Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 05 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006413/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo arihaMtANaM namo sighdhANaM namo AyariyANaM namo uvajajhAyANaM namo lee savva sAhuNaM eso paMca namukakAro savva pAvappaNAsaNo maMgalANaM ca savvesi paDhamaM havaI maMgalaM Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinAgama prakAzana yojanA pa. pU. AcAryazrI ghAMsIlAlajI mahArAja sAheba kRta vyAkhyA sahita DVD No. 2 (Gujarati Edition) :: yojanAnA Ayojaka :: zrI caMdra pI. dozI - pIeca.DI. website : www.jainagam.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RI SIHARANG SUTE PART : 05 zrI sthAnAMga sUtra : bhAga- 05 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COMCO jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlajI-mahArAjaviracitayA sudhAkhyayA vyAkhyayA samalanaM hindI-gurjara-bhASA'nuvAdasahitam ||shrii-sthaanaanggsuutrm // (paJcamo bhAgaH) STHANANGA SUTRAM niyojaka : saMskRta-prAkRtajJa-jainAgamaniSNAta-priyavyAkhyAni paNDitamuni-zrIkanhaiyAlAlajI-mahArAjaH SHES prakAzakaH sva.zrImAn zrI mahetA puruSottamadAsa gulAbacaMdabhAInA dharmapatnI gaM.sva.jIvakorabAnA smaraNArtha-ghATakopara muMbaI nivAsi mahetA mANekalAla amulakharAya-tatpadatta dravyasAhAyyena a0 bhA0 zce0 sthA0 jainazAnoddhArasamiti pramukhaH zreSThi-zrIzAntilAla-maGgaladAsabhAI-mahodayaH mu0 rAjakoTa prathamA-AvRttiH vIra-saMvat vikrama saMvat IsavIsan prati 1200 2412 2022 1966 mUlyam-rU. 25-0-0 AND KUD MORRORRORATIONORMATER Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLavAnuM ThekANuM': zrI . lA. svai. sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samiti, 4. gareDiyA kUvA roDa, rAjakoTa, ( saurASTra ). Published by : Shri Akhil Bharat S. S. Jain Shastroddhara Samniti, Garedia Kuva Road, RAJKOT, (Saurashtra), W. Ry, India, H ye nAma kecidiha naH prathayantyavajJAM, jAnanti te kimapi tAn prati naiSa yatnaH / utpatsyate'sti mama ko'pi samAnadharmA, kAlohAyaM niravadhirvipulA ca pRthvI // 1 // pa harigItacchandaH 5 liye // karate avajJA jo hamArI yatna nA unake liye / jo jAnate haiM tattva kucha phira yatna nA unake janamegA mujhasA vyakti koI tacca isase hai kAla niravadhi vipulapRthvI dhyAna meM yaha lAyagA // 1 // pAyagA / prathama AvRtti prata 1200 vIra saMvata 2492 vikrama savat 2022 IsavIsana 1966 zrI sthAnAMga sUtra : 05 mUlya rU. 25=00 * mudraka : maNilAla chaganalAla zAha prinTIMga ghIkAMTA roDa, amadAvAda. navaprasAta presa, Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya mATe khAsa sUcanA A sUtranA mUlapAThano svAdhyAya divasa ane rAtrinA prathama prahare tathA cothA prahare karAya che. (2) prAta:uSAkALa, sanyAkALa, madhyAhna, ane madhyarAtrimAM be-be ghaDI (48 miniTa) vaMcAya nahIM, sUryodayathI pahelAM 24 miniTa ane sUryodayathI pachI 24 miniTa ema be ghaDI sarvatra samajavuM. mAsika dharmavALAM strIthI vaMcAya nahIM temaja tenI sAme paNa vaMcAya nahIM. jyAM A strIo na hoya te oraDAmAM besIne vAMcI zakAya. (4) nIce lakhelA 32 asvAdhyAya prasaMge vaMcAya nahIM. (1) AkAza saMbaMdhI 10 asvAdhyAya kAla. (1) ulkApAta-moTA tArA khare tyAre 1 prahara (traNa kalAka svAdhyAya na thAya.) (2) digdAha-koI dizAmAM atizaya lAlavarNa hoya athavA koI dizAmAM moTI Aga lagI hoya to svAdhyAya na thAya. garjArava -vAdaLAMno bhayaMkara garjArava saMbhaLAya. gAjavIja ghaNI jaNAya to 2 prahara (cha kalAka) svAdhyAya na thAya. nirdhAta-AkAzamAM koI vyaMtarAdi devakRta ghoragarjanA thaI hoya, athavA vAdaLo sAthe vIjaLInA kaDAkA bole tyAre ATha prahara sudhI svAdhyAya nA thAya. (5) vidyuta--vijaLI camakavA para eka prahara svAdhyAya na thA. (6) cUpaka-zuklapakSanI ekama, bIja ane trIjanA divase saMdhyAnI prabhA ane caMdraprabhA maLe to tene cUpaka kahevAya. A pramANe cUpaka hoya tyAre rAtrimAM prathama 1 prahara svAdhyAya na karavo. (7) yakSAdIta-koI dizAmAM vIjaLI camakavA jevo je prakAza thAya tene yakSAdIpta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo. (8) ghumika kRSNa-kAratakathI mahA mAsa sudhI dhUmADAnA raMganI je sUkSma jala jevI dhUmmasa paDe che tene dhUmikAkRSNa kahevAya che. tevI dhUmmasa hoya tyAre svAdhyAya na karavo. (9) mahikAzveta-zItakALamAM zvetavarNavALI sUkSma jalarUpI je dhummasa paDe che. te mahikAzveta che tyAre svAdhyAya na karavo. (10) rajauddaghAta-cAre dizAmAM pavanathI bahu dhULa uDe. ane sUrya DhaMkAI jAya. te rajauddAta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) audArika zarIra saMbaMdhI 10 asvAdhyAya (11-12-13) hADakAM-mAMsa ane rUdhira A traNa vastu agnithI sarvathA baLI na jAya, pANIthI dhovAI na jAya ane sAme dekhAya to tyAre svAdhyAya na karavo. phUTeluM iMDu hoya to asvAdhyAya. (14) maLa-mUtra--sAme dekhAya, tenI durgandha Ave tyAM sudhI asvAdhyAya. (15) smazAna--A bhUminI cAre bAju 100/100 hAtha asvAdhyAya. (16) caMdragrahaNa--jyAre caMdragrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 8 muhUrta ane utkRSTathI 12 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (17) sUryagrahaNa--jyAre sUryagrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 12 muhUrta ane utkRSTathI 16 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (18) rAjavyudgata--najIkanI bhUmimAM rAjAonI paraspara laDAI thatI hoya tyAre, tathA laDAI zAnta thayA pachI 1 divasa-rAta sudhI svAdhyAya na karavo. (19) patana--koI moTA rAjAnuM athavA rASTrapuruSanuM mRtyu thAya to teno agnisaMskAra na thAya tyAM sudhI svAdhyAya karavo nahIM tathA navAnI nimaNuMka na thAya tyAM sudhI UMcA avAje svAdhyAya na karavo. (20) audArika zarIra--upAzrayanI aMdara athavA 100-100 hAtha sudhI bhUmi upara bahAra paMcendriyajIvanuM mRtazarIra paDyuM hoya to te nirjIva zarIra hoya tyAM sudhI svAdhyAya na karavo. (21thI 28) cAre mahotsava ane cAra pratipadA--ASADha pUrNimA, (bhUtamahotsava), Aso pUrNimA (indra mahotsava), kArtika pUrNimA (skaMdha mahotsava), caitra pUrNimA (yakSamahotsava, A cAra mahotsavanI pUrNimAo tathA te cAra pachInI kRSNapakSanI cAra pratipadA (ekama) ema ATha divasa svAdhyAya na karavo. (29thI 30) prAtaHkAle ane sandhyAkALe dizAo lAlakalaranI rahe tyAM sudhI arthAt sUryodaya ane sUryAstanI pUrve ane pachI eka-eka ghaDI svAdhyAya na karavo. (31thI 32) madhya divasa ane madhya rAtrie AgaLa-pAchaLa eka-eka ghaDI ema be ghaDI svAdhyAya na karavo. uparokta asvAdhyAya mATenA niyamo mUlapAThanA asvAdhyAya mATe che. gujarAtI Adi bhASAMtara mATe A niyamo nathI. vinaya e ja dharmanuM mUla che. tethI AvA AvA vikaTa prasaMgomAM gurunI athavA vaDIlanI icchAne AjJAne ja vadhAre anusaravAno bhAva rAkhavo. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya ke pramukha niyama (1) (3) isa sUtra ke mUla pATha kA svAdhyAya dina aura rAtrI ke prathama prahara tathA cauthe prahara meM kiyA jAtA hai| prAta: USA-kAla, sandhyAkAla, madhyAhna aura madhya rAtrI meM do-do ghaDI (48 miniTa) svAdhyAya nahIM karanA cAhie, sUryodaya se pahale 24 miniTa aura sUryodaya ke bAda 24 miniTa, isa prakAra do ghar3I sabhI jagaha samajhanA caahie| mAsika dharmavAlI striyoM ko svAdhyAya nahIM karanA cAhie, isI prakAra unake sAmane baiThakara bhI svAdhyAya nahIM karanA cAhie, jahA~ ye striyA~ na hoM usa sthAna yA kakSa meM baiThakara svAdhyAya kiyA jA sakatA hai| nIce likhe hue 32 asvAdhyAya-prasaMgo meM vA~canA nahIM cAhie(1) AkAza sambandhI 10 asvAdhyAyakAla (1) ulkApAta-bar3A tArA TUTe usa samaya 1 prahara (tIna ghaNTe) taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (2) digdAha--kisI dizA meM adhika lAla raMga ho athavA kisI dizA meM Aga lagI ho to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / garjArava-bAdaloM kI bhayaMkara gaDagaDAhaTa kI AvAja sunAI detI ho, bijalI adhika hotI ho to 2 prahara (cha ghaNTe) taka svAdhyAya nahIM karanA caahie| nirghAta-AkAza meM koI vyantarAdi devakRta ghora garjanA huI ho athavA bAdaloM ke sAtha bijalI ke kaDAke kI AvAja ho taba ATha prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / vidyuta--bijalI camakane para eka prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie yUpaka-zukla pakSa kI prathamA, dvitIyA aura tRtIyA ke dino meM sandhyA kI prabhA aura candraprabhA kA milAna ho to use yUpaka kahA jAtA hai| isa prakAra yUpaka ho usa samaya rAtrI meM prathamA 1 prahara svAdhyAya nahIM karanA cAhie (8) yakSAdIpta--yadi kisI dizA meM bijalI camakane jaisA prakAza ho to use yakSAdIpta kahate haiM, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / dhUmikA kRSNa-kArtika se mAgha mAsa taka dhuMe ke raMga kI taraha sUkSma jala ke jaisI dhUmasa (koharA) par3atA hai use dhUmikA kRSNa kahA jAtA hai isa prakAra kI dhUmasa ho usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) mahikAzveta-zItakAla meM zveta varNavAlI sUkSma jalarUpI jo dhUmasa par3atI hai vaha mahikAzveta kahalAtI hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (10) rajodghAta-cAroM dizAoM meM teja havA ke sAtha bahuta dhUla uDatI ho aura sUrya DhaMka gayA ho to rajodghAta kahalAtA hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA caahie| (2) aitihAsika zarIra sambandhI 10 asvAdhyAya-- (11,12,13) hADa-mAMsa aura rudhira ye tIna vastue~ jaba-taka agni se sarvathA jala na jAe~, pAnI se dhula na jAe~ aura yadi sAmane dikhAI deM to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / phUTA huA aNDA bhI ho to bhI asvAdhyAya hotA hai| (14) mala-mUtra--sAmane dikhAI hetA ho, usakI durgandha AtI ho taba-taka asvAdhyAya hotA hai| zmazAna--isa bhUmi ke cAroM tarapha 100-100 hAtha taka asvAdhyAya hotA (16) candragrahaNa-jaba candragrahaNa hotA hai taba jaghanya se 8 muhUrta aura utkRSTa se 12 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie / (17) sUryagrahaNa-jaba sUryagrahaNa ho taba jaghanya se 12 muhUrta aura utkRSTa se 16 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie / (18) rAjavyudgata-najadIka kI bhUmi para rAjAoM kI paraspara lar3AI calatI ho, usa samaya tathA lar3AI zAnta hone ke bAda eka dina-rAta taka svAdhyAya nahIM karanA caahie| patana-koI bar3e rAjA kA athavA rASTrapuruSa kA dehAnta huA ho to agnisaMskAra na ho taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie tathA usake sthAna para jaba taka dUsare vyakti kI naI niyukti na ho taba taka UMcI AvAja meM svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (20) audArika zarIra-upAzraya ke andara athavA 100-100 hAtha taka bhUmi para upAzraya ke bAhara bhI paJcendriya jIva kA mRta zarIra par3A ho to jaba taka vaha nirjIva zarI vahA~ par3A rahe taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (21 se 28) cAra mahotsava aura cAra pratipadA-ASAr3hI pUrNimA (bhUta mahotsava), Aso pUrNimA (indriya mahotsava), kArtika pUrNimA (skandha mahotsava), caitra pUrNimA (yakSa mahotsava) ina cAra mahotsavoM kI pUrNimAoM tathA usase pIche kI cAra, kRSNa pakSa kI cAra pratipadA (aikama) isa prakAra ATha dinoM taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29 se 30) prAtaHkAla aura sandhyAkAla meM dizAe~ lAla raMga kI dikhAI deM taba taka arthAt sUryodaya aura sUryAsta ke pahale aura bAda meM eka-eka ghar3I svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (31 se 32) madhya divasa aura madhya rAtrI ke Age-pIche eka-eka ghar3I isa prakAra do ghar3I svAdhyAya nahIM karanA caahie| uparokta asvAdhyAya sambandhI niyama mUla pATha ke asvAdhyAya hetu haiM, gujarAtI Adi bhASAntara hetu ye niyama nahIM hai / vinaya hI dharma kA mUla hai tathA aise vikaTa prasaMgoM meM gurU kI athavA bar3oM kI icchA evaM AjJAoM kA adhika pAlana karane kA bhAva rakhanA cAhie / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anu. viSaya sthAnAMga sUtra lAga paDI viSayAnuprabhaziDA AThavAM sthAna 1 AThaveM sthAnA viSaya vivarA 2 jalavihArI sAdhuDe svapA vana 3 yonisaMgraha aura gatikhAgatiDA ni3pA prakRti yathAhiDA niraparA 4 mAyAvI he mAyA jAloyanA nipA 6 bhAyAvI sAdhuDe sva3paDA ni3pA 7 janA soyita - apratiprAnta mAyAvI he pAtI garhA nipA 8 janA soyita - apratiAnta mAyAvIDI jAyatiDI garhaezA ni3pA 8 jAloyita-pratiDAnta bhAyAvI The upapAtakI prazaMsA 10 Alocita - pratiThAnta bhAyAvIDI jAyatiDI prazaMsA 11 saMvarAsaMvarA ni3pA 12 ATha prakAraDI lo'sthitimA ni3pA 13 ATha prakAraDI gasipADA ni3pA 14 mahAnidhiDA ni3pA 15 samityAhi lAvanidhi ni3pA 16 AloyanA henevAle khAyArya aura lenevAle sAdhuDe prAyazcittA ni3pA 17 ATha prakAra mahasthAnoMDA ni3pA 18 ATha prakAra aDiyAvAhiyoMDA ni3pA 18 pApazAstroMDA nizpA 20 vayanavilati sva3paDA ni3pA zrI sthAnAMga sUtra : 05 21 Ayurvedve sva3paDA ni3pA 22 zAhi devendroMDI agramahiSiyoMDA ni3pA 23 jasabhAraMbha aura sabhAraMbhase saMyamAsaMyamA ni3pA pAnA naM. nala ows v 1 3 4 11 12 13 15 17 18 19 20 21 22 27 27 36 38 40 41 42 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anu. viSaya 24 ATha prakAraDe sukSmabhavoMDA ni3pA 25 siddhe sva3paDA ni3pA 26 harzanoM sva3paDA ni3pA 27 addhaupamya DAlaDe sva3paDA ni3pA 28 bhagavAn mahAvIraDe dvArA pravati hune ATha rAbhakhoMDA nipA 28 AhAra sva3paDA ni3pA 30 rA aura tadgata lokAnti vimAna aura hevoMDe sva3pa ni3pA 31 dharmAhi yAra madhyalAgaDA AThasthAnoMse ni3pA 32 bhaviSya tIrthara dvArA pravabhita honevAle rAmagoMDA nipA 33 34 ATha prakAra gatimA ni3pA 34 antadvIpoMDA ni3pA 39 yadruvartI' ratnavizeSA ni3pA 37 yo na prabhAADA ni3pA DI agramahiSiyoMDA ni3pA 38 4svAmI hiDoMDA ni3pA u8 4jU bhandara meM rahI janya vastuoMoMDA ni3pA 40 tIrtha ra sva3paDA ni3pA 41 hIrdhavaitADhya sAhioMDA ni3pA 42 bhanTara yUsiDADA ni3pA 43 kSetrAdhikArase dvIpAntargata pArthoDA ni3pA 44 parvata para rahe ToMDA ni3pA 45 heva'stha aura hevendroMDe vibhAnA ni3pA 46 tapovizeSA ni3pA 47 saMsArasamApana bhuvA ni3pA 48 ATha prakAraDe saMyamoMDe sva3paDA ni3pA 48 ATha praDAraDI pRthivIDe sva3paDA ni3pA 0 zubhAnuSThAna zravase ATha sthAnoM sva3paDA ni3pA 51 mahAzu sahastrAra vibhAna se uyyatvA ni3pA para ATha prakAra sAmAyiDa aura DevalI samudghAtA ni3pA zrI sthAnAMga sUtra : 05 pAnA naM. 43 44 45 46 47 50 50 53 53 53 54 papa pada pa 57 paTa 60 61 63 64 64 68 69 70 71 73 74 75 76 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anu. viSaya 43 hevatAkhoMDe sva3paDA ni3pA 54 nakSatroM sva3pA ni3pA 3SavenIya bhaTThe sva3paDA ni3paeA loMDeya aura upayayA ni3pA navaveM sthAnakA prAraMbha 57 sAMlogoM visAMbhogi praraneDA ni3pA 58 AyArAMgaDe brahmayarya3pa nava adhyayanoMDA ni3pA payarya gupti sva3paDA ni3pA 60 brahmayarya navavidha agupti ke sva3paDA ni3pA 11 nava prakAra salAva pahArthA ni3pA 62 nava prakAra saMsArI bhuvoMDe gatijAgati jAhiA ni3pA 63 bhuvoMDe rogotpatti nimittA ni3pA 64 AMtararoga dvArA ni3pA 6 yandrayogInakSatroMDA ni3pA 66 vartamAna avasarpiNImeM jalaheva vAsudevaDe pitADA ni3pAeA 67 yavartI mahAnidhi ni3pA 68 navaprakAra vikRtiDe nAbhA ni3pA 68 zarIra nava chidroMDA ni3pA 70 nava prakAra eyA nipA 71 pApaDe goMDA ni3pA 72 pApazrutA ni3pA 73 nA 3SA ni3pA 74 sAdhuDe gADA ni3pA 7 navoTi (navavA ) se zuddha likSAA ni3pA 76 zAna hevendro agramahiSIDA ni3pA 77 hevaniprAya sva3paDA ni3pA 78 avyAjAdha hevaDe graiveya vibhAna prastarA ni3pA 78 AyuDe parikSAmA ni3pA 80 bhikSu pratibhADe sva3paDA ni3pA 81 prAyazcita sva3paDA ni3pA zrI sthAnAMga sUtra : 05 pAnA naM. 77 78 78 80 80 81 83 86 87 87 88 80 92 93 84 88 88 88 100 101 102 103 104 104 105 105 106 107 107 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anu. viSaya pAnA naM. 108 108 111 111 11pa 82 dRkSiA bharatabhe rahe huve siddhAchUiToMSThA ni3pArA 83 mAMtararoga ThAza urbhavizeSaThA ni3pArA 84 tIrthaMTharAhile nAbha gotraprApta UranevAle zreziSTha ASThioMDA ni3pArA 85 bhAvI bhadhyabhatIrthaMTara ThevalIDe sva3paThA ni3pA 86 zreThiThe tIrthaMTaravaThA ni3pA 87 mahApadmappinache dvArA pra3pita honevAle Arambha Adi sthAnoMThA ni3pA 88 nakSatravizeSaThA ni3pArA 88 pavizeSa meM rahe se vibhAnahI saMjyAThA ni3pAza 80 RSabha isasahara vizeSa RSabha pravartita pravRttiSThA ni3pArA 81 graha vizeSavIthi prabhAThA ni3pAza 82 nava prakAraThe no 5SAyaThA ni3pA 83 isara choTiThA ni3pArA 84 pugaThe sva3paSThA ni3pAyA 127 127 127 128 128 129 129 130 zaveM sthAnaThA prArambha 130 130 132 133 85 zaveM sthAnachA viSaya vivaraNa 86 lo'sthitiSThA ni3pA 87 zambheSThA ni3pArA 88 za praSThAra chandriyArtho ThA ni3pArA 88 pugataThe sva3paSThA ni3pAyA 100 chodhaThe utpattiTheThArArAThA ni3pArA 101 saMyabhAhi ni3pArA 102 asaMvaraThA vizeSa paThAraThA jthana 103 sabhAdhi aura asamAdhiSThA ni3pArA 104 za praSThAraThI pravRpayAThA ni3pArA 105 za praThAraThe zrabhAdharbhaThA ni3pArA 106 za praSThAraThI vaiyAvratyaThA ni3pArA 107 vaThe parizAbhaThA ni3pA 108 avaThe parizAbhaThA ni3pArA 136 137 138 139 140 141 142 142 146 zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anu. viSaya pAnA naM. 1pa0 1pa4 1pa4 1pa6 1pa6 1pa7 1pa8 1pa9 160 160 161 162 163 168 175 108 asvAdhyAyaThe sva3paSThA ni3pA 110 saMyabhAsaMyabhaThe sva3paSThA ni3pArA 111 sukSbhaThe sva3paThA ni3pA 112 gaMgAsiMdhu vagairaha nahiyoMmeM AtmasamarpA uranevAlI nahI ni3pArA 113 bharatakSetragata rANadhAnIThA ni3pArA 114 bhyUdvIpagata bhe34 udvegha AEiThA ni3pArA 115 bhyUbhanTara gata ATha pradezavAle 3yaTha parvataSThA ni3paayaa| 116 vAsabhudragata gotIrtha rahita kSetraThA ni3pArA 117 ghAtaThI jA'gata bhaMraparvataThe udvedha mAhiThA ni3pA 118 bhyU dvIpagata bharatAhizakSetraSThA ni3pArA 118 saMnaSTha parvata mAhiThe udvedha AhiSThA ni3pArA 120 3vaThavara huraDalavara parvataThe udvedha mAhiThA ni3pArA 121 dravyAnuyoga sva3paThA ni3pA 122 yabharAhi sayyutendra Ahiche utpAta parvataSThA ni3pAza 123 yona sahastrAtbhaSTha avagAhanAThA ni3pArA 124 dRza praSThAraThe santaThe sva3paThA ni3pArA 125 pUrvagatazrutaThA ni3pA 126 za praThAraThI pratisevanASThA ni3pArA 127 AloyanAmeM tyAgane yogya ghoSoMThA ni3pA 128 AloyanA henevAle aura lenevAleThe gurAThA ni3pArA 128 prAyazcittaThe sva3paSThA ni3pArA 130 bhithyAtvaSThA ni3pArA 131 vAsudeva sabhyandhI vantavya ni3pArA 132 bhavanavAsI viSThA ni3pArA 133 za praThAraThe sujaSThA ni3pArA 134 upadhAta aura vizodhiThe sva3paThA jthana 135 saMveza aura asaMhozaSThe sva3paThA thana 136 haza prachArache asA ni3pA 137 satyabhUSA AhiThA ni3pA 138 dRSTivAha nAbhaThA ni3pArA 138 za praThAra zastraThA ni3pArA 176 177 178 180 181 18pa 186 187 188 188 190 194 19pa 197 202 20pa zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anu. viSaya pAnA naM. 214 221 223 224 225 227 229 233 234 236 239 241 242 243 246 248 140 vAg (vANI-vayana) yogaSThA ni3pArA 141 ghAnaThe bheToMThA jthana 142 gati bheToMDA ni3pArA 143 Eza prahAra bhae' sva3paThA jthana 144 haza praSThAraThe saMjyAnaThA ni3pArA 145 za praSThAraThe pratyAjyAnaThA ni3pArA 146 dRza praSThAraThI sAbhAyArIThA ni3pAyA 147 mahAvIra bhagavAnaza mahAsvapnoMThA ni3pAyA 148 za bhahAsvapnaThe ilaThA ni3pArA 148 sarAga sabhyaNTarzanaSThA ni3pArA 150 za praSThAraThI saMjJAoMThA ni3pArA 151 nairayiSThoSThI duHjaveghanAThA ni3pArA 152 abhUrta arthaTho Dina hI pnateM hai mesA ni3pA 153 DinaprAzIta parokSArtha prarza zrutavizeSaThA ni3pArA 154 nAraThATikavaThe dravyameSThA ni3pArA 155 bhadraSThabhaThArITheThArAThA ni3pArA 156 AzaMsA yogaThA ni3pA 157 za praSThAraThe dharbhaThA ni3parA 158 haza praSThAraThe sthaviroMSThA ni3pArA 158 putraThe bheToMThA ni3pArA 160 haza praSThArane anuttaraSThA ni3pA 161 bhanuSya kSetrASThiA ni3pA 162 hueSabha suSabhADe parijJAnache prahAraThA ni3pArA 163 suSabhasuSabhAchucha vizeSa dhthana 164 haza dusaroMThe nAbhaThA ni3pArA 165 za praThAraThe vakSasTAra parvataThA ni3pArA 166 paThe sva3paSThA ni3pA 167 za praThAra pratibhAche sva3paThA ni3pArA 168 vaThe bheSThA ni3pArA 168 saMsArI chavaThemavasthAThA ni3pA 170 vanaspatiSThI avasthAThA ni3pArA 171 vidhAghara zreziyoMche viSThamlabhAnachA ni3pArA 2pa2 2pa3 2papa 2papa 2pa7 2pa8 2pa9 260 261 261 262 263 265 266 269 269 zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anu. viSaya pAnA naM. 270 270 274 172 dezavAsa vizeSaSThA ni3pArA 173 tepzanisargaThA ni3pAyA 174 haza praThAraThe AzcaryaThA ni3pA 175 ratnaprabhA pRthvIThe saMbaMdhaSThA thana 176 ratnaprabhADe AdheyabhUta dvIpAThiA ni3pArA 177 jJAnache vRddhi TharanevAle nakSatroMchA ni3pA 178 huThoTI sUtraThA ni3pAyA 178 yayAThiA ni3pA 180 zAstraprazasti 277 278 278 279 280 283 ||sbhaat // zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha sthAnakA viSaya vivaraNa AThamA sthAnanA pahelA dizAno prAraMbha sAtamAM sthAnanuM nirUpaNa pUruM karIne have sUtrakAra krama prApta AThamAM sthAnanI zarUAta kare che. tenuM paheluM sUtra A pramANe che-"ahiM kA"i ityAdi. A sUtrane AgalA sthAnanA delA sUtra sAthe A prakArane saMbaMdha -AgalA sthAnanA chelA sUtramAM yugalonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che, te paduzale vaDe ja karma bane che athavA te pudgale kamarUpa paNa hoya che. pratimAyukta (abhigrahadhArI) muni vaDe te karmarUpa putranI nirjarA vizeSa rUpe thAya che. tethI have sUtrakAra ekalavihAra pratimAne yogya puruSanuM nirUpaNa kare che-" pra6i sanehiM saM " ItyAdi-su. 1) ekalavihArI sAdhuke svarUpanA varNana TIkAtha- gajhUchuM hArdi sapaneityAdi ATha sthAnethI ( guNethI) yukta aNagAra ekala vihAra pratimAthI yukta thaIne ekala vihAra karavAne yogya bane che. A kathanane bhAvArtha e che ke ATha guNothI yukta sAdhu ja ekala vihAra karI zake che. gacchathIsAdhuonA gaMdhathI-alaga thaIne grAmadikamAM vihAra kare tenuM nAma ekala vihAra pratimA che. evI te ekalavihAra pratimA jinakalpa pratimArUpa mAsikI Adi bhikSupratimArUpa hoya che. je muni ATha guNothI saMpanna hoya che. eja ekalavihArarUpa pratimA (abhigraha) ne svIkAra karIne ekala vihAra karavAne pAtra gaNAya che. je sAdhu A ATha guNethI yukta hote nathI te ekalavihAra pratimAne aMgIkAra karIne ekalavihAra karavAne pAtra gaNAtuM nathI. te ATha guNa nIce pramANe samajavA (1) zraddhi puruSa jAta-tatva viSayaka zraddhAnuM nAma zraddhi che. tenuM bIju nAma Astikya (AstikatA) paNa che. athavA anuSThAna viSayaka je pitAnI abhilASA che tenuM nAma zraddhI che. tenAthI yukta je puruSa hoya che tene zraddhi puruSa jAta kahe che. sakala surendro dvArA calAyamAna karavAmAM Ave to paNa je puruSa gRhIta samyakatvamAMthI calAyamAna thata nathI, paraMtu merunA jevo aDaga rahe che, evA puruSane A guNathI saMpanna mAnavAmAM Ave che. (2) sarave puravanAtakU-je puruSa potAnA cAritranA nirvAhamAM zUravIra hovAne kAraNe satyavAdI hoya che, athavA je puruSa nuM bhalu karavAne tatpara rahetuM hoya che, evA puruSane ja satya puruSa jAta kahe che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te puruSanI evI bhAvanA rahe che ke "mArA dvArA keI paNa jIvane saheja paNa dukha pahoMcavuM joIe nahI, paraMtu mArA dvArA saunuM bhaluM ja thavuM joIe." (3) medhAvI puruSa jAta-dhAraNAvALI buddhinuM nAma medhA che. evI buddhithI je puruSa yukta hoya che tene medhAvI puruSa kahe che. athavA maryAdAne anukUla pitAnI pratyeka pravRtti calAvanAra je puruSa che tene medhAvI puruSa kahe che. evA medhAvI puruSa vizeSane medhAvI puruSa jAta kahe che. (4) bahezrata puruSa jAta-sUtra ane arthanI apekSAe je Agamane vizeSa jJAtA hoya che tene bahuzruta kahe che. e bahuzrata adhikamAM adhika dasa pUrNa karatAM saheja nyUna kRtane ane ochAmAM oche navamAM pUrvanI trIjI AcAra vastu paryantane jJAtA hoya che, (5) zakitamAna-tapa Adi rUpa pAMca sAmarthyathI je puruSa vizeSa yukta hoya che, tene zaktimAna kahe che. kahyuM paNa che ke - "veLa na kuLa" ItyAdi- je sAdhu jinaka95 pratimArUpa ekalavihAra karavA mAgate heya, te tapa, satva, sUtra, ekatva ane balathI saMpanna have joIe eTale ke prakhara tapasvI, daDha savadhArI, sUtrane prakhara jJAtA, ane zArIrika baLathI yukta hoya evA puruSane ja zaktimAna kahe che ane evo ja ekala vihAra karavAne pAtra gaNAya che. (6) aSAdhikaraNa-je puruSamAM kalaha karavAne svabhAva hoto nathI, evA puruSane ala pAdhikaraNa saMpanna kahe che. ahI apapada avidyamAnanA arthanuM dyotaka che. (7) dhatimAna-je puruSa vizeSa rati arati, anukULa ane pratikULa, parISaha ane upasargone sahana karavAne samartha hoya che-vairyapUrvaka temane sahana karavAnI kSamatA dharAvatuM hoya che, evA puruSavizeSane ja ghatimAna kahe che. (8) vIrya saMpanna--utsAhanI adhikatA hevI tenuM nAma vIrya che. A vIryathI je puruSa yukta hoya che tene vIrya saMpanna kahe che. eTale ke vaja RSabha nArAca saMhananavALe puruSa A prakAranA vIryathI saMpanna hoya che. uparyukta ATha guNothI saMpanna muni ja ekalavihAra karI zake che. ahIM pahelA cAra sthAnamAM puruSajAta zabda vaparAya che, be kInA cAra sthAnamAM paNa te zabdane tyAga karI levuM joIe. ahIM guNa ane guNImAM abheda mAnIne guNane ja guNarUpe prakaTa karavAmAM Avela che. A sU. 1 | zrI sthAnAMga sUtra:05 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yonisaMgraha aura gatiAgatikA nirUpaNa A prakArano aNagAra sarva jIvonI rakSA karavAne samartha hoya che. A prakAranA pUrvasUtra sAthenA saMbaMdhane anulakSIne have sUtrakAra nisaMgrahanuM tathA temanI gati ane AgatinuM ATha sthAnarUpe kathana kare che- aviSe konisaMde pare" ItyAdi-(phU. 2) sUtrArtha nisaMgraha ATha prakArane kahyo che. jema ke (1) aMDaja, (2) pitaja, ane udvijaja paryatana saptama sthAnamAM darzAvelA sAta prakAra tathA (8) papAtika temAMthI aMDaja jIve ATha gati ane ATha AgativALA hoya che. eTale ke aMDajemAM upadyamAna aMDaja jIva aMDajomAMthI, ane aupapAtika paryantanA AThe prakAromAMthI AvIne aMDajomAM utpanna thaI jAya che, tathA aMDaja jIva aMDaja paryAyane choDIne pharI aMDajarUpa paNa utpanna thaI jAya che athavA tijathI laIne aupapAtika paryantanA jI rUpe paNa utpanna thaI jAya che. e ja prakAranuM kathana potaje ane jarAyujenI gati ane AgatinA viSayamAM paNa samajavuM joIe. bAkInA jenI gati Agati thatI nathI. TIkA-A sUtramAM AvatI pahelI sAta cenionuM spaSTIkaraNa sAtamAM sthAnane trIjA sUtramAM thaI gayuM che papAtika zabda dvArA ahIM upapada janmavALA deva ane nAraka gRhIta thayA che. aMDaja, pitaja ane jarAyujemAM ja ATha gatio ane ATha Agatiene saddabhAva hoya che. te sivAyanA rasaja, saMvedima, saMmUcchima, uddhijaja ane pAtika, A pAMca prakAranA jIvomAM ATha gatie hotI nathI, kAraNa ke rasathI laIne pAtika paryantanA jI opapAtiomAM utpanna thatAM nathI. eTale ke te pAMca prakAranA jI marIne deve ane nArakamAM jatAM nathI, kAraNa ke deva ane nArakamAM paMcendriya jIve ja utpanna thAya che e ja pramANe deve ane nArake paNa rasaja AdikamAM utpanna thatAM nathI, paraMtu teo paMcendrimAM athavA pRthvI, apU, ane vanaspatikAya, A ekendrimAM ja utpanna thAya che. te kAraNe rasajathI laIne papAtika sudhInA chamAM aka gatikatA. zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane aSTa AgatikatAne abhAva kahyo che. eja vAtane sUcita karavAne mATe sUtrakAre ahIM "setA ja mAruM nathi " A sUtrapATha mUkyA che ahIM saMmUrchAima padanA prayoga dvArA saMmUcchima paMcendriya tiryaMce gRhIta thayA nathI. kAraNa ke teo devo ane nArakamAM paNa utpanna thAya che ke sU 2 ATha prakAranA karmono cayAdi thavAthI ja jIvIne aMDajAdi rUpe utpanna thavuM paDe che, tethI have sUtrakAra cayAdinuM ATha sthAnarUpe nirUpaNa kare che- karmaprakRtike cayAdikA nirUpaNa "navALuM aHpADIo" ItyAdi-(phU. 3) TIkAI-vee bhUtakALamAM ATha karmaprakRtionuM upArjana karyuM che, vartamAna kALamAM paNa teo temanuM upArjana kare che tathA bhaviSyamAM paNa teo temanuM upArjana (caya) karaze. te ATha karmaprakRtionAM nAma A pramANe che-(1) jJAnAvaraNaya, (2) darzanAvaraNIya, (3) vedanIya, (4) mohanIya (5) Ayu, (6) nAma, (7) gotra ane (8) antarAya. A sAmAnya sUtra che. have nArakAdi jIvavizenI apekSAe kathana karavAmAM Ave che-nAraka jIvAe bhUtakALamAM ATha karma prakRtinuM upArjana karyuM che, vartamAna kALe paNa teo tenuM upArjana kare che. ane bhaviSyakALamAM paNa teo tenuM upArjana karaze. eja prakAranuM kathana vaimAnika paryantanA jI viSe paNa samajavuM. vaimAnika paryantanA jIvonA viSayamAM paNa teo temanuM upArjana karatA hatA, kare che, ane karaze. tema samajavuM jIvANaM aTukammapagaDIo upariNasu vA, upaciNaMti vA, ubaciNissaMti vA i vera" caya sUtramAM jevuM kathana karavAmAM AvyuM che evuM ja kathana sAmAnya che ane nArakothI laIne vaimAnika payetanA jIvonA viSayamAM upacayane anulakSIne paNa karavuM joIe. e ja pramANe sAmAnya vizeSarUpa badhAdi sUtronuM paNa kathana karavuM joIe. eja vAta prakaTa karavAne mATe sUtrakAre ahIM saMgrahaNI gAthAne A uttarArdha bhAga prakaTa karyo che- "ilve viga 3vavija vaMgha variya rada LikA deva" A kathanane bhAvArtha e che ke jevI rIte sAmAnya ane vizeSarUpe cayasUtranuM kathana karavAmAM AvyuM che, e ja pramANe bampasUtra, udIraNA sUtra, vedanA sava ane nirjarA sUtranuM paNa sAmAnya ane vizeSarUpe kathana karavuM joIe zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . A cayAdinA artha have spaSTa karavAmAM Ave che- kaSAya AdarUpe parita thayelA jIva dvArA je karma pudgalAnuM upArjana thAya che tenuM nAma caya che. AkhAdhAkALane cheDIne gRhIta kema puTTugalanA je jJAnAvaraNIya Adi rUpe niSeka thAya che, tenu nAma upacayana che. te upacayana rUpa niSeka A prakAra thAya che--prathama sthitimAM mahutara kama pudUgalanA niSeka thAya che, tyAra khAda dvitIya sthitimAM vizeSa hIna ka`dalikAnA niSeka thAya che, A pramANe thatAM thatAM utkRSTa sthiti paryaMta te niSeka vizeSa vizeSa hIna thatA jAya che. jJAnAvaraNIya Adi rUpe niSikta thayelAM karma puddagaleAnu kaSAyapariNati vizeSa vaDe AtmAnI sAthe je saMzleSaNA ( sambandha ) thAya che, tenu nAma anyana che. yAvalikAmAM nahIM AvelAM kamalikAne vIya vizeSa vaDe khe'cIne udayAvalikAmAM praveza karAvavA tenuM nAma uddIraNu che. svAbhAvika rIte athavA udIraNAkaraNa vaDe udayAvalikAmAM praviSTa thayelA kanuM je anubhavana che, tenu nAma vedana che. jIvanA AtmapradezeAmAMthI ka puddagalAnuM je parizaTana (jharavAnI kriyA)-eka dezamAMthI naSTa thavA rUpa kArya che tenu nAma nija raNu che. kAi keAI zAstrAmAM A cayanAdikAnuM A prakAranuM svarUpa paNa khatAvyu che--A saMkalananuM nAma cayana che, paripeSanu nAma upacayana che, nirmApaNunuM nAma bandhana che, udIraNAkaraNa vaDe ka`likAne kheMcIne temanuM udayAvalikAmAM prakSepaNa karavuM tenuM nAma udIraNu che, karmonA leAne sAgavavA tenu' nAma vedana che, tathA AtmapradezeAmAMthI kamadalikAnA gheADA vinAza thavA tenuM nAma nirjarA che. ! sU 3 5 zrI sthAnAMga sUtra : 05 5 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyAvI ke mAyAke AlocanakA nirUpaNa kaI jIva e hoya che ke je ATha prakAranA karmonA cayAdinA kAraNenuM sevana karIne temanA vipAkane jANavA chatAM paNa karmanI gurutA havAne kAraNe acanA karato nathI. eja vAta have sUtrakAra prakaTa kare che- ahiM koTiM' mAruM mAthe du" ItyAdi-(sU 4) TIkArtha-mAyAyukta puruSa mAyApradhAna aticAra AdinuM sevana karIne, ATha kAraNene lIdhe te aticAranI AcanA karatuM nathI-gurunI samIpe pitAnA dvArA levAyelA aticAronuM nivedana karatuM nathI, pratikramaNa karate nathImithyA duSkRta deto nathI, "to nijhA, no jarA, vinA, no virodhennA, no arayAI, amarikA, no vAri taH" tenI nidA karatuM nathI, nahIM karatA nathI. ItyAdi kaMI paNa karatA nathI. nindA Adi padonA artha have spaSTa karavAmAM Ave che- A meM beTuM karyuM ", A pramANe pitAnA dvArA thayelA aticAranI pitAnI jAte ja nindA karavI athavA potAnA deza mATe AtmaglAni anubhavavI tenuM nAma nindA che. pitAnA dvArA je aticAro sevAyA hoya te aticAronI gurunI samakSa nindA karavI tenuM nAma gaha che. aticAra sevatAM aTakI javuM ane pharI temanuM sevana na karavuM tenuM nAma vyAvartana che. zubha bhAva rUpa jalavaDe aticAronuM prakSAlana karavuM tenuM nAma vizena che. "have bhaviSyamAM huM aticAronuM Asevana nahIM karuM ?' A prakArane dRDha nizcaya kare tenuM nAma "akaraNatayA abhyatthAna" che. je aticAro lAgyA hoya temanI vizuddhine mATe meM gya prAyazcitta levuM tenuM nAma "yathArtatapakarma" che. ahIM "ItyAdi pada vaDe vyAvana Adi "yathAI tapa karma ? paryantanA pada grahaNa thayAM che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te ADa kAraNe have prakaTa karavAmAM Ave che-(1) meM aticAranuM sevana karyuM che, have te thaI gayelA deSanI nindA karavAthI zuM vaLavAnuM che (2) huM aticAra evuM chuM, tethI aniSpanna aticAranA sadUbhAvamAM tenI AlocanA kevI karuM! (3) huM bhaviSyamAM paNa aticArenuM sevana karavAne ja * tethI atyAre aticAronI AlocanA karavI nirarthaka ja che. (4) kata aticAranI AlocanA karavAthI mAro avarNavAda thaze, (5) kRta aticAranI AvecanA karavAthI mArI je pUjA thAya che, te baMdha paDI jaze (6) kata aticAranI AcanA karavAthI mAre satkAra thavAnuM baMdha thaI jaze (7) kata aticAronI AlecanA karavAthI mArI kIti ghaTI jaze (8) kRta aticAronI AlocanA karavAthI mAre yaza ghaTI jaze. samasta dizAomAM vyApelI prasiddhinuM nAma kIrti che ane eka ja dizAmAM vyApta khyAtinuM nAma yaza che. avarNavAda eTale ayaza tha aa.8 have sUtrakAra uparyukta artha karatAM viparIta rUpe ATha sthAnanI prarUpaNa kare che-"nahiM TALahiM mAruM mAthe " ItyAdi TIkArtha mAthI (mAyAyukta puruSa) mAyA (mAyApradhAna aticAro) karIne te mAyAnI ATha kAraNone lIdhe AlocanA kare che, tathA tenI vizuddhi nimitte gya tapaHkarma paryantanuM (uparyukta nindA, gaha Adi) badhuM kare che, ahIM "mAyI pada e vAta prakaTa karI che ke je kALe teNe mAyAnuM sevana karyuM hatuM tyAre ja te mAyI hatA, paraMtu te mAyAnI Ale.canA Adi karatI vakhate te mAyI leto nathI. A rIte Asevana kALanI apekSAe tene mAyI kahyo che. AlecanA kALanI apekSAe tene mAyI kahevAmAM AvyuM nathI. te pitAnA dvArA je aticAronuM sevana thaI gayuM hoya che te aticAranI nIcenA ATha kAraNone lIdhe AlecanA kare che- mAyAkAraka manuSyane A leka tenA aticArone kAraNe nizvita thavAne kAraNe jugusita thAya che, kahyuM paNa che ke zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mInjiritR" ItyAdi- | mAyAvI puruSa, pitAnA dvArA je mAyA (mAyA pradhAna aticAro)nuM sevana thaI gayuM hoya che tene kAraNe sadA bhayayukta ane utkrAnta cittavALe banI jAya che. mArI mAyAne pada ughaDI jaze, A prakAranA bhayane kAraNe pitAnI mAyAne DhAMkavAne mATe te ghaNA prayatna karyA kare che. A rIte te mAyAcArI puruSa prakaTa rUpe ane pracchanna rUpe agaNita deze karatA rahe che. te kAraNe sAmAnyamAM sAmAnya mANasa paNa tene vizvAsa karate nathI. tethI te mAyAvI puruSane pitAnA A prakAranA mAyAvI vartana pratye dhikkAranI lAgaNI pedA thAya che. A paheluM kAraNa che tathA mAyAcArIne janma kilpi Sika Adi halakI keTinA devomAM thAya che. A rIte tene parabhava paNa dhikkArane 5 garpita bane che. kahyuM paNa che ke - tavate varUne" ItyAdi- je jIva para hoya che, vacanara heya che, rUpAra heya che, AcAra ane bhAvacora hoya che, evA puruSane janma kiviSika jAtinA devAmAM thAya che. A prakAranuM bIjuM kAraNa samajavuM (3) tenI AyAti paNa gahita thAya che. eTale ke jyAre te kiviSika demAMthI cyavIne manuSyabhavamAM utpanna thAva che, tyAre paNa kuLa, jAti, rUpa ane aizvaryathI rahita hovAne kAraNe nidita ja hoya che. kahyuM paNa che ke-"to dhi re jarUttALa" ItyAdi- te mAyI jIva kiviSika devagatinuM AyuM purUM karIne tyAMthI cavIne je manuSyagatimAM utpanna thAya che, te mUMge, bahere Adi zArIrika khoDa khAMpaNavALo hoya che, athavA te te nAraka, tiryaMca Adi nimAM paNa janma le che. A rIte tenI Ayati paNa gahita bane che. A prakAranuM A trIjuM kAraNa che. mAyAvI sAdhuke svarUpanA nirUpaNa (4) je mAyI jIva aticAra rUpa mAyAnuM sevana karIne tenI zuddhine mATe yogya tapa karatuM nathI, te chava vaDe jJAnAdi rUpa mokSamArganI ArAdhanA thatI nathI. kahyuM paNa che ke -"nADu jarA ya" ItyAdi - eTale ke je sAdhu lajajAne kAraNe, gauravane kAraNe athavA pote bahuzrata che evA ahaMkArane kAraNe pitAne aticArene gurujane pAse jAhera karatuM nathI-te aticArenI AlocanA karatuM nathI, te sAdhu jJAna, darzana, zrI sthAnAMga sUtra :05 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritra rUpa mokSa mArgane ArAdhaka thaI zakato nathI. pramAdI saMyata avasthAmAM anuddhata bhAvazalya jevA durlabhabe dhikatva rUpa ane anaMta saMsAra rUpa be anarthane utpanna kare che. e anartha te zastra paNa karatuM nathI, viSa paNa karatuM nathI, duprayukta vetAla paNa karatA nathI, duprayukta yaMtra paNa karatuM nathI ane ddha sApa paNa karatA nathI. evuM A cothuM kAraNa samajavuM. (5) je mAyI jIva mAyA rUpa aticAranuM sevana karIne gurunI pAse tenI AlocanA kare che, nindA, gaha Adi kare che ane tenI vizaddhine mATe yogya tapa kare che, tenA dvArA mokSamArganI ArAdhanA thaI zake che. eTale ke e jIva mekSamAgane ArAdhaka bane che. kahyuM paNa che ke " rUriyaao " ItyAdi. - bhakta parissAmAM atyanta lavalIna thayele sAdhu samasta aticAra rUpa zalyane dUra karIne rAdhAvedhanI jema dusAdhya kSamAne siddha karI le che. evuM A pAMcamuM sthAna (kAraNa) samajavuM. eja pramANe che ane sAtamuM kAraNe paNa samajavuM. (6) je mAyI aticAra rUpa ghaNuM ja mAyAnuM sevana karIne tenI AlecanA Adi karatuM nathI, ane tenI vizuddhi mATe egya tapaHkarma paya. tanuM kazuM paNa karatA nathI tenAthI ArAdhanA thatI nathI. (7) je sAdhu ghaNI ja mAyAnuM sevana karIne tenI a.le.canA Adi kare che, ane tapa karma dvArA tenI vizuddhi paNa kare che, tenA dvArA ArAdhanA thAya che (8) "mArA AcAryane athavA upAdhyAyane jyAre atizayita jJAna darzana utpanna thaI jaze, tyAre temane khabara paDI jaze ke huM mAyAvI che, tethI te atizayenuM vizuddhi karavA mATe mAre AlecanA Adi karavuM joIe. ahIM Adi pada dvArA niMdAthI laIne gya tapaHkarma paryantanA parvokta sUtrapAThane grahaNa kare . A prakAranAM ATha kAraNone lIdhe mAyIjana mAyA karyA bAda paNa AlecanA Adi kare che ane egya tapadvArA pitAnA dezanI vizuddhi karI le che. e sU0 5. zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyA karyA bAda sAdhunI kevI hAlata thAya che, te have sUtrakAra prakaTa kare che "mArUM jo mArca 2" ItyAdiTIkArtha-je mAyAyukta puruSa mAyA karIne tenI AlecanA karatuM nathI, nindA. gahIM Adi karatuM nathI, tapa karma dvArA tenI vizuddhi karato nathI, tene aMtarAtmA pazcAttApa rUpa agni vaDe prajavalita thayA kare che. tene aMtarAtmA keTale badhe prajavalita rahe che, te nIcenI upamAo dvArA spaSTa karavAmAM AvyuM che. jema leDhAnI khANa aMdarathI prajavalita thatI rahe che, athavA jema tAMbAnI khANa aMdarathI prajavalita thatI rahe che, athavA jema sIsAnI khANa aMdarathI prajavalita thatI rahe che, athavA jema cAMdI ke senAnI khANa aMdarathI prajavalita thatI rahe che, athavA jema talane athavA tuSane (anAjanA bhUsAno) agni, athavA bANa jevA chedavALA tRNavizeSane agni, athavA parNone agni, athavA jema iMDikAliccha, athavA bhAMDikAliccha, athavA gelikAliccha aMdarane aMdara prajavalita rahe che, athavA jevI rIte kuMbhAranA nibhADAne agni aMdarane aMdara prajavalita thatuM rahe che, athavA jema naLiyAM pakAvavAnuM sthAna aMdarane aMdara prajavalita thatuM rahe che, athavA jema iTeDane pakavavAnuM sthAna aMdarane aMdara prajvalita thatuM rahe che, athavA zeraDInA rasamAMthI khAMDa. gaLa Adi banAvavA mATe te rasane ukALavA mATe banAvelI bhaddI ke cUle jema aMdarathI pajavalita thatuM rahe che, athavA luhAranI bhaTTI aMdara ane bahArathI garama garama thaI jAya che ane agninA jevI lAlaceLa thaI jAya che-kizakanA phule jevI lAla lAla thaI jAya che, ane temAMthI aneka agnikaNe (taNakhAo) bahAra uDyA kare che (ahIM "sahasa" pada pracura athavA anekanA arthamAM vaparAyuM che), pracura agni zikhAo jemAMthI cAre bAja phelAtI rahe che, evI luhAranI bhaThThI jema aMdarathI prajavalita rahyA kare che, eja pramANe mAyA rUpa aticAronuM sevana karyA bAda te mAyInuM aMtaHkaraNa pazcAttApa rU5 agni vaDe aMdarane aMdara prajaLyA kare che. jyAre A mAyAcArI anya lokone kaMI paNa kahe che tyAre tenA pitAnA manamAM ja tene evuM lAgyA kare che ke A leke mane mAyAcarI ja gaNe che. kahyuM paNa che ke "nAM cimI go" ItyAdi- mAthI puruSa sadA zaMkita ja rahe che, bhayabhIta rahe che ane pitAnA cAritrathI bhraSTa thAya che. koI paNa mANasa tenuM apamAna karatA saMkeca anabhate nathI, sAdhue tene Adara karatA nathI, sI tene anAdara ja kare zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 0 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, ane e jIva marIne durgatimAM ja jAya che. A prakAranA saMdarbhane analakSIne ahIM evuM prakaTa karavAmAM AvyuM che ke mAyAcArIne A leka gahita hoya che. sU0 6 che anAlocita-apratikAnta mAyAvI ke upapAtakI gaheNAka nirUpaNa AlecanA adi nahIM karanArane (mAyAvIne) upapAta paNa gahita ja hoya che, eja vAtanuM sUtrakAra have pratipAdana kare che. "mAruM mAya phru gaLAjhoDite " ItyAdi TIkAtha-mAyAvI puruSa mAyA karIne tenI AcanA, pratikramaNa Adi karyA vinA kALane avasara Ave jo kALadharma pAmI jAya che, te te vyantarAdi devalokamAM vyatarAdideva rUpe utpanna thaI jAya che-te parivAra AdithI samRddha evA maha. ddhika Adi devemAM utpanna thatuM nathI, paraMtu amahaddhika dezamAM ja unna thAya che. ahI "yAvatu" pada dvArA "no mahAti no mahAgumApu, to maras, to mALe" A sUtrapATha grahaNa karAya che. eTale ke zarIrAbharaNa AdinI dIptithI yukta je de hoya che, temanAmAM tenI upatti thatI nathI. je deve vaiyiAdi labdhi rUpa mahAprabhAvathI yukta hoya che, te devamAM paNa tenI utpatti thatI nathI, je deva prabaLa zaktivALA hoya che, te devomAM paNa tenI utpatti thatI nathI, je deva mahA saukhyazALI hoya che, te devamAM paNa tenI utpatti thatI nathI, tathA saudharma Adi kamAM paNa tenI utpatti thatI nathI, tathA sAgarepamanI sthitivALA devamAM paNa tenI utpatti thatI nathI. A rIte je mArI sAdhu Alecana ane pratikramaNathI rahita hoya che, te kALane avasara Ave kALadharma pAmIne vyaktarAdika devamAMthI kaI paNa eka devakamAM devaparyAye utpanna thAya che, paraMtu te mahartikathI laIne cirasthitika paryAnA vizeSaNothI yukta thatuM nathI vyantarAdi de mAMnA koI paNa eka devakamAM utpanna thayelA te devanI tyAM je kaMI bAhA Abhyantara pariSada hoya che te paNa tene Adara karatI nathI, tene pitAnA svAmI rUpe mAnatI nathI tathA mahApuruSane egya evAM Asana para tene besADatI nathI. tathA kaI paNa devasabhAmAM jyAre te deva jAya che ane zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI paNa viSaya para jyAre khele che, yAvat vizeSa rUpe yuktiprayuktio dvArA pAtAnA viSayanuM pratipAdana karavA mAMDe che, tyAre te pariSadamAM hAjara hoya evA cAra pAMca devA-(ke jemane anya devA dvArA tenI virUddha uzke ravAmAM paNa na AvyA hAya-) UbhA thaI jaine tene khelavA devAnA niSedha kare che, ane kahe che ke huM deva! have tame adhika na le. huM deva ! have tame khelavAnu adha karA " ahIM je A prakAranI dvirukti thai che, te tenA pratye atyanta apriyatA ( aNugamA ) prakaTa karavAne mATe thaI che.sU gA "" anAlocita-apratikAnta mAyAvIkI AyatikI garhaNAkA nirUpaNa A prakAre te mAcInA upapAtamAM gatA prakaTa karIne have sUtrakAra tenI AyAtimAM gahetA prakaTa kare che-- " ke navAbo yogAo AvavAM ' ityAdi-- TIkA-aticAra rUpa mAyAnI AlecanA ane pratikramaNa karyA vinA kALadhama pAmIne nyatarAdika koi pazu devavizeSamAM utpanna thayelA te mAyAvI puruSa, tenuM devalAka saMkha`dhI AyuSya pUrUM thavAthI-Ayukama pudgalAnI nirjarA thaI javAthI, AyunI sthitinA kAraNabhUta devaparyAyane nAza thaI javAthI, AyunI sthitinA anyanA ( sthitimandhanA ) kSaya thai javAthI, eja samaye te deva zarIrane choDIne hIna manuSya kuLeAmAM utpanna thai jAya che. antakula, prAntakula, tucchakula, daridrakula, bhikSAkakula, kRpaNakula, Adine hIna kula kahe che. vaTa, jhimpaka AdinA je kSudrakuLA che temane antakuLa kahe che, cAMDAla mahinA je kuLa che temane prAntakuLa kahe che. je kuLAmAM apa ( tuccha ) manuSya thAya che te kuLAne tucchakaLA kahe che. athavA agaMbhIra AzayavALA je kuLe! hAya che temane tuccha kuLA kahe che. dhana, dhAnya Adi samRddhithI vihIna je kuLA hAya che temane daridrakuLA kahe che je kuLanA leAkeA bhikSA mAgIne peAtAnuM gujarAna calAvatA hAya che te kuLAne bhikSAkakuLA kahe che. raMka janAnA athavA kRpaNu leAkAnA je kuLA hAya che temane kRpaNukuLA kahe che. A kuLAmAMthI kAI O zrI sthAnAMga sUtra : 05 12 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa eka kuLamAM tenI Ayati thAya che kahevAnuM tAtparya e che ke je mAyAvI puruSa pitAnA kuta aticAronI AlecanA ane pratikramaNa nahIM karavAne kAraNe vyantarAdi devamAM utpanna thayA hoya che, te jIva tyAMnuM AyuSya pUruM karIne uparyukta kaI paNa eka manuSyakuLamAM manuSya rUpe utpanna thaI jAya che. tyAM utpanna thayele te puruSa kutsita rUpavALe ane durvaNavALe, (utpatti thayA bAda rogAdine kAraNe varNanI vikRtivALo hoya che, vaLI te dundhayukta (kutsita gaghavALa) hoya che, dUrasa (kutsita prakRtivALa) hoya che, duHsparza (rogAdine kAraNe kutsita sparzavALa) hoya che, aniSTa (ko jenA pratye aNagamo rAkhe e) heya che, akAnta (akamanIya) hoya che, apriya, amanojJa, amanAma ( manane atyaMta aNagamo prere e) hoya che, hInasvara (svaranI kheDavALe), dInasvara (dInatAyukta svaravALA), aniSTa svara (aNagame prere evA svaravALe), akAta svara (akamanIya svaravALo) apriyaravaravALe, amane svaravALe, ane amana Ama svaravALe (manane aniSTa lAge evA svaravALe heya che. te kAraNe te anupAdeya vacanavALe (Adeya vacanathI rahita) hoya che, ane eja prakAranA anya vizeSaNathI paNa yukta hoya che. A prakAranA rUpAdi vizeSaNothI yukta, ane uparyukta antAdi kuLamAM utpanna thayelA te puruSane kaI paNa mANasa Adara karatuM nathI. dAsadAsI rUpa temanI bAhya pariSada ane putrakalatrAdi rUpa Abhyatara pariSada paNa temane Adara karatI Adi karatI nathI. ahIM "Adi 58 vaDe "prajJAparaH baewthatA ? A padene saMgraha thayela che. AgalA pAno artha spaSTa che. je sU. 8 Alocita-pratikAnta mAyAvI ke upapAtakI prazaMsA A prakAre anAcita ane apratikrAnta mAyAvInA Aleka, paraleka ane AyatimAM gahiMtatAnuM pratipAdana karIne have sUtrakAra e vAta prakaTa kare che ke pitAnA aticArenI AlecanA ane pratikamaNa karanAra sAdhune upapAta ke hoya che "mArga mArca 8 mAraphacavarijAte " ItyAdi TIkAtha-mAyAvI sAdhu mAyA karIne AlocanA ane pratikramaNa dvArA je ati cAronI zuddhi karI le che ane A rIte Alocita ane pratikAnta thaIne kALane avasara AvatA kALadharma pAmI jAya che, te saudharma Adi devalokamAM devanI paryAye utpanna thaI jAya che. te je kaI devalokamAM utpanna zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 3 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che tyAM koI sAmAnya deva rUpe utpanna thatuM nathI, paraMtu mahaddhika mahAghatika Adi vizeSaNothI yukta cirasthitika deva rUpe utpanna thAya che. maha dikathI laIne cirasthitika sudhInA padene artha A satramAM ja AgaLa spaSTa karavAmAM AvyuM che. "hAravinitarakSA " deva rUpe utpanna thayelA tenuM vakSasthala hArathI suzobhita rahe che, tenI ane bhujAo kaDAM ane truTi. tethI (AbharaNa vizeSathI) vibhUSita hoya che, bAhuonA bhUSaNa vizeSa rUpa keyUrone te dhAraNa kare che, kolato sAthe ghasAtAM kuMDalone teNe bane kaNemAM dhAraNa karelA hoya che. athavA-te deva keyUrone, kuMDalone mulAyama kapala talone ane karNapiMDane-kAnanA AbharaNa vizeSane dhAraNa kare che. ahIM pahelA vigrahamAM evuM kahevAmAM AvyuM che ke te deva keyUravALe hoya che ane kapala pradezanI sAthe ghaSita thanArA karNakuMDaLavALA hoya che, bIjA vigrahamAM evuM kahevAmAM AvyuM che ke te deva keyUravALe hoya che, ane kuMDaLe vaDe mRNa kapolovALo hoya che. trIjA vigrahamAM evuM kahevAmAM AvyuM che ke te deva keyUravALo hoya che. kuMDalevALo hoya che, mulAyama kapalovALA hoya che. ane kAnanA AbhUSaNe vALo hoya che. vividha mudrikA Adi rUpa hestAbha raNene te dhAraNa karanAre hoya che ane vividha vAne tathA AbharaNene te dhAraNa karanAre hoya che, vividha varUpa AbharaNane te pahera hoya che. athavA pitAnI avasthAne anurUpa vividha AbhUSaNone te dhAraNa karatA hoya che, vividha mAlAe ja tenA mukuTarUpa hoya che athavA aneka mAlAomAMthI nirmita thayeluM tenuM zirAbhUSaNa hoya che, athavA tenA mastaka para aneka prakAranI mAlAo virAjatI hoya che. te sadA mAMgalika vastro dhAraNa kare che. tenA zarIra para sugandhayukta mAlAo zobhatI hoya che, ane candanAdi saMgadhita dravyonuM vilepana thatuM hoya che. te kAraNe tenuM zarIra dedIpyamAna rahe che. te lAMbI lAMbI vanamAlAone dhAraNa kare che. e te Acita, pratikrAnta sAdhune devaparyAyamAM utpanna thayele jIva, svargIya ga vaDe, svargIya rasa vaDe (anurAga rasa vaDe ), divya sparza vaDe, vaja0SabhanArAzAtmaka divya saMhanana vaDe, divya samacaturagna saMsthAna vaDe, svargIya vimAnAdi rUpa Rddhi vaDe, zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 4 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divya ghati ( zArIrika zaiAbhA) vaDe, dvivya alaMkAronI kAnti rUpa prabhAvarDa, divya pratirSikha varDa, zarIra nita divya tejovAlA vaDe, divya zarIra kAnti vaDe, ane anta:pariNAminI zukalAdi rUpa divya lessA vadhu dase dizAone prakAzita karatA thA ane atizaya rUpathI prabhAsita karatA thakA divya nATya gItAnA tathA nipuNa kalAkAro dvArA khajAvavAmAM AvatA taMtrI, tAla truTita, ghana mRga Adi vAdyonA madhura dhvaninI sAthe divya bhegApa bhAgAnA upaleAga karatA rahe che. advaita eTale avicchinna nATyagIta ane nRtya yukta gIta, vAdita eTale ke vagADavAmAM AvatAM. va chatre taMtrI padma vINAnA amAM, tala paTTa hasta tAlanA atha'mAM tAla zabda kAMsA AdinA avAjanA arthamAM truTita zabda DhAla vigere vAjItranA arthamAM ane ghanamRga pa paDaghama Adi vAjitrAnA arthamAM vaparAyela che. vAdaLAnI jevI garjanA thAya che, evA avAja karanArAM mRdaMga, tabalAM, Adine paNa dhanamRdaMga kahe che, " pahu pravAhita " eTale vAdyo vagADavAmAM nipuNlR puruSA dvArA vagADavAmAM AvatAM. bhAga pada pracura zabdAdika bhAgAnA athamAM ahIM prayukata thayela che. A devanI je khAhya ane Abhyantara pariSada hAya che, te paNa tene Adara kare che, tene peAtAnA svAmI rUpe svIkAre che ane meTA mATA devene esA ceAgya Asana para tene besADe che. tathA jyAre te devAnI kei paNa sabhAmAM kAi paNa viSayane anulakSIne sAmAnya rUpe kahe che, vizeSa rUpe kahe che, cuktiprayuktio dvArA peAtAnA viSayanI prajJApanA kare che ane prarUpaNA kare che, tyAre koInI paNa sUcanA thayA vinA cAra pAMca devA UbhA thaIne evI vinati kare che ke "hajI Apa vadhAre belo, theADA vadhu samaya sudhI ApanuM bhASaNa cAlu rAkhe! amane ApanI vAta ghaNI ja rucikara lAge che. Alocita-pratikrAnta mAyAvIkI AyatikI prazaMsA A locita ane pratikrAnta sAdhunA upapAta avagati hoya che, e vAtanuM pratipAdana karIne have sUtrakAra e vAta prakaTa kare che ke tenI Ayati zrI sthAnAMga sUtra : 05 15 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa ahiMta ja hoya che-"to tevoTo" ItyAdi- 1 TIkArtha-te Alocita ane pratikAtta sAdhu ke je saudharmAdi koI eka devalokamAM saMbaMdhI tenA Ayano kSaya karIne sthitine kSaya karIne ane bhavane kSaya karIne, devalokamAMthI cavIne nIce darzAvelAM kuLamAMthI koI paNa eka uttama kuLamAM manuSya rUpe utpanna thaI jAya che. ahIM ADhaya (samRddha)thI laIne bahujana dvArA paNa aparibhUta kuLa paryantanA kuLe gRhIta thayAM che. ahIM "paryantInA pada dvArA nIcenAM sUtrapAThane grahaNa karavAne che- "dittAI vitthinnavi ulabhavaNasayaNAsaNa jANavAhaNAI, bahujaNabahujAyarUparayayAiM AogapaogasaMpauttAI, vicchaDDiyapa urabhattapANAI', bhusArImaddhi - TTEArUM" sUtrapAThane artha nIce pramANe thAya che loka prasiddha je kuLa hoya che tene datakuLa kahe che athavA dharmanA gaurava saMpannathI je kuLa hoya che, temane datakuLa kahe che. evA dasakuLamAM te putrarUpe utpanna thAya che. moTAM moTAM aneka ghare, khurasI palaMga Adi Asane tathA siMhAsa ne, thAdi yAna, azvAdi vAhane, ItyAdithI yukta je kuLa hoya che, temAM, tathA pracura gaNima, dharima Adi rUpa dhanasaMpattivALAM, pracura suvarNavALAM, pracura rajata (cAMdI) vALAM, Aga prayoga AdinI apekSAe dravyane vyApArita karanArA (dhIradhAra karanArA ), tathA vicchadita vipula AhAra pAnavALAM, tathA bahu dAsadAsIthI yukta, gAya, bheMsa, bakarAM, gheTA AdithI yukta kuLamAM putra rUpe te janma dhAraNa kare che. bevaDe ane trevaDo lAbha thAya evI rIte dravyanuM dhIrANa karavuM tenuM nAma Ayoga prAga che. je gharomAM aneka mANase jame che ane temaNe bhejana karI lIdhA bAda paNa aneka mANase jamI zake eTaluM bhejana vadhe che, te prakAranuM kuTuMba ahIM "viti gumAra" A zabda dvArA gRhIta thayuM che. evAM ja kuTuMbamAM te putra rUpe utpanna thAya che. te kanyArUpe janma letA nathI. have te kevA putrarUpe janma le che, te vAta prakaTa karavAmAM Ave che- te surUpa (ghaNe ja rUpALe hoya che, sukarNa (suMdara kAnavALa) hoya che, sagandhayukta zarIravALo hoya che, (surasa zarIravALo) hoya che, suspaza (saMdara spa vALo) hoya che, iSTa hoya che, kAnata hoya che, priya hoya che, manejha hoya che. manaAma heya che, ahInasvaravALe heAya che ISTa-kAnta -priya-maneza ane mana Ama varavALo hoya che, tathA AdeyavacanavALo hoya che. rUpa Adi zabdano artha A sUtramAM AgaLa ApavAmAM Avela che. ahI zrI sthAnAMga sUtra : 05 16 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je surUpathI laIne manaAma paryAnA vizeSa vaparAyAM che temanA artha darUpa Adi zabda karatAM viparIta thAya che, ema samajavuM. tyAM utpanna thayelA te puruSanI je bAhya ane Abhyantarika pariSada hoya che te paNa tene Adara kare che ane tene pitAnA svAmI rUpe gaNe che, tathA mahApuruSone besavA gya Asana para tene besADe che. jyAre koI paNa manuSya sabhAmAM te kaI paNa viSaya para bhASaNa karate hoya che, tyAre cAra pAMca mANase kaI paNa puruSa dvArA prerita karAyA vinA paNa UbhA thaIne evuM kahe che ke "he Aryaputra! Apa je kahe che te yathArtha ja che. ApanI vAta amane khUba ja rucikara lAge che. Apa hajI paNa vadhAre lo" A prakAre te Alocita, ane pratikAnta sAdhune upapAta ane AyAti, bane agahiMta ja hoya che. A loka agahita che, tenAmAM laghutA (nirAbhimAnIpaNuM) hovI, dareka mANasane tenA dvArA Ananda maLa" ItyAdi kahyuM paNa che ke saMvarAsaMvarakA nirUpaNa "cAraNArU gALe" ItyAdi- laghutA, AhAdajanakatA, Atma niyaMtraNa, Arjava, duSkara karaNatA, Adara prApti, ane ni:zalyatA, A badhAM AlocanA rUpa vizuddhinA guNo kahyA che. sU. 10 je jIva AlocanA, pratikamaNa Adi kare che te saMvaravALA hoya che, tethI have sUtrakAra saMvaranuM ane tenAthI viparIta evA asaMvaranuM nirUpaNa kare che- viSe saMya pAre" ityAdi- saMvara eTale zekavuM te. saMvaranA mukhya be bheda paDe che-(1) dravyasaMvara ane (2) bhAvasaMvara. pANInI aMdara taratI hoDI paDelA chidra dvArA temAM pravezatA pANIne aTakAvavA mATe te hoDImAM paDelA chidrane kaI paNa dravya vaDe baMdha karI devuM tenuM nAma saMvara che. jIva rUpa naukAmAM IndriyAdika Adi dvArA AvanArAM karmonA kAraNabhUta te IndriyAdi dvArene samiti Adi dvArA baMdha karI devAM, tenuM nAma bhAvasaMvara che. bhAvasaMvaranA zregnendriya saMvara Adi ATha bheda paDe che. saMvarathI viparIta varUpavALo asaMvara hoya che. tenA paNa nIce pramANe ATha prakAra paDe che-(1) zrotrendriya asaMvara, (2) cakSuIndriya asaMvara, (3) dhrANendriya asaMvara, (4) rasanendriya asaMvara, (5) sparzendriya asaMvara, (9) mana asaMvara (7) vacana asaMvara ane (8) kAya asaMvara che sU. 11 zrI sthAnAMga sUtra :05 17 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha prakArakI lokasthitikA nirUpaNa AgalA sUtrane ante kAya asavaranA ullekha thayA che te asavarathI yukta je kAya che, te kAya ATha spardhAthI yukta hAya che. pU`sUtra sAthenA A prakAranA saMbaMdhane lIdhe have sUtrakAra spazanI prarUpaNA kare che-- 'gaTTu vhAlA vaLattA " ityAdi-- '' spardhAnA ATha prakAra kahyA che-(1) karkaza spardhA', (2) mRdu sparza', (3) guru sparza, (5) zIta sparza, (6) uSNu sparza', (7) snigdha sparza ane rUkSa spardhA. // sU 13 II spardhA mATa prakAranA ja DAya che, evI lokanI sthiti che. tethI have sUtrakAranI lokanI sthitimAM avidhatAnuM nirUpaNuM kare che-- ' " atruvidyA srotti '' ityAdi tr TIkA"lokanI sthiti ATha prakAranI kahI che--(1) AkAza pratiSThita vAta, (2) thAta pratiSThita udadhi, (3) ghanAdadhi pratiSThita pRthvI eja pramANe jevuM kathana chaThThA sthAnamAM karavAmAM AvyuM che, evuM ja "gIyA nava cA" A pada paryantanuM kathana paNa ahIM grahaNu thavuM joIe. tyAM A pramANe kathana thayuM che " udahI paTTiyA puDhavI3, puDhavi paiTTiyA tasA thAvarA4, ajIvAjIva paiDiyA5, nIyA mavakriyAda, A padonI vyAkhyA chaTThA sthAnamAM ApavAmAM AvI che. khAkInA e sthAna nIce pramANe che-'gagIvA lIva saMgRhItAH7, navA jarmasaMhItAH8 ' dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane addhA samaya (kALa), A khAM ajIva jIva saMgRhIta che, kAraNa ke temanA vinA temanA vyavahAra cAlatA nathI, ane jIvA jJAnAvaraNIya mAdi karmothI khaddha che. ' zakA--A sUtranA chaThThA paTTamAM " lIvA maMtratiSThA ' A prakAranuM kathana thayuM che; te te banne kathana vacce ze| taphAvata che? uttara--jIvApagrAhaka hAvAne kAraNe chaTThA padamAM jIvamAM karmInI AdhA ratA vivakSita thai che, ane AThamAM padamAM temAM jIvanmakatA vivakSita thaI che. !! sU. 13 lekasthiti AdinI prarUpaNA gaNI ja kare che, tethI have sUtrakAra gaNi sarpadAnA ATha prakAronuM nirUpaNa kare che-- adyaviA naLisa nayA nttA ' ityAdi - 66 zrI sthAnAMga sUtra : 05 18 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha prakArakI gaNisaMpadAkA nirUpaNa TIkAtha-jJAnAdi guNenA samUhanuM nAma, athavA sAdhusamudAyanuM nAma gaNu che. athavA vipula pratApanuM nAma gaNu che A gaNa jene hoya che tenuM nAma gaNI che. evA te gaNuM AcArya rUpa ja hoya che. te gaNInI je ratnAdi dhanasamAna saMpatti hoya che, tenuM nAma gaNu saMpatti che. te gaNIsaMpattinA nIce pramANe ATha prakAra kahyA che-(1) AcAra saMpar AcaraNane AcAra kahe che. A AcAra vitarAga praNIta jJAnAdi AcAra rUpa hoya che. AcAramAM je "A" upasarga vaparAyela che. te maryAdAnA arthamAM vaparAya che. kALa, niyama Adi rUpa maryAdA pramANe je cAra (caraNa) che, tenuM nAma AcAra che. te AcAra jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIryarUpa pAMca prakAravALe kahyo che. athavA-maryAdA anusAra je vihAra che tenuM nAma AcAra che. athavA-mokSane nimite je anuSThAna vizeSa che athavA jJAnAdi viSayaka je anuSThAna che tenuM nAma AcAra che. e te AcAra sAdhujane dvArA Acarita AcaraNa vizeSa rUpa hoya che. athavA ziSTajananA AcaraNa pramANene je jJAnAdikanA sevanane vidhi che tenuM nAma AcAra che A AcAra ja jemanI saMpatti hoya che. temane AcAra saMpar kahe che. athavA AcArAMga sUtranAmanuM je paheluM aMga che, tenuM nAma paNa AcAra che. tene adhyayanane lIdhe jJAnAdi rUpa pAMca prakAranA AcAranuM parijJAna prApta thAya che. te AcArAMga dvArA pratipAdita anuSThAnonuM AcaraNa ja dhanAdi saMpattinA jevuM gaNAya che. te kAraNe te AcArane gaNI saMpatti rUpa kahela che. (2) zrata saMpat--Agamane mRta kahe che te Agamane saMpattisamAna gaNavAmAM AvyA che. gaNI zratasaMpat rUpa saMpattithI yukta hoya che. zarIra saMpa-kAyAne zarIra kahe che. rUpa, lAvaNya, Aroha, pariNAha, sthira saMhanana Adi rUpa kAyanI saMpattithI je yukta hoya che tene zarIra saMpar kahe che. gaNuM zarIra rUpa saMpattithI paNa saMpanna hoya che (4) vacana saMpata- samasta vyavahAranA hetu rUpa je vAgUvyApAra che zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te paNa saMpattinA je ja hevAne kAraNe ahIM vacanane paNa saMpati rUpe prakaTa karavAmAM Avela che. jyAre vacana hita, mita, satya ane priya hoya tyAre ja vacana sapaMtu saMbhavI zake che. (5) vAcanA saMpatu-gurune mukhe zrutane spaSTa rUpe zIkhavuM tenuM nAma vAcanA che. zravaNa ramaNIyatA Adi kAraNene lIdhe te vAcanAne paNa saMpatti samAna gaNIne vAcanA saMpata kahyA che. (6) mati pat-zIvratA pUrvaka koI paNa praznane avagrahaNa karanArI je buddhi che tenuM nAma mati che. tene paNa eka prakAranI saMpatti ja kahevAnuM kAraNa e che ke heya ane upAdeyane viveka karAvavAmAM e mati ja madadarUpa bane che, (7) praga saMpa-dravya, kSetra, kALa ane bhAvane jANIne vAdAdi karavA rUpa je Atma sAmarthya che tenuM nAma prAga che. A prayogane je saMpattinA samAna gaNAvavAmAM Avyo che, tenuM kAraNa e che ke prAga saMpatamAM puruSane vAdavivAda karavAnuM lakattara sAmarthya hoya che. (8) saMgraha parijJA-dravyanI apekSAe apAtrAdine ekatra karavA ane bhAvanI apekSAe aneka zAstro tathA Aptajano (zi)ne ekatrita karavA tenuM nAma saMgraha che. A saMgraha karavAmAM je vicakSaNatAnI jarUra paDe che tene saMgraha parijJA kahe che. A AcArasaMpan Adi ATha saMpattionuM vistRta vivecana dazAzruta kanyanA cothA adhyayananI muniharSiNa TIkAmAM karavAmAM AvyuM che. te A viSayanuM vistRta svarUpa jANavAnI IcchAvALA pAThakae te TIkA vAMcI javI che sU. 14 mahAnidhinA nirUpaNa guNIjane gurUpI rannenA nidhAna (bhaMDAra) jevAM hoya che, A prakAranA pUrvasUtra sAthenA saMbaMdhane lIdhe have sUtrakAra mahAnidhionA svarUpanuM nirUpaNa kare che-"menejuM mahAnirI" ItyAdi- TIkA-cakavartIonA nava mahAnidhie kahyA che. te pratyeka mahAnidhi zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTaka pratiSThita hoya che. aSTaka pratiSThita te maMjUSAkAra nidhi Ajana UMcI hoya che. mahAnidhi svarUpa A prakAranuM kahyuM che - "nA nonavirithAItyAdi- te pratyeka mahAnidhine vidhvaMbha nava-nava janane, AyAma vistAra sahita che. UMcAI ATha-ATha jananI hoya che. eka-eka hajAra yakSa te pratyeka mahAnidhinI rakSA karatA hoya che ane te pratyeka mahAnidhi ATha cakra para pratiSThita che. sU. 15 che IryAsamityAdi bhAvanidhinA nirUpaNa A pramANe dravyanidhinuM nirUpaNa karIne have sUtrakAra bhAvanidhinuM nirUpaNa TIkAI-"ra mitro pauttAgo" ItyAdi- nIce pramANe ATha samitio kahI che-(1) Isamiti, (2) bhASA samiti, (3) eSaNa samiti, (4) AdAnabhAMDamAtra nikSepaNa samiti, (5) uracAra prasavaNa khela jala ziMghANa pariSThApanikA samiti, (6) managupti, 7) vAgagupti ane (8) kAyagupti. ekIbhAva rUpe (ekAgra bhAvapUrvakanI) je zobhana ekAgrapariNAmanI caNAo che temane samiti kahe che. athavA jene paritApa karavAnI pravRttine choDavAnI IcchApUrvaka je samyapha pravRttio karavAmAM Ave che, temanuM nAma samitio che. have tenA ATha prakAranuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che- (1) Isamiti-jyAre sUryanA prakharatara kiraNe vaDe dizAmAM prakAzita thavA mAMDe, ane dareke dareka vastune AMkhe vaDe barAbara joI zakAya evo prakAza badhe vyApI jAya, jyAre manuSyanA cAlavAthI, rathacaka ane azvAdinA zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAbhaDA vaDe jhAkaLa Adi jenA parathI vilIna thaI gayu. hAya ane te kAraNe prAsuka thaI gayA hoya evA rastA para sAmenI yugapramANu (dhuMsarI pramANu) bhUminu avaleAkana karatAM karatAM jeNe pAtAnA pUrva apara sa`kucita karI lIdhA che evA ekAgra manavALA muninu je jatanA pUrvaka dhIre dhIre cAlavAnu' thAya che, tenuM nAma IyA~samiti che. A kathananA sArAMza nIce pramANe che-krAI paNa jatune kaleza na thAya e pramANe sAvadhAnI pUrvaka cAlavuM tenuM nAma ja IrSyAsamiti che. (2) bhASAsamiti-satya, hitakArI, parimita ane priya vacana elavA tenu nAma bhASAsamiti che. bhASA zabdanA artha vacana thAya che A vacanamAM je samiti che tenuM nAma bhASAsamiti che. vacanamAM samitatA tyA2e ja Ave che ke jyAre te hita, mita ane priya hAya che, kazatA Adi doSathI rahita hoya che-mRdu hAya che ane prANimanathI rahita hoya che. (3) eSA samiti-jIvanayAtrA mATe Avazyaka hAya evAM sAdhanenI prApti karavA mATe sAvadhAnI pUrvaka pravRtti karavI tenu' nAma eSAsamiti che. eSaNA eTale gaveSaNA, te ugAdi doSone DavA rUpa, grahaNeSaNA rUpa ane pirAgeSaNA Adi rUpa DAya che. A kathananA bhAvA nIce pramANe che--bhikSAprAptine mATe nIkaLelA muni dvArA je upayoga yukta thaI ne nava prakAre vizuddha AhAranu grahaNu thAya che tenuM nAma eSaNA samiti che. (4) bhAMDamAtrane jatanA pUrvaka uDAvavA ane mUkavA tenuM nAma AdAna bhAMDamAtra nikSepaNA samiti che. (5) uccAra (maLa), prasravaNa (mUtra), khela(ka), jala (zarIranA mela) ziyANu (nAkamAMthI nIkaLatA cIkaNuA padA), A badhAnuM jatanA pUrNAMka visarjana karavu' tenu' nAma uccAra prasravaNu khela jalla-zighAjI pariSTha panikA samiti che. (6) manAgupti--mananI kuzalatA pUrNAMkanI je pravRtti che tenu' nAma maneApti che. (7) vacananI kuzalatA pUrvakanI je pravRtti che tenu nAma vacana gupti che. (8) kAyanI sthAna atikAmAM je kuzalatA rUpa pravRtti che tenuM nAma kAyagupti che. ! sU. 16 5 AlocanA dainevAle AcArya aura lenevAle sAdhuke prAyazcittakA nirUpaNa jyAre samitinA pAlanamAM aticAra lAgI jAya che, tyAre AlecanA apAya che, tethI have sUtrakAra AleAcanAcAyanA, AlecanA karanAra ane prAyazcittanA svarUpanuM nirUpaNa kare che.'duai' jhALeddi saMvane baLavA' ityAdi-- zrI sthAnAMga sUtra : 05 22 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkArtha-nIcenA ATha guNothI yukta hoya e aNagAra AlecakanA dvArA prakaTa karavAmAM AvelA aticArone sAMbhaLavAne gya gaNAya che je aNagAra AcAravAnuM hoya che-jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapa AcAra ane vIryAcArane jJAtA hoya che ane te AcAronuM pAlana karanAre hoya che, je aNagAra avadhAravAnuM hoya che, (AlecakanA AlecyamAna aticArano nizcaya karave tenuM nAma avadhAraNa che. je aNagAramAM A avadhAraNane sadUbhAva hoya che tene avadhAraNavAnuM kahe che. te avadhAraNavAn aNagAra aticAranA prakArane nirNAyaka hoya che.) "sAmAvA ItyAdi je vyavahAravAna hoya che (Agama vyavahAra, zrata vyavahAra, AjJA vyavahAra, dhAraNuM vyavahAra ane chata vyavahArane je jANakAra hoya che tene vyavaha ravAnuM kahe che), je aNagAra apavIDaka hoya che (AlecanA karanAra sAdhune je lajajA (saMkoca) rahita kare che, tene apIDaka kahe che. eTale ke je aticAra yukta sAdhu lajAne kAraNe sArI rIte AlecanA karate nathI evA sAdhune samajAvIne samyaka prakAre je AlocanA karAvI le che tene apavIDaka kahe che.) kahyuM paNa che ke-"vahAvaM vavahAra" ItyAdi je AgamAdi rUpa pAMca prakAranA vyavahArane sArI rIte jANe che, tene vyavahAravAnuM kahe che. evA sAdhue potAnA aticArone yuktiprayukti pUrvaka samajAvIne temanA aticArenI AlocanA karAvanAra sAdhune apIDaka kahe che. je aNagAra prakAraka hoya che (AlecanA karyA bAda aticAravALA sAdhunI zuddhi karAvanAra hoya che tene prakAraka kahe che. kahyuM paNa che ke-"gAno. zadina rohiM ityAdi), je aparistrAvI hoya che (AlecakanA doSane je anyanI pAse prakaTa karato nathI tene aparisAvI kahe che. kahyuM paNa che ke jo sattA koNe ItyAdi), je niryApaka hoya che (je pradatta guru prAyazcittanuM paNa yuktipUrvaka ziSya pAse pAlana karAvavAne samartha hoya che, tene niryA. paka kahe che kahyuM paNa che ke "nigamo tA luNa" ItyAdi), je apAyaza hoya che (je ziSya samyaka rIte AlecanA Adi kare nahIM te tene bapi AdinI prApti thavAnuM durlabha banI jaze, ItyAdi anarthonuM ziSyane zrI sthAnAMga sUtra : 05 23 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAna karAvavAnA sAmarthyavALA aNagArane apAyadazI kahe che. kahyuM paNa che kesumirala suvADuM" ItyAdi) ziSyane je sArI rIte bhikSA AdinI prApti thatI nathI, te tenAmAM durbala paNa AvI jAya che. dubalatA AvI javAne kAraNe tenAmAM mAnasika asthiratA AvI javAne paNa saMbhava rahe che. mAnasika asthiratA AvI jAya che tene mATe pitAne nirvAha calAvavAnuM paNa kaThaNa thaI jAya che. A prakAre je AcArya Adi ziSyajanane apAya darzAvanAra hoya che tene apAyadazI kahe che. A rIte pitAnA aticAronI AlecanA karavA mAgatA Alecaka dvArA pitAnA je aticAre prakaTa karavAnA hoya, te aticAra sAMbhaLavAne pAtra eja aNagArane gaNI zakAya che, ke jenAmAM nIcenA ATha guNene sadUbhAva hoya che-(1) te AcAravAnA hevo joIe, (2) te avadhAravAnuM ke joIe (3) te vyavahAravAna have joIe (4) te apIDaka he joIe (5) te prakAraka hai joIe, (6) te aparisAvI he joIe, (7) te niryApaka have joIe ane (8) te apAyadaza have joIe. A badhAM padane artha upara spaSTa karavAmAM Avyo che. ahIM guNane nirdeza ke jete hatA, paraMtu guNa ane guNImAM abhedane upacAra karIne ahIM guNIne nirdeza karavAmAM Avyo che. e ja pramANe AgaLa paNa samajavAnuM che. A prakAre AlocanA dAtAnA guNonuM varNana nirUpaNa karIne have sUtrakAra AlecakanA guNenuM nirUpaNa kare che- "ga"i ItyAdi-nIce darzAvelA ATha guNethI saMpanna hoya e aNagAra pitAnA aparAdharUpa doSonI AlecanA karavAne yogya gaNAya che. 1) jAti saMpanna, (2) kula saMpanna, (3) vinaya saMpanna, (4) jJAna saMpanna (5) darzana saMpanna (6) cAritra saMpanna, (7) kSAnta ane (8) dAta. jAti saMpanna--uttama mAtRvaMza yuktane jAti saMpanna kahe che. kula saMpanna -uttama pitRvaMzathI saMpanna hoya evAne kula saMpanna kahe che. jAti saMpanna ane kula saMpanna sAdhu, sAmAnya rIte akRtya karatA nathI. kadAca tenAthI koI akRtya sevana thaI jAya che, te pazcAttApa rUpI agnithI tenuM mana tapta thaI jAya che, ane te pitAnA dezanI AlocanA avazya karI ja le che. A prakAre jAti zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpanna ane kulasaMpanna sAdhune ahIM AlecanA karavAne pAtra gaNAvyA che. kahyuM paNa che ke "nArUjhavajo" ItyAdi. tene artha spaSTa che. vinaya saMpanna-je sAdhu vinIta hoya che, te kaI na kahe te paNa zAnitathI pitAnA aticAronI AlocanA kare che. - jJAnasaMpanna-je ziSya (sAdhu) jJAnasaMpanna hoya che, te deSavipAkaprAyazcittane anAyAse ja jANI le che. kahyuM paNa che ke- "nA 3 sapo" ItyAdi - je sAdhu samyagajJAnathI yukta hoya che, te A vAta ghaNuM ja sArI rIte jANI zake che ke-pitAne je aticAre lAge che, tene vipAka bhayaMkara phaladAtA hoya che, te jANe che ke te deze gurunI samakSa prakaTa karIne gya prAyazcitta levAthI ja temanI zuddhi thaI zake che tethI te pitAnA dene guru. samakSa prakaTa karavA rUpa AlecanA paNa kare che ane guru dvArA je prAyazcitta ApavAmAM Ave, tene paNa samyapha rUpe svIkAra kare che. | darzana saMpanna-je ziSya zraddhAvALe hoya che, tene e vAta pratye daDha zraddhA hoya che ke "deSa anarthakara heAya che." cAritra saMpanna-je ziSya cAritra saMpanna hoya che-kriyAvALA hoya che te pharI e aparAdha karatA nathI. te potAnA aticAronI sArI AlocanA kare che ane te aticArenI vizuddhi mATe je prAyazcitta ApavAmAM AvyuM hoya che, tenuM sArI rIte pAlana kare che. kahyuM paNa che ke - "yuddha tAtti saf" ItyAdi. kSAnta-je ziSya kSamAzIla hoya che, te AcArya dvArA kaThora vacane kahevAmAM Ave te paNa pitAnA manamAM zeSa karate nathI. kahyuM paNa che ke "vrato mAri" ityAdi zrI sthAnAMga sUtra : 05 25 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnta-je ziSya indriyano nigraha karanAro hoya che tene dAta kahe che. e ziSya tene je prAyazcitta ApavAmAM AvyuM hoya, tene vahana karavAne samartha hoya che. kahyuM paNa che ke vaMto to huM" ItyAdi. A pramANe AlecakanA guNonuM nirUpaNa karIne have sUtrakAra tenA dvArA karAyelA prAyazcittonA ATha prakAranuM nirUpaNa kare che- "ga " ItyAdi. prAyazcitta" A pada aparAdha ane tenI zuddhinA arthanuM vAcaka che. eTale ke ahIM prAyazcitta pada aparAdhanA arthamAM prayukta thayuM che. A rIte prAyazcitta rUpa aparAdhanA ATha prakAre ahIM prakaTa karavAmAM AvyA che - (1) AlocanA -je prAyazcitta AlocanA rUpa nivedana mAtrathI ja zaddha thaI javAne cagya hoya che, tene AlecanA prAyazcitta kahe che. (2) pratikramaNIM-je prAyazcitta pratikramaNa dvArA-misyA duSkati devA mAtrathI zuddhine yogya hoya che tene pratikramaNIM prAyazcitta kahe che (3) tadubhayAI-je prAyazcitta AcanA ane pratikramaNuM, bane dvArA zuddhine vegya hoya che tene tamayAI prAyazcitta kahe che. (4) vivekANuM prAyazcitta-je prAyazcitta azuddha AhAra Adino tyAga vaDe zuddhine pAtra heya che, tene vivekANuM prAyazcitta kahe che. (5) vyutsargohe prAyazcita-je prAyazcitta kAryotsarga dvArA zuddhine gya hoya che, tene cusatuM prAyazcitta kahe che. (6) tapa ahaM prAyazcitta-je prAyazcitta tapasyA dvArA zuddhine yogya hoya tene tapaahaM prAyazcita kahe che. (7) chedAI prAyazcita pravajyA paryAyanA chedana dvArA zuddhine vegya heya che, tene chedAI prAyazcitta kahe che. (8) mUlAI prAyazcitta-mahAvratApaNane je prAyazcitta hoya che, tene mUlAtuM prAyazcitta kahe che. e sU. 17 zrI sthAnAMga sUtra : 05 26 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha prakArake madasthAnakA nirUpaNa jAtyAdi madone je manuSyamAM saddabhAva hoya che te manuSya ja AlocanA Adi karatuM nathI. pUrvasUtra sAthe A prakAranA saMbaMdhane laIne have sUtrakAra ATha prakAranA madanuM pratipAdana kare che "ga macALo quar" ItyAdi- TIkAI-madanA ATha prakAra kahyA che--(1) jAtimada, (2) kuLamada, (3) balamada (4) rUpamada, (5) tapamada, (6) zratamada, (7) lAbhamada ane (8) ezcaryamAM, jyAre mANasamAM jAtyAdi dene sadUbhAva hoya che, tyAre mANasa A lekamAM unmatta ane duHkhI thAya che, ane paralokamAM paNa hInajAti AdinI prApti kare che. kahyuM paNa che ke-"kAri jamatta'' ityAdi jAti Adi mada vaDe unmatta banelo manuSya A lekamAM pizAca jevo banI jAya che, ane te sadA duHkha ja bhagavata rahe che. tathA parabhavamAM paNa te jAti AdinI hInatA prApta karIne dukha ja pAmate rahe che. te sU 18 uparanA sUtramAM zratamada nAmane eka prakAra batAvavAmAM AvyuM che. vAdIjanomAM sAmAnya rIte zratamadane sadUbhAva hoya che, tethI have sUtrakAra vAdI vizenI ATha sthAnenI apekSAe prarUpaNa kare che- "aphU arijAnAruM goLA" ItyAdi-(phU. 13) ATha prakArake akiyAvAdiyoMkA nirUpaNa TIkAI-ATha akiyAvAdI kahyA che-(1)ekavAdI (2) anekavAdI, (3) mitavAdI, (4) nirmitavAdI, (5) sAtavAdI samucchedavAdI, (7) nityavAdI ane (8) na zAnita pakavAdI. sakaLa padArthomAM anvaya rUpe rahelI "garita" evI je kiyA te ayathArtha rahevAthI kutsita che-ahI najha kutsita arthane vAcaka che-asti rUpa kiyAne-A pramANe kutsita rUpe kahevAne jemano svabhAva che, temane akiyAvAdI kahe che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 27 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te akiyAvAdIe nAstika che, kAraNa ke vastunuM je anekAntAtmaka svarUpa che, tene teo mAnatA nathI, paraMtu vastunA ekAntAtmaka svarUpane ja teo mAne che. A ekAntavAda vastutaH paraleka sAdhaka kriyAne paNa mAnatA nathI. temanA dvArA abhimata padArtha sattAmAM paraleka sAdhaka kiyAnI anupatti che. tene sadbhAva siddha thato nathI A rIte teo akiyAvAdI ja che. have te akiyAvAdIonA ATha prakAranuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che-"eka ja AtmAdi padArtha che," A prakAranI jemanI mAnyatA che temane ekavAdI kahe che. ekavAdInI mAnyatA A prakAranI che-te ekavAdIomAM je bhUtAtmavAdI che, tenuM maMtavya evuM che ke - "p ga fNa murArama" ItyAdi- pratyeka bhUtamAM eka ja bhUtAtmA vyavasthita (vivamAna) che. te eka bhUtAtmA ja jalacandranI jema eka prakAra ane aneka prakArano dekhAya che. eja pramANe puruSAdvaita, zabdAdvaita, sAmAnyAdvaita, Adi matavAdIonA matane paNa ekavAdI ja kahevAmAM Ave che. A pramANe AtmAne, puruSane, zabdane ane sAmAnyane eka mAnanArA hevAne kAraNe te ekatvavAdIonA ja aneka prakAra paDe che. te ekavAdI AtmAdi sivAyanA vidyamAna padArthone paNa svIkAra karatA nathI, AtmAdikamAM ekAntika eka yukti dvArA siddha thatuM nathI, tethI temane akiyAvAdI kahyA che. padArthomAM amuka dRSTie ekatva hovA chatAM paNa ekAntataH temanI anekatAnuM pratipAdana karanArA lokone anekavAdI kahe che. A anekavAdI pramANanI apekSAe padArthomAM paraspara vilakSaNatA hovAne kAraNe te padArthomAM bhinnatA ja mAne che. jema ke eka vastu karatAM bIjI vastunA 35mAM bhinnatA jaNAya che, te kAraNe teo te padArthomAM bhinnatAne ja svIkare che. temanI mAnyatA A prakAranI che je padArthomAM ekatA hota to jIva zrI sthAnAMga sUtra : 05 28 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajIva baddha, mukta, sukhI ane duHkhI jIvomAM paNa ektA mAnavAne prasaMga prApta thAta. A prakAre je samasta padArthomAM ekatA AvI jAya, te sukRta ane duSkRtanA phalamAM je bhinnatA jovAmAM Ave che, te jovAmAM Ave ja nahI ane je temanA phalanI vilakSaNatA ja na rahe, te dIkSAdika levAnI pravRttine ja mAM abhAva rahevA mAMDe. sAmAnyanI apekSAe ekavavAdIone je mata che, tene paNa A aneka vAdIo A prakAre dUSita karAve che - teo evuM kahe che ke je leke sAmAnyane Azrita karIne padArthomAM ekatAnuM pratipAdana kare che, temanuM te kathana e kAraNe kharuM nathI ke sAmAnya vizeSa karatAM bhinna hovAnuM athavA abhinna hovAnuM siddha thaI zakatuM nathIsAmAnya vizeSathI bhinna che, athavA sAmAnya vizeSathI abhinna che e vAta ja azakya lAge che. e ja pramANe avayavI ayavathI, ane dhama dharmothI bhinna che ke abhinna che, te paNa kahI zakAya tema nathI. te kAraNe te aneka vAdI padArthomAM ekAntata (saMpUrNataH ) anetA ja mAne A anekavAdIne akiyAvAdI kahevAnuM kAraNa e che ke padArthomAM kayAreka ekatA saMbhavita paNa hoI zake che, chatAM paNa teo te ekatAne mAnatA nathI, ane ekAnta rUpe anekatAnuM ja pratipAdana kare che. temaNe sAmAnyane je sarvathA niSedha karyo che te vAta asaMgata ja lAge che kAraNa ke-padArthomAM abhedajJAna anubhavathI siddha thAya che. je sarvathA sAmAnya abhAva mAnavAmAM Ave te abhedajJAnanuM kathana ja thaI zake nahI. A rIte padArthomAM sarvathA bhinnatA hovAthI eka paramANu sivAyanA saghaLA padArthomAM aparamANutA mAnavAne ja prasaMga prApta thaze. tathA avayavI vagara ane dharmI vagara pratiniyata avayavanI ane dharmanI vyavasthA thaI zakatI nathI. tethI sAmAnyane, dhamIne ane avayavIne sadbhAva mAna ja joIe. temanA sadUbhAvane lIdhe bhedabheda rUpa vikatapa karIne je dUSitatA zrI sthAnAMga sUtra : 05 29 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TharAvavAmAM AvI che, tenuM syAdvAda matane AdhAra levAthI nivAraNa (khaMDana). thaI jAya che. mitavAdI-anantAnta jene sadUbhAva hovA chatAM paNa temane jeo parimita kahe che temane mitavAdI kahe che. athavA aMguThAnA pavana barAbara athavA zyAmAcekhAnA barAbara je jIvane mAne che, temane mitavAdI kahe che. A kathanane bhAvArtha nIce pramANe che-jIva asaMkhyAta pradezavALe che, tethI te AgaLanA asaMkhyAtamAM bhAgathI laIne saMpUrNa lakapramANa kSetrane vyApta karI le che, ane te kAraNe te aparimita ja che, chatAM paNa tene aMguSTa parva barAbara athavA syAmAMka-sAmAna cokhA barAbara mAnIne parimita kahenArAne parimi. tavAdI kahe che, athavA-je lekane sAta dvIpa samudrAtmaka rUpe parimita kahe che, tene mitavAdI kahe che. A mitavAdI paNa vastutattvane niSedhaka che, tethI tene paNa akiyAvAdI kahevAmAM Ave che. nimitavAdI--"A lekanuM Izvare athavA brahmAe athavA keI viziSTa puruSe sarjana karyuM che." A prakAranI mAnyatA dharAvanAra lokone nirmitavAdI kahe che. nirmitavAdInA matane anusaranArA ke evuM kahe che ke "mArI itanomUta" ItyAdi. A zlekene bhAvArtha nIce pramANe che-pahelAM A leka aMdhakAramaya hato. temAM sthAvara jI, trasaje, manuSya, deva, uraga, rAkSasa Adi koI paNa ja na hatAM. temAM paMca mahAbhUtane paNa sadUbhAva na hatA. A leka eka vizALa khADA rUpe ja hato. temAM acitya svarUpavALA paramAtmA sUtAM sUtAM tapa karI rahyA hatA . 1-3che te paramAtmAnI nAbhimAMthI eka kamala nIkaLyuM. tenI pAMkhaDI e suvarNanI hatI. jo - madhyAhane sUryamaMDaLa samAna te kamala tejasvI hatuM. te kamalamAMthI daMDa tathA jaIthI yukta evAM brahmA utpanna thayA. te brahmAe jagatanI mAtAonuM nirmANa karyuM pa temaNe surenI mAtA aditinuM, asurenI mAtA ditinuM manuSyanI mAtA manunu, pakSIonI mAtA vinAnuM, sarponI mAtA kadranuM, nAgenI mAtA sulasAnu, catuSpadonI mAtA surabhinuM ane sarva bIjonI mAtA IlAnuM sarjana karyuM che 6-7 che A jagatanuM sarjana kaIne kaI vaDe avazya karAyeluM che. A prakAranI mAnyatAne A nirmitavAdIo A prakAranI dalIla vaDe siddha kare che-jema ghaDo saMsthAnavALo (AkAravALA) hovAthI koIne koI vizeSa buddhi saMpanna kartA dvArA -kuMbhAra dvArA banAvAyo che eja pramANe A jagat paNa koIne koI buddhi. zrI sthAnAM sUtra :05 3 0 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zALI kartAdvArA banAvavAmAM AvyuM che, kAraNa ke te saMsthAna (AkAra) vALuM che. Izvara ja tene kartA (sarjaka) che. temanI A mAnyatAnI virUddhamAM siddhAntavAdIonI dalIla A pramANe chenirmitavAdIe evuM je mAne che ke A jagata buddhimAna kartArUpI Izvare ja banAvyuM che, te vAta mAnI zakAya evI nathI. kAraNa ke A prakAranA kathanane mAnavAmAM Ave te ghaTAdi (ghaDA vagere)mAM paNa Izvara kakava mAnavAne prasaMga prApta thaze eTale ghaDAne kartA paNa Izvarane ja mAnavo paDaze, ane temAM je kuMbhakAra nArtApaNAnuM karkatAnuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che, tene paNa vyartha mAnavAne prasaMga prApta thaze. kadAca ApaNe e vAtane mAnI laIe ke ghaDAne kartA kuMbhAra che, te evuM mAnavAne prasaMga paNa prApta thaze ke ghaDAdinA kartA kuMbhAranI jema jagatane kartA izvara paNa anIzvara ja hoI zake. vaLI Izvarane zarIra te hatuM nathI, tethI zarIranA abhAvane lIdhe te jagatanA nirmANamAM kAraNabhUta paNa kevI rIte banI zake ! je tene zarIra yukta mAnavAmAM Ave te e prazna udbhavaze ke tenA zarIrane banAvanAra paNa kaIne kaI bIje kartA he ja joIe! ane IzvaranA zarIrane je kartA haze te kartAnA zarIrane paNa banAvanAra kaMI triIjo kartA haze! A pramANe karghatarane mAnavAthI mULamAM ja kSatikaranArI anavasthAne prasaMge prApta thAya che. tethI evuM ja mAnavuM paDaze ke jagatamAM kaI Izvara kartakatA siddha thatI nathI, paraMtu jagata te jevuM che evuM ja anAdi kALathI hatuM. tethI ja evuM kahevAmAM AvyuM che ke-"na jAnita kanIrAM 7TR" jagatanA kartA tarIke Izvarane mAnanAranA kathanamAM akriyAvAditA te kAraNe prakaTa karavAmAM AvI che ke A pravacana ane bIjA anumAna dvArA jagatamAM akRtrimatA ja siddha karavAmAM AvI che, chatAM paNa nimiMtAvAdIoe A akRtrimatAno je niSedha karyo che. sAtavAdI-sAta eTale sukha, je lAkenI evI mAnyatA che ke sukha ja sevana karavA gya che-asAta rUpa tapa, brahmacarya Adi sevana karavA yogya nathI, temane sAtavAdI kahe che. A sAtavAdIo evuM kahe che ke sukhArthIone mATe sAta (sukha) ja anuzIlanIya che, tapa, brahmacarya Adi rUpa asAta anuzIlanIya nathI, kAraNa ke asAtarUpa brahmacaryAdi dvArA kadI paNa zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta (sukha) utpanna thatuM nathI. teo evI dalIla kare che ke kArya kAraNAnusAra ja thAya che-lekamAM paNa kAraNane anusAra kArya ja jovAmAM Ave che. jema sapheda taMtuomAMthI ja sapheda vastra nirmANa thAya che-lAla taMtuomAMthI sapheda vastra banAvI zakAtuM nathI, eja pramANe sukhanA anuzIlanathI ja sukhanI utpatti thAya che-dukhanI utpatti thatI nathI. A sAtavAdIomAM akiyAvAdipaNuM, e kAraNe pragaTa karavAmAM AvyuM che ke-A sAtavAdIo saMyama ane tapane duHkharUpe svIkAra kare che. saMyama ane tapa te vAstavika rUpe prazamarUpa che ane vAstavika sukharUpa che. tethI A kArya rUpa mekSamAM paNa prazamarUpatA ane vAstavika sukharUpatA che. samuchedavAdI-je pratikSaNa niranvaya vastune nAza thate rahete hevAnuM mAne che temane samuchedavAdI kahe che. temanuM bIju nAma kSaNikavAdI paNa che. teo evuM mAne che ke pratyeka vastune pratyeka kSaNe niranvaya nAza thato rahe che, teo potAnI A mAnyatAne puravAra karavAne mATe A prakAranI dalIlone AdhAra le che-vastunI sattA (vidyamAnatA) vastu kAryakArI hovAne kAraNe siddha thAya che. vastu kaI paNa kArya na kare chatAM paNa tenI sattA svIkAravI e to gardabhane paNa ziMgaDAM hovAnI vAta svIkAravA jevuM che. je kAryakArI hovAne lIdhe ja vastunI sattA siddha thatI hoya, te vastu nitya hoI zake nahIM, kAraNa ke je vastu nitya hoya che te kamapUrvaka paNa kArya karI zakatI nathI ane akamapUrvaka -yugapatRrUpe-paNa kArya karI zakatI nathI, kAraNa ke je nitya hoya che te eka svabhAvavALI hoya che, eka svabhAvavALuM hovAthI te nitya rUpa kAraNa eka kArya karyA bAda anya kArya karanAruM hoI zakatuM nathI kAraNa ke A sthitimAM temAM svabhAvabhinnatA AvI jAya che, je anityatAnI sAdhaka hoya che. tethI e mAnavuM paDaze ke nityakAraNa kAlAntarabhAvI sakala kAryonuM kartA na hoI zakavAne kAraNe kAryakArI na hovAthI avasvarUpa ja che. tenI sattA siddha thatI nathI. zrI sthAnAMga sUtra : 05 3 2 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je "kAlAntarabhAvI kAryonuM te nityakAraNa karyA hoya che," A vAta mAnavAne mATe temAM svabhAvAntotpattinuM kathana karavAmAM Ave te A prakAranI mAnya tAne lIdhe te temAM nityatAne ja vighAta thaI jAya che, kAraNa ke svabhAva nta5Ada ja gati anityatAne sAdhaka thAya che. je evuM kahevAmAM Ave kenitya kAraNa eka sAthe ja sakala kAryone karanAruM hoya che, te e prakAranuM kathana paNa yogya nathI, kAraNa ke eka ja kALamAM sakala kAryo karavAne abhAva temAM pratyakSarUpe ja jovAmAM Ave che. tathA je te eka ja kALamAM sakaLa kAryo karI letuM hoya, to te apara kALamAM zuM karaze? kaMI paNa nahIM kare ! A rIte artha kriyAkArI nahIM hovAthI temAM vistutA ja mAnavAne prasaMge prApta thaze. tethI evuM mAnavuM paDaze ke je vastu kSaNika heya che, eja kAryakArI he che kAraNa ke kSaNika vastumAM ja kAryakAritva saMbhavI zake che. A prakAre samudavAdI mAne che ke "sarva kSaLim " " badhI vastuo kSaNika che. " A prakArane kSaNikavAdIone mata yuktiyukta lAgatuM nathI. je vastune kSaNika mAnavAmAM Ave te paralokanI siddhi paNa saMbhavI zake nahIM, ane phalAthI vyakti enI kriyAmAM pravRtti paNa saMbhavI zake nahIM. evuM jovAmAM Ave che ke manunI sakaLa kriyAomAM pravRtti prajavAkya vaDe ja thaI zake che. te prayojaka vAkya asaMkhyAta samayabhAvI aneka varNAtmaka ja hoya che. paraMtu A prakAranI vAta kSaNikavAdamAM saMbhavI zakatI nathI, kAraNa ke kSaNikavAdamAM varNane kSaNavinAzI mAnavAmAM Avyo che, tethI prAjaka vAkyanA abhAvamAM sakala vyavahArane ucheda thavAne prasaMga ApoApa prApta thaI jAya che. tathA kuMbhAra Adi paNa je kSaNika ja hoya, te temanA dvAra arthe kriyA paNa thaI zake nahIM tethI evuM ja mAnavuM joIe ke samucachedavAdIne mata paNa barAbara nathI. vAstavika daSTie jovAmAM Ave to e vAtanI pratIti thAya che ke pratyeka vastu dravyanI apekSAe kSaNavinazvara nathI, paNa paryAyanI apekSAe kSaNavinazvara che. A samucacheda zrI sthAnAMga sUtra : 05 3 3 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdIomAM akriyAvAditA mAnavAnuM kAraNa e che ke teo ekAntarUpe pratyeka vastune kSaNavinazvara mAne che. niyatavAdI-niyatavAdInuM bIjuM nAma leka nityavAdI" paNa che. teo pratyeka vastune sarvathA nitya ja mAne che. temanA manamAM te utpAda, vinAza, AvirbhAva tibhAva rUpa mAnavAmAM AvyA che. AvirbhAva sane ja thAya cheasane thato nathI. je asatano paNa AvirbhAva thato hoya, te sasalAne zigaDAne paNa AvirbhAva thI joIe jema ghaTa (ghaDA)ne sarvathA vinAza thata nathI eja pramANe sane paNa sarvathA vinAza thato nathI, paNa tene tibhAva thAya che je pramANe ghaDe pitAnA avinazvara kAraNamAM tirabhUta thaI jAya che e ja pramANe pratyeka sata padArtha paNa pitAnA avinazvara kAraNamAM tirabhUta thaI jAya che, tenuM nAma ja vinAza che. zaMkA-ghaTanA kAraNabhUta je kapAlaya (be phaDAsiyAM) che temane paNa vinAza thato jovAmAM Ave che. chatAM paNa Apa evuM zA kAraNe kahe che ke ghaTa potAnA kAraNabhUta kapAlayamAM tirabhUta thaI jAya che? uttara-vAstavika rUpe te ghaTanA nirmANamAM kapAladraya kAraNabhUta banatAM nathI, parantu mATI ja temAM kAraNabhUta bane che. mATI ja palAdi avasthAomAMthI pasAra thatI thatI ghaTa rUpe pariNamI jAya che. tethI kapAlAdi avasthA pAramArthikI nathI. pAramArthikI te mRdavasthA (mATInI avasthA) ja che, ane eja nitya che. tethI je prakAre ghaTa pitAnA kAraNarUpa mATImAM tirabhUta thaI jAya che, e ja pramANe samasta padArtha pitAnA kAraNomAM ja tirabhUta thaI jAya che. A prakAre leka sarvathA nitya che, e niyatavAdIne mata barAbara nathI, kAraNa ke lekane je ekAntarUpe nitya mAnavAmAM Ave, te temAM sthira ekarUpatA ja AvI jaze. tethI sakala kiyAone lopa thaI javAne prasaMga prApta thaze. evuM te che nahIM. A mata lekane sarvathA nityarUpe svIkAre che, te kAraNe ja A matamAM akiyAvAditA prakaTa thAya che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 74 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na zAnti paralakavAdI-je loke mokSamAM ane paralokamAM (janmAktaramAM) mAnatA nathI, temane bhautikavAdI kahe che cAvaMkavAdI na zAnti paravAdI che. teo eka mAtra pratyakSa pramANunA viSayarUpa nahIM hovAne kAraNe teo AtmAnA astitvane ja mAnatA nathI. jema gardabhane ziMgaDAM hovAnI vAta mAnI na zakAya evI che, e ja pramANe temanI mAnyatA pramANe AtmAne abhAva hovAnI vAta paNa mAnI zakAya evI nathI. kahevAnuM tAtparya e che ke teo AtmAne abhAva mAne che. te kAraNe teo pApakarma ane puNyakarmamAM paNa mAnatA nathI, para. lekanA astitvamAM paNa teo mAnatA nathI, mokSanA sadabhAvanI vAta paNa teo svIkAratA nathI. caitya nI pratIti thAya che, te AtmArUpa nathI paNa bhUtanA eka dhamarUpa che. puNya, pApa, janma ane mokSa Adine teo abhAva mAne che. te kAraNe A matavALA kriyAmAM prANIothI pravRtti hovI ja joIe, evuM mAnatA nathI. A prakAre A matamAM akriyAvAditA suspaSTa rUpe dekhAI Ave che. teo pratyakSa pramANanA abhAvane lIdhe AtmAnI asattAmAM je mAne che, te temanI mAnyatA barAbara nathI kAraNa ke pratyakSa AdinI apravRtti hovAne kAraNe AtmAnuM nirAkaraNa azakya che. kAraNa ke pratyakSa AdinI apravRtti vaDe vastunuM sarvathA asatya (avidyamAnapaNuM) sAbita thatuM nathI. je evuM ja mAnI levAmAM Ave te dezAntaragata vastunA asavane mAnavAne paNa prasaMga prApta thaze. tethI evuM mAnavuM joIe ke AtmA je ke Indriya pratyakSa vaDe anupalabdhamAna (aprApyakArI) che, chatAM paNa tene abhAva nathI-paraMtu tene sadUbhAva ja che. kAraNa ke AgamavizeSane AdhAre paNa AtmAnuM astitva siddha thAya che. A matamAM mAnanAra AtmA-caitanyane je bhUtanA dharmArUpa kahe che te kathana paNa saMgata lAgatuM nathI, kAraNa ke vikSita bhUtanA abhAvamAM paNa jAtismaraNa Adi jovAmAM Ave che. A prakAre ahIM A ATha prakAranA akriyAvAdIonuM saMkSiptamAM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. A viSayamAM vadhu jANavAnI IcchAvALA pAThake e anya siddhAnta granthamAMthI A mate viSe vizeSa mAhitI meLavI levI. | sU. 19 | zrI sthAnAMga sUtra : 05 35 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApazAstroMkA nirUpaNa uparanA sUtramAM ATha prakAranA akriyAvAdIonI prarUpaNA karavAmAM AvI pApazAstranAjJAnathI sa'panna heAya che. te kAraNe have sUtrakAra ATha sthAna rUpe pApazAonuM nirUpaNa kare che-- te mahA nimittanA nIce pramANe ATha prakAra kahyA che--(1) bhauma, (2) autpAta, (3) svAma, (4) AntarIkSa, (5) AMga, (6) svara (7) lakSaNa ane (8) vyaMjana, bhUta, vamAna ane bhaviSyakALa saMbadhI atIndriya padArthonA parijJAnamAM nimittabhUta thAya che tene nimitta kahe che. A nimittanu pratipAdaka je zAstra che tene nimittazAstra kahe che. A nimitta pratyakSa zAsra sUtra, vRtti ane vArtikanI apekSAe kramazaH sahasralakSakoTi pramANa che. eja khyAlathI tene 'mat ' mahA vizeSaNu lagADavAmAM Avyu che. te mahAnimitta zAstranA ATha prakArAnuM svarUpa have samajAvavAmAM Ave che-- je zAstra bhUkaMpa Adi rUpa bhUminA vikArAnu nirUpaka hoya che tene bhauma kahe che. kahyuM paNa che ke-~~~ " zabdena mahatA bhUmiH " ityAdi-- jo dharatIkapa thAya ane sAthe sAthe bhUmimAMthI ghaNA bhAre avAja (kaDAka) thAya, teA tenA phalasvarUpe senApati, amAtya, rAjA ane rAjyane kAI bhAre Aphata AvI paDe che. aupAta--majjA, rudhiravRSTi Adi rUpa utpAtanA AgamananI sUcaka je vastuo bane che, temanu phaLa darzAvanArU je zAstra che, tene aupAtazAstra kahe che. kahyuM paNa che ke-" majJAni rudhirAthIni " je dezamAM Indra majAnI, lAhInI, hADakAMthI, dhAnyAgAranI ke cInI vRSTi varasAve che, tyAMnA rAjA, amAtya, senApati ane rASTra upara bhaya AvI paDe che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 36 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svamanA zubha ane azubha phaLane darzAvanArUM je zAstra che tenuM nAma svAmazAstra che kahyuM paNa che ke "mUrva vA te gha" ItyAdi je mANasane pizAba thaI javAnuM ke jhADe thaI javAnuM svama Ave che, ane A prakAranuM svama AvyA bAda je te mANasa jAgI jAya che, te tenA dhananA vinAzarUpa phaLanI tene prApti thAya che. AnarIkSa-gandharva nagara AdinA zubhAzubhanuM sucaka je zAstra che tenuM nAma AntarIkSa che kahyuM paNa che ke - "papa4 nA vAtAva " ItyAdi jyAre te (garva nagara) kapila vaNanA hoya che tyAre tenAthI anAjane nukasAna thAya che ane jayAre te maMjIThanA raMgane hoya che tyAre gAyanI corI thAya che ane jyAre te avyaktavarNavALAM hoya che, tyAre balane vinAza kartA nIvaDe che ane jyAre te sinagdha, prAkAra (koTa) sahita teraNa sahita hoya che, tyAre te uttara dizAnA rAjAnA vijayanA sUcaka samajavA. AMga-zarIranA avayavanuM nAma aMga che. A aMgane je vikAra che (jema ke ziranuM kuraNa Adi thavuM) te vikAranA phalanuM sUcaka je zAstra che tene 6 AMga' kahe che jema ke--"kSiNA " ItyAdi- strInuM jamaNuM aMga je pharake, te tene pRthvIno lAbha thaze ema sama. javuM eja pramANe tenuM DAbuM aMga pharake to paNa tene pRcchIne lAbha thaze ema samajavuM. je tenA ziramAM skuraNa (pharavAnI kriyA thAya te paNa tene pRthvIne lAbha thaze ema samajavuM. je tenA lalATamAM kuraNa thAya te tenA sthAnanI vRddhi thaze ema samajavuM. svara Saja Adi svarenA phalanuM pratipAdana karanAruM je zAstra che, tene savara kahe che, kahyuM paNa che ke-"saLa jharamarU viniM" ItyAdi- SaDaja svara vaDe mANasa potAnI AjIvikA prApta karI zake che, tene kaI paNa kAryamAM niSphaLatA maLatI nathI, tene aneka gAye, mitro ane putranI prApti thAya che. te aneka strIone priyatama bane che. eja pramANe bIjA svaronA phalanuM pratipAdana anugadvAra sUtranI anugadvAracandrikA nAmanI TIkAmAM karavAmAM AvyuM che, te tyAMthI vAMcI levuM. Aja sUtrane sAtamAM sthAnamAM paNa svaro viSe ghaNI mAhitI ApavAmAM AvI che. athavA pakSIonA suranuM zubha ane azubha phala darzAvanArUM je zAstra che, tene svara kahe che, jema ke -"vivivido pujo " ItyAdi- zyAmA (pakSI vizeSa)ne vivici vizabda pUrNatAne sUcaka hoya che, "sUlisUli' zabda dhAnyane sUyaka hoya che, "cerIperI" zabda dIptine sUcaka hoya che ane "cikaku" zabda lAbhane sUcaka hoya che zrI sthAnAMga sUtra :05 37 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSaNa-strI ane purUSa vigerenA lakSaNonuM zubha azubha batAvanAruM je zAstra che. "gathiSa susaMgare" ItyAdivyaMjana zarIra paranAM tala, masa Adine vyaMjana kahe che, jema ke "jhATakezaH prabhutvAra" ItyAdi che sUtra. 20 / vacanavibhattike svarUpakA nirUpaNa A zAstro vacana vibhaktinA yogathI abhidheyanuM pratipAdana karanAra hoya che. tethI have sUtrakAra vacana vibhaktinA svarUpanuM nirUpaNa kare che- arRviNa vacanakimI gonttA " ItyAdiTIkArtha-je bolavAmAM Ave che-kahevAmAM Ave che tenuM nAma vacana che. vacananuM bIjuM nAma pada che, kartA, karma Adi rUpa artha jenA dvArA prakaTa karavAmAM Ave che, tenuM nAma vacanavibhakti che. pahelI, bIjI, trIjI Adi je prati padika vibhakti e che te ATha prakAranI kahI che prAtipadika arthamAtranuM je pratipAdana che, tenuM nAma nirdeza che. pahelI vibhakti nirdezAthe vaparAya che. bIjI vibhakti upadezananA arthamAM-anyatama kriyAmAM pravRtta karAvavAmAM ane IcchAnuM utpAdana karAvavAmAM vaparAya che. gujara tImAM karmAthe bIjI vibhakti vaparAya che jema ke "tame dharma karo'A vAkayamAM "dha" pada bIjI vibhaktimAM vaparAya che. upadezana vinA paNa bIjI vibhaktine prayoga thAya che. jema ke-"ghark Tdari" A vAkyamAM grAma" A pada bIjI vibhaktimAM vaparAyuM che. jema ke "te capUthI phala kApe che" A vAkyamAM capU para karaNArthe trIjI vibhaktimAM che. kartA athe paNa trIjI vibhakti vaparAya che. jema ke rAme rAvaNane mAryo" A vAkyamAM rAma pada kartA arthe trIjI vibhaktimAM vaparAyuM che. kartAmAM-kriyAmAM svataMtra rUpe vikSita thayelA devadatta AdimAM ane karaNamAM -kiyAnI siddhimAM prakRSTa upakArakamAM trIjI vibhaktine proga thAya che. je kiyA zrI sthAnAMga sUtra : 05 38 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che tenuM nAma karaNa che. A athavA kiyA jenA dvArA karAya che tenuM nAma karaNa che A kathananuM tAtparya e che ke karaNa ane kartA ane bane athe trIjI vibhakti vaparAya che jene dAna apAya che te padane ethI vibhaktimAM vaparAya che. jema ke "rAjA brAhmaNane dAna Ape che. " A vAkyamAM "brAhmaNane ethI vibhakti saMpradAna arthe vaparAya che. apAya-( vizleSa)nI avadhi batAvavA mATe pAMcamI vibhakti vaSarAya che. svAsvAmI saMbaMdhanA kathanamAM chaThThI vibhakti vaparAya che. sva zabda vaDe tyAdi (nokara cAkare) ane svAmI zabda vaDe rAjA Adi grahaNa thayA che. saMnnidhAna (AdhAra athavA adhikaraNa) arthe sAtamI vibhakti vaparAya che. saMbodhana karavAmAM saMbodhana vibhakti vaparAya che. have sUtrakAra dRSTAna dvArA AThe vibhaktinuM spaSTIkaraNa kare che-"taH artha garda vAahIM nirdezArthe pahelI vibhaktine pravega thaye che. "mA, guru duraM va tA" ahIM upadezAthe bIjI vibhaktino prayoga thayo che. A vAkayane bhAvArtha nIce-pramANe che A pratyakSabhUta je zrata che tene tame bhaNe tathA A pratyakSabhUta je kArya che te tame kare. athavA parokSabhUta je kRta che tene tame bhaNe tathA parokSabhUta je kArya che te tamo kare " ahIM zrata ane kArya, A be pado bIjI vibhaktimAM vaparAyAM che. "jA nI naM ra tena vA mA vA" ahIM kartA arthe trIjI vibhakti che. "thena vAri" ahIM karaNa arthe trIjI vibhakti che. "nira! namaH zA " ahIM saMpradAna arthe cothI vibhakitane prAga thaye che. "ri!A pada kemala AmaMtraNane mATe prayukata thayuM che. "mAnava, hAga, itaramAm rUttoti" apAdAna arthe pAMcamI vibhaktine prayoga thaye che. "jAtA tA jatA ga vA kuTuM ati" ahIM svasvAmisaMbaMdhanA arthamAM chaThThI vibhakti vaparAI che. "garimajU kuNA vararAvi tti" ahIM adhikaraNathe sAtamI vibhakita che, "madha mate" ahIM kALanA arthamAM sAtamI vibhakitane prAga thayo che. "vAriDavatigte" ahIM bhAvanA arthamAM sAtamI vibhaktine prayoga thaye che. yuvana" ahI saMbadhanArthe AThamIvibhakitane prayoga thayo che. sU. 21 vacana vibhakitathI yukata zAo vaDe saMpanna hoya evA buddhizALI chavacce adazya padArthone sAkSAt rUpe jANI zake che. eja vAtanI sUtrakAra have prarUpaNA kare che-"aThTha kALADuM jhaDapathe samAveoi" ityAdi- TIkArtha-avadhijJAna ane mana:paryayajJAnathI rahita e chAstha muni nIcenAM zrI sthAnAMga sUtra : 05 39 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha sthAnene sarvabhAve (sAkSAt rUpa) jANa paNa nathI (1) dharmAstikAya, (2) adharmAstikAya, (3) AkAzAstikAya, (3) azarIra pratibaddha chava, (5) paramANu pudgala, (6) zabda, (7) gandha ane (8) vAyu. paratu kevaLajJAnI jina A AThe sthAnane sAkSAt rUpe jANe che ane dekhe che. A sUtramAM AvatA padenI vyAkhyA pAMcamAM sthAnanA bIjA uddezAmAM ApavAmAM AvI che te tyAMthI vAMcI levI. . sU. 22 che Ayurvedake svarUpakA nirUpaNa jina sarvajJa hoya che. tethI teo dharmAstikAya AdikanI jema Ayu. vedane paNa jANatA hoya che. tethI have sUtrakAra AyurvedanA ATha prakAranuM nirUpaNa kare che. "bhaviSe mArA ghare" ItyAdi TIkAryuM-jIvitakALane Ayu kahe che. jenA dvArA athavA jenA sadbhAvane lIdhe manuSya A jIvitane jANe che, te zAstranuM nAma Ayurveda che. ApaNuM jIvananuM rakSaNa kevI rIte thaI zake. rAgone sAmane kevI rIte thaI zake, sarpa dikanuM upadravathI jIvananI rakSA kevI rIte karI zakAya, ItyAdi bAbatene leke je zAstranI madadathI, je zAstrane AdhAre athavA je zAstranA abhyAsathI jANI zake che te zAstranuM nAma Ayurveda che athavA je zAstranA dvArA je zAstranA bodha dvArA manuSya vyAdhione pratIkAra karIne pitAnA jIvanane taMdurastI pUrvaka AnaMdathI vyatIta kare che ane tenA rakSaNanI vidhine jANe che, athavA pacyAhAra AdinA sevana dvArA pUrNa taMdurasta jIvana prApta kare che, te zAstranuM nAma AyurvedanA che. tenuM bIju nAma vaidakazAstra che. A AyurvedanA nIce pramANe ATha prakAra che (1) kaumArabhUtya, (2) kAyacikitsA, (3) zAlAkya, (4) zalya. hatyA, (5) jalI, (6) bhUtavidyA, (7) kSArataMtra, ane (8) rasAyana. kaumArabhUtya-je Ayurveda bAlakanA bharaNapoSaNathI sArI sArI vidhi batAve che, tenuM nAma kaumArabhatya che bALakanA piSaNane mATe upayogI evA gAya AdinA dUdhanA saMzodhananI vidhi tathA mAtAnA dUdhanA saMzodhananI vidhi A zAstra batAve che. mAtAnA stanamAMthI dUdhane sUkavI nAkhanArI je vyAdhio thAya che temanA zamanane IlAja A zAstramAM batAvavAmAM AvyuM che. (2) kAyacikitsA-zarIranI cikitsAne lagatuM je zAstra che tene kAyacakitsAzAstra kahe che. A zAstramAM javara, atisAra Adi vyAdhionA tathA koDha, raktapitta, raktazuddhi, unmAda AdinA pratIkAranA-upazamananA IlAje batAvavAmAM AvyA che. (3) zAlakya-zalakA (leDhAne saLIo)nuM je kArya che, te zAlakya che. (saLIAne garama karIne amuka bhAgamAM DAma devAthI amuka roga mATe zrI sthAnAMga sUtra : 05 40 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che). A zalAkA vaDe roga pratIkAra karavAnA IlAje batAvanAruM je zAstra che tene zAlakaya kahe che. A zAstramAM kAna, nAka, AMkha ane mukhanA rogone saLIo dvArA ilAja karavAnA mArgo batAvyA che. (3) zalmahatyA-zarIramAM khUMpI gayelA tIra Adine bahAra kADhavAnA upAya je zAstramAM batAvyA che, te zAstranuM nAma zalmahatyA che. (4) jagelI-A zAstramAM vividha prakAranA viSenA upazamananA IlAje batAvyA che. jema ke sarpadaMsa, vIMchIne daMsa, vyaktinA viSane utAravAnI rIta A zAstramAM batAvI che. (6) bhUtavidyA-A vidyA dvArA bhUta Adina nigrahanA upAya prakaTa karavAmAM AvyA che. eTale ke bhUta, deva, asura gadharva, yakSa, rAkSasa, pitR, pizAca, graha, nAga Adi janita upadranA zamana mATe zAtikarma Adi upAya A zAstramAM batAvyA che. (7) kSArataMtra-A zAstramAM vIryanuM khalana thaI jatuM aTakAvavAnA upAya batAvyA che. (8) rasAyana-amRtarasanuM nAma rasa che, sadA yuvAna rahevA mATe- vRddhatvanA nirodha mATe, AyuSyanI vRddhi mATe medhA (buddhi pratibhA)nI vRddhi mATe je zAstramAM IlAje batAvyA che te zAstranuM nAma rasAyana zAstra che. eTale ke A zAstramAM evA auSadhenuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che ke jenA dvArA nitya yavana AdinI prApti thaI zake che. athavA amRtarasanuM jJAna, je zAstranA abhyAsathI prApta thAya che. te zAstranuM nAma rasAyanazAstra che. athavA te amRtarasanA ghara jevuM hoya che. e A AThame bheda samaja che sU. 23 zakAdi devendroMkI agramahiSiyaka nirUpaNa rasAyananA prabhAvathI mANasa devanA jevA nirupakrama AyuvALa bane che. tethI have sUtrakAra nirUpakama AyuvALA zakAdinI agramahiSIonuM ATha sthAnanI apekSAe kathana kare che. "He i seviMrAra" ItyAdi- TIkAtha-devendra devarA ja zakane ATha agramahiSIo che. temanAM nAma nIce pramANe che-(1) padmA, (2) zivA. (3) satI, (4) aju, (5) amalA, (6) asarA, (7) navamikA ane (7) rohiNI. devendra devarAja IzAnane ATha agramahiSIo che. temanAM nAma nIce pramANe che-(1) kRSNa, (2) kRSNarAji, (3) rAmA, (4) rAmarakSitA, (5) vasu, (6) vasuguptA, (7) vasumitrA ane (8) vasuMdharA. devendra devarAja zakanA loka zrI sthAnAMga sUtra:05 41 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAla soma mahArAjane ATha agramahiSIe che. e ja prakAre devendra devarAja izAnanA lekapAla vaizramaNa mahArAjane ATha agramahiSIo che. | sU. 24 mahAgrahe paNa deve ja che. tethI have sUtrakAra temanA A prakAranuM kathana kare che -" mAM ghaNA ItyAdi ATha mahAgrahe kahyA che. temanAM nAma nIce pramANe che-(ga) candra, (2) sUrya, (3) zukra, (4) budha, (5) bRhaspati (guru) (6) aMgAra (maMgaLa), (7) zanaizcara (zanI) ane (8) ketu. teo manuSya ane tine upaghAta ane anugrahakArI hoya che, tethI ja temane mahAgrahe kahyA che. sU. 25 che asamAraMbha aura samAraMbhase saMyamasaMyamakA nirUpaNa manuSya ane tiryane upaghAta ane anugrahakArI evA mahAgraha bAdara vanaspatikAyikone paNa upaghAtikAraka pUrvasUtra sAthenA A prakAranA saMbaM dhane lIdhe have sUtrakAra-bAra vanaspatinA ATha prakAranuM nirUpaNa kare che- "agraviNa taLavAraNArUcA gonttA" ItyAdi- TIkArya-tRNaya bAdara vanaspatikAyikanA nIce pramANe ATha prakAra kahyA che-- (1) mULa, (2) kanda, (3) skanda, (4) vapha, (5) zAlA, (6) pravAla, (7) patra ane (8) puSpa. ahIM tRNavanaspatikAyika eTale bAdaravanaspatikAyika samajavA joIe. tenA mULa Adi ATha prakAranuM have spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che vanaspatikAyikane jamInamAM rahele bhAga mULane nAme oLakhAya che. thaDanA adhabhAgane kanda kahe che. thaDane sakanda kahe che. chAlane tvapha kahe che. zAkhAne zAlA kahe che. aMkurane (kepaLane) pravAla kahe che. pAnane patra kahe che. ane phUlane pupa kahe che. A sU. 26 bAdara vanaspatine Azraya karIne caturindriya ja rahelA hoya che. temanI virAdhanA nahIM karavAthI saMyama ane virAdhanA karavAthI asaMyama thAya zrI sthAnAMga sUtra : 05 42 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, tethI have sUtrakAra caturakriya jIvone anulakSIne saMyama ane asaMyamanA ATha ATha bhedanuM nirUpaNa kare che "vicALe jIvAItyAdi TIkArtha-cauindriya nI virAdhanA nahI karanAra jIva vaDe ATha prakAranA saMyamanuM pAlana thAya che (1) je cauindriya nA avyaparopAyitA (prANenI hiMsA na karanAro) hoya che, te temane cakSuIndriya saMbaMdhI sukhathI vaMcita karanAre hotA nathI, (2) te temane cakSuIndriya saMbaMdhI duHkhathI saMyukta karanAro hote nathI, eja pramANe AgaLa paNa samajavuM eTale ke ahIM ghANa, rasanA ane sparzendriya viSayaka AlApako paNa upara mujaba ja samajI levA jema ke....(3) cauindriya jIvanI virAdhanA nahI karanAra temane dhrANendriyanA sukhathI vaMcita karatA nathI. (4) te temane dhrANendriyanA dukhathI saMyukta karatuM nathI. (5) te temane rasanendriya saMbaMdhI sukhathI vaMcita karanAro hete nathI (6) te temane rasanendriyamaya duHkhathI saMyukata karanAre hete nathI (7) te temane rasanendriyanA sukhathI vaMcita karanAro hote nathI. (8) te temane sparzendriyanA duHkhathI saMyukta karanAre hote nathI. cauIndriya jIvonI virAdhanA karanAro jIva ATha prakAranA asaMyamane pAtra bane che. (1) temanI virAdhanA karanAra mANasa temanA cahyuindriya saMbaMdhI sukhano nAzakartA bane che. (2) te temane cakSusaMbaMdhI duHkhathI saMyukata karanAra hoya che. e ja pramANe ghANa, rasanA pazendriyane Azraya laIne asaMyamanA bIjA cha bhedanuM kathana paNa karavuM joIe. e sU. 27 | ATha prakArane sukSmajIvoMkA nirUpaNa sUma jIne Azrita karIne paNa mANasa saMyama ke asaMyama sevI zake che. tethI have sUtrakAra sUkSma jIvenuM ATha sthAnanI apekSAe kathana kare che. "az sukuma paumttA" ItyAdi- sUvArtha-sUkSama ane nIce pramANe ATha prakAra kahyA che-(1)prANusUmi, (2) panakasUma, (3) bIja sUma, (4) haritasUma, (5) puSasUma, (6) aMDasUma, (7) layanasUkSma ane (8) sanehasUkrama. TIkArtha--ahIM pahelA bhedamAM prANa pada vaDe prANavALe jIva gRhIta thaye che. je jIve halanacalana kare tyAre ja dekhAya che, jyAre beThAM hoya che tyAre dekhAtA nathI evA kuntha Adi jIvone prANasma kahe che. panakajIva-comAsAmAM jamIna, kASTa AdinI upara je pAMca varNanI phUga thAya che te panakajIva rUpa samajavI. bIjasUkSma-je bIjamAMthI aMkura utpanna thAya che, te bIjasUkSama jIva rUpa mAnavAmAM Ave che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 43 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haritasUma-je jIvane varNa bhUminA vaNe je ja hoya che, ane je pitAnI kAnti vaDe alaga lAgatuM nathI, evA vanaspati vizeSa rUpa jIvane haritasUkSmajIva kahe che. puSpasUkSma jIva-umaraDA vigerenA puSpa rUpa je jIva hoya che tene puSpa sUkSama jIva kahe che. aMDasama jIva-mAkhI. kIDI, garoLI, kAMcaMDA AdinA je iMDA hoya che temane aMDasUma jI kahe che. layanasUkSma jIva-sanA Azraya sthAnarUpa je kaTikA nagarAdi (kIDiyAra) hoya che ane jyAM kIDAo ane anya sUkSama cho rahetA hoya che, tene layanasama jIva kahe che. teo pRthvInA jevAM ja lAge che, paraMtu teo jIva rUpa lAgatA nathI. nehasama-barapha, hima, dhumasa Adi rUpa saneha hoya che. te nehane ja rahasakSama jIva rUpa samajavA che . 28 || siddhake svarUpanA nirUpaNa uparanA sUtramAM ATha prakAranA sUphamajI batAvavAmAM AvyA che, temanI avirAdhanApUrvaka saMyamanI ArAdhanA karanAra manuSya siddhapada pAme che. tethI have sUtrakAra ATha sthAnethI teonuM kathana kare che- mArAM tanno jASAMta" ItyAdi - TIkAI-caturata (cAra antavALI) pRthvInA cakavatI rAjA bharatanA ATha puruSa yuga anDara rahita thaIne siddha, buddha, mukta, parinivRta ane samasta duHkhAne nAza karanArA banyA hatA. te ATha puruSanA nAma nIce pramANe hatAM-(1) Adityayaza, (2) mahAyaza (3) atibala, (4) mahAbala, (5) tevIrya, (6) kIttavIrya, (7) daMDavIya ane (8) jalavIrya. cAra samudra (pUrva, pazcima, uttara zrI sthAnAMga sUtra : 05 44 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane dakSiNa dizAnA cAra samudro) ja jene anta (maryAdA) che evI pRthvInA -cha khaMDavALA bharatakSetranA-adhipati hovAne kAraNe bharata cakravatIne caturata pRthvInA cakavAta kahevAmAM AvyA che. kamavRttivALA hovAne kAraNe ahIM puruSone yuga samAna kahevAmAM AvyA che. attara rahita hovAne kAraNe anubaddha kahyA che. A ATha pu che siddha thayA che eTale ke teo kRtakRtya thaI gayA che jemane koI paNa kArya karavAnuM bAkI rahyuM hatuM nathI temane kRtakRtya thayelA kahevAya che. vimala kevaLajJAna rUpI Aleka vaDe jeo sakala loka ane alakane jANI dekhI zake che temane buddha kahe che. jemanAM sakala karmone sarvathA kSaya thaI gayuM hoya che temane mukta kahe che jeo samasta karmakRta vikArothI rahita thaIne zArIrika ane mAnasika pariNAmethI rahita thaIne zItalIbhUta thaI gayA hoya che temane parinivRta kahe che, ke je saghaLA kaleze zAMta thaI gayA hoya che, jemaNe samasta dukhene anta karI nAkhe che temane sarvaduHkha prahaNa (samasta duHkhanA antakartA) kahe che. sU. 29 - have sUtrakAra saMyamanA adhikAra sAthe susaMgata evAM saMyamI jInuM ATha sthAna rUpe kathana kare che- "vAsaNa aho kurivAvALIyA" ItyAdi TIkAtha-puruSAdAnIya (puruSo dvArA AzrayaNIya) ahaMta pArzvanAthanA ATha gaNa ane ATha gaNanAyaka hatAM. temanAM nAma A pramANe hatAM-(1) zubha (2) zubhazeSa, (3) ziSTa, (6) brahmacArI, (5) sema, (6)zrIdhara,(7) vIrabhadra ane yaza, mAsU3nA darzano ke svarUpakA nirUpaNa gaNadhara darzanavALA hoya che. tethI have sUtrakAra darzananuM nirUpaNa kare che kavi raMge vALa" ItyAdi- TIkAI-darzananA nIce pramANe ATha prakAra kahyA che-(1) samyagadarzana, (2) mithyAdarzana, (3) sabhya mithyAdarzana, (4) cakSurdazana, (5) acakSudarzana, (6) avadhidarzana, (7) kevaladarzana ane (8) svapradarzana. A sUtramAM AvatAM padonI vyAkhyA sAtamA sthAnanA satyAvIsamAM satramAM ApavAmAM AvI che. te jijJAsu pAThakae te vyAkhyA tyAMthI vAMcI levI. suNAvasthAmAM je artha vikapane anubhava thAya che tenuM nAma svamadarzana che. jo ke svama darzanane acaludarzanamAM samAveza karI zakAya che, chatAM paNa suNAvasthA rUpa upAdhine AdhAre ahIM tene alaga bheda rUpe gaNAvavAmAM Avela che. je sU. 31 che zrI sthAnAMga sUtra : 05 45 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adyopamya kAlake svarUpakA nirUpaNa samyag darzana vigerenI sthitinuM pramANa aupamyAhA (upamAkALa) vaDe jANI zakAya che. tethI have sUtrakAra aupasyAddhAnA ATha prakAranuM nirUpaNa kare cheprakRviSe pradyogamip patte " ityAdi-- (6 TIkA-adraupamya (upamA kALa) ATha prakAranA kahyo che, te prakAre nIce pramANe che.(1) palyApama, (2) sAgarApama, (3) utsarpiNI, (4) avasarpiNI, (5) pudUgala parivata, (6) atItADhDhA, (7) anAgatAddhA, ane (8) sarvoddhA, je kALane upamA dvArA ja samajI zakAya che tene aupamyAdvA kahe che. palyAdi rUpa pradhAnatAvALA je addhA (kALa) che, tenuM nAma adraupamya che. pa2epama--je kALanuM mApa palthanI upamA dvArA jANI zakAya che, evA kALanu' nAma palyeApama kALa che. eka ceAjana lAMbA, eka cAjana paheALA ane eka ceAjana UMDA khADAmAM jugalIyAnA khAla ThAMsI ThAMsIne bharavAmAM Ave. pachI temAMthI seA se varSe eka eka mAla kADhatAM kADhatAM te AkhA khADA khAlI thatAM jeTalA kALa vyatIta thAya che, teTalA kALane palyApama kALa kahe che-eja pramANe sAgarApama kALa viSe pazu samajavu. 10 koTAkATI sAgarA pama pramANa utsarpiNI kALa hoya che. A kALamAM zubha bhAveAnI vRddhi thAya ane azubha bhAvanI hAni thAya che. avasarpiNIkALa paNa 10 kaiTAkATI sAgaro 5ma pramANa hoya che. A kALamAM azuddha(azubha)bhAveAnI vRddhi ane zubha bhAveAnI hAni thAya che. AhArakajita rUpI dravyeAne audArika Adi prakAre grahaNu karanAra eka jIvanI apekSAe je temanA sapUNu rUpe sparza dhAraNa kare che, tenuM nAma pudgalaparivarte che. A pudgala parivata jeTalA kALamAM thAya che teTalA kALane paNu pudgala parivat kALa kahevAya che. te pudgala parivatakALa ananta utsarpiNI ane avarpiNIkALarUpa hAya che.atIta (bhUtakAlina)pudgalaparAvatanuM nAma atItA ddhA zrI sthAnAMga sUtra : 05 4 6 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che.AgAmI pudgala parAvartanuM nAma anAgatA ddhA che. AnuM vizeSa varNana anu ropapAtika sUtranA trIjA varganI arthAdhinI TIkAnA pudgalaparAvarta prakaraNamAM joI levuM. tathA atIta, anAgata ane vartamAnakALa svarUpa je addhAkALa bheda che tene sarvoddhA kahe che. A pramANe upamA kALanA ATha bheda thAya che. anu. pamA kALanA samayathI laIne zIrSaprahelika paryantanA aneka bhedo thAya che, ema samajavuM ke sU 32 5 kALano adhikAra cAlI rahyo che, te kAraNe have sUtrakAra atIta kALamAM siddha padanI prApti karanArA ariSTaneminA ATha zigenuM kathana kare che- arahI i garimANa" ItyAdi--TIkArtha-bAvIsamAM tIrthakara ariSTaneminA AThamAM puruSa yuga sudhI-ATha puruSa kALa sudhI yugAntakara bhUmi (te yuganA puruSonI apekSAe antakanI- bhavA nakaranI bhUmi) hatI, A kathanane bhAvArtha nIce pramANe che-ariSTaneminA ziSya praziSya vagere kramazaH ATha puruSa sudhInA munio mukta thayA hatAtyArabAda thayelA muniemAM mukti prApta karavAne A kama cAlu rahyo na hato jyAre ariSThaneminI be varSanI keliparyAya vyatIta thaI gaI tyAre aneka sAdhuoe janma, jarA ane maraNarUpa bhavene anta karI nAkhyA hatA. sU. 33 bhagavAn mahAvIrake dvArA pravrajita hue ATha rAjAoMkA nirUpaNa AgalA sUtramAM tIrthakaranI vAta karI. pUrvasUtra sAthe A prakAranA saMbaMdhane laIne have sUtrakAra mahAvIra prabhunI samIpe pravajyA aMgIkAra karanArA ATha rAjAonI prarUpaNa kare che "ttama gaM maracA mahAvIre " ItyAdi- TIkAryuM-nIcenA ATha rAjAoe zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse muMDita thaIne gRhasthAvasthAnA tyAgapUrvaka aNagArAvasthA aMgIkAra karI hatI-eTale ke mahAvIra prabhue temane pravajita karyA hatA-(1) vIrAMgada, (2) vIrayaza, (3) saMjaya, eka rAjaRSi, (5) zveta, (6) ziva, (7) udAyana ane (8) zakha-kAziddhana temAM virAMgada, vIrayaza ane saMjayanI vAta to prasiddha che. eka rAjarSi -ketakAI janapadamAM je vetAmbI athavA vetavika nAmanI nagarI hatI, tene svAmI pradezI nAmane zramaNe pAsaka hatA. te pradezane AtmIyajana eNeyaka rAjarSi hatA. eNeyaka temanuM gotra hatuM tethI temane ahIM eNeyaka kahyA che. veta-teo Amalaka nagarInA rAjA hatA. te nagarImAM jyAre mahAvIra prabhu padhAre che tyAre sUryobha nAmane deva saudharmakalpamAMthI temane vaMdaNA karavA mATe Ave che. ziva-te hastinApurane rAjA hatA. tene eka divase e vicAra AvyuM ke pUrvajanmanA puNyakarmonA prabhAvathI mAre tyAM cAMdI, sonuM, ratna dhana zrI sthAnAMga sUtra : 05 47 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAnya AdinI vRddhi thatI jAya che. mAre tyAM koI paNa vastunI kamI nathI. te mAre pharI e prayatana karavuM joIe ke jethI karIne mAruM A puNya kSINa na thaI jAya. A prakArane saMka9pa karIne teNe potAnA putrane rAjyane adhipati banAvI dIdhuM. tyAra bAda te dikSita tApasa rUpe dIkSita thaI gaye (ziva rAjarSinA A tapanuM vistAra pUrvakanuM varNana bhagavatI sUtramAMthI levuM) chaThThane pAraNe chaThanI tapasyA karatA ane AtApanA letA ane pAraNAne divase koI eka ja dizAmAMthI ekaThA karelAM jINuM pAna, phala Adi vaDe pAraNAM karatAM evAM te zivarAjaSine kaI eka divase virbhAgajJAna prApta thaI gayuM. te vibhaMgajJAnanA prabhAvathI teNe sAta leka ane sAta samudra joyAM. tethI tene ema lAgyuM ke mane divyajJAnanI prApti thaI che. tyAra bAda janapadamAM AvIne teNe gAma, nagarAdimAM pharIpharIne evI prarUpaNa karavA mAMDI ke sAta ja samudro che-asaMkhyAta dvIpasamudro nathI. jyAre zivarAjarSi hastinApuramAM A prakAranI prarUpaNa karI rahyo hato, tyAre zramaNa bhagavAna mahAvIra pitAnA ziSya samudAya sAthe cAmAnugrAma vicaratA thakA hastinApura nagaramAM padhAryA mahAvIra prabhunA ziSya gautama svAmIe hastinApuramAM gocarI mATe pharatAM pharatAM zivarAjarSi dvArA prarUpita uparyukta tatva viSayaka vAta sAMbhaLI bhikSA vaherIne AvyA bAda temaNe mahAvIra prabhune A vAta kahI saMbhaLAvI ane A bAbatamAM yathArtha vAta zI che te jANavAnI IcchA prakaTa karI. bhagavAne kahyuM ke asaMkhyAta dvIpasamudro che. loke dvArA mahAvIra prabhunI A prakAranI prarUpaNAnI vAta sAMbhaLIne zivarAjarSinuM mana zaMkAthI yukta thayuM. tethI te zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse AvyuM. mahAvIra prabhue tenA mane gata bhAvane jANuM laIne e saceTa khulAso karyo ke jethI zivarAjaSine mahAvIra prabhu pratye saMpUrNa zraddhA utpanna thaI. teNe temane sarvajJa mAnyA ane teNe temanI pAse pravajyA aMgIkArI lIdhI. teNe agiyAra aMgone abhyAsa karyo. aneka AkarA tapa karIne ane siddha, buddha, mukta, parinivRta ane samasta dukhathI rahita thaI gaye. zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAyana-te sidhu sauvIra Adi 16 janapadone, vItabhaya Adi 336 nagarane ane 10 mukuTabaddha rAjAone adhipati hatA. te zramaNopAsaka (zrAvaka) hatA. udAyana rAjA ghaNe ja zUravIra hatA. teNe ujajayinI nagarI para caDAI karIne, pitAnA ane duzmananA sinyanI samakSa ja caMDaprota rAjAne hAthInI pITha parathI nIce nAkhIne pitAne kedI banAvI dIdhuM hatuM. tyAra bAda teNe caMDapradyotanA kapALamAM evAM lakhANavALa paTTo baMdhAvyuM hatuM ke "A dAsIpati che." tyAra bAda te bhAgavatI dIkSA aMgIkAra karavAne vicAra kare che te vakhate tenA manamAM e vicAra Ave che ke je mArA putra abhijitane rAjyazrI saMpIza to te madenmatta thaI jaIne durgatimAM cAlyo jaze. te kAraNe teNe pitAnA putra abhijitane rAjya nahIM sapatA pitAnA bhANeja kezIne rAjya seMvuM. tyAra bAda zramaNa bhagavAna mahAvIra pAse muMDita thaIne teNe pravajyA aMgIkAra karI. tyAra bAda te bhUmimaMDalamAM vihAra karavA lAgyA. A pramANe grAma nagarAdimAM vicaratAM vicaratAM kei eka samaye te pitAnI nagarImAM AvI pahoMce. tyAM AvyA bAda tene kaI roga lAgU paDyo. vaidyonI salAhathI teNe AhAramAM dahIno upayoga zarU karyo. have tenA bhANeja kezI rAjAne e saMdeha utpanna thaye ke udAyana mArI pAsethI rAjya paDAvI levA mAge che, ane tethI ja te roganI sAravAra karavAnA bahAne nagaramAM Avyo che. te kAraNe ja te A nagarane cheDavA mAgatuM nathI. tethI te mAre zatru che. mAre keI paNa rIte tene nAza karavo joIe. A prakAranA vicArathI prerAIne teNe muni udAyanane viSayukta dahIM vaharAvyuM. te dahIM khAvAthI te maraNa pAMce. A prakAre udAyana muninI hatyA thaI javAthI tenA guNAnurAgI ke deve kezInA AkhA nagara para pattharanI vRSTi karIne nagarano nAza karyo. muni udAyanane rahevAne mATe AzrayasthAna arpaNa karanAra eka kuMbhAranuM ghara ja A vRSTithI bacI gayuM. kAzivardhana-kAzI nagarInI vRddhi karanAro zaMkha nAmane eka rAjA thaI vA. te paNa mahAvIra prabhu pAse pratrajita thayA hatA. sU. 34 che zrI sthAnAMga sUtra : 05 4 9 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhAra ke svarUpakA nirUpaNa pUrvasUtramAM vIrAMgadaka AdinI vAta karavAmAM AvI che. teo mane ane amanejha AhArAdimAM samavRttivALA hatA. tethI have sUtrakAra AhAranA svarUpanuM kathana kare che -"kavi mAre ghaom" ItyAdi- TIkAI-AhAranA mukhya be prakAra paDe che-(1) manesa ane (2) amaneza. mane amanejha AhAranA nIce pramANe cAra-cAra prakAra paDe che-ezana, pAna, khAdya, svAdya. A rIte banenA maLIne kula ATha bheda thaI jAya che. sU. 3yA jevI rIte rasapariNAma viziSTa AhAra dravya manejha ane amane jJa hoya che, e ja pramANe kSetravize paNa pudgalagata varNarUpa pariNAma vizeSa vALAM hovAthI manejJa ane amanejha hoya che. tethI have sUtrakAra kRSNarAji nAmanA amaneza kSetravizenI prarUpaNa kare che- kRSNarAjI aura targata lokAntika vimAna aura devake svarUpa nirUpaNa vi saLaMkumAramAeAii qLa" ItyAdi- TIkArtha-sanakumAra ane mahendra kapanI upara je brahmaleka kapa che temAM riSTha vimAna nAmane prastara che. tenI nIce akhADAnA jevI samacorasa AkAravALI, kRSNavarNavALAM pudgalenI ATha rAjio (paMktio) che. kRSNarAjithI yukta kSetravizeSane paNa ahIM kRSNarAji kahevAmAM Avela che. te kRSNarAjio A pramANe che-pUrva dizAmAM be, dakSiNa be, pazcima dizAmAM che ane uttara dizAmAM be kRSNarAjio AvelI che. pUrva dizAnI je aMdara be kuNarAji che te dakSiNa dizAnI bahAranI kRSNarAjine sparza kare che dakSiNa dizAnI aMdaranI kujrAjI pazcima dizAnI bahAranI kRSNarAjIne sparza kare che pazcima dizAnI je aMdaranI kRSNarAji che te uttara dizAnI bAhA kRSNarAjine sparze che. uttara dizAnI je aMdaranI kRSNarAji che te pUrva dizAnI bAhya kRSNarAjine sparze che pUrva dizAnI ane pazcima dizAnI be bAhya kRSNarAjio cha khUNAvALI che, zrI sthAnAMga sUtra : 05 50 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara ane dakSiNa dizAnI be bAhya kRSNarAjio vikeNAkAra che, tathA aMdaranI badhI kRSNarAjio catuSkoNe che. A ATha kRSNarAjionAM ATha nAmo nIce pramANe che-(1) kRSNarAja, (2) magharAjI, (3) maghArAjI, (4) mAghavatI, (5) vAtaparigha, (6) vAtapratibha, (7) devaparigha ane (8) devapratikSobha te rajio kRNa pudgala rUpa hovAthI temanuM nAma kRSNarAjIe che. teo megharAjInA jevAM kRSNa varNavALI hovAthI temanuM nAma megharAjI paDayuM che. maghA nAmanI chaThThI narakanA jevI ati kRSNa hevAne kAraNe temanuM nAma maghArAjI ja paDyuM che. -mAghavatI nAmanI sAtamI naraka pRthavI karatAM paNa adhika kaNa varNavALI hovAne kAraNe tenuM ceAthuM nAma mAghavatI che. vAyunA gamanamAM pratighAta (avarodha) utpanna karanAruM hovAne kAraNe tenuM pAMcamuM nAma vAta paridha che. vAyune mATe kSobhajanaka hovAne kAraNe tenuM chaThuM nAma vAtaprati bha che. dezamAM bhaya utpanna karanArI hovAne kAraNe tenuM sAtamuM nAma devaparidha che. devomAM bha utpanna karanArI hovAne kAraNe tenuM AThamuM nAma deva pratibha paDayuM che. A ATha kRSNarAjionA ATha avakAzAnamAM (be rAjinI vaccene bhAga ahIM avakAzAntarethI grahaNa thaye che) ATha lekAntika vimAne kahyAM che. te kAntika vimAnanAM nAma arci, amilI Adi che. aci nAmanuM kAtika vimAna pUrva dizAnI Abhyantara kRSNarAjine agrAvata che. arcirmAlI nAmanuM lekAtika vimAna pUrvanI kRSNarAji enA madhya bhAge Avelu che. vairocana nAmanuM trIjuM lekAntika vimAna dakSiNa dizAnI Abhyantara kRSNarAjine agravartI che prazaMkara nAmanuM cothuM kAntika vimAna dakSiNanI kaNarAjionI vacce AveluM che. candraprabha nAmanuM pAMcamuM lokAntika vimAna pazcima dizAnI Abhyantara kRSNarAjine agravartI che. surAbha nAmanuM huM kAntika vimAna pazcimanI kRSNarAji enI vacce AveluM che. supratiSThAbha nAmanuM kAtika vimAna uttara dizAnI Abhyantara kRSNarAjine agravata che. AgneyAbha nAmanuM AThamuM lekAntika vimAna uttarathI bane kRSNarAjionI madhyamAM AveluM che. A kRSNara jienA bahumadhya deza bhAgamAM riSThAbha nAmanuM vimAna che. paraMtu ahIM ATha sthAnakeno adhikAra cAlatuM hovAthI ahI tenuM varNana karyuM nathI. A kAtika vimAnenuM sthAna batAvatI AkRti A sAthenA pijamAM batAvavAmAM AvI che- A ATha lekAntika vimAnamAM ATha prakAranA lekAntika deve rahe che. temanAM nAma A pramANe che-(1) sArasvata, (2) Aditya (3) vadvi, (4) varuNa, (5) gaMdatAya, (6) tuSita. (7) avyAbAdha ane (8) Agneya. A saghaLA lokAtika devanuM jaghanya ane utkRSTa A banne prakAranuM AyuSya ATha sAgaropamanuM kahyuM che. je sU. 36 zrI sthAnAMga sUtra : 05 51 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 132-33 meM kahA huA kRSNarAjIkA koSTaka | kRSNArAjI koSTha kam / pUrvA dika - 2 acirmAliH 3 vairocanaM uttarA dika Holeskine 2 1 arci: - dakSiNA dika 1 riSTa 4 prama-karaM p caMdrAbha 7 zukrAmaM 6sUrAbha - pazcimA dika - - peja 132-33 mAM batAvela kRSNarAjI koSTaka zrI sthAnAMga sUtra : 05 52 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAdi cArake madhyabhAgakA AThasthAnoMse nirUpaNa A kRSNarAjio upalekanA madhya bhAgamAM AvelI che. pUrvasUtra sAthe A prakAranA saMbaMdhane laIne have sUtrakAradharmAstikAya Adi cAra astikAyanA madhya bhAganuM kathana kare che- dharama0i kAcabannapakSA pachAttA ItyAdi- TIkArya-dharmAstikAyanAM madhyapradeza ATha kahyA che adharmAstikAyane madhyapradeza ATha kahyA che Aka zastikAyanA madhyapradeza ATha kahyA che jIvanA madhyapradeza ATha kahyA che dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanA je madhyapradeza che te rUcakarUpa che jIva jyAre kevalisamudughAta kare che tyAre tenA madhyapradeza paNa rUcakastha ja hoya che anyakALe ATha madhyapradeze yathAsthita ja rahe che. 37 bhaviSyake tIrthakara dvArA pravrujita honevAle rAjAoMkA nirUpaNa jIvanA madhyapradeze AdinA prarUpaka tIrthakare ja hoya che. tethI have sUtrakAra be sUtro dvArA tIrthakaronI vaktavyatAnuM pratipAdana kare che--"arahaMtALuM mahAvarame apUrAvALo" ItyAdi-(phU. 32) TIkartha-mahApadma ahaMta ATha rAjAone muMDita karIne amArAvasthAnA tyAga pUrvaka anagArAvasthAnI dIkSA Apaze. temanAM nAma nIce pramANe che- (1) paddha, (2) padmagulma, (3) nalina, (4) nalina, (5) padmadhvaja, (6) dhanurdhvaja, (7) kanakaratha ane (8) bharata. A mahApadma ahaMta AgAmI utsarpiNImAM tIrthakara thaze. teo zreNika rAjAnA jIvarUpa che. che sU. 38 che kRSNakI agramahiSiyaka nirUpaNa " Togeta ja vAsudeva8 ma maNizo" ityAdi TIkArtha-kRSNa vAsudevanI ATha paTTarANIoe ahaMta ariSTa neminI pAse maMDita thaIne agArAvasthAnA tyAgapUrvaka anagArAvasthAnI dIkSA lIdhI hatI. temanAM nAma nIce pramANe hatAM-(1) padmAvatI, (2) gaurI, (3) gAdhArI, (4) lamaNA, (5) suSamA, (6) jAmbavatI. satyabhAmA, ane (8) rukimaNuM, te AThe siddha, buddha, mukta, parinivRta ane samasta dukhethI rahita thaI gaI have siddha Adi padane artha spaSTa karavAmAM Ave che. siddha thaI javuM. eTale keIpaNa kArya karavAnuM bAkI na rahevuM. buddha eTale vimala kevaLajJAna zrI sthAnAMga sUtra : 05 5 3 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDe sakala leAka ane aleAkane jANunAra. mukta eTale samasta karmothI rahita thayelA jIva. parinivRta eTale kama kRta vikArAthI rahita banIne svasthI bhUta (zautalIbhUta-samasta paratApeAthI chUTi javuM) sarvaduHkha prahIzu eTale saghaLA kalezene anta karanAra. A AThenA caritranu varNana antakRzAMgamAM vaNa veluM che, teA jijJAsuoe te zAstramAMthI te vAMcI levuM. sU 39 5 kRSNavAsudevanI te agramahiSIe peAtAnA vIryanA prabhAvathI siddha pada pAmI hatI. vIya pravAhapUrvamAM vIya'nuM varNana karavAmAM AvyuM che, tethI have sUtrakAra vIya pravAha pUrvanA svarUpanuM varNana kare che-- HH ,, cinupAta " gaTTu vaghU " ItyAdi-- TIkA -vIyapravAda nAmanA trIjA pUnI mUla vastu-adhyayana vizeSA ADha che, ane cUlikA vastuo paNa mATha che, jevI rIte AcArAMga sUtramAM pariNA Adi adhyayana che tathA laghu prAyazcitta guruprAyazcitta ane AreApaNA prAya. zcitta rUpa AcArAgra che, eja pramANe ahIM paNa vastue ane cUlikA vastuo ane cUlikAo che ema samajavu', sU. 40nA ATha prakArake gatikA nirUpaNa virUpa vastu vaDe ja gati thAya che. tethI have sUtrakAra ATha bheda rUpe gatinuM vaNa na kare che--' aTTu paDyo vaLano '" ItyAdi--(sa. 35) TIkA-gamanakriyA rUpa gati ATha kahI che-(1) nirayagati, (2) tiyati, (3) manujagati, (4) devagati, (5) siddhagati, (6) gurugati, (7) prazneAdanagati ane (8) prAglAragati. narakamAM javuM tenuM nAma niyagati che. tiya cAmAM javuM tenuM nAma tiya gati che manuSyayeAnimAM javuM' tenu' nAma manujagati che, devaceAnimAM javu' tenu nAma devagati che; siddhAmAM javu tenuM nAma siddhagati che. guru zabda ahI bhAvaparaka che. tethI ughna, adhaH tiyak rUpe je paramANu. AphrikAnI svAbhAvika gati thAya che tenuM nAma gurugati che. preraNA vaDe je gati thAya che te gatinu' nAma praNeAdanagati che, jema ke khANu AphrikAnI gati iSad avati dvArA je gati thAya che. te gatinuM nAma prAgmAra gati che. jema ke dravyAntarathI AkAnta nAva (hADI) AdinI gati. ! sU 41 // gati viSayaka sUtranuM kathana karIne have sUtrakAra gativALI nadIonI adhiSThAtrI devImenA nivAsasthAna rUpa dvIpAnA svarUpanuM kathana kare che-- zrI sthAnAMga sUtra : 05 54 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iaa hiMdu sattA sevA" ItyAdi- TIkAI-gaMgA siMdhu, raktA ane raktavatI A cAre devIonA nivAsa sthAna rUpa dvIpane AyAma ane viSkabha ATha ATha janane kahyo che. gaMgA Adi nadIo bharata ane airAvata kSetranI nadIo che. te nadIonAM jevAM nAme che evAM ja temanI adhiSThAtrI devIonAM nAma che, temanA nivAsadvIpa prapAta Adi kuMDanI madhyamAM che. sU. 4ra che antardIpikA nirUpaNa AgalA sUtramAM dvIpanuM varNana karyuM. have sUtrakAra antaradvIpanuM varNana kare che-"3Amu sujhumura" ItyAdi- TIkAI-himAvAna parvata ane zikhara parvatanI pUrva apara daMSTrAomAMnI pratyeka daMSTramAM sthita sAta sAta antara dvIpamAM chaThA rUpe prasiddha ulkAmukha dvIpa, meghamukhadvIpa, vidhummukha dvIpa ane vidyanta dvIpa nAmanA pratyeka dvIpane AyAma ane vijhaMbha 800-800 ejana pramANu kahyo che. sU 43 che dvIpane adhikAra cAlI rahyo che. tethI have sUtrakAra dvIpanI parikhAbhUta (cAre bAju vistIrNa) kAladasamudranA pramANanuM kathana kare che. kAro sAthe loyaNa" ItyAdi- TIkAI-kAledasamudranA cakravAla vidhvaMbha ATha lAkha janane kahyuM che. cakanA je melAkAra vistArane cakravAta kahevAmAM Ave che. e sU. 44 che dvIpane adhikAra cAlI rahyo che. tethI sUtrakAra puSkarAI dvIpanA pramANanuM kathana kare che-"amarApuavi" ItyAdiTIkArthaabhyantara puSkarAI cakravAla vidhvaMbhanI apekSAe ATha lAkha jana pramANa che. e ja pramANe bAhA puSkarAno cakravAla viSkabha paNa ATha lAkha janane samajavo. | sU. 45 che zrI sthAnAMga sUtra : 05 55 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakavartaka ratnavizeSakA nirUpaNa puSkarArdhamAM cakavartIo paNa hoya che. temanA kAkiNa nAmanA ratna vize. nuM have sUtrakAra kathana kare che- "ghAsa na tanno rAta dina" ItyAdi TIkAtha-pratyeka cAturanta cakavatI rAjAnuM kAkiNa rana ATha suvaNuM pramANa vajananuM hoya che. tera nane sapATI heAya che, 12 khUNA hoya che ane 8 khUNAnA vibhAge hoya che tene AkAra adhikaraNa (eraNa)nA jevuM hoya che. suvarNa pramANa vajanane artha have spaSTa karavAmAM Ave che-cAra madhura tRNanuM vajana sarasavanA eka sapheda dANA jeTaluM thAya che 16 soLa sarasavanA dANAnuM vajana eka dhAnyamASa phala (aDadanA dANA) jeTaluM be dhAnyamASa phalenI eka ratI (caThI thAya che. paMca ratIne eka karmamASaka (vAla) thAya che ane 16 karmamASakane eka suvarNa thAya che A madhuratRNalAdi rUpa je pramANa ahIM prakaTa karavAmAM AvyuM che, te pramANa bharata cakravartInA jamAnAmAM pracalita hatuM. samasta cakravatIonA kAkiNI ratnanuM pramANa upara darzAmA pramANe ja hoya che. "unta" A pada dvArA eja vAta prakaTa karavAmAM AvI che ke samasta cakravatIonI kAkiNI ratnanuM pramANa eka sarakhuM hoya che, ane pratyeka cakravartI pAse kAkiNI ratna avazya hoya che. "ro" A pada e vAta sUcita kare che ke mastaka para mukUTa dhAraNa karanAra sAmAnya rAjA te ghaNA hoya che-temanI pAse kAkiNuM ratna hetuM nathI, paNa "vAsaMta rASTriNacAturanta cakavatI pAse ja te ratna hoya che. cakravartI rAjA te bharatAdi kSetrane sarvoparI zAsaka hoya che. eTale cha khaMDane adhipati hoya che. sU. 46 che yojanake pramANakA nirUpaNa uparanA sUtramAM je kAkiNI ratnanI vAta karI te cAra AMgaLa-pramANa hoya che. eja vAta "vahanu mALA suvaivAvALI jevA " A sUtramAM kahevAmAM AvI che. jananuM pramANa paNa AMgaLanA pramANa AdhAre ja nakkI thAya che. tethI have sUtrakAra AgaLanA pramANane AdhAre niSpanna thatAM ja zrI sthAnAMga sUtra : 05 5 6 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANunuM nirUpaNa kare che. "mAhie of no garA gaDha junAsA ItyAdi TIkAI-magadha dezanA jananuM pramANa 8000 dhanuSanuM kahyuM che. te pramANa paramANuM AdinA pramANakama vaDe nakkI thAya che. paramANu AdinuM pramANa nIce pramANe samajavuM.