13 // artha-isa mohI jIvakari ekeMdriyAdi nAnA jIvanikari bharI nRtya karanekI bhUmisamAna jo yaha saMsArapariNati tAviSe naTavAkI jyoM Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra bhramie hai / kaisA hai saMsArI jIva sadA aneka ceSTA kareM hai ara zarIraka grahaNa karai hai ara choDe hai || 13|| 336 ] zvasati svapiti roditi sIdati khidyate, rupyati tuSyati tAmyati / likhati dIvyati sothati nRtyati, bhramati janmavane kalilAkulaH // 14 // artha - pApakarmakari vyAkula yahu jIva saMsAravanaviSai bhrama hai, uchvAsa leya hai, rova hai, pIDita hoya hai, khedakhinna hoya hai, soveM hai, roSa karai hai, rAga kareM hai, taptAyamAna hoya hai, likhe hai. krIr3A kareM hai, vyavahAra kara hai, sIvai hai, nRtya kareM hai, vA prakAra aneka ceSTA karai hai // 14 // janakastanayastanayo janako, jananI gRhiNI gRhiNI jananI / bhaginI duhitA duhitA bhaginI, bhavatIti batAMgigaNI bahuzaH // 15 // artha - pitA putra hoya hai putra pitA hoya hai mAtA strI hoya hai strI mAtA hoya hai bahana putrI hoya hai putrI bahana hoya hai so bar3e khedakI bAta hai / yahu jIva pUrvokta prakAra anekavAra bhramai hai ||15|| kalilajAlavazaH svayamAtmano bhavati yatra sutau nijamAtari / kimaparaM bata tatra nigadyate, vividhaduHkhakhanau jananArNave // 16 // * artha - jA saMsAra samudra viSa pApake samUha kari vaza bhayA santA jIva Apa ApakA putra apanI mAtAke garbha viSai hoya bar3e khedakI bAta hai tA saMsAra viSai aura vyavasthA kahA kahie, kaisA hai bhavasamudra, nAnA duHkhanike upajAyave kI khAna hai // 16 // kimapi vetti zizunaM hitAhitaM virahaduHkhamupaiti yuvA para / vikalatAM bhajate sthavirastarAM, bhavati zarma kadA bata saMsutau // 17 // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza pariccheda [335 artha- aho saMsAra virSe sukha kaba hoya hai| bAlaka tau kicha hitAhitakauM na jAne hai, bahuri javAna tIvra kAmake duHkhakauM prApta hoya hai / bahuri bUr3hA haiM so atizaya kari vikalatAkauM bhaja hai zaktira hita ho jAya hai icchA bar3ha jAya hai aiseM sukha koI avasthAmeM nAhIM, duHkha hI haiM // 17 // na so'sti sambandhavidhirjagattraye, samaM samastairapi dehadhAribhiH / avApi yo na bhramatA bhavArNave, zarIriNA karmaniyaMtritAtmanA // 18 // artha-tIna loka viSa so sambandhakA vidhAna nAhIM jo jIvanai samasta dehadhArIna kari sahita anekavAra na pAyA, kaisA hai jIva saMsAra-samudra virSe bhramatA hai ara karmanikari baMdhyA hai AtmA jAkA aisA hai // 18 // yatra citravivartaH parAvartyate, karmaNAnArataM bhramyamANo janaH / duHkhahaM durvacaM mAnasaM kAyika, tatra dukhaM ki saMsRtAvaznute // 19 // artha-jisa saMsArasamudra viSe karma kari nirantara bhramAyA aisA jo jIva so nAnA prakAra paryAyani kari ulaTa palaTa kIjie hai tA saMsAra virSe durvacana sambandhI mana sambandhI zarIra sambandhI duHsaha duHkha kahA na bhogie hai, bhogie hI hai| aisA saMsArakA svarUpa jANi mokSakA yatna karanA // 16 // yA prakAra saMsAra bhAvanA khiiN| AgeM-ekatva bhAvanA kahaiM haiMdehabAMdhavanimittamaMginA, pApakarma vividhaM vidhIyate / aikakena bRhati viSahyate, nArakI gatimupepuSA vyathA // 20 // artha-zarIra ara bandhujananike poSaNeke athi jIva kari pApa karma nAnAprakAra kIjie hai| bahuri tAke phalateM narakagatikauM prApta bhayA eka Apa tAkari hI pIr3A sahie hai, zarIra kuTumbAdika koU bhelA hAya nAhIM // 20 // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338] zrI amitagati zrAvakAcAra panapatranayanA manoramAH, kArayaMti duritaM duruttaram / durgati vikaTaduHkhasaMkaTA, mekakasya zaraNaM na gacchataH // 21 // artha-kamalake patra samAna haiM netra jinake aisI manakauM ramAvanevAlI je strI hai te dustara pApakauM karAveM haiN| bahuri duHkhani kari vyApta jo durgati tA prati akele jAnekauM zaraNa koU nAhIM // 21 // mAtRtAtasutadArabAMdhavAH, sarvadA mama mudheti tapyate / karma pUrvamapahAya vidyate, nAtra ko'pi sukhaduHkhakArakaH // 22 // ___ artha- mAtA pitA putra strI bAMdhava ye sadA mere haiM aisI mAni kari sadA kheda karai hai| bahuri pUrva karma vinA isa loka viSe sukha duHkhakA karanevAlA koU nAhIM // 22 // vedanAM gatavataH svakarmajA-matra yo na vidadhAti kiMcana / kiM kariSyati paratra yatnato, dehajAdinivahaH sa pAlitaH // 23 // artha-jo pAlyA poSyA aisA putrAdikanikA samUha so apane karmodayateM upajI jo rogadikakI vedanA tAkauM prApta bhayA jo jIva tAkA isa lokamaiM upAya kari kicha na karai hai so paraloka virSe kahA karegA, kicha bhI karaigA nAhIM // 23 // ekako bhramati janmakAnane, yAti nirva tinivAsamekakaH / ekakaH zrayati duHkhamekakaH, zarma yAti na paro'sya vidyate // 24 // artha-yaha jIva saMsAravana virSe ekalA bhramai hai| bahuri mokSa dhAmakauM ekalA jAya hai / bahuri duHkhakauM akelA bhogeM hai, sukhako akelA prApta hoya hai, isakA dUjA sAthI nAhIM // 24 // janmamRtyuratikIttisaMpadA-mokako bhavati bhAjanaM sadA / nAsti ko'pi sacivaH zarIriNo, dravyamuktimapahAya tttvtH||25|| artha-janma maraNa prIti yaza sampadA inakA bhAjana sadA Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza pariccheda [336 akelA hI hai, janmadikakauM akelA hI pAvai hai, nizcayateM mokSa avasthA vinA jIvakA sAthI koU nAhIM // 25 // aiseM ekatva bhAvanAkA varNana kiyaa| Age-anyatva bhAvanAkauM kahaiM haiM : anAdirAtmA'nidhanaH sacetano, vidhAyakaH karmaphalasya bhojakaH / hitAhitAdAnavimokSakovida, stataH zarIraM vitarItamAtmanaH // 26 // artha-AtmA anAdi hai, anaMta hai, cetana sahita hai, kartA hai, karmaphalakA bhoktA hai, hitakA grahaNa karanevAlA ahitakA tyAganevAlA hai tAteM jJAnasvarUpa AtmAteM zarIra viparIta hai / bhAvArtha-zarIra navIna upajyA hai, vinAzakiM hai, jar3a hai, tAhIteM karmakA kartA nAhIM ara bhoktA nAhIM ara hita ahitakA grahaNa karanevAlA nAhIM, aise AtmAkA ara zarIrakA lakSaNa nyArA hai, eka nAhIM // 26 // sadApi yo yatnazataiH prapAlyate, na yatra kArya'pi nijaH sa dehinaH / paraH svakIyaM kimu tatra vidyate, pravarttate yatra mameti mohitaH // 27 // artha-jisa saMsAra viSaM jo zarIra aneka upAyanikari sadA hI pAlie hai so zarIra bhI jIvakai ApakA nAhIM tahAM aura vastu ApakI kaise hoya jahAM yahu mohita bhayA "ye vastu merI hai" aiseM pravarte hai // 27 // vimucya jantorupayogamaMjasA, na darzanajJAnamayaM nijaM parama / paratra sarvatra mameti zemuSI, pravartate mohapizAcanimitA // 28 // artha-jIvakA darzanajJAnamaya upayoga vinA nizcayateM aura para padArtha ApakA nAhIM, bahuri sarva padArtha virSe ye mere hai aisI buddhi moharUpa pizAcakari bhaI pravatta hai // 28 // Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340] zrI amitagati zrAvakAcAra bhavanti ye kArmaNayogasambhavAH, pare'tra bhAvA vapurAtmajAdayaH / vihAya te duHkha paramparAM, paraM na kicidviparItamIzate // 26 // artha- isa loka viSa karmanike saMyogate nipaje zarIra putrAdika je padArtha haiM te kevala duHkhakI paramparAya vinA aura kichu duHkhateM viparIta jo sukha tAhi karave samartha naahiiN| bhAvArtha- zarIrAdika parapadArthamaiM ApAkI buddhi hai so duHkhahIkA kAraNa hai sukhakA kAraNa nAhIM // 26 // anAtmanInA bhavaduHkhahetavo, vinazvarAH karmabhavA yato'khilAH / tato na bAhyaSu vizuddhabuddhayo, mameti buddhi manasA'pi kurvate / / 30 / artha-jAteM karmaNake udayateM bhaye samasta zarIrAdika padArtha haiM te AtmAke athi hitarUpa nAhIM ara saMsAra da:khake kAraNa haiM ara vinAzIka haiM tAteM bAhyA padArthani virSe "yaha mere haiM" aisI buddhikauM mana kari bhI na kareM haiM // 30 // na vidyate yatrakalevaraM nijaM, svakIyabuddhayA manasi vyavasthitama / tadIyasambandhabhavAH sutAdayaH, pare kathaM tatra nijA nigadyatAma // 61 // artha-jahAM ApakI buddhi kari mana viSaM tiSThyA jo zarIra so ApakA nAhIM tahAM to zarIrake sambandhateM upaje je anya putrAdika te kaho, Apake kaiseM hoya ? // 31 // karoti bAhyaSu mameti zemuSoM, parazvayaM yAvadanarthakAriNIm / na nirgamastAvadamuSya saMsRte, riti tridhA sA viduSA vima cyatAna // 32 // Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza pariccheda artha - jahAM tAI bAhya para padArthani viSai ye mere haiM aisI anartha karanevAlI buddhi hai tahAM tAI isa jIvakA saMsArateM nikasanA nAhIM isa kAraNa so buddhi mana vacana kAya kari tyAganA ||32|| aiseM anyatvabhAvanA kahI / Age - azucitvabhAvanAkauM kahai haiMkSaNAdamedhyAH zucayo'pi bhAvAH, saMsargamAtreNa bhavaMti yasya 1 zarIrataH santatipUtigandheH paraM kicana [ 341 nAstyacaukSyam // 33 // artha - jA zarIrake saMsargamAtra kari kSaNamAtra maiM pavitra padArtha bhI apavitra hoya hai, tAteM nirantara durgaMdharUpa jo zarIra tAteM anya kichU apavitra nAhIM // 33 // bahuprakArAzucirAzipUrNa, zukrAsRjAte zucitA kka kAye / zramedhya pUrNaH kimamedhya kumbho, dRSTo hi medhyatvamupAdadAnaH // 34 // artha - aneka prakAra viSTAdika apavitra vastuni kari bhayyA ara vIrya ara rudhirateM upajyA aisA jo zarIra tAviSeM pavitratA kahU~ nAhIM, jAteM vriSTA kari bharyA apavitra kumbha pavitratAkau dhAratA kahU~ dekhyA nAhIM // 34 // majjAsthi medomalamAMsakhAni, vigarhaNIyaM kRmijAlageham / dehaM dadhAnaH zucitAbhimAnaM, mUrkho vidhatte na vizuddhabuddhiH // 35 // artha- - majjA ara hADa ara meda ara mala viSTAdika inake upajanekI khAni ara nindane yogya ara kIDAnike samUhakA ghara aisA jo deha tAhi dhAratA santA pavitrapanekA abhimAna mUrkha ghArai hai, nirmala buddhi na dhArai // 35 // vanavastrAtRvicigUya, yo vAriNA zodhayate zarIram / ahnAya dugdhena nighRSya manye, vizuddhamaMgAramasau vidhattaM // 36 // artha- jo bhareM hai nava dvArAnitai nAnA prakAra mala jAteM aisA jo zarIra tAhi jala kari pavitra kare hai so maiM aisA mAnU hU~ ye koyalAkoM dUdha ghasake jaldI vizuddha kare hai || 36 || , na hanyate tena jalena pApaM viSaddhayate yena vivaddharya rAgam / yasya varNaprabhave samartha, tattasya dRSTaM na vinAzakAri // 37 // Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342] zrIamitagati shraavkaacaar| artha-jA jalakari rAgAdibhAva bar3hAya kari hisAdika pApa bar3hAie hai tA jalakari pApa kaise nAza kojie, jAteM jo vastukA varNa upajAve viSa samartha hai so tAkA nAza karanevAlA na dekhyA // 37 // vinAzyate cetsalilena pApaM, dharmastadAnIM kriyate kimarthama / prArohaNaM ko'pi karoti vRkSe, phale hi hastena na labhyamAne // 38 // _atha-jo jalakari pApa nAzie tau tapazcaraNAdi dharma kAheke arthi karie jAte hAthamaiM phala Aye saMte koI vRkSapa car3he nAhIM // 38 // mAghena tIvaH kriyate zazAMko, grISmeNa bhAnuryadinAma zItaH / dehastadAnIM payasA vizuddho, vidhIyate durvacagUthayUthaH // 36 // artha-jo mAgha mAsa kari candramA tapta kIjie ara groSma kari sUrya zItala kIjie tau jala kari zarIra vizuddha kiijie| kaisA hai zarIra niMdanIka viSTAdika malakA puja hai // 36 // sajJAnasamyaktacaritratoyaivigAhyamAnairmanasA'pi jIvaH / vizodhya mAnastarasA pavitrairna zuddhimabhyeti bhavAMtare'pi // 40 // artha-mana kari bhI avagAhe je samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritra rUpa pavitra jala tina kari zIghra nimala kiyA jo jIva so janmAMtara viSaM bhI azuddhitAkauM prApta nAhIM hoya hai| bhAvArtha-jalAdi paradravya niteM mithyAdRSTi zuddhitA mAna hai so mithyA hai tAtai jIva tau samyagdarzanAdi AtmapariNAmahIte zuddha hoya hai // 40 // randhra rivAMbuvitaterudadhau taraMDe, jIve mnovcnkaayviklpjaalaiH| janmArNave vizati karma vicitrarUpaM, sadyonimajjanavidhAdhi sudRnivAram // 41 // .. . jIte Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catudaza pariccheda [ 343 artha--jasaiM samudramaiM nAva viSaM vistArarUpa chidrani kari jala praveza karai hai saMsAra-samudra virSe mana, vacana, kAyake vikalpa jAlateM nAnAprakAra karma AzraveM haiM tAkari jIva duHkha kari nivAraNa karane yogya jaladI DUbanekauM prApta hoya haiM // 41 // citreNa karmapavanena niyojyamAna, prANiplavo bahuvidho'sukhabhAMDapUrNaH / saMsArasAgaramasAramalabhyapAraM, bhUribhramaM bhramati kAlamanaMtamAnama // 42 // artha-tIvra maMdAdi bhedanisahita nAnAprakAra jo karmapavana tAkari prarayA bhayA yaha jIvarUpa naukA saMsAra-samudra virSe anaMtakAla bhramai hai| kaisA hai jIvarUpI nAvanAnA prakAra duHkharUpa bhAMDani kari bharayA hai| bahari kaisA hai saMsAra-samudra asAra hai jAmaiM Atmahita nAhIM pAvane yogya hai pAra jAkA aisA apAra hai ara bahuta haiM bhauMra jA virSe aisA hai // 42 // karmAdadhAti yadayaM bhavinaH kaSAyaH, saMsAraduHkhamavidhAya na tadvayapaiti / yabaMdhanaM vidadhAti vipakSavarga, stannAma kasya viracayya sukhaM prayAti // 43 // artha-jo yaha kaSAyabhAva jIvakai karmabandha karai hai so karmavandha duHkha diye vinA nAza nAhIM hoya hai| jaise vairInikA samUha jo bandhana bA~dha hai so bandha kaunakauM sukha karika jAya hai, duHkha karika hI jAya hai| bhAvArtha-kaSAyakari baMdhyA jo karma tAkA chUTanA mahAkaThina hai tAmai mukhya AzravakA kAraNa jo kaSAya so karanA yogya nAhIM // 43 // bhedAH sukhAsukhavidhAnavidhau samarthA, ye karmaNo vividhabaMdharasA bhavati / jantoH zubhAzubhamanaH pariNAmajanyA, stai myate bhavavane cirameSa bhIge // 44 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 ] zrI amitagati zrAvakAcAra . artha-jIvake nAnA prakAra je cittake pariNAma tinakari upaje je sukha duHkha karanekI vidhi viSaM samartha nAnA prakAra bandhake anubhAgabheda tina kari yaha jIva bhayaMkara saMsAra vana virSe bahuta kAla bhramAie hai| bhAvArtha-karmanikA tIvra maMda anubhAga tIvra maMda kaSAyateM hoya hai tAkari jIva narakAdi paryAya nimaiM bhrama hai // 44 // gRhNAti karma sukhadaM zubhayogavRtyA, duHkhapradAyi tu yato'zubhayogavRtyA / prAdyA sukhAthibhirataH satataM vidheyA, heyA parA pracurakaSTanidhAnabhUtA // 45 // artha-jAteM zubha yogakI paraNati kari jIva sukhadAyaka karmakA grahaNa kara hai, bahuri azubha yogakI pariNati kari duHkhadAyaka karmakA grahaNa karai hai, isa kAraNateM sukhake arthI je jIva tinakari AdikI jo zubha paraNati so nirantara karanI yogya haiM / bahuri pracura duHkhake nidhAna samAna jo azubha yogakI paraNati so tyAganI yogya hai // 45 // / ekaprakAramapi yogavazAdupetaM, kurvati karma vividhaM vividhAH kaSAyAH / ekasyabhAvamupagasya jalaM ghanebhyaH , prApya pradezamupayAti na ki vibhedama // 46 // . parNa-yoganike vazakari eka prakAra grahaNa kiyA bhI karma kaSAya nAnA prakAra karai hai| bhAvArtha-yogadvAra samayaprabaddha grahaNa kiyau so to eka prakAra hI hai parantu jaisA tIvra maMda kaSAya hoya taisA hI nAnA prakAra tIvra maMda zakti liye hoya hai / jaiseM meghaniteM jala hai so eka svabhAvakauM prApta hoyake niMba Adi pradezakauM prApta hoya kari kahA vicitra bhedakauM nAhIM prApta hoya hai, hoya hI hai // 46 // Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza pariccheda / [345 mithyAtvadovRttyakaSAyayoga, pramAdadoSA vividhaprazArAH / karmAzravAH santi zarIrabhAjAM, jalAzravA vA sarasAM pravAhAH // 47 // artha-mithyAtva ara avirata ara kaSAya ara yoga ara pramAda ye doSa svarUpa nAnA prakAra jIvanikai karmAzravake kAraNa haiM, jasa sarovaranike jalake Azravake kAraNa pravAha haiM taiseM / __bhAvArtha-mithyAtvAdika bhAva karmabandhake kAraNa haiM tAteM inakauM tyAganA, yaha tAtparya hai // 47 // saMvaraNaM tarasA duritAnA, mAzravarodhakareSu nareSu / Agamanasya kRte hi nirodhe, kutra vizanti calAni saraH suH // 48 // artha-mithyAtvAdika AzravanikauM je samyaktvAdi bhAvani kari rokanevAle puruSa haiM tinakai zIghra karmanikA rukanA rUpa saMvara hoya hai| jaiseM jalanike AvanakA dvAra roke sante sarovarani virSe jala kahAMteM Avai kahateM bhI na Avai hai // 48 // nazyati karma kadAcana jantoH, saMvaraNena vinA na gRhItam / zuSyati kutra jalaM hi taDAge, saMgamane bahudhA'bhinavasya // 46 // artha-jIvakai grahaNa kiyA bhayA jo karma hai so saMvara binA kadAca nAza na hoya hai, jaise sarovara virSe bahuta prakAra navIna jalakA Agama hotasantai jala kahAteM sUkhai, api tu nAhIM sUkhe hai taiseM jAnanA // 46 // yoganirodhakarasya suraSTe, rastakaSAyaripoviratasya / yatnaparasya narasya samastaM, saMvRtimRcchati nUtanamenaH // 50 // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 ] zrI amitagati zrAvakAcAra -- artha - mana vacana kAyakA rokanevAlA ara samyagdRSTi ara nAza kiye haiM kaSAya vairI jAneM ara hiMSAdikateM virakta ara yatnAcAramai tatpara aisA jo puruSa tAkai samasta navIna karma rukai hai / bhAvArtha - mithyAtvAdike pratipakSI je samyaktvAdi bhAva tinakari saMvara hoya hai // 50 // dharmadharasya parISahajetu-, vRttavataH samitasya sugupteH / zrAgamavAsitamAnasavRtteH, saMgatirasti na karmarajobhiH // 51 // artha - uttama kSamAdi daza prakAra dharmakA dharanevAlA ara kSudhAdi parISanikA jItane vAlA ara sAmAyikAdi cAritrakA dhArI ara yatnAcAra rUpa samitinikari mukta ara bhale prakAra yoganikA nigraharUpa hai gupti jAkai aisA jo puruSa tAkai karmarUpI rajanI kari saMgati nAhIM hoya hai / bhAvArtha - inake hotasaMteM drazyasaMvara hoya hai, aisA jAnanA // 51 // darzanabodhacaritratapobhizcetasikalmaSameti na juSTe / zUrataraiH puruSaiH kRtarakSe, zatrubalaM vizati kva pure hi // 52 // artha - darzana jJAna cAritra tapa inakari sahita jo citta tA viNeM pApakarma nAhIM prApta hoya hai ! jaiseM zUravIra puruSanikari karI hai rakSA jAkI aisA jo nagara tAviSeM zatrukI senA kahAM praveza kareM, apitu nAhIM kareM hai / / 52 / / pAtakamAzravati sthirarUpaM, saMbhRtimAtmavatAM na yatInAm / varmaMdharAna narAn raNaraMge, kvApi bhinati zilImukhajAlam // 53 // artha - sthirarUpa AtmAkA anubhava karate je AtmajJAnI yatIzvara tinake karma nahI Azravai hai / jaiseM raNabhUmi viSe vakta bakatarake dharanevAle puruSa tinahi vANanikA samUha kahU bhI bhede nAhIM // 53 // kAmakaSAyahRSIkanirodhaM, yo viddhAti parairasusAdhyam / kevala lokavilokita loko, yAti ca muktipurIM dukhApAm ||54|| artha - jyo puruSa kAma ara kaSAya ara indriya inikA nirodha kara hai so puruSa muktipurIkauM prApta hoya hai, kaisA hai kAmAdikakA nirodha aura sAmAnya puruSani kari asAdhya hai / bahuri kaisA hai vaha puruSa kevalajJAna Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza pariccheda [347 rUpI prakAza kari dekhyA hai loka jaaneN| kaisI hai muktipurI duHkha kari hai pAvanA jAkA bar3e bar3e munIzvara jAke athi kheda kareM haiM to bhI na pAvai haiN| bhAvArtha-je kAmAdikakA saMvara kareM haiM te kevalI hoya muktipurIkauM pAveM haiM isa binA koTi kaSTateM bhI mukti na hoya hai aisA tAtparya hai // 54 // dRDhIkRto yAti na karmaparvataH, zarIriNAM nirjarayA vinA kSayam / na dhAnyapuMjaH pralayaM prapadyate, vyayaM vinA kvApi viddhitazciram // 55 // artha-jIvanIkai dRr3ha kiyA jo karmarUpI parvata so nirjarA vinA kSayakauM prApta na hoya haiN| jaiseM vahuta kAlateM vRddhikauM prApta kiyA jo dhAnyakA samUha so kharaca karai binA kahU bhI nAzakauM prApta na hoya hai taiseM / ___ bhAvArtha-jitanA karma bandhe titanA hI udaya deya khirai tau anAdikAlake saMjayarUpa karma naseM naahiiN| bahari jaba tapazcaraNAdika aneka kAlake bAMdhe karma eka kAlamaiM khipa taba karmakA nAza hoya tAteM tapazcaraNAdikamaiM pravarttanA yogya hai, yahu tAtparya hai // 55 // nirantarAnekabhavAjitasya yA, purAtanasya kSatirekadezataH / vipAkajApAkajabhedato dvidhA, yatIzvarAstAM nigadaMti nirjarAm // 53 // artha-nirantara aneka bhavani virSe upAA jo kama tAkI ekadeza jo hAni tAhi yatIzvara nirjarA kahai haiM so nirjarA savipAka avipAka bhedateM doya prakAra hai // 56 // ArauM savipAka nirjarAkA svarUpa kahai haiM anehasA yA kalilaspa nirjarA, . vipAkajAM tAM kathayanti sUrayaH / apAkajAM tAM bhavaduHkhakhaviNI, vidhIyate - yA tapasA garIyasA / / 57 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 ] zrI amitagati zrAvakAcAra - jo apanI sthiti pUrNa rUpa udaya kAya kari karmakI nirjarA hi Arya hai vipAkajA nirjarA kahai hai / bahuri jo umra tapazcaraNa kari karie hai tAhi saMsAra - duHkhakI nAza karanevAlI apAka nirjarA kahai haiM // 57 // vipAkajAyA muditasya karmaNo, matA parasyAmakhilasya vicyutiH / yato dvitIyAstra tato vidhAnataH, sadA vidheyA kuzalena nirjarA // 58 // artha - jAteM savipAkajA nirjarA viNeM tau udayakauM prApta bhayA jo karma tAkI hAni hoya hai / vahuri avipAkajA viNeM udaya AyA ara binA udaya AyA