- varALa tapU " ItyAdi-anantAnanta sUkSama paramANuonA samudAya rUpa eka paramANuM hoya che. A eka vyAvahArika paramANu che. urdhvareNu Adi bheda paNa tenA dvArA ja gRhIta thaI jAya che. ATha paramANuone eka trasareNuM thAya che. evAM ATha trasareNune eka raNa bane che. ratha cAlatI vakhate je dhULa UDe che tene rathaNa kahe che. evA ATha rathare guno bAlAzra hoya che. ATha bAlAthI eka zikSA (lIkha) thAya che ane ATha likSAnI eka yukA (ja) thAya che. ATha yUkAe maLIne eka yava thAya che. ATha yuvAne eka AMgaLa thAya che. 24 AMgaLane 1 hAtha thAya che ane cAra hAtha maLIne eka dhanuSa thAya che. be hajAra dhanuSano eka koza (gabhUta) thAya che ane cAra kezane eka yojanA bane che. magadha dezamAM jananuM A prakAranuM pramANa cAle che. "mAgadha" A pada dvArA A pramANa magadhamAM ja pracalita che, ema kahevAmAM AvyuM che. je dezamAM 1600 dhanuSane eka gacUta (keza) thAya che, te dezamAM 2400 dhanuSano jana gaNavo joIe sU. jalA jabUsvAmI AdikakA nirUpaNa jananI prarUpaNA karavAmAM AvI. have sUtrakAra ATha jananA pramANa vALA jambu AdikAnuM nirUpaNa kare che- surakSA baz kocanAruM" ItyAdi- TIkArtha-"jabU" A nAmanuM eka vRkSa thAya che. te jaMbUnA AkAravALI je saranAmathI pRthvI che tene paNa saMbU kahevAmAM Ave che. A ja bUthI yukta je dvIpa che te dvIpane jaMbudvIpa kahe che. A jabUnuM bIjuM nAma sudarzanA che. tenI sthiti A pramANe che-uttara kurunA pUrvArdhamAM AvelI zItA mahA nadInI pUrve 500 yeAjananA AyAma ane viSkavALI eka pITha 12 jananA madhyabhAgavAnI che. madhyabhAgathI cheDA tarapha jatAM tenI uMcAI kamazaH ghaTatAM ghaTatAM cheDAnA bhAgamAM be gabhUti (keza) pramANu thaI jAya che. te be gabyuti pramANu UMcAInI ane 500 dhanuSapramANa vistAravALI eka pavaravedikAthI zrI sthAnAMga sUtra : 05 5 7 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parikSima che, tathA gavyUtipramANa UMcA ane chatratAraNAthI yukta cAra dvArAthI yukta che. te pIThanA kharAkhara madhya bhAgamAM cAra yeAjana UMcI eka maNipIThikA che. tenI la'bAI ane paheALAI ATha ceAjananI che. te maNipIThikAnI upara A sudanA jammU vyavasthita (AvelA ) che. te khAra vedikAe vaDe surakSita che. A sudanA jammU ATha ceAjana UMcA che, tathA zAkhAenA vistaravALA pradezamAM bahu madhya deza bhAgamAM ATha ceAjananA tene vizkala che, tathA sarvotranI apekSAe ATha ceAjana karatAM saheja adhika pramANavALA che. ' sarvAMgra ' A pada vaDe ahIM sapramANa grahaNa karavAmAM AvyuM che. e gagUtipramANa udveSanI apekSAe ahI A adhikatA grahaNa karavAmAM AvI che. A rIte A jakh sa pramANanI apekSAe ATha cAjana karatAM e gabhUtipramANa adhika pramANa vALA che. evA vAcyA ahIM samajavA joie. ahIM pUrvAdi cAre dizAomAM cAra zAkhAo che. temanI vaktavyatA anya granthAmAMthI jANI levI joie. bhavanapati devizeSa suvarNa kumAranA nivAsasthAna rUpa je phUTa zAli vrukSa devakurunA pazcimAdhamAM AveluM che, tenuM pramANa paNa A suIzanA jamUnA pramANu mujaba ja samajavu' timisraguphAnuM ane khaDaprapAtaguhAnuM pramANa paNa eTalu ja samajavuM. // sU. 48 5 jammU mandarameM rahI anya vastuoMkA nirUpaNa pUrvokta 'bhrUvrukSa Adi padArtha jamUdrIpamAM AvelAM che. tethI have sUtrakAra ja'bUdvIpamAM AvelI anya vastuonu` ATha sthAnanI apekSAe kathana kare che- baMdhU maMtrasta vacaraNa pusthimena sIcAt ' ItyAdi 66 TIkA-ja budvIpamAM AvelA mandara parvatanI pUrva dizAmAM zItA mahAnadInA khanne taTa para ATha vakSaskAra parvate AvelA che. temanAM nAma A pramANe che. (1) citrakUTa, (2) padma, (3) nalinakUTa, (4) eka zaila (5) trikUTa, (6) vaizramaNakUTa, (7) aMjana ane (8) mAta`jana. jamUdrIpamAM mandara parvatanI pazcima dizAmAM AvelI zIteAdA mahAnadInA banne taTa para AThe vakSaskAra patA AvelA che. temanAM nAma A pramANe che-(1) aMkAvatI, (2) paddamAvatI, (3) zIviSa, (4) sukhAvaha, (5) candrarvAMta, (6) sUraparvata, (7) nAgapatu ane (8) devapata. ja'bUdvIpanA mandarapatanI pUrdizAmAM mahAnadInI uttare ATha cakravartI vijya kahyA che. temanAM nAma nIce pramANe che-(1) kaccha, (2) succha, (3) mahAkaccha, (4) kaccha zrI sthAnAMga sUtra : 05 58 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvatI, (5) AvartA, (6) maMgalAvarta (7) puSkala ane (8) puSkalAvatI. jabUdvIpamAM AvelA mandara parvatanI pUrva dizAmAM AvelI zItA mahAnadInI dakSiNa dizAmAM ATha cakavartI vijaya AvelAM che. temanA nAma nIce pramANe che-(1) vatsa, (2) suvatsa, (3) mahAvatsa, (4) vatsaka, (5) ramaka, (6) ramaNIya (7) maMgala haze (maMgala) ane (8) maMgalAvatI. jambudvIpa maMdara parvatanI pazcima dizAmAM vahetI zItAdA mahAnadInI dakSiNa dizAmAM ATha cakavatI vijaya AvelAM che temanAM nAma nIce pramANe che-(1) paphama, (2) suparma, (3) mahA pakSama, (4) paphamavatI, (5) zaMkha, (6) nalina, (7) kumuda ane (8) salilAvatI. jaMbadvIpanA maMdara parvatanI pazcima dizAmAM vahetI zIdA mahAnadInI uttare ATha cakavatI vijaya AvelAM che. temanAM nAmo nIce pramANe che-(1) vapra, (2) suvapra, (3) mahAvapra, (4) vaTAvatI, (5) 19, (6) suvaSNu, (7) galpila ane (8) gadheilAvatI. jaMbudvIpamAM AvelA mandara parvatanI pUrva dizAmAM zItA mahA nadInI uttare ATha rAjadhAnIo AvelI che. temanAM nAma nIce pramANe che(1) kSemA, (2) kSemapurI, (3) ariSTA. (4) riSNAvatI, (5) raMgI, (6) maMjUSA, (7) jhASabhapurI ane puMDarIkiNI ja khUdvIpanA mandara parvatanI pUrva dizAmAM zItA mahAnadInI dakSiNa dizAmAM nIce darzAvelI ATha rAjadhAnIo AvelI che.(1) suSamA, (2) kuMDalA, (3) aparAjitA, (4) prabhaMkarA, (5) aMkAtI, (6) paphamAvatI, (7) zubha ane (8) raNasaMcayA. jabUdvIpamAM AvelA mandara parvatanI pazcima dizAmAM zIdA mahAnadInI dakSiNa dizAmAM nIce pramANe ATha rAjadhAnIo che (1) azvapurI, (2) siMhapurI, (3) mahApurI, (4) vijayapurI, (5) aparAjitA (3) aparA (7) azokA ane (8) vItazekA. jabUdvIpanA mandara parvatanI pazcima dizAmAM zIdA mahAnadInI uttara dizAmAM ATha rAjadhAnI che. temanAM nAma nIce pramANe che, (1) vijyA, (2) vaijayantI, (3) jayantI, (4) aparAjitA, (5) cakrapurI, (6) khaDagapurI, avadhyA ane (8) ayodhyA. A kSemA Adi rAjadhAnIo nava jananA vistAravALI (pALI) ane 12 jana lAMbI che. teo kacchAdika vijamAM vahetI zItAdi nadIonI pAsenA traNa khaMDenA madhyamAM AvelI che. je sU. 49 che zrI sthAnAMga sUtra : 05 59 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakarake svarUpanA nirUpaNa A rAjadhAnIomAM tIrthakara Adi thatAM hoya che. tethI have sUtrakAra tIrthakara vagerenI ATha sthAnanI apekSAe prarUpaNa kare che- gaMjU mAMgoi tIvANu" ItyAdi- TIkArtha-jaMbudvIpamAM AvelA mandara parvatanI pUrva dizAmAM je zItA mahAnadI vahe che tenI uttare je kacchAdika cakravati vijaye AvelAM che temAM AvelI kSemAdika rAjadhAnImAM vadhAremAM vadhAre ATha ahaM te, ATha cakravatIo, ATha balade ane ATha vAsudeve utpanna thayA hatA, utapanna thAya che ane utpanna thaze rA. tathA jambudvIpanA mandara parvatanI pUrva dizAmAM zItA mahAnadInA dakSiNa bhAgamAM vatsAdika cAvati vijayamAM AvelI je suSamAdika rAjadhAnIo che temAM paNa vadhAremAM vadhAre ATha arhata ATha cakavatI Adi utpanna thayA hatA utpanna thAya che ane umana thaze 1. tathA jabudvIpanA mandara parvatanI pazcima dizAmAM zItadA mahAnadInA dakSiNa bhAgamAM AvelA cakavati vijayamAM AvelI azvapurI Adi je rAjadhAnI che temAM paNa vadhAremAM vadhAre ATha aha ATha cakaSatI Adi utpanna thayA hatA, utpanna thAya che ane utpana thaze, tathA jaMbudvIpanA mandara parvatanI pazcima dizAmAM zIdA mahAnadInA uttara bhAgamAM AvelA vaprAdika je cakravati vijaye che temAM AvelA vijayAdika rAjadhAnIomAM paNa bhUtakALamAM vadhAremAM vadhAre ATha ahaM te, ATha cakravatIe Adi utpanna thayA hatA, vartamAnamAM paNa utpanna thAya che ane bhaviSyamAM paNa utpanna thaze. 14 ahIM evuM samajavuM joIe ke eka eka vijayamAM eka eka ahaMtanI utpatti thatI hovAthI 32 vijemAM eka sAthe 32 tIrtha karo hoya che. tathA cakravartI, baladeva ane vAsudeva eka ja kALamAM vadhAremAM vadhAre 28 ja hoya che, kAraNa ke te vijayemAM echAmAM ochA cAra vAsudeva ane cAra cakravatI te avazya hAya ja che. eka kSetramAM eka ja kALe cakravatI ane vAsudeva-bannene sadUbhAva hete nathI. tethI cakravartI ane vAsudevenI je 28 nI saMkhyA kahI che tene meLa maLI jAya che. tathA baladeva ane vAsa deva sahacarita hoya che, tethI baLadevenI saMkhyA paNa 28 nI ja thAya che. pAsa 50 zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIrdhadvaitADhaya AphrikoMkA nirUpaNa have sUtrakAra dvIdha vaitADhya AdikAnI prarUpaNA ATha sthAna rUpe kare che- 'lavU maMtrapurasthimAM siyApa mArI ' ityAdi 66 " sUtrA-jabUdvIpanA mandara parvatanI pUrva dizAmAM je zItA mahAnadI vahe che tenI uttara dizAmAM ATha dIgha vaitADhya, ATha timiguphA, ATha khaDaprapAta guphA, ATha kRtamAlaka deva, ATha nATyamAlaka deva, ATha gagAkUDa, ATha siMdhukuDa, ATha gaMgA, ATha siMdhu, ATha RSabhakUTa parvata, ane ATha RRSabhakUTa deva kahyA che (1) ja budvIpanA mandara paMtanI pUrva dizAmAM je zItA mAnadI vahe che tenI dakSiNa dizAmAM paNa ATha dIghra vaitADhya parvatathI laIne ATha RRSabhakUTa deva pantanI upayukta vastue kahI che. vizeSamAM tyAM raktA ane raktAvatI nadIe ane temanA kuMDA che. aa2aa jamUdrIpanA mandara parvatanI pazcima dizAmAM je zIteAdA mahAnadI vahe che tenI dakSiNa dizAmAM dI tAzrcathI laine AThe nATacamAlaka deve ATha gaMgakuMDa, ATha siMdhukuMDa, ATha gaMgA AThe siMdhu ATha RRSabhakUTa paryaMta ane ATha RSabhakUTa devA paryantanA upayukta padmA che, (3) jabUdbIpanA maMdara parvatanI pazcima dizAmAM je zIteAda mahAnadI vahe che, tenI uttare ATha dI caitADhaya parvatathI laIne ATha nAzcamAlaka deveza, ATha raktAkuMDa, ATha kdAvatI kuMDa, ATha raktA ityAdi AThe RRSabhakUTa devA pantanI uparyukta vastue che. jA jamUdrIpanA mandara parvatanI pUmAM zItA mahAnadInI uttare ATha dIvaiyADhya Adi hovAnuM je kathana karavAmAM Avyu che, temAM vaitADhya parvatAnI AgaLa je ' dIgha" ' vizeSaNu lagADavAmAM AvyuM che te vartula vaitADhyanI nivRttine mATe lagADavAmAM AvyuM che. ATha dIva vaitADhyomAnA pratyeka dIgha vaitAjyamAM eka timisraguphA ane eka khaMDaprapAtaLuhA che. A rIte A dIva vaitADhyanI kula ATha nimisra guphAo ane Apha guphAo thai jAya che. je Apha khaDaprapAta zrI sthAnAMga sUtra : 05 6 1 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtamAlaka de che, teo ATha timistra guphAonA adhiSThA pake che. je ATha nATyamAlaka deve kahyAM che teo ATha khaMDaprapAta guphAonA adhiSThApaka che. nIlavat varSadharanI dakSiNa mekhalA para ATha gaMgAkuMDa AvelA che. te gaMgA phaDAnI laMbAI tathA pahoLAI 60 jananI kahI che temanI vacce dvIpa che te dvIpe gaMgAdevInA bhavanethI yukta che. te traNa dizAomAM che ane bAhya tathA Acatara dvArathI yukta che. A ATha gaMgAkuDAmAMnA pratyeka kuMDanI dakSiNa dizAnA bAhya dvAramAMthI eka eka gaMgA nadI nIkaLe che. A rIte kula ATha gagA nadIo thAya che. te AThe gaMgA nadIo vijaya ( cakavatI vijayakSetre)ne vibhAga karatI thakI bharatakSetranI gaMgA nadInI jema zItA nadImAM praveza kare che. e ja pramANe ATha siMdhu kuMDa viSe paNa samajavuM. te sidhu kaMDonI vacce prIpe che, te dvIpa siMdhudevInA bhavanothI yukta che te kune dakSiNa dizAnA bAhya dvAramAMthI ATha siMdhu nadIo nIkaLe che, ane vijayane vibhAga karatI thakI zItA mahAnadImAM praveza kare che. RSabhakUTa parvate ATha che, kAraNa ke AThe vijayomAM eka eka RSabhakUTa parvata hoya che. te RSabhakUTa parvate varSadhara parvatanI pAse AvelA che, ane traNa sveccha khanA madhyakhaDemAM sthita che. samasta vijaye mAM, bhAratamAM ane eravata kSetramAM temane sadbhAva nIce mujaba che dhe li 3rama " ItyAdi-te samasta RSabhakUTa parvate ATha ATha jana UMcA che. temane vista 2 mULabhAgamAM12 ejana, madhya bhAga ATha jana ane Toca 4 yojanAne che. te kUTa para nivAsa karanArA devenuM nAma paNa RSabhakUTa ve che. trASabhakUTa deva paNa ATha ja che. je bUdvIpanA mandara parvatanI pUrvamAM je zItA mahAnadI vahe che tenI dakSiNa dizAmAM paNa ATha dIgha vaitADhya Adi pUrvokta vastuo che. vadhArAmAM tyAM gaMgAkuMDane badale rAkuMDa che ane siMdhukuMDane badale raktAvatIkuMDa che, ema samajavuM. raktAmuMDanI adhiSThAtrI je devIo che temanuM nAma che. rakatAvatI devI che. tyAM gaMgAne badale raktA ane siMdhane badale rakatAvatI nadIo che, ema samajavuM. jambudvIpanA mandara parvatanI pazcimamAM je zItAdA mahAnadI vahe che tenI dakSiNamAM paNa ATha ATha dIrgha vitAvya parvata nATyamAlaka de, gaMgAkuDA, sidhukuMDa, gaMgA nadIo, sidhu nadIo, RSabha kaTa parvata ane iSabhakUTa deve che, ema samajavuM. jaMbudvIpanA mandara parvatanI pazcimamAM je zItAdA nAmanI mahAnadI vahe che tenI uttara dizAmAM paNa ATha ATha dIrghavaitADhya parvate nATyamAlaka deva, raktAku De, ratAvatIkuDe, raktA nadIo, ratAvatI nadIo, RSabhakUTa parvatA ane trASabhakUTa deve che, ema samajavuM joIe. che sa 51 che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandara cUlikAkA nirUpaNa A prakAre ja budvIpanI vastuonuM nirUpaNa karIne have sUtrakAra mandaranI cUlikAnuM ATha sthAna rUpe nirUpaNa kare che-- r " maMjUhiyALa camakArelamA ' ityAdi TIkA-mandara parvatanI cUlikAone vizvabha (vistAra) bahumadhyadeza bhAgamAM ATha ATha yAjananeA kahyo che. ! sU para ! A prakAre jamUdrIpa rUpa kSetramAM AvelA padArthonuM nirUpaNa karIne have sUtrakAra kSetranA sAdhane lIdhe dhAtakIkhaDAdimAM rahelA padArthonuM nirUpaNa kare chedhAcavuMkarIne puddhimadrenuM " ityAdi-- << TIkA"--jevI rIte ja budvIpamAM jaMbUvRkSathI laine mandara cUlikA pantanA samasta pUrvokta padArthAnA sadUbhAva che, eja pramANe dhAtakIkhaMDa AdidvIpAmAM pazu e khadhA padArthone sadbhAva che. eTale ke dhAtakIkhaMDanA pUrvAdhamAM dhAtakI vRkSanI laine mandaracUlikA pantanA upayukta badhA padArtho che, ema samajavuM joIe. tathA dhAtakIkhaMDanA pazcimAmAM paNa mahAdhAtakI vRkSane laine upayukta badhAM padArthAnA sadbhAva samajave. eja pramANe puSkaravara dvIpAnA pUrvAdha mAM paNa padmavRkSathI laine mandara cUlikA pantanA padArthonA sadbhAva samajavA. eja pramANe puSkaravara dvIpA mAM pazcimAmAM paNa mahApadmavRkSathI laine mandara cUlikA pantanA padArthAnA saddabhAva samajaveA, dhAtakIvRkSa Adi samasta padArthAnuM pramANa AgalA sUtramAM ja bhUvRkSa AdinuM je pramANu khatAvyu che te pramANe ja samajavuM, kahyuM paNa che ke- jA bhaNio jaMbUe '" ItyAdi. ' eTale ke ja'bUkSatu' jevuM vaNana karyuM' che, evu' ja vaNuna dhAtakIvRkSa ane padmavRkSanu' thavu joIe. jabudvIpanA uparyukta padArthInA vadhuna pramANe ja dhAtakIkhaDAtinA upayukta padArthonuM varNana samajavu'. ahIM te kathana karatAM eTaleA ja taphAvata che ke jamUdrIpamAM ja zrRvRkSa che ane devakuruomAM zAmalI vRkSa che. hA sU. 53 rA zrI sthAnAMga sUtra : 05 6 3 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSetrAdhikArase jammUdrIpAntargata padArthokA nirUpaNa kSetrAdhikAra cAlI rahyo che. tethI have sUtrakAra ja budvIpamAM AvelA khIjA padArthonuM nirUpaNa kare che--jJa pUrIne pIve maM vajrar " ItyAdi TIkA -ja buDhIpa nAmanA madhya ja khUdvIpamAM mandara 5 tanI cAre dizAomAM AvelA bhadrazAla vanamAM zItA ane zIteAdA mahAnadInA taTa para mATha kriSDastikUTa kahyA che. A phUTa pUrvAdi cAre dizAomAM hAthInA jevAM AkArathI vyApelA haiAvAne kAraNe temane dirgAstikUTa kahevAmAM AvyA che. temanAM nAma nIce pramANe che--(1) padmottara, (2) nIlavAn, (3) suustI, (4) aMjanAgiri, (6) kumuda, (6) palAzaka, (7) avata`sa, ane (8) rAcanagiri, A jaMbudvIpa nAmanA madhya ja budvIpanI jagatI (vedikAnI AdhArabhUta pALa-dIvAla) ATha ceAjana UMcI che, tathA tenA madhyabhAge A cAjananA viSNubha ( paheALAI) vALI che. !! sU. 54 5 parvatake Upara rahe kUToMkA nirUpaNa have sUtrakAra kUTonuM nirUpaNa kare che-- (6 "" navRti TIme maMnna vacarasa " ityAdi-- TIkA ja khUdrIpa nAmanA madhya jamUdrIpamAM AvelA mandara patanI dakSiNadizAmAM je mahAhimavAna vadhara parvata che, te vadhara parvata para ATha phUTa kahyA che. temanA nAma nIce pramANe che--(1) siddha, (ra) mahAhimavAn, (3) himavAna, (4) rAti, (5) hIkUTa, (6) harikAnta, (7) hariva` ane vaiDUya kUTa. siddhakuTa nAmanuM je phUTa che te siddha deva vizeSanA AvAsathI yukta che. te pUrva dizAmAM AveluM che, tyArabAda pazcima Adi dizAmAM mahAhimavAna Adi kUTA anukrame AvelA che. mahAhimavAna parvatanA adhiSThAtA je deva che te devanA AvAsathI zrI sthAnAMga sUtra : 05 6 4 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yukta mahAhimAvAna kUTa che haimavata varSanA adhiSThAtA devanA AvAsathI yukta je kUTa che tenuM nAma himavalUTa che. rehitA nAmanI nadInI adhiSThAtrI devInA AvAsathI yukta je phUTa che tenuM nAma rahitakUTa che. harikAntA nAmanI nadInI je devI che te devI vaDe adhichita je kUTa che tenuM nAma harikAnta phUTa che. harivarSanA nAyaka deva vaDe adhiSThita je phUTa che tenuM nAma harivarSaphUTa che. vairya nAmanA deva vaDe adhichita je kUTa che tenuM nAma vaiDUryakUTa che. je bUDhIpanA mandara parvatanI uttara dizAmAM je rukima nAmane varSadhara parvata che te parvata para ATha phUTa kahyAM che. temanAM nAma A pramANe che-(1) siddha, (2) rukamI, (3) ramya, (4) narakAntA, (5) buddhi, (6) rukamakUTa, (7) hairaNyarata ane (8) maNikAMcana. te siddhAdi phUTa siddhAdi nAmanA deve vaDe adhiSThita che Tane adhikAra cAlI rahyo che, tethI have sUtrakAra bUDhIpanA prakAra (koTa) rUpa ane caka dvIpavartI je valayAkAra rucaka parvata che te parvatanI cAre dizAomAM AvelAM phUTanuM tathA te kUTemAM rahetI dikumArIonuM ATha sthAna rUpe nirUpaNa kare che-"valUma sthaItyAdi- jabUdvIpanA mandara parvatanI pUrva dizAmAM je cakavara parvata che te parvata para ATha rucaka phUTa kahyAM che. temanAM nAma nIce pramANe che-(1) riSTa, (2) tapanIya, (3) kAMcana, (4) rajata, (5) dizAsauvastika, (6) pralamba, (7) aMjana ane (8) aMjana pulaka. A ATha cakakUTamAM mahaddhika (viziSTa bhavana ane parivAra AdirUpa RddhivALI), mahAvRtivALI (zarIrAbharaNa AdinI prabhAthI dedIpyamAna) mahAbalasaMpanna (vizeSa balathI yukta) mahA yazasaMpanna (viziSTa kIrtisaMpanna) mahA saumya saMpanna (viziSTa sukhasaMpanna) ane mahAnubhAga saMpanna (atizaya prabhAvavALI). eka papamanI sthitivALI ATha mahattarikA dikakumArIe (pradhAnatama dikumArIe) rahe che. temanAM nAma nIce pramANe zrI sthAnAMga sUtra : 05 65 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che--(1) nandottarA, (2) nandA, (3) AnandA, nantivanA. (5) vijayA, (6) vaijayantI, (7) jayantI (8) aparAjitA. nadAttarA nAmanI kUikumArI TiTyUTa para rahe che, nandA tapanIya phUTa para rahe che, AnaMdA kAMcana phUTa para rahe che, nandivahUnA rajatakUTa para rahe che, vijyA dazAsaauvAstika phUTa para rahe che. vaijayantI pralambhakUTa para rahe che, jayantI aMjanaphUTa para rahe che ane aparAjitA ajanapulakaphUTa para rahe che. AnandottarA Adi dikumArIe bhagavAna advaitanA janmakALe hAtheAmAM darpaNu laine gIta gAya che ane bhagavAnanI payu pAsanA karavA lAgI che. 1aa tathA jabudvIpanA mandara parvatanI dakSiNa dizAmAM je rucakavara parvata che te paryaMta para ATha ruca kUTa kahyA che. temanAM nAma A pramANe che-(1) kanaka, (2) kAMcana, (3) padma, (4) nalina, (5) zazI, (6) divAkara, (7) vaizramaNa, ane (8) vai. A kanakAdi AThe phrUTo para maharSiMkathI laIne mahAprabhAvasa'panna pantanA pUrvakti vizeSajJethI yukta ane eka palyApamanI sthitivALI ATha mahattarikA (pradhAnatama) dikumArIe nivAsa kare che. temanAM nAma nIce pramANe che--(1) samAhArA, (2) supradattA, (3) sumamudrA, (4) yazeAdharA, (5) lakSmIvatI, (6) zaiSavatI, (7) citraguptA, ane (8) vasu. nyurA. kanakaphUTa para samAhArA dikumArI, kAMcanakUTa para supradattA, dikumArI, padmakUTa para suprabuddhA dikumArI, nalinakUTa para yazeSarA dikumArI, zazIkUTa para lakSmIvatI dikumArI, divAkarakUTa para zeSavatI dikumArI, vaizramaNakUTa para citrAguptA dikumArI ane vaiphUTa para vasundharA kumArI nivAsa kare che. A samAhArA ahiM AThe kumArIe bhagavAna arjuntanA janma mahotsavamAM bhRgArA hAthamAM laine gItA gAya che ane bhagavAnanI paryuM`pAsanA kare che. jA tathA jamUdrIpanA mandara parvatanI pazcima dizAmAM je rucakara parvata che te k zrI sthAnAMga sUtra : 05 6 6 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parvata para ATha rucakaphUTa kahyAM che. temanAM nAma A pramANe ke-(1) svastika, (2) ameha, (3) himavAn, (4) mandara, (5) rucaka, (6) rucAttama, (7) candra, ane (8) sudana. te AThe chUTA para mahaddhika Adi pUrvokta vizeSaNeAvALI ane eka patyeApamanI sthitivALI ATha dikumArIe vase che. temanAM nAma A pramANe che-(1) ilAdevI, (2) surAdevI, (3) pRthivI. (4) padmAvatI, (6) ekanAsA, (6) navamikA, (7) sItA ane bhadrA. ilAdevI svastikUTa para, surAdevI amehakUTa para, pRthivIdevI himavat phUTa para, padmAdevI mandarakUTa para, ekanAsAdevI rucakaphUTa para, namikAdevI rucakottamakUTa para, sItAdevI candra para ane bhadrAdevI sudanakUTa para nivAsa kare che. A ilA Adi AThe dik kumArikAo arhata bhagavAnanA janmamahAtsavanA samaye hAthamAM tAlavRnta (vI'jaNA ) laI ne gIteA gAya che ane bhagavAnanI patu pAsanA kare che. pA tathA ja budvIpanA mandara parvatanI uttara dizAmAM je rucakavara parvata che, te pava ta para ATha phUTa che. temanAM nAma nIce pramANe che-(1) ratna (2) ratnezcaya, (3) sa.ratna, (4) tttasaMcaya, (5) vijaya, (6) vaijayanta, (7) jayanta ane (8) aparAjitA. ATha ratnAdika kUTo para maddhika Adi pUrvokta vizeSaNAvALI ane eka paye pamanI sthitivALI ATha mahattarikA dikumArIe vase che. temanAM nAma A pramANe che.~~~ (1) alambuSA-A devInu nivAsasthAna ratnakUTa che. (2) mitakezI-2 mA devI ratnAzrcayakUTa para vase che. (3) puMDarIkaNI-kumArI sarraratnakUTa 52 vase che. (4) vAruNI-mA devI ratnasaMcaya phrUTa para vase che. (5) AzAA devI vijayakUTa para vase che. (6) sagA--A devI vaijayantakUTa para vase che. (7) zrI:- devI jaya.takUTa para vase che ane (8) hrIdevI-A devIe aparAjitAkUTa para vase che. mA alazruSA Adi AThe devIe bhagavAna ahatanA janmamahotsavanA samaye hAthamAM cAmarA laIne gIteA gAya che ane bhagavAnanI sevA kare che. dA dikumArIonA adhikAra cAlI rahyo che, tethI have sUtrakAra ulAkamAM tathA adhelAkamAM rahetI dikumArIonuM ATha sthAna rUpe nirUpaNu kare che" gaTTu garejovasthavAno ' ItyAdi * TIkA-adhAlAkamAM Adi kumArIe vase che temanAM nAme nIcepramANe che-- (1) bhAgakarA, ane (2) bhAgavatI--A e devIe saumanasa parvata para rahe che. (3) subhAgA ane (4) bhAgamAlinI-A be devIe gandhamAdana pata para rahe che, (5) suvatsA ane (6) vasumitrA-A be devIe vidyutprabhu paryaMta para rahe che. (7) vAriSeNA ane (8) khalADakA-A be devIe mAlya parva ta para rahe che. kahyuM paNa che ke--" somaLasAMyamAyaLa " ItyAkri---- zrI sthAnAMga sUtra : 05 57 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A bhegaMkarA Adi AThe dikakumArIe bhagavAna ahaMtanA janmabhavanamAM saMvattaka pavana Adi kare che, tema samajavuM. mahA udavelakamAM nivAsa karanArI ATha dikakumArIonAM nAma nIce pramANe kahyA che -(1) methaMkarA, (2) meghavatI, (3) sumeghA, (4) meghamAlinI, (5) teyadharA, (6) vicitrA, (7) puSpamAlA ane (8) aninditA A AThe devIe nandanakuTa para nivAsa kare che. kahyuM paNa che ke - LavavA ItyAdi A AThe dikakumArIo athavaEla Adi kare che. A badhI dikakumAri. kAo bhavanapati nikAyanI devIo che. sU. papa che devakalpa aura devendroke vimAnakA nirUpaNa AgalA sUtramAM sUtrakAre dikakumArikAonuM nirUpaNa karyuM. diphakumArIene paNa devajAtimAM ja gaNAvI zakAya che. tethI have sUtrakAra devanA kanuM devendronuM ane devendra vimAnanuM ATha sthAna rUpe kathana kare che- "a cq fsariyamirovavajhaTT gymttA" ItyAdi- TIkArya-je kapamAM tiya ce ane manuSya deva rUpe utpanna thAya che, evAM kalpa ATha kahyAM che. temanA nAma nIce pramANe che-saudharma ka95thI laIne sahastrAra kalpa paryaktanA ATha kapa ahI grahaNa karavA joIe. te ATha kapanA ATha Indro kahyA che temanAM nAma-zakathI laIne sahasAra paryantanA ATha Indrone nAme ahiyAM grahaNa karavA joIe. te ATha kalapanA ATha IdronA ATha pArivAnika vimAna che te vimAnanA nAma nIce pramANe che- (1) pAlaka,(2) pupaka, (3)saumanasa, (4) zrIvatsa, (5)na-dAva7 (6) kAmarasa, (7) prItimana ane (8) vimala, A sUtramAM pahelA "paryanta' pada dvArA nIcenAM kalpanA nAma grahaNa karAyA che-ezAna, sanakumAra, mahendra, brahmaloka, lAntaka ane mahAzuka. A konA IndronAM nAma paNa kalponAM nAma jevAM ja che. saudharma kalpanA IndranuM nAma "zaka" che. A ATha kamAM je tiya - mizopapannakatA kahevAmAM AvI che, te tyAM utpanna thayelA devanA pUrvabhavanI apekSAe kahevAmAM AvI che, te tyAM utpanna thayelA devanA pUrvabhavanI apekSAe kahevAmAM Avela che. eTale ke tiryaMca ane manuSyabhavanuM AyuSya pUruM karIne jIve utpanna thatA hoya che. je vimAnamAM besIne indra ahaMta bhagavAnanA darzana karavA mATe jAya che ane darzana karIne pAchAM phare che, te vimAnanuM nAma pANyiAnika vimAna che. A vimAnanI racanA Abhiyogike (nekara jAtinA deve) kare che. bhagavAna aha". tanA pAMca kalAkamAM javA mATe indra A vimAnane upayoga kare che. evAM pAriyAnika vimAne ATha kahyAM che. je sU. 56 che zrI sthAnAMga sUtra : 05 68 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapovizeSakA nirUpaNa jIva tapasyAnA prabhAvathI deva paryAyanI prApti kare che. tethI have sUtrakAra te vizeSanuM kathana kare che-"aTUmikA milupa"i ityAdi- TIkArya-ATha aNake dvArA ArAdhanA karavA yogya bhikSupratimA 64 tadinanI 288 bhikSAo vaDe sUtra anusAra ArAdhita thAya che- A sUtrane bhAvArtha nIce pramANe che-sAdhuonA abhigraha vizeSane ja ahI bhikSupratimA rUpe prakaTa karavAmAM Avela che. A bhikSupratimAnI ArAdhanA karanAra sAdhu pahelA aSTaka (ATha dina)mAM pahelA divasathI laIne AThamA divasa sudhI eka eka dakti AhAranI ane eka eka datti pANInI vadhAratAM vadhAratAM AThame divase ATha datti AhAranI ane ATha dakti pANInI grahaNa kare che. eTale ke prathama aSTakanA pahelA divase eka datti AhAranI ane eka datti pANInI, bIje divase be dakti AhAranI ane be dakti pANInI trIje divase traNa dakti Aha nI ane traNa dakti pANInI, the divase cAra dAMta AhAranI ane cAra dakti pANInI, pAMcame divase pAMca datti AhAranI ane pAMca dakti pANInI chaThe divase chatti AhAranI ane che datti pANInI, sAtame divase sAta datti AhAranI ane sAta datti pANInI, ane AThame divase ATha datti AhAranI ane ATha datti pANInI grahaNa kare che. A rIte pahelA aSTakamAM badhI maLIne AhAranI 36 dattio ane pANInI paNa 36 dattio thAya che. A rIte AThe aSTakamAM AhAranI kula 36 4 8 = 288 dattio ane pANInI paNa 288 dattio thAya che. A rIte AhAra ane pANInI kula dattio 288 + 288 = 576 thAya che. ahIM sUtramAM evuM je kahevAmAM AvyuM che ke 288 bhikSAo vaDe A pratimAnI ArAdhanA thAya che, te mAtra dattIone anulakSIne ja kahevAmAM AvyuM che-pANInI daktione ahIM gaNatarImAM levAmAM AvI nathI, kAraNa ke ahIM pANunI dattionI vivakSA karavAmAM AvI nathI. athavA prathama aSTakamAM (ATha divasamAM) dararoja eka eka datti AhA. ranI ane eka eka datti pANInI, bIjA aSTakamAM pratidina babe datti AhAranI ane banne dakti pANInI, trIjA aSTakamAM pratidina traNatraNa datti AhAranI ane traNa traNa dakti pANInI cothA aSTakamAM pratidina cAra cAra dakti AhAranI ane cAra cAra dati pAnI, pAMcamAM aSTakamAM prati dina pAMca pAMca dakti AhAranI ane pAMca pAMca dakti pANInI, chaThA aSTa zrI sthAnAMga sUtra : 05 69 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAM patidina cha-chaMdatti AhAranI ane cha-cha vrutti pANInI, sAtamAM aSTakamAM pratidina sAta sAta vrutti AhAranI ane sAta sAta dRtti pANInI ane AThamAM aSTakamAM pratidina ATheAThe vrutti AhAranI ane ATha ATha dRtti pANInI grahaNa karavAmAM Ave che. A pramANe pahelA aSTakanI kula8, bIjA aSTakanI kula 16, trIjA aSTakanIkulara4, cethA aSTakanI kula 32, pAMcamAM aSTakanI kula 40, chaThThA aSTakanI kula 48,sAtamA aSTakanI kula 56 ane AThamAM aSTakanI kula 64 dRttio thAya che. A rIte AThe aSTakanI maLIne AhAranI kula 288 dattie thAya che. A prakAranA kathanamAM paNa pANInI 288 ittiAnI vivakSA thaI nathI ema samajavuM, 1 sU. 57 || saMsArasamApannaka jIvoMkA nirUpaNa tapanuM anuSThAna jIveA dvArA ja thAya che. pUsUtra sAthe A prakAranA sabaMdhane laIne have sUtrakAra samasta jIveAnuM A sthAna rUpe kathana kare cheatRviA saMskArasamAyannAlIyA vattA '' ityAdi-- 66 sUtrA-saMsAra samApannaka jIvenA nIce pramANe ATha prakAra kahyA che-(1) prathama samaya nairayika, (2) aprathama samaya naiyika, (3) prathama samaya tiya caiAnika, (4) aprathama samaya tiyaCgyeAnika, (5) prathama samaya manuSya (6) aprathama samaya manuSya, (7) prathama samaya deva, ane (8) aprathama samaya deva. samasta jIveAnA A pramANe paNa ATha prakAra paDe che--(1) naiyika, (ra) tiryaMca, (3) tiya` ciNI, (4) manuSya, (5) mAnuSI (au), (6) devA, (7) devIe ane (8) siddho, samasta jIveAnA nIce pramANe ATha prakAra paNa paDe che--(1) AbhinitadhikajJAnI (ra) zrutajJAnI ane adhijJAnI, (4) manaHpa yajJAnI, (5) kevaLajJAnI, (6) matyajJAnI, (7) zrutAjJAnI, ane (8) vibha'gajJAnI, zrI sthAnAMga sUtra : 05 70 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkAtha--have prathama samaya nairayika Adine bhAvAtha samajAvavAmAM Ave che je jIva nArayika avasthAnA prathama samayamAM vamAna hAya che tene prathama samaya narayika kahe che. te sivAyanA je nArakA hAya che temane aprathama samaya nerayika kahe che. eja pramANe prathama samaya tiya caiAnika, aprathama samaya tiya aiAnika Adi jIvA viSe paNa samajavuM, khIjI rIte samasta jIveAnA je ATha bhedo kahyA che tenuM spaSTIkaraNa nIce pramANe che. nairiyakAmAM narajAti ane nArI jAti rUpa bhedo hAtA nathI. khadhAM nairiyakA napusakali'ganA (nAnyatara jAtinA) ja hAya che. tiya cAmAM narajAti ane nArIjAti rUpa e bhaidA haiAya che. manuSyeAmAM paNa narajAti ane nArIjAti rUpa e bhedo hoya che. eja pramANe devAmAM paNa nara ane nArIjAti rUpa bhedo (daive ane devIo) hAya che, siddha jIvAmAM narajAti ane nArI rUpa bhedo hAtA nathI, te kAraNe temanA eka ja bheda kahyo che. A rIte samasta jIvAnA kula ATha bheda paDe che. pUrvokta rUpe AbhinibAdhika jJAnI (matijJAnI) AdinA bhedathI paNa jIvAnA ATha prakAra paDe che. ! sU. para // ATha prakArake saMyamoMke svarUpakA nirUpaNa AgalA sUtramAM jJAnI jIvAnI vAta karavAmAM AvI. jJAnI jIve sayama yukta pazu hAya che, tethI have sUtrakAra ATha sthAnaka rUpe saMyamanu nirUpaNa kare che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 71 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "davi saMme itte" ItyAdi- TIkAtha-saMyamanA nIce pramANe ATha prakAra kahyA che--(1) prathama samaya sUkSama samparAya sarAga saMyama, (2) aprathama samaya sUkSama samparAya sarAga saMyama, (3) prathama samaya bAdara saMparAsarAga saMyama,(4)aprathama samaya bAdara saMparAya sarAgasaMyama, (5)prathama samaya upazAna kaSAya vItarAga saMyama (6)aprathama samaya upazAnta kaSAya vItarAga saMyama, (7) prathama samaya kSINa kaSAya vItarAga saMyama ane (8) aprathama samaya kSINakaSAya vItarAga saMyama. saMyama eTale cAritra. tenA mukhya be bheda che-(1) sarAga saMyama ane (2) vItaroga saMyama. temane je sarAga saMyama che tenA be bheda paDe che-(1) sUkSma sAMparAya ane (2) bAdara sAMparAya. A baMne prakAranA saMyamanA prathama samaya ane aprathama samayanA bhedathI banne prakAra kahyA che. A rIte sarAga saMyamanA cAra prakAra thaI jAya che. vItarAga saMyamanA paNa upazAnta kaSAya ane kSINakaSAya nAmanA be bheda paDe che. A baMne prakAranA saMyamanA paNa prathama samaya ane A prathama samayanA bhedathI banne prakAra paDe che. A rIte vItarAga saMyamane paNa cAra prakAra thaI jAya che. A prakAre banenA cAra cAra prakAre maLIne saMyamanA kula ATha prakAre paDe che. have A dareka prakAranA saMyamane bhAvArtha spaSTa karavAmAM Ave che. prathama samaya sakSama saM5rAya sarAga saMyama-je saMyama rAgathI yukta heya che, jenI prAptimAM eka samaya thatuM hoya che ane jemAM saMjavalana bharUpa kaSAya vedyamAna thaI rahyo hoya che, evA A traNa vizeSaNavALA saMyamane prathama samayasUkSma saMpAya kahe che. bIje bheda paNa uparyukta lakSaNavALo ja che, parantu ahIM prathama samayane badale aprathama samaya kahe joIe. A banane bheda paNa zredrayanI apekSAe babbe bhedathI yukta che, ane te kAraNe te banenA cAra bheda paDe che, paraMtu ahIM te bhedonuM varNana karavAmAM AvyuM nathI. ahIM te bhede ja prakaTa karavAmAM AvyA che. rA zrI sthAnAMga sUtra : 05 7 2 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khAdara saparAya saMyama--je sayamamAM sajvalana kruSAya Adi sthUla hAya che ane jenI prAptimAM prathama samaya hoya evA je sayama che tenuM nAma prathama samaya khAdara saparAya sayama che, tathA ceAtheA bheda aprathama samaya mAdara sa'parAya sayama che. A banne sayamanA paNa zreNIyanI apekSAe bhedAnI vivakSA thaI nathI, tethI ahIM uparyukta e bhedo ja prakaTa karavAmAM AvyA che. tathA-upazAnta kaSAya ane kSINu kaSAya rUpa zreNIyanI apekSAe vIta. rAga sayama paNa e prakAranA kahyo che. A banne prakAranA sayamanA paNa prathama samaya ane aprathama samaya nAmanA babbe bheTI paDe che. A rIte vItarAga sayamanA kula cAra bheda paDe che. eja vAta sUtrakAre *' prathamasamayopazAntarupAyavotApaNuM vama:' ityAdi sUtrapATha dvArA prakaTa karI che. kA s para vA ATha prakArakI pRthivIke svarUpakA nirUpaNa sayamI jIve| pRthvInI upara hAya che. tethI have sUtrakAra ATha bheda rUpe pRthvInuM kathana kare che-- gaTTu puDhavIno battAzo " ItyAdi sUtrAtha-pRthvI ATha kahI che.ratnaprabhAthI laIne adhaHsaptamI pantanI sAta pRthvIe ane AThamI ISaprAgbhArA pRthvI A sUtranI vyAkhyA sugama che. sU. pA AgalA sUtramAM je ISaprAgbhArA pRthvI nAmaneA prakAra kahyo tenuM pramANa tathA tenA nAmeAne have sUtrakAra prakaTa kare che-- 66 'kRmimarANa purIm ' ityAdi TIkA-IzvaprAbhArA pRthvInA bahu mathadezabhAgamAM ATha ceAjana pramANunu kSetra kahyuM che te ATha yeAjananu` sthUla che. iSaprAkbhArA pRthvInA ATha nAmeA nIce pramANe che (1) ISatu, (ra) iSatprAgbhArA, (3) tanu, (4) tanutanu, (5) siddhi, (6) siddhAlaya, (7) mukti, ane (8) muktAlaya, ratnaprabhA pRthvI karatAM nAnI hAvAne kAraNe tenuM nAma iSat paDayu che. ratnaprabhA Adi pRthvI karatAM UMcAI Adi rUpa prAgmAra (pramANa )nI ape kSAe te ladhu hovAne kAraNe tenuM khIjuM nAma iSatjha bhArA che. pratala (pAtaLI) hAvAne kAraNe tenuM trIjuM nAma tanu che. ghaNI ja pratala heAvAne kAraNe tenuM ceAthuM nAma tanutanu che. tyAM janAra jIva siddha thai jAya che tethI tenuM nAma zrI sthAnAMga sUtra : 05 73 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhi paDayuM che. te siddhAlayanI pAse che athavA tyAM siddha jIvonA nivAsa sthAna rUpa siddhazilA AvelI che tethI tenuM chaThuM nAma siddhAlaya che. sakala karmothI rahita thayelA makta jIve tyAM rahe che tethI tenuM nAma mUrti che. te mukta jIvonAM nivAsa sthAnanI pAse hovAthI tenuM nAma muktAlaya che. A satramAM jyAM jyAM " kuti" zabdano prayoga thayo che te svarUpanA nirdezane mATe thaye che ane "a" padane prAya vikalpAthe thayela che. sU. 61 zubhAnuSThAna zravaNase ATha sthAnake svarUpakA nirUpaNa je jIva pramAdane tyAga karIne zubha anuSThAnamAM rata rahe che, e jIva ja siddhi prApta kare che. tethI have sUtrakAra zubha anuSThAnanuM ATha sthAna rUpe kathana kare che-"mahiM kALafe sA~ vaMcida" ItyAdi- TIkArtha-sAdhuoe nIcenI ATha vastuono sArI rIte yoga karavo joIe eTale ke je temanI prApti na thaI hoya te temane prApta karavAno prayatna kare joIe, ane je tenI prApti thaI jAya te temane nAza na thAya te mATe prayatna karI joIe. zakita na rahe te paNa temanI rakSA mATe khUba ja utsAha rAkhavuM joIe tathA A ATha sthAnamAM-a Tha bAbatamAM bilakula pramAda karavuM joIe nahIM. te ATha sthAne nIce pramANe che- (1) je mRtabhedanuM kadI paNa zravaNa karyuM nathI. te zrata bhedanuM sArI rIte zravaNa karavAne prayatnazIla rahevuM joIe. (2) je mRtabhedenuM sArI rIte zravaNa thaI cUkayuM hoya, temanI vismRti na thAya-manamAM dRDhatAthI temanI sthApanA thaI jAya, temanI apiTyuti, smRti ane vAsanArUpa dhAraNuM TakI rahe te mATe sAdhujane e prayatnazIla rahevuM joIe. (3) prANAtipAta AdirUpa pApakarmone saMyama dvArA vinAza thatA rahe te mATe temaNe khUba ja prayatnazIla rahevuM joIe. (4) pUrvopArjita karmonI tapasyA dvArA nirjarA thatI rahe-AtmAnI upara lAgela kamala rUpa kAdava dUra thatuM rahe te mATe teNe sadA prayatnazIla rahevuM joIe zrI sthAnAMga sUtra : 05 74 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) jeo hajI sudhI ziSyamaMDaLamAM sAmela thayA na hoya temane temAM lAvavA prayatna kare jaIe. (6) jJAnAdi rUpa pAMca prakAranA AcA, tathA bhikSAcaryAnA niyamo pratilekhanA AdinuM ziSyajanene-khAsa karIne navadIkSita ziSyone grahaNa karAvavuM joIe. temane A badhAM niyamonI zikSA ApavAne temaNe prayatnazIla rahevuM joIe. (7) saMghamAM je glAna (vyAdhi yukta) sAdhuo heya temanuM bilakula kheda vinA vaiyAvRtya karavAne temaNe sadA prayatnazIla rahevuM joIe. (8) sAdharmika sAdhuomAM jyAre kalaha utpanna thAya tyAre rAgadveSathI rahita thaIne-athavA AhArAdi abhilASAthI ziSya samudAya a dinI IcchAthI rahita thaIne, koI paNa vyakti tarapha pakSapAta karyA vinA-madhyastha bhAvayukta banIne "A mArA sAdharmika sAdhuo kalaha rahita tathA kalaha janya kriodhAdi mane vikArothI kevI rIte rahita bane," evA zubha vicArathI prerAIne kalahanA zamanane mATe prayatna karavA joIe. sAdhujanee A ATha bAbatamAM bilakula pramAda seve joIe nahIM. darA mahAzuka sahastrAra vimAna ke uccatvakA nirUpaNa uparyukta ATha sthAnanI apekSAe je je pramAda rahita banIne prayatna zIla rahe che, teo devalokamAM paNa gamana kare che tethI have sUtrakAra devaka vizeSamAM ATha sathAnarUpe kathana kare che. mahAsujhaharanAra, du" ItyAdi- mahAzukra ane sahastrArakanAM vimAnanI UMcAI 800 jananI kahI che. sU63 | zrI sthAnAMga sUtra : 05 75 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgalA sUtramAM devalekanA vimAnanI vAta karI keTalAka vAdI evA jJAnI hoya che ke devalekanA vimAnamAM rahetA deve paNa temane parAjita karI zakatA nathI. tethI have sUtrakAra ATha sthAnarUpe evAM vAdIonuM nirUpaNa kare che "aho i gari genisa" ItyAdi - TIkAthe-arvata ariSTanemInI utkRSTa vAdisaMpatti 800 nI hatI. kahevAnuM tAtparya e che ke ahaMta ariSTaneminA 800 ziSyo eTalA badhAM jJAnI ane vAdavivAdamAM nipuNa hatA ke deve ane manuSyanI pariSadamAMthI koI paNa deva ke manuSya temane vAdamAM parAjita karI zakavAne samartha na hatA sU 64 ATha prakArane sAmAyika aura kevalI samughAtakA nirUpaNa bhagavAna ahaMta ariSTaneminA A ziSyasamudAyamAM kaI kaI evAM ziSya paNa hatAM ke jemaNe kevaLajJAna prApta karIne vedanIya Adi cAra aghAtiyA karmonI sthitine AyukarmanI sthitinI barAbara karavA mATe kevalisamudughAta karyo hato. tethI have sUtrakAra eja kevalisa muddaghAtanuM ATha sthAna rUpe nirUpaNa kare che - marU jhilavA paum" ItyAdi- TIkAI_jemane atimahatta bAda paramapadanI prApti thavAnI che. evA kevaLajJAnIne kevalI kahe che. te kevalIne je samudughAta che tene kevaliyamadughAta kahe che. kamanI nirjarA mATenA vyApAra vizeSa rUpa A samudughAta hoya che. te kevali. samudugha ta ATha samayanI sthitivALo kahyo che. kevalisamudraghAtanA prathama samayamAM kevalI Atmapradezane daMDarUpa kare che. A kathananuM tAtparya nIce pramANe che- samudraghAta kiyAmAM pravRta thayelA kevalI antarmuhUrta pramANa AvaIkaraNa kare che. udIraNAlikAmAM karmano prakSepa karavAnA vyApAra rUpa A AvAjIkaraNa hoya che tyAra bAda teo samuddhAta kare che. prathama samayamAM kevalI jIva pradeza saMghAtane jJAnAga vaDe daMDanA je kare che. te daMDa potAnA zarIra je pahelo hoya che ane uparathI nIce sudhI ( zirathI paga sudhI) lAMbe hoya che. ane banne taraphathI lokAntagAmI hoya che. bIjA samayamAM teo eja daMDane pUrva ane pazcima dizAmAM phelAvIne lekAntagAmI kamADanA ja kare che. trIjA samayamAM teo eja kamADane dakSiNa ane uttara dizAmAM phelAvIne lokAtagAmI maLyAna (valeNa)nA je kare che. A maLyAna daMDa karavAnA samayamAM ja leka ghaNe khare aMze te parita thaI jAya che, zrI sthAnAMga sUtra : 05 76 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceAthA samayamAM te lekane pUrNa rUpe bharI de che. A rIte Atmapradeze dvArA samagra leAka sapUrNa rUpe bharAI jAya che. pAMcamAM samayamAM teo jIvapraderIne saghaLA saMkucita kare che. chaTThA samayamAM ghaNAMkharA jIvapradezA sa'kucita thai javAthI teo manthAnane sa'kucita kare che ane AThamA samayamAM kamADane daDa rUpe saMkucita karI nAkhe che A prakAranA samudghAta karanAra kevalI zarIrastha ja cAlu rahe che. ahI` evuM samajavuM joIe ke samudghAta karanArA kevalI prayeAjananA abhAva thaI javAne kAraNe ane vAgyeAganA vyApAra tA karatA nathI, parantu kAyayeganA vyApAra kare che. kAyayeAganA vyApAra karatA te kevalI audArika zarIra kAyayeAganA, audAki mizrazarIra kAyayeAganA ane kAma'Nu zarIra kAyayeAganA ja vyApAra kare che. odArikazarIra kAyayoga prathama samayamAM ane AThamAM samayamAM thAya che, audyArika mizra zarIra kAyayega bIjA samayamAM chaMTaDA samayamAM ane sAtamAM samayamAM thAya che, ane kAmaNa zarIra kAyayeAga trIjA samayamAM, ceAthA samayamAM ane pAMcamAM samayamAM hoya che. trIjA ceAthA ane pAMcamA samayamAM samuddAta kartA kevalI niyamathI ja anAhAraka hAya che.kahyuM paNa che ke -auR prayosA'' ityAdi " prathama samayamAM ane AThamAM samayamAM audArika zarIra kAyayAga thAya che, chaDA, sAtamA ane bIjA samayamAM mizraaudArika-zarIra kAyayeAga thAya che. 15 trIjA, ceAthA ane pAMcamAM samayamAM kAmaNu zarIra kAyayeAga thAya che. eja trIjA, ceAthA ane pAMcamAM samayamAM kevalI anAhAraka rahe che. ! sU. 6pA devatAoke svarUpakA nirUpaNa <6 AgalA sUtramAM kevala samruddhAtanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM. kevalI te muktigAmI hAya che. parantu kevalI sivAyanA je guNavAna jIvA hoya che. teo tA devalAkamAM devarUpe utpanna thAya che. tethI have satrakAra ATha sthAna rUpe devAnu nirUpaNa kare che. kamaLalsa gemAvo mahAvIsa baTTu sA " ItyAdi TIkA - zramaNu bhagavAna mahAvIranA A kaeN se| ziSye manuSya bhava sa`badhI AyuSya pUra' karIne anuttarApapAtika devaleAkamAM utpanna thayA che. tyAMthI cyavIne te chelle bhava karIne mekSa prApta karaze. te ATha se| ziSyane ahIM dravya deva rUpe prakaTa karavAmAM AvyA che. " tiyALa '" temane 'gatikalyANu vizeSaNa lagADavAnu kAraNa e che ke devagati rUpa kalyANanI temane prApti thaI che. " sthiti kalyANa " A padanA ahIM prayAza thavAnu` kAraNa e che ke teo 33 sAgaropama pramANu sthitinA tyAM bhAkatA banavAnA che. " bALamennimaddAnuM ' zrI sthAnAMga sUtra : 05 77 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A padanA prAga dvArA e vAta prakaTa karavAmAM AvI che ke anupAtika develakamAMthI cyavana thayA bAda teo AgAmI kALamAM-eja bhavamAM-mukti prApta karavAnA che. je sa. 66 che tIrthakarenI deva dvArA paNa papAsanA karAya che, tethI have sUtrakAra devasvarUpanuM ATha sthAna rUpe kathana kare che- "avidA rAjumaMtA tevA paUUttA" ItyAdi- TIkArtha-vyantara devanA nIce pramANe ATha prakAra kahyA che-(1) pizAca, (2) bhUta,(2) yakSa, (4) rAkSasa, (5) kinnara, (6) kiMguruSa, (7) maheraLa, ane (8) gandharva. A ATha yuntara devanA ATha cityakSe kahyAM che. te nAma nIce pramANe che-(1) pizAcanA caityavRkSanuM nAma kadamba che. (2) yakSenA cityavRkSanuM nAma vaDa che. (3) bhUtanA tyavRkSanuM nAma tulasI che. (4) rAkSasanA caityavRkSanuM nAma kaMDaka che. (5) kinnaronA caityavRkSanuM nAma azoka che, (6) ki puruSonA cityavRkSanuM nAma caMpaka che. (7) bhugonA caityavRkSanuM nAma nAgavRkSa che ane ( 8 ) gadhenA caityavRkSanuM nAma tinduka che. A prakAre A ATha prakAranA vyantarenA ATha caityavakSe che. te ATha cityakSe maNipIThikAnI upara UbhAM che. teo sarvaranamaya che. temanI uparano bhAga chatra, dhvajA Adika vaDe vibhUSita che. te citya sudharmAdi sabhAonI AgaLa ubhelAM che. ane teo AvAsavRkSe che. A sUtramAM bhujaMga pada vaDe mahAraga nAmane vyaktone sAtame prakAra grahaNa karavAmAM AvyA che. che sU. 66 che nakSatroke svarUpakA nirUpaNa AgalA sUtramAM devavizeSonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM. have sUtrakAra tiSka denA svarUpanuM nirUpaNa kare che- rUpIye nayanaqmAra putravI" ItyAdi- A ratnaprabhA pRthvInA bahusamaramaNIya bhUmibhAgathI 800 jananI UMcAIe sUryanuM vimAna koI paNa prakAranI rukAvaTa vinA gati kare che. sU 68 " gat navavatta saMbaM saddhi" ItyAdi- TIkAI-ATha nakSatre candranI sAthe prema thI yukta hoya che. te nakSatranAM nAma A pramANe che-(1) kRttikA, (2) rohiNa, (3) punarvasu, (4) maghA, (5) citrA, (6) vizAkhA, (7) anurAdhA ane (8) kA. zrI sthAnAMga sUtra : 05 78 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ candranI sAthe spaza thayA tenuM nAma pramayoga che. A prakAranA cAga kayAreka ja sa`bhavI zake che.-kAyama sa'bhavatA nathI kahyuM paNa che kehinI cittA 'ItyAdi. puNavvasu A kathana anusAra candranA ubhayayeAga thAya che. eTale ke punarva sU Adi nakSatra candranA dakSiNa uttara rUpa banne pArzvomAM yAgavALAM hAya che. tethI teo kyAreka pramada cegavALA paNu hoya che. huM eteSAmuttaragA prA: sumizrAya caMdramA nitAM sumikSAya" A sUtrapATha dvArA temanuM kula Avyu che-punarvasu Adi nakSatrA candramAnI uttaramAM rahetA subhikSa ( sukALa ) rUpa phaLanI prApti thAya che. ! sU. 69 5 daivanivAsanA adhikAra cAlI rahyo che. tethI have sUtrakAra devanivAsabhUta je jamUdrIpa Adi kSetre che temanAM dvArAnuM nirUpaNa kare che-- jaMbUddIvarasa dArA " ityAdi--(sU. 64) 66 TIkA-jamUdrIpa nAmanA je madhyadvIpa che tenA dvArAnI UMcAI mATa ceAjananI kahI che. samasta dvIpasamudronAM dvArA paNa eja pramANe ATha ATha ceAjana UMcAM kahyAM che. / / sU. 70 // devanA adhikAra cAlI rahyo che. tethI have strakAra je karmonA prabhAvathI jIva devatvanI prApti kare che te karmAnuM kathana kare che purUSavedanIya karmake svarUpakA nirUpaNa '' puritayeLikhAtA jammasa 'ItyAdi-- TIkA-puruSa vedanIya kama nA jaghanya (ochAmAM ochI) sthiti ATha varSanI kahI che yazaHkIrti nAmanA karmInI anyasthiti paNa jaghanyanI apekSAe ATha munI kahI che, uccageAtraka nIbaMdha sthitiATha ja muhUta'nI kahI che. sa71A kamanA adhikAra cAlI rahyo che. tethI have satrakAra tenA kAraNabhUta kulaTi sUtranuM kathana kare che " apheriyAnuM gaTTu nAr joDI goLIvamuddalacalanna" ityAdi TIkAtha -teindriya jIvAnI taiindriya jAtimAM je be lAkha ceAnI (utpatti rUpa cAnIe) kahI che, temAM utpanna thayelI evI je kula kATIoche temanI sakhyA mATha lAkhanI kahI che, kAraNa ke eka ja cenImAM aneka phulakATI hoya che, jema ke-eka ja gemaya rUpa cenImAM vicitra AkAravALA kRmi utpanna thaI jAya che te kAraNe temanI (trIndriya jIvAnI) kulakeTIe ATha lAkha kahevAmAM AvI che. ! sU. 72 // krama pudgalenA cayAdi satvane sadbhAva hoya teA ja taiIndriya jIvA utpanna thAya che. tethI have sUtrakAra cayAdikanuM nirUpaNa kare che zrI sthAnAMga sUtra : 05 19 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudraloke caya aura upacayakA nirUpaNa "nIvAmAM nitti jo " ItyAdi-- TIkA-jIe jJAnAvaraNIya vigere ATha sthAnethI nivartita pudgalene pApakarma rUpathI caya-upAdAna arthAt grahaNa karyo che. vartamAnamAM paNa teo te upAdAna kare che. ane bhaviSyamAM paNa teo tene caya karaze. eja rIte puNalene upacaya arthAt parizeSaNa-baMdha bAMdhava, udIraNa-indriyethI kheMcIne dalikone udayamAM lAvavA vedana-anubhava kare. ane nirjarAAtmapradezathI parizATana-alaga karavuM. chae jJAnAvaraNIya vigere ATha sthAnethI nivartita pudagalene caya upacaya banya, udIraNuM, vedanA ane nirjarA A badhA pahelAM karyo che. vartamAnamAM kare che, ane bhaviSya kALamAM karaze. A sU. 73 zrI jainAcArya-jainadharma divAkara pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja kRta "sthAnAMga sUtra" nI sudhA nAmanI TIkAmAM AThamuM sthAna samAsa | 8 | sAMbhogikoko visAmogika karanekA nirUpaNa navamA sthAnano prAraMbhaAThamuM sthAna pUruM thayuM. have kamaprApta navamA sthAnano prAraMbha thAya che tene pUrva sthAna sAthe A prakArane saMbaMdha che-pUrva sthAnamAM jIvAdi dharmanuM kathana karavAmAM AvyuM che, A navamA sthAnamAM paNa temanuM ja kathana karavAmAM Avaze. AThamA sthAnanA chelA sUtra sAthe A sthAnanA pahelA sUtrane A prakArane saMbaMdha che-AThamA sthAnanA chellA sUtramAM pudgalenuM kathana karavAmAM AvyuM che. te pudgalenA udayathI kaI jIva zrAmasyaparyAya prApta karela hovA chatAM paNa pitAnA dharmAcArya pratye viruddha vartana batAve che. evA sAMgika sAdhune visAbhegika jAhera karanAra sAdhu jinAjJAne virASaka gaNAto nathI. eja vAtanuM sarakAre A sthAnanA pahelA sUtramAM pratipAdana karyuM che zrI sthAnAMga sUtra : 05 8 0 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RvahiM kALafhuM tamane Lithe saMmorU viramo" ItyAdi- TIkAtha-sAmAna samAcArIvALA sAdhuone-parasparanA upadhi Adi levA devAne vyavahAra hoya evA sAdhuone-sAMgika sAdhu e kahe che. nIcenAM nava kAraNe ne lIdhe koI paNa saMbhagika sAdhune visagika jAhera karanAra sAdhu jinAjJAne virAdhaka gaNAtuM nathI. (1) je kaI sAMbhegika sAdhu AcArya pratyenIka hoya (virodhI, dveSI, athavA duzmanAvaTa rAkhanArane pratyenIka kahe che.), (2) je kaI sAdhuupAdhyAya pratyenIka hoya. (3) sthavirapratyenIka hoya, (4) kula pratyenIka hAya, (5) gaNa pratyenIka hoya, (6) saMgha pratyenIka haya, (7) jJAna pratyenIka haya, (8) darzana pratyenIka heya ane (9) cAritra pratyenIka hoya, te tene visaMgika jAhera karanAra sAdhu jinAjJAnuM ullaMghana kartA gaNatA nathI. sU, 15 AcArAMgake brahmacaryarUpa nava adhyayanoMkA nirUpaNa jinAjJAnuM ullaMghana nahIM karanAra zramaNa nirca tha sadA brahmacaryanA pAla namAM prayatnazIla rahe che. tethI have sUtrakAra brahmacaryanuM pratipAdana karanAra adhyayananuM nirUpaNa kare che-"nava jaMpA vaLatA " ItyAdi- TIkArya-kuzala anuSThAnanuM nAma brahmacarya che. AcArAMga sUtranA prathama zrataskandha rUpe pratibaddha je nava adhyayane che temAM A kuzala anuSThAna rUpa brahmacaryanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. te nava adhyayane nIce pramANe che-(1) zastrapariNA, (2) lokavijaya (kAvata) (8) upadhAnazrata, ane (9) mahAparijJA zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM "yAt" pada vaDe "sIgolakinnarU, saraHoNka, sAvaMtIba, duraMda, vimo. rAtha" (3) zItaSNIyA adhyayana, (4) samyakatva adhyayana, (5) avaMtI adhyayana, (6) dhuta adhyayana ane (7) vihu adhyayana, A adhyayanene grahaNa karavAmAM AvyAM che. (1) zastraparijJA -zastranA dravya ane bhAvanI apekSAe be bheda paDe che. jIvahiMsAnA nimittabhUta zastrane jJAnapUrvaka tyAga karavo tenuM nAma zastraparijJA che. je adhyayanamAM A viSayanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che te adhyayanamAM paNa ahIM "zastraparijJA" nAma ApavAmAM AvyuM che. (2) kaviya-zatrunI jema rAgadveSa rUpa bhAvakane dUra kare tenuM nAma lokavijaya che. A lekavijayanuM pratipAdana karanAra je adhyayana che tenuM nAma paNa ahIM "lokavijaya" ApavAmAM AvyuM che. (3) zItaNIya adhyayana-zIta (anula parISaha) ane uSNa (pratikULa parISaha) A banne prakAranA parISaha viSenuM je adhyayana che tenuM nAma "zIteNIya adhyayana" che. (4) samyakatva adhyayana-kaIpUrvaka tapanuM sevana karanAra tApasa AdinA aNimA Adi rUpa ATha prakAranA ezvaryarUpa guNene joIne daSTimoha kare joIe nahIM, A prakAranuM pratipAdana karanAruM je prakaraNa che tenuM nAma "samyakatva adhyayana che. (5) avaMtI adhyayana-AcArAMganA brahmacarya viSayaka navA adhyayanamAM lokasAra nAmanuM je pAMcamuM adhyayana che tenuM nAma "avaMtI che. A adhyayanamAM ajJAna AdirUpa asAra vastuone kADhI nAkhIne jJAna, darzana, cAritra ane tapane grahaNa karavAnI yogyatA kevI rIte AvI zake, e viSayanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. (6) dhuta adhyayana-parigrahanA tyAganuM pratipAdana karanAra je adhyayana che tenuM nAma "puta adhyayana" . (7) vimoha adhyayana-moha janya parISahe ane upasargo AvI paDe tyAre cittamAM je vyAkulatAne bhAva pedA thAya che tenuM nAma vimoha che. e vimeha thAya tyAre te parISaha ane upasargone dhapUrvaka sahana karavA joIe, evuM pratipAdana karanAra adhyayananuM nAma "vimeha adhyayana" che. (8) upadhAnazrata -mahAvIra svAmI dvArA Asevita tIvra tapa upadhAnanuM pratipAdana karanAra je zAstrarUpa zrata che. tenuM nAma "upadhAnazrata che. (9) mahAparijJA adhyayana-"mahatI antakriyA rUpa parijJA sArI rIte vidheya che," A viSayanuM pratipAdana karanAra je adhyayana che. tenuM nAma mahAparijJA adhyayana '' che. te sU. 2 - zrI sthAnAMga sUtra:05 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya gupti ke svarUpakA nirUpaNa A prakAre brahmacarya nuM pratipAdana karanArAM adhyayanA prakaTa karavAmAM AvyAM A adhyayanAne brahmane nAme oLakhAvyAM che. maithunanI virati vaDe ja brahma. canu pAlana thAya che. A rIte kAryakaraNamAM abhedanA upacAranI apekSAe maithunavirati rUpa brahmacaya hAya che. tethI have sUtrakAra brahmacarya guptionu` kathana kare che. "nava meceghuttImo vattotro '' ityAdi-- TIkA-maithunathI viramaNu thavA rUpa brahmacaya nI guptio-(rakSAnA prakArA) nava kahI che (1) je vyakti sra, pazu ane paDaka (napuMsaka)thI rahita zayanAsaneAnuM vasati (nivAsasthAna ) AdinuM sevana karavAnA svabhAvavALI hoya che, eja vyakti peAtAnA brahmacarya vratanuM pAlana karI zake che. eTale ke je vyakti zrIsa'sakta devI, nArI, tiya caNI AdinA sasathI yukta) zaya. nAsana AdinuM sevana karatI nathI, pazusa`sakta (gAya Adi pazuonA sa'sagathI yukta) zayanAsanAdinuM sevana karatI nathI, ane paDakasa'sakta (napuMsakAnA saMsa`thI yukta) zayanAsanenuM sevana karatI nathI, tenA dvArA ja brahmacarya nuM pAlana thaI zake che. ( gayAkRita vika ro najare paDavAthI maneAvikAra thai javAnA saMbhava rahe che. napu sakeA vaDe sevita thayelAM zayanAsanAnA upayoga karavAthI paNa manevikAra thaI javAnA sahabhava rahe che te kAraNe evAM zayanAsanA tathA vasatine brahmacarya vratanA pAlatamAM bAdhaka gaNAvavAmAM AvyAM che ) '' (2) no phthInAM hettA mak '' je sAdhu sroenI vacce besIne ( puruSAnI hAjarI na heAya ane ekalI strIonI ja hAjarI hoya evA zrI samudAyanI vacce besIne) athavA kAI eka ja strInI samIpe besIne `padeza ApatA nathI athavA jAti Adi cAra prakAranI kathAonuM vaNa na karavAnAsvabhAvavALe hAtA nathI, tenA dvArA potAnA brahmacarya vratanu' samyak rIte pAlana karI zakAya che. (3) " no sthiThALArUM sevittA avar'' je sthAna para koI strI eThI hoya te sthAnanuM sevana na karanAra vyakti potAnA brahmacarya vratanu` pAlana karI zake che, zrI sthAnAMga sUtra : 05 83 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sthAna para ke strI beThI hoya sthAnane brahmacaryavratadhArI purUSa eka mUrta sudhI upayoga karavo joIe nahI je A pramANe karavAmAM Ave te ja tenA brahmacaryavratanI rakSA thaI zake che. strIe te sthAnano tyAga karyA bAda eka muhUrta pramANu kALa vyatIta thayA pahelAM te sthAnanuM sevana karanAra puruSane potAnA brahmacaryavravanI rakSA karanAro gaNavAmAM Avyo nathI. (4, "jo rUthImaM vicAruM maLorAruM maLo mAruM zAstrophattA jillAnA mAru je sAdhu strIonA manorama ane manohara nayana, mukha, nAka Adi avayane joIne pitAnA manamAM tenuM cittavana kara. nA hote nathI, te sAdhu ja pitAnA brahmacaryavratanuM pAlana karI zake che eTale ke strIonAM suMdara aMge jenA manane bilakula calAyamAna karI zakatAM nathI e sAdhu ja brahmacaryavratanuM pAlana karI zake che. strIonAM suMdara aMgo jotAM ja jenuM citta caMcaLa banI jAya che ane je te aMgenuM vAraMvAra cittavana ryA kare che tenA dvArA pitAnA brahmacaryavratanI rakSA thaI zakatI nathI. (5) "Lo vaLI varasamorpha mara" je sAdhu pracura ghIthI bharapUra AhAra lete nathI-jemAMthI ghI TapakatuM hoya e AhAra letuM nathI, te sAdhu pitAnA brahmacarya vratanI rakSA karI zake che. (6) "jo jamocana gamatuM kAraNa tathA mava" je sAdhu rUkSa (lukhA sUkA) AhAranuM paNa adhika mAtrAmAM nitya sevana karatA nathI, tenA dvArA ja pitAnA brahmacarya vratanI rakSa thaI zake che sAdhue keTale AhAra le joIe te nIcenI gAthAmAM prakaTa karavAmAM AvyuM che-"bamaNa nA" ItyAdi- A gAthAne bhAvArtha nIce pramANe che-udaranA cha bhAga karo. pachI temAMnA traNa bhAga vyaMjana sahita AhArathI bharavA joIe, be bhAga pANIthI bharavA joIe ane eka bhAga vAyunA saMcaraNane mATe khAlI rAkhavo joIe. anyatra AhAranuM pramANa A prakAranuM kahyuM che- advainana nanUrya" ItyAdi-udaranA cAra bhAga pADe. temAMthI be bhAga anna vaDe bharavA joIe, eka bhAga pANu vaDe bhara joIe ane eka bhAga khAlI rAkhavuM joIe. zrI sthAnAMga sUtra : 05 84 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) jo gzvara judA4i mattA mavarU" gRhasthAvarathAmAM je kAma kIDAonuM sevana karyuM hoya tathA strInI sAthe je kAmakrIDA karI hoya tenuM maraNa nahI karanAra sAdhu potAnA brahmacarya vratanI rakSA karI zake che. (8) " jo vALuvALa vALuvAruM no stronagvA je sAdhu zabdA nupAtI ( viSayAbhilASAjanaka zabdanuM anusaraNa karanAra hotuM nathI, strI AdinA rUpane dekhavAnA svabhAvavALe heta nathI, te sAdhu potAnA brahmacarya vratanI rakSA karI zake che. "jo sAta lokalAka rAzi mArU" je sAdhu puNyaprakRtinA udayathI janya vaiSayika sukhamAM (gabdha, rasa, sparza AdinA sevanamAM) Asakta thata nathI te sAdhu pitAnA brahmacarya vratanI rakSA karI zake che. A kathanane saMkSipta sArAMza nIce pramANe che. je sAdhu vivakta (strI AdinA saMsargathI rahita) zayanAsanenuM sevana kare che ane strIsaMsakta, pazusaMsakta napuMsaka saMsakata zayanAsananuM (zA, Asana AdinuM sevana karatA nathI, eja sAdhu pitAnA brahmacaryavratanI rakSA karI zake che. je sAdhu strIonI pAse ekAntamAM besIne kathA karatuM nathI, je sAdhu strIonA manahara ane manane DelAvanArAM aMge ane upAMgonuM rAgabhAvapUrvaka avakana karato nathI, je sAdhu zrIdvArA sevita sthAnane eka muddata paryatane samaya vyatIta thayA bAda ja upayoga kare che, je ghatAdithI yukta bhejana karato nathI, je lakhe sUke AhAra paNa adhika mAtrAmAM lete nathI, je gRhasthAvasthAmAM sevelAM kAmagone yAda karatuM nathI, ane je vaiSayika sukhamAM AsaktithI yukta hato nathI e sAdhu pite grahaNa karelA brahmacaryavratanuM pAlana karavAne samartha bane che. A nava sthAnone brahmacaryanI nava guptio (vADe) kahI che. sUtra-3 zrI sthAnAMga sUtra : 05 85 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya ke navavidha agupti ke svarUpanA nirUpaNa A prakAre brahmacaryanI guptionuM nirUpaNa karIne have sUtrakAra tenAthI viparIta evI brahmacaryanI je aguptio che temanuM nirUpaNa kare che "LavavA anurIyo gumttAgo" ityAdiTakAtha-brahmacaryanI aguptie nava kahI che, te nIce pramANe che (1) je sAdhu vivikta (saMsargarahita)zayanAsanenuM sevana karavAnA svabhAvavALe heya che. eTale ke je sAdhu strIsaMsakta, pazusaMsakta athavA napuMsaka saMsakta zayanAsananuM sevana karavAnA svabhAvavALo hoya che, (2) je strIonI pAse ekAntamAM kathA karate heya che, (3) je strIo dvArA sevita sthAnanuM sevana karanAre hoya che, (4) je strIonAM aMgopAMgenuM rAga bhAvapUrvaka nirIkSaNa karanAre hoya che, (5) je praNIta rasajI (ghatAdi jemAMthI TapakatAM hoya evAM AhAra khAnAra) hoya che, (6) je khAsUkA bhajanane paNa adhika mAtrAmAM jamanAro hoya che, (7) je gRhasthAvasthAmAM bhegavelA kAmonuM ane kAmakIDAonuM smaraNa karanAre hoya che, (8) je zabdAnupAtI, rUpAnupAtI ane laikAnupAtI hoya (9) je vaiSayika sukhamAM Asakta hoya che, e sAdhu pitAnA brahmacarya vratanI rakSA karI zakatuM nathI. A prakAranI nava brahmacaryanI aguptio che. temanI vyAkhyA brahmacarya sUtranAM pratipAdita gumionA svarUpa karatAM viparIta rUpe samajI levI joIe che sU. 4 " nava guptio sahita brahAcarya vrata hoya che," A prakAranuM sUtrakAre je kathana karyuM che, te jinendro dvArA prarUpita thayeluM che. pUrvasUtra sAthe A prakAranA saMbaMdhane anulakSIne sUtrakAra havenA sUtramAM sthAna sAthe susaMgata evuM be jinendra vizenuM kathana kare che "amiiNAmo jo aha" ItyAdi- TIkAtha-abhinanda jinendra thaI gayA bAda nava lAkha sAgaropama ke2i kALa pUro thayA bAda sumati jinendra utpanna thayA hatA. e sUpa che zrI sthAnAMga sUtra : 05 8 6 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava prakArane sadbhAva padArthanA nirUpaNa abhinanda ane sumati jinendra je sadabhUta (tatvarUpa) padArtho prarUpita karyA che te nava che. eja vAta sUtrakAra nIcenA sUtra dvArA prakaTa kare che "nA bhAva ghacA ghaomttA" ItyAdiTIkArtha-saddhAva rUpa je nava padArtho kahyA che te nIce pramANe che-(1) jIva, (2) ajIva, (3) puNya, (4) pApa, (5) Ava, (6) saMvara, (7) nijerA, (8) bandha ane (9) mokSa. " taravabhUta padArthonuM nAma sadbhAva padArtho che. upara mujaba nava sadbhAva padA ghuM che. temanuM vivaraNa prathama sthAnamAM karavAmAM AvyuM che. e sUtra 6 che nava prakArane saMsArI jIke gatiAgati AdikA nirUpaNa upakata nava sadbhAva padArthomAM sauthI pahele padArtha jIva che. tethI have sarakAra tenA bhedanuM, gati AgatinuM, avagAhanAnuM, saMsAra nirvatananuM ane rogotpattinA nimittAnuM pratipAdana karavA mATe "nava vihA saMtAna tapanna navA HTT" ItyAdi sUtranuM kathana kare che "ghara vihA saMsArasAvatra nIvA pattA" ityAdi- TIkArtha-saMsArI jInA nIce pramANe nava prakAre kahyA che pRthvIkAvikathI laIne vanaspatikAyika patanA pAMca prakAro tathA (6) dvIndriya (7) trIndriya, (8) caturindriya ane (9) paMcendriya. 