aisA sarva hI karmakA nAza hoya hai tAteM pravo Na puruSa kari dUsarI jo avipAka nirjarA so tapazcaraNAdi vidhAnateM sadA karanI yogya hai // 58 // tapobhirupra : sati saMvare rajo, niSUdyamAnaM sakalaM palAyate / nirAzravaM vAri vivasvadaMzubhi rna zoSyamANaM saraso'vatiSThate // 56 // artha - AgAmI karmanikA saMvara hota santeM ugra tapazcaraNa kari nAza kiyA jo karma so samasta nAzakauM prApta hoya hai / jaiseM navIna jalake Azrava rahita jo sarovarakA jala so sUryakI kiraNani kari sopyA bhayA na tiSTha hai taiseM jAnanA // 56 // pareNa jIvastapasA pratApito, rabhasA prapadyate / malo'vatiSThate, vinirmalatvaM suvarNazailasya pratApyamAnasya kRzAnunA katham // 60 // artha - utkRSTa tapa kari tapAyA jo jIva hai so zIghra nirmalapanekauM prApta hoya hai / jeseM agnikari tapAyA jo suvarNakA gaddA tAkai maila kaiMseM tiSThai, apitu nAhIM tiSThaM hai / Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza pariccheda [346 bhAvArtha-samyagdarzana jJAnAdikateM jIvakA malina bhAva miTa taba siddhapadakauM prApta hoya tAteM samyagdarzanAdi ArAdhanA yogya hai // 60 // aiseM nirjarA bhAvanA kahI / AgeM lokabhAvanAkauM kahai haiMvyomamadhyagamakRtrimaM sthiraM, lokamaMginivahena saMkulam / saptarajjudhanasammitaM jinA, varNayanti pavamAnaveSTitam // 61 // artha-jinarAja haiM te lokakauM aisA varNana karai haiM, kaisA hai loka anaMtAnaMta jo AkAza tAke madhya prApta hai, bahuri kAhUkA karyA bhayA naahiiN| bahuri jIvanike samUhanikari bharyA hai / bahuri sAta rAjUkA dhana jo tInasai tetAlIsa rAjU tA pramANa hai / bahuri bAtavalayani kari veSTita hai, aisA hai // 61 // janmamRtyukalitena jantunA, karmavairivazatinA satA / yo na yatra bahuzo vigAhito, vidyate na viSayaH sa kazcana // 62 // artha-tA loka vi so kSetra nAhIM jo jIvaneM bahuta bAra nAhIM avgaayaa| kaisA hai jIva janma maraNakari vyApta hai| bahuri karma vairIke vazavartI haiM ara astitvarUpa hai / bhAvArtha-tInasai tetAlIsa rAjU maiM aisA kSetra nAhIM jahAM yaha jIva na upajyAM ara na maryA aisA vairAgyake arthi vicAranA // 62 // bhUrizo'tra sukhaduHkhadAyinIH, bhUtijAtigatiyonisampadAH / yatrito vividhakarmaza khalaH, kA na nirvizati cetanazciram // 63 // artha-nAnA prakAra karmarUpa sAMkalani kari baMdhyA yaha jIva hai so bArabAra sukhaduHkhakI denevAlI vibhUti jAti devAdika gati yoni sampadA kaunasIkauM prApta na hoya hai ? sarvahIkauM prApta hoya hai / Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350] zrI amitagati zrAvakAcAra bhAvArtha-isa lokamaiM yA jIvakauM sukhaduHkhake kAraNa anekavAra prApta hoya hai tinamaiM harSa viSAda karanA vRthA hai, aisA vicAranA // 63 // bAMdhavA bhavati zatravo'pi vA, ko'tra kasya nijakAryavajitaH / baMdhureSa mama zatrureSa vA, zemuSImiti karoti mohitaH // 64 // artha-isa lokamaiM kArya kari rahita kauna kisIkA bhAI bandhu vA zatru hoya hai ? koI bhI na hoya hai, tAteM yahu merA bhAI hai, yaha merA bairI hai aisI buddhikauM mohI jIva karai hai yahu buddhi mithyA hai aisA jAnanA // 64 // devamartyapazunArakeSvayaM, duHkhajAlakaliteSvanAratam / kAmakopamadalobhavAsito, varttate bhavaviparyayAdhulaH // 6 // artha-duHkhanike samUha kari bhare je deva manuSya tiryaca nArakI tina viSa yaha kAma, krodha, mada, lobha ityAdi vibhAvani kari vAsita jIva nirantara pravatrta hai| kaisA hai yaha saMsAra viSaM viparyaya buddhi kari Akula hai, saMsAramaiM to iSTAniSTa vastu nAhIM ara yahu kAhUkauM iSTa mAneM hai kAhUkauM aniSTa mAneM hai tAteM duHkhI hai // 65 // janmattinivaho viyojyate, yojyate svakRtakarmabhiH punaH / zuSkapatranikaraH parasparaM, mArutairiva vibhImavRttimiH / 66 / / ___ artha-Apa kari kie je karma tinakari saMsArI jIvanikA samUha kaha paraspara viyogarUpa kIjie hai kahaM saMyogarUpa kIjie hai / jaiseM ugravegasahita jo pavana tinakari pattAnikA samUha kahU milAie hai kahUM bichurAie hai sUkhe "saMyoga viyogakA kAraNa karma hai koU paravastu nAhIM" aisA vicAranA // 66 // eSa veSTayati bhogakAMkSayA, kozakAra iva lAlayA svayam / karmavIjabhavayA viniMdyayA, dhoramRtyubhayadAnadakSayA // 67 // Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza pariccheda [ 351 artha-jaiseM kozakAra jo kuserA so apanI lIlA kari ApahIkauM bAMdha hai taiseM yaha jIva bhoganikI bAMchAkari Apa hI ApakauM bAMdhai hai / kaisI hai bhoganikI bAMchA karmabIja kari upajI hodaya janita hai, svabhAvateM naahiiN| vahuri vizeSapaneM niMdya haiM ara bhayAnaka mRtyuke denemaiM pravINa haiM anantavAra maraNa karAveM hai aisI hai // 67 / / cetasIti satataM vitanvato, lokarUpamupajAyate praa| rAkSasIta iva saMsRteH sphuTaM, dharmakarmajananI viraktatA // 6 // artha-yA prakAra jo lokakA svarUpa cittavirSe vicAra hai tAkai dharma karmakI upajAvanevAlI saMsArateM parama udAsInatA pragaTa upajai hai, jaise rAkSasIteM bhaya upagai taisai saMsArateM bhaya upajai hai // 6 // yA prakAra lokabhAvanA khiiN| Age-bodhidurlabhabhAvanAkauM kahai haiM:dezajAtikularUpakalpatA, jIvitavyavalavIryasampadaH / dezanAgrahaNabuddhidhAraNAH, saMti dehinivahasya durlabhAH // 66 // artha-mukti hone yogya bharatAdikSetra ara kSatriyAdi jAti ara kula, bahuri sundara rUpa ara niirogtaa| bahari dIrgha Ayu ara zarIra sambandhI bala ara AtmA sambandhI vIrya ara sampadA ara jinavANIkA upadeza ara tAkai jAnanekI buddhi / bahuri jAnakari tAkI dhAraNA rAkhanI yaha vastu jIvanike samUhakauM pAvanA durlabha hai bar3e bhAgyake udayateM milai hai // 66 // hanta ! tAsu sukhadAnakovidA, jJAnadarzanacaritrasaMgatiH / labhyate tanumatA'tikRcchataH, kAminISviva kRtajJatA satI // 7 // artha-AcArya khedakari kahaiM haiM-aho tina pUrvokta sAmagrIni virSe bhI sukhadenamaiM pravINa aisI jo jJAnadarzana cAritrakI saMgati so jIvakari kaSTatai pAie hai / jaisaiM strI ni vi sundara kRtajJatA kaSTateM pAie taiseM pUrvokta sAmagrInimaiM bodha pAvanA durlabha hai / / 70 // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352] zrI amitagati shraavkaacaar| sAdhulokamahitA pramAdato, bodhiratra yadi jAtu nazyati / prApyate na bhavinA tadA puna, !radhAviva manoramo maNiH // 71 // . artha-isa lokamaiM sAdhu puruSanikari pUjita aisI samyaktAdikakI prApti rUpa jo bodhi so kadAcit pramAdateM nasi jAya tau pheri jIvanI kari na pAie hai| jaiseM samudra virSe par3I sundara maNi na pAie maite bodhi pAvanA durlabha hai // 7 // hanta ! bodhimapahAya zarmaNe, yo'dhamo vitanute dhanArjanam / jIvitAya viSavallarIM sphuTaM, sevate'mRtalatAmapAsya saH // 72 // ___ artha-aho ba khedakI bAtaDe hai ! jo adhama puruSa samyaktAdikakI prApti rUpa bodhikauM chor3a kari sukhake athi dhana upArjana karai hai so jIvaneke athi amRtavelakauM chor3aka pragaTaparne viSavelikauM sevai hai // 72 // yo'tra dharmamupalabhya muMcate, klezameSa labhate'tidAruNam / yauM nidhAnamanadhaM vyapohate, khidyate sa nitarAM kimadbhutam // 73 // artha-jo puruSa dharmakauM pAyakari chor3e hai so yahu ati bhayAnaka klezakauM pAveM hai| jaiseM jo nirmala bhaNDArakauM chor3e so atyanta khedakhinna hoya hI hoya, yAmaiM kahA Azcarya hai // 73 // muMcatA jananamRtyuyAtanA, gRhNatA ca zivatAtimuttamAm / zAzvatI matimatA vidhIyate, bodhiradipaticUlikA sthirA // 74 // artha-jo jIva janma maraNakI tIvra vedanAkauM tyAgatA hai| bahuri zAzvatI kanyANakI saMtatikauM grahaNa karatA hai tA buddhimAna puruSa kari darzanAdikakI prApti rUpa jo bodhi so sumerukI cUlikA samAna sthira, kIjie hai| bhAvArtha-jo jIva duHkhakauM tyAgi sukhI bhayA cAhai so samyagdazaMnAdikakauM dRr3ha rAkhai yahu tAtparya hai // 74 / / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza pariccheda [ 353 aiseM bodhi bhAvanA khii| Age-dharma bhAvanAkA varNana kareM haiM nirupamaniravadyazarmamUlaM, hitamabhipUjitamastasarvadoSam / bhajati jinaniveditaM sa dharma, bhavati janaH sukhabhAjanaM sadA yaH // 7 // artha-jo puruSa jinabhASita dharmakauM seve hai so sadA sukhakA bhAjana hoya hai, kaisA hai jinabhASita dharma upamA rahita ara pApa rahita sukhakA mUla hai| bahari hitasvarUpa hai ara sabanikari pUjita hai ara naSTa bhaye haiM pUrvApara viruddha Adi doSa jAke aisA hai // 7 // vyapanayati bhavaM durantaduHkhaM, vitarati muktipadaM nirAmayaM yaH / bhavati kRtadhiyA tridhA vidheyaH, sakalasamIhitasAdhanaH sa dharmaH // 76 // arthapUrNa hai buddhi jAkI aise puruSa kari so dharma mana vacana kAyakari karanA yogya haiM, kaisA hai dharma sakala vAMchita vastukA sAdhana hai jAteM samasta iSTa padArtha mile haiN| vahuri jo dharma-dUra hai, anta jAkA aisA hai duHkha jAmaiM aisA jo saMsAra tAhi dUra karai hai, ara nirdoSa muktipadakauM deya hai // 76 // manujabhavamavApya yo na dharma, viSayasukhAkulitaH karoti pathyam / maNikanakanagaM sametya manye, pipatiSati sphuTameSa jIvitArthI // 77 // artha-manuSya janmakauM pAyakai viSayanise sukhani virSe Akulita jo puruSa hitarUpa dharmakauM na karai hai so maiM aisA mAnahU~ ki yaha ratna suvarNake parvatakauM prApta hoya kari pragaTapane jIvanekA arthI par3hanekauM icchai hai, manuSyabhava pAya kari tauM dharma karanA hI yogya hai // 77 // Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 ] zrI amitagati zrAvakAcAra kaluSayati kudhInirastadharmA, bhavazatamekabhavasya kAraNaM yaH / abhilaSitaphalAnidAtumIzaM, tyajati tRNArthitayA sakalpavRkSam // 7 // artha-jo tyAgA hai dharma jAneM aisA kubuddhi puruSa eka bhavake artha aneka bhava bigADe hai so phalanike deve samartha jo kalpavRkSa tAhi tyAge hai ara tRNake arthi abhilASA karai hai| bhAvArtha-jo eka bhava sambandhI kiMcit viSaya sukhake artha dharma choDai hai so anekabAra nigodAdi paryAya nimaiM bhramai hai, tAteM aneka bhava bigAr3anA kahyA hai, aisA jAnanA // 7 // zamayamaniyamavatAbhirAmaM, carati na yo jinadharmamastadoSam / bhavamaraNanipIDito durAtmA, bhramati ciraM bhavakAnane sa bha.me // 7 // artha-jo puruSa dUra kiye hai hiMsAdi doSa jAne aisA jo jinadharma tAhi nAhIM AcaraNa karai hai so janma maraNa kari du:khita durAtmA bahuta kAla tAI bhayAnaka saMsAravana viSe bhrama hai, kaisA hai jinadharma kaSAyake abhAvarUpa zamabhAva