1 pRthvIkAyika jIve nava gativALA ane nava AgativALA kahyA che jema ke pRthvIkAyika jIva rUpe utpanna thate jIva pRthvIkAyikathI laIne paMcendriya parya tanA jIvomAMthI AvIne pRthvIkAya jIva rUpe utpanna thaI jAya che. vaLI eja pRthvIkAyika jIva jyAre prathavIkAyika paryAya cheDI de che, tyAre pRthvIkAyikathI laIne paMcendriya paryantanI koI paNa paryAyamAM utpanna thaI zake che. riA eja prakAranuM kathana aprakAyikathI laIne 5 cendriya paryantanA jIvonI gati ane Agati viSe paNa samajavuM. 10 zrI sthAnAMga sUtra : 05 8 7 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samasta jIveAnA nIce pramANe nava prakAra paDe che (1) ekendriya, (2) dvIndriya, (3) teindriya, (4) cauindriya, (5) nairayika, (9) paMcendriya tiyagyeAnika, (7) manuSya, (8) deva ane (9) siddha, (11) athavA-samasta jIveAnA A pramANe nava prakAra paNa kahyA che-(1) prathama samaya nairayika, (2) aprathama samaya nairayika, ItyAdi (8) aprathama samaya deva ane (9) siddha. / 12 / samasta sa'sArI jIveAnI avagAhanA nava prakAranI kahI che-(1) pRthvIkAyika avagAhanA (2 thI 5) aSThAyika avagAhanAthI laIne vanaspatikAyika avagAhanA pantanI cAra avagAhanA (6) dvIndriya avagAhanA, (7) trIndriya avagAhanA, (8) caturindriya avagAhanA, (9) pa'cendriya avagAhanA. 5136 pAMca sthAvara ane cAra trasa A nava sthAnAmAM jIve bhUtakALamAM rahyA che, vamAnamAM rahe che ane bhaviSyamAM paNa raheze. te nava sthAna nIce pramaNeche (1) tee pRthvIkAyika rUpa sthAnamAM rahyA hatA, rahe che ane raheze, (rathI9) eja pramANe teo asUkAyikathI laine pa Mcendriya paryaMtanA AThasthAnemAM paNa bhUtakALamAMrahyA hatA, vamAnamAM rahe che ane bhaviSyamAM raheze 14 TIkA-AA sUtranI vyAkhyA saraLa che. pahelA sUtramAM pRthvIkAyika pantanA jIvA gaNAvatI vakhate je 'panta' pada vAparyuM che tenA dvArA aAyika, tejaskAyika ane vAyukAyika' A traNe parde grahaNa karavAmAM AvyAM che. bIjA sUtranuM vivecana-pRthvIkAyikane laine paMcendriya pantanA nave prakA ranA jIve nava gatika ane nava Agatika hoya che. eTale ke pRthvIkAyikAmAM utpanna thatA kAIka jIva pRthvIkAyikAmAMthI AvIne tyAM te rUpe uttpanna thaI jAya che, aSThAyikAmAMthI AvIne tyAM pRthvIkAyika rUpe unna thai jAya che tejaskAyikAmAMthI AvIne tyAM pRthvIkAyika rUpe utpanna thaI jAya che, vAyukAyikAmAMthI AvIne tyAM pRthvIkAyarUpe utpanna thaI jAya che. vanaspa tikAyikAmAMthI AvIne tyAM pRthvIkAyika rUpe utpanna thaI jAya che. dvIndricemAMthI AvIne tyAM pRthvIkAyika rUpe utpanna thai jAya che, trIndriyAmAMthI AvIne tyAM pRthvIkAyika rUpe utpanna thai jAya che, caturindrimAMthI AvIne tyAM pRthvIkAyika rUpe utpanna thai jAya che, ane eja pramANe poMcendriyAmAMthI AvIne paNa kAika jIva pRthvIkAyikAmAM utpanna thai jAya che. eja pramANe kAi pRthvIkAyika jIva marIne pRthvIkAyika rUpe paNa utpanna thAya che, aprakAyika rUpe paNa utpanna thAya che, tejaskAyika rUpe paNa utpanna thAya che, vAyukAyika rUpe paNa utpanna thAya che, vanaspatikAyika paNa rUpe utpanna thAya che, dvIndriya rUpe paNa utpanna thAya che, trIndriya rUpe paNa utpanna thAya che, catu sindraya rUpe paNa utpanna thAyu che, ane pacendriyarUpe paNa utpanna thAya zrI sthAnAMga sUtra : 05 88 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, pRthvI kAyikanI jema aprakAyika che paNa nava gativALA ane navA Agati vALA hoya che. e ja pramANe tejaskAyikathI laIne paMcendriya paryantanA anya sAta prakAranA cha paNa nava gativALA ane nava AgativALA hoya che, ema samajavuM. joIe. "ghara vihA saMgha lIvAA sUtranI vyAkhyA spaSTa che. nirayika paryAyanI prAptine prathama samaya jemane cAlu che evAM nairayikene prathama samaya naimira kahe che, ane temanA karatAM bhinna evAM je narayike che temane aprathama samaya nairayike kahe che. A sUtramAM vaparAyelA "paryanta" pada dvArA " prathama samaya paMcendriya tiryanika, prathama samaya manuSya, aprathama samaya manuSya, prathama samaya deva" A pAMca padane grahaNa karavAmAM AvyAM che. 11 avagAhanA pada zarIranA arthamAM vaparAyuM che. avagAhanA sUtramAM va5. rAyelA paryata pada dvArA "tejaskAyika avagAhanA ane vAyukAyika ava gAhanA ", A be pada grahaNa karavA joIe. 14mAM sUtramAM e vAta prakaTa karavAmAM AvI che ke jIe pRthvIkAyika Adi nave sthAnomAM bhUtakALamAM bhramaNa karyuM che, vartananakALamAM paNa bhramaNa karI rahyA che ane bhaviSyamAM paNa bhramaNa karaze. A sUtramAM "payata pada vaDe apakAyikathI laIne caturindriya sudhInA sAte sthAne grahaNa karavAmAM AvyAM che. e sUtra 7 | jIvaka rogotpattike nimittakA nirUpaNa have sUtrakAra jInA rogatpattinAM nimitto (kAraNo)nuM nirUpaNa kare che mafhuM kahi zeAdhurI " ItyAdi- TIkAI-vene reganI utpatti thavAnAM nIce pramANe nava kAraNe kahyAM che-(1) adhika pramANamAM bhejana karavAthI. A kAraNe ajIrNa thAya che ane ajIrNa thavAthI vAyuprakopa Adi vividha rogo thAya che. (2) ahitAzanatA-eTale ke apathya AhAranuM sevana athavA apaca thaye hoya chatAM bhojana levAthI paNa regotpatti thAya che. (3) atinidrA, (4) ati jAgaraNa, (5) maLane nirodha thavAthI, (6) pezAba baMdha thaI javAthI, (7) ghaNuM ja lAMbA aMtara sudhI cAlavAthI, (8) prakRtine anukULa na hoya e rAka khAvAthI, ane (deg kAmavikAra-InDiyAnA artha zabdAdikene vikAra-jyAre indrimAM kAmavikAra zrI sthAnAMga sUtra : 05 89 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpanna thAya che tyAre strI AdinA saMyoganI abhilASA utpanna thAya che, cintA dvArA samaraNa thAya che, smaraNa dvArA guNakIrtana thAya che. tenA dvArA udvega thAya che ane temAMthI unmAda Adi roganI utpati thAya che, kahyuM paNa che ke" bAlAmika:" ItyAdi- sUtra 8 che A prakAre viSayAsakitane viSe gatpatti thAya che. atizaya viSayAsata manuSyane kSaya roga Adi rogo thatAM hoya che. A prakAre zArIrika reganI utpattinA kAraNenuM pratipAdana karIne have sUtrakAra Antara reganAM kAraNe rUpa karma viSenuM nirUpaNa kare che AMtararogane kAraNakA nirUpaNa "jaya ddei phariNALijo" ItyAdi- darzanAvaraNIya karmanA nava prakArajinendra devoe kahyA che te nava prakAre nIce pramANe che-(1) nidrA, (2) nidrAnidrA (3) pracalA, (4) pracalA pracalA, (5) tyAna gRddhi, (6) cakSurdazanAvaraNa, (7) acakSurdazanAvaraNa, (8) avadhi darzanAvaraNa, ane (9) kevaLadarzanAvaraNa padArtha sAmAnya vizeSarUpa che. temAMthI sAmAnya mAtrane grahaNa karanAro. je bedha che tenuM nAma darzana che. A darzanane AvaraNa (AcchAdita) karanAruM je kama che te karmanuM nAma darzanAvaraNIya karma che. tenA nidrA, nidrAnidrA, Adi nava prakAro upara darzAvavAmAM AvyA che. have temane artha samajAvavAmAM Ave che jenA dvArA cetana avipaSTava prApta karI le che, evI avasthAnuM nAma nidrA che. te nidrA sukha prabodha-ravApAvasthA ( nidrAvasthA ) rUpe zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAya che. A avasthAmAM rahele jIva saheja avAja thatAM ja jAgI jAya che. A nidrarUpa viSAka vaDe ja A nidrArUpa prakRti vedya heAya che. A prakRti kama'nI eka prakRti rUpa hovAthI A kama'prakRtine paNa nidrAne nAme prakaTa karavAmAM AvI che. nI 52 nIDha ( uparAuparI nidrA) AvavA rUpa avasthAnu` nAma 'nidrA nidrA " che. A nidrAnidrA duHkhaprAdha svApAvasthArUpa ( nidrAvasthA rUpa) hoya che. tethI nidrAnidrA rUpa viSAka vaDe vedha A kama prakRtine paNa nidrAnidrAne nAme oLakhavAmAM Avela che. ( kheThAM beThAM athavA UbhAM UbhAM je UMgha AvI jAya che tene ' pracalA ' kahe che. A, pracalAprakRti eja prakAranA vipAka vaDe vedya hoya che, tethI A kama prakRtine ' pracalA ' kahevAmAM Ave che, cAlatAM cAlatAM ja je UMgha AvI jAya che te UMghane ' pracalApracalA ' he che. A pracalApracalA krama prakRtine pracalApracalA' kahevAmAM Ave che. o jAgRtAvasthAmAM je kAma karavAnA vicAra karavAmAM AvyA haiAya, te kAmane karI nAkhavAnuM sAmarthya je nidrAmAM AvI jAya che te nidrAnu nAma tyAMna vRddhi' che. tene koi kAI jagyAe styAnagRddhine khale'yAnaddhi' paNa kahevAmAM Avela che. A kathananu tAtpa e che ke A nidrAvasthAmAM svAbhAvika khala karatAM aneka gaNuM adhika baLa prakaTa thAya che. athavA-jemAM cetanA rUpa Rddhi jaDIbhUta (keAI jaDIbuTTI samAna ) thaI jAya che, te nidrAnuM nAma sayAnaddhi che. A kama`prakRtine paNa tyAnagRddhi athavA sthAnaddhine nAme eLakhavAmAM Ave che. nidrApaMcaka ( pAMca prakAranI nidrA ) dazanAvaraNunA kSApazamavALAAnI darzanalabdhituM Avaraka ane che. tathA danadhienA lAbhane mULamAMthI ja Avrata karanAra danAvaraNanA nIce pramANe cAra prakAra kahyA che-"cavavuM vaLAya ?? ItyAdi-(1) cakSurdazanAvaraNu, (2) acakSurdezanAvaraNu, (3) avadhidarzanAvaraz ane kevaLa dunAvaraNu. zrI sthAnAMga sUtra : 05 91 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cala vaDe sAmAnya mAtra grAhI bodha thAya che tene cakSudarzana kahe che cakSurdazananuM je AvaraNa che tenuM nAma cakSudaMzanAvaraNa che. cakSu sivAyanI Indriyone acakSu kahe che athavAmanane paNa acakSu kahe che. aca@ vaDe je padArthane sAmAnya bodha thAya che tenuM nAma acakSurdazana che. A darzananuM je AvaraNa che tene AcchAdita karanAra je karma che tenuM nAma acakSurdarzanAvaraNa che. rUpI padArthonuM maryAdApUrvakanuM je dazana che eTale ke amuka maryAdita aMtare athavA amuka ja dizAmAM rahelA rUpI padArthone baMdha thavo tenuM nAma avadhidana che. athavA indriyanI madada vinA rUpI padArthone je sAmAnyagrAhI baMdha thAya che tenuM nAma avadhidarzana che. avadhidarzananuM svarUpa AgaLa prakaTa karavAmAM AvyuM che. te avadhidarzananuM je AvaraNa che tene avadhidarzanAvaraNa kahe che. kevaladAna-samasta vastuone grahaNa karanArA kevalajJAnanI pahelAM tenA aMzanuM je grahaNa thAya che tenuM nAma kavaladarzana che. A darzananuM AvaraNa sAmAnya bananAra karmane kevaladarzanAvaraNa kahe che. e sUtra 9 che candrayogInakSatroMkA nirUpaNa TIkArtha-jIvone karmanA prabhAvathI nakSatrAdi devaparyAya tiryaMca paryAya ane manuSya paryAyanI prApti thAya che. tethI have sUtrakAra nakSatrAdinI vakatavyatAvALAM cAra sUtranuM kathana kare che-gamii baka isAruM nA ?" ItyAdi - abhijita nakSatra nava muhUrta karatAM saheja adhika samaya sudhI candranA gavALuM rahe che. abhijitu Adi nava nakSatro candranA uttara bhAgamAM ga vALAM hoya che. te nava nakSatronAM nAma nIce pramANe che-(1) abhijita, (2) zravaNa, (3) dhaniSThA. (4) zatabhiSA, (5) pUrvabhAdrapadA, (6) uttarabhAdrapada, () revatI, (8) azvinI ane (9) bharaNa. / sUtra 10 | "bIjuM rAjamApa guDhavINa" ItyAdi-(. 11) TIkArtha-A ratnaprabhA pRthvInA bahusama (samatalavAlA) ramaNIya bhAgathI upara -bhUmibhAganI apekSAe parvatagartanI (parvatanI khINanI) apekSAe nahIMnavase jananI UMcAIe tArAmaMDalamAM bhramaNa kare che. eTale ke A ratnaprabhA pRthvInA samatala bhUmibhAgathI 900 ejana UMce tArAmaMDala AveluM che. su. 11 zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna avasarpiNImeM baladeva vAsudevake pitAkA nirUpaNa "jabUdI TIve navoLiyA maItyAdi--(sU. 12) TIkArya-A madhya jaMbudvIpa nAmane dvIpamAM navajana pramANuvALAM maste pahelAM praSiSTa thayelAM che. vartamAnamAM praviSTa thAya che ane bhaviSyamAM paNa praviNa thaze. jo ke lavaNasamudramAM 500 ejana lAMbI mAchalIo hoya che, chatAM paNa nadImukhemAM pRthvI taradhra (chidra)nI yegyatA evI hoya che ke temAM nava jananI laMbAIvALAM ja maste praveza karI zake che. sU. 12 che lavUdI baM te mAre vAre" ityAdi-(sU 13) A madhya jaMbudvIpamAM AvelA bharatakSetramAM A avasarpiNImAM nava baladeva ane vAsudevonA pitA thaI gayA che. temanAM nAma A pramANe che. prajJAti & brahmA ItyAdi- (1) prajApati, (2) brahmA, (3) rudra, (4) soma, (5) ziva, (6) mahAsiMha, (7) agnizikha, (8) dazaratha ane (9) vAsudeva. tyAra pachInuM samasta kathana samavAyAMgasUtramAM kahyA pramANe samajavuM. vAsudeva ane baLadeva bhAIo hoya che ane pitA paNa eka ja hoya che tethI nava vAsudeva ane nava baLadevanI mAtAe nava hoya che ane pitA paNa nava hoya che. temanA pUrvabhavanAM nAma, dharmAcArya, nidAnabandhanAM kAraNe, pratizatru ane gati, e badhAnuM kathana samavAyAMgasUtramAM ApyA anusAra ja ahI grahaNa karavuM joIe. "nA re" ityAdi gAthAnA pazcAddha sudhInuM kathana ahIM grahaNa karavuM joIe. saMgrahaNI gAthAnA pUrvArdha sAthe pazcAddhane joDavAthI A prakArane sUtrapATha bane che "batArA rAmaItyAdi- A gAthAne bhAvArtha e che ke nava baLadeva mAno eka baLadeva brahma. lekaka5mAM devanI paryAye utpanna thayela che, bAkInA ATha baLadeve siddhipadanI zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApti karI che brahmaleka kalpamAM devanI paryAye utpanna thayelA eka baLadeva paNa tyAMthI vIne, manuSya janma prApta karIne bhaviSya kALamAM siddhipadane prApta karaze. A viSayanuM samavAyAMgasUtramAM vistArathI pratipAdana karavAmAM AvyuM che, to tyAMthI A viSayanI vadhu mAhitI meLavI levI. "navI re mAra" ItyAdi- A jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA bharatakSetramAM AgAmI utsarpiNamAM baladevavAsudevanA nava pitA thaze, baladeva-vAsudevanI mAtAe paNa nava thaze, ityAdi samasta kathana samavAyAMga sUtramAM kahyA anusAra ja ahIM paNa grahaNa karavAnuM che. mAmIna i suprIva" sUtrapATha paryatanuM samavAyAMga sUtramAM AvatuM samasta kathana ahI grahaNa karavuM joIe. nava vAsudevanA prativAsudeva paNa nava ja thaze. A nave prativAsudeve cakradhana zIla (caka vaDe yuddha karanArA) haze. teo vAsudevane mAravAne mATe choDelA paNa vAsudeve dvArA pAchA vaLAyelAM pitapitAne ja cakro vaDe ja mAya jaze. eTale ke vAsudeva ane prativAsudevanI vacce jyAre yuddha cAlu thAya che. tyAre prativAsudeva vAsudevane haNavA mATe pitAnuM cakra tenA tarapha cheDe che. te cakra vAsudevane vALa paNa vAMke karI zakatuM nathI ane vAsudeva pAsethI pAchuM pharIne prativAsudevane ja haNa nAkhe che, A prakAranI siddhAntanI mAnyatA che. tethI ja "vani para?" A prakArane sUtrapATha ahIM mUkavAmAM Avye che. e sUtra. 13 cakavartake mahAnidhikA nirUpaNa mahApuruSone adhikAra cAlI rahyo che, tethI have sUtrakAra mahApuruSa vizeSa rU5 cakravartIonA mahAnidhionuM kathana kare che "gri mAni jA nava kocanAruM" ItyAdi-(14) TIkArtha-pratyeka mahAnidhine viSkasa nava nava janane kahyo che. pratyeka cakavata rAjAnA nava nava mahAnidhio kahyA che. temanAM nAma nIce pramANa che-(1) nava sarpa, (2) pAMDuka, (3) piMgalaka, (4) sarvaratna, (5) mahApa, (6) kAla, (7). mahAkAla, (8) mANavaka ane (9) mahAnidhizaMkha. che jJAna iItyAdi-nisarSanidhi naisarpa deva vaDe adhichita hoya che, te kAraNe te nidhine nisarSanidhi kahyo che. temAM grAma, Akara, nagara, pattana, droNamukha, mamma, skandhAvAra; ane gRhanI sthApanA kare che. kAMTAvALI vADathI gherAyelA sthAnane grAma kahe che. suvarNa, ratna Adi je sthAnamAM nIkaLe che. te zrI sthAnAMga sUtra : 05 94 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnane 'Akara' kahe che. 18 prakAranAM karathI rahita sthAnane nakara (nagara) kahe che jalapattana sthalapattana ane ubhapattananA bhedyathI pattana traNa prakAranA kahyA che temAM jyAM gADAAdimAM besIne jaI zakAya che evAM sthAnane pattana sthala kahe che athavA gADA Adi vAhunA vaDe ane naukAe vaDe jyAM jaI zakAya che te sthAnane ubhayapattana kahe che athavA mAtra naukA dvArA ja jyAM jaI zakAya che te sthAnane jalapattana athavA paTTana kahe che. kahyuM paNa che kettana rAjavainamyuM " ityAdi-- samudranI bharatI AvavAthI jyAM jaLamArge paNa jai zakAya che ane bharatI na Ave tyAre sthaLamArge jaI zakAya che evAM sthAnanuM nAma droNamukha che. je grAmanI AsapAsanA maDhI gAu sudhInA vistAramAM khIjuM koI gAma hetu' nathI evAM gAmane maDamba kahe che. jyAM lazkaranI chAvaNI hAya che evAM sthAnane skandhAvAra kahe che. manuSyAnA nivAsasthAnanu nAmagRha che."niyasta ca IvALa'' ItyAdi cakravartInA khIjA mahAnidhinu nAma pAMDuka mahAnidhi che, tenA adhiSThAtA deva pAMDuka hAvAthI tene mahAnidhi kahe che. A pAMDuka mahAnidhimAM gaNIne levaDadevaDa karI zakAya evAM dInAra Adi dhanane tathA kulArdikAne sadbhAva hAya che. A gaNI zakAya evAM padArthAne 'gaNima'kahe che. tathA temAM ( mANA Adi vaDe mApI zakAya evAM ) padyArthIne pazu sadbhAva hAya che. zAli ( cAkhA ), java ADhinI utpattinA kAraNabhUta khIjAnA paNa temAM saddabhAva haiya che. tathA mAna unmAnane paNa temAM sadbhAva DAya che. zera, pAserI, maNIku' Adi vaDe tALavA ceAgya dhAnyane meya padmA kahe che athavA mANA, pavAlA vagere vaDe jevu... mApa kA zakAya che evAM padArthane paNa meya padAtha kahe che. teAlA, vAla, ratI Adi rUpa unmA nane viSayabhUta padArthonA paNu A nidhimAM sadUbhAva rahe che. athavA teAlavAne pAtra gALa, sAkara Adi padArthonA paNa temAM sadbhAva rahe che, teALI zakAya evAM padArthone kirama kahe che. A kathananuM tAtpa e che ke gaNima, rima (gaNI zakAya ane jokhI zakAya) Adi padArthInA vajananu' athavA mApanuM jJAna pAMDuka mahAnidhi vaDe thAya che. tathA trII Adi (cAkhA vagere) dhAnyanI ane sabhya AdinI utpattinA kAraNabhUta sasya (ghAsa) vizeSAnI utpatti pAMDuka mahAnidhimAM kahI che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 95 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 'sarva AbharaNAvidhi' " pi'gala mahAnidhimAM puruSAnAM, strIonAM, azvonAM ane hAthIonAM samasta AbharaNeA rahelAM hAya che. ceAthA mahAnidhine adhiSThAtA deva saratna che, ane te nidhimAM cakra. vartInA 14 zreSTha ratnA utpanna thAya che, tethI te nidhinu' nAma satna mahA nidhi che. eja pramANe khAkInA pAMca nidhienAM nAme viSe paNa samajavuM. A sarata mahAnidhimAM cakravartInA je 14 zreSTha ratnA utpanna thAya temAMnA 7 ratnA ekendriya jAtinA ane 7 ratnA paMcendriya jAtinA haiAya che. ekendriya jAtinAM sAta ratne nIce pramANe kahyA che-(1) cakra, (ra) chatra, (3) daMDa, (4) khaDga, (5) cama, (6) maNi ane (7) kAkaNIratna. paMcendriya jAtinA sAta ratnA A pramANe kahyAM che-(1) senApati, (2) gAthApati, (3) vArSIka, (4) purAhita, (pa) strI, (6) azva ane (7) gaja, pAMcame je mahApadmanidhi hAya che temAM ra'gelAM ane dheAyelAM sa prakAranAM vastrAnI ane mera, pApara, AdinA citra rUpa sarva prakAranI racanA enI niSpatti ( utpatti) thAya che. pada dvArA chaThTho je kALanidhi che temAM zubhaazubha kALane khAdha thAya che. tenA dvArA bhaviSyamAM traNa varSa pachI ananArA banAvanu` jJAna thAya che, bhUtakALanA traNa varSa daramiyAna banelA banAvA jANI zakAya che ane " e vAta prakaTa karavAmAM AvI che ke kAla mahAnidhi dvArA vartamAna kALanI vastuonA paNa Adha thAya che eja vAta " maghyapurALa 2 tripu varSe pu" A sUtrapATha dvArA prakaTa karavAmAM AvI che, tathA ghaTa saMbaMdhI 20 prakAranAM zilpa-mATInAM vAsaNeA banAvavAnI 20 prakAranI paddhatio, leAhasa badhI 20 prakAranAM zilpa, citranA 20 prakAranAM zilpa, vastranA 20 prakAranAM zilpa, nAI enA 20 prakAranAM zilpa,tathA prajAnuM hita sAdhanArAM ane unnati sAdhanArAM je kRSi, vANijaya Adi karyuM che, te saghaLAnAmahAnidhimAM sadbhAva hAya che. sAtamAM mahAkALanadhimAM lADhAnI, tAMbAnI, sIsAnI, cAMdInI, seAnAnI, maNinI, muktAphaLanI, zilA pravAlanI, candrakAnta Adi maNienI, muktAklAnI, sphaTikAdikAnI, mUOgA ( ratnavizeSa ) AdikAnI khANAnI utpatti thAya che. zz AThame je mANavaka nAmanA mahAnidhi che. temAM bhaTonI, akhatarAnI ane khaga ArUipa hathiyArAnI utpatti thAya che. tathA temAM vyUharacanA rUpa suddha nItinA, ane gunegArAne daMDa devArUpa da'DanItinA khajAnA haiAya che. navamA je zakha mahAnidhi che temAM nATayavidhi thAya che, kAvyanI utpatti thAya che, ane samasta truTitAMgeAnI utpatti thAya che. nRtyanA bakAranuM nAma nATyavidhi che. je pATha bhajavavAnA hoya tene anurUpa abhinaya zrI sthAnAMga sUtra : 05 9 6 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara-ceSTAonuM pradarzana karavuM-tenuM nAma nATakavidhi che. gadya, padya, kathA ane geyanA bhedathI kAvyanA cAra prakAra paDe che. athavA dharma, artha, kAma ane mokSa 5 caturvidha puruSArthathI pratibaddha graMtharUpa kAvya hoya che. athavA-saMskRta, prAkRta, apabhraMza ane saMkIrNa bhASA vaDe pratibaddha graMtharUpa kAvya hoya che. samavRtta, viSamavRtta, addha samavRtta ane gadyarUpa cAra prakAranuM kAvya hoya che. tenI utpatti zaMkhamahAnidhimAM thaI che. tathA mRdaMga Adi jeTalAM vAdyo che temanI utpatti paNa A zakhamahAnidhimAMthI thaI hoya che. A pratyeka mahAnidhi cakramUhanA aSTakanI madhyamAM rahela hoya che eTale ke madhyamAM pratyeka maha nidhi hoya che ane tenI AsapAsa rahelAM ATha cako tenI rakSamA karatAM hoya che. A pratyeka mahAnidhi UMcAI ATha ATha jananI hoya che, paheLAI nava nava jananI ane laMbAI bAra bAra jananI hoya che. temane AkAra maMjUSAnA jevo hoya che. te mahAnidhio gaMgAmahAnadInA udgama dvArAmAM hoya che. te nava mahAnidhio viryamaNiemAMthI banAvelAM kapATe (kamADe)thI yukta hoya che. ane ketana, marakata, vairya, vaja, IndranIla Adi vividha ratnathI paripUrNa hoya che te mahAnidhio zazi, sUrya ane cakanA cihUnethI yukta hoya che, samatala hoya che ane viSamatAthI rahita hoya che. dhuMsarInA jevA geLa ane lAMbA hoya che. A mahAnidhionA adhinAyaka je deve hoya che. temanI eka pa. pamanI sthiti hoya che. te pratyeka nidhinA nAma jevAM ja nAmavALA deva vaDe. te pratyeka maha nidhi adhiSita che eTale ke te mahAnidhionI jevAM ja nAme vALA deve tyAM nivAsa kare che. A mahAnidhio akeya che eTale ke teo eTalA badhA kimati che ke temane kharIdI levAnuM kArya kaI paNa mAnavIthI zakya bane tema nathI. te mahAnidhie sadA devatAo vaDe adhiSThita hovAne kAraNe denA AdhipatyathI yukta che. A mahAnidhio ghaNA ja ghADA che ane ratnanA samUhathI cakravartaonI adhInatA svIkAre che eTale ke temanI cakravatIone prApti thAya che. e sUtra 14 zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navaprakArake vikRtike nAmakA nirUpaNa uparyukta mahAnidhie cittavikAramAM kAraNabhUta bane che ane durgatinI prApti karAve che A prakAre ahIM vikAra athavA vikRtine prasaMga prApta thato hovAthI have sUtrakAra te prakAranI vikRtionuM nirUpaNa kare che- "jaya vijo pAttAgo" ItyAdi--(sU 15) nava prakAranI vikRtio kahI che. te nava prakAre nIce pramANe che - (1) lIra, (2) dadhi, (3) navanIta, (4) saNi (ghI), (5) tela, (6) goLa, (7) madha, (8) madya (surA) ane (9) mAMsa. uparyukta vastuo vikArakAraka hovAthI vikArakAraka vastumAM abheda mAnIne zrIrAdi vastuone paNa ahI vikRtirUpe prakaTa karavAmAM Avela che. kSIra (dUdha) rUpa je vikRti che. tenA pAMca prakAra kahyA che-- (1) ajAdugdha-bakarInuM dUdha, (2) meSa dugdha-gheTInuM dUdha, (3) gedugdhagAyanuM dUdha, (4) mahiSIdugdha -bheMsanuM dUdha ane (5) uSTradugdha-sAMDhaNInuM dUdha. dadhirUpa (dahIM'rU5) vikRti, navanIta (mAkhaNa) rUpa vikRti, sapirUpa (ghIrUpa) vikRti, A traNe vikRtionA cAra cAra prakAra kahyA che, kAraNa keajA, meSI, gAya ane mahiSInA dUdhamAMthI dahIM, mAkhaNa ane ghI bane che. tethI te traNe vikRtionA cAra cAra prakAra kahyA che. sAMDhaNunA dUdhamAMthI dahIM, mAkhaNa ane ghI banatA nathI, te kAraNe A traNe vikRtionA pAMca prakArane badale cAra ja prakAra paDe che. telarUpa vikRtinA aneka prakAra paDe che kAraNa ke tala, magaphaLI Adi aneka padArthomAMthI tela maLe che. goLarUpa vikRtinA drava (pravAhI) ane piMDanA bhedathI be prakAra paDe che. madhu (madha) rUpa vikRtinA nIce pramANe traNa prakAra paDe che.(1) mAkSika (madhamAkhIoe banAveluM madha), (2) kotaka(...) ? ane trIjuM bhrAmara madha ( bhamarIoe banAveluM madha). kASTa ane piSTanA bhedathI magha (madirA) rUpa vikRti be prakAranI kahI che. mAMsarUpa vikRti jalacara, sthalacara ane khecaranA bhedathI traNa prakAranI kahI che. A prakAranI A nava vikRtio che. sU. 15 zrI sthAnAMga sUtra : 05 98 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIrane nava chidroMkA nirUpaNa uparyukta vikRtio zarIranA upacayamAM kAraNabhUta bane che. zarIramAM keTalAMka chidro hoya che, tethI have sUtrakAra te chidronI saMkhyA prakaTa kare che sara raNavA" ItyAdi-(phU. 16) TIkAtha-A audArika zarIra nava chidrovALuM kahyuM che. "zI" A pada zarIranA arthamAM vaparAyuM che ahIM zarIra pada vaDe audArika zarIrane ja grahaNa karavAmAM AvyuM che. "strota" para chidranA arthamAM vaparAyuM che audArika zarIranA nava chidra rUpa nava dvAra nIce pramANe che-be zrotra (kAna), be netra, be prANa (nasakorAM ), mukha, mUtrandriya ane gudA. e sUtra 16 che nava prakArake puNyakA nirUpaNa A prakAre chidrovALA zarIranuM nirUpaNa karIne have sUtrakAra te zarIra dvArA sAdhya evAM puNyanA bhedanuM nirUpaNa kare che - vavide puom gutta" ItyAdi.(sU. 17) TIkAI-puNyanA nIce pramANe nava prakAre kahyA che-(1)annapuNaya (2) pAnapuNya, (3) vaapuNya, (4) layanapu, (6) manapuNa. (7) vAkpuya, (8) kAyapuNya ane (9) namaskArapuNya. je AtmAne pavitra kare che tenuM nAma puNya che. evuM te puNya zubhakarma rUpa hoya che. te zubhakarma rUpa puNyanA annapUrNa Adi nava prakAra paDe che. supAtra Adikone annanuM dAna devuM tenuM nAma annapuNya che, kAraNa ke supAtrane annadAna devAthI dAtA tIrthaMkara nAmakarma Adi puNyaprakRtione anya kare che. pANI, dUdha Adi peya padArthonuM supAtrane dAna devAthI je puNyanI prApti thAya che te puNyane pAnapuNya kahe che. vastronuM dAna karavAthI je puNya prApta thAya che, tene vastrapuNya kahe che. nivAsa karavAne mATe sthAnanuM dAna karavAthI je puNya prApta thAya che tenuM zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma layanapuNya che. saMstAraka (bichAnuM) AdinuM dAna devAthI je puNya prApta thAya che tenuM nAma zayanapuNya che. sadbhAvanA bhAvanArA mana vaDe je puNya prApta thAya che tenuM nAma mana puya che. svAdhyAya AdimAM lIna thayelI vANI vaDe je puNya thAya che tenuM nAma vAkpuNya che, sudeva sudharma ane susAdhunI sevA karavAthI je puNya prApta thAya che tenuM nAma kAyapuNya che. tathA sudeva ane susAdhune namaskAra karavAthI je puNya prApta thAya che tenuM nAma namaskAra puya che. e sUtra 17 che A prakAre puNyanA bhedanuM kathana karIne have sUtrakAra A puNya karatAM viparIta evAM pApanAM kAraNanuM kathana kare che- pApaka kAraNoMkA nirUpaNa "jIva ghArAvALA uchaLatta " ItyAdi-(phU. 18) TIkArtha-azubha prakRti rUpa pApane badha nIcenAM nava kAraNe vaDe baMdhAya che-(1) prANAtipAta, (2) mRSAvAda, (3) adattAdAna, (4) mithuna, (5) parigraha, (6) kodha, (7) mAna, (8) mAyA ane (9) lela, prANIonI hiMsA karavI tenuM nAma prANAtipAta che. asatya vacana bolavuM tenuM nAma mRSAvAda che bAkInAM sAte padone artha sugama che. A sUtra dvArA sUtrakAre nava pApakAraNenuM nirUpaNa karyuM che. e sUtra 18 che pApakAraNonuM kathana karIne have sUtrakAra pApakRta prasaMgenuM kathana kare che"jA vide vAvasucaq gmtta ItyAdi-. 19) zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 0 0 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApazrutakA nirUpaNa pApakRtanA prasaMga-pApanA janaka kRtanuM sevana-athavA pApakRtanA sUtra vRtti ane vAtika rUpe prasaMga nava prakAranA kahyAM che. te nava prakAro nIce pramANe che (1) utpAta, (2) nimitta, (3) maMtra, (4) AkhyAyaka, (5) cakatsika, (6) kalA, (7) ajJAna ane (9) mithyApravacana. utpAta-prakRtimAM thatAM vikAranuM nAma utpAta che ahIM sAmAnya rIte rudhiravRSTi Adi rUpa vikArone utpAta samajavA joIe. A prakAranA utpAtanuM pratipAdana karanAra je zrata che tene ahIM utpAta nAma ApavAmAM Avela che. nimitta bhUta, vartamAna ane bhaviSyakALanuM jJAna karAvavAmAM upayogI thaI paDe evuM je zrata che tenuM nAma nimittazAstra che. maMtrazAstra-chaddharaNa, gAruDa Adi maMtra je zAstramAM ApavAmAM AvyA che, te zAstranuM nAma maMtrazAstra che. AkhyAyaka-mAtaMgavidyA Adi bhUtakALa AdinA banAvone kahenArI vidyA je graMtha dvArA zIkhI zakAya che te graMthane AgAyaka kahe che. cakitmika-AyurvedazAstrane cakisika kahe che. kalA- lekhagaNitathI laIne zakunaruta paryantanI 72 kalAonuM prati. pAdana karanAra je zAstra che tenuM nAma kalA che. ahIM zAstrane kalA kahevAnuM kAraNa e che ke te zAstramAM kalAonuM pratipAdana karAyuM che. kalA ane kalAnuM pratipAdana karanAra zAstramAM abheda mAnIne ahIM zAstrane paNa kalA rUpe prakaTa karavAmAM AvyuM che. AvaraNa-jenA dvArA gaganane AcchAdita karAya che, evI vastuone AvaraNa kahe che, ahIM bhavana, prAsAda ane nagarAdirUpa AvaraNa grahaNa karavAnA che te bhavana AdikanA nirmANanuM sUcaka je zAstra che te zAstrane paNa ahI "AvaraNa" kahevAmAM AvyuM che. tene vAstu vidyArUpa gaNI zakAya. ajJAna-jenA vAMcanathI samyagajJAnanI prApti thatI nathI evAM laukikazAstra rUpa mahAbhArata, kAvya, nATaka Adine ajJAnazrata rUpa samajavA. mithyApravacana bauddha Adine paravarthika jananA je dharmagra che temane mithyApravacana kahe che A prakAranA nava pApazrata che. je stra 19 che zrI sthAnAMga sUtra : 05 101 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nipuNa purUSakA nirUpaNa utpAta Adi kRtenuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM te zutone jANanAra nipuNa hoya che. tethI have sUtrakAra nipuNa purUnA svarUpanuM kathana kare che. ma mjavA vadhu pUchAttA" ItyAdi (sU 20) TIkAIje puruSa sUphamajJAnathI yukta hoya che temane athavA jeo catura hoya che temane naipuNika kahe che. evA te napuNika AcArya Adi rUpa samajavA. naipuNi konA nava prakAra paDe che-(1) saMkhyAta, (2) nimitta, (3) kAyika, (4) purANa, (5) pArihastika, (5) pApaDita, (7) vAdika (8) bhUtikarma ane (9) cikitsaka, saMkhyAta pada gaNitanuM vAcaka che. A gaNitanA viSayamAM je mANasa nipuNa hoya che tene "saMkhyAta' kahe che. athavA "saMhALe" A padanI chAyA siMhAne" paNa thAya che. A saMskRta chAyAnI daSTie tene artha A pramANe thAya che. gaNitane je prathama nipuNa thAya che tene saMkhyAna kahe che. eja prakAranuM kathana nimitta Adi pade viSe paNa samajavuM. atIta ( bhUta) ane bhaviSyakALa saMbaMdha zubha azubhanuM sUcaka je zAstra che tenuM nAma nimitta che. te zAstramAM nipuNa purUSa mATe nimittapada prayukta thayuM che. IDA, piMgalA, suSuNNA Adi prANatatvanuM nirUpaka je zArIrika zAstra che tene kAyika kahe che. te zAstramAM nipuNa hoya evA puruSane paNa kAyika kahe che. purANa pada purAvA (vRddha)nuM vAcaka che. te vRddha ciraMjIvI hovAne kAraNe aneka prakAranA prasaMgene daSTA hoya che. tethI tene naipuNika kahevAmAM Ave che. athavA purA bhavavRttanuM prAcIna samayanA itihAsanuM pratipAdana karanAra je zAstra che, tene purANa kahe che, te zAstrane je jJAtA hoya che te paNa sAmAnya rIte nipuNa ja hoya che pArihastika samasta kAryone je samucita samayamAM pUrAM karanAro hoya che te paNa svAbhAvika rIte nipuNa ja hoya che tethI evI nipuNa vyaktine pArihastika kahela zrI sthAnAMga sUtra : 05 102 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. je mANasa asAdhAraNa vidvAna hoya tene parapaMDita kahe che. athavA jenA mitrAdijana paMDita hoya che tene para paMDita kahe che, kAraNa ke e puruSa mitrAdi paMDitenA saMsargathI nipuNa banI jAya che. je mANasa vAdalabdhithI saMpanna hoya che tene vAdI kahe che e vAdI anyanA dvArA parAjita karAte nathI. athavA-je maMtravAdI ke dhAtuvAdI hoya che evA vADhIne ja vAdika kahe che. athavA je vAdayukta che tene vAdika kahe che. bhasma lagAvIne athavA zarIra para mATIne lepa karIne athavA keIne mAdaLiyuM bAMdhIne bIjA mANasone je vaza karavAmAM Ave che. athavA rakSAne nimitte je vasati Adi sthAnane pari. veSTita karavAmAM Ave che, athavA tAva Adine dorA dhAgA ke mAdaLiyuM bAMdhIne je rokavAmAM Ave che, te saghaLI kriyAonuM nAma bhUtikarma che. A bhUti karmanA jJAnavALo mANasa paNa nipuNa ja hoya che. roga pratikAra karanAra vaidyane cikitsaka kahe che. te paNa nipuNa ja hoya che. A rIte ahIM nava prakAranI nipuNa vyaktio prakaTa karavAmAM AvI che. te sUtra 20 che nipuNa puruSanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM, gaNanI aMdara rahetA sAdhuo paNa nipuNa ja hoya che. tethI have sUtrakAra gaNonuM nirUpaNa kare che- samajaNa naM mAvo mahAvaraka" ItyAdi-(phU. 21). sAdhuke gaNakA nirUpaNa TIkArya- zramaNa bhagavAna mahAvIranA nava gaNa thayA che-(1) godAsagaNa, (2) uttara balisaha gaNa, (4) cAraNa gaNa, (5) uhuvAdika gaNa, (6) vizvavAdika gaNa,(7) kAmaddhika gaNa, (8) mAnavagaNa ane (9) kaTika gaNa. gadAsa Adi A nava gaNa eka vAcanAvALA, eka AcAravALA ane eka kriyAvALA sAdhuonA sAmudAyarUpa hoya che. A gaNe suvikhyAta hovAthI ahIM temanuM adhika vivecana karavAmAM AvyuM nathI. mAsU02nA uparyukta nava gaNa bhikSAjInI heya che. tethI have sUtrakAra bhikSanuM nirUpaNa kare che-"mane mApavA mAref" ItyAdi- (sU. 22) zrI sthAnAMga sUtra : 05 10 3 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navakoTi (navAvADa) e zuddha bhikSAkA nirUpaNa TIkAryuM-zramaNa bhagavAna mahAvIranA zramaNa nigraMthanI bhikSA nava prakAre vizuddha hoya che. te nava keTivizuddhatA A pramANe samajavI-(1)sAdhu pote ghauM Adine daLatA nathI ane te kAraNe te potAnA AhAra nimitte jIvahiMsA karatuM nathI, (2) te gRhastha Adine ghauM daLavAnuM kahetuM nathI. A rIte te anyanI pAse jenI virAdhanA karAvatuM nathI. (3) A prakAranuM kArya karanArane te tema karavAnI anumodanA detuM nathI. (4) sAdhu pite AhAra rAMdho nathI, (5) pitAne mATe bIjA pAse bhejana raMdhAvatuM nathI ane (6) bhojana rAMdhana ranI anumodana paNa karato nathI. (7) te pitAne mATe AhAra vigere kharIdate nathI (8) pitAne mATe bIjA pAse bhejanAdi kharIda karAvate nathI ane (9) ane potAne mATe bhejanAdi kharIdavAnI anumodanA paNa karatuM nathI. A prakAre nava keTi vizuddha azana, vasanAdi munijane grahaNa kare che. sUtraravA A prakAre zramaNonA nava kaTi (nava prakAranA) vizuddha zaikSanuM kathana karIne have sUtrakAra e vAta prakaTa kare che ke A prakArano vizuddha AhAra karanAra sAdhu kadAca kaI paNa kAraNe mokSanI prApti na karI zake te paNa tene devagatinI prApti te avazya thAya ja che. A prakAranA pUrvasUtra sAthenA saMbadhane laIne have sUtrakAra devagati saMbaMdhI keTalIka vastuonuM nirUpaNa kare che IzAna devendrake agramahiSIkA nirUpaNa " tALapaNa nuM seviMsa vALo" ItyAdi-(sU 23) TIkArtha-devendra, devarAya IzAnanA lakapAla varuNa mahArAjane nava agrasahi. chIe kahI che. sU 23 che "jJAna viMsa sevaUMA" ItyAdi-(sU 24). TIkArya-devendra devarAya IzAnanI agramahiSIonI sthiti nava palyopamanI kahI che. IzAna kalpanivAsI devIonI utkRSTa sthiti nava popamanI kahI che. IzAna kalpanA IndranI parigrahIta devIohovAne kAraNe amahiSIonI utkRSTa sthiti nava pApamanI kahI che ane temanI jaghanya sthiti eka pApama zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 04 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatAM saheja adhika kahI che. tathA aparigRhIta devIenI jaghanya sthiti eka palyeApama karatAM saheja vadhu samayanI ane utkRSTa sthiti 55 patye pamanI kahI che. !! sU. 24 // devanikAyake svarUpakA nirUpaNa '' nava taiyaniyA iLannA " ItyAdi-- (sU. 25) TIkA"-nava devanikAya kahyA che-(1)sArasvata, (2)Aditya, (3)vani, (4) varuNa, (pa) gadAya, (6) tuSita, (7) avyAkhAya, (8) Agneya ane (9) riSTa, A nava dainikAceAmAMnA pahelA ATha devanikAya ATha kRSNarAjyantarAmAM che, tathA je riSTa daivanikAyanA devA che teo kRSNAjienI madhyamAM AvelA riSTAbhavimAnaprastaTamAM rahe che. A pramANe nava devanikAryAnA nivAsasthAna viSe samajavuM sU, 2pA avyAbAdha devake greveyaka vimAna prastarakA nirUpaNa bAvAvAnuM vahevA 'ItyAdri-- (sU. 26) TIkA leAkAntika devavizeSamAM je avyAkhAdha (upayukta sAtamI devanikAyanA ) devA che temAM nava mukhya deve che ane 900 sAmAnya deve che. eja pramANe Agneya ane inikAyanA deve viSe pazu samajavuM. ahIM nava sthAnanA adhikAra hAvAthI nava sthAnane anurUpa traNa leAkapAleAnI ja vAta karavAmAM AvI che. sU. 265 66 Nava gevejja vimANapatthaDA paNNattA " ityAdi--(s 27) 66 TIkA -jaiveyaka vimAnaprastaTa nava kahyAche-(1) adhastanAdhastana traiveyaka vimAna prastaTa, (2)adhastana madhyama greveyaka vimAna prastaTa,(3) adhastane patina praveyaka vimAna prastaTa, (4) madhyamAdhastana traiveyaka vimAna prastaTa, (pa) madhyamamadhyama jaiveyaka vimAna prastaTa, (6) madhyamAparitana traiveyaka vimAna prastaTa, (7) upa ritanAdhastana traiveyaka vimAna prastaTa, (8) uparitana madhyama jaiveyaka vimAna prastaTa ane (9) uparitanApatina traiveyaka vimAna prastaTa, A nava caiveyaka vimAna prastaTAnAM nava nAma nIce pramANe che-- (1) bhadra, (2) subhadra, (3) sujAta, (4) saumanasa, (5) priyazana, (6) sudarzana, (7) ameAdha, (8) suprabuddha ane (9) yazeAdhara, vizeSa racanAvAlA je samUha che tene prastaTa kahe che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 sU. ra7 // 105 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ayuke pariNAmakA nirUpaNa "jIvavide mANavALA gum" ItyAdi-(sa. 28), TIkartha-ATha karmaprakRtiomAMnI eka karma prakRtinuM nAma Apyu che. te AyunuM pariNAma (svabhAva, zakti, dharma nava prakAranuM kahyuM che. te nava prakAranI nIce pramANe che-(1) gati pariNAma, (2) gatibandhana pariNAma, (3) sthiti pariNAma, (4) sthitibandhana pariNAma, (5) urdhvagaurava pariNAma, (6) agaurava pariNAma, (7) tiryagaurava pariNAma, (8) dIrghagaurava pariNAma ane (9) gaurava pariNAma. gati pariNAma-ahI gati pada devAdi gatinuM sUcaka che. te te gatimAM (te dareka gatimAM) rahevA AdinA pramANanI apekSAe nizcita evI te devAdi gatinI prApti je svabhAva vaDe Ayu jIvane karAve che te svabhAvanuM nAma gati pariNAma che. je AyuHsvabhAva pratiniyata gatikarmanA bandhananA nimitta rUpa hoya hoya che, tene gatibandhana pariNAma kahe che. jema ke narakAyunA svabhAvathI jIva manuSyagati ane tiryaMcagati nAmakarmane anya kare che, deva ane nAraka gati nAmakarmane bandha karatA nathI. antarmuhUrtathI laIne 33 sAgarepama paryantanA avasthAna ( Ayusthiti)rUpa je Ayune svabhAva che tenuM nAma sthiti pariNAma che. tathA-parabhavanA AyuSyanA niyata sthitibandhananA nimitta rUpa je pUrvabhavanA AyanuM pariNAma che tenuM nAma sthitibandhana pariNAma che jema ke tiryagra AyunA pariNAmathI chava vadhAremAM vadhAre 18 sAgare mane devAyune sthitibandha kare che. kAraNa ke tiya cAmAMthI marIne jIva sahastrAra devaloka paryata jaI zake che. jIvanA urdhva dizAmAM gamananA nimitta rUpa je Ayu svabhAva che. tenuM nAma urdhva gaurava pariNAma che. ahIM gaurava pada gamanane arthanuM vAcaka che. eja pramANe agaurava pariNAma ane tiryagU gaurava pariNAma viSe paNa samajavuM. kAntathI kAnta paryanta gamananA atizayanA nimittabhUta je AyusvabhAva che, tenuM nAma dIdhuM gaurava pariNAma che. e ja pramANe hUra gaurava pariNAmanA viSayamAM paNa samajavuM. sa. 28 che AyupariNAmanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM. AyupariNAma vizeSa heya tyAre ja tapAsAmarthya saMbhavI zake che. pUrvasUtra sAthenA A prakAranA saMbaMdhane laIne have sUtrakAra pavizenuM nirUpaNa kare che- "bALamiyANaM madhurimA" ityAdi-(sa. ra9) zrI sthAnAMga sUtra : 05 106 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSapratimAke svarUpakA nirUpaNa TIkAI-nava nava dinanA nava samUha rUpe ArAdhita thatI bhikSupratimAnI ArAdhanA 81 dinarAtamAM ArAdhita karAya che. A bhikSuka tamAnI ArAdhanA karanAra sAdhu prathama navakamAM (nava divasamAM dararoja eka datti pAnakanI (pravAhInI) ane eka datti AhAranI le che. dareka navakamAM AhAra ane pAnakanI eka eka datti vadhAratA vadhAratAM navamAM navakamAM te pratidina pAnakanI nava dattio ane AhAranI nava dattio grahaNa kare che. A rIte 81 divasamAM te sAdhu AhAranI kula 405 daktio grahaNa kare che. ahIM pAnanI dattione gaNAvavAmAM Avela nathI. (je AhAra ane pAnaka banenI dattio gaNAvavAmAM Ave to kula 81 dattio thAya che. ) "yathAsUtre " A satrapATha dvArA e vAta prakaTa karavAmAM AvI che ke A bhikSupratimAnI ArAdhanAnI jevI vidhi zAstramAM batAvI che evI vidhi anusAra 81 divasamAM tenI ArAdhanA thAya che. "vatta pada dvArA ahIM "vaLAva, thA mA, cArarayaM vaRAna, dhRNA pAlitA, zamitA, saritA, rtitA" A sUtrapATha grahaNa karAya che. A satramAM vaparAyelAM padanI vyAkhyA sAtamAM sthAnanA pAMcamAM sUtramAMthI vAMcI levAnI bhaLA maNa karavAmAM Ave che. sU 29 che prAyazcitake svarUpanA nirUpaNa A rIte bhikSupratimAnuM kathana karIne have sUtrakAra temAM lAgelA aticAranuM prAyazcitta thAya che. te abhiprAyathI prAyazcitta sUtranuM kathana kare che. "jayavi pArijItte uchaLa" ItyAdi-(sU 30) TIkArtha-pApavizodhana (pApanI zuddhi nuM nAma pra yazcitta che. te pApavize dhana rUpa prAyazcitta nava prakAranuM kahyuM che. te prakAre nIce pramANe che (1) AlocanA, (2) pratikamaNIM, (3) tadubhayAha, (4) vivekANuM (5) vyutsargAuM, (6) tapaahaM (7) chedAI, (8) mUlAha ane (9) anavasthApyAha AlocanAtuM-gurunI pAse AlocanA (nivedana) karavAthI ja je pApanI vizaddhi thaI jAya che evA pApane AlecanAI pApa kahe che, ane evA pApanA prAyazcittane AlecanArDa prAyazcitta kahe che. e ja pramANe AgaLa paNa samajavuM, zrI sthAnAMga sUtra : 05 107 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyA duSkRta devuM tenuM nAma pratikramaNa che. AlocanA karavI ane mithyAdukRta devuM-A banene je prAyazcittamAM sadbhAva rahe che te prAyazcitane tadabhAI prAyazcitta kahe che. azuddha bhakta (AhAra) Adino tyAga kare tenuM nAma viveka che. kAyansa karavuM tenuM nAma vyutsarga che.nirvikRtika Adi tapasyAonuM nAma tapa che. pravrayA paryAyamAM ghaTADo karI tenuM nAma cheda che. mahAvratanuM AropaNa karavuM tenuM nAma mULa che, tathA jeNe tapasyA karI che evA puruSamAM tenuM AropaNa karavuM tenuM nAma anavasthApya che. je pApazuddhi uparyukta prAyazcittone regya hoya che, temanuM ja ahIM AlecanAI, pratikramaNaha, tadubhayAI Adi navA prakAre pratipAdana karavAmAM AvyuM che. ahIM nava sthAnano adhikAra hovAthI nava prakAranA prAyazcittonuM ja nirUpaNa karavAmAM AvyuM che prAyazcittane dasamo prakAra pArAcika prAyazcitta che. te liMgAdi bheda rUpa eTale ke sAdhunA rajoharaNa, vastra Adino tyAga karAvavA rUpa hoya che. . sa. 30 che. uparyukta prAyazcittone sadbhAva bharatAdi kSetramAM ja hoya che, tethI have dakSiNa bharatameM rahe have siddhAdikUTAMkA nirUpaNa / AMtararogane kAraNe karmavizeSakA nirUpaNa sUtrakAra bharatAdi kSetragata vastu vizenuM nirUpaNa kare che-"vaMtU maMtara hALeiv ItyAdi-(sa. 31) jaMbudvIpamAM AvelA mandara parvatanI dakSiNa dizAmAM rahelA bharatakSetramAM je vaitADhaya parvata che tenA upara nava phUTa che. temanAM nAma A pramANe che-(1) siddha, (2) bharata, (3) khaMDaka, (4) maNi. (5) vaitADhaya. (6) pUrNa, (7) timistra guhA, (8) bharata ane (9) zramaNa ! jabUdvIpanA mandaraparvananI dakSiNadizAmAM rahelA niSadha varSadhara parvata para nava phUTa kahyAM che. temanAM nAma nIce pramANe che-(1) siddha, (2) niSadha, (3) harivarSa, () videha, (5) hI (6) dhRti, (7) zItadA, (8) aparavideha ane (8) rucaka che? jabUdvIpamAM AvelA mandara parvatanA naMdanavanamAM nava phUTa kahyA che temanAM nAme nIce pramANe che (1) naMdana, (2) mandara, (3) niSadha, (4) himavAna, (5) rajata, (6) rucaka, (7) sAgaracitra, (8) vana ane (9) balakUTa, zALA jabUdvIpanA mAlyavAnuM vakSarakAra parvata para nava kUTa kahyAM che. temanAM nAma A pramANe che-(1) siddha, (2) mAlyavAna, (3) uttarakuru, (4) kaccha, (5) sAgara, zrI sthAnAMga sUtra : 05 108 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) rajata, (7) zItA, pUrNanAmAM ane (harisahakUTa 1 jabUdvIpamAM AvelA mAlyavAna vakSaskAra parvatanI kakSamAM dIghavaita Dhaya para nava kaTa kadyAM che. temanAM nAme nIce pramANe che (1) siddha, (2) sukakSa, (3) khaMDaka, (4) maNi, (5) tADya, (6) pUrNa, (7) timistraguhA (8) sukaccha ane (9) vizramaNa 15 eja pramANe purAvatI parvatanA kSetramAM dIrgha vaitADhaya para nava phUTa che eja pramANe vakSaskAramAM dIrghavaitADhaya para nava kR che eja pramANe maMgalAvatI paryA. tamAM dIrgha vaitADhatha para nava phUTe kahyA che. jaMbudvIpamAM AvelA vidyabha nAmanA vakSaskAra parvata para nava phUTa kahyA che temanA nAme nIce pramANe che (1) siddha, (2) pa, (3) khaMDaka (4) maNi (5) vaitADhya pUrNa 6 timistra guhA 7 suka7 8 vaizravaNa 9 eja pramANe salilAvatImAM diIvaitADhaya para nava phUTe kahyA che, vipramAM dIrgha vaitADhaya para nava phiTa kahyA che ane gandhilAvatImAM paNa dIrgha vaitADhaya para paNa nava phUTo kahyAM che. temanAM nAme nIce pramANe samajavA-(1) siddha, (2) gandhila (3) khaMDaka, (4) mANi, (5) vaitADhaya, (6) pUrNa, (7) timistraguhA, (9) gajilAvatI ane (9) vaizramaNa. A prakAre samasta dIghavaitADhomAM be kUTa samAna nAmavALAM che ane bAkInAM kUTamAM nAma upara kahyA pramANe che. - jaMbudvIpamAM AvelA mandaraparvatanI uttare nIlavAna varSadhara parvata para nava phUTa kahyAM che. temanAM nAme nIce pramANe che - (1) siddha, (2) nalavAna, (3) videha, (4) sItA, (5) kIrti, (6) harikAntA (7) aparavideha (8) rameka phUTa ane (9)upadarzana 1 jabUdvIpamAM AvelA mandara parvatanI uttare eravata kSetranA dIrgha vaitAdya para nava phUTa kahyAM che-(1) siddha, (2) rajata, (3) khaMDaka, (4) mANi, (5) vaitADhaya, (6) pUNe (7) nimistraguhA, (8) aravata ane (9) vaizravaNa nA A sUtranI vyAkhyA anya zAstronI madadathI samajI levI. che sU 31 che tIrthakaro dvArA uparyukta kuTe prarUpita thayelA che tethI satrakAra navarAtni pramANu jinavizeSanuM (pArzvanAtha bhagavAnanuM) nava rathAnane anurUpa evuM kathana kare che-"pALe garahA" ItyAdi-(sUtra 32) TIkAI_pArzvanAtha ahaMta ke jeo purumAM zreSTha hatA, vAjapabhanArA saMhanana zrI sthAnAMga sUtra : 05 109 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vALA hatA ane samacatura saMsthAnavALA hatA, temanA zarIranI U'cAi nava radghipramANu ( nava hAthanI) hatI. tee atizayAthI virAjita hatA, te kAraNe temane puruSAdAnIya kahyA che. vaRSabhanArAca sahanananA bhAvAya A pramANe che-kIlikAnA (mIlInA) AkAranuM je hADakuM hAya che tenuM nAma vA che. parivezcana karavA mATenA vasanA AkAranu je hADakuM hoya che tenu nAma RSabha che, ane banne tarapha je maTabanyu hoya che tenuM nAma nArAca che. A prakAre vicAra karatA va RSabhanArAca sahanananeA artha evA thAya che ke banne taraph ma Tabandha vaDe bAMdhelA tathA paTTInA AkAranA trIjA hADakAthI parivaSTita thayelA evA khe hADakAMo upara-A rIte te traNe hADakAMne dRDha karavAne mATe je kIlikA (khIlI) nA AkAranuM vA nAmanuM hADakuM je jagyAe saMdhAelu hAya che te jagyAnuM nAma vaRSabhanArAMca sahanana che. jenA dvArA zarIranA pudgalene majabUta karAya che tenuM nAma sahanana che. asthienA samUhane paNa sa'hunana karuM che. pArzvanAtha bhagavAnanu zarIra A prakAranA saMhananathI yukta hetuM. je saMsthAnamAM (AkAramAM) zarIranA uparanA bhAganAM avayavA, nIcenA bhAganAM avayave, tathA hAtha ane pagarUpa avayave, A cAre vibhAgo zubha lakSaNathI yukta hoya chesapramANu hAya che, evA zarIranA AkArane samacatusrasa MsthAna kahe che. sama eTale tulya (samAna) avayaveAmAM nyUnAdhikatA nahAvI-sapramANatA hAvI tenuM nAma tulyatA che. ' catuH " eTale cAra. ' agni' eTale hAtha, paga, zarIranA uparanA bhAga ane zarIrane nIcenA bhAga. A rIte zarIranA je samapramANa AkAravizeSa hoya che tene samacaturasasa'sthAna kaDe che. pArzvanAtha bhathavAnanu zarIra A prakAranA AkAravALuM hatuM. // sU. 32 // zrI sthAnAMga sUtra : 05 dy 110 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkarAdike nAma goprApta karanevAle zreNika AdikakA nirUpaNa AgalA satramAM pArzvanAtha bhagavAna viSe keTaluMka kathana karavAmAM AvyuM. have satrakAra evI nava vyakti benAM nAma prakaTa kare che ke jemaNe mahAvIra bhagavAnanA ( tIrthakaranA) zAsanamAM tIrthaMkara nAmAgetrakamanuM upArjana karyuM hatuM samArad i mAvo mahAvI " ItyAdi- TIkArya-zramaNa bhagavAna mahAvIranA tIrtha mAM nava jIvoe tIrthakara nAma gotra kanane balpa karyo che. temanA nAma nIce pramANe che-(1) zreNika, (2) supArzva, (3) udAyI, (4) pidila aNagAra, (5) dRDhAyu, (6) zaMkha, (7) zataka, (8) zrAvikA sulasA ane (9) revatI. zreNika-teo rAjagRha nagaranA prasiddha rAjA thaI gayA. supArzva--teo mahAvIra prabhunA kAkA thatA hatA - udAyI-teo zreNikanA prapautra keNikanA putra hatA. revatI-te zrAvikA hatI teNe bhagavAna mahAvIrane mATe auSadhinuM dAna karyuM hatuM. sU 33 che bhAvI madhyama tIrthaMkara kevalIke svarUpanA nirUpaNa tIrthakarane mATe yogya hoya evAM jenuM kathana karIne have sUtrakAra madhyama tIrthaMkaranuM ane kevalIonuM kathana kare che isa ne jo nhe vAsu ItyAdi-(sU 34) TIkAI-bhagavAna mahAvIre sAdhuone anulakSIne A pramANe kahyuM-"he Aryo! zrI sthAnAMga sUtra : 05 111 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNa vAsudeva nAmanA je navamAM nArAyaNa che tee tathA temanA eTAbhAi baLadeva, tathA peDhAlanA putra udaka, tathA peTTila, tathA zataka gAthApati, tathA dAruka ni" tha tathA nizrcathI putra satyaki tathA zrAvikAbuddha ambaDa parivrAjaka tathA pAoMpIyA supA AyikA, A nave vyaktie AgAmI utsarpiNImAM cAturyAma dhamanI marUpaNA karIne siddha, buddha, mukta, parinivRtta ane samasta du:khAnA ata karanArA thaze. (1) nava nArAyaNA ( vAsudeve )mAM navamAM nArAyaNa kRSNavAsudeva thai gayA che. (2) kRSNanA meTAlAinu nAma khaLadeva hatuM. (3) udaka nAmanA je aNugAra thai gayA teo peDhAlanA putra hatA te pArzvanAtha bhagavAnanA ziSya hatA. temanu` varNana sUtrakRtAMganA bIjA zruta skandhanA nAlandrIya nAmanA adhyayanamAM karavAmAM AvyuM che. tee rAjagRDuM nagaranA khahya pradezamAM Avela nAlandAnI izAna dizAmAM AvelA haritadvIpa nAmanA vanakhaMDamAM rahetA hatA. temanA manamAM je saMdeha utpanna thayeA hateA tenu' nAlaMdAmAM te samaye rahetA gautama svAmIe nivAraNu karyuM hatuM, tethI temaNe cAturyAma dharmanA tyAga karIne pAMcacama dharmAMne aMgIkAra karyo hatA (4) dAruka nigra'tha-te kRSNavAsudevanA putra hatA, ane bhagavAna ariSTaneminAthanA ziSya hatA. anuttara papAtika sUtramAM temanu varNana karavAmAM Avyu che. (5) satyakI-te nithI sAdhvInA putra hatA. brahmacAriNI sAdhvIne putra kevI rIte hAi zake, e vAtane khulAsA karavAmAM Ave che-ceTaka mahArAjAne sujyeSTA nAmanI eka putrI hatI. tene koi kAraNe sasAra para vairAgya AvI gayA, tethI teNe dIkSA aMgIkAra karI, tyArabAda kai eka divase te upAzrayamAM AtApanA laI rahI hatI. tyAre peDhAla nAmanA kAi eka paritrAjaka tyAM AvyA. teNe aneka vidyAe siddha karI hatI. te kAi brahmacAriNInA putrane potAnI A vidyAe zikhavavA mAgatA hatA teNe sujyeSThA sAdhvIneupAzrayamAMAtApanA karatI nihALI teNe potAnI vidyAnA prabhAvathI bhUmikAvyAmAha karIne (cAre bAju aMdhakAra karI daIne) alakSita rUpe ( koine khabara na paDe zrI sthAnAMga sUtra : 05 112 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evI rIte potAnA vIryane te sAdhvInI nimAM dAkhala karI dIdhuM. tethI te sAdhvIne garbha rahyo ane tyAra bAda yogya samaye teNe eka putrane janma Ape tenuM nAma "sAtmakI " rAkhavAmAM AvyuM. dhIre dhIre bAlyAvasthA pUrI karIne jyAre te samajaNe thaye tyAre te eka divasa bhagavAnanA samavasaraNamAM jaI pahoMcyA. tyAM kAlasaMdIpa nAmane eka vidyAdhara paNa AveluM hatuM. te vidyAdhare bhagavAnane vaMdaNA karIne A pramANe pUchyuM-"he bhagavan ! mAre kenAthI bhaya pAma paDaze ? " bhagavAne tene kahyuM-"tAre sAyakIthI bhaya pAmave paDaze" (sAyakI tArI hatyA karaze). bhagavAnane A prakArane javAba sAMbha LIne kAlasaMdIpa sAtyakInI pAse jaIne tene tiraskAra karavA lAgya-"chokarA ! zuM tuM mane mArI zakIza!" A pramANe kahIne te pitAnA nivAsasthAna tarapha cAle gaye. tyArabAda koI eka divase sAyakInA pitA paDhAla pari vrAjaka vidyAre suryeSThA pAsethI sAyakInuM apaharaNa karyuM. te tene pitAne ghera laI gaye. tyArabAda teNe tene potAnI vidyAo zikhavI dIdhI. pAMca pUrvabhavamAM rahiNIvidyA dvArA sAtyakIne mArI nAkhavAmAM AvyuM hatuM. tethI pitAnA chaThThA bhAvamAM jyAre pitAnuM cha mAsanuM AyuSya bAkI rahyuM hatuM tyAre teNe te vidyA prApta karavAnI abhilASA cheDI dIdhI. paraMtu A sAtamA bhavamAM tene te rohiNI vidyA siddha thaI gaI. te vidyA tenA kapALamAM chidra pADIne tenA zarIramAM dAkhala thaI gaI tenA kapALamAM je chidra paDayuM hatuM. tenuM deva dvArA trIjA netramAM pariNamana karavAmAM AvyuM. tyAra bAda satyakIe tenA pitA peDhAla parivrAjakane ane kAlasaMdIpa vidyAdharane mArI nAkhyA ane pite vidyAdharano cakavartI banI gaye. (6) ambaDa-abaDane zrAvikAbuddha vizeSaNa lagADavAmAM AvyuM che tene viSe A prakAranI kathA che akhaDa nAmano koI eka vidyAdhara hatuM. te caMpA nagarImAM raheto hato ane amopAsaka ( zrAvaka) hatA. eka divasa te mahAvIra prabhunA darzana karIne tathA dharmopadeza sAMbhaLIne jyAre te rAjagRha nagara tarapha javA upaDyo, tyAre zrI sthAnAMga sUtra : 05 11 3 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tr bhagavAna mahAvIre aneka jIveA para upakAra karavA nimitte tene A pramANe kahyuM-" sulasA zrAvikAne dharmadhyAna karavAnuM mArA taraphathI kaheze." jyAre mahAvIra prabhue te vidyAdharane A pramANe kahyuM tyAre tenA manamAM evA vicAra thayA ke sulasA keTalI badhI puNyazAlinI che. trileAkInAtha bhagavAnanI tenA pratye kevI kRpAdRSTi che! ahA ! khuda mahAvIra prabhu tene dharmadhyAna karavAnI preraNA ApI rahyA che." tyAra khAda teNe vicAra karyAM ke sulasA zrAvikAnA samyaktvanI mAre kasATI karavI joie. A pramANe vicAra karIne teNe parimAjakanA veSa dhAraNa karyAM. sulasAnI pAse jaIne teNe A pramANe kahyuM huM Ayumati! jo tuM gurumuddhithI ( mane guru mAnIne) mane bhAjana pradAna karIza tA tane khUba ja dhama lAbha thaze." tyAre sulasAe tene javAba ApyogurumuddhithI kAne AhAra pradAna karavA te huM jANuM chuM." eTale ke huM Apane gurumuddhithI bhAjana pradAna karI zakIza nahIM. tyAre ambaDe potAnI vidyAnA prabhAvathI AkAzamAM kamaLanu nirmANa karyuM". te kamala para besIne teNe leAkeAne Azcarya cakita karI nAkhyA. lokoe tene leAjanane mATe AmatraNa ApavA mAMDyu, paNa teNe keAInA Ama traNanA svIkAra na karyo. tyAre leke e tene pUchyuM- bhagavan ! mAsakhamaNane ante Apa kayA bhAgyazALInA hAthanA mAhAra grahaNa karIne tenA saubhAgyanI abhivRddhi karaze ?" tyAre ambare javAba ApyA" huM sulasAne tyAMthI AhAra grahaNa karIne tenA saubhAgyanI abhivRddhi karIza." tenI A vAta sAMbhaLIne leAkeAe sulasA pAse jaInetene kahyu "huM sulasA ! tu ghaNI bhAgyazALI che, kAraNa ke mAsakhamaNune ante te sAdhu tArA gharanuM bhAjana vaheArIne pAraNu karavAne che." tyAre sulasAe kahyuM " hu gurubhAvathI ( tene mArA guru gaNIne) tene AhAra pradAna karavA mAgatI nathI." leAkAe askhaDa pAse jaIne A vAta tene kahI sabhaLAvI, tyAre tene khAtarI thai gai ke sulasA parama sabhyaSTi jIpa che. tethI ja mArA A camatkAranI paNa tenA upar bilakula asara thaI nathI. A prakAre khulAsAnI kaseTI karIne te leAkeAnI sAthe sulasAne ghera gaye| naiSadhikI karatA te zrI sthAnAMga sUtra : 05 114 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaka ane paMca namaskAra maMtrano jApa karato te tenA gharamAM dAkhala thaye. sulasAe paNa adbhutthAna Adi ziSTAcAra pUrvaka tene satkAra karyo. ambADe paNa sulasAnI khUba ja prazaMsA karI. "ambaDa mahAvidehamAM siddha pada prApta karaze" A prakAranuM je kathana papAtika upAMgamAM karavAmAM AvyuM che, te kathana A ambaDane anulakSIne karAyuM nathI, paraMtu te kathana anya aggaDanA viSayamAM karavAmAM AvyuM che. ema samajavuM. supArzva-te eka Arthika (sAdhvI) hatI. teo pArzvanAtha bhagavAnanA ziSyanI ziSyA hatAM. uparyukta nave jIve AgAmI utsapiNImAM cAra mahAvratavALA dharmanI prarUpaNuM karIne siddha thaze. ahIM "yAvat " parathI nIceno sUtrapATha grahaNa thaye che-buddha thaze, mukta thaze, parinivRta thaze ane samasta dune anta karaze. temAMthI keTalAka madhyama tIrthakaro rUpe utpanna thaze ane keTalAka kevaLI rUpe upanna thaze. che sU 34 che zreNikane tIrthaMkaratvanA nirUpaNa AgAmI kALamAM je cho tIrthakara banavAnA che temanuM kathana AgalA sUtramAM karavAmAM AvyuM. mahArAjA zreNikane jIva paNa AgAmI utsarpiNImAM tIrthakara banavAnuM che. tethI have sUtrakAra zreNikanuM kathana kare che "ghara je sAjo! nig iAyA" ItyAdi-Asa 35) che A ! " A prakAranuM saMbodhana karIne mahAvIra prabhu gautamAdi sAdhuone A pramANe kahe che-"he Aryo " ahI je Ayapadane praga thaye che te Arya padanI vistRta vyAkhyA upAsaka dazAMga sUtranI meM lakhelI agara saMjIvanI TakAmAM ApavAmAM Avye che je nava jIe mahAvIra prabhunA tIrthamAM tIrthakara nAma gotranuM upArjana karyuM che temanuM varNana 33mAM sUtramAM zrI sthAnAMga sUtra : 05 115 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM AvyuM che. te nava vyaktiemAM sauthI pahelI vyakti zreNika rahI che. teo magadhanA mahArAjA ane temanuM nAma biMbisAra paNa hatu.) kALanA avasara AvatA kALadhama pAmIne te zreNika rAjA ratnaprabhA pRthvInA sImAntaka nAmanA narakAvAsamAM 84 hajAra varSanI AyusthitivALA nArakAmAM nArakanI paryAye utpanna thaze. sImantaka nAmanuM prathama prastaTa che te madhyabhAgamAM sthita che ane tenA AkAra gALa che. tenA AyAma ane viSThabha ( laMbAI, paheALAI) 45 lAkha ceAjanapramANa che. zreNika rAjAne jIva tyAM evA narakarUpe upanna thaze ke je kALA vaNu vALA haze, kALAvabhAsI haze. eTale ke dekhanAra paNa kALarUpe ja pratibhAsita thaze. ahI yAvat panta ) ' padma vaDe " zammI, haoNmarthaH mIma: udrenanA " A padane grahaNa karavAmAM AvyAM che. A paDho dvArA evuM prakaTa karavAmAM Avyu che ke tenA bhayavikAra mahAn haze, tenu svarUpa bhIma ( vikarALa ) haze, tenA dekhAva trAsajanaka haze, ane tenA vaNu parama kRSNa haze. have sUtrakAra evAta prakaTa kare che ke zreNika rAjAnA jIva tyAM kevI pIDA bhogavaro 6 335mAM, vipusra, trADhai, gni, di, sut, Tu cAM, dukhta, niyAma" te pIDA ujajavaLa haze-eTale ke AganA jevI dajhADanArI haze, eTale ke tyAM lezamAtra sukhanA paNa sa`bhava nahI hoya te pIDA vipula haze, eTale ke samasta zarIramAM vyathA utpanna karanArI haze, pragADha haze eTale ke AkhA zarIramAM bhayakara vedanA utpanna karanArI haze, kaTuka haze eTale ke kaDavA rasanA jevI duHkha dAyaka athavA kaDavA dravyanA jevI aniSTa haze, karkaza haze-kaThera sparzathI utpAdita athavA karkaza dravyanA jevI kaThora haze, cA haze-eTale ke vegIlI haze athavA turata ja sUcchita karI nAkhanArI haze, du:kha rUpa haze, paraMtu AdinI jema durula'dhanIya haze, ane divya haze. paramAdhArmi ka devA vaDe te pIDA karAtI hAvAthI tene divya kahI che. A prakAranI asahya vedanA tene te narakAvAsamAM bhAgavavI paDaze. zrI sthAnAMga sUtra : 05 116 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te narakamAMthI nIkaLIne zreNikane jIva kayAM jaze te have prakaTa karavAmAM Ave che-te zreNika rAjAne jIva tyAMthI nIkaLIne AgAmI utsarpiNI kALamAM A jabUdvIpanA bharata kSetramAM vaitADhayagirinI taLeTImAM AvelA puMDra nAmanA janapadanA zatadvAra nAmanA nagaramAM saMkuci kulakaranI bhadrA nAmanI bhAryAnI kukhe putra rUpe janma leze. bhadrAnA garbhamAM nava mAsa ane sADA sAta divasa rahIne te suMdara putra rUpe janma dhAraNa karaze, tenA hAtha paga sukumAra haze, tenI pAMce indriya paripUrNa haze eTale ke khoDakhAMpaNathI rahita haze, te uttama lakSaNo ane guNethI yukta haze ane atyaMta saudarya saMpanna haze. je rAtre bhadrA A putrane janma Apaze, te rAtre zatadvAra nagaramAM ane nagaranI bahAra bhArAgrapramANa ane kuMbhAgrapramANu eTale ke aneka kuMbha bharAya eTalA ponI ane aneka ratnanI varSA thaze. jyAre te putrano janma thayAne 11 divasa pasAra thaI jaze ane bArame divasa besaze tyAre te bALakanA mAtApitA tene nAmakaraNa vidhi karaze. A bALakanA janma samaye zadvAra nagaranI aMdara ane bahAra bhArAgrapramANa ane kuMbhAgrapramANa (aneka kubhapramANa ) eTale ke puMjarUpe pavarSA ane ratnavarSA thaI hatI. tethI A putranuM "mahApa" evuM nAma rAkhavuM joIe. te nAma ja guNasaMpanna ane arthasaMpanna (sArthaka) thaze. A vicArathI prerAIne teo tenuM nAma "mahApadya rAkhaze. jyAre mahApadma ATha varSane thaze tyAre tenA mAtApitA ghaNuM ja dhAma. dhUmathI tene rAjyAbhiSeka karAvaze. A rIte te zatatAra nagarane rAjA banaze. te mahApadma rAjA mahA himAvAna, malaya, mandara ane mahendranA je zaktizALI thaze. ItyAdi tenI zakti, samRddhi AdinuM varNana anya zAstromAM rAjAonA varNana pramANe ja grahaNa thavuM joIe. "te rAjaya karaze" A kathana parvatanuM rAjAne lagatuM samasta kathana mahApadmanA viSayamAM paNa grahaNa karavuM joIe (jJAtAdharmakathAMga sUtramAM rAjAnuM varNana ApavAmAM AvyuM che ). tyArabAda be mahaddhika, mahAvutika, mahAbaliSa, mahA yazasvI ane mahA sukhazALI de tenI senAnA kAryanA saMvAhaka thaze. te devanAM zrI sthAnAMga sUtra : 05 11 7 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma pUrNabhadra ane maNibhadra haze. A pramANe tenI senAonuM saMcAlana karatA devene joIne te zatatAra nagaranA aneka rAjezvaro, talavara, maDambika, kauTa mbike, I, zreSThio, senApatio, sArthavAhe Adi bhegA thaIne e vicAra karaze ke "ApaNu mahArAjA mahApadmanI senAnuM saMcAlana pUrNabhadra ane maNibhadra nAmanA mahaddhika, mahAdyutika. mahAbaliSTha mahAyazasvI ane mahAsukhasaMpanna devo kare che. te he devAnupriyA ! ApaNA mahArAjA mahApadmanuM bIjuM nAma devasena zA mATe na rAkhavuM ?" A pramANe vicAra karIne teo tenuM bIjuM nAma devasena rAkhaze. A prakAre tenuM devasena nAma pracalita thayA bAda keTaloka samaya vyatIta thayA pachI tenI hastizALAnI keIeka hAthaNI eka suMdara hastiratnane janma Apaze. teno varNa sapheda haze, ane te zaMkha talanA evo vimala haze. te hAthIne cAra daMkUzaLa haze. te jota zaMkhatalanA jevA vimala ane cAra daMtRzALavALA hAthI para savAra thaIne te devasena rAjA zadvAra nagaranA rastAo upara thaIne vAraMvAra avarajavara karaze tene evA saMdara hAthI para besIne zatadvAra nagaramAM vicarate joIne parvokta rAjezvara, talavara Adi leke pharI ekatra thaIne e vicAra karaze ke "he devAnuM priye! ApaNuM devasena rAjAne sapheda varNana, zaMkhatala jevAM vimala, cAra daMtazaLavALA hastiratnanI prApti thaI che. te ApaNuM devasena rAjAnuM trIja nAma vimalavAhana zA mATe na rAkhavuM?" A pramANe vicAra karIne tenuM trIjuM nAma vimalavAhana rAkhaze. teo 30 varSa sudhI gRhasthAvAsamAM raheze. tyAra bAda devatva padanI jemaNe prApti karI che evA tenA mAtApitA dvArA tene be apAze. saMbuddha thayelA evA te vimalavAhana gurujanonI-kuTuMbanA vavRddha jananI AjJA laIne zaradabAtumAM sarvazreSTha muktimArganI ArAdhanA nimitte abhUmibhAga nAmanA udyAnamAM jaze. pravajyA aMgIkAra karavAne mATe jyAre teo te udyAna tampha prayANa karaze tyAre kAntika de ISTa, kAnta, priya, manejha, manoma, udAra, kalyANa svarUpa dhanya, ziva maMgaLavidhAyaka ane zrIyukta vANu vaDe vAraMvAra temanI prazaMsA karaze. A prakAre temanA abhinaMdana ane hatutivacane jhIlate jhIlate te zatadvAra nagaranI bahAra AvelA subhUmibhAga nAmanA udyAnamAM pahoMcaze. tyAM te eka devadUSya (devo dvArA arpaNa thayeluM vastra) laIne muMDita thaIne gRhasthAvasthAne tyAga karIne dIkSA aMgIkAra karaze. tyAra bAda 12 varSa sudhI temanA upara je kaMI upasargo AvI paDaze cAhe devakRta zrI sthAnAMga sUtra : 05 118 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasargo heya, cAhe manuSyakRta upasargo hoya te cAhe tiryaMcakRta upasargo hoya) te upasargone te bhAgyazALI vimalavAhana munirAja sahana karaze. upasarga