para yAvajjIva tyAgarUpa yama ara kAlakI maryAdArUpa niyama ara ahiMsAdi vrata inakari sundara hai yukta hai // 76 / / vigalitakalilena yena yukto, bhavati naro bhuvanasya pUjanIyaH / zucivacanamanaH zarIravRttyA, bhajati budho na kathaM tamatra dharmam // 80 // artha-jo pAparahita dharma kari yukta manuSya hai so lokakeM pUjanIka hoya hai tA dharmakauM isalokamaiM pavitra mana vacana kAyakI paraNati kari kauna paMDita jana na sevai hai ? sevai hI hai // 8 // Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdaza pariccheda [ 355 kSAMtirdivamArjavaM nigaditaM satyaM zucitya, tapastyAgo'kiMcanatA mumukSupatibhirbAvataM sNymH| dharmasyeti jinoditasya dazadhA nirdUSaNaM, kurvANo bhavayantraNAvirahito muktAMganAM zliSyati // 1 // artha-krodhakaSAyake abhAvarUpa kSamA ara mAnake abhAvarUpa mArdava ara mAyAke abhAvarUpa Arjava ara satya vacana ara lobhake abhAvarUpa zucipanA ara anazanAdi tapa ara zaktisArU tyAga ara niSparigrahatA ara brahmacarya ara saMyama aiseM dazaprakAra lakSaNa jinadharmakA munIzvarani kari kahyA tAhi jo AcaraNa karai hai so saMsArabaMdhanakari rahita bhayA santA muvitastrIkauM AliMga hai // 1 // aise dharmAnuprekSA kahI / AgeM adhikArakauM saMkoce hai yo'nuprekSA dvAdazApIti nityaM, bhavyo bhaktyA dhyAyati dhyAnazIlaH / heyAdeyAzeSatattvAvabodhI, siddhi sadyo yAti sa dhvastakarmA // 2 // artha-yA prakAra jo puruSa dvAdaza anuprekSAnikauM dhyAna rUpa hai svabhAva jAkA aisA bhavya bhakti kari nitya hI dhyAveM hai vicAra hai so heya upAdeya tatvakA jAnanevAlA zIghra hI muktipadakauM prApta hoya hai kaisA hai so nAza kiye haiM karma jAneM aisA hai / bhAvArtha-jo dvAdaza anuprekSA bhAvai hai so muktikauM prApta hoya hai aisA bhAvanAkA phala dikhAyA hai / / 2 / / sUcitatattvaM dhvastakutatvaM, bhavabhayavidalanadabhayamakathanam / yo hRdi dhatta pApanivRtte, zuciruciciraM jinapativacanam // 3 // kevala lokAlokitaloko'mitagatittipatisurapatimahitAm / yAti sa siddhi pAvanazuddhi, sakalitakalimalaguNamaNisahitAm // 4 // Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha-jo puruSa jinarAjake vacanakauM pAparahita hRdayavitra dhArai hai so puruSa mokSakauM prApta hoya hai, kaisA hai, jinarAjakA vacana sUcita kiyA hai (batAyA hai) vastukA svarUpa jAneM / bahuri nAza kiyA hai anyathA vastukA svarUpa jAneM (vastu to jaisA anekAMta svarUpa hai taisA hI hai parantu anyathA mAnane rUpa mithyA abhiprAyakA jAne nAza kiyA hai aisA hai) bahuri saMsAra bhayakA nAza karanevAlA hai indriyanikA damana ara saMyamakA kathana jAvirSe, bahuri pavitra rucikari sundara hai rucikArI hai, bahuri kaisA hai so jina vacanakauM hRdayamai dhAranevAlA puruSa kevalajJAna darzanarUpI prakAza kari dekhyA hai loka jaaneN| bhAvArtha-jina vacanake abhyAsateM kevalI hoya hai, kaisI hai mukti ananta hai mahimA jinakI aise je gaNadharAdika ara devanike indra tina kari pUjita hai / bahuri rAgAdi doSarahita atyanta pavitra hai / bahuri khaNDita kiye haiM pAparUpa maila jinaneM aise samyaktvAdi guNa ratna kari pUjita hai yukta hai, aisA jAnanA // 83-84 // savaiyA iktIsA jaga hai anitya tAmai sarana na vastu koya, tAteM duHkharAsi bhavavAsakauM nihArie / * eka citta cihna sadA bhinna paradravyaniteM, azuci zarIramaiM na ApAbuddhi dhArie / rAgAdika bhAva karai karmako bar3hAva tAteM, saMvarasvarUpa hoya karmabandha DArie / tIna loka mAMhi jinadharma eka durlabha hai, tAteM jinadharmakauM na chinahU visArie / .. dohA . aiseM dvAdaza bhAvanA, bhASI amitagatIsa / jo bhAvai so sukha lahai, karma mahAgiri pIsa // aise zrI amitagati AcAryaviracita zrAvakAcAravirSe caturdazamA pariccheda samApta bhyaa| Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcadaza pariccheda [357 paJcadazaH pricchedH| niyamya karaNagrAmaM vratazIlaguNArataiH / sarvo vidhIyate bhavyavidhireSa vimuktaye // 1 // na sA saMpadyate jaMtoH sarvakarmakSayaM vinA / rajopahAriNo dRSTirva lAhakamivojitA // 2 // samastakarmavizleSo dhyAnenaiva vidhIyate / na bhAskaraM vinA'nyena hanyate zArvaraM tamaH // 3 // yatnaH kAryoM budhAne karmabhyA mokSakAMkSibhiH / rogebhyo duHkhakAribhyo vyAdhitairiva bhaiSajam // 4 // artha-vrata ara zIla guNanimaiM kiyA hai Adara jinaneM aise bhavya jIvani kari iMdriyanike samUhakauM roki kari yaha sarva pUrvokta vratAdi AcaraNa muktike arthi kIjie hai // 1 // so mukti sarva karmanike kSayavinA jIvakai na hoya hai jaisaiM meghavinA rajakI upasamAvanevAlI vRSTi na hoya taiseM // 2 // bahuri samasta karmakA nAza dhyAna hI karie hai jaise sUrya vinA aura kari rAtri sambandhI andhakAra na nivArie taiseM // 3 // tAteM karmanateM mokSake vAMchaka je paMDitajana tinakari dhyAna virSe yatna karanA yogya hai| jaise roganateM chaTaneke vAMchaka je rogI tinikari auSadhakA yatna karanA yogya hai taiseM // 4 // Agai dhyAnakA sAmAnya lakSaNa kahaiM haiM:prAdhatrisaMhataH sAdharAMtamau hattikaM param / vastunyekatra cittasya, sthairya dhyAnamudIryate // 5 // ...artha-Adike vajravRSabhanArAca vajranArAca arddhanArAca ye tIna Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 ] zrI amitagati zrAvakAcAra saMhanana jinake pAie aise je dhyAnake sAdhanevAle puruSa tini kari eka vastu viSai utkRSTa antarmuhUrta manakI thiratA kIjie so dhyAna kahie hai // 5 // tadanyeSAM yathAzakti, manorodhavidhAyinAm / ekadvitricatuH paMca, SaDAdikSaNagocaram // 6 // artha - bahuri so dhyAna, manake rokanevAle nikaiM yathAzakti eka doya tIna cyAra pAMca chaha Adi samayanikaiM gocara hai / bhAvArtha - utkRSTa dhyAna uttama saMhananavAlekai antarmuhurttakA hai aurani yathAzakti eka Adi samaya bhI dhyAna hoya hai, aisA jAnanA // 6 // sAdhakaH sAdhanaM sAdhyaM, 5. laM ceti catuSTayam / vivoddhavyaM vidhAnena, budhaiH siddhi vivitsubhiH // 7 // artha - mokSake jAnane vA prApta honeke vAMchaka je paMDita jana tinakari sAdhana karanevAlA sAdhaka, ara jAkari sAdhie so sAdhana, bahuri sAdhaneyogya hoya so sAdhya, ara sAdhanAkA phala yaha cyAra bAta vidhAna sahita jAnanA yogya hai ||7|| sohI haiM haiM saMsArI sAdhako bhavyaH, sAdhanaM dhyAnamujva nam / nirvANaM kathyate sAdhyaM, phalaM saukhyamanazvaram ||8|| artha- saMsArI bhavya jIva tau sAdhanevAlA sAdhaka hai / bahuri nirmala dhyAna hai so sAdhana hai / bahuri mokSa sAdhane yogya sAdhya hai / bahuri avinAzI sukha hai so dhyAnakA phala hai aisA jAnanA ||8|| A dhyAnake bheda haiM haiM Ata raudra mataM dharmyaM, zuklaM ceti catuvidham / dhyAnaM dhyAnavatAM mAnyairbhavanirvANakAraNam // 6 // artha- - dhyAnavAna je munIzvara tini kari mAnane yogya je gaNadharAdika tini kari Artta, raudra, dharma, zukla aiseM cyAra prakAra ko dhyAna saMsArakA ara nirvANakA kAraNa kayA hai // 6 // Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda saMsArakAraNaM pUrvaM paraM nirvRtikAraNam / ityAdyaM dvitayaM tyAjyamAdeyamaparaM budhaH // 10 // [ 356 artha - pahale Artaraudra tau saMsArake kAraNa haiM / bahuri para je dharma zukla te mokSake kAraNa haiM isa hetutaiM paMDitanikari Adike AI, raudra donoM tyAgane yogya haiM / bahuri aura je dharma zukla te grahaNa karanA yogya haiM // 10 // tahAM prathama hI ArttadhyAnake bheda kahaiM haiM priyayogA'priyAyogapIDA lakSmIrvAicitanam / prAta catuvidhaM jJeyaM, tiryaggatinibandhanam // 11 // artha - iSTa vastukA viyoga ara aniSTa vastukA saMyoga ara rogAdikakI pIr3A ara lakSmIkI abhilASArUpa jo vicAra so cyAra prakAra ArtadhyAna tiryaMca gatikA kAraNa jAnanA // 11 // AgeM raudradhyAnakA svarUpa kahaiM haiM raudra hiMsA nRtasteyabhogarakSaNacatanam / jJeyaM catuvidhaM zakta, zvabhrabhUmipravezane // 13 // artha - hiMsA ara jhUTha ara corI ara viSayanikI rakSA iniviSai harSarUpa jo citavana so cyAra raudradhyAna narakabhUmi viSeM praveza karAvane viSaM samartha jAnanA yogya hai ||12|| Age dharmadhyAnake bheda kahaiM haiM zrAjJApAyavipAkAnAM citanaM lokasaMsthiteH / caturSA'bhihitaM dhamyaM, nimittaM nAkazarmaNaH // 13 // artha - sarvajJa vItarAgakI AjJA ara saMsAra duHkhakA nAza ara karmanikA udaya inakA vicAranA ara lokake AkArakA vicAranA aiseM cyAra prakAra dharmadhyAna svargasukhakA kAraNa kahyA hai // 13 // Age zukladhyAnake bhedanikauM kahaiM haiM Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 ] zrI amitagati zrAvakAcAra zuklaM pRthaktavItarkavIcAraM prathamaM matam / jinarekatvavItako'vIcAraM ca dvitIyakam // 14 // anyatsUkSmaniyaM turya, samucchinnakriyaM matam / itthaM catura vidhaM zukle, siddhi sodhapravezakam // 15 // artha-jinadevani kari pRthaktvavitarkavIcAra pahalA zukladhyAna kahyA hai pRthaktva kahiye bhinna bhinnapane kari vitarka jo zruta tAkA vicAra kahie artha zabda ara yogakI palaTanA tAkauM pRthaktvavitarka vicAra kahiye / bahari eka panAMkari zrutakA jAmaiM citavana hoya palaTana na hoya so ekattvavitarka vIcAra kahyA hai / bahuri yoganikI kriyA jAmaiM sUkSma hoya so sUkSmakriyA tIsarA hai / bahuri naSTa bhaI hai yoganikI kriyA jAmaiM so samucchinnakriya hai, aiseM cyAra prakAra zukladhyAna mukti mahalake praveza karAvanevAlA kahyA hai / / 15 / / Age dhyAnake svAmI kahaiM haiMAtaM tanUmatAM dhyAnaM, pramattAtaguNAzritam / saMyatAsaMyatAMtAnAM, raudraM dhyAnaM pravartate / 16 // artha--jIvanakai ArtadhyAna hai so chaTThA pramata guNasthAna paryanta tiSThe hai ara saMyatAsaMyata jo paMcama guNasthAna tahAM tAI raudradhyAna pravarttate hai // 16 // anapetasya dharmasya, dharmato dshbhedtH| .. caturthaH paMcamaH SaSThaH, saptamazca pravartakaH / 17 // artha- AjJAdika daza prakAra dharma jo svabhAva tAkari yukta jo dharmadhyAna tAkA pravartAvanevAlA-dhyAvane vAlA caturtha paMcama SaSTham saptam guNasthAnavI jIva jaannaa| bhAvArtha -yadyapi caturthAdi guNasthAnanimaiM pariNAma nikI nirmalatA vA vastu vicAramaiM lInatA adhika-adhika hai tathApi sAmAnyaparne sarva dharmadhyAna hI kahyA hai / / 17 / / Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda [361 sasamartha nirmalIkatta, zuklaM ratnazikhAsthiram / apUrvakaraNAdInAM, mumUkSaNAM pravartate // 18 / / artha-nirmala karanekauM samartha aisA jo zukla dhyAna hai so apUrvakaraNa Adi sAta guNasthAnavAle mokSake vAMchaka je AtmA tinake pravarte hai| kaisA hai zukla dhyAna ratnakI zikhA samAna sthira hai, jaise ratnakI zikhA pavanAdikateM na cale taiseM zukla dhyAna rAgAdikateM na calai hai // 18 // ahvAyoddha yate sarva, karma dhyAnena saMcitam / vRddha samIraNeneva, valAhakakadaMbakam // 16 // artha--saMcaya kiyA jo sarva karma hai so dhyAnakari zIghra uDAie haiM taiseM // 16 // dhyAnadvayena pUrveNa, janyaMte karmaparvatAH / vajraNeva vibhidyate, pareNa sahasA punaH // 20 // artha-pahale doya dhyAna je Artaraudra tinakari karmarUpI parvata upajAie hai| bahuri pichale je doya dharmadhyAna zukla dhyAna tina kari karma-parvata zIghra hI bhedie hai| bhAvArtha-Artaraudratai karma baMdhe haiM ara dharma zuklaniteM karmanikA nAza hoya hai, aisA jAnanA // 20 // yo dhyAnena vinA mUDhaH, karmacchedaM cikIrSati / kuzilena vinA zailaM, raphuTameSa vibhitsati // 21 // artha jo mUDha dhyAna vinA karmanikA nAza karanekauM icche hai so pragaTa yaha vajravinA parvatake chedanekauM icchai hai // 21 // dhyAnena nirmalenA''zu, hanyate karmasaMcayaH / hutAzanakaNenApi, ranuSyate kiM na kAnanam // 22 // ___ artha-nirmala dhyAna kari zIghra karmanikA samUha nAza kIjie hai| jaise agnike kaNa kari bhI kahA vana na jalAie haiM, jalAie hI hai||22|| Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 ] zrI amitagati zrAvakAcAra 1 kahaha dhyAnaM vidhitsatA jJeya, dhyAtA dhyeya vidhiH phalam / vidheyAni prasiddhayaMti, sAmagrIto vinA na hi // 23 / artha-dhyAna karanekauM icchatA jo puruSa tAkari dhyAtA kahie dhyAnakA karanevAlA ara dhyeya kahie dhyAvane yogya vastu vidhi kahie dhyAnakA vidhAna ara dhyAnakA phala ye jAnane yogya haiM, te sAmagrI vinA siddha hoya naahiiN| dhyAtA AdikA svarUpa jAneM to dhyAnakI siddhi hoya // 23 // Agai dhyAtAkA svarUpa kahaiM haiMnisargamArdavopeto, niSkaSAyo jiteMdriyaH / nimamo nirahaMkAraH, parAjitaparISahaH // 24 // heyopAdeyatatvajJo, lokAcAraparAGamukhaH / viraktaH kAmabhogeSu, bhavabhramaNabhIlukaH // 25 // lAbhe' nAbhe sukhe duHkhe, zatrau mitre priye'priye / mAnApamAnayostulyo mRtyujIvitayorapi // 26 // nirAlasyo nirudva go jitanidro jitAsanaH / sarvavratakRtAnyAsaH santuSTo niSparigrahaH // 27 // samyaktkAlaMkRtaH zAMto ramyAramyanirutsukaH / nirbhayo bhAktikaH zrAddho, vIro vairaMgiko'zaThaH // 28 // ninidAno nirApekSo vibhaMkSurdehapaMjaram / bhavyaH prazasyate dhyAtA yiyAsuH padamavyayam // 26 // artha-svabhAva kari hI komala pariNAma kari yukta hoya, kaSAyarahita hoya (tIvra kaSAyo na hoya) ara jIte haiM idriya jAneM esA hoya, bahari paradravya nimaiM mamakAra 2 hita hAya, ahaMkAra rahita hoya (paradravya mere haiM aisI buddhi so to mamakAra kahiye, para haiM so aiso buddhikauM ahaMkAra kahie ina kari rahita hoya) ara jIte haiM kSudhAdi pariSaha jAneM aisA hoya // 24 // Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda ara tyAgarne yogya ara grahaNa karane yogya je tatva tinakA jJAtA hoya ara laukika AcArata apUTho hoya, ara kAma bhogane virSe virakta hoya, ara saMsAra-bhramaNateM bhayabhIta hAya // 25 / / lAbha alAbha, sukha duHkha, zatru mitra, priya vastu apriya vastu, mAna apamAna, ara maraNa jIvana viSaM bhI samAna hoya / bhAvArtha-sarvakauM jJeyapanA kari samAna jAni iSTAniSTabuddhi nAhIM karai // 26 // nirAlasI hoya, udvega rahita hoya, jItI haiM indriyAM jAneM, ara jItyA hai Asana jAneM, Asana bAMdhanemaiM halai calai nAhIM, ara sarva ahiMsAdi vratanikA karayA hai abhyAsa jAneM, ara santoSa sahita prasannacitta hoya, ara parigraha rahita hoya hai // 27 // ara samyagdarzanakari zobhita hoya, zAMtapariNAmI hoya, ara sundara cittakauM ramAvanevAlI vastu tinamaiM utsAharahita hoya, nirbhaya hoya, deva guru dharma virSe bhakta hoya, karma vairIke jItanekauM subhaTa hoya, vairAgI hoya, paNDita hoya // 28 // nidAna rahita hoya, kAhUkI apekSA liye na hoya, deharUpI pIjareke bhedane kA icchuka hoya, bhavya hoya aisA avinAzI sthAnake jAnekA icchuka dhyAtA sarAhiye hai // 26 // aiseM dhyAtAkA svarUpa kahyA / Aga-dhyeyakauM kahai haiM-- dhyeyaM padasthapiNDastharUpabhedataH / dhyAnasthalaGghanaM prAjJaizcaturvidhamudAhRtam // 30 // artha-dhyAnakA AlaGghana kahie jAkauM dhyAnavi cintie aisA dhyeya, padastha 1 piNDastha 2 rUpastha 3 arUpa 4 ina bhedanikari buddhimAnaninai cyAra prakAra kahyA hai // 30 // tahAM prathama hI padasthakA svarUpa kahai haiM: Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364] zrI amitagati zrAvakAcAra yAni paMcanamaskArapadadAdIni mniissinnaa| padasthaM dhyAtukAmena tAni dhyeyAni tatvataH / 31 // artha-je paMcanamaskArapada Adi akSaranike samUha rUpa pada haiM te padastha dhyAvanekA vAMchaka jo buddhimAna puruSa tAkari nizcayateM dhyAvane yogya hai| bhAvArtha-padasthamaiM paMcanamaskAra maMtra Adi pada dhyAvanA // 31 // Age maMtranikA vidhAna kahe haiMmarutsazikho varNo bhUtAMtaH zazi zekharaH / AdyadhvAdiko jJAtvA dhyAtuH pApaM niSUdate // 32 // sthito ' si u sA mantrazcatuSpatre kRzezaye / dhyAyamAnaH prayatnena karmonmU nayate'khi nam // 33 // tannAbhau hRdaye vaqa lalATe mastake sthitam / guruprasAdato buddha vA cintanIyaM kRzezayam // 34 // ayuyavityamI varNAH sthitAH padma cturdle| vizrANayaMti paMcApi samyagjJAnAni cintitAH // 35 / sthitapaMcanamaskAraratnatrayapadairdalaiH / aSTabhiH kalite padma svarakesararAjite // 36 / hrIM OM hrIM OM hcho yaMtra 8 .. * a i u ya u / Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda sthito'ha mityayaM mantro dhyAyamAno vidhAnataH / dadAti cintitAM lakSmoM kalpavRkSa ivojitAm // 37 // hasatI kArastomaH so'haM madhyasthito vigatamUrddhA / pArzvapraNavacatuSko dhyeyo dviprAMtakRtamAyaH // 38 // sahasrA dvAdaza proktA japahomavicakSaNaH / OM jogetyAdimantrasya tadbhAgo dazama: punaH // 36 // OM jogne magne tacce bhUde bhavve bhavisse akve pazve jiNapArasse svaahaa| ayaM maMtraH, jApyaM dvAdazasahasra 12000, homa: dvAdazazataM 1200 / cakasyopari jApena jAtIpuSyairmanoramaiH / vidyA sUcayate samyak svapre sarvaM zubhAzubham // 40 // OM hrIM kAradvayAMtastho haMkAro rephabhUSitaH / dhyAtavyo'STadale padma kalmaSakSapaNakSamaH // 41 // saptAkSaraM mahAmaMtra OM hrIM kArapadAnatam / vidigdalagataM tatra svAhAMtaM vinivezayet // 42 // xdizi svAhAMtamoM hrIM haiM namo hrIM ha padottamam / tatra svAhAMtamoM hrIM hai kaNikAyAM vinikSipet // 43 // tatpadmaM triguNIbhUta mAyAvIjena veSTayet / vicitayecchucIbhUtaH sveSTakRtyaprasiddhaye // 44 // padmasyopari yatnena deyopAdeyalabdhaye / maMtreNAnena kartavyo japaH pUrvavidhAnataH // 45 // . dUsarI saMskRta prati meM yaha zloka isa prakAra haidizi svAhAMtamoM hrIM hrIM namoM hrIM hai padottamam / tatra svAhA hrIM haiM. karNikAyAM vinikSipet // Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 / zrI amitagati zrAvakAcAra OM hrIM namo haiM Namo arahatANaM hrIM namaH iti mUlamaMtraH / jApya 10000 homa: 1000 / savyenApraticakraNa phaDiti pratyekamakSaram / koNaSata vicakAya svAhA vAhya 'pasavyataH // 46 // nivizya vidhinA dakSo madhye tasya nivezayet / bhUtAMtaM bidusaMyukta citayecca vizuddha dhIH // 47 // vidhAya valayaM bAhya tasya madhye vidhAnataH / Namo jiNANamityAdya : pUrayetpraNavAdikaH // 48 // OM Namo jiyANaM 1-OM Namo paramodhi jiNANaM 2-OM Namo savvodhi jiNANaM 3--OM Namo aNaMtodhi jiNANa . 4-OM Namo koThubuddhINaM 5-OM Namo bIjabuddhINaM 6-OM Namo pAdAnusArINaM 7-OM Namo saMbhiNNasodarANaM 8-OM Namo ujjumadINaM ha-OM Namo viulamadINaM, 10-OM Namo dasapunvANaM 11-OM Namo cauddasapuvINaM 12OM Namo aThTha gaNimittakusalANaM 13-OM Namo viguvvaNaiTipattANaM 14-OM Namo vijjAharANaM 15-OM Namo cAraNANaM 16-OM Namo paNNasamaNANaM 17-OM Namo AgAsagAmINaM 18-OM brauM jhauM zrI hrI dhRti kIrti buddhi lakSmI svAhA itipadailayaM pUrayet / evaM paMcanamaskAreNa paMcAMgulInyastena sakalI kriyate; OM Namo arahaMtANaM hrA~ svAhA aMguSThe, OM Namo siddhANaM hrIM svAhA tarjanyAM, OM Namo AyariyANaM hra svAhA madhyamAyAM, OM Namo uvajjhAyANAM hrIM svAhA anAmikAyAM, OM Namo loe savvasAhUNaM kaniSThakAyAM, evaM vAratrayamaMgulISu vinyasya mastakasyopari pUrvadakSiNAparottareSu vinyasya japaM kuryAt / ihAM tAMI yahu mantravidhAna vA yantraracanA vA kriyA-vizeSa Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda [ 367 Adi varNana kiyA so vAkA artha hamakauM yathArtha sarva pratibhAsyA nAhIM tAteM na likhyA hai, vizeSa buddhi jinakauM mantra zAstrakA jJAna hoya te yathArtha samajha liijyo| abhidheyA namaskArapardeya parameSThinaH / padasthAste vidhIyaMte, zabde'rthasya vyavasthiteH // 46 // artha-je arhatAdi parameSThI namaskAra padanikari kahane yogya haiM te padastha kahie hai, jAtai zabda virSe padArthakI vyavasthiti hai| bhAvArtha-zabdake ara arthake vAcyavAcaka bhAva sambandha hai, tAteM zabda maiM artha tiSThai hai isa hetute namaskAra Adi zabdanike dhyAnakauM padastha kahyA hai // 46 // AgeM piMDastha dhyAnakauM kahaiM haiM .. anaMtadarzanajJAnasukhavIryairalaMkRtam prAtihAryASTakopetaM narAmaranamaskRm // 50 // zuddhasphaTikasaMkAzazarIramurutejasam / ghAtikarmakSayotpanna navakevala labdhikam // 51 // vicitrAtizayAdhAraM labdha kalyANapaMcakam / sthiradhIH sAdhurahataM dhyAyatyekAgramAnasaH // 52 // artha-sthira dhI buddhi jAkI aisA ekAgracitta sAdhu hai so ahaMtadevakauM dhyAvai hai. kaisA hai ahaMta deva anaMtadarzana anaMtajJAna anaMtasukha anaMtavIrya kari zobhita hai / bahuri azokavRkSa puSpavRSTi divyadhvani camara siMhAsana bhAmaMDala devadudubhi chatra ini aSTa prAtihAryanikarI yukta hai| bahuri manuSya devanikari kiyA hai namaskAra jAkauM aisA hai / bahuri nirmala sphaTikamaNi samAna hai paramaudArika zarIra jAkA, bahuri ghAtikarmake kSayateM upajI hai nava kevala labdhi jAkai, bahuri nAnAprakArake atizaya kahie jinakauM dekhi-laukika jIvanike cittakauM Azcarya upajai aise Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368] zrI amitagati zrAvakAcAra atizayani kari yukta hai / bahuri pAyA hai paMcakalyANaka jAneM aisA hai / 50-51-52 // piMDastho dhyAyate yatra, jinendro hRtakalmaSaH / tatpiDapaMcakadhvaMsi, piMDasthaM dhyAnamiSyate / 53 // artha-nAza kiyA hai kalmaSa kahie pApa jAneM aisA jo jinendra so piMDa jo paramaudArika zarIra tAviSaM tiSThayA dhyAIe so piMDastha dhyAna kahie / bahuri kaisA hai piMDastha dhyAna audArikAdi paMca zarIranikA nAza karanevAlA hai, siddhapadakauM dene vAlA hai // 53 / / AgeM rUpastha dhyAnakoM ka haiM haiM - pratimAyAM samAropya, svarUpaM parameSThinaH / dhyAyataH zuddhacittasya, rUpasthaM dhyAnamiSyate // 54 // prartha-parameSThikA svarUpa pratimA virSe bhale prakAra AropaNa karake dhyAna karatA zuddha hai citta jAkA aisA jo puruSa tAke rUpastha dhyAna kahie hai // 54 / / AgeM arUpastha ghyAnakauM kahaiM haiMsiddharUpaM vimokSAya, nirastAzeSakalmaSam / jinarUpamiva dhyeyaM, sphaTikaprati vivitam // 55 // . arUpaM dhyAyati dhyAnaM, paraM saMvedanAtmakm / siddharUpasya lAbhAya, nIrUpasya nirenasaH // 56 / artha-dUra bhaye haiM samasta karma jAke aisA siddha bhagavAnakA svarUpa jaisA sphaTika viSe pratibiMbita jinarAjakA svarUpa, bhAvArtha-sphaTikamaNi jaisA jinabiMba hoya taisA dhyAvanA; varNa gaMdha rasa sparza rahita aisA amUrtIka ara sarva karma rahita aisA jo siddhabhagavAnakA svarUpa tAkI prAptike athi kevalajJAna svarUpa arUpa dhyAnakauM dhyAvai hai // 55-56 / / Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda [ 366 AgeM paramAtmAkA dhyAna kaise karanA, so kahaiM haiM bahiraMtaH parazceti, tridhAtmA parikIttitaH / prathamaM dvitIyaM hitvA, parAtmAnaM vicitayet // 57 // artha- bahirAtmA, antarAtmA, paramAtmA aise AtmA tIna prakAra kahyA hai / tahAM bahirAtmA ara antarAtmAkauM chor3ake paramAtmAkA citavana kare // 57 // bahirAtmAtmavibhrAMtiH, zarIraM mugdhacetasaH / yA cetasyAtmavibhrAMtiH, so'taMrAtmA vidhIyate / 58 // 2. artha-jo mUr3habuddhikai zarIra virSe AtmAkI bhrAMti hai zarIra maiM Apo mAnai hai so bahirAtmA hai / bahuri caitanyake vikAra je rAgAdika tina virSe Apau mAna hai so antarAtmA kahie hai // ihAM prazna-jo aura graMthanimaiM tau mithyAdRSTikauM bahirAtmA kahyA hai ara samyagdRSTikauM antarAtmA kahyA hai ihAM aisA kaise kahyA / tAkA uttara-dehamaiM ApA mAnanA so bahirAtmA ara rAgAdikamaiM ApA mAnanA so antarAtmA aise ihAM tau doU tyAgane yogya khe| ara jahAM antarAtmA samyagdRSTikauM kahyA tahAM upAdeya kahyA, kicha AzayamaiM virodha nAhIM vaktAkI icchAteM arthabheda hI hai, aisA jaannaa| AgeM bahirAtmAkA svarUpa kahaiM haiM:zyAmogauraHkRzaHsthUlaHkANaHkuMTho'va to katI / ' vanitA puruSaH SaMDhA virUpo rUpavAnaham // 56 // jAtadehAtmavibhrAMtereSA bhavati kalpanA / vivekaM pazyataH puMso na puvardehadehinoH // 60 // artha-maiM kAlA hU~, gaurA hU~, patalA hU~, moTA hU~, kANA hU~, Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 ] zrI amitagati zrAvakAcAra hIna hU~, balavAna hU~, nirbala hU~, strI hU~, puruSa hU~, napuMsaka hU~, virUpa hU~, rUpavAna hU~, aisI yahu kalpanA hai so upajI hai zarIra maiM AtmAkI bhrAMti jAkai jo zarIra hI AtmA hai aiseM mithyAdRSTikeM hoya hai jAteM kAlA gaurA Adi dehake dharma haiM AtmA ke nAhIM, bahuri jo puruSa zarIrakA ara AtmAkA bheda dekhe hai zraddhA kareM hai tAkai yaha kalpanA na hoya hai / / 5-60 / / zatru mitra pitRbhrAtRmAtRkAMtAsutAdayaH / dehasambandhataH saMti, na jIvasya nisargajAH // 61 // artha - dehakA apakAra karanevAlA so zatru ara dehakA upakAra karanevAlA so mitra ara dehakA upajAvanevAlA so pitA ara jahAM dehakI utpatti tahAM hI jAkI utpatti hoya so bhAI ara dehakauM upajAvai so mAtA ara dehakauM ramAvai so strI, dehateM upajyA so putra ityAdi sarva jIvakai zatru Adika dehake saMmbaMdhateM haiM, svabhAva janita nAhIM // 61 // * zvAbhrAstiryaGa naro devo, bhavAmIti vikalpanA | zvAbhrAtiryaGa nRdevAMga saMgato na svabhAvataH // 62 // artha- maiM nArakI hU~, tiryaMca hU~, manuSya hU~, deva hU~, aisI yahu kalpanA hai so nAraka tiryaMca manuSya devanike zarIrake saMgateM haiM svAbhAvateM nAhIM // 62 // bAlako'haM kumAro'haM taruNo'hamahaM jarI / etA dehapariNAmajanitAH, saMti kalpanA: // 63 // artha - maiM bAlaka hU~, maiM kumAra hU~, maiM taruNa hU~, maiM vRddha hU~ aisI je kalpanA haiM te zarIrake pariNAma kari upajI haiM // 63 // vidagdhaH paMDito mUrkho, daridraH sadhano'vanaH / kopano'sUyako mUDho, dviSTastuSTA zaTho'zaThaH // 64 // Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda sajjano durjano dIno, lubdha matto'pamAnitaH / jAtacittAtmasaMbhrAMtereSA bhavati zemuSI // 65 // [ 371 prathaM - maiM catura hU~, paMDita hU~, mUrkha hU~, daridrI hU~, dhanavAna hU~, nirdhana hU~, krodhI hU~ IrSyAyukta hU~, mohI hU~, dveSI hU~, rAgI hU~, ajJAnI hU~, jJAnI hU~, sajjana hU~ durjana hU~, dIna hU~, lobhI hU~ pramAdI hU~, apamAna sahita hU~ aisI yahu buddhi upajai haiM rAgAdika bhAvani maiM ApakI bhrAMti jA aisA jo puruSa tAkai hoya hai // 64 // mithyAbuddhi samyak buddhikA phala kahaiM haiM dehe yAtmamatirjaMtoH sA varddhayati saMsthitim zrAtmanyAtmamatiryA sA, sadyo nayati nirvRtim // 66 // artha - jo deha viSai ApekI buddhi hai so jIvakai saMsAra bar3hAvai / bahuri jo AtmA viSai Atma buddhi hai so zIghra muktikauM prApta kare haiM // 66 // yo jAgatyatminaH kArye, kAyakAryaM sa muMcati / yaH svarityAtmanaH kArye, kAyakAryaM naroti saH // 67 // so artha - jo puruSa AtmAke kArya maiM jAge hai apane hita meM sAvadhAna hai| puruSa zarIra ke kAryakauM tyAga hai, zarIra sambandhI kriyA maiM udAsIna rahaiM hai bahuri jo AtmAke kArya viSai sove hai AtmAke hita maiM udyamI nAhIM sA zarIra sambandhI kriyAkauM karai hai || 67 // mamedamahamasyAsmi, svAmI dehAdivastunaH / yAvadeSA matirbAhya tAvaddhaya ne kutastanam // 68 // , artha - ye zarIrAdi paradravya merA hai ara maiM zarIrAdi paravastukA svAmI hU~ aisI buddhi jahAM tAI bAhya paradravya viSai hai tahAM tAI dhyAna kahAMteM hoya // 68 // Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372] zrI amitagati zrAvakAcAra - nAhaM kasyApi mekazcinna, bhAvo'sti bahistanaH / yadeSA zemuSI sAdhoH, zuddhadhyAnaM tadA matam // 66 // artha-maiM koI bAhya padArthakA nAhIM ara bAhya padArtha merA koI nAhIM aisI yahu buddhi jaba sAdhukai hoya taba zuddha dhyAna kahyA hai // 61 // rAgadvaSamadakrodha lobhamanmathamatsarAH / na yasya mAnase saMti, tasya dhyAne'sti yogyatA // 7 // artha jAke mana virSe rAga ara dvaSa ara krodha ara lobha ara matsara ara kAma ara IrSAbhAva ye nAhIM tA puruSakai dhyAna viSa yogyatA hai // 70 // * rAgadveSAdibhiH kSiptaM, manaH sthairya pracAlyate / kAMcanasyeva kAThinyaM, dIpyamAnahuM tAzanaiH / 71 // prartha-rAgadveSAdi kari AkSipta aisI manakI sthiratA calAyamAna ho jAya hai| jaiseM dedIpyamAna agnikari suvarNakA kaThinapanA calAyamAna ho jAya taiseN| bhAvArtha- mana cAhe jetA sthira hoya parantu rAgadveSAdi kari calAyamAna ho hI jAya hai // 71 // vidyamAne kaSAye'sti manasi sthiratA katham / kalpAMtapavanaiH sthairya, tRNaM kutra prapadyaye // 72 // artha- jaise pralayakAlakI pavana virSe tRNa hai so thiratAkauM kaise prApta hoya taiseM kaSAya bhAva vidyamAna hota santai manakI thiratA kaise hoya // 72 // akSayyakevalAlokavilokitacarAcaram / anantavIryazarmANamamUrta manupadravam // 73 // * yaha zloka kcanikAkI pratimaiM nahIM hai, saMskRta pratise likhakara vacanikA kara dI hai| Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda [ 373 nirastakarmasambandhaM, sUkSmaM nityaM nirAstravam / dhyAyataH paramAtmAnamAtmanaH karmanirjarA // 74 / / artha-avinAzI jo kevala darzana kevala jJAna tinakari dekhe vA jAne haiM carAcara samasta vastu jAneM / bahuri anaMta hai svarUpate na calane rUpa vIrya ara nirAkulatArUpa AnaMda jAke, ara varNAdi rahita amUrtika hai, ara rogAdi upadrava rahita hai, ara dUra kiyA hai samasta karmakA sambandha jAneM, bahuri jAkauM manaH paryayajJAnI bhI dekha sakai nAhIM aisA sUkSma hai, nitya hai, ara rAgAdikake abhAvateM nirAzrava hai aisA jo paramAtmA siddha bhagavAna tAhi dhyAvatA jo puruSa tAkai Apake karmanikI nirjarA hoya hai // 73-74 / / AtmAnamAtmanA dhyAyannAtmA bhavati nirvRtaH / gharSapannAtmanA''tmAnaM pAvakI bhavati drumaH // 7 // artha-jaise vRkSa hai so vRkSakari ghisyA saMtA agnike bhAvakauM prApta hoya hai taiseM AtmA hai so Apakari ApakauM dhyAvatA saMtA sukhI hoya hai, siddha svarUpa hoya hai / / 7 / / na yo viviktamAtmAnaM, dehAdibhyo vilokte| sa majjati bhavAMbhodhau, liMgastho'pi duruttare // 76 / / artha-jo puruSa dehAdi paradravya niteM ApakauM nyArA nAhIM dekhai hai nAMhIM zraddhAna karai hai so puruSa muni zrAvakake bAhya liMgamaiM tiSThyA bhI dustara saMsAra samudra virSe DUbai hai, dravyaliMgI muni zrAvaka bhI saMsArI hI rahe hai taba aura jIvanikI kahA kathA hai / / 76 // savijJAnamavijJAnaM, vinazvaramanazvaram / sadAnAtmIyamAtmIyaM, sukhadaM duHkhakAraNam // 77 // anekamekamaMgAdi, manyamAno nirastadhIH / janmamRtyujarAvata, vaMbhramIti bhavodadhau // 78 / / Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374] zrI amitagati zrAvakAcAra artha - jo ajJAnI puruSa zarIrAdi je acetana padArtha tinakoM cetana mAnatA ara vinAzIkakauM avinAzI mAnatA ara sadA ApakA nAhIM tAka ApakA mAnatA ara duHkhakA kAraNa tArkoM sukhadAyI mAnatA ara eka nAhIM tAkauM eka mAnatA so jIva saMsAra - samudra viSai atizayakari bhrama hai / kaisA hai saMsAra - samudra janma maraNa jarArUpa haiM more jA viSai / / 77-78 // zrAtmano dehato'nyatvaM, citanIyaM manISiNA / zarIrabhAramokSAya, sAyakasyeva kozataH // 76 // artha- jaisaiM tarakazataiM tIrakauM nyArA dekhie taiseM buddhimAna puruSa kari zarIrakA bhAra tyAgane ke arthi mokSa honeke arthi zarIrateM AtmAkA bhinnapanA citavanA yogya hai // 76 // yA dehAtmaikatAbuddhiH, sA majjayati saMsRtau / sA prApayati nirvANaM, yA dehAtmavibhedadhIH // 80 // artha - jo deha maiM ara AtmAmeM ekatAkI buddhi hai so saMsAra maiM Dubo hai ara jo zarIrakI ara AtmAkI bhinna duddhi hai so mokSakoM prApta kara hai // 80 // yaH zarIrAtmanoraikyaM, sarvathA pratipadyate / pRthaktva zemuSI tasya, gUthamANikyayoH katham // 81 // artha --jo deha ara AtmA viSai sarvathA ekapanA mAna hai tAkai viSTA ara mANikya