karanAra para teo saheja paNa krodha karaze nahIM, upasargo sahana karatI vakhate teo bilakula dInatA nahIM batAve, paraMtu teo aDagatAthI te upasargone sahana karaze. teo iryosamita banaze, bhASAsamita banaze, gusabrahmacArI banaze, amama (mamatva bhAvathI rahita) banaze, akiMcana (dharmopakaraNa sivAyanI sAmagrIthI rahita) thaze, chinnagraMtha (dravyagraMtha ane bhAvathathI rahita) thaze, upalepa rahita (rAgAdi bhAvarUpa lepathI rahita) thaze, ane zAstrokata bhAvanAthI yukta banelA evA te vimalavAhana munirAja kAMsAnA pAtranA jevAM "muktakeya" banaze-saMsArabandhanA kArajarUpa snehabhAvathI rahita banaze ane ghI AdinI AhatithI pradIpta thayelA agninA samAna tejathI pradIpta banIne vicaraze. temanI A vihArAvasthAmAM temane koI paNa prakAranI rukAvaTa thaze nahIMteo apratibaMdha vihAra karaze-eTale ke temane koI paNa vastu para Asakti nahIM thAya,aMDaja viSayaka Asakti paNa nahIM thAya, pitaja viSayaka Asakti paNa nahIM thAya, avagrahika (rajoharaNa Adi)mAM paNa temane Asakti raheze nahIM. je je dizAmAM javAne vicAra teo karaze, te te dizAmAM teo apratibaddha, zucibhUta, laghubhUta ane parigraha rahita thaIne saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA thakA vicaraze. anuttara jJAna vaDe, anuttara darzana vaDe, anuttara cAritra vaDe, anuttara Alaya vaDe, anuttara vihAra vaDe, anuttara Arjava vaDe, anuttara mAdava paDe, anuttara lAghava vaDe, anu tara kSAnti vaDe, anuttara mukti vaDe, ane satya saMyama ane tapaguNanI samyak ArAdhanAnA phalarUpa nirvAha mArga vaDe pitAnA AtmAne bhAvita karatA evAM te vimalavAhana bhagavAna jyAre dayAnAntarikAmAM (zukaladhyAnanA bIjA pAdanI samAptimAM) vartamAna haze tyAre ananta, anuttara, nirvAghAta, nirAvaraNu, kRtna ane pratipUrNa kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thaze. tyArathI teo chaghastha aNagArane badale ahaMta jina bhagavAna banI jaze. A rIte teo kevaLI, sarvajJa ane sarva dazI thaIne deva, manuSya ane asura AdithI yukta lekanI paryAyone jANI zakaze ane dekhI zakaze samastakamAM sarve jIvonI Agati ane gatine sthitine, cyavanane, upapAtane, tane, mane bhAvone mukitane, pratisevita kamane, prakaTa kamane zrI sthAnAMga sUtra : 05 119 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane ekAnta karmane jANI zakAze ane dekhI zakAze kevaLajJAna prApta karyA bAda koI paNa vastu temane mATe aya ke adazyanahIM rahe, tyAra bAda je pade vaparAyAM che tene artha spaSTa che. A sUtramAM vaparAyelAM keTalAMka padene artha have samajAvavAmAM Ave che pUrNabhadra dakSiNa nikAyane Idra che ane maNibhadra uttara nikAyano Indra che. mahApadmanA puNyaprabhAvane lIdhe A bane Indro tenI senAnuM saMcAlana karaze -zatruone vaza karaze. rAjezvara Adi je pade A vaparAyAM che, te padone artha sUtramAM nIce pramANe che-mAMDalika je hoya che tene rAjA kahe che. aizvarya saMpanna vyaktine Izvara kahe che. aizvarya saMpanna mAMDalika rAjAne rAjezvara kahe che. talavara-rAjA khuzI thaIne jene paTTabanyapradAna kare che, ane te paTTabanyathI je vibhUSita hoya che evA mANasane talavara kahe che. mADambika-500 gAmanA adhipatine mADambika kahe che athavA aDhI aDhI kezane aMtare vaselAM gAmone je adhipati hoya che tene mADambika kahe che. kauTumbika-pitAnA kuTuMbanuM bharaNapoSaNa karavAnA kAryamAM lIna rahenAra mANasane kauTumbika kahe che, athavA aneka kuTuMbanuM pAlanapoSaNa karanArane kauTumbika kahe che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 20 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ibha-hAthIne Ibha kahe che. hAthInA vajana jeTalA vajananA dravyanA je adhipati hoya che temane Ibhya kahe che. temanA jaghanya, madhyama ane utkRSTa, evAM traNa bheda kahyA che. jemanI pAse hastipramANu maNi, mati, pravAla, enuM cAMdI vigere dravyane samUha hoya che, tene jaghanya Ibhya kahe che. jemanI pAse hastipramANa vraja maNi ane mANekanI dravyarAzi hoya che temane madhyama Ibhya kahe che, jemanI pAse hastipramANa vraja (hIra) hoya che temane utkRSTa Ibhya kahe che. zreNIjemanA upara lakSmIdevInI sadA kRpAdaSTi rahe che, ane te kAraNe jemanA gharamAM lAkha rUpIyA paDayA hoya che ane te kAraNe rAjA jene nagara zeThanI padavI enAyata kare che, ane nagarazeThanI padavIne sUcaka suvarNano paTTabanyA jemanA mastaka upara zubha hoya che evA bhAgyazALI puruSane zreSThI puruSa kahe che. senApati-gajaLa, hayadaLa rathadaLa ane pAyadaLa rUpa caturaMgI senAnA nAyakane senApati kahe che. sArthavAha-gaNima, dharima, meya ane parichedya rUpa keya vikeya vastuone laIne lAbhanI IcachAthI paradezamAM tenuM vecANa karavA mATe janArA janasamUhanuM yogakSema dvArA paripAlana karanAra tathA pitAnuM dhana temane ApIne temane savartita karanArane sArthavAha kahe che. je vastune gaNIne vecavA ke zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 21 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharIdavAmAM Ave che evI vastune gaNima kahe che. dAkhalA tarIke nALiyera, sApArI vagere. je vastune trAjavA vaDe jokhIne apAya che te vastune mi kahe che. jemake ceAkhA, java, mIThuM, sAkara vagere. paLI, ma Nu, pAtra Adi dvArA bharIne je vastu apAya che tene meya kahe che. jema ke dUdha ghI, tela vagere. je vastunI kaseTI paththara Adi vaDe pratyakSa kasoTI karIne levAdevAmAM Ave che te vastune paricchedya vastu kahe che. jema ke maNi, mAtI, pravAla, AbhUSaNA vagere. A rAjezvarAthI laine sAtha vAha pantanA leka tenu' nAma devasena pADaze, kAraNa ke deve paNa tenI senAnuM sa'cAlana karatA haze, deve dvArA tenI sevA thatI hAvAthI A nAma rAkhavAnu temanA dvArA sUcana thaze. have vimalavAhana kevI rIte dIkSA agIkAra karaze te spaSTa karavAmAM Ave che-vimalavAhana 30 varSanI u Mmara sudhI gRhasthAvAsamAM raheze, ane tyAra bAda tenA mAtApitAnu" devale kagamana thaze. devaparyAya pAmelA mAtApitA dvArA pratiSThAdhita thaIne te dIkSA levAnA vicAra karaze. gurujanenI-mAnane pAtra vaDIleAnI ane mahattAnI-atizaya maDAna vayevRddhajanAnI mAttA laIne zaradaRtumAM teo sarvazreSTha muktimArge samuddha thaze. te vakhate leAkAntika devA tenI pAse AvIne iSTa Adi pUrNAMkata vacanA vaDe vAraMvAra tene abhinandana Apaze. tee vAravAra tenI stuti karaze. mIThAM vacaneAne ISTavANI kahe che. manane ruce evI vANIne kAntavANI kahe che. je vacanA priya lAge te vacanAne priya vANI kahe che. je vANI vaDe mananuM haraNa thAya-je vANI manane mugdha karI nAkhe che evI vANIne maneAjJa vANI kahe che. hRdayane AkarSita karanArI vANIne manaHAma ( moDama) vANI kahe che. udAtta Adi spaSTa zabdonA uccAraNathI yukta hAya evI vANIne udAravANI kahe che. kalyANakAraka vacanAne kalyANavANI kahe che. prazaMsanIya vANIne dhanyavANI kahe che. je vacanAmAM vANInA koI paNa doSane! abhAva hAyache evI vANIne ziva kaheche. magalajanyavANIne magalya kahe che ane alakArAthI zAbhAsa'panna banelI vANIne sazrIkavANI kahe che. pratrayA aMgIkAra karyAM bAda 12 varSa sudhI te devasena (vimalavAhana ) aNagAra kAryAtsaga karaze-peAtAnA zarIranA mamatvabhAvanA tyAga karaze, ane tyAre temanI sAme je keAI devakRta, manuSyakRta athavA tiya cakRta upasage AvI paDaze, temane samabhAvapUrvaka sahana karIne kamanI nija rA karaze. i yate" A kriyApada dvArA e sUcita karavAmAM AvyuM che ke jayAre upasargo bhAvI paDaze tyAre teo peAtAnA mukhAdi para koI paNa prakAranI vikRti AvavA dIdhA vinA temane sahana karaze. miyate" A kriyApada dvArA e vAta prakaTa zrI sthAnAMga sUtra : 05 122 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM AvI che ke teo upasargo karanAra upara krodha nahIM kare paNa kSamA bhAva ja rAkhaze. "tinizciAdyate" A kriyApada dvArA e vAta prakaTa karavAmAM AvI che ke teo te parISaha sahana karavAmAM koI paNa prakAre dInabhAvanuM pradarzana nahIM kare. "adhyASyite" A kriyApada dvArA e prakaTa karavAmAM AvyuM che ke teo jIvananI AzAthI ane maraNanA bhayathI rahita thaIne e parISahAne satata karaze anama_eTale mamatvabhAvathI rahita thavuM. rajoharaNa Adi dharmopakaraNe sivAyanI vastuothI rahita hovuM tenuM nAma akiMcana che. dravya grantha ane bhAvagrastha rUpa bane prakAranA graMtho (baMdha)thI rahita hovuM tenuM nAma "chinnagrantha che. karmabandhanA kAraNarUpa je rAgAdibhAve che tenAthI rahita hovuM tenuM nAma "nirupalepatA" che. yathAbhAvanAthI yukta thavuM eTale zAstrokta vizuddha bhAvanAthI yukta thavuM. ahIM je "vAMca-pAtrItamajato A prakArano satrapATha ApavAmAM Avyo che tene bhAvArtha nIce pramANe samaja jevI rIte kAMsAnI thALImAM paDeluM jaLa paNa temAM lipta thatuM nathI-telanA jevI cIkaNI vastu jema te kAMsAnI thALIne cUMTI jAya che tema te kAMsAnA pAtra sAthe cATI jatuM nathI eja pramANe saMsAranA bandhanA hetubhUta (kAraNa 35) je neha che te paNa temAM lipta thatuM nathI. ahIM "yAvata" pada dvArA nicenA sUtrapATha grahaNa karAve che-" saMgharUvaniALe, navo rUpa avaDihA gaI, gagaNamiva nirAlaMdhaNe, vAe iva nirAlae, sArayasalila va suddhahiyae, puNpha pattaM va niruvaleve, kumme|iv guti die, vihaga iva savyao bippamukke khaggivisANa miva egajAe, bhAraMDapakkhIva appamatte, kuMjare iva soDIre vasabhe iya jAyathAme, sIhe iva duddharise, maMdare iba appakaMpe, sAgare iva akkhobhe, caMde iva somalese, dUra rUpa tepa, jaLa vi kAgave, vasuMdharA ruva rAvala" have A padene bhAvArtha spaSTa karavAmAM Ave che jevI rIte zaMkhamAM kaI paNa ajana rahI zakatuM nathI, eja pramANe te vimalavAhana aNagAramAM paNa rAgAdi raheze nahIM. jema jIva apratihata gatithI (keI paNa prakAranA avarodha rahita gatithI) sarvatra gamana kare che, te pramANe te aNagAra paNa grAma nagara AdimAM apratibaMdha vihArI banaze. AkAzanI jema teo paNa grAma, nagara AdikamAM kaI paNa jAtanA AlaM zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 2 3 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khananI AzAthI rahita anIne vicaraze. vAyunI jema temanu paNa kaii nizcita ghara nahIM hAya, zaradaRtumAM maLane nAza thai javAthI jema jaLa nima LakhanI jAya che, tema rAgadveSa rUpa maLa dUra thaI javAne kAraNe te RNugAranuM' citta pazu niLa khanI jaze. jema pANInI upara ugava chatAM kamaLapatra pANIthI bhI'jAtu nathI eja pramANe tee paNa sa'sArIjaneAnI vacce rahevA chatAM saMsAranI vastuemAM Asakta nahI thAya. jema kAcakhA peAtAnA aMgAne peAtAnA zarIramAMja sakaiAcI le che eja pramANe tee paNa asa'cata sthAnA mAMthI samasta indriyAne saMvRtta karI leze. jema pakSI sapUrNa mukta thaIne vicare che eja pramANe tee paNa parivAranA tyAga karIne tathA niyata vAsathI rahita khIne muktapaNe vicaraze. jema geDAne eka ja zIMgaDuM hoya che tema teo paNa rAgAdirUpa sahAyathI vita hovAne kAraNe mAtra eka ja mAganI -nirvANuMmAnI ArAdhanAmAM ekAgra banaze. te bhAraDa pakSInI jema sadA apramatta raheze. bhAraDa pakSIne e jIva, traNa paga, e mukha, e Doka ane eka ja udara hAya che, chatAM paNa mane jIva apramattapaNe-ghaNI ja sAvadhAnI thI peAtAne nirvAha calAve che. jo te mannemAMthI kai pazu eka jIva pramAda kare teA bannene nAza thaI javAnA bhaya rahe che. te kAraNe te anne jIve sadA udyamazIla rahe che. A rIte rahe te ja temanA nirvAha thaI zake che, eja pramANe vimalavAhana aNugAra paNu tapa ane sayamanI khArAdhanA karavAmAM bilakula pramAda nahI kare. tee 'jaranI jema zonDIra (zatruAne nAza karavAne tatpara) khanaze eTale ke kreAdhAdi kaSAya rUpa zatrune vinAza karavAmAM prayatnazIla raheze. tee sayama rUpa bhAnu' vahuna karavAmAM vRSabhanA samAna samartha banaze. te siMhanA samAna dudha (ajeya) banaze eTale ke parISaha ane upasaga rUpa mRge temane parAjita karI zakaze nahI. merUparyaMtanI jema prakalpa vagaranA thaze arthAt parISaha ane upasa rUpa dhanathI te merUnI mAphaka aDaga raheze. sAgaranI jema tee akSubdha anaze zrI sthAnAMga sUtra : 05 124 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale ke harSa, zoka Adi rUpa kSeAbhathI teo vihIna haze. candranA samAna saumya zyAvALA haze-tee anupatApa rUpa mana:pariNAmanA dhAraka haze. tee sanA jevA dIpta tejavALA haze eTale ke dravyanI apekSAe zArIrika kAntithI ane bhAvathI apekSA e jJAnathI deddIpyamAna haze. jevI rIte zodhita suvarNamAM maila Adi rUpa azuddhinA abhAva haiAvAne kAraNe caLakATa hoya che tema rAgAdi maLanA abhAva thai javAne kAraNe tee vimaLa tejathI dedIpyamAna thaze.pRthvInI jema teo sahanazIla haze eTale ke kakaza, kAra Adi sparzone tathA anukULa tathA pratikULa parISaheAne sahana karavAnA svabhAvavALA haze. agnimAM dhRtAdinI Ahuti ApavAthI jema agni vadhu prajavalita thAya che tema teo paNu sadA tapa ane saMyamanA tejathI dedIpyamAna thaze A prakAre sa'yama ane tapathI peAtAnA AtmAne bhAvita karatA vimalavAhana aNugAra 12 varSa paryaMta chadmastha rUpa vicaraze. "1 ahI' mULamAM je te saMve' ItyAdi-ityAdi e gAthAo ApI che. temanA atha paNa upara darzAvyA pramANe ja che. "nasthiLaH " ityAdi--A prakAre vicaratA vimalavAhana aNugAramAM kAi paNa vastu pratye Asakti nahIM rahe, Asakti cAra prakAranI kahI che--(1) aDaja Asakti-iMDAmAMthI utpanna thatAM ha'sa, mAra Adi jIveAne aDaja kahe che. A huisa, mayUra Adi pakSIe mArAM che, A pramANe mAnavuM tenu nAma a'Deja mAsakti che A prakAranI AsaktithI teo rahita haze athavA-sUtra (derA ) mAMthI je vastrAdika banAvavAmAM Ave che temanu nAma aMDaja che. A aMDaja nirmita vomAM mamatvabhAva na rAkhavA tenuM nAma aDajamAsakti vihInatA che. (2) pe|taja Asakti-hAthI, gAya, Adi jIvAne pAtaja kahe che. te jIveA pratye Asakita rAkhavI tenuM nAma prataja Asakti che, te vimalavADana aNugAra pAta ja AsaktithI rahita haze. athavA- poyarA" A padanI saMskRta kAyA " notare vA' thAya che. A saMskRta chAyAnI apekSAe vicAra karavAmAM Ave te tenA artha A pramANe thaze-bAlakamAM athavA sUtarAu vastramAM temane Asakti nahI' rahe. (3) pragrahika Asakti-rajoharaNa, saderaka zrI sthAnAMga sUtra : 05 125 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muhapattI Adi upakaraNA sAdhu mATe Avazyaka gaNAya che te dharmopakarAne pragrahika kahe che. temanA prazasta ane aprazasta viSayamAM harSa ane zAka na karave| tenuM nAma pragrahita Asaktine tyAga che, te vimalavAhana aNugAra pragaDika zaktithI tyAga rahita banaze. jJa n ityAdi-teo je dizAmAM vicaravAnI icchA karaze te dizAmAM apratimaddha ( bhAva zuddhithI yukta) thaine, laghubhUta (a5upadhivALA ane gauravanA tyAgI haiAvAne kAraNe haLavA) thaine, anAtmagrantha (sAnA, AdinA parigrahathI rahita) thaI ne, (AgamanA atizaya jJAtA) thaIne athavA " anuvanthe 'anu pragrantha (vItarAganA zAstrathI sa'panna) thaIne, saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicaraze, " tALuM' ityAdi--mA prakAre 12 varSa sudhI sa'yama ane samyak ArAdhanA karyA bAda te vimalavAhana aNugArane kevaLajJAna kevaLadarzananI prApti thaze eja vAtanuM have laMbANathI vivecana karavAmAM Ave che te vimalavAhana aNugAra anuttara ( asAdhAraNa ) jJAna, darzana ane cAritrI, anuttara vasati (upAzraya) rUpa AlayathI anuttara vihArathI ane Aya, mAba, lAghava, kSAnti, mukti ( nirlobhatA) Adi vaDe, tathA samyak prakAre ArASita ane utkRSTatA yukta sayama ane tapathI tathA phulapradhAna muktimAga thI AtmAne bhAvita karatA thakA vicaraze. A prakAre vicaratA evA te aNugAra jyAre dhyAnAntarikAmAM (zukaladhyAnanA dvitIya tRtIyapAdanA madhya bhAga rUpa yAnAntarikAmAM-eTale ke zukala dhyAnanA dvitIya pAdanI samAptimAM ane tRtIya pAdanI asamAptimAM) sthita haze tyAre temane anata, anuttara, nirvyAghAta, nirAvaraNa, kRtsna ane pratipUrNa, savervotkRSTa kevaLajJAna utpanna thaze. " saphLa che " tyAre te devasena (vimalavAhana ) aNugAra bhagavAna arju'ta jina kaivalI sajJa ane sadazI" thai jaze. tyAra bAda teo deva, manuSya ane asura rUpa leAkanI paryAyane ane samasta leAkamAM sava` jIvAnI Agati Adine jANI zakaze ane dekhI zakaze. ahIM " Adi " pada dvArA prakaTa kama pantanu' pUrvokta badhu' te jANI-dekhI zakaze ema samajavuM. saMsAranI koI paNa vastu temane mATe ajJeya ke adRSTa nahIM rahe. // sU. 35 // rk zrI sthAnAMga sUtra : 05 126 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApadmajinake dvArA prarUpita honevAle Arambha Adi sthAnoMkA nirUpaNa 66 'se nALAmaN aDyo !'' ityAdi--(sU 36) A sUtranI vyAkhyA saraLa che. " o AmaTThALe '' pramAda-yeAga rUpa eka bhArabhasthAnanI prajJApanA te karaze khAkInA kathananA artha saraLa che dAsUtra36A AgalA be satramAM AgAmI upeiNImAM thanArA mahApadma jinezvara viSe kahevAmAM AvyuM. mahAvIra svAmInA janmAdi vakhate jema uttarA phAlgunI nakSatra cAlatu' hatuM, tema mahApadma jinezvaranA janmAdinA samaye uttarAphAlgunI nakSatra cAlatuM hatuM. pUrva sUtra sAthe A prakAranA saMbadhane lIdhe have sUtrakAra nakSatra vizeSAnu' nirUpaNa kare che-" nava badalattA caMdrAsa pachaMmALA ' ityAdi-(sU. 37) TIkA-nava nakSatra candranA pRSTha bhAgamAM sthita kahyA che. candramAM nava nakSatrane atikrama karIne pITha daIne bhAgave che eTale ke A nava nakSatrA candranI pAchaLa rahelAM che--(1) abhijit, (2) zravaNa, (3) dhaniSThA, (4) revatI, (pa) azvinI, (6) mRgazIrSa, (7) puSpa, (8) hasta ane (9) citrA. // sUtra 37 5 nakSatravizeSakA nirUpaNa AgalA sUtramAM nakSatrAnI vAta karI. nakSatra vizeSAmAM vimAnAnA sad bhAva haiAya che. vimAnAnA pUsUtra sAthe A prakAranA sabaMdha hAvAthI ve sUtrakAra A navamAM sthAna sAthe susa'gata evuM kavizeSagata vimAnanuM yata kare che- trALayajALavaJALavusu '' ItyAdi--(sU. 38) nata, prAta, AraNu ane acyuta, A cAra kalpAmAM je vimAne che temanI UMcAi nava cAjananI kahI che. !! sUtra 38 5 kalpavizeSa meM rahe hue vimAnakI saMkhyAkA nirUpaNa vimAna vizeSAnI UMcAinu` kathana karIne sUtrakAra kulakara vizeSanI UMcAInuM kathana kare che-vimanavALAM hrahAre " ityAdi~(sU 39) vimalavAhana kulakara 900 dhanuSapramANe U'cA hatA. (sU 39) kula kara vizeSanI uMcAinuM nirUpaNu karIne have sUtrakAra kulakara vizeSa RSabhadeve tIthanI je pravRtti karI hatI tenuM nirUpaNa kare che-- " jIsameLa aA josahimAM " ityAdi--(sU. 40) kaiAzala dezamAM utpanna thayelA RSabhadeva aMte A avasarpiNI kALanI nava sAgaropama kATI koTI samApta thaI gayA khAda tInI pravRtti karI hatI. !! sUtra 40 !! zrI sthAnAMga sUtra : 05 127 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSabha kulakara vizeSa RSabha pravartita pravRttikA nirUpaNa AgalA sUtramAM evuM kahevAmAM Avyu ke RSabha kulakare tIrthanI pravRti karI. te kulakara manuSya ja heAya che. pUrvasUtra sAthe A prakAranA saMbaMdhane laIne have sUtrakAra antaradvIpaja manuSyeAnA kSetranuM pramANa kahe chevaLata adbhuta '' ityAdi--(sU. 41) sUtranA ya sugama che. ghananta, laSTadanta, gUDhadanta ane zuddhadanta A cAra antaradvIpa che. te pratyeka antaradvIpanA AyAma ( laMbAI) ane viSNu'bha (paheALAI) 900-900 ceAjananI kahI che. DA sU. 41 // navaseA ceAjananA pramANavALA antara dvIpeAnI vAta karIne have sUtrakAra samabhUmibhAgathI upara 900 ceAjanapramANa UMca InI nIce gamana karanArA graha vizeSanI vIthinA pramANanuM kathana kare che-- graha viroSavIthi pramANakA nirUpaNa 66 ,, mullAM mahAlaya vIritro " ItyAdi--(sU 42) zuMka mahAgrahanI nava vIthi (mArgA) kahI che-jema ke-(1) hrayavIthi, (2) gajavIthi, (3) nAgavIthi, (4) vRSabhavIthi, (5) gevithI, (6) uragavIthi, (7) ajavIyi, (8) mRgavIci, ane (9) vaizvAnaravIthi, vIthi eTale mAga athavA kSetravibhAga. A vIthie sAmAnya rIte traNa traNa nakSatra vaDe thAya che. ! sUtra 42 // vIthi vizeSamAM cAlavAthI zukra Adi grahe manuSya AdikA para anu graha ane nigraha kare che. tethI satrakAra drAdi sAmagrInA nimitta vaDe karmanA udayAdinA sadbhAvane laIne ka svarUpanuM kathana kare che zrI sthAnAMga sUtra : 05 128 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava prakArake no kaSAyakA nirUpaNa bhAvi noLijo re vaLa" ItyAdi (sU. 43) ne kaSAya vedanIya karmanA nIce pramANe nava prakAra kahyA che-(1) strIveda, (2) puruSaveda, (3) napuMsakaveda, (4) hAsya, (5) rati, (6) arati, (7) bhaya (8) zAka ane (9) jugasA. ahIM "" zabda sahacaranA arthamAM vaparAya che. tethI kaSAyonA je sahacara che temane kaSAya rUpa samajavA joIe. "pAca no venIla" e pATha ApavAmAM AvyuM che, tene zabda ASa he vAthI tene pUrvanipAta (pUrva mUkavAnI kriyA) karI nAkhavAne lIdhe ApavAmAM Avela che. nekaSAya rUpe je karmanuM vedana karavAmAM Ave che te karmane nekaSAya vedanIya kahe che. bAkIne pATha sugama che. | sUtra 43 che uparyukta karmanA prabhAvathI jIva aneka kula keTiomAM utpanna thAya che. tethI have sUtrakAra lakeTi enuM kathana kare che rivicAmAM bA nA chorI" ItyAdi-(. 44) caturindriya jenI kulakeTa saMkhyA nava lAkha kahI che. bhuja parisarpa sthalacara tiryacenI kulakeTisaMkhyA nava lAkha kahI che. A sUvanI vyAkhyA spaSTa che. e satra 44 che kulakarake koTikA nirUpaNa "jIva javAnivRtti" ItyAdi-(sa. 45) TIkArtha_ e nava sthAnamAM mithyAtva Adi kAraNe vaDe upArjita puNano -kamadalikone pApakarma rUpe caya (saMgraha) che, vartamAnamAM paNa teo temane caya karatA ja raheze te nava sthAna nIce pramANe che-(1) pRthvIkAya, (2) apUkAya, (3) tejaskAya, (4) vAyukAya (5) vanaspatikAya, (6) dvIndriya, (7) trIndriya, (8) caturindriya ane (9) paMcendriya. sa. 45 che zrI sthAnAMga sUtra : 05 129 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalake svarUpakA nirUpaNa kama pudgalenA caya AdinuM kathana karIne have satrakAra tenI sAthe susaMgata evuM pudgalenuM nirUpaNa kare che ghara pANiyA yA maLatAItyAdi-(sa. 46) nava pradezevALA skandha anata kahyA che. nava pradezamAM avagADha (rahelAM) mudgala anaMta kahyAM che. (yAvatu) nava gaNAM rakSa pudgala anaMta kahyAM che sUA. 4 zrI jainAcArya-jainadharmadivAkara pUjayazrI ghAsIlAlajI mahArAja kRta "thAnAMga sUtra" nI sudhA nAmanI TIkAmAM navamuM sthAna samApta che te che daza sthAnakA viSaya vivaraNa dazAmA sthAnane prAraMbha navamAM sthAnanI prarUpaNA pUrI karIne have sUtrakAra dasamAM sthAnanI prarUpaNAne prAraMbha kare che. navamAM sthAna sAthe A dasamAM sthAnane saMbaMdha A prakArane che-navamAM sthAnamAM jIva ane ajIvanuM nava sthAnanI daSTie prati pAdana karAyuM che. A dasamAM sthAnamAM dasa sthAnonI apekSAe temanuM pratipAdana karavAmAM Avaze. navamAM sthAnanA chelA sUtra sAthe A sthAnanA pahelA sUtrane saMbaMdha A prakArane che-navamAM sthAnanA antima sUtramAM nava gaNa rUkSa guNavALAM dUgale anaMta kahyAM che. te dUgale asaMkhyAta pradezevALA lekamAM vyApta che- A prakAranI temanI leka sthiti che. tethI have sUtrakAra A sthAnanA pahelA sUtramAM te lekasthitinuM nirUpaNa kare che lokasthitikA nirUpaNa "ravihAM strIdi quttA" ItyAdi-(sU 1) TIkAtha-paMca atikAyarUpa A lekanI sthiti (lekane svabhAva) dasa prakAranI kahI che, je A pramANe che-(1) cha vAraMvAra marIne lekarUpa dezamAM athavA zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 30 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatimAM athavA jAtimAM athavA kulamAM vAraMvAra sAntararUpe ke nirantararUpe utpanna thatAM rahe che. A prakAranI pahelI leka sthiti kahI che (2) bIjI leka sthiti A prakAranI che-jI dvArA sadA-pravAhanI apekSAe anAdi anantakALa sudhI -nirantara mekSanA vighAtaka pApakarmorUpa jJAnAvaraNIya Adi ATha prakAranAM pApa kamane bandha thatuM rahe che. (3) trIjI leka sthiti A prakAranI che-jI dvArA anantakALa sudhI nirantara mehanIya karmanI pradhAnatAne lIdhe mohanIya ATha prakAranAM pApakarmone baMdha thatuM rahe che. (4) cothI sekasthiti A prakAranI che-traNe kALamAM evuM kadI banyuM nathI, banatu nathI ane banavAnuM paNa nathI eTale ke e vAta bilakula asaMbhavita che ke jIva ajIva banI jAya ane ajIva jIva banI jAya eTale ke jIva kadI paNa ajIva rUpatAne prApta karate nathI. (5) pAMcamI lokasthiti A prakAranI che-traNe kALamAM evuM kadI saMbhavI zakatuM nathI ke A lekamAMthI trasa jIvene yucheda (saMdatara nAza thaI jAya ane mAtra sthAvara jane ja sadubhAva rahe- (6) chaTakI leka sthiti A prakAranI che-leka aleka rUpe pariNamana pAmI jAya, ane eka leka rUpe pariNamI jAya, evI vAta paNa traNe kALamAM banI nathI, eTale ke e vAta paNa sarvathA asaMbhavita che, (7) sAtamI lokasthiti A prakAranI che-e vAta paNa traNe kALamAM kadI saMbhavI zakavAnI nathI ke lokane alakamAM praveza thaI jAya ane alekano praveza lokamAM thaI jAya. AThamI lekasthiti A prakAranI che-jeTalA kSetramAM lekane vyapadeza thAya che-jeTalA kSetrane lekane nAme oLakhavAmAM Ave che, eTalAM kSetramAM jIvanuM astitva che ane jeTalAM kSetramAM chAnuM astitva che eTalAM ja kSetramAM leka che. (9) navamI lekasthiti A prakAranI che.(A bhedamAM je "jAva tAva, rA, tAva" A padano prayoga karavAmAM AvyuM che te vAkyavinyAsanI suMdara tAne mATe karavAmAM AvyA che. e ja pramANe AgaLa paNa samajavuM) jeTalAM kSetramAM che ane pudagalanI gatirUpa paryAya che eTalAM kSetramAM lekavyapadeza leka zabdane pragaTe che ane jeTalAM kSetramAM lekavyapadeza che eTalAM kSetramAM janI ane pudgalanI gatiparyAya che. (10) dasamI lokasthiti A prakAranI che -samasta lekAtomAM pagale abaddhapArzvagRSTa ja che. eTale ke teo gADha rUpe saMliSTa paNa nathI ane mAtra nAmanA ja spaSTa paNa nathI. A prakAre te pudgale akSa dravyAntaranI sAthe gADha saMzleSa ane pArzvasparza A banethI rahita che. A kathanane zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 31 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha e che ke te pudgale je ke dravyAntaranA saMparkathI asaMjAta rakSa pariNAmavALAM che, kAraNa ke teo svabhAvataHja rasa rUpe parita thAya che, athavA samasta kAntomAM je svabhAvathI ja rUkSatA hoya che tenA vaDe te pudgale abaddhapArzvapRSTa-parasparamAM asaMbaddha-karAya che eTale ke tyAM jaIne teo vikIrNa thaI jAya che. arthAta verAI jAya che teo tyAM saMpUrNa vikIrNa thatAM nathI. parantu eTalAM ja vikIrNa thAya che. ke jeTalAM vikIrNa thavAne lIdhe karma pudgala ane paramANupudgala AdikAntamAMthI bahAra javAne mATe samartha banI zake nahIM. sU 1 lekasthiti (leka svabhAva) e che ke puruSa dvArA ucArita zabda pudgale. kAntamAM jAya che. A prakAranA pUrvasUtra sAthenA saMbaMdhane laIne have sUtrakAra zabdabhedanuM kathana kare che-vihe re ghare ityAdi ( sU. 2 ) zabdabhedakA nirUpaNa mUlArtha-zabdanA nIce pramANe 10 prakAra kahyA che-(1) nirdhArI (2) piDima, (3) rUkSa, (4) bhinna, (5) jarjarita, (6) dIrgha, (8) , (8) atharva (9) kAkaNa ane (10) kiMkiNI. TIkAtha-zrotrendriya dvArA grAhya je niyata kramavarNavALo dhvani hoya che tenuM nAma zabda che. have A dase prakAranA zabdonuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che ghaTanA avAja je je dhvani thAya che te dhvanine niDarI zabda kahe che. A zabda gheSathI yukta hoya che. meTA Dhola, nagArAM AdinA avAjanI jema je zabdaghASathI rahita hoya che tene "piDima zabda" kahe che. kAgaDA AdinA avAja je je avAja hoya che tene "rUkSazabda" kahe che. kuSTa rega AdithI pIDita jIvanA avAja je je avAja hoya che te avAjane bhinnazabda" kahe che. taMtrIka (tAravALAM vAdyone zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 3 2 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taMtrIka kahe che) karaTikA Adi vAghanA avAja jevo je avAja hoya che tene jarjarita zabda' kahe che. "A" Adi dIrgha varNanA uccAraNanI jema je zabda dIrghavarNavALa hovAnA kAraNe dIrgha uccAravALe hoya che tene "dIrdha zabda" kahe che, athavA je avAja megha AdinA avAjanI jema dUrathI zravaNa karavAne gya hoya che te avAjane "dIrgha zabda" kahe che. "ba, rU" ItyAdinA uccArananI jema je zabda havavarNavALAM akSarane kAraNe have uccAravALo hoya che tene "hazabda" kahe che. athavA vINA AdinA sUranI jema je sUra samIpamAMthI ja sAMbhaLavA gya hoya che tene "husvazabda' kahe che. aneka turI Adi vAjitrenA sagathI-vividha prakAranAM vAjiMtronA saMgathIyamala zaMkhAdinA dhvani je je ivani thAya che tenuM nAma "pRthakatvazabda" che. sUma kaMTha vaDe gavAtAM gItane je dhvani hoya che tene "kAkalI zabda" kahe che. nAnI ghaMTaDIne kiMkiNI kahe che. te kiMkiNInA vani jevA avAjane "kiMkiNI svara" kahe che. e sUtra 2 che ' zabdanA uparyukta 10 bhedo zravaNendriya dvArA grAhya che. tethI have sUtrakAra kALabhedane anulakSIne IndriyAnuM kathana kare che daza prakArake IndriyArtho kA nirUpaNa "ratha tathA ghaorgItyAdi-(sU 3) TIkAthe-bhUtakAlika IndriyAthe dasa kahyA che. te dasa prakAra nIce pramANe samajavAkeTalAka puruSe evAM thayAM che ke jemaNe vivakSita zabda samUhanI apekSAe eka deza (bhAga rUpe keTalAka zabdone sAMbhaLyA che. keTalAka puruSe evAM thayAM che ke jemaNe samudAyarUpe paNa zabdane sAMbhaLyA che A kathanano bhAvArtha nIce pramANe che-jemane saMbhinna choDolabdhi thaI gaI che temaNe te ava. sthAmAM samasta Indriyo vaDe zabdane sAMbhaLyA che ane jemane te labdhi prApta thaI nathI temaNe IndriyonI apekSAe mAtra zrotrendriya vaDe ja zahene sAMbhaLyA che athavA dezatA eTale eka kAna vaDe ane sarvataH eTale be kAna, vaDe A arthanI daSTie vicAravAmAM Ave te ahI A sUtrapAThano artha A pramANe thAya che--keTalAka puruSoe eka kAnathI zabda dikene sAMbhaLyA che ane keTalAka puruSoe banane kAna vaDe zabdAdikene sAMbhaLyA che. e ja pramANe keTalAka puruSee bhUtakALamAM eka dezathI paNa rUpanuM avalokana karyuM che ane keTalAka puruSe e bhUtakALamAM sarvadezathI (sarvadezataH) paNa rUpinuM ava. lekina karyuM che. e ja pramANe bhUtakALamAM keTalAka puruSoe deza ane sarva rUpe gadhenuM, rasonuM ane sparzonuM anubhavana karyuM che (1) zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 33 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eja pramANe vartamAnakAlika IndriyAtha paNa dasa kahyA che. jema ke keTalAka puruSA dezarUpa zabdone sAMbhaLe che ane keTalAka sataH (sarUpe ) paNa zabdane sAMbhaLe che. keTalAka dezataH rUAne dekhe che ane keTalAka sarvAMtaH rUpAne dekhe che. keTalAka dezarUpe gadhAnuM anubhavana kare che ane keTalAka sarUpe gaMdhAtu anubhavana kare che e ja rIte keTalAka deza rUpe rasAnuM ane keTalAka sa rUpe rasAnuM anubhavana kare che. keTalAka deza rUpe sparzInuM ane keTalAka savarUpe sparzInuM anubhavana kare che. (2) bhaviSyakAlika indriyA paNa eja pramANe dasa prakAranA kahyA che. jema ke-keTalAka leAkeA deza rUpe zabdone sAMbhaLaze ane keTalAka sa rUpe zabdone sAMbhaLaze. keTalAka deza rUpe rUpAnuM avaleAkana karaze ane keTalAka sava rUpe rUponu' avaleAkana karaze. keTalAka deza rUpe gandhAnuM anubhavana karaze ane keTalAka deza rUpe ane keTalAka satra rUpe rasAnuM anubhavana karaze. keTalAka deza rUpe ane keTalAka sava rUpe spaoNMtu sa Mvedana karaze. A sUtranA bhAvAtha nIce pramANe che. pAMca indriyeAnA pAMca viSaya kahyA che. jema ke zrotrendriyane viSaya zabdonuM zravaNu karavAnA che. bhUtakALa, vartamAna kALa ane bhaviSyakALanI apekSAe temanA vicAra karavAmAM Ave te pratyeka kALanI apekSAe temanA pAMca -pAMca bheda paDe che. te pAMca indriyArthAne eka deza rUpe ane sarva deza rUpe tAtAnI indriyA dvArA grahaNa karavAnI apekSAe babbe bheda paDI jAya che. A rIte bhUtakAlika indriyAtha 10 prakAranA, vartamAnakAlika indriyA paNa dasa prakAranA thaI jAya che. !! sUtra 3 !! pudgalake svarUpakA nirUpaNa indriyAnA viSacabhUta je padArthI che teo pudgalAnA dhama rUpa che, tethI have sUtrakAra pudgalanA svarUpanu' nirUpaNa kare che. ' sahiM TALe imacchinne zeDhe ' ityAkri--(sU 4) zrI sthAnAMga sUtra : 05 134 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkAtha-daza kAraNone lIdhe achinna-alaga nahIM paDeluM-zarIramAM athavA amuka skadhamAM saMbaddha hoya evuM paNa sthAnAntaramAM jaI zake che. te dasa kAraNe nIce pramANe che (1) AhAra rUpe grahaNa karAyeluM pudgala eka sthAnethI bIje sthAne jaI zake che. (2) je pariNamyamAna (jaTharAgni vaDe pariNatine pAmeluM), padagala hoya che te paNa eka sthAnethI bIje sthAne jaI zake che. (3) upasyamAna pudgala ( je ucchavAsanA vAyurUpa pudgala hoya che te) paNa eka sthAnethI bIje sthAne jaI zake che. (4) niHzvasvamAna yugala (niHzvAsa vAyurUpa pudgala) paNa eka sthAnethI bIje sthAne gamana karI zake che. (5) je vedyamAna yugala (anumAna karma pudagala) hoya te paNa eka sthAnethI bIje sthAne jaI zake che. (6) je pagale nirdhamAna hoya che-eka dezathI kSIyamANa hoya che-te eka sthAnethI bIje sthAne jaI zake che. (7) je vikriyamANa pudgala heya che-vaikiya zarIrarUpa pariNatine pAmeluM pudgala hoya che, te paNa eka sthAnethI bIje sthAne jaI zake che. (8) je paricAyakANu pudgala hoya che, eTale ke je maithunakriyA dvArA janya pudgala hoya che athavA je vIryarUpa pudgala hoya che te paNa eka sthAnethI bIje sthAne jaI zake che. (9) yakSAviSTa pudgala bhUtAdi vaDe adhiSita hoya evuM dUgala paNa calAyamAna thAya che eTale ke eka sthAnethI bIje sthAne jaI zake che. (10) je pudgala vAta pariNata hoya che-dehagata vAyuthI prerita hoya che. te paNa eka sthAnethI bIje sthAne jaI zake che. e sUtra 4 che zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 35 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kodhake utpattike kAraNakA nirUpaNa IdrinA viSayabhUta pudgala dharmone Azraya laIne krodhanI utpatti thAya che. pUrvasUtra sAthe A prakAranA saMbaMdhane laIne have sUtrakAra konI utpattinA dasa kAraNenuM nirUpaNa kare che-"huM kahuM jotuqtI si pA" ItyAdi (sU. 5) TIkAtha-daza kAraNone lIdhe krodhanI utpatti thAya che. te daza kAraNe nIce pramANe che(1) A puruSe mArAM mane jJa zabda, pa, rasa, rUpa ane gandhanuM haraNa karAvyuM hatuM (2) A puruSe mane amane jJa zabdAdike samarpita karyA hatA. eja prakAre vartamAnakAlika ane bhaviSyakAlika manejha ane amane jJa zabdAdi viSayaka apa. hAra ane upahArane Azraya laIne bIjAM cAra kAraNenuM kathana karI zakAya. parvokta be kAraNe sAthe A cAra kAraNene saMyoga karavAthI kotpattinAM 6 sthAne (kAro)nuM pratipAdana ahIM sudhImAM pUruM thAya che. traNe kALamAM kartaka (karAyela) mane zabdAdi viSayaka eka apahArane (tenAthI vaMcita karavAnI kriyAne) ja Azraya laIne sAtamuM sthAna (kAraNa) nakkI thaI jAya che. traNe kALamAM kartaka amanejha zabdAdi viSaya upara (tene saMga karAvavAnI kriyA)ne Azraya laIne AThamuM sthAna (kAraNa) nakakI karI zakAya che. tethI traNe kALamAM katRka eka mane jJa ane amanejJa zabdAdi viSayaka apahAra ane upahArano Azraya laIne kopattinuM navamuM sthAna (kAraNa) nakkI karI zakAya che. dasamuM kAraNa nIce pramANe che-keI vyakti evI mAnyatA sevatI hoya che ke huM te AcArya ane upAdhyAye pratye samyapha vartana rAkhuM chuM-temane Adara karuM chuM, paNa teo mArA pratye viparIta rUpe ja vate che. A prakAranA kAraNane lIdhe paNa krodhanI utpatti thAya che. e sUtra-pa che zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 36 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamAdi nirUpaNa AgalA sUtramAM kotpattinAM kAraNenuM pratipAdana karavAmAM AvyuM. saMyamI ja kodha karatA nathI. tethI saMyamanA, saMyamathI viparIta evA asaMyamanA, saMvaranA tathA saMvarathI virUddha evAM asaMvaranA bhedanuM sUtrakAra nirUpaNa kare che- "ravide saMgame jaganna" ItyAdi--(sU. 6) sUtrArtha-saMyamanA nIce pramANe dasa prakAra kahyA che. (1) prakAyika saMyama (2 thI 5) apakAyikathI laIne vanaspati kAyika saMyama paryaMtanA cAra prakAre. (6 thI 9) dvIndriya saMyamathI laIne pacendriya saMyama paryantanA cAra prakAro ane (10) ajIvakaya saMyama, asaMyamanA paNa nIce pramANe dasa prakAra kahyA che. (1) pRthvIkAyika asaMyama, (2) aprakAyika asaMyama, (3) tejaskArika asaMyama, (4) vAyukAyika asaMyama, vanaspatikAyika asaMyama (6 thI 8) kIndriya asaMyamathI laIne paMcendriya asaMyama paryantanA cAra prakAro (10) achavakAya asaMyama. saMvaranA nIce pramANe 10 prakAra kahyA che. (1 thI 5) zrotrendriya saMvara thI laIne sparzendriya saMvara sudhInA pAMca prakAro, (6) manAsaMvara, (7) vakasaMvara, (8) kAyasaMvara, (9) upakaraNasaMvara ane (10) sUcIkuzAgrasaMvara. asaMvaranA nIce pramANe 10 prakAro kahyA che-zrotrendriya asaMvarathI laIne sUcIkuzAgra asaMvara paryaMtanA uparyukta dasa prakAro ahI gaDuNa karavA joIe. upakaraNa saMvarane artha have spaSTa karavAmAM Ave che-parimANathI adhika ane akalpanIya vastra, pAtra Adi grahaNa na karavA tenuM nAma upakaraNa saMvara che. athavA phelAyelA (vikharAyelAM) vastra di upakaraNane ekaThAM karavA tenuM nAma upakaraNa saMvara che. aupadhika upakaraNanA pramANane maryAdita karavAthI upakaraNa saMvara thAya che. sacIkuzAgra saMvara-soya athavA darbhanI aNI para rahI zake eTalI alpa pramANa vastune paNa yatanApUrvaka nIce mUkavI tenuM nAma sUcIkuzAgra saMvara che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 37 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM je dasa bhedane batAvavAmAM AvyA che. temAMnA chellA be bheda (upakaraNa saMvara ane sUcIkuzAgrasaMvara dravyaviSayaka che. asaMvaranA dasa bheda saMvaranA dasa bhede karatAM viparIta svarUpavALA hoya che. e sUtra 6 ! asaMvarakA vizeSa pakArakA thana AgalA sUtramAM 10 prakAranA asaMva prakaTa karavAmAM AvyA. have sUtrakAra te asaMvaranA viSayamAM vizeSa kathana kare che- "hiM TALe huM marumaMtI dhamA " ItyAdi-(phU. 7) TIkArtha "huM jAti AdinI apekSAe zreSTha chuM" A prakAre garva kare tenuM nAma "aDama " athavA abhimAna che. adama + ganatI = sAmantI huM antI chuM" eTale ke jAti AdinI apekSAe huM zreSTha chuM. A prakArane ahaMkAra karanArane "ahamantI" kahe che. A prakAranA ahamatInA nIce pramANe 10 prakAra paDe che (1) jAtimada-mAtRvaMzane jAti kahe che. "huM vizuddha mAtRvaMzamAM utpanna thayo chuM." A prakArane jAtine mada karavAthI mANasa ahamatI bane che. (2) kulamada-pitRvaMzane kuLa kahe che. "huM vizuddha kuLamAM utpanna thaye chuM, A prakArane mada kare tenuM nAma kuLamada che. e mada karanAra mANasa paNa ahamantI (ahaMkArI) gaNAya che. ahIM "yAvat " padathInIcene sUtrapATha grahaNa thaye che-"vajhamag, rAmapaLa, sugamAM , tayama, DhAmamauLe " (3) balama, (4) rUpamada, (5) zratamada, (6) tapamada ane (7) lAbhamada, A madane kAraNe paNa mANasa ahaMkArI bane che. A padano artha samajI zakAya e che. have ahaMkAranA bAkInAM traNa sthAna prakaTa karavAmAM Ave che-(8) ezvaryamada-pitAne vaibhava ghaNe ja che e mada paNa mANasane thAya che ane te kAraNe paNa te ahaMkArI bane che. (9) labdhimada-mArI pAse evI labdhi che ke nAgakumAra ane suparNakumAra paNa mArI pAse jyAre huM dhAruM tyAre turata ja AvI jAya che" A prakAranA madane labdhimada kahe che. A madane kAraNe paNa mANasa ahaMkArI bane che. dasamuM sthAna nIce pramANe che. sAdhAraNa paruSe karatAM paNa meM vadhAre jJAnadarzananI prApti karI che athavA jJAna ane darzana jeTaluM utpanna thavuM joIe, teTaluM mArAmAM utpanna thaI gayuM che, A prakArane mada karavAthI paNa mANasa ahamatI thaI jAya che e sUtra cha zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 38 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhi aura asamAdhikA nirUpaNa jAtyAdi dethI viparIta samAdhi hoya che. tethI have sUtrakAra samAdhinA bhedanuM kathana kare che ane tyArabAda samAdhithI viparIta evI asamAdhinA bhedenuM nirUpaNa kare che-"savilA samAhI ghanattA" ItyAdi-(phU. 8) TIkAtha-sAmAnya rUpe rAgAdikene abhAva tenuM nAma samAdhi che. upAdhi bhedanI apekSAe te samAdhinA nIce pramANe dasa prakAra paDe che-(1) prANAtipAta viramaNa, (2) mRSAvAda viramaNa, (3) adattAdAna viramaNa, (4) maithuna viramaNa, (5) parigraha viramaNa, (6) IryAsamiti, (7) bhASAmati, (8) eSaNA samiti, (9) AdAnabhAMDamatranikSepaNa samiti, ane (10) uccAraprasavaNazleSma jallazivANu pariSThApanikA samiti asamAdhinA paNa dasa prakAra paDe che. te prakAro nIce pramANe che-(1 thI 5) prANAtipAtathI laIne parigraha paryantanA pAMca prakAro. (6) IryAasamiti (7) bhASAasamiti, (8) eSaNA asamiti,(9) AdAnabhAMDamatra nikSepaNaasamiti, ane (10) uccAra prasapaNa-zleSmajalaziMghANa pariSThApanikA asamiti. sU 8 supratrajyAne AdhAra samAdhi para rahe che ane asamAdhine kAraNe pratra. jamA duprajyA rUpa banI jAya che. pUrvasUtra sAthe A prakAranA saMbaMdhane lIdhe have sUtrakAra pravajyAnA dasa prakAranuM nirUpaNa kare che - zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 39 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza prakArakI pravRjyAnA nirUpaNa "valaviMha gvakanA pautta" ItyAdi-(sU9) TIkArtha sAvadha vyApArothI nivRtta thavuM. sAvadya kRtyone parityAga kare tenuM nAma pravajyA che. te pravajyAne nIce pramANe 10 prakAra kahyA che-(1) chandA, (2) roSA, (3) parighunA, (4) svama, (5) pratizutA, (6) samAraNikA, (7) regiNikA, (8) anAdatA, (9) deva saMjJAti, ane (10) vatsAnubalpikA, je pravajyA pitAnA athavA parakIya abhiprAyane AdhAre dhAraNa karAya che te pravajyAne chandA pravrajyA kahe che. jema ke bhagavAna mahAvIranI sAthe vAdavivAda karavA AvelA gautamAdie je pravajayA aMgIkAra karI hatI te vakIya abhiprAyane kAraNe aMgIkAra karI hatI. bhavadatte je pravrayA aMgIkAra karI hatI te pitAnA bhAInA abhiprAyane kAraNe aMgIkAra karI hatI A rIte svakIya athavA parakIya abhiprAyathI prerAIne je dIkSA aMgIkAra karavAmAM Ave che tene chandI pravajyA kahe che. (2) rASa-reSane kAraNe je pravajyA dhAraNa karAya che te pravajyAnuM nAma rASApravrayA che. jema ke zivabhUtie roSane kAraNe pravajyA aMgIkAra karI hatI. tethI te pravajyAne rASA pratrajyA kahI zakAya. (3) parighana eTale dAridraya. kAkahArakanI jema je pravajyA dAridrayane kAraNe levAmAM Ave che tene parighanA pravajyA kahe che. (4) keI viziSTa svapnane kAraNe athavA puSpacUlAnI jema svapnamAM je pravajyA dhAraNa karavAmAM Ave che tene svapnA pravajyA kahe che. (5) zAlibhadranA banevI dhanyanI jema je pravajyA pratijJAne kAraNe dhAraNa karAya che te pravajyAne pratibhrata pravajyA kahe che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 140 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) je pravajyA pUrvabhava AdinA smaraNane kAraNe dhAraNa karAya che te pravrajyAne smAraNikA pravajyA kahe che. mallinAtha bhagavAna dvArA je cha rAjAone pUrvabhavanuM samaraNa karAvavAmAM AvyuM hatuM te rAjAonI pravrayAne smaraNikA pravajyA kahI zakAya. (7) sanakumAranI jema je pravajyA rogane kAraNe grahaNa karAya che te pravajyAne rogiNikA pravrajyA kahe che. (8) nardiSeNanI jema je pravajyA anAdarane kAraNe levAmAM Ave che te pravajyAne anAdatA pravrayA kahe che. (9) metAya AdinI jema je pravajyA devakRta pratibaMdhathI prerAIne levAmAM Ave che te pravajyAne devasaMjJapti pravajayA kahe che. (10) vara svAmInI mAtA jema je pravajyA putra pratyenA nehane kAraNe levAmAM Ave che te pravajyAne vatsAnubandhipravajyA kahe che. e sUtra 9 che daza prakAra zramaNadharmakA nirUpaNa pravajyAyukata vyakti ja zamaNudharmanI adhikArI thaI zake che. tethI have sUtrakAra zamaNudharmonA dasa prakAranuM varNana kare che. ravi kamaLapaSe vALa" ItyAdi-(phU. 10) TIkAtha-zramaNudharma dasa prakAranA kahyA che-(1) kSAnti, (2) mukti, (3) Aja va, (4) mAIva, (5) lAdhava, (6) satya, (7) saMyama, (8) tapa, (9) tyAga ane (10) brahmacaryavAsa. potAnI nindA thatI sAMbhaLavAthI paNa krodha na kare athavA pitAnuM ahita karanAra pratye paNa kSamAbhAva rAkhe tenuM nAma zAnti che. bAhya ane Abhyantara vastuo pratyenA lebhane tyAga kare tenuM nAma mukti che. mAyA (kapaTane tyAga kare tenuM nAma Arjava che. mAnano parityAga kare tenuM nAma mArdava che. dravyanI apekSAe alpa upAdhi (upakaraNo) rAkhavI ane bhAvanI apekSAe gauravatriyane tyAga karavo tenuM nAma lAghava che. satya bolavuM tenuM nAma satya che. prANAtipAta AdinA tyAganuM nAma saMyama che. ATha prakAranA karmone je bALI nAkhe che tene tapa kahe che. sAMgika munione AhArAdi ApavA tenuM nAma brahmacaryavAsa che. e sUtra 10 | zrI sthAnAMga sUtra : 05 141 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza prakArakI vaiyAvratyakA nirUpaNa viyAvRtya paNa zramaNadharma ja gaNAya che. tethI have sUtrakAra vaiyAvRtyanA dasa prakAranuM varNana kare che-"savide vecAvaje paum" ItyAdi-(phU. 11) TIkAtha-zubha vyApAravALAne je bhAva athavA tenuM je karma hoya che tenuM nAma vaiyAvRtya che. dharmopagrahakArI vasturUpa bhakta (AhAra) Adi dvArA glAna (bImAra, azakta) Adi sAdhuonI sevA karavI tenuM nAma vaiyAvRtya che. te athavA vyAvRta (sevA)ne je bhAva che athavA sevAnuM je kArya che tenuM nAma vaiyAvRtya che. te vaiyAvRtyanA nIce pramANe dasa prakAra paDe che-(1) AcArya vaiyAvRtya, (2) upadhyAya vaiyAvRtya, (3) sthavira vaiyAvRtya, (4) tapasvI vaiyAvRtya, (5) plAna taiyAnRtya, (6) zaikSa vaiyAvRtya, (7) kula vaiyAvRtya, (8) gaNu vaiyAvRnya, (9) saMgha viyAvRtya ane (10) sAdhamika vaiyAvRtya. pahelAM nava prakArane artha Aja granthamAM AgaLa ApavAmAM Avela che. samAna dharmanuM nAma sadharma che. samAna dharmathI rahenArA athavA samAna sadharmavALA je sAdhuo hoya che temane sAdhamika kahe che. temanA vaiyAvRtyane sAdharmika vaiyAvRtya kahe che. e sUtra 11 che jIvake pariNAmakA nirUpaNa vaiyAvRtyajIvadharmarUpa che. tethI have sUtrakAra jIvapariNAmonuM nirUpaNa kare che ravi vavapariNAme " ItyAdi-(sU 12) TIkArya-jIvapariNamanarUpa pariNAma dasa prakAranuM kahyuM che. te dasa prakAro nIce pramANe che-(1) gatipariNAma, (2) IndriyapariNAma, (3) kaSAyapariNAma, (4) lezyA pariNAma, (5) gapariNAma, (6) upagapariNAma. () jJAnapariNAma, (8) darzanapariNAma, (8) cAritrapariNAma ane (10) vedanA pariNAma. pariNamanarUpa pariNAmanA be prakAra paDe che-(1) dravyArthika nayanI mAnyatA pramANenuM pariNamana ane paryAyArthika nayanI mAnyatA pramANenuM pariNamana. je dravya keI apekSAe (rIte) pitAnuM astitva TakAvI rAkhIne uttara paryAyarUpa dharmAntarane dhAraNa kare che, te prakAranA pariNamanane dravyArthika nayanI mAnyatA pramANenuM pariNamana kahe che. A kathana anusAra dravyamAM pUrvaparyAyanuM sarvathA avasthAna (astitva) paNa hetuM nathI ane tene saMpUrNataH nAza paNa thatuM nathI. kahyuM paNa che ke zrI sthAnAMga sUtra : 05 14 2 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " varAmo gharthAntattamana' " ityAdi-- A kathananA bhAvArtha nIce pramANe che-eka paryAyamAMthI bIjI paryAyamAM pariNamana thavAnI vAta dravyamAM ja sa`bhavI zake che, kAraNa ke paryAyAnA AdhAra rUpa dravya hAya che. tethI jyAre eka paryAyane parityAga karIne paryAyAntara (anyaparyAya)ne dhAraNa kare che tyAre te dravyanA maulika rUpaneA nAza thatuM nathI. pU paryAyamAM tenuM jevu' astitva hatu. evu' ja tenu' astitva paryAyAntaramAM paNa TakI rahe che. tethI arthAntaragamana ja pariNAma che,-dravyanu sadA eka sarakhI sthitimAM rahevu' tenu' nAma pariNAma (pariNamana) nathI. A avasthAmAM paNa pUrvaparyAyanA te dravyamAM sarvayA vinAza paNa thate nathI ane tenu sathA avasthAna paNa rahetuM nathI, kAraNa ke jyAre koI eka paryAmAM jyAre te dravyanu pariNamana thAya che, tyAre te pUrvaparyAya dravyamAM antahita thaI jAya che-eja tenu prathama paryAyathI rahita thavAnu` kA` (pariNamana) che, paryAyArthi ka nayanI mAnyatA A prakAranI che-jayAre drazyamAM uttaraparyAyane utpAda (utpatti) thAya che, tyAre tA te dravyamAM te uttara paya asat (avidya mAna) hoya che ane tene temAM utpAda thAya che, tethI A uttaraparyAyanI apekSAe dravyanA utpAda ane vamAnamAM sat (vidyamAna) paryAyanI apekSAe tenA vinAza thAya che, kahyuM paNa che ke-' sarcayeLanAH '' ityAdi jIvanu' je pariNAma che te jIvapariNAma prayAgakRta DhAya che. tenA je dasa prakAra kahyA che tenuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che-gati nAmaka nA udayathI jIvamAM nAraka dirUpa je eLakhavAmAM Ave che-tenuM nAma gatipariNAma che. te gatipariNAmanA nAraka Adi cAra bheda paDe che. jayAM sudhI bhavanA kSaya thatA nathI, tyAM sudhI jIvamAM A gatipariNAmanA sadbhAva rahe che. dravyendriya ane bhAvendriya rUpa jIvanuM pariNAma che tene indriyapaNiAma kahe che. te indriyapariNAma zrotrAdinA bhedathI pAMca prakAranu' che kaSAyarUpa je jIvanuM pariNAma che tene kaSAyapariNAma kahe che. te krodhAdinA bhedathI cAra prakAranu hAya che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 143 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezyarUpa je jIvanuM pariNAma che tenuM nAma lezyA pariNAma che tene kRSNalezyA Adi rUpa cha prakAra kahyA che. garUpa je jIvanuM pariNAma che tene gapariNAma kahe che. managa, vacanaga ane kAyamanA bhedathI te gapariNAma traNa prakAranuM kahyuM che. vastune jANavAne mATe jIva je vyApAra (pravRtti) kare che, tenuM nAma upaga 35 je vyApAra hoya che tene upaga pariNAma kahe che. tenA sAkAra ane anAkAra evA be bhede che. jJAnarUpa je jIvanuM pariNAma che tene jJAnapariNAma kahe che. te jJAna pariNAmanA abhinidhika Adi pAMca prakAra che je ke mithyAdraSTi jIvanA jJAna rUpe prasiddha matyajJAna, kRtAjJAna, ane visaMgajJAna, A traNe ajJAnarUpa pariNAmavALAM hovAthI ajJAnarUpa ja hoya che, chatAM paNa vizeSa grahaNanA sAdhabhyane lIdhe teo paNa jJAnapariNAmanA grahaNathI ja gRhIta thayAM che, ema samajavuM joIe. darzanarUpa jIvanuM je pariNAma che tene darzanapariNAma kahe che. te darzana -pariNAmanA samyakatva, mithyAtva ane mizrarUpa traNa bheda kahyA che. cAritrane artha kiyArUpa je jIvanuM pariNAma che tene cAritrapariNuma kahe che. te sAmAyika AdinA bhedathI pAMca prakAranuM hoya che. veda rUpa jIvanuM je pariNAma che tene vedapariNAma kahe che. tenA nIce pramANe traNa prakAra che. strIveda, puveda ane napuMsakaveda, ahI jIvanA pariNAmane gatipariNAma, Indriya pariNAma, saMbhavI zake che. A kAraNe sauthI pahelAM gati pariNAmane nirdeza karavAmAM AvyA che. gati. pariNAma pachI sauthI indriya pariNAma ja thAya che, te kAraNe gatipariNAmane nirdeza karIne tyArabAda indriya pariNAmane nirdeza karAyo che Indriya pariNAmane sadUbhAva hoya to ja ISTa ane aniSTa viSayane saMbaMdha thAya che, ane te kAraNe ja rAgadveSa utpanna thAya che. te kAraNe Indriya pariNAmane nirdeza karyo zrI sthAnAMga sUtra : 05 144 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAda kaSAyapariNAmano nirdeza karavAmAM AvyuM che kaSAyapariNAmanuM astitva hoya te ja vezyA pariNAma saMbhavI zake che, te kAraNe tyAra bAda lezyA pariNAmane nirdeza karAya che. zaMkA-Apa evuM kaI dalIlane AdhAre kahe che ke kaSAyapariNAma hoya tyAreja lezyA pariNAma saMbhavI zake che? uttara-kSINakaSAyavALA jamAM lekSA pariNata hoya che, paraMtu je kSINa lezyAvALo jIva che temAM kaSAyapariNAma hetuM nathI. A kathanano bhAvArtha nIce pramANe che-bAramAM guNasthAnavatI jIva kSINakaSAyavALe hoya che, tyAM lezyA pari NAmane paNa sadUbhAva hoya che. paraMtu jyAM lezyA kSINa thaI jAya che evAM 14mAM guNasthAnavALA jIvamAM kaSAyapariNAmano sadubhAvahetuM nathI. eja kAraNe kSINa kaSAyavALAnI zukalezyA pariNati dezanA pUrva keri paryanta hoya che. kahyuM paNa che ke-"muhu tu narma" ItyAdi te kAraNe kaSAya pariNAmane nirdeza karyA bAda lezyA pariNAmane nirdeza karAve che. gapariNAmane sadbhAva hoya tyAre ja leDyA pariNAmane sadabhAva rahe che; kAraNa ke jenA vegane nirodha thaI gaye che evAM jIvanuM-14mAM guNasthAnavALA jIvanuM-lezyA pariNAma dUra thaI jAya che. tethI ja evuM kahyuM che ke "kurichannaji dAnamajeya mati" samucchinna kiyAvALuM dhyAna alezya jIvamAM heya che. A kAraNe vezyA pariNAmane nirdeza karyA pachI yogapariNAmane nirdeza karAyo che. saMsArI jemAM gapariNAma hoya tyAre ja upayoga pariNAmane paNa saddabhAva rahe che, tethI yogapariNAmanuM kathana karyA bAda upaga pariNAmane sadbhAva hoya te ja jJAnapariNAmane sadbhAva rahe che. tethI upayoga pariNAma pachI jJAnapariNAmane nirdeza karAve che. jJAnapariNAmane sadabhAva hoya te ja jIvamAM samyakatva AdirUpa pariNati hoI zake che, te kAraNe jJAnapariNAmanuM kathana karIne tyArabAda darzanapariNAmanuM kathana karavAmAM AvyuM che. samyakatvane sadabhAva hoya tyAre ja cAritrane sadabhAva rahe che, te kAraNe darzanapariNAmane nirdeza karyA pachI cAritra pariNAmane nirdeza thayo che. strI AdirUpa vedapariNAmane saddabhAva hoya tyAre ja cAritrapariNAmane sadbhAva rahe che. cAritrapariNAmane sadbhAva hoya tyAre vedapariNAmane sadbhAva rahe che, evI vAta zakya nathI, kAraNa ke avedakamAM paNa yathAkhyAta (zAstrokta) cAritrapariNAma jovAmAM Ave che. te kAraNe cAritrapariNAmanuM kathana karyA pachI vedapariNAmanuM kathana karavAmAM AvyuM che. e sUtra 12 che zrI sthAnAMga sUtra:05 145 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajIvake pariNAmakA nirUpaNa pUrvasUtramAM jIvane dasa prakAranA pariNAmanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. have sUtrakAra jIvathI viparIta evA ajIvanA dasa prakAranA pariNAmanuM nirUpaNa kare che-vihe gaLIfor gor" ItyAdi-(sU 13) TIkArtha-pudgalarUpa ajInuM pariNAma dasa prakAranuM kahyuM che. te prakAre nIce pramANe che-(1) bandhana pariNAma, (2) gati pariNAma, (3) saMsthAnA pariNAma (4) bheda pariNAma, (5) varNa pariNAma, (6) gandha pariNAma, (7) rasa pari NAma, (8)sparza pariNAma, (9) agurulaghu pariNAma ane (10) zabda pariNAma pudgalene je saMyoga che tenuM nAma baghana che. te bandhanarUpa je pariNAma che tene bandhana pariNAma kahe che. te bandhanarUpa viSamamAtrAvALAM snigdha pudgalenA ane rUkSa pudgalanAM sagarUpa hoya che. A sayAga A prakAre thAya che- samaguNa snigdhatAvALA pudgalane samaguNa snigdhatAvALA pudgala sAthe saMga thatuM nathI ane samaguNa rUkSa pudgalane rUkSa pudgala sAthe saMga thatuM nathIparaMtu viSamamAtrAvALAM niSpa pudgalene ane rUkSa pudgalene snigdhapudgalenI sAthe ane rUkSa pudgalenI sAthe saMga (bandha) thaI zake che. kahyuM paNa che ke "samanidvAra dho" ityAdi A kathanane bhAvArtha e che ke viSama snigdha rUkSa guNavALAM pudgalene ja bandha thAya che- samaguNavALA (samAna mAtrAmAM) snigdharUkSa pudgalene badhA thaI zakatuM nathI. je niSpa guNavALAM paramANu samAna hoya te temane anya anya samAna snigdha guNavALAM paramANuonI sAthe paNa thaze nahIM ane samAna rUkSa guNavALAM paramANuonI sAthe paNa thaze nahIM. e ja pramANe je rUkSaguNa vALAM pudgale samAna hoya to temane bandha paNa anya samAna rUkSa guNavALAM paramANuonI sAthe paNa thaze nahIM ane anya samAna snigdhaguNavALAM paramAzuonI sAthe paNa thaze nahIM, bandha thavAne mATe viSama mAtrAmAM sinagdha pudagalane drayadhika nigdha rUkSa guNatA hovI Avazyaka gaNAya che. te viSamatA zrI sthAnAMga sUtra : 05 146 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdhikatAvALI hovI joIe. eTale ke snigdha pudgalane drayadhika snigdha pudgalanI sAthe saMyoga thaI zake che, ane rUkSa pudgalane Dhayadhika rUkSa pudgalanI sAthe saMga thaI zake che. jaghanya guNavALA sinagdha pudgalane eTale ke ochAmAM ochI nigdhatAvALA pudgalene ochAmAM ochI rUkSatAvALA pudgalanI sAthe bandha (saMyegI thaI zakatuM nathI samaguNavALAM (rUmamAtrAmAM sinagdhatA athavA rUkSatAvALA) pudgalane bandha thatuM nathI, paraMtu kayadhika samaguNavALAM pa6 galene ane viSama guNavALAM pudgalene bandha thAya che. kahyuM paNa che ke "siddharaNa Li suhALi" ItyAdi- A kathanane bhAvArtha nIce pramANe che- dhAre ke eka tarapha be gaNI nigdhatAvALAM parama zu hoya ane bIjI tarapha cAra gaNa snigdhatAvALA paramANu hoya, te temane bandha thaI jaze. paraMtu je eka tarapha eka gaNI nigdhatAvALuM paramANu hoya te temane bandha nahIM thAya, kAraNa ke jaghanya guNavALAM (ochAmAM ochA pramANanI snigdhatA ke rUkSatAnA guNavALA) para. mANuonA bane niSedha kahyo che. e ja pramANe cAra gaNI sinagdhatAvALA paramANuo ane cAra gaNI rUkSatAvALAM paramANuone bandha paNa eka bIjA sAthe thatuM nathI, cAragaNuM sinagdhatAvALAM paramANuone cAra gaNI snigdhatAvALAM anya paramANuo sAthe paNa bandha thatuM nathI, kAraNa ke samaguNovALAM paramAzuone bandha thaI zakatuM nathI. A rIte ahIM e niyama samajavuM ke be gaNuM adhika snigdhatA vALA paramANuone sinagdhanI sAthe, rUkSane rUkSanI sAthe, be gaNuM adhika nigdhane rUkSanI sAthe ane rUkSane snigdhanI sAthe bandha-saMga thAya che. A prakArane A pahele bheda che. gatipariNAmanA be prakAra che-(1) pRzadgati pariNAma, (2) aspRza. dUgati pariNAma. - ra pariNAma vaDe pudgala prayatana vizeSane Azraya laIne kSetrapradezane azata sparzatuM cAyuM jAya che te pariNAmane smazadu gati pariNAma kahe che. je pariNAma vaDe pudgala prayatnavizeSane Azraya laIne kSetrapradezane sparza karyA vinA cAlyuM jAya che te pariNAmane aspRzagati pariNAma kahe che. je da gativALAM hoya che temAM prayatnabheda te jovAmAM Ave ja che, tethI zrI sthAnAMga sUtra : 05 147 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayatnabhedane laIne pariNAmamAM bheda paDI jAya che. e vAta te pratyakSa jovAmAM Ave che ke koI UMcA makAnanI agAzImAM UbhelAM aneka mANase dvArA eka ja samaye je aneka paththara nIce pheMkavAmAM Ave to te paththare ekI sAthe jamIna para paDatAM nathI paNa temanAM patananA kALamAM taphAvata jovAmAM Ave che. e ja pramANe samatala bhUmi para UbhelAM aneka mANaso dvArA je paththaro pheMkavAmAM Ave che teo je ke ekadhArI gatithI AgaLa vadhe che, chatAM paNa dezAntara prAptimAM kALabheda jovAmAM Ave che. athavA-guru ane laghunA bhedathI paNa gati pariNAma be prakAranuM kahyuM che. saMsthAnA pariNAma-saMsthAna eTale AkAra te AkAranA nIce pramANe pAMca prakAra che-parimaMDala, vRtta vyastra, caturasta ane Ayata, A rIte saMsthAna rUpa je pariNAma che tene saMsthAnapariNAma kahe che. bhedapariNAma-bheda rUpa je pariNAma che tene bheda pariNAma kahe che. te bheda pariNAmanA nIce pramANe pAMca prakAra kahRAA che-khaMDabheda, pratarabheda, anutaTa bheda, cUrNabheda ane urikAbheda, mATInA DhephAne phekavAthI tenA je TukaDe TukaDA thAya che tene khaDabheda kahe che. meghasamUhanA je svataH (ApameLe) TukaDe TukaDA thaI jAya che tene pratabheda kahe che. vAMsa phATavAnI je kriyA thAya che tene anutaTabheda kahe che, kaI paNa vastune taddana bhUke thaI ja tenuM nAma cUrNabheda che. pahADanA bhedananI je kriyA thAya che tere utsarikA bheda kahe che. varNa pariNAma-varNarUpa je pariNAma che tene varNa pariNAma kahe che. te varNapariNAmanA nIce pramANe pAMca prakAra kahyA che-kRSNa, nIla, pIta, rakta ane ta. gandhapariNAma-ganvarUpa je pariNAma che tene gabdha pariNAma kahe che. gadhanA be prakAra che-(1) surabhi ane (2) durabhi. tethI gabdhapariNAmanA paNa surabhi gapariNAma ane durabhigadhapariNAma nAmanA be bheda paDe che. rasapariNAma-rasarUpa je pariNAma che tene rasapariNAma kahe che. rasanA madhurAdi pAMca prakAra che, tethI rasapariNAmanA paNa pAMca prakAra paDe che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 148 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sparza pariNAma-sparzarUpa pariNAmane sparza pariNAma kahe che sparzanA mRdu, kaThina Adi ATha prakAra che, tethI paze pariNAmanA paNa ATha prakAra paDe che. aguru laghupariNAma-je dravya guru svabhAvavALuM paNa hatuM nathI ane laghusvabhAvavALuM paNa hotuM nathI. evAM dravyane aguruladhurUpa gaNavAmAM Ave che. bhASA, mana, karma Adi rUpa dravya hoya che te agurulaghurUpa hoya che. A agurulaghurUpa je pariNAma che tenuM nAma agurulaghupariNAma che. je ke agurulaghune guNa mAnavAmAM Avela che ane guNa rUpa hevAne lIdhe te dravyAzrita hoya che, paraMtu ahIM je dravyane agurulaghu rUpa kahevAmAM AvyuM che te pariNAma ane pariNAmI dravyamAM abhedano upa. cAranI apekSAe ja kahevAmAM AvyuM che. ahIM agurulaghunA grahaNane lIdhe tenAthI viparIta je gurulaghu pariNAma che, tene paNa grahaNa karavuM joIe. je dravyanI guru dravya rUpe vivekSA thAya che, te dravya guru hoya che ane je dravyanI laghudravya rUpe vivikSA thAya che, te dravya laghu hoya che. evuM te gurulaghu dravya audyArika Adi dravyarUpa hoya che. kAraNa ke gurulaghu dravya skUlatara hoya che A gurulaghurUva je pariNAma che tene gurulaghu pariNAma kahe che. ahIM pariNAma ane pariNAmavALa mAM abheda saMbaMdhanI apekSAe A pariNAmane gurulaghupariNAma kahevAmAM AvyuM che. nizcaya nayanI mAnyatA pramANe agurulaghupariNAma ane gurulaghupariNAmarUpa be bheda paDe che, chatAM paNa vyavahAra nayanI mAnyatA anusAra tenA cAra prakAra paDe che. jema ke adhegamananA svabhAvavALuM dravya guruka heya che. vadi dravyane A kAraNe guruka kahI zakAya. urvagamananA svabhAvavALuM draya laghuka hoya che jema ke dIpa zikhAne laghuka kahI zakAya - gurulaghu svabhAvavALA dravyane gurulaghuka kahe che jema ke tiryaMgAmI vAyu, tiSka vimAna Adi-AkAza Adi dravya agurulaghuka hoya che. zabdapariNAma-zabdarUpa je pariNAma hoya che tene zabdapariNAma kahe che. zabdanA be bheda paDe che-(1) zubhazabda ane (2) azubhAda, tethI zabdapariNAma nA be prakAra paDe che. A rIte ajIvapariNAmanA dasa prakAranuM spaSTIkaraNa ahIM samApta thAya che. e sUtra 13 | pUrvasUtramAM ajIvapariNAmanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM. have sUtrakAra pudgalarUpa ajIvanA pariNAmane ane antarIkSarUpa ajIvanA pariNAmane AdhAre asvAdhyAyikanuM nirUpaNa kare che zrI sthAnAMga sUtra : 05 149 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asvAghyAyake svarUpakA nirUpaNa "viSe aMhivivar vaLatta " ItyAdi--(sU. 14) antarIkSika ( a kAza sAthe saMbadha rAkhanArAM) asvAdAyika ( svAdhyAya karavAnA niSedha hoya evI khAkhatA dasa prakAranA kahyA che, jema ke (1) ulkApAta (2) digdAha, (3) garjita, (4) vidyuta, (5) nirbhrAta, (6) yUpaka, (7) yakSAdIsa, (8) dhUmikA, (9) mihikA ane (10) rajauddhAta. antarIkSa eTale AkAza. AkAzamAM je hAya che tene AntarIkSika kahe che. zIkhelA mUlapAThanuM Avarttana (punarAvartana) karavuM tenuM nAma svAdhyAya che. te svAdhyAya je kALamAM thAya che te kALane svAdhyAyika kaDuM che. jyAre te svA dhyAya karI zakatA nathI te kALane asvAdhyAyika kahe che. AkAza sAthe sakhadha dharAvatI nIcenI dasa prakAranI paristhitimAM svAdhyAya karavAne niSedha pharamAvye che, (1) ulkApAta-tArAnuM patana thavuM tenuM nAma ulkApAta che. ulkApAta thAya tyArathI eka prahara sudhI svAdhyAya karavA joIe nahI. bhUkampanA paNa A kAraNamAM ja samAveza thaI jAya che. (2) digdAha-pUrvAdi dizAomAM je chinnamUlavALu' prajvalana thAya che tene digdAha kahe che, keTalIka vakhata koI mahAnagarane Aga lAgI hoya evI rIte upara prakAza ane nIce aMdhakAra najare paDe che, tenu nAma ja digdAha che. jyAM sudhI te dizAmAM ratAza dekhAtI khaMdha na thAya tyAM sudhI svAdhyAya karavA joie nahI. (3) jita-A pada meghagarjanAnu' vAcaka che. A ArdrA nakSatrathI laine svAti pantanA dasa nakSatra sivAyanA nakSatrAmAM jyAre meghagarjanA sabhaLAya tyAre eka prahara sudhI svAdhyAya karavAnA niSedha che. vidyuta-vijaLInA camakArA thAya tyAre paNa eka prahara sudhI svAdhyAyanA niSedha pharamAvyA che. nirdhAta-AkAza vAdaLAethI gherAyelu hoya ke gherAyeluM na haiAya evI sthitimAM AkAzamAM antara devakRta je maDhAgarjanA jevA avAja-kaDAkA jevA avAjathAya che tenu nAma nirbhrAta che evA kaDAkA thAya tyAre paNa cAra prahara sudhInA, ATha prahara sudhInA ane khAra prahara sudhInA asvAdhyAya kALa samajavA, yUpaka-saMdhyAnA tejanuM ane candranA tejatuM je mizraNa hAya che tenuM nAma cUpaka che. A prakAranuM' cUpaka zukalapakSanI pAve, bIja ane trIjanI zrI sthAnAMga sUtra : 05 150 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tithie thAya che. A tithiomAM candra saMdhyAgata hoya che, te kAraNe saMdhyA najare paDatI nathI, kAraNa ke tyAre candraprabhA ane saMdhyAprajAnuM mizraNa thaI jAya che. A cUpaka lekamAM "bAlacandranA nAmathI prasiddha che. tyAre rAtrinA prathama eka prahara sudhInA samayane asavAdhyAya kALa kahyo che. yakSadIpta-kaI eka dizAmAM rahI rahIne je vijaLI je prakAza dekhAya che tene yakSadIpta kahe che. jyAM sudhI te prakAza dekhAyA kare tyAM sudhInA samayane asvAdhyAyakALa kahyo che. dhUmikA-AkAzamAM dhumADAnA jevI je dhULa dekhAya che tene premikA kahe che, te pUmikArUpa raja jyAM sudhI kharyA karatI hoya tyAM sudhInA kALane asvA. dhyAya kALa kahyo che. mihikA-jalakaNa sahitanI pUmikAne mihikA kahe che. jyAM sudhI A mihikAnuM astitva rahe tyAM sudhInA kALane asvAdhyAyakALa kahyo che. pUmikApAta ane mihikApAta kArataka Adi garbha mahinAomAM ja thAya che. rajaughAta-pavana Adine kAraNe je dhULa AkAzamAM UMce caDe che ane AkhuM AkAza tenAthI AcchAdita thaI jAya che tyAre rajauddaghAta thayo kahevAya che. jyAM sudhI te rajauddaghAta rahe tyAM sudhInA kALane asvAdhyAyakALa kahyo che. A pramANe dasa prakAranA AntarIkSika asvAdhyAyakALa kahyA che- manuSya ane paMcendriyatiryaMcanA zarIrane audArika zarIra kahe che. te audArika zarIra viSayaka nIce batAvelI dasa prakAranI paristhitimAM svAdhyAya kare joIe nahIM eTale ke dArika zarIrasaMbaMdhI nIcenAM kAraNe jayAre udbhave te kALane asvAdhyAyakALa samajavo-(6) asthi, (2) mAMsa, (3) zeNita, (4) azucisAmanta, (5) zmazAnasAmanta, (6) coparAga, (7) sUryoparAga, (8) patana, (9) rAjayuddhraha ane (10) upAzrayasyAnA dArika zarIraka. paMcendriya tiryaMconAM asthi, mAMsa ane zeNita, A traNe padArtho dravyanI apekSAe asvAdhyAyike che. ahIM upalakSaNathI carmane paNa grahaNa karavuM joIe. zrI sthAnAMga sUtra : 05 151 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joIe. eTale ke came paNa dravyanI apekSAe asvAdhyAyika ja che. eTale ke asthi, mAMsa, rudhira ane carmanI jayAM upasthiti (vidyamAnatA) heya, tyAM svAdhyAya karavuM joIe nahIM. eTale ja temane asvAdhyAyanA kAraNe rUpe prakaTa karavAmAM Avela che. kahyuM paNa che ke-"toLiyaHi camaM " ItyAdi. kSetranI apekSAe je manuSyanuM zaba 100 hAtha sudhInA aMtare paDeluM, hoya te svAdhyAya kara joIe nahIM. je tiryaMcanuM kalevara sATha hAtha sudhInA aMtare paDeluM hoya te jayAM sudhI te kalevarane tyAMthI dUra karavAmAM na Ave tyAM sudhI kALa asvAdhyAyakALa samaja. kALanI apekSAe vicAra karavAmAM Ave, te jeTalA kALa sudhI te najare dekhAtuM rahe teTalA kALa sudhI savAdhyAya karavuM joIe nahIM. bhAvanI apekSAe eTalA samaya paryanta te pAThanuM manamAM paNa paDana karavuM joIe nahIM. manuSyanAM athi, mAMsa, carma ane zoNitane dravyanI apekSAe asvAdhyAyika kahyA che. kSetranI apekSAe je te 100 hAthanA aMtara sudhImAM paDelAM hoya te svAdhyAya nahI karavAmAM kAraNabhUta bane che paraMtu jyAM te asthi Adi asavAdayAyiko paDayAM hoya te sthAnane pANIthI dhoIne sApha karI nAkhavAmAM Ave athavA te sthAna para agni saLagAvIne zuddha karavAmAM Ave, te evI paristhitimAM te sthAna asvAdhyAyane gya rahetuM nathI, paNa svAdhyAyane yogya banI jAya che. asthi, mAMsa, carma, zeNita Adi cIjo svAdhyAya karanAra vyakitathI 100 hAtha sudhIne aMtare hoya to teNe svAdhyAya kara joIe nahIM kALanI apekSAe vicAra karavAmAM Ave te jeTalA samaya sudhI te cIjo tyAM paDI hoya, teTalA samayane asvAdhyAyakALa gaNavo joIe upAzrayanI samIpanA sAta ghara sudhInA kSetramAM koI strIe putrano janma Ape hoya te janmakALathI sAta divasa sudhIne asvAdhyAyakALa samaja ane je koI strIe putrane janma ApyuM hoya te ATha divasa sudhI asvAdhyAyakALa gaNave. navamAM divase svAdhyAya karI zakAya che. azuci sAmanta-azuci padArtha eTale maLa, mUtra Adi apavitra padArtha zrI sthAnAMga sUtra : 05 15 2 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evAM azuci padArthI samIpamAM paDelAM hoya athavA temanI dudhanA dhrANendriya dvArA anubhava thatA hoya, tA evI sthitimAM paNa svAdhyAya karavAnA niSedha che. mazAna sAmanta-mazAnanI samIpamAM paNa svAdhyAya karavAno niSedha che. ahvIM evA atha graheNu karavAnA che ke jyAM sudhI zmazAnamAM koI zakhanA agnidAha cAlu hoya tyAM sudhI-eTale ke mazAnanA agni dRSTigAcara thatA hoya tyAM sudhI svAdhyAya karavA joIe nahI". candroparAga-jyAM sudhI candragrahaNa cAlu hAya tyAM sudhI paNa svAdhyAya karavAnA niSedha che. jo candragrahaNa vakhate candranA svapagrAsa hoya te te ava sthAmAM cAra prahara pantanA asvAdhyAyakALa samajaveA. jo adhikagrAsa hAya tA AThe praharapantanA asvAdhyAyakALa samajavA ane jyAre sa grAsa thaye| hAya tyAre mAra prahara suzrInA asvAdhyAya kALa samajave. sUryAMparAga sUrya grahaNa vakhate paNa svAdhyAyanA niSedha pharamAvye che. alpagrAsamAM ATha, tethI adhikamAsamAM khAra ane sagrAsa avasthAmAM seALa praharanA asvAdhyAyakALa samajavA, patana--jayAre kAI rAjA AdinuM maraNa thAya tyAre paNa svAdhyAya karavAnA niSedha che, jyAM sudhI khIjA rAjAnI varaNI na thAya tyAM sudhInA asvAdhyAya kALa A sthitimAM samajave. evI ja anya paristhitimAM asvAdhyAyakALa keTalA kahyo che te anya zAstrAmAMthI jANI levuM. rAjayugraha-e rAjAe vaccenA yuddhane rAjayugraha kahe che. A rIte jyAre yuddha cAlatuM hoya, tyAre paNa svAghyAya karavAnA niSedha pharamAvyeA che. je kSetramAM jyAM sudhI A rAjayugraha cAlatA hAya tyAM sudhInA kALane asvAdhyAyakALa gaNavA joie dasame asvAdhyAyakALa nIce pramANe kahyo che jyAM sudhI manuSyanuM mRtazarIra upAzrayamAM paDayuM haiAya tyAM sudhI svAdhyAya karavA joie nahIM. parantu jyAre tyAMthI te mRtazarIrane khahAra laI javAmAM Ave che tyAre te sthAna zuddha thaI jAya che; tethI tyAra bAda svAdhyAya karavAnA niSedha nathI. asvAdhyAyakALanA viSayamAM vizeSa jANavAnI jijJAsAvALA pAThakeAe anyatra joI levuM. // sUtra 14 5 sUtramAM paMcendriyanA kalevarane asvAdhyAyika rUpe prakaTa karavAmAM AvyuM have pa'cendriyaAzrita saMyama ane asayamanuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 153 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMcamAsaMyamake svarUpakA nirUpaNa viyiALa jhIvA samayamamALaNa " ItyAdi--(sU. 15) TIkAya -5 cendriya jIveAnI virAdhanA na karanAra jIva dvArA dasa prakAranA sayamanuM pAlana thAya che. te dasa prakAre nIce pramANe che-(1) te tene zrotrendriyanA sukhathI va'cita karavAnuM pApakRtya karatA nathI. (2) te tene zrotrendriya viSayaka duHkhathI yukta karatA nathI. eja pramANe cakSuindriya, prANendriya, rasanendriya ane sparzendriya viSayaka khabbe prakAro paNa zrotrendriyaviSayaka e prakAra jevAM ja samajI levA. A prakAre sayamanA chellA be bheda nIce paDaze-(9) te tene sparzImaya sukhathI cita karanArA banatA nathI (10) te tene sparza maya duHkhanA sacAga kartA banatA nathI. eja vAta 'DyuM nAva dAsAmAM suvuM " ItyAdi sUtrapATha dvArA vyakta karavAmAM AvI che. A sayamathI viparIta asayama heAya che, have sUtrakAra te asayamanA dasa prakAra prakaTa kare che-je jIva sayamI hAtA nathI tene asayamI kahe che. te dasa prakAre jIveAnI virAdhanA karatA hAya che, tethI asaMcamanA nIce pramANe dasa prakAra paDe che (1) asaMyamI jIva zrotrendriyaviSayaka sukhathI pacendriya jIvane va'cita kare che (2) asayamI jIva zrotrendriya viSayaka duHkhanA tene sayAga karAvanAra bane che. eja pramANe khAkInI cAre indriyAnA sukhathI temane vaMcita karavA rUpa cAra khIjA bhede ane duHkhathI yukta karavA rUpa cAra bhedo maLIne asa yamanA kula dasa bheda thAya che. eja vAta ' NaM alaMgano vi maLiyo ' ityAdi sUtrapATha dvArA prakaTa karavAmAM AvI che. ! sUtra 155 '; sukSmake svarUpakA nirUpaNa A prakAre sacama ane asayamanI prarUpaNA karIne have sUtrakAra eja viSaya sAthe susaMgata evAM sUkSma jIvanuM nirUpaNa kare che 66 sa sukunA jaLasa| '' ityAdi-(sU. 16) TIkA-sUkSma jIvAnA dasa prakAro nIce pramANe paDe che (1 thI 8) prANusUkSmathI laI ne snehasUkSma paryantanA ATha prakAre, (9) gaNitasUkSma ane (10) bhaMgasUkSma, zrI sthAnAMga sUtra : 05 154 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSama jIvonA dasa prakAranuM have spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che - (1) prANasuma-je ja cAlatAM hoya tyAre ja najare paDe che evAM chone prANasUkSama kahe che. prANa eTale prANI athavA jIva. ane sUkSama eTale bArIka A vyutpatti anusAra "prANi (jIva) rUpa sUkSama vastune "prANasUma" kahe che. jema ke kukku (kuMthavA) vagere jI. (2) panakasUma-varSARtumAM jamIna, kASTha Adi para je paMcava lIla yuga thAya che tene panaka kahe che. A pAkarUpa je sUkSama vastu che tenuM nAma panakasUma che. prANusUthama pachI je "yAvat' padane prayoga thaye che tenA dvArA "panaka sUkSama, bIjasUma, haritasUkSma, pusUma, aMDasUma ane layanasUma' A prakArone saMgraha thaye che. (3) bIjasUmajemAMthI aMkura utpanna thAya che tene bIja kahe che. A bIjarUpa je sUphama vastu che tene bIjasUkSama kahe che. () haritasUma haritarUpa je sUkSma che. tene haritasUkSama kahe che. A haritasUkSma eka prakAranI vanaspati vizeSarUpa hoya che. te jyAre navIna rUpe utpanna thAya che, tyAre tene varNa bhUminAvaNuM je hoya che, te kAraNe te bhUmithI alaga kaI vastu rUpe dekha tAM nathI. (5) puSpasUmapuSparUpa je sUkSma che tene puSasUkSama kahe che. udumbara (umaraDA) AdinA phUlane puSasUkSama jIva kahI zakAya. (6) aMDa (iMDAM)rUpa je sUkSama che tene aMDarma kahe che. te mAkhI, kIDI, gALI, kAMcIDA AdinAM IMDAMrUpa hoya che. layanasUma-kIDiyArane layana kahe che. temAM kIDI Adi sUkSama cha rahe. che. tethI tene layanasUma kahe che. A kIDiyArAM Adi pRthvInA jevAM ja lAge che. ane A sajIva che" evuM samajatAM ghaNI ja muzkelI khaDI thAya che. te sajIva che evI khAtarI saralatAthI thatI nathI. nehasUmaneharUpa je sUkSama che tene nehasUma kahe che barapha, hima, dhumasa, jhAkaLa, Adi rUpa te nehasUkSma hoya che, zrI sthAnAMga sUtra : 05 155 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitasUma-je gaNita sUkSama buddhivALAM je dvArA samajI zakAya evuM heya che-evuM te saMkalana-vyavalana Adi je gaNita che tene gaNitasUma kahe che. bhaMgasUma-vastuvikalpanuM nAma bhaMga che. te aMge (vika) rUpa je sakSama che tene bhaMgasUma kahe che. bhaMgAmAM je sUkSamatA kahI che te bhajanIya (vaikalpika) padanI bahulatAmAM gahana bhAvane laIne sUmabuddhivALA gamya hovAne kAraNe kahI che. je sU. 16 | gaMgAsiMdhu vageraha nadiyameM AtmasamarpaNa karanevAlI nadIka nirUpaNa have sUtrakAra gaNitasUmanA viSayarUpa "jabUmaMdara"thI laIne "gharSa kuMDavo fa" "kuMDalavara paryantanAM sUnuM kathana kare che saMjU mAhind infsavuM mahAna " ItyAdi-(phU. 17) TIkArtha-jaMbUdvIpastha meru parvatanI dakSiNa dizAmAM je gaMgA ane siMdhu nAmanI mahAnadIo maLe che temane nIce darzAvelI dasa mahAnadIo maLe che- (1) yamunA (2) sarayU, (3) AdI, (4) kozikI, (5) mahI, (6) sidhu (7) vivatsA, (8) vilAsA, (9) rAvatI ane (10) candrabhAgA. jabUdvIpastha meru parvatanI uttara dizAmAM je raktA ane raktAvatI nAmanI be mahAnadIo che, te nadIone A dasa mahAnadIo maLe che-(1) kRSNa, (2) mahAkRSNa, (3) nIlA, (4) mahAnAlA, (5) tIra, (6) mahAtIrA, (7) IndrA, (8) indrasenA, (9) vAriNu ane (10) mahAgA. sUtra 17 che bharatakSetragata rAjadhAnIkA nirUpaNa "taMbUtI sIve mare vAre" ItyAdi-(phU. 18) TIkArya-jabUdvIpamAM AvelA bharatavarSamAM dasa rAjadhAnIo AvelI che. temanAM nAma nIce pramANe che. (1) caMpA, (2) mathurA, (3) vArANasI, (4) zrAvastI, (5) sAta, (6) hastinApura, (7) kapi, (8) mithilA, (9) kauzAmbI ane (10) rAjagRha. je nagaromAM rAjAone abhiSeka thAya che, te nagarane rAjadhAnIo kahe che. rAjadhAnI janapaDhanI mukhya nagarIrUpa hoya che. aMga janapadanI rAjadhAnI caMpA zrI sthAnAMga sUtra : 05 15 6 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagarI hatI, sUrasena janapadanI rAjadhAnI mathurAmAM hatI, kAzI janapadanI rAjadhAnI vArANasImAM hatI, kuNAlA janapadanI rAjadhAnI zrAvastI hatI, kesala dezanI rAjadhAnI adhyA (sAta) nAmanI nagarI hatI, paMcAlanI rAjadhAnI kAMpilyamAM hatI, kurujanakapadanI rAjadhAnI hastinApuramAM hatI, vatsadezanI rAjadhAnI kozammI nagarImAM hatI, videDanI rAjadhAnI mithilAmAM hatI ane magadhanI rAjadhAnI rAjagRha nagaramAM hatI. ahIM dasa sthAnanI prarUpaNA cAlI rahI che tethI dasa rAjadhAnIonAM nAmo ja ahI ApavAmAM AvyAM che. Ama te 2pA AryojanapadenI 26 rAjadhAnIo hatI. uparyukta dasa rAjadhAnI bomAMnI koI paNa rAjadhAnIomAMthI muMDita thaIne gRhasthAvasthAnA parityAgapUrvaka aNagArAvasthA dhAraNa karanAra dasa rAjAonAM nAma nIce pramANe kahRAAM che-(1) bharata, (2) sagara, (3) maghavA, (4) sanakumAra, (5) zAnti, (6) kundu, (7) ara, (8) mahApa, (9) hariSaNa ane (10) jayanAmA. A dasa rAjAomAMnA bhArata ane sagare sAketamAM pravajyA lIdhI hatI. madhavAe zrAvastImAM ane sanakumAra zAnti, kuchyuM, ara ane mahApa hastinApuramAM pravajyA lIdhI hatI. harieNe kAMpiyAmAM ane jaya. nAmanA tIrtha kare rAjagRha nagaramAM pravajyA aMgIkAra karI hatI. uparyukta 10 rAjadhAnIomAM uparyukta 10 rAjAoe kamazI pravajyA lIdhI hatI, evuM kathana karavuM joIe nahI kemake-evuM kathana karavAmAM zAstrokta kathana karatAM viparIta kathana karavAnedeSa lAge che te kAraNe ahIM "za rAdhAnIy" A sUtrapAThane artha A pramANe karavuM joIe dasa rAjadhAnIomAMnI keI paNa rAjadhAnIomAM" kayA rAjAe kaI rAjadhAnImAM dIkSA lIdhI hatI, te vAta paNa upara prakaTa karavAmAM AvI che, tethI A sUtrapAThane artha spaSTa thaI jAya che. e sUtra 18 che jambudvIpagata merUke UMgha AdikA nirUpaNa kaMkuvIre dI maMje " ItyAdi-(sU. 19) TIkAI-bUdvIpa nAmanA dvIpamAM je maMdara (sumeru) parvata che, te tenI paheLAI 10 hajAra ejananI che, ane paDakavanamAM tene vistAra eka hajAra janane che A rIte sarvapramANanI apekSAe tenuM pramANa dasa hajAra jana karatAM 10 gaNuM-eTale ke eka lAkha ejanapramANa che. e sUtra 19 zrI sthAnAMga sUtra :05 157 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jammumandara gata ATha pradezavAle rUcaka parvatanA nirUpaNa jaMgudIre tIre maMa gvacaraNa" ItyAdi-(sU. 20) TIkartha-jabUdvIpa nAmanA dvIpamAM AvelA mandara parvatanA bahumadhya bhAgamAM sthita A ratnaprabhA pRthvInA uparitana ane adhastana be kSullaka (husva) pratamAM ATha pradezika rucaka kahyA che. A kathanane bhAvArtha nIce pramANe che mandara parvatanA barAbara madhyabhAgamAM je ratnaprabhA pRthvI AvelI che te pRthvInuM uparanuM ane nIcenuM je kSullaka pratara che (A rIte je be sulaka pratara che) temAM kula ATha cakAkAra pradeza che. gAyanA AMcaLane rucaka kahe che gAyanAM AMcaLanA jevA AkArane cakAkAra kahe che. evAM cAra cakAkAra pradeza uparanA prataramAM che ane cAra cakAkAra pradeza nIcenA prataramAM che. A rIte tyAM kula ATha rucakAkAra pradeze AvelA che. tyAM uparanA tathA nIcenA bhulaka prata sivAyanA je pratare che teo vaheM mAna (dIrgha) prata che. upara ane nIcenA pratare temanA karatAM kSullaka (hastra) che A rIte sauthI kSullaka be pratiro ja che temAMnuM eka upara che. ane bIju nIce che. te. be kSullaka prataramAM ja ATha rucakAkAra pradeza che, te cakAkAra ATha pradezane ahIM aSTapradezikA rucaka kahevAmAM AvyA che. A cakane AdhAre ja 10 dizAo bane che. te dasa dizAonAM nAma nIce pramANe kahyA che-(1) pUrva, (2) pUrvadakSiNa, (agnikezu) (3) dakSiNa, (4) dakSiNa pazcima (naiRtya), (5) (pa) pazcima, (6) pazcimottara (vAyavya), (7) uttara, (8) uttarapUrva (IzAna) (9) urva ane (10) adhaH A dasa dizAonAM nIce pramANe dasa nAma paNa kahyAM che-(1) aiI, (2) AgneyI, (3) yAmI (4) nitI (5) vAruNI, (6) vAyavya, (7) saumya, (8) ezAnI, (9) vimalA ane (10) tamA. urdhva dizA aMdhakAra rahita hovAne kAraNe nirmaLa hovAthI tenuM nAma vimalA che. adizA aMdhakAra yukta hovAthI rAtri samAna che te kAraNe tene "tamA" kahI che. sUtra 20 che zrI sthAnAMga sUtra : 05 158 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavaNasamudragata gotIrtha rahita kSetranA nirUpaNa "vAsta ne samara kocarADuMItyAdi-(phU. 21) TIkAtha-lavaNasamudranuM gotIrthathI rahita kSetra-samakSetra-dasa hajAra jananuM kahyuM che. gAya Adikene taLAva Adi jaLAzayomAM utaravAnI je bhUmi hoya che tene gAtIrtha kahe che. A gotIrthathI rahita je kSetra che tene samakSetra kahe che. pUrvanI lpa hajAra yojana pramANa ane pazcimanI 95 hajAra janapramANa tIrtharUpa bhUmine choDI detAM bAkInuM je 10 hajAra yojana pramANa samakSetra che tene ahIM gotIrthathI rahita kSetra rUpa kahyuM che. lavaNasamudranA madhyabhAgamAMthI utpanna thatI udakavelA (pANInI bharatI) vikhaMbhanI apekSAe dasa hajAra yojana pramANu kahI che, tathA tenI UMcAI 16 hajAra jananI kahI che. tathA pUrvAdi dizAomAM je eka eka pAtAla kalaza che temane udvega (UMDAI) eka eka lAkha jananI kahI che. evAM cAra pAtALa kalaza che. temanAM nAma valayAmukha, keyUra, cUpaka ane Izvara che. mUla bhAgamAM temane viSka (vistAra) dasa hajAra ejanane che. banne bAjunA mULabhAgathI eka eka pradezanI vRddhi thatAM thatAM te pAtALa kaLazenA barAbara madhyabhAgane vistAra eka eka lAkha ejanane thaI jAya che. eka eka pradezanI je vRddhi che tenuM nAma zreNivRddhi che athavA-eka pradeza vALa zreNInA bahumadhyadezabhAgamAM-taddana madhyabhAgamAM-te kaLazane vistAra eka eka lAkha janane kahyo che. A rIte te mahApAtAla kalazonA mUlabhAga ane madhyabhAganA vistAranuM kathana karIne have sUtrakAra te mahApAtAla kalazonA uparitana bhAganA viSkabhanuM pramANa prakaTa kare che- "vAri" ItyAdi te mahApAtAla kaLazanA mukhapradezane viratAra dasa dasahajAra janane kahyuM che. ApAtALakaLazenI je bhIMte che te saMpUrNa rUpe vaja mAya che ane tenI jADAI eka sarakhI che. te bhI tenI jADAI eka hajAra yojana pramANa che. A pramANe zrI sthAnAMga sUtra : 05 159 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApAtAlakaLaze viSe kathana karIne have sUtrakAra kSudra pAtALakaLazanuM varNana kare che-"have vi jo vudA caDhA" ItyAdi- mahApAtAla kaLaze karatAM nAnAM je pAtALa kaLaze che temane udvedha (UMDAI). eka eka hajAra ejananI kahI che. te kSudra pAtAla kaLazanA mULabhAgane taLiyAne) vistA2 100-100 janane kahyo che. tenI baMne taraphathI eka eka pradezanI vRddhi thatAM thatAM temanA madhyabhAgane vistAra eka eka hajAra ejanane thAya che. athavA eka prAdezika zreNitA bilakula madhya bhAgamAM te pratyeka kSudrapAtALa kaLazane vistAra 1000 janane che. te kaLazanA mukhapradezane vistAra 100 -100 janane kahyuM che. A kSudra pAtALa kaLazenI bhIti sarvatra eka sarakhI jADI che ane ekalA vajanI ja banelI che temanI bhItonI jADAI dasa jananI kahI che. sUtra 21 che ghAtakI khagata maMdaraparvatake udha AdikA nirUpaNa dharva ne maMA " ItyAdi- sU. 22) TIkArtha-dhAtakIkhaMDadvIpanA pUrva bhAgamAM eka meru parvata che ane pazcimabhAgamAM paNa eka meru parvata che te bane parvatone udha -bhUmimAM rahela bhAga-eka eka hajAra yojana pramANa che. eTale ke A baMne meru parvateno eka eka hajAra jana pramANu bhAga bhUminI aMdara rahele hevAthI adazya che jamInanI upara temane vibha dasa hajAra ejana karatAM kaMIka nyUna che, ane uparita bhAgamAM tene viSkala eka hajAra ejanane che. puSkaradvIpa dhanA be mandara (meru) parva tenuM kathana paNa dhAtakI khaMDanA meru parvatanA kathana anusAra ja samajavuM eja vAta "pulAvarIvaDhALa maM" ItyAdi sUtrapATha dvArA prakaTa karavAmAM AvI che. je sU 22 jambu dIpagata bharatAdi dazakSetranA nirUpaNa bAda vi nuM vaghAravA" ItyAdi-(. 23) TIkAI-vRttavaitADhaca parvatanI kula saMkhyA 20 nI kahI che, kAraNa ke pAMca hemavatamAM pAMca zabdApAtI che, pAMca araNyavatemAM pAMca vikaTApAtI che pAMcaharivarSomAM pAMca gandhApAtI che, ane pAMca ramyakakSetramAM pAMca mAlyavAna che. vaitAnI AgaLa je "vRtta" vizeSaNa lagADavAmAM AvyuM che te dIrdha vaitADhayaparvanI nivRttine mATe lagADavAmAM AvyuM che. sUtra. 23 zrI sthAnAM sUtra :05 160 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMjanaka parvata Adike udha AdikA nirUpaNa "naM ve verA vaLattA " ItyAdiTIkArtha-jabUdvIpa nAmanA dvIpamAM 10 kSetra kahyAM che. te 10 kSetronAM nAma nIce pramANe che-(1) bharata, (2) airAvata (3) haimavata, (4) hairayata, (5) harivarSa, (6) ramyavarSa, (7) pUrvavideDa (8) aparavideha, devaguru ane (10) uttarakuru e sUtra 24 Uputtare vira mUke " ItyAdi-(phU. 25) mAnuSettara parvatanA mULabhAgano vistAra eka hajAra bAvIza ejanane kahyo che. A sUtra 25 saje naM jhaMjhAvAnnA " ItyAdi-(sU. 26) nandIzvara parvatanI pUrva, pazcima uttara ane dakSiNarUpa cAre dizAomAM cAra zyAmavarNanA parvatanI cAre dizAomAM cAra cAra aMjanI parvate kahelA che te te dareka zyAmavarNanA parvatanI cAre dizAomAM cAra cAra puSkariNIo (goLAkAranI vAva) che. pUrva dizAmAM je aMjanaparvata che tenI cAre dizAomAM cAra puSkariNIo che temanAM nAma nIce pramANe che-(1) nadettarA (2) nandA, (3) AnandA ane (4) nAndivardhanA. dakSiNa dizAmAM je aMjanaparvata che tenI cAre dizAomAM bhadrA, vizAlA, kumudA ane puMDarikiNa nAmanI cAra puSkariNIe che. pazcima dizomAM je aMjanaparvata che tenI cAre dizAomAM nandi BNA, amoghA, gesUpA ane sudarzana nAmanI cAra puSkariNIo che. uttara dizAmAM je aMjana parvata che tenI cAre dizAomAM vijyA, vaijayatI, jayantI ane aparAjitA nAmanI cAra puSkariNIo che. A rIte 16 puSkariNIo zrI sthAnAMga sUtra : 05 161 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. te pratyeka puSkariNImAM eka eka dadhimukha parvata che. A rIte kula 16 dadhimukha parvata che. nandIzvara parvatanI vidizAomAM (IzAna, agni Adi cAra khUNe) eka eka ratikara parvata che. A rIte cAre vidizAmAM kula cAra ratikara parvate AvelA che. uparyukta cAre aMjanaka parvatane udha (jamInanI aMdara rahele bhAga) eka hajAra yojana pramANa che mULamAM ( taLeTImAM ) temane vikhaMbha (vistAra) dasa hajAra yojana che ane Toca para temane vistAra eka hajAra janane che. uparyakta 16 dalimakha parvatemAMnA pratyeka dadhimukha parvatane uThe eka hajAra yojana che. ane mULathI mukha sudhIne temane vistAra eka sarakho -dasa dasa hajAra yojana che. A kAraNe te pratyekanA AkAra palpaka (palaMga) nA jevuM che. pratyeka ratikara parvata dasa hajAra yojana UMcAIvALA che - pratyeka ratikara parvatane udha eka hajAra gabUta (be hajAra kesa) pramANa che. te sarvatra samapramANa che-eTale ke mULabhAgathI Toca bhAga paryantane temano vistAra 10-10 hajA2 janane che. temane AkAra jhAlaranA jevo che. A sUtra 26 che rUvakavara kuDalavara parvata udha AdikA nirUpaNa yAre zva5 no " ItyAdi--(sU 27) TIkArtha-0cakavara parvatane udvedha (jamInanI aMdarane adazya bhAga) eka hajAra janane che. mULabhAgamAM tene viSaMbha dasa hajAra ejanane ane uparanA bhAgamAM eka hajAra ejanane che. evuM ja varNana kuMDalavara parvatanA viSayamAM paNa samajavuM. - caka nAmane je tera dvIpa che temAM rucakavara parvata AveluM che te goLa che ane koTanA jevA AkArane che kuMDalavara parvatanuM varNana paNa sUcakavara jevuM ja samajavuM. A kuMDalavAra parvata agiyArame je dvIpa che temAM Avele che. tene AkAra paNa prakAra (keTa)nA jevo geLa che. A banne parvata (cakavara ane kuMDalavara parvate goLAkAranA hevAthI temane cakavAla parvate kahyA che pArakA zrI sthAnAMga sUtra : 05 16 2 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyogake svarUpakA nirUpaNa A prakAre gaNitAnuyeganuM kathana karIne have sUtrakAra sabheda dravyAnuyeganuM kathana kare che-"vi raviyAnuga gon" ItyAdi-(sU 28) TIkAtha-dravyAnuga dasa prakArane kahyo che-(1) dravyAnuga, (2) mAtRkAnuga (3) ekarthikAnuga, (4) karaNanuga, (5) arpitAnarpita, (6 bhAvitAbhAvita, (7) bAhyAnAhI, (8) zAzvatAzAzvata, (9) tathAjJAna ane (10) atathAjJAna. gaNadhara dvArA karAyelA pratipAdanarUpa vyApAramAM tIrthakara bhagavAne dvArA pratipAdita arthanI apekSAe nyUnatA paNa hotI nathI, adhikatA paNa hatI nathI ane viparIta bhAvane paNa sadbhAva hete nathI. eTale ke bhagavAne je arthanuM pratipAdana karyuM hoya che tenI sAthe susaMgata ane sumeLayukta ja gaNadhanuM kathana hoya che. te prakAranA jinendra bhagavAnanA kathana sAthenA sumeLa yukta evA gaNadharanA kathananuM nAma anuga che anuga ane vyAkhyAna A bane zabda eka arthavALA che. anuga zabdanI vistRta vyAkhyA jANavAne utsuka pAThakae upAsakadazAMganI agAradharma saMjIvanI TIkA vAMcI javI. A anuyAganA nIce pramANe cAra prakAra kahyA che-(1) caraNakaraNanuyega, (2) dharmakathAnuga, (3) gaNitAnuga ane (4) dravyAnuyega. jIvAdi dravyaviSayaka je vicAra karavAmAM Ave che tenuM nAma dravyAnuyoga che. te dravyAnuye ganA dravyAnuyega, mAtRkAnu5 Adi uparyukata 10 prakAre kahyA che. dravyAnuyoga-jIvAdimAM je dravyatvane vicAra karavAmAM Ave che tene dravyAnAga kahe che. jema ke-bAla- Adi paryAyane je prApta kare che, tenuM nAma dravya che, athavA te te paryAye dvArA je prApta karAya che tenuM nAma dravya che, athavA te te paryAye dvArA je prApta karAya che te dravya che. evuM te dravya guNa ane paryAyavALA padArtharUpa hoya che. e guNaparyAyavALe te padArtha jIva che. tethI te dravyarUpa che, kAraNa ke temAM sahabhAvI jJAnAdika guNano sadubhAva hoya che. je jJAnAdika guNane temAM abhAva hoya te temAM jIvatva ja zrI sthAnAMga sUtra : 05 16 3 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa'bhavI zake nahI'. e ja pramANe kramabhAvI paryAyane paNa temAM sadbhAva DAya che. jIvamAM mAnuSatva, khAlatva Adi paryAyAnA sadbhAvanI pratIti te avazya thatAM ja hAya che. A rIte guNu ane paryAyavALA haiAvAne lIdhe jIva dravyarUpa che, ItyAdi rUpa je vicAraNA che tenuM nAma ja dravyAnuyAga che. mAtRkAnuye ga-pravacanapuruSanI utpAda, vyaya ane praunyarUpa je padatrayI che tenuM nAma mAtRkA che. A mAtRkAnA je anuyAga ( vyAkhyAna ) che, tenuM nAma ja mAtRkAnuyoga che. jema ke-evI vicAraNA karavI ke jIvadravya utpAdavALu che, kAraNa kekhAtatva Adi paryAyAnA pratikSaNa temAM utpAda thatA rahe che. jo evu na haiAta te vRddhatva Adi avasthAenI temAM prApti na thavAnA prasa`ga prApta thAta, eja pramANe jIvadravya vyayavALu paNa che, kAraNa ke temAM pratikSaNa mAlyA iva sthAonA vyaya thatA rahe che. jo A paryAya ne temAM vyaya thatA na hota te temAM tenA nitya rUpe sadbhAva rahevAnA prasa ga prApta thAta. eja pramANe jIvadravya prauvya svabhAva vALuM pazu che jo te A svabhAvavALuM na heAta teA utpAda svabhAvavALuM ja hevAne kAraNe te 'akRtAbhyAgama ane kRta vipraNAza ' A doSonI prAptinA prasa`gavALu thai jAta, ane te prakAranI paristhitimAM temAM pUrva dRSTa bhAveAnu smaraNa karavAnI abhilASA AdinA abhAva hovAnA prasa`ga prApta thAta. te kAraNe jeTalAM ahika ane pAralaukika kRtya che te badhAMnA uccheda thavAnA paNa prasaMga prApta thAta. A prakAre temanA ucchedanA prasaga tyAre ja prApta nahIM thAya ke jyAre jIvane dravyarUpe dhrauvyarUpa mAnavAmAM Avaze tethI ja jIvadravyane dhrauvyasvabhAvavALu paNa mAnavuM ja paDaze. A rIte je kAraNe jIva vyaya ane praunya guNathI yukta che eja kAraNe te dravyarUpa che. A prakAranI je vicAraNA thAya che tenu nAma mAtRkAnuyoga che. d ekAthi kAnuyAga-je zabdonA artha samAna hAya che, te zabdone ekArthiMka zabdo kahe che. A zabdane anulakSIne je anuyAga (vyAkhyAna ) thAya che. tene ekArthi kAnuyAga kahe che. jema ke-jIva, prANI, bhUta ane sattva, A cAre zabdo eka jIvanA ja vAcaka che, A prakAranI vicAraNAnuM nAma ekArthikAnuyAga che. athavA ekArthika zabdonA je anuyAga che tenuM nAma ekArthi kAnuyAga che zrI sthAnAMga sUtra : 05 16 4 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema ke jIvane mATe vaparAtA cAre samAnArthI zabdone A pramANe ekArthikAnuyoga karI zakAya-prANa dhAraNa karanAra hovAthI te jIvarUpa che, ucchavAsa Adi prANa jIvamAM kriyamANa hoya che, te kAraNe prANarUpa che, traNe kALamA tene saddabhAva rahe che-kadI tene viccheda thatuM nathI, te kAraNe tene bhUta paNa kahe che. tenI sattA vidyamAnatA) kAyama TakI rahe che, te kAraNe tene sattva paNa kahe che. karaNAnuga-kiyAsiddhimAM je sAdhakatama (utkRSTa sAdhaka25) hoya che temane karaNa kahe che. te karaNane je anuyAga che tenuM nAma karaNAnuga che. jema ke kartArUpa chavadravyane judI judI kriyAomAM kALa, svabhAva, niyati, karma ane puruSakArarUpa karaNe sAdhakatama nIvaDe che, kAraNa ke temanu upArdana karyA vinA jIva kaI paNa kArya karI zakatA nathI. A kAraNe jIva kriyAsiddhimAM teo atyaMta Avazyaka hovAthI temane karaNarUpa kahyAM che. athavA-mRttikA (mATI)rUpa dravya ghaTa (ghaDA)rUpa paryAye utpanna thavAne samartha tyAre ja banI zake che ke jyAre tene kuMbhAra, cakra (cAkaDe), cIvara, daMDa AdirUpa karaNene yega maLe che. tethI te vastuone ghaTarUpa dravyanAM karaNarUpa gaNI zakAya. A prakArano je anuga ( vicAraNA) che tene karaNAnuga kahe che. arpitAnarpitarUpa dravyAnuyega-dravyanuM vizeSita avizeSitarUpe je vyAkhyAna che tenuM nAma arpitAnarpitarUpa dravyAnuyoga che. "arpita" zabdane artha vizeSita thAya che ane "anati" zabdane artha avizeSita thAya che. jema ke - chavadravyanI apekSAe e vicAra kare ke "chavadravya kevuM che? saMsArI che. je te saMsArI hoya te kayA prakAranuM saMsArI che-zuM trasarUpa saMsArI che ke sthAvararUpa saMsArI che? je te trasarUpa saMsArI hoya te zuM dvIndriyarUpa che ke trIndriyarUpa che, ke caturindriyarUpa che, ke paMcendri rUpa trasaMsArI che? je te paMcendriyarUpa basasaMsArI hoya te zuM nararUpa paMcendriyasaMsArI che, ke ke anya prakAranuM paMcendriyasaMsArI che?" ItyAdi je vicAraNA che te vizeSita kathana rUpa che, tathA "jIvadravya evuM je kathana che te avizeSita kathana che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 165 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvitAbhASita-eka dravyanuM je bhAvita abhAvitarUpe vyAkhyAna che, tenuM nAma bhAvitAbhAvitarUpa dravyAnuyoga che. anya dravyanA saMsargathI vAsita (yukta) thavuM-tenA saMsarganI asara thavI tenuM nAma bhAvita che, paraMtu anya dravyanA saMsargathI vAsita na thavuM tenuM nAma avAsita che. jIvadravyane anulakSIne tene vicAra A pramANe karavAmAM AvyuM che-kei dravya bhAvitarUpa hoya che. te prazasta bhAvathI paNa bhAvita (yukta) thAya che ane aprazasta bhAvathI paNa bhAvita thAya che. saMyamI jIva prazasta bhAvothI bhAvita thAya che ane asaMyamI jIva aprazasta bhAthI bhAvita thAya che prazasta aprazastabhAvitA paNa vamanIya ane avama nIcanA bhedathI be prakAranI hoya che. vamanIyabhAvitA evI hoya che ke jemAM saMsargathI prApta thayelA guNe athavA dezonuM anyanA saMsargathI vamana (pari. tyAga) yaI jAya che. tenA karatAM viparIta avamanIyanuM svarUpa hoya che. je kaI paNa prakAre koInA paNa sasaMgathI-vAsita thatuM nathI, keIne paNa saMsarganI jenA upara bilakula asara thatI nathI evAM chavadravyane abhAvita kahe che. te "keraDuMmaga AdinA jevuM hoya che. jema keraDuM magane game teTale palALavAmAM Ave chatAM paNa te pice paDatuM nathI eja pramANe abhAvita jIvadravyane paNa saMsarga prApta guNAdi vaDe vAsita karI zakAtuM nathI. saMsaga ke asaMsarga prApta guNadoSanI tenA upara koI asara thatI nathI. A prakArane vicAra ghaTAdi dravyanA viSayamAM paNa karI levo joIe. bAhyabAhya dravyAnuyoga-bAhya ane abAhyarUpe je dravyane vicAra karavAmAM Ave che tene bAhyAbAhya dravyAnuga kahe che. jema ke-chavadravya caitanya dharmanI apekSAe AkAzAstikAya AdithI bhinna hovAne kAraNe bAhya che tathA jIva dravya amUrtAva ravabhAvanI apekSAe AkAzAstikAyanA jevuM ja hovAne kAraNe abAhya che. athavA-ghaTAdi dravya daSTigocara thatuM hovAne kAraNe bAhya che ane AdhyAtmika hevAne kAraNe karma, caitanya Adi abAhya che, evo bIjo paNa bAhya abAhyarUpa dravyAnuyoga che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 16 6 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAzvatAzAzvata dravyAnuyAga--Adi anta rahita hAvAthI jIvadravyAzAzvata che ane anya paryAyarUpe pariNata thatu rahetuM hAvAne kAraNe eja jIvadravya azAzvata che. A prakAre eka jIvadravya saMbadhI zAzvatAzAzvata dravyAnuyAga che. tathAjJAnarUpa dravyAnuyAga A prakArane che-vastu jevI hAya evuM ja tenuM jJAna je vicAraNAmAM thAya che, te vicAraNAne tathAjJAnarUpa dravyAnuyAga kahe che. jema ke samyagdRSTi jIvane tenA jJAna vaDe jIvadra jevu' hAya che evu' ja dekhAya che, kAraNa ke tenuM ja jJAna avitatha heAya che. te tenI ja vicAraNA vaDe jIvadravyane yacA rUpe jANe che te jIvadravyane yathArtha rUpe jANe che te vicAraNArUpa tenA jJAnane tathAjJAnarUpa dravyAnuyAga kahe che. athavA jevI vastu hAya evuM ja yathArtha tenu rUpa je vicAra dvArA samajAya che, te prakAranI vicAraNAne tathA jJAnarUpa dravyAnuyAga kahe che. jema ke ghaTatu ghaTarUpe je jJAna thAya che tenuM nAma tathAjJAna che, kAraNa ke ghaTajJAnane ghaTarUpe ja pratibhAsa thAya che. athavA dravya-pariNAmI che evu' je jJAna che tene tathA jJAna kahe che, kAraNa ke dravyanA piraNAmI rUpe ja pratibhAsa thAya che. A prakAranA A tathAjJAna rUpa dravyAnuyAga che. atathAjJAna-je vastu jevI nathI evI je vicAra dvArA pratibhAsita thAya che evA vicArane atathAjJAna kahe che. jema ke mithyAdRSTi jIvanuM dravyaviSayaka je jJAna hAya che te atathAjJAna ja heAya che, kAraNa ke mithyAdaSTi jIvanuM jJAna viparIta hoya che. athavA je vastunuM jevu' yathArtha svarUpa hAya tevA svarUpa karatAM viparIta ( ayathArtha) svarUpa hAvAnI pratIti thavI tenuM nAma atathAjJAna che. jema ke-alAtadravya geALa hetu nathI, parantu tene cakkara cakkara pheravavAmAM Ave tA te gALa lAge che, ane te prakAre te jevu' che tevu dekhAtu nathI athavA ekAntavAdIo dvArA viparItarUpe svIkAravAmAM AvatI je vastue che temane paNa atathAjJAna kahe che, kAraNa ke ekAntavAdIe dvArA temane ekAnta (sa`pUrNa) rUpe nitya athavA anitya mAnavAmAM Avela che, parantu te pariNAmIrUpe prati bhASita thAya che. A prakAranA atathAjJAnarUpa dravyAnuyoga hoya che. aa sUtrara8 zrI sthAnAMga sUtra : 05 16 7 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ camarAdi ayyatendra Adike utpAta parvatakA nirUpaNa gaNitAnagano AdhAra laIne have sUtrakAra camara Adi azruta parya ntanA IndronA parvatenuM pramANa sahita kathana kare che "maraNa naM mayurakumArajo " ItyAdi-(phU. 29) zabdArtha--asurendra, asurakumArarAja camarane je tigicchakUTa nAmane utpAta parvata che te mULamA 1022 janapramANa vidhvaMbhavALA che. asurendra, asukumArarAja camaranA lokapAla soma mahArAjane somaprabha nAmane je utpAta parvata che tenI UMcAI dasa so (1000) jananI, ane tene uThedha (mULabhAga nIcenI UMDAI) dasa so gaLyuta pramANa-1000 kesanI che tenA mULabhAgane vidhvaMbha eka hajAra janane kahyo che. asurendra, asurarAja camaranA lekapAla yama mahArAjanA yamaprabha nAmanA utpAta parvatanuM pramANa paNa somaprabha jeTaluM ja che. temanA trIjA lekapAla varuNane varuNaprabha nAmanA utpAta parvatanuM pramANa paNa eTaluM ja che, ane cothA lekapAla vaizravaNanA vaizravaNaprabha nAmanA utpAta parvatanuM pramANa paNa samaprabha utpAta parvata jeTaluM ja kahyuM che. jenA vairocanendra, vairacanarAja baline je sema mahArAja nAmane lekapAla che. tenA utpAtaparvatanuM pramANa paNa camaranA lokapAla soma mahArAjanA utpAta parvatanA pramANa jeTaluM ja che. e ja pramANe temanA bIjA traNe lokapAlanA utpAtaparvatenuM pramANa paNa camaranA lekapolenA utpAtaparvatenA pramANa jeTaluM ja che. nAgakumArendra, nAgakumArarAja dharaNane je dharaNuprabha nAmane utpAta parvata che, te eka hajAra jana UMce che, tene udde paNa eka hajAra ejanane zrI sthAnAMga sUtra : 05 168 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. ane tenA mULabhagate vizkebha eka hajAra ejanane che A nAgakumArendra, nAgakumArarAja dharaNane lekapAla kAlavAla mahArAjanA kAlaprabha nAmanA utpAta parvatanI UMcAI paNa eka hajAra yojananI che. zaMkhavAla paryantanA temanA lekapAlenA utpAtaparvatanI UMcAI paNa eTalI ja kahI che. bhUtAnandanA utpAta parvatanuM tathA tenA lokapAlanA utpAta parvatanuM paNa evuM ja samajavuM. jevuM kathana dharaNanA utpAta parvata viSe karavAmAM AvyuM che, evuM jakzana svanitakumAra paryantanA idronA utpAta parvatanA viSayamAM tathA temanA kapAlanA utpAtaparvatanA viSayamAM paNa samajavuM. jevuM IndranuM nAma che evuM ja te saunA utpAta parvatanuM nAma samajavuM. paraMtu te nAmanI sAthe "prabha" pada lagADavAthI utpAta parvatanuM nAma banI jAya che. 4 devendra, devarAja zakanA utpAta parvatanuM nAma zakraprabha che. te zakraprabha utpAta parvatanI UMcAI dasa hajAra jananI, udvedha dasa hajAra gabhUtapramANu ane tenA mULabhAgane viSka bha dasa hajAra ejanane che, devendra, devarAja zakanA lekapAla sema mahArAjanA utpAta parvatanuM varNana tathA temanA bIjA lekapalenA utpAta parvatanuM varNana paNa zakanA utpAta parvatanA varNana jevuM ja samajavuM. zaka sivAyanA azruta paryantanA je Indro che, temanA utpAta parvatenuM varNana paNa zakanA utpAta parvatanA varNana jevuM ja samajavuM. have utpAta parvatano artha samajAvavAmAM Ave che tiya lekamAM javA mATe je parvata para AvIne deva vaikiya-zarIranI racanA kare che, ane jyAMthI tiryazlekamAM Ave che te parvatanuM nAma utpAtaparvata che. camarAdi pratyeka IndranA jUdA jUdA utpAta parvate che. dakSiNa dizAnA adhipati asurakumArane Indra asurarAja amara che. tenA utpAta parvatanuM nAma tigirichakUTa che. tigichi eTale kesara. tigichikUTa parvata kesaranI pradhAnatA vALe hovAthI tenuM evuM nAma paDayuM che. tyAM kamalenI adhikatAne lIdhe kesaranI pradhAnatA samajavI. A utpAtaparvata kayAM AveluM che te have prakaTa karavAmAM Ave che zrI sthAnAMga sUtra : 05 169 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rucakavara nAmanA 13mAM samudrathI dakSiNa dizA tarapha asaMkhyAta dvIpa samudrone pAra karavAthI aruNuvaradvIpa ane aNavara samudra Ave che te aruNa vara samudranI dakSiNa dizAmAM 42 hajAra yojana AgaLa jatAM A utpAta parvata Ave che. A tigirichakUTa parvata ratnamaya che, ane paghavara vedikA ane vanakhaMDathI pariNita (vIMTaLAyele) che. tenA mULabhAgane viSaMbha 1922 janane che. camarane cAra lokapAlo che. temanAM nAma sema, yama, varuNa ane vaizravaNa che. soma mahArAjanA utpAta parvatanuM nAma samaprabha che. te samaprabha parvatanI UMcAI eka hajAra jananI che, tene udvedha (jamInanI aMdara rahelA adazya bhAganI UMDAI) eka hajAra gabUta (kesa) pramANa che ane tenA mULabhAgane viSkabha paNa eka hajAra yojana pramANa che. A parvata aruNaMda samudramAM Avela che. yama mahArAjanA utpAta parvatanuM nAma yamaprabha che, varuNe mahArAjanA utpAta parvatanuM nAma varuNaprabha che, ane vaizravaNa lepAlanA utpAta parvatanuM nAma vaizravaNaprabha che. A traNe kapAle utpAta parvatanI UMcAI udha, mULabhAgane viSka vagerenuM pramANa sema mahArAjanA utpAta parvatanA pramANa jeTaluM ja samajavuM. A traNe utpAtaparvate arUdaya samudramAM ja AvelA che. tenA bali uttarArdhane adhipati che. te asurakumArane indra che. tenA utpAta parvatanuM nAma rucakendra che. A kendra utpAta parvatanA mULabhAgane viSkabha 1022 janane che, ane te parvata aruNuvarasamudramAM Ave che. kahyuM paNa che ke -"zana kare" ItyAdi - A kathanane bhAvArtha nIce pramANe che-aruNuvara samudranA uttara dizAmAM 42 hajAra jana AgaLa jatAM kendra nAmane zilAnicaya (parvata) Ave che. tyAM cAra rAjadhAnIe che. vaicanendra vairocanarAja balinA je sema mahArAja nAmanA kapAla che temanA utpAtaparvatanuM nAma somaprabha che. te samaprabhA utpAta parvatanuM varNana camaranA lokapAla sema mahArAjanA utpAta parvatanA varNana jevuM ja samajavuM. baline bIjA traNa kapAlanAM nAma paNa camaranA bIjA traNa kapAlanAM jevAM ja che. eTale ke yama, varuNa ane vaizramaNa ja che. te pratyekanA paNa alaga alaga utpAta parvata che. te utpAtaparvatenuM varNana somaprabhanA utpAta parvatanA varNana pramANe samajavuM. rA nAgakumAranA Indra, nAgakumArarAja dharaNa dakSiNAIne adhipati che. tenA utpAta parvatanuM nAma dharaNaprabha che. te paNa aruNada samudramAM Avela che tenI UMcAI 1000 ejana, udvedha 1000 gabhUta (be keza) ane tenA mULabhAgane viSkabha eka hajAra ejana che. dharaNanA cAra lekapAlanAM nAma nIce pramANe che (1) kAlapAla, (2) kapAla, (3) zailapAla ane (4) zaMkhapAla temanA zrI sthAnAMga sUtra : 05 170 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpAta parvatanAM nAma anukrame kAlapAlabha ke lapAlaprabha, zailapAlaprabha ane zaMkhapAlaprabha che. te cAre utpAta parvate aruNeda samudramAM ja AvelAM che. te pratyeka parvata paNa eka eka hajAra yojana UMce, eka eka hajAra gabUta pramANu udhavALo ane mULabhAgamAM eka eka hajAra ejananA viSka bhavALe che. nAgakumAre, nAgakumArarAja bhUtAnanda uttara dizAne adhipati che. tene je utpAta parvata che tenuM nAma bhUtAnandaprabha che. te paNa aruNeda samudramAM che ane uttara dizAmAM Ave che. bhUtAnandanA lekapAlanAM nAma dharaNanA leka pAnAM nAma jevAM ja che. eTale ke kAla pAla, kolapAla, zaMkhapAla ane zailapAla che. te cAre lekapalenA utpAta parvatanAM nAma anukrame kAlapAlaprabha, kelapAlaprala, zaMkhapAlaprabha ane zilapAlaprala che. A cAre utpAta parvate aruNoda samudramAM AvelA che temanuM pramANa paNa dharaNAbha utpAta parvatanA pramANa jeTaluM ja kahyuM che. suparNakumArothI svanitakumAre paryAnA je Idro che temanA utpAta parva. tenuM pramANa tathA temanA lekapAlonAM nAmanI pAchaLa "prabha para lagADavAthI temanA utpAtaparvatenAM nAma banI jaze. A kathananuM tAtparya nIce pramANe che - suparNakumArane Indra je suparNakumArarAja veNudeva che, te dakSiNArdhane adhipati che. tenA utpAta parvatanuM nAma veNudevaprabha che. te veNudevanA cAra kapAlanAM nAma nIce pramANe che-(1) citra (2) vicitra (3) citrapakSa ane (4) vicitrapakSa uttaranikAyanA suparNakumAranA IndrasuparNakumArarAja veNudAlika che. temanA utpAta parvatanuM nAma veNudAliprabha che. temanA lekapolenAM nAma citra, vicitrapakSa ane citrapakSa che. te lokapAlanA utpAtaparvatanAM nAma anukrame citraprabha, vicitra prabha, vicitrapakSaprabha ane citrapakSaprabha che. dakSiNArdhanA vighakumArendra vidyuma rarAja harikAntanA utpAta parvatanuM nAma harikAntaprabha che. tenA lekapAlanAM nAma prabha, suprabha, prabhakAta ane suprabhakAnta che. te cAre lokapAlenA utpAtaparvatanAM nAma anukrame prabhaprabha, suprabhaprabha, prabhakAntaprabha ane suprabhakAntaprabha che. uttarArdhanA vivukumAredra vidhutakumArarAja harivarSanA utpAta parvatanuM nAma hariSahaprabha che. temanA lekapolenAM nAma prabha, suprabha, suprabhakAntaprabha ane prabhakAntaprabha che, zrI sthAnAMga sUtra : 05 171 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNAdhanA agnikumArAnA indra, ane agnikumArAnA rAjAnuM nAma agnizikha che. temanA utpAtapa tanu nAma agnizikhaprabha che A utpAta paryaMta aruNudvIpamAM Avele che. agnizikhanA leAkapAlanAM nAma nIce pramANe che-(1) teja, (2) tejazikha, (3) tejaskAnta ane (4) tejaprabha. temanA utpAtapa tA paNa aruNadvIpamAM AvelA che. te utpAta parvatAnAM nAma anukrame nIce ApyA pramANe che (1) tejaprabha, (2) tejazikhaprala, (3) tejaskAntaprabha ane (4) tejaprabhaprabha uttaranikAyanA agnikumArAnA Indra ane agnikumA2ezanA rAjAnu' nAma agnimANuvakaprabha che. te utpAta paryaMta aruNudvIpamAM Avele che, te agnimAvakanA cAra leAkapAleAnAM nAma nIce pramANe che-(1) teja, (2) teja zikha, (3) teja:prabha ane (4) tejaskAnta che. temanA utpAta patemanAM nAma teja:prabha, tejazikhaprala, teja:prabhaprabhu ane tejaskAntaprabha che. dakSiNanikAyanA dvIpakumArendra dvIpakumArarAja pUNunA utpAta parvatanuM nAma pUNa prabhu che. te utpAtaparyaMta aruNudvIpamAM AvelA che. pUnA leAkapANenAM nAma, rUpa, rUpAMza, rUpakAnta ane rUpaprabhu che. temanA utpAtapa tAnAM nAma anukrame rUpaprabha, rUpAMzaprabha, rUpakAntaprabha ane rUpaprabhaprabha che te cAre utpAta patA aruNuIpamAM AvelA che. uttaranikAyanA dvIpakumArendra dvIpakumArarAya viziSTanA utpAta parvatanuM nAma viziSTaprabhu che. te utpAta paryaMta aruNudvIpamAM AvelA che. tenA leAkapAlanAM nAma nIce pramANe che-rUpa, rUpAMza, rUpaprabha ane rUpakAnta. temanA utpAta putAnAM nAma rUpaprabha, rUpAMzaprabha, rUpapraznaprabha ane rUpanantaprabha che, te cAre utpAta pavatA paNu aruNudvIpamAM AvelA che dakSiNanikAyanA udadhikumArAnA indra ane udadhikumArarAja jalakAntanA utpAtapa tanuM nAma jalakAntaprabha che. te utpAtaparyaMta aruNAdamAM AvelA che. jalakAntanA cAra leAkapAlAnAM nAma zrI sthAnAMga sUtra : 05 172 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIce pramANe che-(1) jala, (2) jalaraya, (3) jalakAnta ane (4) jalaprabhA temanA utpAta pava tAnA nAma anukrame jalaprabha, jalarayaprabha, jalakAntaprabha, ane jalaprabha prabha che. A utpAta pava tA paNa aruSNeAdamAM AvelA che uttaranikAyanA uSikumAranA indra ane udadhikumArarAya jalaprabhanA utpAtapava tanuM nAma jalaprabhache. te utpAda paryaMta aruNAdamAM Avele che. jalaprabhanA cAra leAkapAlAnAM nAma nIce pramANe che-(1) jala, (2) jalaraya, (3) jalaprabha, ane (4) jalakAnta, temanA utpAtapava tAnAM nAma anukrame jalaprabha, jalayaprazna, jalaprabhaprabhu ane jalakAntaprabha che. A cAra utpAtavaMtA aruNAdamAM AvelA che. dakSiNunikAyanA rphikumArInA indra ane phikumArarAya amitagatinA utpAtaparyaMtanuM nAma amitagatiprabha che, A utpAtaparvata aruNudvIpamAM Avele che amitagatinA leAkapAleAnAM nAma (1) tvaritagati, (2) kSipragati, (3) siMhagati ane (4) siMhavikramagati che. temanA utpAtapava tA aruNadvIpamAM AvelA che. temanA nAma anukrame tvastigatiprabha, kSipragatiprabha, siddhagatiprabha ane siddhavikramagatiprabha che. uttanikAyanA dikumArarAya amitavAhananA utpAtaparvatanuM nAma amitavAhanaprabha che. temanA leAkapAlAnAM nAma (1) tvaritagati, (2) kSipragati, (3) si Mhagati che ane siddhavikramagati (4) temanA utpAtapa tenAM nAma kramazaH nIce pramANe che (1) ritagatiprabha, (2) kSipragatiprabha, (3) siddhagati prabha ane (4) siddhavikramagatiprabha che. utpAta pavatA aruNadvIpamAM AvelA che. dakSiNAnA vAyukumArAnA indra ane vAyukumArarAja velammanA utpAta patanuM nAma velammaprabha che. temanA leAkapAlAnAM nAma (1) kAla, (2) mahAkAla, (3) ajana ane (4) riSTa che. A cAre leAkapAlAnA utpAta parvatenAM nAma anukrame kAlaprabha, mahAkAlaprabha, ajanaprala ane STiprabha che. utta zrI sthAnAMga sUtra : 05 173 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAInA vAyukumArendra vAyukumArarAja prabhaMjananA utpAta parvatanuM nAma prabhaMjana prabha che. temanA cAra lokapAlanAM nAma nIce pramANe che-(1) kAla, (2) mahAkAlaprabha, (3) riSTa ane (4) aMjana. temanA utpAta parvatenAM nAma anukrame kAlaprabha, mahAkAlaprabha, ribdaprama ane aMjanaprabha che. dakSiNAInA svanitakumAre svanitakumArarAja ghoSanA utpAtaparvatanuM nAma nIce pramANe che-(1) Avarta, (2) vyAvatta (3) nandAvarta ane (4) mahAnaghAvatta. ghoSane utpAtaparvata aruNIpamAM Avela che ane tenA kapAlanA utpAtaparvato paNa aruNadvIpamAM ja che. Avarta Adi lokapAlonA utpAtaparvatanAM nAma anukrame Avarta prabha, vyAvarta prabha, maghAva prama, ane mahAnatthAvattaprabha che. uttarArdhAnA svanitakumArendra svanitakumArarAja mahA ghoSanA utpAta parvatanuM nAma mahAghoSaprabha che. temanA lekapAlanAM nAma (1) Avarta, (2) vAva7, (3) mahAnallAvarta ane () nanhAvarte che. temanA utpAta parvatanAM nAma anukrame (1) Avarta prabha, (2) vyAvartAprabha, (3) mahA nandAvartaprabha ane (4) nandAvartaprabha che. svaninakumArane utpAta parvata aruNadvIpamAM Avelo che ane tenA lekapAlanA utpAta parvate paNa aruNadvIpamAM ja che. A utpAtaparvatenuM sthAna darzAvatI gAthAo nIce pramANe che - "apALa nAnA" ItyAdi-A gAthAone artha uparanA lakhANamAM spaSTa thai cukaye che. A rIte bhavanapati devanA 20 Indro, temanA utpAta parvate, temanA lokapAle ane te lekapolenA utpAtaparvatanuM kathana karIne have sUtrakAra vaimA nikanA utpAta parvatanuM kathana kare che awa" ItyAdi-devendra devarAja zakanA utpAta parvatanuM nAma zakaprala che. zaka dakSiNane adhipati che. tenA cAra kapAlonAM nAma nIce pramANe che-(1) sema, (2) yama, (3) varuNa ane (4) vaizravaNuM. te cAre kapAlenA utpAta parvatenAM nAma have kramazaH prakaTa karavAmAM Ave che-(1) somaprabha, (2) yamaprabha, (3) varuNaprabha ane (4) vaizravaNuprabha. zakanA utpAta parvatanuM je pramANa A sUtramAM AgaLa prakaTa karavAmAM AvyuM che, eTaluM ja tenA lekapAlanA utpAta parvanuM pramANa paNa samajavuM. kuMDalavara dvIpamAM je kuMDalaparvata che te kuMDalaparvata para dakSiNa dizA tarapha kendranI 16 rAjadhAnIo che. temAMnI cAra cAra rAjadhAnIonI vacce zakanA cAra lekapAlanA utpAta parvanAM kramaza: AvelA che. ema samajavuM. uttara dizAnA adhipati devendra devarAja IzAnanA utpAta parvatanuM nAma IzAnaprabha che. A IzAnaprabha utpAtaparvatanuM pramANa zakanA zakraprabha utpAta parvatanA jevuM ja che. devendra devarAja IzAnanA cAra lokapAlonAM nAma nIce pramANe che-(1) soma, (2) yama, (3) vaizravaNa ane (4) zrI sthAnAM sUtra :05 174 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varuNu. te cAra leikapAlenA utpAtapa tAnAM nAma anukrame sAmaprabha, yamaprabha, vaizravaNuprabha ane varuNuprabha che. kuMDalavara dvIpamAM kuMDalaparvatanI uttara dizA taraph izAnendranI je 16 rAjadhAnIo AvelI che, temAM zakanA leAkapAleAnA utpAta pa tenI jema izAnendranA leAkapAlAnA utpAta pa tA paNa A velA che. te utpAta pava tAnuM pramANu zakranA utpAtapava tAnA pramANa jevu ja samajavuM. sanatkumArathI laine acyuta pantanA indronA ane temanA lekapAleAnA utpAtapava tAnu pramANa paNa zakranA utpAta parvatanA pramANa jevuM ja samajavuM. eja vAta sUtrakAre " sAla maiM vikSa Trevo" ityAdi sUtrapATha dvArA prakaTa karI che. nAma A kathananuM have vizeSa spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che-dAkSiNAtya indronAM sanatsumAra, brahma, ane mahu!zukra che. temanA utpAta pavatAnAM nAma kramaza: zakraprabha, sanakumAraprabha, brahmaprabha ane mahAzukraprabha che, zakanA utpAta paMta ane lekapAlAnAM nAma AgaLa ApavAmAM AvyAM che. khAkInA traNe dAkSiNAtya devandronA lekapAlAnAM nAma zakanA leAkapAlenA jevAM ja che, ane temanA utpAtapa te paNa zakranA leAkapAlenA utpAtapatA jevAM che. uttara dizAmAM rahetA devendronAM nAma izAna, mAhendra, lAntaka, sahasrAra, prANata ane acyuta che. temanA utpAtapava tAnAM nAma anukrame izAnaprabha, mAhendraprabha, lAntakaprabha, sahasrAraprabha, prANutaprabha ane acyutaprala che. temanA leAkapAlAnA nAma zakrendranA lepAlanAM nAma jevAM ja che. te leAkapAlAnA utpAta patAnAM nAma, pramANa vagere zakranA leAkapAlAnA utpAta padegtAnA kathana anusAra ja samajavuM. eja vAta sutrakAre "lave ''i vamAnameLa'' AsUtrapATha dvArA vyakta karIche.sUtra,rA yojana sahastrAtmaka avagAhanAkA nirUpaNa pUrvasUtramAM hajAra vaijananA pramANavALA utpAta patAnI vAta karavAmAM AvI. have sUtrakAra hajArayeAjananI avagAhanAvALAM je zarIra che temanu nirUpaNa kare che-" vAcaravaLajJAnuM '' ityAdi--(sU 30) TIkA -khAdara vanaspatikAyikAnA zarIranI utkRSTa (adhikamAM adhika) avagAhanA eka hajAra ceAjananI kahI che. jaLacara pa'cendriya tiya ca jIveAnI zarIrAvagAhanA vadhAremAM vadhAre eka hajAra ceAjananI kahI che. ura:parisarpa sthalacara pacendriya tiya ceAnI utkRSTa zarIrAvagAhanA eka hajAra ceAjananI kahI che. je sthUla vanaspatikAyika jIve che temane khAdaravanaspatikAyika jIve kahe che. ahIM sUkSmavanaspatikAyika jIvAnI vyAvRttine nimitta (temanu` grahaNa karavAnuM' na haiAvAthI) sthUla vizeSaNa lagADavAmAM AvyuM che, kAraNa ke sUkSma vanaspatikAyikAnI avagAhanA AMgaLanA asakhyAtamAM bhAgapramANe ja kahI zrI sthAnAMga sUtra : 05 175 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A zarIrAvagAhanA pramANa utsedhAMzula pramANunIapekSAe grahaNa thayu* che--pramANAMgulanA pramANa vaDe grahaNa thayuM nathI, kAraNa ke " snepamALA 3 miLe tevuM ' 66 . ArIrAvagAhanAnuM pramANa utsedhanA pramANa vaDe mApavuM joie, " evuM kahevAmAM Avyu che. je pradezamAM zarIra avagADha hoya che te pradezAne zarIrAvagAhanA kahe che. khAdaravanaspatikAyikonI A utkRSTa zarIrAvagAhanA tathAvidha mahAnada AdimAM sthita padmanAla( kamalanAla )nI apekSAe kahevAmAM AvI che ema samajavuM. " najara paMcendriya ' A kathana dvArA matsyAne jaLacarajIvArUpe grahaNa karavAmAM AvyAM che. mahI' gaja ane samUmi, A banne prakAranA matsyA grahaNa karAyA che, kAraNa ke "macchanuyaDhe saE " matsya yugalanI zarIrAvagADunA 1000 cAjanatI hAya che, " evuM zAstravAkaya che. A matsyA svaya.... bhUramaNusamudramAM ja hAya che. tathA ahI' je ura:parisarparUpa sthalacara paMcendriya tiya canI zarIrAvagAhanAnI vAta karavAmAM AvI che te gajanA viSayamAM ja karavAmAM AvI che, ema samajavu', " gesu rAmanAg kAraNa ke eTalI badhI vizALa ava gADunAnA sadUbhAva mAtra gaja urageAmAM ja hAya che. te gaja ugA khAdyadvIpAmAM jalanizrita (jaLamAM rahetA ) haiAya che. / / sUtra 30 // A prakAranA arthanA prarUpaka jitendra bhagavAneA DAya che, tethI have sUtrakAra jinendra bhagavAna saMbadhI sUtranu` kathana kare chebahAnno' ItyAkri--(sU, 31) 8 saMmano TIkA -sabhavanAtha au tane thaI gayAne 10 lAkha sAgaropama kATi samApta thaI gayA bAda abhinandana arhuta utpanna thayA hatA. !! sUtra, 31 // daza prakArake antake svarUpakA nirUpaNa 66 zd uparyukta pramANavALA avagAhanAhika padArthone tathA te sivAyanA paNa aneka padArthAne jinendroe anantarUpe joyAM che. tethI have sUtrakAra 10 prakAranA anantanuM nirUpaNa kare che-'laviSe anaMtapa paLatte " ItyAdi--(su. 32) TIkA-anantanA nIce pramANe 10 prakAra kahyA che-(1) nAmAnantaka (2) sthApanAnantaka, (3)dravyAnantaka, (4) gaNunAnantaka, (5) pradezAnantaka, (6) ekataHanantaka, (7) dvidhAtaH anantaka, (8) dezavistArAnantaka, (9) savistArA nantaka ane (10) zAzvatAnantaka, ananta ja anantaka rUpa che. tenA 10 prakAranuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che. A nAmavALI je varNAnupUrvI che tenu' nAma ' nAmAnantaka "" "" . anantaka che. athavA-je sacetana Adi padArthane anantaka " evI saMjJA vaDe ALa zrI sthAnAMga sUtra : 05 176 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavAmAM Ave che, tene paNa nAmAnantaka kahe che. akSa AdimAM je A anantaka che," evI sthApanA karAya che, tene "sthApanAnantaka" kahe che. jIvadra athavA padagalamAM je anAtA che tene dravyAnanataka" kahe che. saMkhyArUpa je anantatA che tenuM nAma "gaNanAtaka " che te gaNanAnantaka evI saMkhyAvizeSarUpa hoya che ke jemAM Aju Adi saMkhyA vizeSa avivakSita hoya che. AkAzapradezonI je anantatA che tenuM nAma "pradezAna taka" che A pradezAnAtA alakAkAzanA pradezonI apekSAo kahevAmAM AvI che. atItAddhA (bhUtakALa) athavA anAgatA ddhA (bhaviSyakALa rUpa "ekatA anantaka" hoya che. saddhArUpa "dvidhAtaHanantaka hoya che. eka AkAzapratara dezavistArAnAkarUpa hoya che. alakAkAzanI apekSAe A pramANe samajavuM joIe. sarvakAzarUpa je astikAya che te "sarva vistArAnantakarUpa che. akSaya je jIvAdi dravya che. tene "zAzvatAnanaka rUpa samajavuM | sUtra 32 5 pUrvagatazrutakA nirUpaNa anantanA dasa prakAre che," A bAbatanuM pratipAdana karanAruM je mata che tenuM nAma pUrvagatakRta che. tethI have sUtrakAra pUrvakRtavizeSanuM kathana kare che MAyapuvaraLa rasa vahU paUA " ItyAdi-(phU. 33) TIkArca-14 pUrvemAMnA pahelA pUrvanuM nAma u5tapUrva che. tenI vastuo (adhyayana vize) 10 kahI che. astinAstikavAdapUrva nAmanuM je cothuM pUrva che tenI 10 cUlikArUpa vastuo kahI che. mULa vastuonI upara je cUlArUpa vastuo hoya che, temane cUlikAvastuo kahe che. | sUtra, 33 che zrI sthAnAMga sUtra : 05 177 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza prakArakI pratisevanAkA nirUpaNa pUrvagatakRtamAM sAdhujanene dasa prakAranI pratisevanA pratiSiddha gaNAvI che. -na karavA egya kahI che. have sUtrakAra te pratisevanAnuM nirUpaNa kare che- "kaviET levA pachAtA" ItyAdi-(phU. 34) TIkAtha-pratiSiddha (niSedhayukta) prANAtipAta Adi vastunuM je sevana karAya che tenuM nAma pratisevanA che. A pratisevanA 10 prakAranI kahI che-prathama pratisevanA darpanAmanI kahI che, darpa eTale ahaMkAra-ahakArane kAraNe je pratisevanA (Agama virUddhanI prANAtipAta AdinI Asevana) karAya che tenuM nAma da"pratisevanA che. pramAdapratisevanA-parihAsa, vikathA Adi rUpa pramAda hoya che. kahyuM paNa che ke-" WIkRpamA" " kandarya Adipa pramAda che" athavA karavA gya kartavyamAM prayatnane abhAva have tenuM nAma pramAda che. A pramAdane sadubhAva hoya tyAre je pratisevanA thAya che te pratisevanAnuM nAma pramAdapratisevanA che. (3) anAbhogapratisevanA-anAbhoga eTale vismRti. te viskRtinA sadubhAvamAM je prANAtipAta AdinuM sevana karAya che tene anAjoga pratisevanA kahe che. (4) AturA pratisevanA-bImArInuM nAma lAnAvasthA che. bImArIne sadUbhAva hoya tyAre tenA upacAra mATe je pratisevanA thAya che tene AturapratisevanA kahe che. athavA-Atura zabda ahIM bhAvavAcaka che. eTale potAnI ja AturatAne kAraNe je pratisevanA thAya che tenuM nAma AturapratisevanA che. eTale ke sudhA, pipAsA AdithI vyAkuLa thayelo sAdhu je pratisevana kare che tene AturapratisevanA kahe che. kahyuM paNa che ke "maTugovAhizova vra revaDa mAtA " sAdhu sudhAne kAraNe. pipAsa ne kAraNe athavA vyAdhithI mukta thavAne kAraNe je pratisevanA (prANAtipAta AdinuM sevana kare che tene AturApratisevana kahe che. (5) Apatti pratisevanA-dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA bhedathI cAra prakAranI ApattiomAM je pratisevana thAya che tene ApattipratisevanA kahe che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 178 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAsuka jaLanI durlabhatA hovI tenuM nAma dravyanI apekSAe Apatti kahevAya che, mArgamAM rahevuM paDe te kSetranI apekSAe Apatti kahevAya che. dubhikSatA (duSkALa) rUpa Apattine kALanI apekSAe Apatti kahI zakAya ane glAnatA. (bImArI)ne bhAvanI apekSAe Apatti gaNAya. kahyuM paNa che ke-" huM mane ravyiA mayathI ti" dravyAdinA alAbha AdirUpa cAra prakAranI Apatti hoya che." (6) zaMkitapratisevanA-AhArAdinI eSaNIyatAnA viSayamAM anekaNIyatA rUpa saMdeha hovA chatAM te AhAradinI eSaNayatArUpa saMdeha hovA chatAM te AhA rAdinuM sevana karavArUpa je pratisevanA che tene zaktipratisevanA kahe che. kahyuM paNa che ke "savajo" (7) sahasAkArapratisevanA-akasmAta kare tenuM nAma sahasAkAra che A prakAre akasmAta thavAnuM kAraNa vadhu paDatI utAvaLa ane sAvadhAnIno abhAva hoya che. akasmAta thAya evI pravRtti karavI tenuM nAma sahasAkArapratisevanA che. sahasAkAranuM lakSaNa A pramANe kahyuM che-" puSya gAriLa " ItyAdi. (8) bhayapratisevanA-rAjA AdinA bhayathI je mArga AdinA pradarzanarUpa pratisevanA thAya che tenuM nAma bhayapratisevanA thAya che. athavA-siMha Adine bhayathI je jaladI jaladI cAlavAnuM thAya che tenuM nAma bhayapratisevanA che. kahyuM paNa che ke-"mayamaNi samAva" (9) praSipatisevanA-krodhAdi kaSAyane vaza thaIne je pratisevanA thAya che tene pradveSa pratisevanA kahe che. ahIM pradeSa pada vaDe krodha vigere kAne grahaNa karavAmAM AvyA che. kahyuM paNa che ke-"jorUko ghaNo ItyAdi. (10) vimarSa pratisevanA-ziSya vigerenI parIkSA karavA nimitte je bhaka vacananuM uccAraNa thAya che, tene vimarza kahe che. A prakAranA vimarzanI pratisevanAnuM nAma vimarza pratisevanA che. A prakAranAM vimarza vacano-pratikSobhaka vacane-"A ziSya kSebha pAme che ke nahI e vAtanI kasoTI karavA mATe vaparAya che. kahyuM paNa che ke"komanA mArga" A sU 34 zrI sthAnAMga sUtra : 05 1 79 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlocanAmeM tyAgane yogya doSoMkA nirUpaNa sAdhue dvArA kadApi pratisevanA thaI jAya, tA temane avazya AlecanA karavI paDe che. tethI have sUtrakAra AleAcanAmAM pariharaNIya (tyAga karavA ceAgya dASAnuM 10 sthAnane anulakSIne kathana kare che sa bAhoyabATrosA (ttA " ItyAdi--(sU. 35) TIkA-gurunI samIpe peAtAnA doSAne prakaTa karavA tenu' nAma AveAcanA che. A AleAcanAmAM je dASA thAya che tene AlecanAdeSA kahe che. te AlecanA dASAnA 10 prakAra kahyA che-(1) Akampsa, (ra) anumAnya, (3) yadRSTa, (4) Adara, (5) sUkSma, (6) channa, (7) zabdAkulaka, (8) bahujana, (9) avyakta, ane (10) tasevI. vaiyAvRtya Adi dvArA gurune peAtAne anukULa karIne je AleAcanA karAya che, te AleAcanAne AkaSyadeSayukta AlecanA kahe che. amuka AcAya kaThera daMDa ( prAyazcitta ) denArA che ane amuka AcAya mRdu daMDa denArA che, A prakAranuM anumAna karIne mRtyu daMDa denArA AcAyanI samIpe je AleAcanA karAya che te leAcanAne anumAnya deSayukta AlecanA kahe che AlecanA karanAranA je doSa AcAya AdinI najare paDI gayA haiAya te doSanI ja Ale canA, bhAcAya Adine khuza karavA mATe karavAmAM Ave te te AlecanA yadRSTa doSa yukta AlecanA kahevAya che. ahI' evuM bane che ke AlecanA ko sAdhu gurukarmo hAvAne kAraNe peAtAnA je deSA guru AdinA jANavAmAM na AvyA hAya tenI AleAcanA karatA nathI. jyAre AlecanAmAM potAnA sthUla dASAnI ja AlAcanA kare che tyAre tenI AlecanA khAdara doSayukta gaNAya che. jyAre AleAcanAkartA peAtAnA sUkSma dASAnI ja AlecanA kara che tyAre te AleAcanAne sUkSmadoSayukta AlecanA kahevAya che, zrI sthAnAMga sUtra : 05 180 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA-je sAdhu sakSama aticArarUpa doSanI AlocanA karato hoya che te bAdara aticAranI AlocanA paNa karI zake che. te Ape "sUkSamadenI ja AlecanA kare che. A prakAranuM kathana zA mATe karyuM che? uttara- je sUkSamadanI AlocanA kare che te bAdara aticAronI AlecanA paNa karatA ja hazeA prakArane pitAne viSe AcAryano abhiprAya evI mAnyatAthI je sUkSamadenI ja AlocanA karAya te bAdaradeSane saddabhAva rahe che. je sAdhu kRta aticAronI AlocanA pote ja sAMbhaLI zake evI rIte kare che-AcArya Adi sAMbhaLI na zake evI rIte kare che te AlocanAne channadoSayukta AlecanA kahe che. anya agItArtha sAdhu Adine paNa saMbhaLAya evI rIte moTA avAje AlocanA karavAmAM Ave, te tene zabdAphalaka deyukta AlecanA kahevAya che jyAre AlocanA karanAranA AcAryarUpe aneka mANaso hoya che, tyAre te AlecanA bahujana deSayukta gaNAya che je Ale. canA agItArthanI samIpe karavAmAM Ave che, te AlecanAne avyaktaSayukta gaNAya che. AlocanA karavAne gya denuM sevana karanArA AcAryanI samIpe je AlecanA karavAmAM Ave che te AlecanAne tavISayukta AlocanA kahe che. sU. 35 AlocanA kenevAle aura lenevAleke guNakA nirUpaNa pUrvasUtramAM AlecanAnA denuM kathana karavAmAM AvyuM. have sUtrakAra AlocanA denAra ane AlocanA karanAranA guNonuM dasa sthAnane anulakSIne kathana kare che-hiM kahiM saMvane zAre " ItyAdi-(sU 36). TIkArtha-je agAra nIce darzAvelAM 10 sthAnethI (guNethI) yukta hoya che te aNagAra ja AlocanA karavAne adhikArI gaNAya che-(1) jAtisaMpanna, (2) zrI sthAnAMga sUtra : 05 181 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulasaMpanna, (3) vinayasaMpanna, (4) jJAnasaMpanna, (5) darzanasaMpanna, (6) cAritra saMpanna, (7) kSAnta, (8) dAnta. (9) amArI ane (10) apazcAdanutApI mAtAnA vaMzanuM nAma jAti ane pitAnA vaMzanuM nAma kuLa che. je puruSa zuddhamAtAnA vaMzavALe ane zuddhapitAnA vAvALo hoya che e puruSa te sAmAnya rIte akRtyanuM sevana kare ja nathI. paraMtu kyAreka tenA dvArA re akRtyanuM sevana thaI jAya che to tenuM aMtaHkaraNa pazcAttAparUpI agni vaDe tapta thaI jAya che. e puruSa pitAnA denI Alocana avazya kare ja che. A prakAranA jAtisaMpanna ane kulasaMpannarUpa pahelAM be sthAne samajavA kahyuM paNa che ke-" kA sALoItyAdi. A prakAre AThamAM sthAnamAM jevuM prati pAdana karavAmAM AvyuM che evuM ja pratipAdana ahIM paNa dAnta paryaMtanA guNovALA aNagAra viSe paNa karavuM joIe. ahIM "paryanta" pada vaDe "vinayasaMpanna, jJAnasaMpanna, darzanasaMpanna cAritrasaMpanna ane zAnta" ATalAM padane grahaNa karavAmAM AvyAM che. vinayasaMpanna-je sAdhu vinIta hoya che, te anAyAse ja (keIna kahe te paNa) te pitAnA badhA denI AlocanA avazya karI ja le che. je sAdhu jJAnasaMpanna heAya che samyajJAnathI yukta hoya che, te devipAka vALA-deSanI zuddhi karanArA prAyazcittane jANIne anAyAsa bhAvathI ja potAnA denI Alecane kare che kahyuM paNa che ke - nALa 3 saMpavLe" ityAdi. A kathanane bhAvArtha spaSTa che. darzanasaMpanna-je ziSya zraddhAsaMpanna hoya che te e daDha vizvAsa dharAve che ke "deSa anarthakArI hoya che." te kAraNe te potAnA dezanI AlocanA karyA vinA rahetuM nathI. cAritrasaMpanna-je ziSya cAritrasaMpanna hoya che-kriyAzALI hoya che-te sAmAnya rIte pharI evA dezanuM sevana karato nathI, ane kadAca koI kAraNe deSanuM sevana thaI jAya te tenI samyak rIte AlocanA kare che ane tene je prAyazcitta ApavAmAM AvyuM hoya che, te prAyazcitta yathAvidhi kare che. kahyuM paNa che ke "jesA -tti" ItyAdi- bhAvArtha-"deSa anarthakara che," evI pUrNa zraddhApUrvaka darzanasaMpanna ziSya pitAnA dezanI AcanA kare che. je ziSya cAritrasaMpanna hoya che te pharIthI aparAdhanuM sevana karatA nathI. - sAnta-je ziSya kSAnta-kSamAzIla-heAya che te AcAryanA kaThora vacane sAMbhaLIne paNa roSa dhAraNa karato nathI. kahyuM paNa che ke zrI sthAnAMga sUtra : 05 182 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaMtI pauifItyAdi. dAnta-je ziSya dAnta (pitAnI indriyone nigraha karanAro) hoya che, te tene je prAyazcitta devAmAM AvyuM hoya che tenuM sArI rIte vahana kare che. amAyI-je ziSya amATI (mAyA athavA kapaTathI rahita) heAya che, te pitAnA dvArA sevavAmAM AvelA dene chupAvatA nathI. te pitAnA doSone guru samIpe spaSTa rUpe prakaTa kare che ane tene je prAyazcitta devAmAM Ave tene zAntithI svIkAra