ratna viSai bhinnapanekI buddhi kaise hoya ! bhAvArtha - AtmA tau ratna samAna pavitra hai ara deha viSTA samAna apavitra hai so kAraNavaza viSTAmaiM tiSThatA jo ratna tAhi jaisaiM bhUrkha eka mAna taiseM karmodayake vaza zarIra maiM tiSThatA jo AtmA tAhi mithyAdRSTi eka mAna hai aisA jAnanA // 81 // dehacetanayorbhedo, bhinnajJAnApalabdhitaH / sarvadA viduSA jJeyazcakSuH prANArthayoriva // 82 // Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda [375 artha-jJAnavAna kari dehakA ara cetanakA bheda jAnanA yogya hai jAteM bhinna jJAna kari jAnane maiM Ave hai| jaise netra idriya ara nAsikA iMdriyake viSaya je rUpa gaMdha te bhinna jJAna kari jAnanemaiM AveM haiM tAtai bhinna bhAvArtha-dehatau indriya jJAnakari dIsai haiM ara AtmA svasaMvedana kari dIsa hai, indriya jJAnakari AtmA na dIsai hai ara svasaMvedana kari zarIra na Avai hai, aise nyAre jJAnakari jAne jAya haiM tAteM zarIra ara AsmA bhinna hai; jaseM rUpa netra kari jAnyA jAya hai, gaMdha nAsikA kari jAnie hai; rUpa nAsikA kari na jAnie hai ara gaMdha netrakari na jAnie hai; tAteM gaMdha rUpa bhinna bhinna hai aisA anumAna dikhAyA hai // 2 // na yasya hAnito hAnirna vRddhirvRddhito bhavet / jIvasya saha dehena, tenaikatvaM kutastanam // 3 // artha-jA zarIrakI hAniteM jIvaka hAni nAhIM ara jA zarIrakI vRddhiteM jIvakI vRddhi nAhIM hoya hai, tAteM jIvaka dehake sAtha ekapanA kAhekA ? // 3 // tatvataH saha dehena, yasya nAnAtvamAtmanaH / ki dehayogajastasya, sahaikatvaM sutAdibhiH // 24 // marga-paramArthateM jisa AtmAkai dehake sAtha bhinnapanA hai tAke dehake saMyogateM upaje je putrAdika tinakari ekapanA kaseM hoya // 84 // mamatvadhiSaNA yeSAM, putramitrAdigocarA / sA''tmarUpaparicchedachedinI mohakalpitA // 5 // artha-jinake putra mitrAdi virSe jo ye mere haiM aisI mamatva buddhi hai tinake aisI buddhi Atma jJAnakI nAza karanevAlI mohakari bhii| bhAvArtha-mithyAtvake udayakari kalpanA mAtra hai satyArtha naahiiN|| pattanaM kAnanaM saudhameSA nAtmadhiyAMmatiH / nivAso haSTatatvAnAmAtmai vAstyakSayo'malaH // 86 // Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 ] zrI amitagati zrAvakAcAra artha - maiM nagara maiM basU hU~ banamaiM basU hU~ aisI yahu buddhi AtmajJAna rahita mithyAdRSTInikai hoya hai / bahuri dekhyA hai tatva jinaneM aise samyagdRSTI nikai avinAzI, nitya, nirmala aisA jo AtmA so hI nivAsa hai // 86 // zuddhasya jIvasya nirastamUtta: sarve vikArAH parakarmajanyAH / meghAdijanyA iva tigmarazmevinazvarAH saMti vibhAsvarasya // 87 // artha - amUrttIka jo zuddha AtmA tAkaM samasta vikAra haiM teM kama dayateM upajai haiM / bhAvArtha - dravyadRSTi kari dekhie tau vikAra karmajanita hai kichu AtmAke svabhAva nAhIM; jaiseM dedIpyamAna jo sUrya tAke vinAzIka vikAra ( hU~ thor3A prakAza honA kahU~ bahuta prakAza honA ityAdika) vAdalA Adike nimittaseM hoya hai, svabhAvaja nita nAhIM // 87 // dRSTAtmatatvo draviNAdilakSmIM, na manyate karmabhavAM svakIyAm vipakSalakSmIM bhuvane vivekI, prapadyate cetasi kaH svakIyAm // 88 // artha- dekhyA hai AtmAkA svarUpa jAneM aisA puruSa hai sA karmodaya kari upajI je dhanadhAnyAdikI lakSmI tAhi ApakI na mAna | loka viSai aisA kauna viveko hai jo zatrukI lakSmIkauM citta viSe ApakI mAnaM // 88 // jJAnadarzanamayaM nirAmayaM mRtyusaMbhavavikAravajitam / zrAmanaMti sudhiyo'tra cetanaM, sUkSmamavyayamapAsta kalmaSam / 86 // artha - loka viSaM paMDita haiM te AtmAkauM aisA mAne haiM: Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda [ 377 AtmajJAnadarzanamayI hai ara roga rahita hai ara maraNa upajane Adi vikAra rahita hai ara naSTa bhayA hai pApa jAkA aisA nirmala hai avinAzI hai sUkSma hai // 86 // vigrahaM kRminikAyasaMkulaM, duHkhadaM hRdi vicitayaMti ye / guptibaddhamiva te sacetanaM, mocayaMti tanuyaMtramaMtritam // 0 // artha - kIr3Anike samUha kari bharyA duHkhadAyI aisA jo zarIra tAhi hRdaya viSe je puruSa bhinna vicAreM haiM te puruSa zarIra rUpa paMca kari vaMdhyA aisA jo AtmA tAkA mAnauM gupti bandhana kholaiM haiM / bhAvArtha -- je zarIra ara AtmAkauM bhinna bhAveM haiM tinakaiM karmabandhakI nirjarA hoya hai // 61 // sthitvA praveze vigatopasarge, paryaMkabaMdhasthitapANipadmaH / nAsAgra saMsthApita dRSTipAto, mandIkRtocchA savivRddhavegaH // 61 // vidhAya vazyaM capala svabhAvaM, manomanISI vijitAkSavRttiH / vimuktaye dhyAyati dhvastadoSaM viviktamAtmAnamananyacittaH // 62 // 38 , artha - nAhIM anya vastu viSeM citta jAkA aisA jJAnI puruSa mukti artha rAgAdi doSa rahita samasta paradravyaniteM bhinna jo AtmA tAhi dhyAve hai / kaisA hai so puruSa daMzamazakAdikI bAdhA rahita kSetra viSeM tiSTha kari paryaMkAsana viSe dhare haiM hastakamala jAneM / bahuri nAsikAke agra viSe thApyA hai dRSTikA par3anA jAneM bahuri vRddhikauM prApta bhayA aisA zvAsocchvAsakA vega so manda kiyA hai / bahuri caJcala hai svabhAva jAkA aisA jo mana tAhi vaza karikai jItI hai indriyanikI paraNati jAneM aisA puruSa AtmAko dhyAve hai // 61-62 // zrabhyasyato dhyAnamananyavRtta ritthaM vidhAnena nirantarAyam / vyapaiti pApaM bhavakoTibaddha, mahAzamasyeva kaSAyajAlam // 63 // artha - yA prakAra pUrvokta vidhAna kari antarAya rahita nirantara Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 ] zrI amitagati zrAvakAcAra dhyAnako abhyAsa karatA ara nAhIM hai para paraNati jAkai aisA jo puruSa tArka koTi bhavakara bAMdhyA jo pApa so nAzakauM prApta hoya hai, jaiseM upazama bhAva sahita puruSakai kaSAyanikA samUha nAza hoya taiseM // 63 // dhyAnaM paTiSThena vidhIyamAnaM, karmANi bhasmIkurute vizuddham / ki praryamANAH pavanena nAgnizcitAni sadyodahatIMdhanAni // 94 // artha - jJAnI puruSakari karyA bhayA nirmala dhyAna hai so karmanikauM bhasma kara hai / jaiseM pavanakari preryA bhayA agni hai so saMcayarUpa je IMdhana tinahi zIghra kahA nAhIM dagdha kareM hai ? karai hI hai // 64 // tyAgena hInasya kuto'sti kIttiH, satyena hInasya kuto'sti pUjA / nyAyena hInasyakuto'sti lakSmI, dhyAnena hInasya kuto'sti siddhiH // 65 // artha - dAnakari hIna jo puruSa tAkI kIrti kaiseM hoya, ara satya kari hIna puruSakI pUjA kaiseM hoya, ara nyAyakari hIna puruSakai lakSmI kaiseM hoya, ara dhyAna kari hIna jo puruSa tAkai siddhi jo mokSa so kaiseM hoya ||5|| tapAMsi raudrANyaniza vidhattAM, zAstrANyadhItAMmakhilAni nityam / dhattAM caritrANi nirastatandro, na sidhyati dhyAnamRte tathA'pi // 66 // artha - ghora tapanikauM nirantara dhArai hai to dhAro / bahuri samasta zAstranikoM par3he hai to par3ho, Alasya rahita cAritranikauM Acara hai to Acaro, tau bhI dhyAna vinA siddhi na pAvai hai / sarva dharmake aganimaiM dhyAna mukhya hai // 6 // dhyAnaM yavahRAya dadAti siddhi, na tasya khevaH paramarzadAne / kSayAnalaM haMti yadAvUdeM, na tasya khedaH paravahnighAte // 67 // Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda [379 ___ artha-jo dhyAna zIghra hI siddhapadakauM deya hai tA dhyAnakaiM aura ahamiMdrAdi padake denemaiM kheda nAhIM, jaiseM jo meghakA samUha pralayakAlakI agnikA nAza karai tAkai aura agni bujhAyave virSe kheda nAhIM // 17 // tapoM'tarAnantarabhedabhinna, tapovidhAne dvividhe kadAcit / samastakarmakSapaNe samartha, dhyAnena zuddha na samaM na dRSTam // 8 // artha-antaraMga vahiraMga bheda kari bhinna jo doya prakAra tapakA vidhAna tA virSe nirmala dhyAna samAna sakala kamenike nAza karanemai samartha aura tapa na dekhyaa| bhAvArtha-aura tapa to dhyAnake sAdhana haiM ara dhyAna mokSakA sAdhana hai, tAteM dhyAna sabanimaiM mukhya hai // 18 // dhyAnasya dRSTeti phalaM vizAlaM, mumukSuNA''lasyamapAsya kAryam / kArye pramAdyaM ti na zaktimanto, vilokamAnAH phalabhUrilAbham // 66 artha-yA prakAra dhyAnakA bar3A phala dekhikai muktikA vAMchaka jo puruSa tA kari AlasyakauM choDikai dhyAna karanA yogya hai, jAteM adhika phalarUpa lAbhakauM dekhate je sAmarthyavAna puruSa haiM te kArya viSaM Alasya nAhIM kareM haiM // 6 // tapovidhAnabahujanmalo dahyate saMcitakarmarAziH / kSaNena sa dhyAnahutAzanena, pravarttamAnena vinirmalena // 10 // __ artha-aneka lAkha janmanimaiM upavAsAdi tapani kari jo saMcayarUpa karmanikA samUha nAza kIjie so karmanikA samUha vA jo nirmala dhyAnarUpa agni tA kari kSaNa mAtramaiM dagdha kIjie hai // 10 // nirvANahetorbhavapAtamItAne prayatnaH paramo vidheyaH / yiyAsubhirmuktipuromabAdhAmupAyahInA na hi sAdhyasiddhiH // 10 // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amitagati zrAvakAcAra artha - saMsAramaiM paDate bhayabhIta ara bAdhA rahita ara muktipurIke jAneMke icchuka aise je puruSa tinakari mokSake athi dhyAna viSeM udyama karanA yogya hai, jAte upAya vinA kAryakI siddhi nAhIM / mokSakA upAya dhyAna hI hai // 101 // dehAtmanorAtmavatA viyogo, manaH sthirIkRtya tathA vicitya: / 380 ] heturbhavAnArtha paraMparAyAH, svapne'pi yogo na yathA'sti bhUyaH // 102 // artha - AtmajJAnI puruSakari cittakauM thira karakai dehakA ara AtmAkA viyoga kahiye ninnapanA taiseM citavanA yogya hai jaisaiM saMsAra duHkhakI paraMparAkA kAraNa jo dehakA saMyoga so svapna viSeM bhI phera na hoya // 102 // | jAneM | nirastasarvendriya kAryajAto, yo dehakAryaM na karoti kiMcit / svAtmIya kAryodyatacittavRttiH, sa dhyAnakAryaM vidadhAti dhanyaH // 103 // artha - nAza kiyA hai sparzanAdi sarva indriyanike kAryanikA samUha bhAvArtha - jAneM sparzAdi viSayanimaiM indriyanikA rAga sahita pariNamana rokyA hai / bahuri apane AtmAke kArya viSeM udyama sahita hai cittakI paraNati jAkI aisA jo dhanya puruSa hai so dhyAnarUpa kAryakauM karai hai // 103 // fasmAnaM jagadaMtarAle, dhatta na zakyaM manujAmareMdra : tanmAnasaM yo vidadhAti vazyaM, dhyAnaMsa dhIro vidadhAtyavazyam // 104 // artha- jo jagata viSeM hIDatA DolatA narendra deveNdrnikrin| Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda rokane yogya aisA jo mana tAhi vaza kareM hai so dhIra puruSa nizcaya setI dhyAnakauM karai hai | hai // 104 // [ 381 bhAvArtha- jAke vazIbhUta mana hai so hI dhyAna karanekauM samartha bANaiH samaM paMcabhirugravegaMdhiddhastrilokasthitajIvavargaH / na manmathastiSThati