kare che. apazcAdanatApI je ziSya apazcAdanutApI hoya che te pitAnA dezonI AcanA karyA bAda AlocanA karavA mATe pazcAttApa karato nathI. kahyuM paNuM che ke -"ne 4i3 mAthI ItyAdi. A prakAre 10 guNothI saMpanna AlecakanuM kathana karIne have sUtrakAra AlecanA karAvanArA puruSamAM je daza guNe hevA joIe temanuM nirUpaNa kare che. A dasa guNethI saMpanna hoya enA AcArya Adi pAse ja pitAnA denI AlecanA karavI joIe-- hiM TALe" ityAdi - dasa sthAnethI (guNethI) yukta heya evA aNagAra ja Alecaka dvArA prakaTa karAtAM aparAdhane zravaNa karavAne adhikAra (gyatA) dharAve che te dasa guNo nIce pramANe kahyAM che - (1) je guru AcArasaMpanna hoya che temanI AgaLa pitAnA dezanI AlecanA karI zakAya che. jJAnAdirUpa pAMca prakAranA AcAranuM jJAna dharAvanArA tathA te AcAronuM svayaM sevana karanArA gurune AcArasaMpanna kahe che. (2) avadhAraNAsaMpanna-je AcArya AthyamAna aticAronA prakArane nirNaya karavAne samartha hoya che, te AcArya ja AlocakanI pAse AlocanA karAvavAne pAtra gaNAya che kahyuM paNa che ke - "mAnavamAcAra" ItyAdi. artha upara pramANe ja che. AlocanA karAvanAra AcAryamAM A sivAya nIce pramANe paNa yogyatA hovI joIe--(3) vyavahAravAna, (4) apagrIDaka, (5) prakAraka, (6) aparistrAvI, (7) niryApaka. Agama, zrata, AjJA, dhAraNA ane jItanA bhedathI vyavahAra pAMca prakArano kahyo che. je AcArya A pAMca prakAranA vyavahArane jANakAra hoya che tene vyavahAravAnuM kahe che. pitAnA dene prakaTa karanAra sAdhune mRdu vacana dvArA lajajA saMkeca AdithI rahita karAvavAne samartha AcAryane apIDaka kahe che. kahyuM paNa che ke-"vatha6/vaM vara" ItyAdi. A gAthAne artha upara spaSTa thaI cukyo che A kathanane bhAvArtha e che ke je AgamAdi pAMca prakAranA vyavahArane jJAtA hoya che, tene vyavahA zrI sthAnAMga sUtra : 05 183 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ravAn kahe che. pAtAnA aticArAne chupAvanArA sAdhu pAse yuktipayuktithI aticArA prakaTa karAvanAra sAdhune apatrIDaka kahe che. AlecanA karAvyA khAda aticArAnu sevana karanAra sAdhunI zuddhi karAvanArane prakA2ka kahe che. kahyu paNa che ke " Ahoyami mohi~ " ityAdi AlAcakanA doSone anyanI AgaLa prakaTa nahI karanArane aparisAvI kahe che, kahyuM paNa che ke-"lo annakSotte'' ityAdi. niryApaka-je yuktiprayukti pUrva-samajAvI-paTAvIne-bhayaMkaramAM bhayakara prAyazcittanuM paNa ziSyanI pAse pAlana karAve che, tene nirvyApaka kahe che. kahyuM che ke- niSnavo tadjrAk '' ityAdi. ** paNa (8) apAyadI*-durbhikSa, dukhalatA Adine kAraNe ziSyanA manane DAmADALa thayelu ane prAyazcittanuM pAlana karavAmAM zithila thayelu joIne tene tenA vipAkanuM bhAna karAvanAra sAdhune apAyadazI kahe che. apAyadI AcAya aticArAnI AlocanA nahI karanAra ziSyane kahe che ke "AleAcanA nahI' karavAthI dula bhakhadhikatA AdirUpa anathanI prApti thAya che " kahyu paNa che ke '" tukhivavatukAre ''ityAdi. je guru prAyazcitta dvArA peAtAnA dASAnI zuddhi nahIM karanArA ziSyAnA A leAka saMbadhI durbhikSa, daukhalya Adi apAcAne jANe che ane paralokamAM ( parabhavamAM ) temanI dula bha AdhikatAne prakaTa kare che, te AcArya ne apAya dI karyuM che. (9) priyadharmo--jemane dhama priya hoya che evA gurune priyadharmA kahe che. (10) dRDhadharmo-meTAmAM mATu sakaTa AvI paDavA chatAM paNa peAtAnA gRhIta dhama mAMthI calAyamAna thatA nathI evA AcAryane dRDhadharmo kahe che. AcArasaMpannathI laIne daDhadharmo paryantanA guNAthI yukta hAya evA AcAya ne ja mAlAcAnA aticArone zravaNa karavAnA adhikArI gaNAya che. / sUtra 36 5 zrI sthAnAMga sUtra : 05 184 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcittake svarUpanA nirUpaNa AlocanAnuM pratipAdana karIne have sUtrakAra 10 prakAranAM prAyazcittonuM kathana kare che-"ravihe pArijItte vaLa" ItyAdi-( 37) TakAryaprAyazcittanA dasa prakAra kahyA che. prAyazcitta zabda aparAdha ane apa rAdhanI zaddhinA arthamAM vaparAte jovAmAM Ave che ahIM A zabda aparA dhArthaka che. A rIte prAyazcittanA prakAre eTale aparAdhanA ja prakAre ahIM batAvyA che. tenA dasa prakAre nIce pramANe che-(1) AlecanAI je aparAdhanI mAtra AlocanA dvArA ja zuddhi thaI jAya che te aparAdhane ArAcanAI kahe che. ahIM "yAvata" pada dvArA (2) pratikamaNAuM, (3) ta6bhayAha, () vive. kArDa, (5) burgAuM, (6) tapa: aThuM, (7) chedAI ane mUlAha" A ATha padane saMgraha thayA che. AThamAM sthAnakamAM A prAyazcittanuM svarUpa samajAvavAmAM AvyuM che. je prAyazcitta mithyAdukRtane yogya hoya che tene pratikramaNIM kahe che. je prAyazcitta AlecanA ane pratikamaNa, A baMnene hoya che tene tadubhayAhuM prAyazcitta kahe che. je prAyazcitta azuddha bhakta (AhAra) AdinA tyAgarUpa vivekane cegya hoya che tene vivekIM prAyazcitta kahe che. je prAyazcitta kAryotsargorUpa vyutsagane pAtra hoya che tene vyutsargArDa prAyazcitta kahe che je prAyazcitta nivi. kRtika AdarUpa tapane hoya che tene tapoha prAyazcitta kahe che. je prAya. zcitta pravajyA paryAyane nyana karavAne egya hoya che tene chedAI prAyazcitta kahe che. mahAvatanuM AropaNa karavuM tenuM nAma mUla che. je prAyazcitta A prakAranA mUlane egya hoya che tene mUlAI prAyazcitta kahe che. navama prakAra anavasthApyAha-je aparAdhanuM sevana karavAmAM Ave tyAre sAdhune amuka samaya sudhI vatemAMthI anavasthApya thavuM paDe che ane tyArabAda tapa dvArA dezanI zuddhi thaI gayA bAda tene vratamAM sthApita karavAmAM Ave che, te prakAranA prAyazcittane pAtra bananAra sAdhunA te aparAdhane anavasthApyAuM kahe che. dasama prakAra-pAracikAI-je aticAranuM sevana karavAthI sAdhune liMga, kSetra, kALa ane tapathI bahizta karI nAkhavAmAM Ave che teno sAdhuveSa kaDhAvI nAkhavAmAM Ave che, te prakAranA prAyazcittane pArAMcikANuM prAyazcitta kahe che. sU37 je pArAcika hoya che te kyAreka mithyAtvane paNa anubhava karI zake che. tethI have sUtrakAra mithyAtvane prakAranuM nirUpaNa kare che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 185 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtvakA nirUpaNa "kavi mitte gum" ItyAdi-(phU. 38 TIkArtha-viparIta jJAnane mithyAtva kahe che. te mithyAtvanA nIce pramANe 10 prakAra kahyA che- (1) garbhe dharmasaMjJA"-prANAtipAta Adi adharmane ja dharmarUpa mAna te mithyAtvane pahele bheda che. (2) "gavarma saMjJA" prANAtipAta viramaNa AdirUpa dharmamAM-A prakArane Apavacana pratye zraddhA rAkhavAne badale tenA karatAM viparIta bAbatamAM zraddhA rAkhavI, A mithyAtvane bIjo bheda che. A prakArane vicAra karanAranI buddhine viparIta kahevAnuM kAraNa e che ke te bhagavAnane anAsarUpe mAne che. A prakAranI mAnyatAvALA leke evuM kahe che ke jeTalA puruSe che te badhAM rAgAdithI yukta hoya che ane asarvajJa heya che, kAraNa ke teo paNa ApaNI ja jema puruSe ja che. A prakAranI mAnyatA svIkAravAmAM Ave te puruSarUpa tIrthakarone paNa rAgAdithI yukta ane asavaMza mAnavAne prasaMge upasthita thaze. tethI A prakAranA lake dvArA upadiSTa zAstramAM dharmatane sadbhAva hetuM nathI. A prakAranA kutarkathI prerAIne je loko tIrthakarekta AgamamAM paNa adharmarUpatA hovAnI zraddhA rAkhe che evA lekene A bIjA prakAranA mithyAtvanA upAsake kahI zakAya che. (3) yathArthatatva pratye zraddhA rAkhavAne badale tenA karatAM virUddha artha pratye zraddhA rAkhanArI ane virUddha jJAna vaDe Acarita thatA, ekSapurI, pratye nahI laI janAra hovAne kAraNe amArgarUpa evA unmArgane kusaMskArane kAraNe mAgarUpa mAnanArI je buddhi che tene mithyAtvanA trIjA bheda rUpa kahI zakAya. (4) ekSapurIne prApta karAvanArA vAstavika mArgarUpa ratnatrayamAM je amA nI mAnyatA che, te mithyAtvanA cothA bhedarUpa che. (5) ajImAM-AkAza, paramANu AdikomAM-je jIva mAnyatA che tene mithyAtvanA pAMcamAM bheda rUpa samajavI. (6) jIvane ajIva mAnavA, te mithyAtvano chaTha bheda che. keTalAka leke pRthvI Adi jene achavarUpa mAne che teo evI dalIla kare che ke zrI sthAnAMga sUtra : 05 186 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthvIkAya AdimAM zvAsa, ucchavAsa Adi chavadharmo jovAmAM AvatA nathI. temAM A guNano abhAva hovAthI temane teo ghaTAdinI jema ajIva ja mAne che. temanI A prakAranI mAnyatAne mithyAtva ja gaNI zakAya. (7) pRthvI Adi javanikAyanA vadhathI nivRtta thayelA zika Adi AhAra karanArA evA brahmacaryarahita sAdhuone sAdhu mAnavA te paNa mithyAtva ja che. A mithyAtvane sAtame bheda che. (8) samyagU darzana, samyajJAna, samyaphacAritra ane samyapha tapane mokSanA sAdhanarUpa mAnanArA sAdhuone asAdhurUpa mAnavA te paNa mithyAtva ja che. A mithyAtvane navamo bheda che. ( jeo amakta che lekavyavahAramAM nirata che-sakarmaka che, temane mukta mAnavA te paNa mithyAtvane navame bheda che. (10) jeo sakala karmo dvArA kRta vikArethI rahita che ane anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha, ane anaMta vIryathI yukta che evAM siddha paramAtmAne amukta mAnavA te paNa mithyAtva ja che. A mithyA tvane dasame bheda che. e sUtra 38 che vAsudeva sambandhI vaktavya nirUpaNa A prakAre mithyAtvanA svarUpanuM je pratipAdana karavAmAM AvyuM che temAM tIrthakara sAthe saMbaMdha rAkhanArI vAtane ullekha thayela che. tIrthakarenA mahA puruSatvanA sAdhamyane lIdhe have be vAsudevanA viSe dasa sthAna sAthe susaMgata evuM thoDuM kathana karavAmAM Ave che-vaMjameLa aDDA raNa" ItyAdi (s 39) TIkArya-candraprabha ahata 10 lAkha pUrva sudhInA sarvAyuSyanuM pAlana karIne siddha, buddha, mukta, yAvata sarvadukhethI rahita thayA che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 187 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanAtha ahata 10 lAkha varSa sudhInA sarvAyuSyanuM pAlana karIne siddha thAvat sarvaduHkhathI rahita thaI gayA che. nami ahaMta 10 lAkha varSa sudhInA sarvAyuSkanuM pAlana karIne siddha yAvat sarva duHkhethI rahita thayA che. puruSasiMha vAsudeva 10 lAkha varSa sudhI nA sayuSkanuM pAlana karIne chaThThI "tama" nAmanI pRthvImAM (narakamAM) nairayika rUpe utpanna thayA che. 18 neminAtha ahaMta 10 dhanuSapramANa UMcA hatA, 10 hajAra varSa sudhI sarjAyuSkanuM pAlana karIne teo siddha (yAvatuM) sarvadukhethI rahita thaI gayA che. kaNa vAsudeva 10 dhanuSapramANu UMcA hatA, 10 so (1000) varSa paryanta sarjAyuSyanuM pAlana karIne teo trIjA narakamAM nArakanI paryAye utpanna thayA che. A 3mAM sUtranAM pahelAM cAra sUtre AyunA viSayamAM ApavAmAM AvyA che bAkInAM be sUtramAM UMcAI ane AyunuM kathana karavAmAM AvyuM che. "siddha navaghaNI" A sUtramAM je "kAva (paryanta)" pada vaparAyuM che. tenA dvArA "vuM, mure, parini dhvajAjI" A cAra padene saMgraha thayo che. A pade ne artha AgaLa spaSTa thaI cUkyo che. e sUtra 39 pUrvasUtramAM evuM kathana karavAmAM AvyuM che ke kRSNa vAsudeva narakamAM utpanna thayA che. kSetranI daSTie vicAravAmAM Ave te bhavanavAsI de paNa nArakonI samIpanA kSetramAM ja rahe che. A saMbaMdhane kAraNe have sUtrakAra bhavanavAsI denA dasa prakAranuM kathana kare che - vavighA mALavAsI revA pavjarA" ItyAdi-(phU. 40) bhavanavAsI devakA nirUpaNa TIkA --bhavanavAsI de dasa prakAranA kahyA che. (1) asurakumAra, (2) nAgakumAra, (3) suparNakumAra, (4) vidukumAra, (5) agnikumAra, (6) dvIpakumAra, (7) uda. dhikumAra, (8) dikumAra, (9) vAyukumAra ane (10) svanitakumAra. A dasa prakAranA bhavanavAsI devena 10 cityavRkSe kahyAM che. temanAM nAma nIce pramANe che-(1) azvattha, (2) samaparNa, (3) zAlmali, (4) udumbara, (5) zirISa, (6) dadhipaNuM, (7) vajala, (8) palAza, (9) vaprAtaka ane (10) kaNikAra ahI caityavRkSa pada dvArA AvAsavRkSa gRhIta thayAM che. sUtra 40 che uparyukta bhavanavAsI deve sukhapUrvaka rahe che. tethI have sUtrakAra sukhanA dasa prakAranuM nirUpaNa kare che-ravi roja " ItyAdi-(sU. 41) zrI sthAnAMga sUtra:05 188 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza prakArake sukhakA nirUpaNa sukhanA nIce pramANe 10 prakAra kahyA che-(1) Arogya, (nirAgitA) (2) dIrgha Ayu, (zucirajIvita) (3) ADhayatA, samRddhi (sa'prannatA) (4 IcchAnukUla zabdarUpa kAma (5) zubha gandharasasparza lega, (6) tRSNAnA abhAvarUpa saMtASa, (7) AvazyakatA pramANe vastunI prApti, (8) zubhayAga, (9) pratrajyA ane (10) anAmAdharUpa meAkSasukha. ahIM kAmabhAga A zabdo luvibhaktivALA che. satASane sukha kahevAnu kAraNa e che ke te sukharUpa hoya che kahyuM paNa che keArezasAritrya " ItyAdi. << AreAgyasAravALA manuSyabhavane ja sukharUpa mAnavAmAM Avye che. satyasAravALA ja dharma mAnavAmAM AvyA che. nizcayarUpa sAravALI vidyAne ja vidyA manAya che, sa'teASarUpa sAravALu' sukha manAya che. athavA-"santoSAvRtavRkSAnAM ?" ityAdi--saMtoSarUpa amRtanuM pAna karIne tRpta thaI gayelA zAnta cittavALA manuSyane je sukha prApta thAya che, evA sukhanI prApti dhananI lAlasAmAM 25vAyAnI jema Amatema doDatA mANasane kadI thatI nathI. je vastunI jyAre jarUra paDe tyAre te vastunI prApti thai javI tene paNa sukhanA heturUpa hAvAne kAraNe sukharUpa mAnavAmAM Ave che. zubhabhAgaprazasta bhAgane zubhabhAga kahe che. sAtAvedanIya karmanA udayathI evA zubhaleganI prApti thAya che. A prakAranA bhAga sukhadAyI hAvAne kAraNe temane sukharUpa kahyA che. sasArarUpa kAdavamAMthI bahAra nIkaLavu -eTale gRhasthAvAsanA tyAga karIne pratrajayA agIkAra karavI tene paNa sukharUpa gaNavAmAM Avela che. ahI' je "la" zabdanA prayoga thayA che te nizcayA karavAmAM AvyA che eTale ke sa'sAramAMthI niSkama karavA pravrajyA ja sasArastha jIveAnA sukharUpa hAya che, kAraNa ke te niSkaMTaka svAdhIna sukharUpa hoya che. kahyuM paNu che ke 66 ' dubAlasamAsapariyAra samaNe " ityAdi eka vaSa~nI dIkSA paryAyavALA zramaNuni tha anuttara devAnI tejalezyAnu pazu ulla'ghana karI nAkhe che. vaLI-- naivAnni rAjarAjasya '" ityAdri-- A lekamAM laukika vyavahArathI rahita thayelA sAdhune je sukhanI prApti thAya che, evA sukhanI prApti kuberane paNa thatI nathI ane devarAja indrane paNa thatI nathI. A sivAyanu' je sukha che te te mAtraduHkhanA pratIkArarUpa hAvAthI sukhanI kalpanA mAtranu' ja janaka hAya che, kahyuM paNa che ke... pratIbhAra* cAve: ' ityAdi---- 66 vyAdhinA pratIkArane ja manuSya sukharUpa mAne che. duHkhanA IlAja karatAM jyAre duHkha alpa mAtrAmAM mAkI rahI jAya che, tyAre manuSya tene ja sukha mAnI le che, zrI sthAnAMga sUtra : 05 189 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvotkRSTa sukha te mokSasukhane ja kahI zakAya. kAraNa ke mokSanI prApti karanAra jIvane janma, jarA, maraNa, sudhA, tuSA Adi rUpa pIDA rahetI ja nathI. mekSa sukha te anAbAdha sukha che. kahyuM paNa che ke ra vi thi mANutALa" ItyAdi je sukha siddha jene prApta thAya che, te sukha manuSyane paNa prApta thatuM nathI ane devone paNa prApta thatuM nathI. sU. 41 pUrvasUtramAM niSkramaNa sukha (saMsAra tyAgarUpa pratrajyA sukha) ane anA bAdha sukharUpa me kSasukhanuM kathana karavAmAM AvyuM che. A bannemAMthI je niSkamaNa sukha che te cAritrasukharUpa che. je A cAritrasukha anupata (akhaMDita hoya che. te ja anAbAdha sukha prApta thaI zake che. tethI have sUtrakAra cAritranA ane cAri. tranA sAdhanarUpa bhaktAdi (AhArAdi)nA tathA jJAnAdinA upaghA upaghAta aura vizodhike svarUpanA kathana tanuM tathA upaghAtathI virUddha evI vizuddhinuM dasa sthAne dvArA nirUpaNa kare che. " vahe va aa pa ItyAdi-(phU. 42) upaghAtanA nIce pramANe 10 prakAra kahyA che-(1) uddagamepaghAta, (2) utpA danepaghAta. tyArabAdanA pariharaNopaghAta paryantanA upaghAtanAM nAma pAMcamAM sthAnamAM kahyA pramANe samajavA, (6) jJAnapaghAta, (7) darzane paghAta, (8) cAritrepaghAta (9) aprItikepaghAta ane (10) saMrakSaNepaghAta. vidhi ( vizuddhi) nA nIce pramANe 10 prakAra kahyA che-udgamavidhi, utpAdanAvizedhi Adi saMrakSaNa vizedhi parvatanI 10 prakAranI vidhi samajavI. upaghAta eTale azuddhatA. kAraNa ke A azuddhatA cAritrane upaghAta (khaMDana) kare che. upaghAtanA dase prakAre have samajAvavAmAM Ave che- udgamapaghAta-AdhAkarma Adi 10 prakAranA ugamavALA AhAradine grahaNa karavAthI cAritramAM je azuddhatA AvI jAya che tenuM nAma ugamopaghAta che. dhAtrI Adi 10 prakAranA utpAdana dene lIdhe AhArAdimAM je azuddhatA AvI jAya che tenuM nAma utpAdana upaghAta che. ahIM "yAvat (payata)" padathI eSaNapaghAta ane parikarmopaghAta sUtrakAre "gaNaparAne nava" A sUtrapATha mUkI che. eSaNApaghAta-zakti Adi 10 prakAranA eSaNA kahyA che. A dene kAraNe AhArAdimA je deze AvI jAya che te derUpa azaddhine eSaNepaghAta kahe che. parikarmopaghAta-vastra, pAtra Adine phoDavA, sIvavA, sAMdhavA Adi rUpa kiyAne parikamanI apekSAe je akalpanIyatA che tenuM nAma parikarmopaghAta che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 19 0 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasaviSayaka parikarmopaghAta A prakArane samajavo riviiracAi valtha" ItyAdi- A kathanane bhAvArtha nIce pramANe che-je sAdhu UrNAdi (unanA banavelA Adi) pAMca prakAranA vastromAMnA keI paNa prakAranA phATela ane traNa karatAM vadhAre thigaDAM lagAve che, te sAdhu AjJAdinI virAdhanA rUpa deSa kare che. pAnasaMbaMdhI parikarmopaghAta A prakArane kahyo che-"varuan" ItyAdi je pAtra apagata thaI gayuM heya-apagata thaI javAne kAraNe eka banayukta hoya, evAM pAtrane 5 mAsa karatAM adhika samaya sudhI rAkhe che. te tIrthakaronI AjJAne virAdhaka gaNAya che. sulakSaNa pAtra eka banadhanathI yukta hoya to 1 mAsa karatAM adhika samaya sudhI tene upayoga karanArA sAdhu AjJAvirAdhanA Adi doSone pAtra thato nathI tathA sulakSaNa pAtra paNa je be athavA traNa bandhane karatAM adhika banjanavALuM hoya-cAra Adi banjanavALuM hoya, to tene 1 mAsa karatAM adhika samaya sudhI upayoga karanAra sAdhu AjJAvirAdhanA Adi dezone pAtra bane che, paraMtu cAra bandhane karatAM ochAM bandhavALA pAtrane 1 mAsa karatAM adhika samaya sudhI upayoga karanAra sAdhu AjJAvirAdhanA Adi dezone pAtra thatuM nathI. vasati (nivAsasthAna) saMbaMdhI parikapaghAta A prakArano kahyo che"dUmi mitra vANiItyAdi je vasati (raheThANa) sUnA Adi vaDe peLIne sapheda karavAmAM AvI hoya, DAMsa, macchara Adi jIvono nAza karavAne mATe jemAM dhumADe karavAmAM AvyuM hoya, dhUpa, dhUpasaLI Adi sugandhidAra cIjone saLagAvIne jene suga yukta karavAmAM Avela hoya, dave Adi saLagAvIne jene prakAzita karavAmAM Avela heya, bhUta Adine bhAta, aDada Adi rAMdhIne naivedya dharAvavAmAM Avela hoya, chANa Adi lIMpIne je vasatine sApha karavAmAM AvI hoya je vasatimAM jaLa chAMTIne dhULa mATI Adine UDatAM aTakAvavAmAM AvyAM hoya, pAvaDA Adi vaDe jyAMthI kacaro sApha karavAmAM AvyA hoya evI vasati athavA upAzraya sAdhuone mATe akalpanIya gaNAya che. evA sthAnamAM utaravAthI sAdhune vasatisaMbaMdhI parikarmopaghAtarUpa azuddhi lAge che. pariharaNepaghAta-pariharaNa eTale Asevana. akalpanIyaupadhi Adine upayoga karavAne kAraNe cAritramAM je azuddhi Ave che tenuM nAma pariharaNe zrI sthAnAMga sUtra : 05 191 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paghAta che. jema ke ekalavihArI sAdhu dvArA je upakaraNonuM sevana karAyuM hoya te upakaraNane anya sAdhue grahaNa karavA joIe nahIM. chatAM evA sAdhunA upakaraNe keI sAdhu grahaNa kare te tenA cAritramAM pariharaNopaghAtarUpa azuddhi AvI jAya che. paraMtu koI sAdhu gacchamAMthI nIkaLI jaIne ekAkI vihAra karavA lAgyA hoya ane pitAnA kartavyanA pAlanamAM purate jAgRta hoya, dudha Adi vikRtiomAM pratibaddha na thaye hoya, e sAdhu ghaNA lAMbA samaya pachI pitAnA gacchamAM pAcho AvI jAya te te sAdhunAM upadhine grahaNa karavAmAM kaI paNa prakAranI akalpanIyatA kahI nathI. kahyuM paNa che ke kALa gadhvadivALa" ItyAdi. vasati (upAzraya) saMbaMdhI pariharaNa padha ta A prakArane che-kaI sAdhu kaI vasatimAM eka mAsa paryaMtane zeSakALa vyatIta kare ane tyAra bAda paNa tyAM ja rahevAnuM cAlu rAkhe te te vasati kAlAtikAntaSathI dUSita thAya che. varSAkALanA cAra mAsa pUrA thayA bAda paNa jo sAdhu eja vasatimAM rahe tyAMthI vihAra na kare-te te vasati paNa kAlAtikAta deSathI dUSita thAya che. je sAdhu keI upAzrayamAM varSAkALanA cAra mAsa sudhI rahe athavA zeSakALanA eka mAsa sudhI rahe ane tyAra bAda tyAMthI vihAra karIne uparyukta samaya karatAM bamaNe samaya vyatIta thayA pahelAM eja sthAnamAM AvIne utare, te vasati (upAzraya) upasthAna deSathI dUSita thAya che. kahyuM paNa che ke-34 vAra samA ItyAdi-tathA-AhArane pariharaNa paghAta parijhApanA karanArane lAge che. kahyuM paNa che ke -"vizihidya vizimaoNe ItyAdi- nihA" A padano artha tyAga che. guru dvArA ziSyane azanAdinuM pariSThApana (paraThavAnI kriyA) karavAnuM kAma soMpAyuM hoya. je te ziSya te azanAdinuM vidhi zrI sthAnAMga sUtra : 05 19 2 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvaka pariSThApana na kare, te te ziSyane pariSThApanIya azana AdinI avidhi viSayaka pariharaNapaghAta lAge che. jJAnapaghAta-pramAdane kAraNe thatajJAnamAM je avizuddhatA AvI jAya che tenuM nAma jJAnapaghAta che. darzanepaghAta-zaMkA Adi dvArA samyakatvanI je virAdhanA thAya che tenuM nAma darzanepaghAta che. cAritrepaghAta-samiti Adi bhaMgane kAraNe cAritramAM je avizuddhatA AvI jAya che, tenuM nAma cAritrepaghAta che. aprItikepaghAta-aprItine kAraNe je vinaya Adine upaghAta thAya che, tenuM nAma aprItikepaghAta che. saMrakSaNapaghAta-zarIra Adi pratyenI mUccha (Asakti)ne kAraNe pari. grahaviratine je upayoga thAya che, tenuM nAma saMrakSaNapaghAta che. vidhi' A pada kalpanIyatAnA arthamAM vaparAyuM che. A kalpanIyatA rUpa vizedhi 10 prakAranI kahI che. umadeSathI rahita hovAne kAraNe je AhArAdimAM vizuddhatA hoya che, te vizuddhatAne udgama vizedhi kahe che. utpAdanA rahita hovAne kAraNe je AhAra pANI AdimAM vizuddhatA rahelI hoya che, te AhAradine utpAdano vizedhiyukta kahe che. ahIM yAvat " padathI "eSaNA vidhi, parikama vizeSi, pariharaNa vidhi, jJAna vidhi, darzana vidhi, cAritra vidhi, ane aprItika vidhi," ATalI vizodhione grahaNa karavAmAM AvI che. bhaktapAna AdikamAM zakita Adi dene abhAva have joIe tenuM nAma eSaNa vizedhi che. parikarmavidhi-zubhA vadhAravAnA khyAla vinA vastrAdikanuM je pari. kasa karavAmAM Ave che. te parikarmamAM akalpanIyatA kahI che. A prakAranA parikarmathI saMyamanI vizuddhatA jaLavAya che, tethI tene parikarma vizedhi kahe che. pariharaNa vidhi-vastrAdikenI zAstrAjJAnusAranI sevanA rUpa je vidhi che. tene pariharaNavidhi kahe che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 193 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnavidhi-jJAnAcAranI paripAlanA dvArA jJAnanI je vizuddhi jaLavAya che tene jJAnavizodhi kahe che. darzana vizedhi-darzanAcAranI paripAlanA dvArA darzananI je vizuddhi jaLavAya che tene darzanavizedhi kahe che. cAritravize dhi-cAritrAcAranA paripAlana dvArA cAritramAM je vizuddhi Ave che tene cAritravidhi kahe che. aprItikavizodhi-aprItirUpa avinaya vigere na karavAthI je vizuddhi Ave che, tene aprItikavizodhi kahe che. saMrakSaNavidhi-saMyamanA nibhAvane mATe upadhi AdinA saMrakSaNa vaDe cAritramAM je vizedhi Ave che, tene saMrakSaNa vidhi kahe che. athavA udgamAdi denA parihAravALI daza prakAranI A vidhine cittaviSaya vALI samajavI che sUtra 42 che saMdhyeza aura asaMklezaka svarUpakA kathana AgalA sUtramAM evuM kahevAmAM AvyuM ke vidhi cittaviSayavALI hoya che. A vidhithI viparIta e upAdhi Adi viSayaka je saMkaleza che. tenuM tathA saMkalezathI viparIta evA asaMkalezanuM have sUtrakAra dasa dasa sthAnenI apekSAe nirUpaNa kare che- "ravi saMjile voLa" ItyAdi-(sU. 43) sUtrArtha-asamAdhinuM nAma saMkaleza che. te saMkalezanA nIce pramANe 10 prakAra kaha che-(1) upadhi saMkaleza, (2) upAzraya saMkaleza, (3) kaSAya saMkelaza, (4) bhatapAna saMkaleza, (5) manaHsaMkaleza, (6) vApha saMkaleza, (7) kAya saMkaleza, (8) jJAna saMkaleza, (9) darzanasaMkaleza ane (10) cAritraaMkaleza. asaMkalezana nIce pramANe 10 prakAra kahyA che-- upadhi asaMkalezathI laIne cAritra asaMkaleza paryAnA uparyukta dasa prakAre ahIM grahaNa karavA joIe. zrI sthAnAMga sUtra : 05 194 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyama athavA zarIranI sthiratAne mATe jarUrI vastune upadhi kahe che. te udhi vastrAdi rUpa hAya che. A vastrAdi rUpa upaSi prApta na thavAne kAraNe athavA prazasta rUpe tenI prApti na thavAne kAraNe cittamAM je sakaleza rUpa asamAdhi thAya che, tene upadhisa'kaleza kahe che. upAzraya viSayaka cittamAM je asamAdhi thAya che tene upAzraya sakelaza kahe che, kaSAyarUpa athavA kaSAyAthI janya je sakaleza thAya che tene kaSAyasa kaleza kahe che. AhArAdinI prApti na thavAthI athavA aprazasta AhArAdinI prApti thavAthI cittamAM je sakaleza thAya che. tene bhaktapAna sakaleza kahe che. mananA athavA manamAM je sakaleza thAya tene manaHsakaleza kahe che. vacana dvArA je sakelaza thAya che tene vAr saleza kahe che. kAyaviSayaka saMkalezanuM nAma kAya sakaleza che. jJAnanI je avizuddhi che tene jJAnasakaleza kahe che. dananI je avizuddhi che tene dana sakaleza kahe che. cAritranI je avizuddhi che tene cAritra saMkaleza kahe che, eja pramANe asakaleza rUpa je samAdhi che, tenA pazu dasa prakAra paDe che. temanI vyAkhyA upadhi sa kaleza AdinI vyAkhyA karatAM viparIta samajavI. / / sUtra, 43 / / daza prakArake balakA nirUpaNa asakaleza yukta jIvA viziSTa vI`khalavALA hAya che. pUrva sUga sAthe A prakAranA saMbaMdhane lIdhe have sUtrakAra dasa prakAranA khalanuM nirUpaNa kare cheviSe vaDhe vaLatte ' ityAdi--(sU. 44) "" sUtrAtrya-sAmarthyane khaLa kahe che. te baLanA nIce pramANe 10 prakAra kahyA che. (1) zrotrendriya khaLathI laine sparzendriyabaLa paryantanA pAMca prakAranAM maLa, (6) jJAnakhaLa, (7) danakhaLa, (8) darzanabaLa, (8) cAritrayaLa, (9) tapeAkhaLa ane (10) vIya khaLa. zrI sthAnAMga sUtra : 05 195 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrotrendriyamAM pitAnA viSayane grahaNa karavAnuM sAmarthya hoya che tene zrotrendriyabaLa kahe che. ahIM "yAvat (paryata)" padathI "cakSurindriyabaLa, dhrANendriyakhaLa ane rasanendriyabaLa," A traNa prakAranAM baLa grahaNa karavAmAM AvyAM che caluIndriyanI je potAnA viSayane grahaNa karavAnI zakti che, tene cakSarindriyabaLa kahe che. dhrANendriyanI je potAnA viSayane grahaNa karavAnI zakti che, tene dhrANendriyabaLa kahe che. rasanA IndriyanI je pitAnA viSayane grahaNa karavAnI zakti che. tene rasanendriyabaLa kahe che. sparzendriyanI je potAnA viSayane grahaNa karavAnI zakti che. tene sparzendriyabaLa kahe che. - jJAnamAM je bhUtakAlina ane bhaviSyakAlina vastuone jANavAnI zakti che tenuM nAma jJAnabaLa che. athavA-cAritranA sAdhana vaDe meSa rUpa sAdhyane sAdhavAnuM je sAmarthya che tenuM nAma jJAnabaLa che. - jinendra bhagavAnanA vacanane pramANabhUta mAnavA ane te vacanene pitAnI rucine viSaya banAvI tenuM nAma darzanabaLa che. eTale ke takamAtrathI na samajI zakAya evAM atIndriya padArthonA viSayamAM jinendra bhagavAne e je kahyuM che tene ja pramANa mAnavuM tenuM nAma darzanabaLa che. jenuM avalaMbana laIne jIva dulakara sAMsArika padArthonI Asaktine paNa tyAga karIne anaMta, avyAbAdha evAM ekAntika ane AtyaMtika AtmAnA AnaMdano anubhava kare che. tenuM nAma cAritrabaLa che. anazanAdi tapanI je zakti che tene tapabaLa kahe che. tapanA prabhAvathI jIva aneka janmAntaramAM upArjita karelAM, duHkhanA Adi kAraNa rUpa, ane gADha rUpe bandhadazAne pAmelAM evAM karmono nAza karI nAkhe che. Atmazakti rUpa je baLa che tenuM nAma vIryabaLa che. tenA prabhAvathI jIva vibhinna prakAranI gamanAgamanAdi rUpa kriyAomAM pravRtta thAya che tathA tenA ja prabhAvathI jIva samasta karmarUpa maLane sApha karIne zAzvata, amanda AnaMda saMdohane prApta kare che. e sUtra 44 che zrI sthAnAMga sUtra : 05 196 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satyamRSA AdikA nirUpaNa pUrvasUtra cAritrabala viSe kahevAmAM AvyuM. A cAritrabaLathI saMpanna hoya e jIva sarvadA satyabhASI hoya che. pUrva sUtra sAthe A prakAranA lIdhe have sUtrakAra satyanA 10 prakAranuM ane tenA karatAM viparIta evAM mRSA ( asatya)nA dasa prakAranuM kathana kare che- raviNe saze " ItyAdi (sU. 45). satya dasa prakAranuM kahyuM che. je prANIone mATe, padArthone mATe athavA manijanone mATe hitarUpa hoya che, tenuM nAma satya che. tenA nIce pramANe 10 prakAra kahyA che-(1) janapada satya, (2) sammata satya, (3) sthApanA satya, nAmasatya, (5) rU5satya, (6) pratItyasatya, (7) vyavahAra satya (8) bhAvasatya, (9) yogasatya ane (10) pampasatya. have A dase prakAranA satyano bhAvArtha samajAvavAmAM Ave che-je je janapadamAM je vacana ISTa arthanI pratipattinuM janaka hovAne kAraNe vyavahAranA heturUpa banatuM hoya che ane e ja kAraNe jene satya mAnavAmAM Ave che, evAM vacanane janapadasatya samajavuM. jema ke koMkaNamAM paya (pANI)ne "vijJa" kahe che. pANIne "piza' kahevuM te janapadatyanA daSTAMta rUpa samajavuM. je je vacana sakaLa lekanI saMmatithI satyarUpe prasiddha thAya che, te vacanane saMmata satya kahe che. jema ke kumuda, kuvalaya, utpala, tAmarasa vagere paMkamAM pedA thAya che. chatAM paNa sUryodaya thAya tyAre ja vikasavAnA svabhAvavALA araviMdane ja sakaLalekamAM paMkajane nAme oLakhavAmAM Ave che-anya phUlene (kumudAdine) paMkaja rUpe oLakhavAmAM AvatAM nathI. araviMda (kamaLa)ne paMkaja kahevuM te lekasammata satya che. sthApanA satya sthApanA rUpe je satya che tenuM nAma sthApanA satya che. aMka AdinA vinyAsanI daSTie A pramANe sthApanA satya jovAmAM Ave che.-eka saMkhyAnI jamaNI bAjue (be zUnya) mUkavAthI je 100 saMkhyA mAnavAmAM Ave che ane 000 (traNa zUnya) mUkavAthI je 1000 nI saMkhyA mAnavAmAM Ave che te sthApanA satyanA dRSTAMta rUpa che eja pramANe mATI Adine mATe "A ekamA che, A eka tole che" ItyAdi rUpa je vyavahAra thAya che te mudrAvinyAsarUpa sthApanA satya che. nAma satya-nAmanI apekSAe ja (nahI ke guNanI apekSAe) je satya che tene nAmasatya kahe che. jema ke kuLanI vRddhi nahIM karanArane paNa "kulavana " evI saMjJA dvArA oLakhavAmAM Ave che dhana vinAnA AdamInuM nAma "dhanapAla" hoya che. A nAmasatyanAM dRSTAMta che. zrI sthAnAM sUtra :05 19 7 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpasatya-je rUpanI apekSAe satya hoya che tene rUpasatya kahe che jema ke koI vyakti daMbhane khAtara prajita thAya, chatAM paNa tene veSa joIne tene prajita ja kahevAmAM Ave che. A rUpasatyanA daSTAntarUpa che. pratItyasatya zuM vavantara (anya vastuno)ne Azraya laIne je satya rUpa manAya che tene pratIya satya kahe che. jema ke anAmikA nAmanI je AMgaLI che te TacalI AMgaLI karatAM moTI che ane vacalI AMgaLI karatAM nAnI che. vyavahAra satya-lokavyavahAranI apekSAe je vacana satya gaNAya che te vacanane vyavahAra satya kahe che. tenAM dRSTAMte nIce pramANe che-"pahADa saLagI rahyo che, ghara sUve che, gheTuM ruvATI vinAnuM che," ItyAdi vA vyavahAra satyanA dRSTAMtarUpa che. kharI rIte pahADa baLato nathI, paNa tRNAdi padArtha baLatAM hoya che. chatAM tRNAdinI sAthe pahADane abheda mAnIne "pahADa baLe che," e lekamAM vyavahAra thAya che. ghara cUtuM nathI, paNa pANI sUve che. chatAM paNa ghara ane jalamAM abheda mAnIne "ghara sUve che," evuM loko kahe kahe che. kAtaravA lAyaka ruvAMTIne abhAva hoya ane sUkSma ruvAMTIne sadbhAva hoya tyAre "gheTuM ruvAMTI vinAnuM che," evuM lake kahe che. bhAvasatya-varNa AdinuM nAma bhAva che. kaI paNa vastumAM je raMganI adhikatA hoya te prakArane te vastuno raMga kahe. te bhAvasatya che. jema ke balAkA zukalavarNana che. kharI rIte balAkAmAM pAMca varNono sadbhAva hoya che, parantu temAM zukalavarNa adhika hoya che tethI zukalavarNanI pracuratAne lIdhe "balAkA zukala che," eve vyavahAra thAya che. A prakAre varNanI adhikatAnI apekSAe je vyavahAra thAya che. tene bhAvasatya kahe che. ye gasatya-saMbaMdharUpa caganI apekSAe je satya che tene gasatya kahe che. jema ke je potAnI pAse daMDa rAkhe che tene daMDAvALA ane chatrI rAkhe che tene chatrIvALa kahe che; bhale kyAreka tenI pAse, daMDe athavA chatrI na hoya, te paNa temane mATe "daMDAvALA, chatrIvALA," ItyAdi je gRvahAra thAya che te cagasatya rUpa samaja, zrI sthAnAMga sUtra : 05 198 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupampasatya-upamAnI apekSAe je satya che tenuM nAma aupacca satya che. jema ke leke mAM evuM kathana thAya che ke "A taLAva te samudra jevuM che" eja pramANe mRSAvacana paNa 10 prakAranAM kahyAM che asatya vacanane mRSAvacana kahe che. tenA 10 prakAre nIce pramANe che(1) krodha, (2) mAna, (3) mAyA, (4) lebha, (5) prema, (6) zreSa, (7) hAsa, (8) bhaya, (9) AkhyAyika ane (10) upaghAta nizcita. ahIM pratyeka zabdanI sAthe "mRSA ane ga kara joIe jema ke kothamRSA ItyAdi. krodhane kAraNe je asatya bolAya che tene krodhamRSA kahe che. jema ke kaI vAra krodhane kAraNe pitA putrane kahe che ke "tuM mAro putra nathI. mAnamRSA-mAnane kAraNe je asatya belAya che tene mAnamRSA kahe che. jema ke koI apaMDita mAnane AvezamAM AvIne bolI jAya che ke "huM ghaNe mATe paMDita chuM." mAyAmRSA-mAyA (kapaTa)ne kAraNe je asatya balavAmAM Ave che tene mAyAmRSA kahe che. jema ke kaI mANasa keIne tyAM potAnAM ghareNuM Adi thApaNa mUkI gayo hoya, te pacAvI pADavAnA hetupUrvaka "te ghareNAM Adi cAra cerI gayAM athavA gharamAM Aga lAgavAthI nAza pAmyAM", evuM asatya belavuM tenuM nAma mAyAmRSA che. lobhamRSA-lebhane kAraNe je asatya bolAya che tene "le mRSAkahe che jema ke koI vepArI pite cAra rUpIye kharIdelI vastu pAMca rUpIye kharIde che, evuM je asatya kathana grAhaka pAse kare che tene lebhamRSA kahe che. premAmRSA-pitAnA prema prakaTa karavAne mATe je asatya vacana bolAya che tenuM nAma prItimRSA che. jema ke premanA AvezamAM koI mANasa keIne evuM kahI nAkhe ke "huM Apane sevaka chuM." A premAmRSAne dAkhala thaye zreSamRSA-dveSane kAraNe asatya belAya che tene dveSamRSA kahe che. jema ke kaI guNavAna virodhIne mATe evuM kahevuM ke "A mANasa te taddana mUkhe che." hAsamRSA-majAkamAM je asatya vacana belavAmAM Ave che. tene hAsa. aSA kahe che. jema ke keInI majAka karavA mATe tenI koI vastu saMtADI zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 devAmAM Ave. jyAre te mANasa evuM pUche ke " zu tame mArI A vastu lIdhI che?" tyAre evA javAba ApavAmAM Ave ke tA A prakAranA asatya vacanane hAsamRSA kahe che. me' te vastu lIdhI nathI '' bhayamRSA-bhayane kAraNe je asatya elavAmAM Ave che. tene bhayamRSA kahe che. jema ke rAjyanA peAlIseA dvArA pakaDavAmAM AveleA cAra sajAnA bhayathI jUhu khele che. AkhyAyikAtRSA kathA kahetI vakhate athavA koI prasaMganuM' vadhuna karatI vakhate je mIThuM maracu* bhabharAvIne atizayAktibharI vAta karavAmAM Ave che tenu' nAma AkhyAyikAmRSA che. jema ke " tyAM hAthIenA gaDasthaLamAMthI eTale badhA mada jharyA ke madanI nadI vahevA lAgI.'' upaghAtanizritamRSA-prANIvadhanA Azraya laine je asatya khelAya che tene upaghAtanizritamRSA kahe che. jema ke aghAtakane ghAtaka kaheve te A prakAranuM mRSAvacana gaNAya che. A prakAranA abhyAkhyAna vacanane upaghAtanizritamRSA kahe che. eja pramANe satyamRSA (satyAnRtAtma) vacana paNa 10 prakAra kahyA che. (1) utpannamizraka, (2) vigatamizraka, (3) utpannavigatamizraka, (4) jIva mizraka, (5) ajIvamizraka, (6) jIvAjIvamizraka, (8) anantamizraka, (9) addhA mizraka ane (10) addhaddhAmizraka, utpannamizraka-utpanna viSayaka je satyamRSArUpa vacana che tene utpannamizraka kahe che, jema ke keIne bIje divase 100 rUpIyA devAne vAyado karyo hAya, parantu 50 rUpIyA devAmAM Ave, te te prakAraneA vAyadA karanAranA vacanane utpannamizraka kahe che, kAraNa ke vAyadA pramANenI pUrI rakama na devAne kAraNe temAM satyanA aMza jaLavAyeA che. A vacanAmAM satya ane mRSA anna sa'mi. lita hovAne kAraNe A prakAranAM vacanene utpanna viSayanI apekSAe satya mRSAmizraka kahe che. tathA kAi nagaramAM 10 bALakeA utpanna thayAnuM kathana kara vAmAM Ave, te temAM paNu nyUnAdhikatA sabhavI zake che, tethI A prakAranAM vacanane paNa satyasRSAmizraka kahI zakAya che zrI sthAnAMga sUtra : 05 200 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigata mizra -vigata viSaya saMbaMdhI je satyamRSA vacana che, tene vigata mizraka vacana kahe che. jema ke kaI gAmamAM 10 karatAM ochI ke vadhAre mANaso koI divasa marI gayA hoya chatAM, te gAmamAM te divase 10 mANaso marI gayA, evuM kathana karavuM tene vigata mizraka vacana kahe che. utpannavigata mizraka-utpanna viSayaka ane vigata viSayaka je satyamRSA vacana che tene utpanna vigata mizraka kahe che. jema ke koI nagaramAM 10 thI adhika ke ochAM bALakano janma thaye hoya ane 10 thI nyUna athavA adhika mANasonuM mRtyu thayuM hoya chatAM evuM kahevuM ke "Aje A gAmamAM 10 bALakone janma thaye che ane 10 mANasenAM maraNa thayAM che " jIvamizraka-jIvaviSayaka je satyamRSA vacana che tene jIvamizraka vacana kahe che. jema ke-ghaNAM jIvita ane thoDA mRta (ajIvita) zaMkha, zaMkhanaka Adine eka mATe Dhagale joIne koI evuM kahe ke-" are, A jIvarAzi ghaNI moTI che. to A prakAranAM vacanane jIvamizraka vacana kahe che, kAraNa ke zaMkhAdikanI mahArAzimAM jIvita zaMkhAdi vadhAre hovAthI teNe A prakArano zabdaprayoga karyo che. te mahArAzimAM jIvanta zaMkhAdi adhika hovAne kAraNe satyatA paNa che ane thoDA ajIvanta zaMkhAdine kAraNe mRSApanane paNa sadbhAva che. jIvAjIvamizraka-jIva ane ajIva viSayaka je satyamRSA vacana che tene jIvAjIvamizraka kahe che. jema ke uparyukta jIvanta ane ajIvanta zaMkha-zaMkha naka Adi rAzimAM ATalAM mRta che evuM nizcaya pUrvaka prakaTa karavuM. anansamizraka-ananta viSayaka je satyamRSA vacana che tene anansamizraka kahe che. jema ke mUlaka (mULA) Adi ananta kAyane, tenA pILAM pILAM pAna sAthe athavA keI anya vanaspati sAthe mizrita thayela joIne evuM kahevuM ke "A badhAM anantakAyika che. A prakAranA kathanane anatamizraka kahe che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 201 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 parItamizraka-parIta viSayaka je satyamRSA vacana che tene parItamizraka kahe che. jema ke pratyeka vanaspatinA samUhane annatakAyikanA aMzathI yukta joine kaI evuM kahe ke A badhI pratyeka vanaspati che, te te kathanane parItamizraka kahevAya ahvAmizraka-rAtri athavA divasa rUpa kALane mahI aDhA '" padathI grahaNa karavAmAM Avela che. A addhArUpa kALaviSayaka je satyamRSA vacana che. tene ahvAmizraka kahe che, jema ke divasa pUrA thavAnI taiyArImAM hrAya tyAre koInI pAse koI kAmanI jhaDapa lAvavA mATe evu' je kahevAmAM Ave che ke tame utAvaLa karA, rAta paDI gaI che" athavA rAtri pUrI thavAnI taiyArI haiAya tyAre evu je kahevAmAM Ave che ke " tame jaldI UThI, sUryAya thaI gayA che," A prakAranA vacanane addhAmizraka kahe che, 65 addhAddha mizraka-rAtri athavA divasane je eka deza (vibhAga) hoya che tenuM nAma " addhAddhA '' che. te addhaddhA viSayaka je satyamRSArUpa vacana che. tene addhAddhAmizraka kahe che. jema ke pahelA prahara pUrA thavAnI taiyArI hAya tyAre kAmamAM utAvaLa karAvavA mATe kAine evu` kahevAmAM Ave ke " tame utAvaLa karA, bIjo prahara zarU thaI gayA," A prakAranA satyamRSA vacanane addhAdvAmizraka kahe che. sUtra 45 // dRSTivAdake nAmakA nirUpaNa AgalA sUtramAM bhASAnuM nirUpaNa karavAmAM Avyu che. have samasta bhASaNIya amAM vyApaka je satyabhASArUpa dRSTivAda che tenuM kathana paryAyanI apekSAe dazavadha rUpe kare che~~ " diTTivAyarasa NaM dasanAmavejjA paNNattA " ityAdi(sU. 4) dRSTivAdanA nIce pramANe dasa nAma kahyAM che-(1) dRSTivAda, (2) hetuvAda, (3) bhUtavAda, (4) tattvavAda, (5) samyavAda, (6) dharmavAda (7) bhASAvicaya, zrI sthAnAMga sUtra : 05 202 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) pUrvagata, (9) anugagata ane (10) sarvaprANa, bhUta, jIva, sarvasukhAvaha. darzanenuM nAma dRSTi che. ane mata prakaTa kare athavA kahevuM tenuM nAma vAda che. A rIte dRSTino je vAda che tenuM nAma dRSTivAda che. athavA"rivAraNa" A padanI saMskRta chAyA "dariTapAtarA" paNa thAya che. A saMskRta chAyAnI apekSAe tene artha A pramANe thAya che-jemAM samasta naya rU5 daSTieAne pAta thAya che tene dRSTipAta kahe che. have tenA daza nAmonuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che ahIM dRSTivAda Adi nAmonI sAthe je "rUti" tathA "vA" pada AvyAM che, te vika95nA arthamAM AvyAM che, daSTivAdane artha te upara spaSTa karavAmAM AvyuM che. hatuvAda-jijJAsAnA viSayabhUta je artha janatA che, tenuM nAma hetu che. eve te hetu anumAnanA utpAdaka liMga (lakSaNarUpa hoya che. athavA upacAranI apekSAe anumAnarUpa ja hoya che. A hetunuM je kathana kare che, tene hetuvAda kahe che. bhUtavAda-vAstavika je padArtho che temane bhUta kahe che. te bhUtane je vAda che tene bhUtavAda kahe che. tatvavAda-jIvAdika tane je vAda che tene tatvavAda kahe che. athavA "tacItrAva" A padanI saMskRta chAyA "tathyavAda" paNa thAya che. A tathyavAdane artha satyavAda thAya che. (5) samyagvAda-aviparIta vAdane samyagvAda kahe che. (6) dharmavAda-dharmone (vastunI paryAne athavA kRtacAritrarUpa dharmane je vAda che tenuM nAma dharmavAda che. (7) bhASAvicaya satya dikarUpa bhASAone je vicaya (nirNaya) che tenuM nAma bhASAvicaya che. athavA-"mAsAvavA "" A padanI saMskRta chAyA bhASAvijaya" paNa thAya che. bhASAvijaya eTale vANIne vijaya athavA vANInI samRddhi jemAM che evI bhASAnA kathananuM nAma bhASAvijaya che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 2 0 3 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhAM zrate karatAM jenI racanA pahelAM karAI che, te zratanuM nAma pUrva che. utpAdapUrva Adi evAM 14 pUrva che. temAM A prakAranuM lakSaNa hovAthI temane pUrvagata kahe che. eTale ke utpAda Adi 14 pUrvane je zAstragranthamAM samAveza thAya che te zAstragraMthanuM nAma pUrvagata che. anugagata-anuga be prakArane che (1) mUla prathamAnuga, ane (2) gaMDikAnuyoga. dharmanA praNayanartA (pravartaka) hovAthI tItha karene mULarUpa kahI zakAya. temanA samyakatvaprAptirUpa pUrvabhavAdi saMbaMdhI je anuga che tenuM nAma prathamAnuga che. anuyoga zabda vyAkhyAnane vAcaka che. zeraDInA patIkAnuM nAma caMDikA che A gaMDikA jevI je ekAdhikAravALI graMthapaddhati che. tenuM nAma caMDikA che. evI te caMDikA vAku Adi vaMzamAM utpanna thayelA manuSyanI nirvAhaprAptinA athavA anuttara vimAnamAM temanA gamananA varNanarUpa hoya che. A maMDikAne je vyAkhyAnagraMtha che tenuM nAma caMDikAnuga che. A prakAre A be prakAranA anugamAM jene samAveza thAya che. tene anuyogagata kahe che. jo ke pUrvagata ane anugagata A banne nAma dRSTivAbA aMzarUpa che, chatAM paNa temanA pUrvagata ane anugagata evAM je be nAma ApavAmAM AvyAM che te avayavamAM avayavIne upayoga karIne dRSTivAda rUpekahevAmAM Avela che, 8 sarvaprANubhUtajIva sarva sukhAvaha" evuM che tenuM nAma ApavAmAM AvyuM che tenuM kAraNa e che ke te saMyamanuM pratipAdaka ane nirvANanA hetu rUpa hovAthI samasta prANadine mATe sukhAvaha (sukhadAyaka) che prANuM pada kIndriya, trInidraya ane caturindriya nuM vAcaka che, bhUta pada vanaspatikAnuM vAcaka che, jIva pada paMcendrinuM vAcaka che ane pRthvIkAya, apakAya, tejaskAya ane vAyukAyanuM vAcaka "sattva" pada che, ema samajavuM. | sUtra 46 che - 2 "taLAvo vannA che. azastrarUpa hovAthI dRSTivAda prANadine mATe sukhAvaha che. tethI 46mAM sUtramAM tene 10 nAmevALa kahyo che. paraMtu azastrathI viparIta je zastra che te prANAdikene mATe dukhAvaha hoya che. tethI have sUtrakAra zastranA dasa prakAranuM nirUpaNa kare che-"vi che TvLa" ItyAdi-(phU. 47) zrI sthAnAMga sUtra : 05 204 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza prakArake zastrakA nirUpaNa zasranA dasa prakAro kahyA che-(1) agnizastra, (2) viSazastra, (3) lavaNu. zastra, (4) snehazastra, (5) kSArazasra, (6) amhazastra, (7) duSprayuktamana:zastra, (8) duSprayukta kAcaceSTAzastra ane (10) aviratizatru. doSanA paNa nIce pramANe 10 prakAra kahyA che-(1) tAtadoSa, (2) matibhaMgadoSa, (3) prazAstradoSa, (4) parihAradeSa, (pa) svalakSaNadoSa, (6) kAraNadoSa, (7) heturdASa, (8) sa'kramaNadoSa, (9) nigrahaDhoSa ane (10) vastudoSa, vizeSadeSanA paNa dasa prakAra kahyA che-(1) vastudoSa, (2) tajajAdeSa ityAdi. ' rAthatre- i thate-trALiviyAjJaZ-citte-aneneti zastram ' HH zastranA A vyutpatti pramANe jenA dvArA prANIonA prANeAnu. viyeAjana karavAmAM Ave che-jIvAnI hatyA karavAmAM Ave che, tenuM nAma zastra che. te upara mujaba dasa prakAra paDe che. te dareka prakAranA zasranA artha spaSTa karavAmAM Ave che-zastra hiMsaka sAdhanarUpa hoya che, tenA dravya ane bhAvanI apekSAe e bheda paDe che. dravyanI apekSAe agnine zastra kahevAmAM Avela che. A agnizastra vijAtIya agninI apekSAe svakAyazastra rUpa che, ane pRthvI Adi kAyanI apekSAe parakAyazasrarUpa che, ane aAgeAlakamAM ( leAkhaMDanA geALAmAM ) praviNa agni ubhayakAya zasrarUpa che. viSazastra- sthAvara ane jaMgamanA bhedathI viSa e prakAranu kahyu che. A zabdanI sAthe paNa " zastra " padane cAjavAmAM Avyu che. AgaLa paNa A pramANe ja dareka zabdanI sAthe " zastra" pada ceAjavAnu che. ,, lavaNuzastra-siMdhAluNa Adine lavaNa kahe che. te paNa dravyanI apekSAe zasrarUpa che, kAraNa ke te paNa prANIonA prANAnA nAza karavAne samartha hAya che. snehazastra-ahI " sneha " pada vaDe tela, ghI Adi padArthone grahaNa karavAmAM AvyA che. kSArazastra-kSArathI bhasma Adi padArtho grahaNa karavA joie. amsazastra- ala'pada vaDe mahI kAMjI ( AthI lAvIne banAvelA padArtho) Adi padArtho grahaNa karAyA che agnithI laine amla pantanA zastra dravyazastrarUpa che, bhAvanI apekSAe duSprayukta mana, vacana ane kAya zasrarUpa che, kAraNa ke akuzala mana, vacana kAyanI pravRttine bhAvazasrarUpa kahevAya che. viratinA abhAva paNa bhAvazAstra rUpa che. kAraNa ke--avirati rUpa pariNAma hiM sA vigere pApAnuM vidhAyaka DAya che. hi'sA Adi pApAnu' vidhAyaka hoya che. have sUtrakAra DhASanA dasa prakAranuM spaSTIkaraNa kare che-- zrI sthAnAMga sUtra : 05 205 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doSa, dUSaNa durguNa, A traNe zabdo eka ja arthane vAcaka che. tajajAta deSa-A badhAM deze guru ane ziSyanA athavA vAdI ane prativAdInA vAdano Azraya laIne thatAM hoya che. tethI guru AdikamAM kuLa, jAti AdinI apekSAe je deSavattA hoya che tenuM nAma tajajAta deSa che. athavA prativAdI dvArA utpanna thayelA lobhane kAraNe vAdInA mukha para je acaMbAne bhAva prakaTa thAya che athavA tenI javAba ApavAnI zaktine ja lepa thaI thaI jAya che tenuM nAma tajajAtadoSa che. matibhaMga-buddhinA vinAzanuM nAma matibhaMga che. A matibhaMgane lIdhe je vismRti Adi deSa utpanna thaI jAya che, tene matibhaMga deSa kahe che. prazAtRdeSa-vAdI ane prativAdInA vAdane je nirNAyaka hoya che tene prAzAstA' kahe che. te je doSayukta hoya athavA upakSaka hoya te tenA dvArA prativAdIne vijaya pradAna karAvavArUpa je doSa thAya che tene prazAstudoSa kahe che. athavA te nirNAyaka dvArA tene prameyanuM smaraNa karAvI devA rUpa je deSa thAya che tene prazAstudoSa kahe che. parihAraSa-je vastunuM sevana karavAno zAstroe niSedha karyo hoya athavA lokarUDhi dvArA jenA sevanane niSedha hoya evI vastunuM sevana karavuM tenuM nAma parihAradeSa che. athavA vAdi dvArA apAyela dUSaNane je asamyaka parihAra che tenuM nAma parihAra doSa che. jema ke-zabdane nitya mAnanArA mImAMsakanI mAnyatAmAM koI bauddha matavAdIe A pramANe dUSaNa (doSa) batAvyA-"ghaTanI jema kataka hovAthI zabda anitya che." tyAre mImAMsaka matavAdIe tene A pramANe kahyuM-"he bauddhamatavAdI ! tame zabdamAM anityatAnuM pratipAdana karavAne mATe kRtakavAta " A hetune upanyAsa karI rahyA che, to huM tamane pUche chuM ke te kRtakatA zabdamAM zuM ghaTagata AvI che ke zabdagata AvI che eTale ke ghaTagata kRtatAne AdhAre zabdane tame anitya siddha kare che ke zabdagata zrI sthAnAMga sUtra : 05 20 6 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtakatAne AdhAre tenI anityatA siddha kare che? je ghaTagata kRtakatAne AdhAre tame zabdamAM anityatA siddha karavA mAgatA he, te te zabdamAM nahIM AvI zakavAne kAraNe hetu asiddha thaI jAya che, ane je zabdata kRtakatAne AdhAra laIne tame temAM anityatA siddha karatA ho, to te anityanI sAthe vyami upalabdha thatI nathI. tethI "tavat " kRtakatA rUpa A hetu asAdhAraNa naikAntika che. mImAMsaka dvArA A prakArane je parihAra karavAmAM AvyuM che te samyapha parihAra rUpa nathI, kAraNa ke A parihAra rU5 kathana vaDe sarvAnu mAna uchedane prasaMge upasthita thAya che. A vAtanuM pratipAdana karI zakAyasAdhanarUpa dharmamAtrathI ja sAdhyarUpa dhamimAtrane nizcaya kare tenuM nAma ja anumAna che. ane te "parvatoDya briAn dhUmaravAjU mAnavata" ItyAdi rUpa hoya che. A viSayane anulakSIne keI evo prazna paNa pUchI zake che ke "Ape agninuM astitva siddha karavAne mATe je dhUma (dhumADA) rUpa hetu dIdho che te zuM parvatAdi eka pradezamAM rahele hetu dIdhuM che ke mahAnagata dhUmane hetu rUpe prayukta karyo che? je parvatAdi pradezagata dhUmane agnina astitva siddha karavAne mATe ahIM prakaTa karavAmAM hoya to te agni vyAsa hoI zake nahIM. tethI te asAdhAraNa nakAntika hetvAbhAsarUpa banI jAya che, ane je mahAnagata dhUmane agninuM parvatamAM astitva siddha karavA mATe ahIM devAmAM AvyuM hoya, te te parvatane ekadezamAM rahetuM nathI-te te mahAnasamAM ja rahe che. A rIte A hetu asiddha thaI jAya che. A pUrvokta prakAre paNa mImAMsaka dvArA karavAmAM AvelA parihAra vaDe A rIte samasta anamAnanA ucacheda thavAne prasaMga prApta thAya che. tethI A prakArane mImAMsaka dvArA karAyela parihAra asamyaka parihAra rUpa hovAne kAraNe parihAreSarUpa che. dvandane ane ane zraddhane prAraMbhe prayukta zabda pratyekanI sAthe saMbaMdhita hoya che, A niyama anusAra svalakSaNa deSa, karaNadeSa ane hetudoSa, A traNa deSa che jenA dvArA aneka vavantaramAMthI vastune judI pADI zakAya che tenuM nAma lakSaNa che. evuM pitAnuM je lakSaNa che, tenuM nAma svalakSaNa che, jemake zrI sthAnAMga sUtra : 05 207 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanuM lakSaNa upayAga che, ane pramANanuM lakSaNa sva ane pa2 padArthonu avabhAsana karanAru' jJAna che A lakSaNanA nIce pramANe e dASa kahyA che-- (1) avyApti ane (2) atinyApti. je lakSaNu pAtAnA pUrA lakSyamAM rahetuM nathI, paNa lakSyanA eka dezamA rahe che, te abhyApti dekhavALu gaNAya che. jema ke keie padArthanuM' A prakAranuM lakSaNa batAvyuM jenI sannidhAnatAthI (samIpamAM hAvAthI ) ane asannidhAnatAthI jJAnamAM pratibhAsabheda thAya che, te padArtha che." A prakAranu lakSaNa abhyAsidoSathI dUSita thaI jAya che. kAraNa ke indriya pratyakSarUpa jJAnamAM te padArthanI sannidhAnatA ane asitadhAnatAthI eve| pratibhAsabheda thaI jAya che, parantu je yAgijJAna che temAM evuM thatuM nathI. tethI padArtha nuM A lakSaNa anyApti doSavALuM gaNAya che, kAraNa ke pUrNa lakSyamAM tenI vRtti (vyApti) nathI, paNa lakSyanA eka dezamAM ja tenI vRtti che. je sadoSa hAya tene lakSaNa rUpa gaNI zakAya nahI'. svalakSaNanI ativyApti tyAM thAya che ke jyAM lakSaNu peAtAnA layamAM rahevA chatAM paNa alakSyamAM rahe che. jema ke... apilabdhi hetu--padArthonI jJapti (jJAna) karAvavAmAM kAraNabhUta heAya chetenuM nAma pramANa che. ahIM pramANu lakSya che ane arthopalabdhihetu te lakSaNa che. ahI' arthApalabdhinA heturUpa cakSu, RSi (dahI) edana (bhAta) Adi anata vastuo paNa hAI zake che. tethI pramANanA lakSaNanI vAta cAlI rahI hAvA chatAM paNu apramANabhUta dadhi Adi vastuonI vAtamAM paDI javAthI ahI ativyApti doSane prasaMga upasthita thai jAya che. jo dadhi Adine paNa pramANa mAnavAmAM Ave te pramANeAnI anaMtatA thaI javAnA prasaMga prApta thaze. tethI pramANunI saMkhyAmAM avarAdha AvI jAya che, tethI A lakSaNa upakSyamAM rahevAne kAraNe sadASa che. athavA sva zabda vaDe dAntika a levAmAM Avye che. tethI kArTontika rUpa artha jenA dvArA lakSya thAya che te svalakSaNa che. evu' te svalakSaNa dRSTAntarUpa hoya che, A dRSTAntane je sAdhyavikalatArUpa doSa che tenu' nAma svalakSaNadoSa che. jema ke-keie evuM kahyuM ke " zakTroniSeA mRtavat ghaTa zrI sthAnAMga sUtra : 05 208 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va7?' "ghaTanI jema mUrta hovAthI zabda nitya che." ahIM dRSTAntamAM sAdhya je nitya che te raheluM nathI, tethI tene sAdhyavikalatArUpa dRSTAntadeSa kahI zakAya kAraNa deSa-" hari nam" A vyutpatti anusAra "je kare che. te kAraNa che" evuM te kAraNe parokSa arthane nirNaya karAvavAmAM upapatti mAtra rUpa hoya che. jema ke..."jJAnamAM avarodha karanArAM kAraNenA abhAvanI prakarSatAne lIdhe siddha nirUpama sukhavALA hoya che. A pramANe keIe kahyuM che. paraMtu A parokSa arthane nirNaya karAvanArUM evuM keI dRSTAnta nathI ke je sAdhya ane sAdhanadharmathI yukta hoya ane sakaLa lokamAM prasiddha hoya tethI A prakAranA kathanane mAtra upapatti rUpa ja samajavuM joIe. kAraNane je deSa che tenuM nAma kAraNudeSa che. te kAraNadeSa sAdhya vikalatArUpa hoya che. jema kekeIe evuM kahyuM che ke "vedanA kAraNa (vedanI racanA karanAra puruSarUpa kAraNa sAMbhaLavAmAM AvatAM nathI, tethI vede apauruSeya che eTale ke kaI paNa puruSa dvArA temanI racanA thaI nathI." ahIM vedanAM kAraNenI adbhayamANatA tenA apauruSeyane lIdhe nathI, paraMtu anya kAraNone lIdhe paNa hoI zake che. tethI A prakAranA kathanamAM sAdhyavikalatArUpa kAraNudeSane sadUbhAva raheluM che. hetudeSa-sAdhyanA sadubhAvamAM hetune sadbhAva che ane sAdhyanA abhAvamAM hetune abhAva have, A prakAranA avinAbhAva saMbaMdhavALe hetu hoya che. eTale ke sAdhyanI sAthe anyathAnupapatti rUpa niyamathI je baMdhAyelo che. tenuM nAma hetu che. dRSTAntanA saMbhAvamAM kAraNane heturUpe kahevAmAM Ave che. hetunA traNa deSa kahyA che-(1) asiddha, (2) virUddha ane (3) agnikAntika. ahIM A traNane ja hetudeSa rUpa samajavA joIe. asiddharUpa hetudoSanuM svarUpa A prakAranuM che "nirAH rara vAzupatyAra gharava7" cAkSuSa (cakSuIndriyanA viSayarUpa hovAthI) hovAthI ghaTanI jema zabda anitya che, ahIM "cakSuSatva hetudeSa rUpa che. kAraNa ke zabdamAM cakSuIndriya dvArA grAhyatA) hotI nathI tethI pakSamAM sAdhanane abhAva have tenuM nAma ja asiddhadeSa che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virUddharUpa hetudoSanu svarUpa A prakAranuM che-- 66 ' "" zabdo nityaH kRtakatvAt ghaTavat" zabda ghaTanI jema kRtaka hAvAthI nitya che" A kathanamAM kRtakatva rUpa hetu peAtAnA sAdhya-nityathI virUddha evAM anityanI sAthe vyApta DhAvAne kAraNe anityanA sAdhaka thAya che-nityanA sAdhaka thatA nathI. 6 prameya anaikAntika hetudoSa- zandro nityaH prameyAt AvArAvas hAvAthI zabda AkAzanI jema nitya che." A kathanamAM prameyatvarUpa hetu je prakAre nityanI sAthe-AkAzamAM-rahe che eja pramANe te anitya ghaTa, paTa vageremAM paNa rahe che. A kAraNe A hetu pakSamAM (sapakSamAM) rahevA chatAM vipakSanI sAthe paNa rahevAne kAraNe anaikAntika che, "" saMkramaNadoSa-prastuta pramecamAM aprastuta prameyane je praveza che-tenu prameyAntaramAM je kathana che tene saMkramaNaDhaSa kahe che. athavA prativAdInA mata sAthe potAnA matane paNa maLatA karI nAkhave eTale ke prativAdInA matanu samarthana karavu' tene sakAmaNadoSa kahe che. nigrahudoSa-chala dvArA athavA vita'DAvAda dvArA prativAdIne parAjita karavA tenuM nAma nigraha che. A nigraharUpa je dveSa che tene nigrahadoSa kahe che. vastudoSa-sAdhya ane sAdhanarUpa dhama jyAM rahe che, tene vastu kahe che. evI te vasturUpa pakSa hAya che. te pakSane je doSa che tenuM nAma vastudoSa che. jema ke zravaNu viSayAgAcara zabda che'', ahI' kSarUpa zabdamAM zravaNu viSayaka agAcaratA pratyakSa rUpe ja nirasta che, kAraNa ke tene teAtenA viSaya rUpa ja mAnavAmAM Avela che. tajAta Adi je sAmAnya doSanu kathana karavAmAM AvyuM che temanu' ja vizeSa doSA rUpe kathana karavAne mATe have sUtrakAra "savid viSelle '' ityAdi sUtrAnu kthana kare che--' vizeSa ' pada ahIM vizeSa doSAnuM ,, vAcaka che. vizeSadoSanA paNa vastudoSa, tajAtadoSa Adi 10 prakAzanuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che 66 zrI sthAnAMga sUtra : 05 210 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastudoSa-vatuM eTale pakSa. pakSane je doSa che tene vAstudoSa kahe che. jAti AdinA abhidhAna (nirdeza)pUrvaka je avahelanA thAya che, te tajajAta doSarUpa che. sAmAnya doSe karatAM A doSamAM adhikatA hovAne kAraNe A prakAranA vastudoSane vizeSadoSarUpa kahyo che. athavA "vatuvo tanato" A prakAranI sAtamI vibhaktivALI saMskRta chAyA ahIM karavI joIe. A saMskRta chAyAnI apekSAe ahIM A pramANe artha thAya che vastudoSanA viSayamAM je vizeSa bheda che te aneka prakArano che. jema ke "jJA avaLavaSayoH " " zabda zravaNendriyano viSaya nathI" ahI zabdarUpa pakSamAM zravaNendriya age caratA pratyakSa rUpe nirasta che. tethI zravaNe. ndriyAgocaratA viziSTa zabdarUpa pratyakSa vaDe bAdhita che. anumAna vaDe bAdhita pakSa A prakArane che-"rAvo nitya" ahIM zabdamAM nityatA anumAna vaDe bAdhita che. tethI nityatva viziSTa zabdarUpa pakSa anumAna nirasta che. pratIti nirasta pakSa A prakArano che-"zazIna candra" svavacana nirasta pakSa A prakAra che- travAmi tanam" huM je kahuM chuM te jUhuM kahuM chuM." lekarUDhi nirasta pakSa A prakArane che-"RTIDhAvitra" ahIM narakapAla rUpa pakSa pavitratA lekarUDhinI apekSAe nirasta (bAdhita) che. eja pramANe tajajAtadoSanA janma, marma, karma Adi dvArA aneka bheda paDe che. tajajAta doSane je janmanI apekSAe bheda paDe che tenuM svarUpa A prakAranuM che-" chaMcAI ghoDIItyAdi-- kaMDUyana rogavALI gheADI sAthe gardabha sAga thavAthI je saMtAna utpanna thAya che tenI AkRtimAM ghaNe taphAvata hoya che. tethI tene te AkAra zrI sthAnAMga sUtra : 05 211 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAjananI vacce avazya prakaTa thaI jAya che. eTale ke varNasaMkaratA chAnI rahI zakatI nathI. e ja prakAre marma ane karmanI apekSAe tajajAta deSanA viSayamAM sAmAnya doSa karatAM zI vizeSatA che te pAThake pitAnI jAte ja samajI levuM A sUtramAM vizeSaSanA vastudoSa, tajajAtaSa Adi 10 prakAra che. vastu deSa ane taja jAtaSanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM. bAkInAM ATha bheda nIce pramANe che-(3) matibhaMgadeSa, (4) prazAstudeSa, (5) parihAradeSa, (6) svalakSaNadoSa, (7) kAraNadoSa, (8) hetudoSa, (9) saMkramaNadoSa ane (10) nigrahadoSa. athavA-"rore" padanI saMskRta chAyA "vo" paNa thAya che. "roze?" pada sAtamI vibhaktinuM pada che. ahIM jAtanI apekSAe eka vacana vaparAyuM che, ema samajavuM. tethI ahIM "ha" A pada "pu" A bahuvacanAnta padanuM vAcaka samajavuM. matibhaMga Adi doSonA viSayamAM paNa aneka prakAranA bheda paDe che. pAThake e te bhedanI aneka prakAranA pitAnI jAte ja udbhAvita karI levI. jeno eka ja artha thatuM hoya evA zabdane ekArthika kahe che. ekarthika zabda eka ja arthanA vAcaka hoya che. e ekArSikarUpa je deSa te tenuM nAma ekArthikadeSa che. jema ke "ghaTanA " "ghaDe lA' Ama kahevAne bale evuM kahevuM ke "ghAM, unma, vATAM, mAnava" "ghaDe, kuMbha, kaLaza, lA" A vAkyamAM eka ja arthavALA aneka zabdane je prayoga karavAmAM AvyuM che, eja deSa che. kAraNudeSa-A deSanuM nirUpaNa A sUtramAM ja AgaLa karavAmAM AvI gayela che. pUrvokta vyAkhyAta sAmAnya kAraNa doSa karatAM ahI vizeSa kAraNa deSa grahaNa thave joIe. pratyutpannadoSa-A doSa vartamAnakAlika hoya che. tethI bhUtakAlina Adi deSa sAmAnyanI apekSAe tene vizeSadeSarUpa samajavuM joIe. athavA ahIM prabhutapanna" A prakAranI sAtamI vibhaktivALI saMskRta chAyA karavAmAM Ave te teno artha e thAya che ke je sarvathA adhigata hoya che temAM akRtA. zrI sthAnAMga sUtra : 05 21 2 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhavya jIvamAM je mithyAtva Adi doSane sadubhAva hoya che te nitya deSarUpa hoya che, kAraNa ke temanuM te mithyAtva anAdi anaMtarUpa hoya che. tethI A deSane sAmAnya karatAM adhikaddeSarUpa gaNI zakAya che athavA je tenI saMskRta chAyA sAtamI vibhaktivALuM "nitye pada levAmAM Ave te tene artha A pramANe thAya che- je padArtha sarvathA nitya hoya che. evI mAnyatA svIkAravAmAM Ave te temAM bAlyAvasthA, Adi avasthAone abhAva hovA rUpa deSanI saMbhAvanA rahe che. A nityadeSa sAmAnyanI apekSAe vizeSa doSa rUpa che. adhikadeSa-A deSa tyAre thAya che ke jyAre vAda karatI vakhate anyane samajAvavAne mATe dRSTAnta nigamana Adine prayoga karavAmAM Ave che. A kathanane bhAvArtha e che ke-vAdamAM pratijJA hetu e bene ja anamAnanA aMga rUpa mAnavAmAM Avela che-udAharaNa Adine anumAnanA aMgarUpa mAnavAmAM AvatAM nathI. tethI te be sivAyanA udAharaNAdikanA prayogane adhikadoSarUpa mAnavAmAM Avela che, kAraNa ke pratijJA hetu vaDe ja vaktavyatAnA arthane bAdha thaI jAya che. tethI dRSTAnta AdinI vAdamAM AvazyakatA rahetI nathI. chatAM paNa tene je prayoga karavAmAM Ave te tene doSarUpa mAnavAmAM Ave che. kahyuM paNa che ke--"HiLavaLa siddha jeva" ityAdi jinendra bhagavAnanAM vacanamAM svatapramANutA che. chatAM paNa kayAreka temanAM vacanonI satyatAne siddha karavAne mATe udAharaNadine praveza karavAmAM Ave che ane zrotAjanone A vAta samajAvavA mATe hetune paNa prayoga karavAmAM Ave che, ane pAMca avayavone paNa prayoga karavAmAM Ave che. A prakArane je deSa che te doSasAmAnya karatAM vizeSarUpa gaNAya che. athavA zrI sthAnAMga sUtra : 05 21 3 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. hAre ? adhika padanI sAtamI vibhaktivALI saMskRta chAyA levAmAM Ave, te te saMskRta chAyAne artha A pramANe thAya che-- adhika dRSTAnna Adino prayoga karavAmAM Ave tyAre vAdImAM je doSa batAvavAmAM Ave che te deSanuM nAma adhika duSTAnta Adi viSayakaSa che, ane te doSane sAmAnyadeSarUpa ja gaNavAmAM Ave che. ahIM "" kArane prazleSa thaye che. tethI "ahI" A pada luNavibhaktivALuM pada che. "ga" A padamAM akArane lepa thaI gayo che. pahelethI gaNavAmAM Ave to A doSane AThamAM prakArano doSa gaNI zakAya. AtmAnI sAthe kRtapadane adhya hAra rAkhavuM joIe. A rIte AtmA dvArA karAyelA deSane paNa sAmAnyadeSarUpa gaNavAne badale vizeSadeSarUpa ja samaja joI e. paranA dvArA karAyela paropanItaSa paNa sAmAnya rUpa gaNI zakAya nahIM. paropanItaSane vizeSadoSa rUpa ja gaNa joIe. A prakAranA 10 vizeSadanuM ahIM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. sUtra 47 | vAg (vANI-vacana) yogakA nirUpaNa vizeSAdika je bhAvanuM uparanA sUtramAM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che, te bhAva anugagamya (vyAkhyAna dvArA samajI zakAya evAM) hoya che artha ane vacanane Azraya laIne anuga thAya che. te "hiM saMkrama tavo" ItyAdi rUpa hoya che, kAraNa ke A kathana dvArA ahiMsA AdinA svarUpanuM bheda kathana thayuM che. vANune AdhAra laIne je anuyoga thAya che te eja ahiMsA Adi padArthonA zabdAzrita vicArarUpa hoya che. tethI have sUtrakAra vacanane AdhAra laIne anuganA dasa prakAranuM nirUpaNa kare che- vire yuddhavAyA " ItyAdi-(phU. 48) sUtrArtha-vAjyArthinI apekSAthI rahita e sUtranA vyAkhyAnarUpa anuga dasa prakArane kahyo che. te prakAro nIce pramANe che-(1) cakA2, (2) mAkAra, (3) apikAra, (4) sekAra, (5) sAyaMkAra, (6) ekatva, (7) pRthakRtva, (8) saMcUtha, (9) saMkAmita ane (10) bhinna. zrI sthAnAMga sUtra : 05 21 4 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAkayArthInI apekSAthI rahita hevuM, e zuddha zabdano artha che ane vAcA zabdane artha vacana che. te vacanane ahI sUtrarUpa levAmAM AvyuM che. anuyoga zabdane artha vacana thAya che. te vacanane ahIM sUtrarUpa gaNavAmAM Avela che. athavA-anuga zabda ahIM vyAkhyAnanA arthamAM prayukta thayela che. A rIte vAkyarthanI jemAM apekSAe (AvazyakatA) rahetI nathI evA sUtranuM je vyAkhyAna che tene anuga-zuddha vAcAnuyoga-kahe che. tenA cakAra Adi je dasa bheda prakaTa karavAmAM AvyA che, temane artha have spaSTa karavAmAM Ave che cakAra anuga-cakArane je anuga che tenuM nAma cakAra anuga che. jema ke "a" A padane prayoga ATalA arthamAM thAya che-samAhAra dvandramAM ItaretarAgadva-dvamAM, samuccayamAM, antAcayamAM, avadhAraNamAM, pAda pUraNamAM ane adhika vacana AdimAM. "kAragrahaNe kevalagrahaNaM varNagrahaNe savarNagrahaNaM " vyAkaraNanA A niyama anusAra je zabdanI sAthe "kAra "nuM grahaNa thAya che te zabda dvArA kevaLa eja zabdanuM grahaNa thAya che, ane je zabdanI sAthe varNanuM grahaNa thAya che. te zabda vaDe tenA savarNa vaNenuM grahaNa thAya che. ahIM