yasya citta e, vinizcalastiSThati tasya yogaH // 105 // artha - tIna loka maiM tiSThayA jo jIvanikA samUha so jAneM ugra tina kari ekeM kAla vedhyA aisA tiSThai hai tAkai dhyAna nizcala tiSThe hai vega jinakA aise je paMca bANa jo kAma so jAke citta viSaM na hai / / 105 / / roSo na toSo na moSo na doSo, na kAmo na kampo na dambho na lobhaH / na mAno na mAyA na khedo na mohaH, yadIye'sti cittaM tadIyesti yogaH // 106 // artha - jA puruSake cittameM krodha nAhIM, rAga nAhIM, corI nAhIM anyAyAdi doSa nAhIM, kAma nAhIM, bhaya nAhIM, dambha nAhIM, lobha nAhIM, mAna nAhIM, mAyA nAhIM, kheda nAhIM, moha nAhIM tA puruSakai dhyAna hoya haiM / ke rAgAdi vikAra haiM tAkai dhyAna na hoya hai // 106 // pravarddha mAnoddhatasevanAyAM, jIvasya guptAviva manyate yaH / zarIrakuTyAM varSAMta mahAtmA, hAnAya tasyA yatate sa zIghram // 107 // artha - varddhamAna hai tIvra duHkharUpa paraNati jA viSaM aisA jo zarIrarUpa kuTTI tAviSeM bandIkhAnekI vasatI samAna vasatIkauM jo mAna hai Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382] zrI amitagati zrAvakAcAra so mahAtmA tisa zarIrakuTTIke nAzake athi zIghra hI yatna karai hai, mokSa honekA upAya karai hai aisA jAnanA // 107 // samAdhividhvaMsavidhau paTiSThaM, na jAtu lokavyavahArapAzam / karoti yo niSpRhacittavRttiH, pravartate dhyAnamanuSya zuddham // 10 // artha-jo puruSa ekAgracittake nAza karane meM pravINa jo niMdya lokavyavahAra tAhi kadAcit nAhIM karai hai ara vAMchArahita hai cittakI paraNati jAkI aise puruSake nirmala dhyAna pravarte hai // 108 / / vidhIyate dhyAnamavekSamANairyaddha tabodhairiha lokakAryam raudraM tadAttaca vadanti santaH, karmad bhacchedanabaddhakakSAH / 10 / _artha-jo isa lokasambandhI kAryakauM vAMchate je ajJAnI puruSa tinakari dhyAna karie hai tau dhyAnakauM santapuruSa raudra yA Arta kahai hai / kaise hai saMta pUruSa karmavRkSake chedanekauM bAMdhI hai kamara jinaneM // 10 // sAMsArika saukhyamavAptukAmAnaM vidheyaM na vimokSakAri / na karSaNaM sasyavidhAyi loke, palAlalAbhAya karoti ko'pi / 110 // artha-mokSakA kartA jo dhyAna so saMsArake sukhakI vAMchA kari karanA yogya nAhIM, jAteM lokamaiM dhAnyakI upajAvanevAlI jo khetI so palAlake lAbhake arthi koI bhI karai naahiiN| dhAnyake arthi jo khetI karegA tAkai palAla tau svayameva hI hoygaa| taiseM mokSake athi jo dhyAna karai hai tAkai saMsArasukha tau yAvat zubha rAga hai tAvat svayameva hoya hai / bahuri viSaya sukhakI vAMchA karai tau ulaTA rodradhyAna hoya saMsArasukhakI vAMchA sahita dhyAna karanA yukta nAhIM // 110 // abhyasyamAnaM bahudhA sthiratvaM, yathaiti duryodhamapIha zAstram / nUnaM tathA dhyAnamapIti matvA, dhyAnaM sadA'bhyasyatu mokta kAmaH // 111 // parNa-jaise duHkhateM hai jAnanA jAkA aisA kaThina zAstra bhI Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda [383 bahata abhyAsa kiyA bhayA sthiratAkauM prApta hoya hai| taise dhyAnAbhyAsa bhI kiyA huA mokSakauM prApta karai hai, tAteM mukta honekA icchuka puruSa nizcayateM dhyAnAbhyAsa karo // 111 // avApya mAnuSyamidaM sudurlabhaM, karoti yo dhyAnamananyamAnasaH / bhanakti saMsAra duraMtapanaraM, sphuTaM sa sadyo guru duHkhamaMdiram // 112 // pra-jo yaha durlabha manuSyapanekauM pAyakari nAMhI hai anya vastu virSe mana jAkA aisA dhyAna kara hai so puruSa dUra hai anta jAkA aisA jo saMsArarUpI pIjarA bar3e duHkhanike vasanekA ghara hai // 112 // yo jinaraSTaM zamayamasahitaM, dhyAnamapAkRtasakalavikAraH / dhyAyati dhanyo munijanahitaM, cittanivezitaparamavicAraH // 113 // marga-jo puruSa jinarAjakari kahyA jo kaSAyanike abhAvarUpa zamabhAva ara janmaparyanta pApa kriyAkA tyAgarUpa yamabhAva tinakari sahita jo dhyAna tAhi dhyAvai hai so puruSa dhanya hai| kaisA hai dhyAna munijanani kari pUjita hai| bahuri kaisA hai so dhyAnI puruSa dUra kiye haiM rAgAdi sakala vikAra jAneM, bahuri cittaviSa nivezita kahie upajyA hai parama vicAra kahie AtmAkA vicAra jAkai aisA hai // 113 // nAkinikAyastutapadakamalo, dIrNaduruttarabhavabhayaduHkhAm / yAti sa bhavyo'mitagatiranaghAM, muktimanazvaranirupamasaukhyAm114 parva-so pUrvokta dhyAna karanevAlA bhavya puruSa avinAzA ara anupama hai sukha jA virSe aisI jo nirmala mukti avasthA tAkauM prApta hoya hai, kaisI hai mukti avasthA vidAre haiM nAza kiye haiM dustara saMsArake bhaya duHkha jaaneN| bahuri kaisA hai so puruSa devanike samUhani kari stuta haiM caraNa kamala jAke, bahuri amaryAdarUpa hai jJAna jaakaa| Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384] zrI amitagati zrAvakAcAra bhAvArtha - aiseM dhyAnakA phala mukti avasthA kahI // 114 // savaiyA teIsA / dhyAnasvarUpa ko jinarAja vratAdi samAjasameta vicAra, citta vasai paramArathameM saba rAgavirodha vikAra viDArai / so surapUjitapAdasaroja anaMtaguNAtama rUpanihArai matta rahai sukhavAridhameM nahiM janma bhavAvalimeM phira dhArai // aiseM zrI zramitagati zrAcAryaviracita zrAvakAcAraviSaipaMdrahamAM pariccheda samApta bhayA / Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda aba AcArya apane gurukI paripATI kahaiM haiM abhUtsamo yasya na tejasenaH, sa zuddhabodho'jani devasenaH / munIzvaro nirjitakarmasenaH pAdAravidapraNateMdrasenaH // 1 // 11211 katta: prazastiH / GOV " -- prArthanirmala hai jJAna jAkA aisA so devasena nAmA AcArya muninakA Izvara pragaTa hotA bhayA teja kari sUrya jAke samAna na hotA bhaya kaisA hai so AcArya jItI hai kAmakI senA jAnai, bahuri caraNakamalati viSe namrIbhUta bhae haiM iMdranikI sevA kahie devanikA samUha jAkai aisA [ 385 doSAMdhaka raparimardanavaddhakakSo, bhUtastato'mitagatirbhuvanaprakAzaH / tigmadya tairiva dina : kamalAvabodhI, mArgaprabodhanaparo budhapUjanIyaH // 2 // artha- tisa devasena AcAryakA ziSya lokakauM prakAza karanevAlA amitagatinAmA AcArya bhayA, kaisA hai so mithyAtvAdi doSarUpI andhakArake nAza karanekauM bAMdhI hai kamara jAneM sau jaiseM sUryaMteM kamalanikA praphullita karanevAlA ara mArgakauM pragaTa karane maiM tatpara aisA paMDitani kari pUjanIka dina pragaTai taiseM devasena AcArya ke ziSya amitagati so bhI kamalA kahie lakSmI tAkauM praphullita karanevAlA ara mokSamArgakA pragaTa karanevAlA ara paMDitani kari pUjanIka hotA bhayA // 2 // vidvatsamUhAcita citraziSyaH, zrInemiSeNo'jani tasya ziSyaH / zrImAthurAnUkanabhaH zazAMka, sadA vidhUtA''rhatatatvazaMkaH // 3 // Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386] zrI amitagati zrAvakAcAra artha-tA amitagati munikA ziSya zrI nemiSeNa AcArya hotA bhayA kaisA hai so paMDitanike samUha kari pUjita hai aneka ziSya jAke / bahuri zrImAthurasaMpradAyarUpa AkAzavirSe prakAza karane teM candramA samAna hai, bahuri sadA nAza karI hai ahaMtabhASita tattvani virSe zaMkA jAneM // 3 // mAdhavaseno'jani mahAnIyaH, saMyatanAtho jagati jamIyaH / jIvanarAzeriva maNirAzI, smyatamo'to'khilatimirAzI // 4 // artha-tisa nemisenake pada virSe jagata virSe pUjya saMyamInakA nAtha zrI mAdhavasena AcArya pragaTa hotA bhyaa| kaisA hai so saMsArI jIvanikA hitakArI hai ara yundara ratnanikI rAzi jyauM samasta mithyAbhAvarUpa andhakArakA nAza karanevAlA aisA mAdhavasena AcArya bhayA // 4 // vijitanAkinikAyamavajJayA, jayati yo madanaM puruvikramam / tyajati mAM kimayaM paranAzaghI, riti kaSAyagaNo vigato yataH // 5 // prartha-jItyA hai devanikA samUha jAneM aisA mahAparAkramI jo kAma tAhi tiraskAra kari jo jIte hai so yahu AcArya maukoM kaise chor3egA maukauM bhI jiitegaa| aisI vicArikai jisa mAdhavasena AcAryateM kaSAyanikA samUha bhagi gayA, kaisA hai kaSAyanikA samUha anya jIvananike nAzavekI hai buddhi jaakai| bhAvArtha-kAma vikAra jAkA nazi gayA tAke koSAdi kaSAva bhI nazi jAya haiM / paradravyanikI bAMchA sahita jIvahIkoM kaSAya pIr3e hai aisA jAnanA // 5 // Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadaza pariccheda [387 tasmAdajAyata nayAdiva sAdhuvAdaH ziSTAcito'mitagatirjagati pratItaH / vijJAtalaukikahitAhitakRtyavRttarAcAryapadavIM didhataH pavitram // 6 // artha-jaiseM nyAyateM satya bolanA upajai hai taiseM tisa mAdhavasena AcAryateM ziSyanikari pUjita loka virSe pratItirUpa zrI amitagati AcArya hotA bhyaa| kaisA hai mAdhavasena AcArya jAnI hai loka sambandhI hitAhita kAryakI pravRtti jAneM, ara pavitra zreSTha AcAryakI padavIkauM dhArai hai // 6 // ayaM taDitvAniva varSaNaM ghano, rajopahArI ghiSaNAMpariskRtaH / upAsakAcAramimaM mahAganAH, paropakArAya mahonnato'kRtaH / 7 / artha-yahU amitagati AcArya isa upAsakAcAra zAstrakauM karatA bhayA jaise megha varSA harai, megha to bijalI sahita hai AcArya vuddhikari yukta hai megha dhUlakauM karai hai AcArya pAparajakauM harai hai megha lokake upakArakauM barasai hai AcAryane bhI paropakArahIke artha zAstra racyA hai yaha AcArya bhI jJAnAdiguNani kari U~cA hai, megha U~cA hai aise megha samAna upayukta amitagatisUri yaha zAstra racate bhae // 7 // yadatra siddhAMtavirodhI bhASitaM, vizodhya sadgrAhyamimaM manISibhiH / palAlamatyasya na sArakAMkSibhiH, kimatra zAliH parigRhyate janaH // 8 // artha-isa zAstra viSaM jo kichU siddhAMta virodha kahyA hoya tAhi sodhikeM buddhivAnanikari yaha zuddha grahaNa karanA yogya hai, jAteM loka virSe sAdake vAMchaka je puruSa tinakari palAla choDika kahA cAMvala grahaNa na kIjie hai ? kIjie hI hai / / 8 / / Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 ] zrI amitagati zrAvakAcAra (kAvya) yAvattiSThati zAsanaM jinapateH pApApahArodyatam, yAvaddhvaMsayate himetararucivizvaM tamaH zArvaram / yAvaddhArayate mahIghradharavacitta vAtatrayI viSTapaM, tAvacchAstramidaM karotu viduSAmabhyasyamAnaM mudam // artha-pApake haranaimeM udyamI jo jinarAjakA mata so jahAM tAI tiSTha hai ara jahAM tAI sUrya rAtri sambandhI sakala andhakArakauM harai hai / bahuri jahAM tAI parvatanikari jar3ita jo loka tAhi tInauM vAtavalaya dhAra hai tahAM tAI yaha zrAvakAcAra zAstra abhyAsa kiyA santA jJAnIjIvanikauM Ananda karahu; aise AcAryane AzIrvAda diyA hai // 6 // iti granthakata : prazastiH / Page #404 -------------------------------------------------------------------------- _