cakAra vaDe "ca"nuM grahaNa thayuM che. "saMjJA parimApAm" A zabdamAM saMjJA ja parimANA " A prakArane zraddhasamAsa banyuM che. ahIM "ra" padanA prayoga dvArA samAhAradva-samAsa banAvavAmAM AvyuM che. "padma vira" Kaadira" ahI cakAra itaretarAga dvandrasamAsanA arthamAM prayukta thayela che. sthIo rAjI ahIM cakAra samuccayanA arthamAM prayukta thaye strIomAM ane zayanamAM tenA dvArA aparigyatAnuM tulyarUpe pratipAdana karavAmAM AvyuM che. "mikSAmaTa chAnalevAM kura" "bhikSA lAve ane plAnanI (bImAranI) sevA karo" A sUtramAM "" padane proga anvayArthe thaye che. (eka kArya karavAnuM kahevuM tenuM nA5 anvaya che.) eja pramANe avadhAraNu Adi arthamAM paNa cakArane maga kevI rIte thAya che te samajI levuM joIe. mULa sUtramAM zrI sthAnAMga sUtra : 05 215 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "ghara" A padano prayoga thayo che. temAM je anusvArano prayoga thayo che te alAkSaNika che. jema ke A prakArano prayoga nIcenA sUtrapAThamAM paNa thaye che-" " pachI pademAM paNa mULasUtramAM je anusvAra vaparAya che. tenA viSe paNa A prakAranuM spaSTIkaraNa samajI levuM. (2) mAkAra anuga-"mAkAra" padamAM rAzabda niSedhArthe vaparAya mA" padane "Ara" pratyaya lagADavAthI "mAra' mAkAra pada banyuM che. tene je anuga che tenuM nAma mAkAra anuga che. jema ke-"samai nA magI vA" A sUtrapAThamAM "mAhaNa" padamAM "mA" padane prayoga niSedhArthe thayela che. athavA "maMA" A padanI saMskRta chAyA "mA" paNa thAya che. A saMskRta chAyAnI apekSAe ahIM nIce pramANe artha thAya che-"makArano je anuga che tene makAraanuga kahe che." jema ke "nekeja tamane maLavA mahAvIre tenAmeva" A sUtrapAThamAM "nA " padamAM ane "sejAva ' padamAM makAra ne ArSa thavAne lIdhe baLeva..teva" ne badale "nejame tenAmeva" thayuM che. te mAtra baLeva teLava" A padanA prayogathI ja vivakSita arthanI pratIti thaI jAya che. apikAra anuga-api" padane "#aa" pratyaya lagADavAthI "apikAra' pada banyuM che. jiM A pada akArane lepa thavAthI ane anusvAranuM AgamAna thavAthI " pAra " mAMthI banyuM che. api zabdane je anuga che, tenuM nAma adhikAra anuga che. "api" zabda prayoga saMbhAvanAnA artha mAM, praznArthama, zaMkAnA arthamAM, gahanA artha mAM ane samuccayanA arthamAM thAya che tathA "guNdhe ja zamavAnuM " A kathana anu. sAra yukta padArtha mAM ane kAmacAramAM (ruci anusAra kArya karavAnuM kahevAmAM paNa "api" zabdane paga thAya che. gari tuyanimitta" "huM dhAruM chuM ke Ape jinendranI stuti karI lIdhI haze" ahIM api pada saMbhAvanAthe vaparAyuM che " tuhi" tamArI icchA hoya te tame stuti kare," A vAkyamAM api pada kAmacAra kiyAmAM prayukta thayuM che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 216 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ,, 'pignettam vi sucAt zrarmam " devadattane dhikkAra hai, kAraNa ke teNe adhamInI stuti karI che. A vAkayamAM gahanA amAM pi pada vaparAyuM che. 64 'vicitra-tti sur" "tame pANInuM sicana kare ane stuti karA "--A vAkayamAM apa pada samuccayanA arthAMmAM vaparAyu` che. eja pramANe avi' padane anya arthomAM paNa jAte ja prayAga karI laie tene atha samajI levA joie - : 4 sekAra anurAga' se " padma saskRta zabda atha 'tuM vAcaka prAkRta bhASAnuM pada che. tene " kAra pratyaya lagADavAthI 'sekAra' pada bane che. te sekArane je anuyAga-vyAkhyAna che tene sekAra anuyAga kahe che. ' gatha nA athamAM se' padanA pracAga nIcenA sUtrapAThamAM thayA che-- C 9 "te mivu vA ,, atha pada nIcenA atha darzAve che--sa'zaya, adhi kAra, maMgaLa, vikalpa, anantara prazna, kAhna Arabha ane samuccayanA "se bhikkhuvA A sUtrAMzamAM 'se' padma AAnantanA arthamAM vaparAyuM che. mULa sUtramAM sevA" A prakAranA pATha che. temAM '=' A` hAvAthI AvyuM che. cAreka 'OM' pada 'kau' A saMskRta padanA arthamAM paNa vaparAya che athavA taiyAra ' chAyA " brecAra " paNa thAya che. tenI vyutpatti A pramANe thAya che- zreyalaH daLamU zreyastAra:' eTale ke 'zreyanu'-kalyANanu'- uccAraNu karavu. teneA anuyega A pramANe samajavA- seya' me krRii bAcaLa dhamma vaLI " ahIM zreya? zabda evu' prakaTa kare che ke dharma praznasinu adhyayana mAre mATe adhikamAM adhikarUpe prazasya-kalyANakAraka che. athavA " taiyAra '"nI saskRta chAyA 'vecAra: " paNa thAya che. A saskRta chAyAnI apekSAe '" seya " pada bhaviSyakAlika anA saMbadhamAM prayukta thaze. ane tene 'kAra ' pratye lAgavAthI 'seyakAra' zabda banaze. A seyakArane je anucAga thaze te paNa seyakAra haze. jema ke-" secajADhe amayA vimar ahI' seya' zabda bhaviSyakAlina ane vAcaka che, ahIM' anusvAra prAkRta ' ,, " 64 , 'd zrI sthAnAMga sUtra : 05 217 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padane kAraNe thaye che. tathA "sAcAra"mAM sAya te pada nipAta che, ane tene artha "satya" thAya che tene "kAra" pratyaya lagAvavAthI "sAyaMkara pada banyuM che. athavA-"raNa vA" karavuM tenuM nAma kAra che. satyanuM je kAra che athavA je satya karavAmAM Ave che tenuM nAma sAyaMkAra che. A sAyaMkArane je anuciga che. tene paNa sAyaMkAra kahe che. tenA anuyAga A prakArano samajave satya" pada zabda tathA vacanamAM, sadubhAvamAM ane praznamAM prayukta thAya che. cakAra Adi je nipAta che teo upalakSaNaparaka che. tethI cakAra AdinA anuganI anusAra ja bAkInA nipAtane anuga paNa pAThake e pitAnI buddhithI samajI levuM joIe. ekatva anuga-eka vacananuM nAma eka che. tenA anuganuM nAma ekatva anuyoga che. jema ke sapharajJAnavatrataiifNa mokSamA" A sUtrapAThamAM "rokSanA? "mokSamArga" A pada eka vacanamAM vaparAyuM che. te padane A rIte eka vacanamAM pravega thavAnuM kAraNa e che ke samyagdarzana, samyajJAna, samyapha cAritra ane samyapha tapa, A cArene alaga alaga rUpe muktinA mArgarUpa samajavAnA nathI, paraMtu eka ja AtmAmAM samudita thayela A cAre vastu ja muktinA mAgarUpa che. A rIte A eka vacanavALA zabdano prayoga samudita samyagdarzana AdikamAM muktimArganuM samarthana kare che, e ahIM artha grahaNa karavA joIe. eja pramANe... "z2i rnikuLatA roja" ItyAdi A sUtrapAThamAM "tuM" pada eka vacanamAM vaparAyuM che. ahIM tene eka vacanamAM prayoga karIne e vAta prakaTa karavAmAM AvI che ke zakti Adi guNo alaga alaga rUpe judI judI vyaktiomAM rahelA hoya te te vyakti. ene kavi banAvavAmAM kAraNabhUta banatA nathI, paraMtu eka ja vyaktimAM Adi guNone samudita rUpe sadbhAva hoya to te vyaktimAM kavitva zakti khIlI uThe che. A prakAranuM ekatva anuganuM svarUpa che. pRthakRtva anuga-pRthakRtva eTale alagatA athavA bheda. A bheda dvivacana ane bahuvacanane vAcaka che. A pRthaphatvane je anuga che tenuM nAma pRthakRtva anuga che. tene anuyoga A prakArane samaja- zrI sthAnAMga sUtra : 05 218 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "dhammasthikAe dhammatthikAyadese, dhammatthikAyappadesA" A sUtrapAThamAM je bahuvacanane upayoga thayo che, te dharmAstikAyanA pradezomAM asaMkhyAtatA prakaTa karavA mATe thAya che, kAraNa ke siddhAntanA kathana anusAra dharmAstikAyanA pradeze asaMkhyAta ja kahyA che saMkhyAta paNa kahyA nathI ane anaMta paNa kahyA nathI. tethI bahuvacanamAM te pradezone asaMkhyAta ja kahyA che. saMpUtha anuyoga-sAthe upayogamAM AvatA zabdasamUhane saMpUtha kahe che eTale ke-aneka padonA samucita samUhane saMyutha kahe che. te saMyutha samAsarUpa hoya che. te saMyuthano je anuga che tenuM nAma saMtha anuga che jema ke... "sakhyAnazum" A eka saMpUtha che. tene anuga "sArA, sabhya nAra, te nA kA" ityAdi aneka prakAre thAya che. saMkramita anuyoga-judI judI vibhaktiyonAM rUpamAM athavA judAM judAM vacanAdikanAM rUpamAM zabdane badalava-zabdane judI judI vibhaktimAM ke vacanamAM praga kare tenuM nAma saMkramita che. saMkAmitane je anuga thAya che tenuM nAma saMkramita anuga che. jema ke "hAdUna vaMto nA parva dizA mAvA" A vAkyamAM "sAhU" A pada chaThI vibhaktimAM vaparAyuM che. paranta pAMcamI vibhaktimAM tene pheravI nAkhIne sAdhu" pada banAvavAmAM AvyuM che. A padano artha A pramANe thAya che-sAdhuonA saMbaMdhathI azaMkti (zaMkArahita, niHsaMdigdha) bhAva utpanna thAya che. A vibhakti vipariNAmarUpa saMkramita anuyoga thaye vibhaktinA vipariNAmarUpa saMkramita anuyoganuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che-"nA , re vArU ti gucarU" ahIM "e" para eka vacanamAM vaparAyuM che. paratuM tene bahuvacanamAM vipariNamita karavAmAM AvyuM che. tethI A sUtrane artha A pramANe thAya che-jeo potAnI IcchA pramANe khAya che ane pIve che, temane tyAgI kahI zakAtA nathI. A rIte ahIM vacananA vipariNAmarUpa A anuyoga thayo che. bhinnaanuyega-bhinna eTale videza (asamAna) A prakAranuM vaisA dRzya ( bhinnatA) kramabhedane lIdhe ane kALabhedane lIdhe utpanna thAya che. A bhinna 3pa vasAdane je anuyAga che tenuM nAma bhinna anuga che jema ke, zrI sthAnAMga sUtra : 05 219 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 66 '' * ttivid' tividena' '' Avu' sAmAnyarUpe kahIne punaH tividLa* " trividhanuM vivaraNu manathI, vacanathI ane kAyathI karavAmAM Avyu` che. eTale ke hu hiMsA krika pApakRtya manathI karIza nahIM, manathI karAvIza nahI' ane pApakRtya karanAranI anumedanA karIza nahI, eja pramANe vacana ane kAyanI sAthe paNa kRta, kArita ane anumeAdanAnI apekSAe paNa eve ja sauMbaMdha samajIne evuM ja kathana karI zakAya che. parantu jo tenuM vaNuna anukrame karavAmAM Avaze, tyAre tenA artha A pramANe thaze-huM' manathI pApakama nahI' karU, vacanathI nahIM karAvuM ane kAyathI karanAranI anumAdanA nahIM karU, vacanathI nahIM karAvuM eTale ke " tivid tivideLa''' A padanuM kramazaH vivaraNa karatA trividhatu trividhanI sAthe vivaraNu thaze. eka tarapha mana, vacana ane kAyarUpa trividha che ane bIjI tarapha kRta, kArita ane anumedanArUpa trividha che, tethI yathAsakhya mana, vacana Adine kRta kArita AdinI sAthe sabaMdha thai jaze, parantu eve saMkha'dha ISTa nathI, kAraNa ke A prakAranA samadha siddhAMtanI mAnyatA anusAra te mananI sAthe kRta, kAzti ane anumedanAnA sabaMdha mAnavA joIe, vacananI sAthe paNa kRta, kAzti ane anumedanAnA sabaMdha mAnavA joIe ane kAyAnI sAthe paNa kRta, kArita ane anumedanAnA sabadha mAnave joie. A rIte mana, vacana ane kAya, A traNemAMthI pratyekanI sAthe karaNa, kAraNa ane anumehanAnA niSedha che, te kramabhinnanA anuyAga che. jyAM bhUtakALane nirdeza karavAnA hoya, tyAM vartamAna Adi kALanA nirdeza karAya tA kALabhinnatA AvI jAya che. jema ke " je TreviTTe TevAyA ik namasara " RSabhasvAmInA vanamAM A prakAranuM vaNuna karavAmAM bhUtakAlIna prasa'ganuM varNana hAvAthI sUtrakAre bhUtakALanA kriyApadene prayoga karavA joine hateA, parantu e pramANe na karatAM je vartamAnakAlika kriyA pAnA prayAga karyAM che, tene ja kAlabhinnAnuceAgarUpa gaNI zakAya. A kAbhijJAnuyoga e vAtanu paNa sUcana kare che ke traNe kALanA tItha karAnA viSayamAM ja samudAcAra che. A sUtra ane tenA upara doSasUtra athagauravathI yukta hAvAne kAraNe pravacananI mAnyatAmAM bAdhA (vAMdhA ) na Ave eve rUpe khIjI rIte paNa vyAkhyAta karI levu joie ! sU. 48 // zrI sthAnAMga sUtra : 05 220 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacanAnuyAga pachI mA~nuyAganI pravRtti thAya che, tethI have sUtrakAra dAnarUpa aMnA bhedaeNnu nirUpaNa kare che-- dAnake bhedoMkA kathana 66 rasavidde TrAne vaLaze ' ityAdi--(sU. 49) sUtrA--dAnanA nIce pramANe dasa prakAra kahyA che-(1) anuka'pAdAna, (2) sa'graha dAna, (3) bhayadAna, (4) kAruNyadAna, (5) lajjAdAna, (6) gauravadAna, (7) adhamadAna, (8) dharmAMdyAna, (9) kariSyatiSThAna ane (10) kRttadAna. khIjAnuM hita karavA nimitte pratyupakAranI AzA vinA, peAtAnI zakti pramANe je dravya ApavAmAM Ave che tene dAna kahe che. tenA anuka'pAdAna Adi 10 prakAra paDe che. te darekanA atha samajAvavAmAM Ave che-- anuka'pAdAna--dayAthI prerAIne AMdhaLA, lUlA, laMgaDA,maherA, bekhaDA, dIna, anAtha, Adi vyaktione je dAna ApavAmAM Ave che tene anuka'pAdAna kahe che. athavA anukapAthI prerAIne je dAna devAmAM Ave che tene paNa aupacArika rIte anukapA ja kahe che. kahyu' paNa che ke-- << paLAnAtha-cittanA " ItyAdi-- "" sa'grahadAna-vyasana Adi avasthAmAM sahAyatA karavI tenuM nAma sa'grahadAna che, athavA vyasana Adi avasthAmAM apAyelA dAnane paNa aupacArika rIte saMgraha kahe che. kahyu paNa che ke-" amyulye 6 vittau ' ityAdi bhayadAna-bhayane kAraNe je dAna devAmAM Ave che tene bhayadAna kahe che. athavA bhayane kAraNe apAtAM dAnane paNa aupacArika rIte bhaya kahevAya che. kahyu' paNa che ke'raajaa rakSa purohita madhumukha " ityAdi. 61 uparanA sUtramAM madhumukha eTale duna, pizuna eTale cADIkhAra ane khala eTale duSTa atha thAya che. kAruNyadAna-putrAdinA viyAgathI janita je zeka che tenu nAma kAruNya che. A kAruNyane lIdhe je dAna devAmAM Ave che tenuM nAma kAruNyadAna che. athavA kAruNyathI prerita thaine je dAna devAmAM Ave che tene paNa upacAranI apekSAe kAruNya kahe che. mULasUtramAM "kRti " pada svarUpanA pradarzana mATe ca pu samuccaya arthamAM vaparAyuM che. 46 ,, lajjAdAna-lajjAthI prerAIne je dAna devAmAM Ave che tene lajjAdAna kahe zrI sthAnAMga sUtra : 05 221 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. kahyuM paNa che ke -"saccarthitaH jaLa tu" ItyAdi. gauravadAna-je dAna ahaMkArathI prerAIne ApavAmAM Ave che. te dAnane gauravadAna kahe che. mane, nartakene, muSTiyuddha karanArA mone, baMdhu janane ane mitrane je dAna devAmAM Ave che te dAnane gauravadAna kahe che. kahyuM paNa che ke-"nadavartanoTippo" ItyAdi. adharmadAna-pApanI vRddhi karavAne mATe je dAna devAmAM Ave che tene adharma dAna kahe che. eTale ke hiMsAne nimitte, parastrI pratyenI Asaktine kAraNe -ItyAdi pApapravRttine mATe-je dAna devAmAM Ave che tene adharmadAna kahe che. athavA te prakAranuM dAna adharmanA heturUpa hovAthI upacAranI apekSAe te dAnane paNa adhama kahe che. kahyuM paNa che ke "hiMsA:gujarAta ItyAdi. dharmadAna-je dAna ApavAmAM dharma kAraNarUpa hoya che athavA dharmane nimitte je dAna devAmAM Ave che tene dhamadAna kahe che. athavA dharmane nimitte je dAna devAmAM Ave che tene paNa aupacArika rUpe dharma kahe che. kahyuM paNa che ke samatuLamaNimukate " ityAdi- tRNa, maNi ane metine samAna gaNanArA supAtrane je dAna devAmAM Ave che. te dAna, dharmane mATe ja thayuM gaNAya che. ane te dAna dAtAne akSaya, atula ane anaMta sukhadAyaka nivaDe che, kariSyatidAna-jo hu amuka mANasane dhana ApIza te te kaI prakAre mArA upakArane badale vALI deze. A rIte pratyu pakAranI AzAthI prerAIne je dAna devAmAM Ave che tenuM nAma "kariSyati dAna" che, tana-A mANase mAruM kArya karyuM che-athavA mArA upara ghaNA upakAre karyA che, A prakAranI bhAvanAthI prerAIne je dAna devAmAM Ave che te dAnane kRtadAna kahe che. kahyuM paNa che ke -"rAtaH kRpA " ityAdi- A mANase mArA seMkaDe upakAra karyA che, tathA teNe mane hajAre rUpIAnI madada karI che, tethI mAre paNa tenA upakArane badale vALavA mATe tene kaMIka ApavuM joIe." A prakAranI bhAvanAthI je dAna apAya che tene kRtadAna kahevAmAM Ave che. e sUtra 49 che uparanA sUtramAM dAnanI vAta karavAmAM AvI che. tenAthI jIvanI zubha azubha gati thAya che. ane adharmadAnathI jIvanI azubhagati thAya che. tethI have sUtrakAra gatinA prakAranuM nirUpaNa kare che- zrI sthAnAMga sUtra : 05 222 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gati ke bhedokA nirUpaNa raviET T Form" ItyAdi-(sU. 50) TIkAI-gatinA nIce pramANe dasa prakAra kahyA che-(1) narakagati, (2) narakavigraha gati, (3) tiyagati, (4) tiryazvigrahagati, eja pramANe manuSya gatithI laIne (c) siddhigati ane (10) siddhivigrahagati paryAnA prakAro samajavA. gamana athavA paryAya vizeSanuM nAma gati Adi 10 prakAra che. have te prakAranuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che- narakagati-nArakonI je gati che tene niyagati athavA narakagati kahe che, kAraNa ke A gati nArake dvArA prApta karAya che athavA narakagati nAmakarmanA udayathI janya je nAraka rUpa paryAya che tenuM nAma nirayagati che. niravigrahagati-nArakenI kSetra vibhAganA atikramaNapUrvaka je gati (gamana kriyA) che, tenuM nAma nirapavigrahagati che. athavA-nArakonI je vihAyogati karmajanya sthiti nivRttirUpa Rjugati athavA vakagati che tene niravigraha gati kahe che. e ja pramANe tiryagati ane tiryaMgavigragatinA viSayamAM paNa samajavuM. sUtramAMnA "yAvatu" padathI ahIM (5) manujagati, (6) manujavigraha gati, (7) devagati ane (8) devavigrahagati, A cAra gatiene grahaNa karavAmAM AvI che. narakagati ane narakavigrahagatinA viSayamAM jevuM kathana karavAmAM AvyuM che, evuM ja kathana manujagati AdinA viSayamAM paNa samajI levuM. je gatimAM jIva kRtakRtya thaI jAya che te gatinuM nAma siddhagati che. karmone saMpUrNa rUpe kSaya karIne thayelA ivenuM ja siddhagatimAM gamana thAya che. A siddhagati lekanA agrabhAgarUpa che. tathA-AkAzavibhAganuM atikramaNa karIne le kAntamAM je temanI gati thAya che tenuM nAma siddhivigrahagati che vigrahagati je ke vakagatirUpa hoya che, paraMtu siddhajImA vigrahagati-meDa ( vaLAMkavALI) gati-hetI nathI. tethI tenA sAhacaryathI nArakAdikamAM paNa evI gatine sadbhAva kahyo nathI. athavA prathama pada dvArA koI paNa jAtanI vizeSatA vinA jugatinI vAta karavAmAM AvI che ane bIjAM dvArA vakragatinI vAta karavAmAM AvI che. A daSTie vicAra karavAmAM Ave te "siddhiti" A pada dvArA te sAmAnyagatinI vAta karavAmAM AvI che ane "ddhivirujha "siddhivigrahagati' A pada dvArA siddhavigrahagatinI vAta karavAmAM AvI che, kAraNa zrI sthAnAMga sUtra : 05 2 2 3 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke tenI chAyA huM siddhavinnati " A prakAranI thAya che. siddhimAM leAkanA agrabhAgamAM-avigrahagatithI (meDa vinAnI gatithI ) je siddha jIveAnu' gamana che tenuM nAma siddhacavigrahagati che. tenA dvArA vizeSagati prakaTa karavAmAM AvI che. A rIte sAmAnya ane vizeSanI apekSAe ja manne padmA vacce bheda samajavA joIe. !! sUtra 50 // daza prakArake muNDake svarUpakA kathana muMDita jIvA ja siddhigatimAM jAya che. A prakAranA pUrvasUtra sAthenA sabadhane anulakSIne muMDA (muMDita)nA prakAzanuM sUtrakAra kathana kare che- * samudA vaLattA '' ityAdi--(sU. 51) muMDa dasa prakAranA kahyA che--(1) thI (pa) zrotrendriyakuMDathI laIne sparzendriya muMDa pantanA pAMca prakArA, (6 thI 9) krodhamu DathI laine lAbhamu'Da pantanA ca2 prakAra ane (10) zirAmuDa, je dUra kare che tenuM nAma muDa che. have A dase prakAranA muDAnA bhAvArtha spaSTa karavAmAM Ave che.~ zrotrendriyamuDa-je mANasa zrotrandriyanA viSayane dUra karI nAkhe che, eTale ke zrotrendriyanA viSayamAM rAgadveSanA tyAga karI nAkhe che tene zrotrendriya muMDa kahe che. ,, sUtramAM vaparAyelA 'cAvat " pada vaDe ahIM cakSurindriyamu`Da prANendriya muDa ane 2sanendriyamuMDa grahaNa karavAmAM Avela che. pAMcamA prakAra sparzendriya muMDa che. A dareka indriyanA viSayamAM rAgadveSanA tyAga karanAra vyaktione mATe A pado vaparAyAM che. (6) krodhamuMDa-krodhane dUra karanAra vyaktine krodhamuMDa kahe che. (7) mAnamuDa-mAnane parityAga karanArane mAnamuDa kahe che. (8) mAyAmu`Da-mAyA (kapaTa) ne tyAga karanArane mAyAmuDa kahe che. (9) lebhamuDa-aAbhane tyAga karanArane lAbhamuDa kahe che, (10) zirAmu`Da-peAtAnA hAthe ja mastakanA vALanuM laMcana kare che tene zirAmuDa kahe che, / / sUtra 51 // zrI sthAnAMga sUtra : 05 224 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza prakArake saMkhyAnakA nirUpaNa uparanA sUtramAM mu'DanA 10 prakAra kahyA. dasanA AMkaDA saMkhyArUpa gaNAya che. pU`sUtra sAthe A prakAranA saMbadhane lIdhe have sUtrakAra saMkhyAnA prakAza prakaTa kare che--viSe saMvALe patte '~ (sU. 52) dasa ,, --- saMkhyA (gaNatarI karavAnI paddhati) dasa prakAranI kahI che-(1) parikama (2) vyavahAra, (3) rAju, (4) rAzi, (5) kalAsava, (6) yAvattAvat, (7) varga, (8) ghana, (9) vava ane (10) 35. gaNatarI karavAnI paddhatinuM nAma saMkhyA che tenA parikama Adi 10 prakAranuM have spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che-- parikama'-sa'kalita ( saravALA) Adi rUpe aneka prakAranu parikama kahyuM che. A parikama gaNitazAstramAM jANItuM hovAthI ahIM tenuM vadhu spaSTIkaraNa karyuM" nathI. A parikama`dvArA je sabhyeyanI gaNatarI karAya che tenuM nAma paNu parikama che. vyavahAra-te pATI gaNita rUpe prakhyAta che, ane te zreNi vyavahAra Adi rUpe aneka prakAranA che. A vyavahArathI je saMkhyeyanI gaNatarI karAya che tene paNa vyavahAra kahe che. eja pramANe pachInA ATha bhedomAM paNa samajavu'. rajju-rajaju vaDe kSetranI je gaNatarI karAya che tenu nAma raju che. kSetraphaLane lagatA gaNitane (gaNatarIne) rajugaNita kahe che. rAzigaNita-dhAnyAdinA jaththAnuM pramANu khatAvanAra je gaNita che tene rAzigaNita kahe che. A prakAre je gaNatarI karavAnI paddhati che tenuM nAma rAzi vyavaGAra paNa che. sakhyAnakalA savaNa je gaNatarImAM agene samAna manAvIne gaNatarI karavAmAM Ave che te gaNatarInuM nAma ' saMkhyAnakalAsavaNu ' che. yAvattAvat gaNita'' nAva' sAva tiyA muLajAro tti yA ATum '' A kathana anusAra guNAkArane ' yAvattAvatu" kahe che. A zabda lekamAM ' pratyutpanna ' A nAmathI paNa rUDha che. athavA-kAI prakAre-yazreSTa guNAkAra Adi vaDe yatheSTa zrI sthAnAMga sUtra : 05 225 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalita ( saMkhyA) lAvI devI tenuM nAma "yAvattAvata" saMkhyA che. tenuM nIce pramANe udAharaNa ApavAmAM AvyuM che- cho vAchAkhya" ItyAdi- A sUtrapAThane bhAvArtha nIce pramANe che-ahIM "" A pada 10 nuM vAcaka che ane "vajhapada 8 nuM vAcaka che gacchane vAMchA (10 ne 8 vaDe ) guNavAthI 80 Ave che. tyArabAda 80 mAM vAMchA (ATha) umeravAthI 88 Ave che. have te 88 ne ga7 (10) vaDe guNatA 880 Ave che. te guNAkArane (880) ne bamaNuM vAMchA (2 48=16) vaDe bhAgavAthI 55 AvI jAya che. A rIte saMkalita papa thaye A paddhatinuM bIjuM nAma saMkalita pATI gaNita che. varga gaNita : kaI paNa rakamane eja rakama vaDe guNavAthI tene varga Ave che jema ke be varga 4 ane 3ne vaga thAya che. "sadAdriSiAtaH" A sUtrapATha dvArA varganuM upara kahyA mujabanuM lakSaNa prakaTa karavAmAM AvyuM che. ghanagaNitaH kaI paNa saMkhyAne traNa vAra guNAkAra karavAthI tene ghana Ave che. jema ke 2 ne ghana 242 42 = 8 thAya che "yatrazakti" A sUtrapATha dvArA ghananuM A lakSaNa prakaTa karyuM che. varga varga-varganA varganuM nAma varNavarga (caturthAta) che. jema ke bene varga 4 ane cArano varga 16 thAya che. tethI bene vargavaga 16 thAya che. traNane vaga varga 81 thAya che. kalpagaNita-karavatI vaDe lAkaDAne kApavuM tenuM nAma "kalpa che te kalpa. viSayaka je saMkhyA che tenuM nAma paNa ka9pa che. A gaNita pATIne (A prakAranI gaNita pATIne) gaNitamAM "kAkacavyavahAra kahe che. ahIM gaNitanA (gaNatarInA) dasa prakAranuM saMkSiptamAM vivaraNa karavAmAM AvyuM che, A viSayanI vadhu mAhitI meLavavA mATe gaNitazAstranuM avale. kana karavuM joIe. je sU. para che zrI sthAnAMga sUtra : 05 226 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza prakArake pratyAkhyAnakA nirUpaNa saMkhyAnuM nirUpaNa karIne have sUtrakAra pratyAkhyAnasaMkhyAnuM (pratyAkhyAnanA prakAranuM nirUpaNa kare che- vi pacavAge pUchA" ItyAdi-(phU. 53) TIkArtha-pratyAkhyAnanAnIce pramANe 10 prakAra kahyA che -(1) anAgata, (2) ati. kAnta, (3) koTIsahita, (4) niyaMtrita, (5) sAkAra, (6) anAkAra, (7) pari. mANakRta, (8) niravazeSa, (9) saketa ane (10) addhApratyAkhyAna. pratikULa rUpe maryAdA anusAra gurnAdikanI samIpe kathana karavuM tenuM nAma pratyAkhyAna che. tene nivartana paNa kahe che. tenA dasa prakAre kahyA che have A prakAranuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che anAgata pratyAkhyAna-bhaviSyamAM je pratyAkhyAna karavA yogya hoya te pratyAkhyAna vartamAnakALe ja karI levAmAM Ave, te tene anAgata pratyAkhyAna kahe che. A pratyAkhyAnamAM pratyAkhyAna karanAra vyakti evo vicAra kare che ke paryuSaNAdi kALamAM AcArya AdinI vaiyAvaca karavAnI hovAthI pratyAkhyAnamAM aMtarAya naDI zake che tethI A pratyAkhyAna 35 tapa paryuSaNa pahelAM ja karI levuM joIe A prakAranA vicArathI prerAIne vyakti amuka nizcita samaya karatAM agA unA samaye je pratyAkhyAna dhAraNa kare che tene anAgata pratyAkhyAna kahe che. kahyuM paNa che ke-- " zrI pawosava" ityAdi atikAta pratyAkhyAna-vartamAnakALe karavA gya pratyAkhyAna bhaviSyamAM karavAmAM Ave-kALa atikrAnta (vyatIta) thayA bAda karavAmAM Ave, te te pratyAkhyAnane atikAnta pratyAkhyAna kahe che. paryuSaNadikALamAM AcArya AdinuM vaiyAvaca karavAnuM hoya che. te kAraNe pratyAkhyAnamAM antarAya naDavAne saMbhava rahe che. A prakArane vicAra karIne paryuSaNAdikALe dhAraNa karavA cagya pratyAkhAnane paryuSaNa vyatIta thaI gayA bAda dhAraNa karavAmAM Ave, te te pratyAkhyAnane atikAnta pratyAkhyAna kahe che. kahyuM paNa che ke "pusavaMINa ta" ItyAdi keTisahita pratyAkhyAna-eka tapasyA pUrI thayA bAda turata ja bIjI tapasyAno prAraMbha karavo tenuM nAma keTisahita pratyAkhyAna che. jema ke kaI tapasvIe pahelAM caturNAdinI (eka upavAsa AdinI) tapasyA karI. te tapasyAnI samApti thatAM ja teNe dvitIya caturthAdinI tapasyAne prAraMbha karI dIdho. to teNe keTasahita pratyAkhyAna karyA gaNAya. ahI pahelAM tapasyAne je anta che tene eka koTi kahevAya che ane bIjI tapasyAnA prAraMbhane bIjI koTi kahevAya che. A pramANe zrI sthAnAMga sUtra : 05 22 7 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelI keTi ane bIjI kArTithI yukta je upavAsa (caturthAM bhakta) Adi karavAmAM Ave che, tenuM nAma kATisahita pratyAkhyAna che. kahyu paNa che ke-- '' padhruvaLo 3 vitte '" ityAdi. niya`trita pratyAkhyAna-mAMdagI Adi vizno AvI paDe chatAM paNa jeTalA mATe kAI tapasyA Adi karavAnA pratyAkhyAna karyAM hAya teTalA kALa sudhI te tapa ane prAyAkhyAna karyo haiAya teTalA kALa sudhI te tapa ane pratyAkhyAnanA bhaga na thavA devA tenu nAma niya Mtrita pratyAkhyAna che. eTale ke game tevuM vidhra A paDe te paNa dhAraNa karelA tapa ane pratyAkhyAnanA tyAga na karanAranA pratyAkhyA nane niyatrita pratyAkhyAna kahe che. kahyu` paNa che ke-" mAse mAre cavo ' ityAdi ' jayAM sudhI mArA zvAseAvAsa cAlu rahe tyAM sudhI kAi paNa avasthAmAM ( kAI khImArI AvI paDe athavA game tevuM vighna AvI paDe chatAM paNuM )amuka amuka mahinAnA amuka amuka divaseAmAM huM ATalI tapasyA te avazya karIza ja " A prakAranA niyamapUrvaka je munijaneA tapasyA kare che athavA koi paNa prakAranA pratyAkhyAna dhAraNa kare che, te te pratyAkhyAnane niyaMtrita pratyAkhyAna kahe che. sAkAra pratyAkhyAna-pratyAkhyAnanA apavAdanA hetubhUta je anAbhAga Adi che. temane ahI AkAra zabdathI grahaNa karavAmAM Avela che. A AkAreAsahita je pratyAkhyAna che tene sAkAra pratyAkhyAna kahe che. anAkAra pratyAkhyAna-pratyAkhyAna lenArane jemAM mahattara (paryAya jyeSTha ) pariSThApanIya Adi AkAra hAtA nathI, evAM te pratyAkhyAnanuM nAma anAkAra pratyAkhyAna che. sukhamAM AMgaLI Adi nAkhavAnI sabhAvanAthI A pratyAkhyAnamAM anAbhAga ane sahasAkAra nAmanA be AkAra tA hoya che ja. dUTha Adi tapamAM ane sacArAmAM meATAonA AgAra hAtA nathI. parimANu kRta pratyAkhyAna-je pratyAkhyAnamAM AhArAdinI dRttinI, kALIAonI, gharAnI ane bhikSA AphrikAnI maryAdA nakkI karavAmAM AvI hAya che, te pratyAkhyAnane parimANakRta pratyAkhyAna kahe che. kahyu' paNa che ke'virdiva '' ityAdi. 66 niravazeSa pratyAkhyAna je pratyAkhyAnamAM cAre prakAranA AhAranA cUnAti nyUna azanA paNa parityAga karavAmAM Ave che-eTale ke caturvidha AhArane pratyAkhyAnamAM sa`pUrNataH parityAga karavAmAM Ave che, te pratyAkhyAnane niravazeSa pratyAkhyAna kahe che. kahyu paNa che ke " mukhya amuLa savuM 6 pALAM " hatyAdi zrI sthAnAMga sUtra : 05 228 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A gAthAmAM vaparAyelA "sarvabhAva" pada dvArA e sUcita thAya che ke niravazeSa pratyAkhyAnamAM cAra prakAranA AhArane mana vacana ane kAyAthI parityAga karavo paDe che tathA cauvihAra tapasyA karavI paDe che. saMketa pratyAkhyAna-keta" eTale "cihna" je pratyAkhyAna aMguSa, muSTi, nji, gRha Adi rUpa cihnathI yukta hoya che te pratyAkhyAnanuM nAma saMketa pratyAkhyAna che. kahyuM paNa che ke-"caMdra mu ihI ghara" ItyAdi. veda eTale paraseve. stibu eTale jaLabindu, tathA tika eTale dIpane prakAza. A pratyAkhyAna abhigraha viSayaka hoya che. addhA pratyAkhyAna-pauruSI (prahara) AdirUpa kALane anulakSIne je pratyAkhyAna thAya che te pratyAkhyAnane addhA pratyAkhyAna kahe che. kahyuM paNa che ke "gadhrA paMcaraNA" ItyAdi. A pramANe dasa prakAranA ja pratyAkhyAna hoya che. A dasa prakAranA adhika prakAranA pratyAkhyAna hotA nathI. ahIM "a" pada avadhAraNArthe vaparAyuM che. | sUtra 53 che TIkArtha-AgalA sUtramAM dasa prakAra karatAM pratyAkhyAnonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM. pratyAkhyAna sAdhusAmAcArI rUpa hovAthI have sUtrakAra dasa prakAranI sAdhu sAmAcArInuM kathana kare che- "suvihA mArA Tomar" ItyAdi-(phU. 54). daza prakArakI sAmAcArIkA nirUpaNa sAmAcArI dasa prakAranI kahI che. ziSyajane dvArA Acarita je kiyA kalApa che tenuM nAma samAcAra che te samAcArayukta kiyAnuM nAma sAmAcArI che. tenA nIce pramANe daza prakAra kahyA che.(1) IcchA (IcchAkAra) (2) micyA (mithyA kAra), (3) tathAkAra, (4) Avazyaka, (5)naSedhikI, (6) Apa7nA, (7) pratipRcchA, (8) indanA, (9) nimaMtraNa ane upasaMpatu trIjA prakAranI sAmAcarImAM jematathAnI sAthe kAra zabda joDavAmAM AvyuM che, e ja pramANe IchA ane mithyA pada sAthe paNa kAra zabda lagADavuM joIe, kAraNa ke IcchA, mithyA ane tathA, A traNe padene dvaddhasamAsa banyuM che. e niyama che ke dvanda samAsamAM je zabda Adi ke antamAM Ave che, te zabdane samAsanA dareka zabdanI sAthe lagA Da paDe che A niyama pramANe IcchAkAra, mithyAkAra ane tathAkAra pade bane che. IcchAkAra-je sAmAcArImAM jabardastI (jera talabI) karyA vinA jAte ja IcchA karAya che te sAmAcArInuM nAma icchAkAra che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 2 29 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miyAkAra-"meM A je aticAra (pApa) karyA che, te mArA aticAra mithyA he," A prakAranI je vicAradhArA manamAM utpanna thAya che tenuM nAma mithyAkAra sAmAcArI che. jyAre keI akRtyanuM (na karavA yogya pApakarmanuM) sevana thaI jAya che tyAre A mithyAkAra karavAmAM Ave che. akRtyanuM sevana thaI jAya tyAre te bhavya jIva evo vicAra kare che ke meM A je kArya karyuM che te bhagavAna dvArA anukta hovAne kAraNe evuM karavAno niSedha hovAne kAraNe-mithyArUpa che. chatAM paNa ajJAna, pramAda Adine kAraNe te akRtyanuM mArA dvArA sevana thaI gayuM che. tethI mAruM A duSyakRtya mithyA che. A prakAre asakriyAmAMthI aka9panIya kAryamAMthI-je nivRtti thAya che tenuM nAma mithyAkAra che. tathAkAra-gurujane dvArA jyAre sUtranuM vyAkhyAna Adi karAtuM hoya, tyAre temanA kathana sAme koI paNa prakAranI dalIla athavA vitaka karyA vinA evuM kahevuM ke "he bhagavan! Apa je kahe che te yathArtha ja che," tenuM nAma tathAkAra che. eTale ke kaI paNa prakArane virtaka karyA vinA ja gurunI AjJAna svIkAra kare tenuM nAma "tathAkAra" che. AvazvakI-jJAna Adina nimite je upAzrayanI bahAra javuM paDe tema hoya te gurune evI vinaMti karavI ke " A kArya Avazyaka che, tethI huM jauM chuM" tenuM nAma "AvazyakI" che. nadhikI-upAzrayanI bahAra gayele sAdhu pitAnA bahAranuM kArya pUruM karIne jyAre upAzrayamAM pAcho phare, tyAre teNe bIjA sAdhuone udvega Adi dezonI nivRttine mATe pite upAzrayamAM AvI javAnI sUcanA ApavI paDe che ane have tene bahAranuM koI kAma bAkI rahyuM nathI evuM je kahevuM paDe che tenuM nAma naidhikI che. AkacchanA-"he bhagavan! huM A kArya karuM chuM," A prakAre gurunI anujJA laIne kAma karavuM tenuM nAma ApracchanA che. pratiprachA-koI kArya karavA mATe gurunI AjJA mAgavAmAM AvI hoya ane guru dvArA te mATe AjJA devAmAM na AvI hoya te theDI vAra thaMbhI zrI sthAnAMga sUtra : 05 2 30 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaIne pharIthI gurune evuM kahevuM ke "he bhagavana! A kArya Avazyaka che ane A kAraNene lIdhe te karavA cagya che. te Apa mane anujJA Api te huM te kArya karuM" A prakAre kArya karatI vakhate gurune je pharIthI pUchavAmAM Ave che tenuM nAma pratipRchA che athavA-cAmAntaramAM javAnI gurue AjJA pharamAvI che. e ja pramANe pratyeka kAryaviSayaka pratikRcchanAnA viSayamAM paNa samajavuM. chandanA-sAdhu pitAne mATe je AhAra vaherI lAvyA hoya tene upabhegane mATe gurunI AjJA prApta karIne anya sAdhujanene te sAdhu evI vinaMti kare che ke "Apa kRpA karIne grahaNa kare " A prakAranA sAdhunA AcAranuM nAma chandanA che. nimaMtraNa-"A padArtha lAvIne huM Apane ApIza." A prakAre padArthanI prApti thayA pahelAM ja sAdhujanene je AmaMtraNa karI devAmAM Ave che tenuM nAma nimaMtraNa che kahyuM paNa che ke - gvAhig che" ItyAdi upasampata-"huM to Apane ja chuM," ItyAdi kathana dvArA bIjAnI sattA (prabhAva)ne svIkAra kare tenuM nAma upasampat che. athavA jJAna, darzanacAritra Adine mATe gurunI sevA karavI tenuM nAma upasarpatuM che - sAdhu sAmAcArInuM A prakAranA krame je nirUpaNa karavAmAM AvyuM che tenuM kAraNa nIce pramANe che - anyane koI paNa prakAre pitAnA taraphathI bAdhA (muzkelI) na rahe, evuM vinayamULavALA dharmanuM lakSaNa gaNAya che. ahIM IcchAkArane upanyAsa (nirdeza) sauthI pahelAM karavAnuM kAraNa e che ke-jyAre koI paNa vastune grahaNa karavAnI IcchA na hoya chatAM paNa je te vastune baLajabarIthI ke khoTA dabANathI grahaNa karAvavAmAM Ave, te grahaNaktane kaleza thAya che. paraMtu jyAre koI paNa prakAranA dabANa-vinA-pitAnI ja IcchAthI kaI vastu athavA kiyAne grahaNa karavAmAM Ave che tyAre jIva utsAhapUrvaka tene grahaNa kare che. A rIte IrachAkAra sAmAcArIne sadUbhAva hoya te jIva potAnI hAdika IcchA ane umaLakAthI dhArmika pravRtti karyA kare che. mATe IchAkArane upanyAsa sauthI pahelA karavAmAM AvyuM che. IchAkAra pUrvaka karAtI kriyAomAM kaI aticAra (deSa) lAgI jAya, te zrI sthAnAMga sUtra : 05 2 31 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva pitAnI bhUla sudhArI levAne mATe "te duSkRtya mithyA , evI utkaTa IcchA prakaTa kare che. tethI mithyAkArane bIjo naMbara ApavAmAM Avyo che. IcchA kAra ane miyA duSkata, e banne gurunA vacanane svIkAra karavAthI ja saMbhavI zake che. "ApanI vAta yathArtha che," A prakAre tathAkAra karavAthI ja gurunA vaca nenI saMpUrNataH svIkRti thAya che. tethI ja mithyAkArane upanyAsa karyA bAda tathAkArane upanyAsa karavAmAM Avyo che. gurunI anujJA svIkArIne ziSya jyAre upAzrayanI bahAra jAya tyAre paNa teNe gurunI AjJA avazya levI ja joIe e vAta prakaTa karavA mATe tathAkAranuM kathana karyA pachI turata ja gurupRcchArUpa AvazyakInuM kathana karavAmAM AvyuM che. upAzrayanI bahAranuM potAnuM kArya patAvIne ziSya jyAre upAzrayamAM pAcho phare tyAre naiSadhi kIpUrvaka ja upAzrayamAM praveza kare, e vAtane sUcita karavAne mATe AvazyakInuM kathana karIne pikInuM kathana karavAmAM AvyuM che. ziSya je kaI kArya kare te gurune pUchayA vinA na kare, paraMtu gurunI AjJA laIne kare, te prakaTa karavAne mATe naidhikInuM kathana karyA bAda ApucchanAnuM kathana karavAmAM AvyuM che. ApRcchanAnuM kathana karavAnuM kAraNa e che ke koI kArya karavA mATe gurudeva anumati na Ape, ane ziSyane ema lAgatuM hoya ke te kArya karavuM Avazyaka che, te teNe pharIthI gurunI anumati mAgavI joIe, te kArya kevI rIte Avazyaka che te gurune samajAvavuM joIe je gurudeva te kArya karavAnI anumati pradAna kare te ja te kArya karavuM joIe. A rIte ApRchanA bAda ja pratipucchanAne prasaMga upasthita thatuM hovAthI tenuM kathana ApRcchanAnuM kathana karyA bAda karavAmAM AvyuM che. gurunI AjJA prApta karIne AhArAdi sAmagrI lAvyA bAda te AhAradi sAmagrIne upabhoga karavA mATe sAMgika sAdhuone AmaMtrita karavA joIe. eja vAta prakaTa karavAne mATe prati7nAnuM kathana karyA bAda chaMdanAnuM kathana karavAmAM AvyuM che. grahaNa karavAmAM AvelA AhArAdinA viSayamAM ja AmaMtraNa zrI sthAnAMga sUtra : 05 232 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - chandanA-saMbhavI zake che. paraMtu agRhIta AhArAdinA viSayamAM nimaMtraNAne sadUbhAva rahe che. tethI chandanAnuM kathana karyA bAda nimaMtraNAnuM kathana karavAmAM AvyuM che-IcchAkArathI laIne nimaMtraNa paryantanI sAmAcArI gurunI samIpatA vinA jANI zakAtI nathI, te kAraNe sauthI chelle upasapatnuM kathana karavAmAM AvyuM che. te sU54 che mahAvIra bhagavAnake daza mahAsvapnoMkA nirUpaNa AgalA sUtramAM sAdhusAmAcArInI prarUpaNa karavAmAM AvI che. te sAdhu sAmAcArInA prarUpaka mahAvIra prabhu hatA. tethI sUtrakAra te mahAvIra prabhune kevaLa jJAnanI prApti pUrva je 10 svo AvyAM hatAM te prakaTa kare che - samane maLavuM mahAvIre umarathaDhiyA" ityAdi-(sU. 55) TIkAtha-pitAnI chadmasthAvasthAnI chelI rAtrInA chellA praharamAM zramaNa bhagavAna mahAvIre A dasa mahAsvapro joyAM hatAM ane te svapro dekhIne teo pratibaddha thayA hatA -pahelA svamAmAM temaNe eka bahu ja vizALa kAya, tADanA je UMce ane krodhathI lAlapILA thaI rahele-athavA abhimAnathI bharela-pizAca che ane temaNe te pizAcane pitAnA baLathI parAsta ( parAjita) thato je. bIjA mahAsvapnamAM temaNe sapheda varNanI bane pAMkhovALe narakoyala dekhe trIjA svapnamAM temaNe eka evA narajAtinA koyalane che ke jenI ane pAMkhe vividha varSothI yukta hatI. cethA mahAsvapnamAM temaNe be suMdara mALAo dekhI. (5) pAMcamAM mahAsvapnamAM temaNe eka sapheda raMganI gAyonuM dhaNa joyuM (6) chaThA mahAsvapnamAM temaNe dizAo ane vidizAomAM vikasita kamaLAthI yukta evuM paghasarovara dekhyuM. (7) sAtamAM mahAsvapnamAM temaNe eka vizALa samudra che ke je umie (vizALa mojAe) ane vIcio (maMdamaMda taraMge)thI yukta hato. (8) AThamAM mahAvanamAM tejathI jAjavalyamAna sUryane je. (9) navamAM mahAsvapnamAM temaNe mAnuSettara parvata che. te mAnuSottara parvata piMgala varNavALA maNinI ane nIlavarNavALA vaiDUryamaNinI kAnita jevI kAntivALA pitAnA AMtaraDA vaDe veSTita ane pariveSTita (vAraMvAra vITaLAte) thaI rahyo hate. (10) dasamAM mahAsvapnamAM temaNe potAne sauthI zreSTha siMhAsana para beThelAM joyAM. A prakAranA A dasa mahAsvapnone dekhIne teo pratibuddha thaI gayA. e sU. papa . zrI sthAnAMga sUtra : 05 23 3 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza mahAsvapnake phalakA nirUpaNa mahAvIra prabhue je uparyukta dasa mahAsvapna dekhyAM, te mahAsvapnanuM phala have sUtrakAra prakaTa kare che- "kanna taLe mAve mahAre ma" ItyAdi-(phU. pa6) TIkArya-zramaNa bhagavAna mahAvIre je pahelA mahAsvapnamAM eka bhayaMkara, mahAkAya tADa jevA UMcA ane krodhI rAkSasane pitAnA dvArA parAjita thayela che, tenuM temane A prakAranuM phala maLyuM-temaNe samasta karmomAM mukhya evA mohanIya karmane jaDamULamAMthI ucacheda (vinAza) karI nAkhyuM. temaNe bIjA mahAsvapnamAM zuklavarNanI pAMkhevALA narakoyalanA je darzana karyA tenA phalasvarUpe temaNe zukaladhyAna dharyuM. trIjA mahAsvapnamAM temaNe vividha varSothI yukta pAMkhovALA narakeyalanA je darzana karyA tenA phalasvarUpe temaNe gaNipiTakanuM kathana karyuM, prajJApana karyuM, prarUpaNa karI, ItyAdi ahIM grahaNa thavuM joIe A gaNipiTakanA AcA rAMgathI laIne dRSTivAda paryantanA khAra aMge che. temAM svasiddhAnta ane para siddhA nta tathA syAdvAdayukta dAdazAMganuM sAmAnya rUpe kathana karavAmAM AvyuM che prajJApana karavAmAM AvyuM che, eTale ke vacana paryAyapUrvaka athavA nAmAdirUpe kathana karavAmAM AvyuM che, prarUpaNa karavAmAM AvI che eTale ke arthanI prApaNA pUrvaka pratyeka sUtranuM kathana karavAmAM AvyuM che-te sUtranirdiSTa prapekSaNAdi kriyAonuM pradarzana karavAmAM AvyuM che eTale anya jIve pratye anukaMpAthI prerAIne athavA bhavya jIvanuM kalyANa thAya evI bhAvanAthI prerAIne ati zayarUpe tene prakaTa karavAmAM Avela che ane samasta naye (mAnyatAo) ane yuktio dvArA tenuM upadarzana karavAmAM AvyuM che-trIjA mahAsvapnanA phalasvarUpe mahAvIra prabhune A bAra aMgavALA gaNipiTakanuM kathana Adi karavAnI zakti prApta thaI.thA mahAsvapnamAM temaNe je be suMdara mALAo dekhI tenA phaLa svarUpe temaNe agAradhamanI ane anagAradharmanI prarUpaNA karI. pAMcamAM mahAsvama temaNe je sapheda varNanI gAyane samUha joye tenA phalasavarUpe temaNe sAdhu, sAdhvI, zrAvake ane zrAvikArUpa caturvidha saMghanI sthApanA karI. chaThA mahAsvapnamAM temaNe cAre dizAo ane vidizAomAM vikasita kamaLAthI yukta evuM je padmasarovara dekhyuM tenA phalasvarUpe temaNe bhavanavAsI cantara, jyotiSka ane vaimAnikarUpa cAra prakAranA devenI prajJApanA karI. sAtamAM mahAsvapnamAM temaNe taraMga paraMparAothI yukta mahAsAgarane pitAnA dvArA je tarI javA de, tenA phaLa svarUpe temaNe anAdi anaMta ane devagatirUpa cAragativALA (nAraka, tiryaMca, manuSya ane devagatirUpa zrI sthAnAMga sUtra : 05 234 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAra gativALA ) A sasAra kAnanane athavA teA A saMsArasAgarane pAra karIne siddhigati prApta karI, AThamAM mahAsvapnamAM temaNe je tejathI dedIpyamAna sUryane joye, tenA phalasvarUpe temane ana ta ( aMtarahita ), anuttara (sarvotkRSTa-anupama) nizceghAta, nirAvaraNu, kRtsna ane pratipUrNa` kevaLajJAna ane kevaLadana prApta thayAM kevaLajJAna ane kevaLadezana eka vA2 prApta thayA khAda kAyamane mATe TakI rahe che kadI temanA anta AvatA nathI, tethI temane anata vizeSaNa lagADayu che, khIjA kei pazu jJAna karatAM te pradhAna-pravetkRSTa hAya che tethI tene anuttara vizeSaNa lagADayu che. A kevaLajJAna ane kevaLadarzana vyAghrAta rahita hAya che tethI temane nirvyAdhAta vizeSaNa lagADayu che, jJAnAvaraNu Adi AvaraNAthI rahita hAvAne kAraNe tene nirAvaraNa vizeSaNa lagADayu che, saMpUrNa hAvAne kAraNe temane 'kRtsna' vizeSaNa lagADayu che ane sarvathA sapUNu` hAvAne kAraNe "pratipUrNa vizeSaNu lagADavAmAM Avyu che. bhagavAna mahAvIre navamA mahAsvapnamAM pi'galamaNi ane nIla vaiDUmaNi jevI prabhAvALA peAtAnA AMtaraDA vaDe mAnuSAttara patane AveSTita ane pariveSThita thatA joyA. A mahAsvapnanA phalasvarUpe devaleAkamAM, manuSyaleAkamAM ane asuralokamAM temanI evI utkRSTa prIti gavAvA lAgI, eveA utkRSTa yaza gavAvA lAgyA, evA utkRSTa zabda ane evI utkRSTa prazaMsA gavAvA lAgI ke zramaNa bhagavAna mahAvIra sajJa che, sadazI che ane saghaLA saMzayAnA nAza karanArA che. tee evI bhASA khelanArA che ke saghaLA jIvA temanI vANIne saraLatAthI samajI zake che. teo chakAyanA jIvAnu rakSaNa karanArA che, sura, asura ane manuSyA paNa temanA caraNuyuMgalanI sevA kare che. teo sakaLa saMyamIjanAnA zirAbhUSNurUpa che. samasta dizAomAM yazanA phelAvA thavA tenuM nAma 'kIrti' che, eka ja dizAmAM yazane phelAvA thavA tenu nAma 'vaNu ' che adhadha dizAmAM ja je vyAsa thAya che tenuM nAma 'zabda' che ane phakta amuka ja sthAnamAM je guNa kIrtana thAya che tenuM nAma 'zlAka' che. dasamAM svapnamAM temaNe mandara paryaMtanI cUlikA ( zikhara ) upara rahelA zreSTha si'hAsana upara peAtAne virAjamAna thayelA dekhyA hatA. A mahAsvapnanA phalasvarUpe temaNe devA, manuSya ane asurAthI saMpanna pariSadamAM kevaliprajJaptinu peAtAnA pahelAM thaI gayelA tItha kareAkta dhamanu kathana karyuM, prajJApana karyuM", ityAdi pUrvokta sUtrapATha ahIM paNa grahaNa karavA joIe, A rIte " upardezana karavA " pantanA sUtrapAThe ahIM grahaNa karavA joie. A prakAranuM dasa mahAsvapnAnu phUla samajavu'. 1 sUtra 56 // * zrI sthAnAMga sUtra : 05 235 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarAga samyagdarzanakA nirUpaNa jyAre mahAvIra prabhue uparyukta dasa mahAsvapnAM dekhyAM, tyAre teo sarAga samyagdarzanathI yukta hatA. tethI have sUtrakAra samyagdarzananA dasa prakAranuM kathana kare che-"ravid rAjasampalaLe " ItyAdi-(sU pa7) TakAtha-sarAga samyagdarzanane artha A pramANe kahyo che-je jIvane moha upazAnta paNa na hoya ane kSINa paNa na hoya evA jIvanuM je samyagdarzana hoya che tenuM nAma sarAga samyagadarzanatA che. athavA rAga sahitanuM je samyagdarzana che tene samyagdarzana kahe che. te sarogasamyagdarzananA nIce pramANe dasa prakAra kahyA che-(1) nisaruci, (2) upadezaruci, (3) AjJAruci, (4) sUtraruci, (5) bIjaruci, (6) abhigamaruci, (7) vistAraruci, (8) kriyAruci (9) saMkSeparuci ane (10) dhamaruci. have A dase prakArene artha spaSTa karavAmAM Ave che nisaruci-kudaratI rIte ja tatvaviSayaka je ruci (abhilASA) thAya che tenuM nAma nisargaruci che. upadezaruci-tIrthakara, gaNaghara, Adi AsapuruSanAM vacanane lIdhe je ruci thAya che te cinuM nAma upadezaruci che. AjJAci-tIrthakaronAM vacane rUpa AjJAne lIdhe je ruci thAya che te rucine AjJAruci kahe che. sUtraruci-Agamana lIdhe je ruci thAya che te rucine sUtraruci kahe che. khIjaruci-aneka arthanuM abhidhAyaka je eka vacana che tenuM nAma bIja che. A bIjane lIdhe je ruci thAya che tenuM nAma bajaruci che. abhigamaruci-jJAnane abhigama kahe che. te jJAnane lIdhe je ruci thAya che tene abhigamaruci kahe che. vistAra-dharmAstikAya Adi padArthonuM je sarvanaya ane pramANethI vistAra pUrvakajJAna thAya che tenuM nAma vistAra che. te vistArane lIdhe je ruci thAya che tenuM nAma vistAraruci che. kriyAruci-pratilekhanA, pramArjanA Adi kriyAo pratye ja ruci hoya che. tene kriyAruci kahe che. saMkSeparuci-jinakti tane saMgraha karavAnI je ruci hoya che tenuM nAma saMkSeparuci che. dharmaruci-yutacAritrarUpa dharma pratyenI rucinuM nAma dharmaruci che. athavA zrI sthAnAMga sUtra : 05 236 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "vide rAjawLe" ityAdi- A sUtranI vyAkhyA A pramANe paNa karI zakAya che- sarogasamyagdarzana A padathI sarAgasamyagadarzanavALA puruSane grahaNa karavAmAM Ave te te sarAgasamyagdarzanavALA puruSanA paNa nisargarucivALe ityAdi dasa prakAra paDe che. jemAM meha upazAnta thaye nathI paNa kSINa ja thaye che evA samyagdarzanane sarAga samyagradarzana kahe che. evA sarogasamyagdarzanavALA puruSanA nIce pramANe dasa prakAra paDe che- (1) nisarga rucivALo-je puruSamAM tatvAbhilASArUpa rucine svabhAvathI ja naisargika rIte ja sadbhAva hoya che-jAtismaraNa Adi rUpa svamati dvArA jJAta jIva, ajIva Adi padArthomAM je ruciyukta hoya che. evA puruSane nisarga rucithI yukta sarAgasamyagdarzanavALe kahe che. kahyuM paNa che ke jo nihi mAreItyAdi- je puruSa evI zraddhA rAkhe che ke jIvAdika padArthonuM jevuM savarUpa jinendra dee kahyuM che evuM ja svarUpa che. keI bIjA prakAranuM temanuM svarUpa hAI zake ja nahIM. A prakAranI rucinuM nAma nisargaruci che. A prakAranI rucine je puruSamAM sadUbhAva hoya che te puruSane nisargarucivALa kahe che. upadezaruci-tIrthakara, gaNadhara, guru Adi AsapuruSanAM vacana sAMbhaLIne je puruSamAM jIvAdika padArtho pratye ruci utpanna thAya che te puruSane upadezarucivALe kahe che. eTale ke jIva tIrthaMkara prarUpita jIvAdika padArtho pratye tIrthakara gaNadhara guru AdinA upadezathI zraddhAbhAvavALo thAya che te jIvane upadezarucivALe kahe che. kahyuM paNa che -"paNa jaiva 3 mAre" ItyAdi AjJArUci-sarvajJonA vacanarUpa AjJA pratye jene rUci hoya che. evA puruSane AjJArucivALa samyagdaSTi kahe che. evA AjJArucivALA jIvanA rAgadveSa ane mithyAjJAna kSINa thaI gayA hoya che ane te kadAhathI rahita hovAne kAraNe AcAryArdikanA upadeza dvArA ja-AjJArUpa upadeza dvArA ja-mASa, tuSa Adi pratyakSa padArthonI jema jIvAdika padArtho pratye paNa zraddhA rAkhatA thAya che. kahyuM paNa che ke -"rAjo rola moNo" ItyAdi. sUtraruci-Agama dvArA je jIvamAM jinakti ta pratye ruci utpanna thAya che te jIvane sUtrarucivALa kahe che. eTale ke je che bAra aMgarUpa sUtrane AdhAre ja samyakatvanI prApti kare che evA jIvane sUtrarucirUpa samyakavavALe kahe che. kahyuM paNa che ke -"no suramannitioItyAdi. eTale ke aMgapraviNa zratanuM athavA aMga bAhyarUpa zratanuM adhyayana karIne je jIva samyaktvanI prApti karI le che te jIvane sUtrarucivALe kahe che. zrI sthAnAMga sUtra :05 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjaruci-aneka arthanA bedhaka eka pada dvArA paNa je jIvamAM jIvAdika padArtho pratye ruci utpanna thaI jAya che, te jIvane bIjaruci samyayatvavALe kahe che. A kathananuM tAtparya e che ke je jIva mAtra eka ja jIvAdi padanA jJAna dvArA aneka to pratye zraddhA rAkhate thAya che, te jIvane bIjaruci samyakatvavALa kahe che kahyuM paNa che ke-"g L che jAuM" ItyAdi. ra rIte telanuM eka ja TIpuM pANImAM nAkhavAmAM Ave, to te pANImAM sarvatra phelAI jAya che, e ja pramANe je jIva AgamanA eka ja padane jANIne anya padene-bAkInA samasta viSayane jANuM le che athavA bAkInA samasta jikta padArtho viSe paNa zraddhAbhAvayukta banI jAya che, evA jIvane bIja rucivALe jIva kahe che. | abhigamaruci-abhigama eTale jJAna. je jIva pahelAM AcArAMga Adi 35 zatAMganA arthane jJAtA thAya che ane tyAra bAda jinekti ta pratye zraddhAbhAvayukta thAya che, evA jIvane abhigamaruci samyakatvavALe jIva kahe che. kahyuM paNa che ke -"jo ho mAma " ItyAdi A sUtrapAThane artha spaSTa che, vistAraruci-sarvanaya ane pramANene AdhAra laIne ja dharmAstikAya Adi padArthone jJAtA thAya che, evA jIvane vistAraci samyaktvavALe kahe che. kahyuM paNa che ke-"zALAmAvA" ItyAdi. kiyAruci-pratilekhanA Adi kriyAo pratye je jIvane ruci hoya che eTale ke pratilekhanA Adi kiyAo pratye je jIvane zraddhA hoya che te jIvane kiyAci samyakatvavALe kahe che. kahyuM paNa che ke "hArUvALe" ItyAdi. saMkSeparuci-saMkSepamAM jemane ruci hoya che, eTale ke kapilAdi praNIta paratIthikAnA darzanane je jANatA nathI, tathA jinapravacane paNa je jJAtA hete nathI e jIva cilAti-putranI jema kevaLa upazama Adi padatraya vaDe jinokta tattva pratye abhirucivALa banI jAya che. tethI evA jIvane saMkSepa ruci samyakatvavALe jIva kahe che. kahyuM paNa che ke "fmAciThThiI" ItyAdi. dharmaruci-jene mRtacAritrarUpa dharma pratye zraddhA hoya che-eTale ke jinendra deva dvArA prarUpita astikAyadhama, kRtadharma ane cAritradharma pratye je jIva zraddhA zrI sthAnAMga sUtra : 05 238 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vALA DAya che evA jIvane dhama ruci samyakattvavALA kahe che. kahyu' paNa che ke" no acijAvavAM " ityAdi, // sUtra 57 TIkA"-sarAga sammadRSTi jIva dase prakAranI saMjJAone kramazaH nAza kare che, tethIhave sUtrakAra saMjJAonA dasa prakAranu nirUpaNa kare che-- kula aLabdo vaLattAo" ItyAdi----(sUtra pa8) 66 daza prakArakI saMjJAoMkA nirUpaNa sajJAnA nIce pramANe dasa prakAro kahyA che-(1) AhArasa'jJA, (2) bhaya saMjJA, (3) maithunasa'jJA, (4) parigrahasa`jJA, (5) krodhasa'jJA, (6) mAnasa'jJA, (7) mAyAsa'jJA, (8) leAbhasa jJA (9) leAkasaMjJA ane (10) Adhasa'jJA. jenA dvArA jIva AhArAdi abhilASAvALA ane che, tenuM nAma saMjJA che. te vicitra prakAranI kriyArUpa hAya che, vedanIya ane mehanIya karmInA udayAdhIna hoya che, jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmonA kSayApazamAdhIna hAya che ane AhArAdiprApta karavAnA prayAjanavALI hoya che. A saMjJA aneka prakAranI hAya che, tethI ahIM bahuvacanane prayAga karAyA che. A aneka prakAranA tenA dasa prakArAmAM samAveza thai jatA hovAne kAraNe ahIM tenA dasa prakArI kahevAmAM AvyA che. AhvAranI abhilASA thavI tenuM nAma AhArasa'jJA che. tejasazarIra nAma karmInA udayathI jIvamAM ane asAtAvedanIya karmanA udayathI jIvamAM mA saMjJA urdUbhave che. bhayasaMjJA trAsarUpa Aya che. maithunasa'jJA-mA saMjJAM zrI Adi vedanA uca rUpa hoya che ane parigrahasaMjJA mUrchArUpa ( padA pratyenI AsaktirUpa ) DAya che. bhayasa'jJA, maithunasa'jJA ane parigrahasa'jJA, A traNe saMjJAe meAhanIya karmanA udayathI janya DrAya che, koSasa'nA aprItirUpa hoya che, mAnasaMjJA gaCrUpa hoya che, mAyAsa jJA zrI sthAnAMga sUtra : 05 239 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapaTarUpa hoya che ane lebhasaMjJA gRddhi (lAlaca)rUpa hoya che. krodhAdi cAre saMjJAo mehanIyakamanA udayathI janya hoya che. lokasaMjJA-pitAnI svachaMda matithI koI paNa klanA karavArUpa leka saMjJA hoya che. jema ke evI kalpanA karavI ke aputra mAnavInI paralokamAM sadugati thatI nathI, kUtarAo yakSa che, brAhmaNe deve che, kAgaDAe pitAmaha che, pAMnI havAthI macUrone (mAdA pakSIone garbha rahe che, ityAdi je kalapanA karavAmAM Ave che tene lekasaMjJA kahe che. A saMjJA jJAnAvaraNIya karmanA pazamathI ane mehanIya karmanA udayathI janya hAya che. ghasaMjJA-A saMjJA avyakta upagarUpa hoya che, ane velAo pAse rahelI vastuone AdhAra laIne UMcA vadhe che, te lakSaNa ane bIjA lakSaNe vaDe A saMjJAnuM anumAna karI zakAya che. A jJAnAvaraNIya karmane alpapazamathI janya hoya che. A sUtramAM "yAvat " padathI bhayasaMjJA Adine grahaNa karavAnI che ane bIjA yAvata padathI mAnasaMjJA mAyA saMjJA vigere saMjJAo samajavAnI che. te badhI saMjJAonAM nAma upara ApI devAmAM AvyA che. ahIM sAmAnya jIva padane Azrita karIne A saMjJAonuM kathana karavAmAM AvyuM che-paMcendriya jane Azrita karIne A saMjJAonuM vivecana karavAmAM AvyuM nathI. ekendriya Adi jemAM te te saMjJAo yathekata kriyAprayukata karmodaya AdinI pariNati rUpa ja hoya che, ema samajavuM. A rIte sAmAnya rUpe saMjJAnA bhedenuM kathana karIne have sUtrakAra 24 daMDakamAMnA pratyeka daMDakanA jIvane anulakSIne A saMjJAonuM kathana kare che- "RAthA ItyAdi-A sUtra dvArA e vAta prakaTa karavAmAM AvI che ke uparyukata dase prakAranI saMjJAone nArakamAM sadabhAva hoya che. A saMjJAone ekalAM nArakamAM ja sadUbhAva hoya che, evuM nathI paraMtu nArakathI laIne vaimAniko paryantanA samasta jIvAmAM paNa A saMjJAone sadbhAva hoya che. eja vAta sUtrakAre "gvaM niraMtara jJAna maLavAItyAdi sUtrapATha dvArA prakaTa karI che. e sU. 58 che AgalA sUtramAM evuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che ke AhAra saMjJA Adi dase saMjJAone narakathI laIne vaimAnike paryantanA mAM sadubhAva zrI sthAnAMga sUtra : 05 240 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che. uparyukata 24 daMDakanA je jIve che temAMnA vaimAnika deva sukhaveidanAnubhavI (sAtavedanIyane anubhava karanArA) hoya che. ane nArake duHkha vedanAnubhavI (asAtA vedanAne anubhava karanArA) hoya che. tethI have sUtrakAra nAraka jIvanI duHkhavedanAonuM nirUpaNa kare che- "ne phALe viruM veca" ItyAdi-(phU. 59) narayikoMkI duHkhavedanAkA nirUpaNa TIkArya-nArako dasa prakAranI vedanAonuM vedana kare che. te vedanAe nIce pramANe kahI che- (1) zItavedanA, (2) uSNavedanA, (3) sudhAvedanA, (4) pipAsAvedanA, (5) kavedanA, (6) parataMtratavedanA, (7) bhaya vedanA, (8) zekavedanA, (9) jarA vedanA ane (10) vyAdhivedana. vedanA eTale pIDA. nAraka jI zItavedanA Adi dasa vedanAonuM vedana kare che. zIta sparza vaDe janita je vedanA che. tenuM nAma zItavedanA che, uSNu sparza vaDe janita je vedanA che. tenuM nAma uSNavedanA che. bhUkhane kAraNe jIva je vedanAne anubhava kare che te vedanAnuM nAma sudhAvedanA ane pyAsa (tRSA)ne kAraNe je vedanA anubhave che tene pipAsAdanA kahe che. khajavALarUpa vedanAnuM nAma DUvedanA che "paNa" A gAmaThI zabda che ane te parataMtratAnuM vAcaka che. nAraka jIvane parataMtratArUpavedanA, bhayarUpavedanA, (nya) rUpa vedanA, jarA (vRddhatva)rUpa vedanA ane tAva Adi vyAdhi rUpa vedanA paNa bhegavavI paDe che. e sUtra 59 che zrI sthAnAMga sUtra : 05 241 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amUrta arthako jina hI jAnate hai esA nirUpaNa vedanArUpa padArtho amUrta hoya che. evAM amUrta padArthone jinendra bhagavAno ja jANI zake che-chadmastha jIve temane jANI-dekhI zakatA nathI. eja vAtane sUtrakAra have prakaTa kare che- ka sAruM imaLeLa savamaveLa" ItyAdi-(sU 60) TIkArya-nIcenAM dasa sthAne chastha sarvabhAva (pratyakSarUpe) jANate paNa nathI ane dekhate paNa nathI-(1 thI 8) dhamastikAyathI laIne vAta paryAnA ATha padArtho (8) amuka vyakti jina (kevaLI) thaze ke nahI. (9) ane amuka vyakti samasta duHkhane anta karaze ke nahIM kare. 10 paraMtu jemane kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thaI gayuM che evAM ahata jinendra bhagavAna uparyukata dase sthAne ne jANe che ane dekhe che. A sUtramAM avadhijJAnathI rahita munine chaghastha pada dvArA grahaNa karavAmAM Avela che. e dhastha muni dhamastikAya Adi dasa sthAne jANa-dekhatA nathI. sUtramAM dharmAstikAyanI pachI je, " pAvata ( paryata ) pada vaparAyuM che tenA dvArA nIcenAM cha sthAnene grahaNa karavAmAM AvyAM che-adharmAstikAya, AkAzAstikAya, azarIra pratibaddhajIva, paramANupudgala, zabda ane gaMdha. A rIte chavasthajIva dharmAstikAyathI laIne zabda payatanA sAta amUta padArthone sAkSAt rUpe jANatA nathI, tathA (8) kavastha jIva vAyune paNa sarvabhAve-sAkSAtarUpe jANatA nathI ane dekhato nathI. (9) A mANasa jina (kevalI) thaze ke nahIM, A vAta paNa te spaSTa rUpe jANI dekhI zakatA nathI. (10) amuka mANasa samasta duHkhone -zArIrika ane mAnasika duHkhene nAzakartA thaze ke nahIM, e vAtane paNa chadmastha sAdhU sAkSAt rUpe jANato nathI ane dekhate nathI. paraMtu te chaghastha jIva pratajJAnanA prabhAvathI A dase sthAnene sAmAnyarUpe te jANe ja che. ahIM evuM samajavuM joIe ke avadhijJAnI je ke chavastha ja hoya che, zrI sthAnAMga sUtra : 05 242 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu evA chavAsthanI vAta ahIM karavAmAM AvI nathI, kAraNa ke avadhijJAnI 35 chaghastha paramANupudagalane, zabadane, gaMdhane ane vAyune sAkSAt rUpe jANe che. zaMkA-ahIM sUtramAM "sarvabhAve (sAkSAtarUpe)" pada AvyuM che. je te padane artha "sarva paryAyanI apekSAe" e mAnavAmAM Ave te e vAta paNa spaSTa thaI jAya che ke avadhijJAnI ane mana:paryavajJAnI paNa paramANu Adi pudgalene sarvabhAve (sava paryAyanI apekSAe) jANatA nathI. A prakAre vicAra karavAmAM Ave te avadhijJAnI ane mana:paryavajJAnIne paNa chavAstha jIva tarIke grahaNa karavAne niSedha A5 zA kAraNe kare che? temane paNa chadmastha jI ja kahevAmAM zo vAMdho Ave che? uttara-je temane paNa chadmastha mAnI levAmAM Ave, to evuM mAnavAno prasaMga prApta thAya che ke chaghastha jIva azarIra pratibaddha jIvane sarva paryAyanI apekSAo jANata ane dekhate nathI, paraMtu te zArIra-pratibaddhavane te sarva paryAyanI apekSAe jANe che ane dekhe che. je A prakArano artha svIkAravAmAM Ave te paNa ApanI je mAnyatA che te siddha thatI nathI kAraNa ke avadhiane mana:paryavajJAnIrUpa chadmastha jIva (sAdhu) zarIra pratibaddha jIvane sarvaparyAyanI apekSAe jaNata ane dekhato nathI. tethI "sarvabhAva" padane artha sAkSAtkArarUpe (spaSTarUpe)" ja thavo joIe nahIM. avadhijJAnI ane mana pacavajJAnI pudgalAdikane sAkSAt rUpe (spaSTarUpe) te jANatA ja nathI. tethI chadmastha pada dvArA ahIM avadhijJAna Adi jJAnothI rahita jIva ja grahaNa tha joIe. jo chaghastha temane sAkSAt rUpe jANato nathI, te temane sAkSAt rUpe kiNa jANe che? A praznano javAba "bALa ya" ItyAdi sUtrapATha dvArA e vAta prakaTa karavAmAM AvI che ke ahaMta jina kevalI A pudgalAdi dase sthAnane sAkSAta rUpe jANI zake che ane dekhI zake che. e sU. 60 | jinapraNIta parokSArtha pradarzaka zrutavizeSakA nirUpaNa AgalA sUtramAM evuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che ke sarvajJa jina (kevaLajJAnI) dasa prakAranAM uparyukatabhAne sAkSAt rUpe jANe che ane dekhe che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 243 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te sarvajJa jinendroe je parokSArtha prakAzaka kRtavizenI racanA karI che, temane sUtrakAra dazAdhyayanarUpa dAsa sthAna dvArA prakaTa kare che- tAro padaro" ItyAdi-(sU. 61) TIkAtha-"dazA" A pada dvArA ahI amuka zAstravizeSene grahaNa karavAmAM AvelA che, kAraNa ke teo dasa adhyayanethI yukata che ane dazA (avasthAo) pratipAdana kare che. te dasa zAstronAM nAma nIce pramANe che-(1) karmavipAkadazA, (2) upAsakadazA, (3) annakUdazA, (4) anuttarapapAtikadazA, (5) AcAradazA, (6)banavyAkaraNadazA, (7) bandhadazA, dviguddhidazA, (9) dIrghadazA ane (10) saMkSepikAdazA. azubha karmanA phalanuM pratipAdana karanArI je dazAo che temane karmavi. pAkadazA kahe che. ahIM "karmavipAkadazA" gha dvArA duHkhavipAkarUpa prathama zrataskaMdha ja grahaNa karavAmAM Avyo che, kAraNa ke temAM tenA adhyayane ja kahevAmAM AvyA che. upAsakadazA-zramaNopAsaka zrAvakene mATe ahIM upAsaka zabdane praga thaye che te zramaNe pAsa dvArA karavA gya anuSThAne (kriyAo)nuM prati. pAdana karanAra je dazA che-je zAstra che tenuM nAma zramaNopAsakadazA che annakRtadazA-AyuSyanA antakALe kevaLajJAnane prApta karIne dharmadezanA dIdhA vinA ja jemaNe karmone are karmonA phalasvarUpa saMsArane anta karI dIdhe che, temane antakRta kahe che. temanA caritranuM pratipAdana karanArI je dazAo che temanuM nAma antakRtadazA che. anuttarAyapAtikadazA-je upapAta karatAM vadhAre sAre utpAta bIjo koI heta nathI, te upapAtane anuttaro papAta kahe che. e te upapAta sarvArthasiddha Adi pAMca anuttara vimAnamAM thAya che. jemaNe A anuttara u5pAta prApta karyo che evAM ane anuttarapapAttika kahe che. evA jIvo saMbaMdhIkathAnuM pratipAdana karanArI je dazAmAM che temane anuttapipAtika dazAo kahe che. AcAradazA-jJAnAcAra AdinA bhedothI AcAra pAMca prakAranA kahyA che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 244 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A AcAranuM pratipAdana karanArI je dazAo che temane AcAradazA kahe che. tenuM bIju nAma dazAzrutaskandha paNa che pravyAkaraNa dazA-prana ane uttara, A bannenuM kathana karanArI je dazAo che, temane praznavyAkaraNadazA kahe che. bandhadazA-banya, mekSa AdinI pratipAdaka je dazAo che temane banya dazA kahe che. A sUtranuM "bandhadazA" nAma ApavAnuM kAraNa e che ke te sUtranA pahelA adhyayananuM nAma baMdha adhyayana che. dviguddhidazA-vAta, vivAta Adi dasa adhyayanethI e sUtrayukta che. dIrghadazA-A sUtramAM candra ane sUrya viSayaka adhyayana che saMkSepikadazA-A sUtra zudrika vimAna pravibhakti Adi dasa adhyayanethI yukta che. uparyukta 10 dazAo (sUtre)mAMthI bandhadazA, dviguddhidazA, dIrghadazA ane saMkSepikadazA, A cAra dizAo (sUtragrantha) vicchinna thaI gayela che. A prakAre daza dazAe (sU)nAM nAmanuM kathana karIne have sUtrakAra te pratyeka dazAnA dasa dasa adhyayanenAM nAma prakaTa kare che- "vivAha" ItyAdi karmavipAkadazAnA mRgaputra, gatrAsAdika vigere dasa adhyayane che. A nAme vAcanAntaranI apekSAe ApyAM che. upAsakadazAnA AnaMda Adi gAthApatinuM caritranuM nirUpaNa karanArA AnaMda Adi nAmanA dasa adhyayane che. antakatadazAnA "mikA?" ItyAdi nAmanA dasa adhyayane che. A adhyayane vAcanAtaranI apekSAe samajavAnA che, anuttarapAtika dazAnA tRtIya vargamAM SidAsa, dhanya Adi dasa adhyayane kahyAM che. A adhyayane paNa vAcanAtaranI apekSAe kahyAM che, ema samajavuM. dazAzrutaskanvarUpa je AcAradazA che tenA dasa adhyayano che. te adhyayanamAM 20 asamAdhisthAnanuM ane 21 zabala Adi dazAonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. praznavyAkaraNa zrI sthAnAMga sUtra : 05 245 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAnA upamA, saMkhyA Adi dasa adhyayana che. hAlamAM te adhyayane vicchinna thaI gayelA hovAthI aprApya che. paraMtu pracalita praznavyAkaraNadazAmAM pAMca Asrava dvAra adhyayane ane pAMca saMvara dvArA adhyayane upalabdha che. badhadazAnA bandha, mokSa Adi dasa adhyayane che. A adhyayane vicchinna thaI gayA hevAthI "bandhadazA" A nAma sivAyanuM temAM pratipAdita koI paNa sAhitya upalabdha nathI. vAta, vivAta Adi dasa adhyayaneyukata dviguddhidazA nAmanuM sUtra paNa vicchinna thaI gayuM che ane tenuM nAma mAtra ja rahI gayuM che. candra, sUrya, zuka Adi dasa adhyayanethI yukata dIrghadazA nAmanuM sUtra paNa vicichanna thaI gayuM che; paraMtu tenA keTalAka adhyayane nirayAvalikA sUtramAM jovA maLe che. jema ke-candra, sUrya, zuka, bahuputrikA, A 2.2 adhyayana puSpitA nAmanA trIjA vargamAM jovA maLe che, Aane zrIdevI nAmanuM adhyayana pu5cUlikA nAmanA cothA vargamAM jovA maLe che, paraMtu bAkInA adhyayane aprApya che. zrudrikA vimAnapravibhakti mahatI vimAna pravibhakti, ItyAdi dasa adhya yanothI yukta saMpikadazA nAmanuM sUtra paNa vichinna thaI gayeluM hovAthI aprApya gaNAya che. A sU. 61 che AgalA sUtramAM mRtanI vAta karI. zratane kaLavizeSamAM ja saddabhAva hoya che. tethI have sUtrakAra kALavizeSanuM kathana kare che. " sArA ro" ItyAdi-(phU 62) TIkAtha-utsarpiNIkALanuM dasa sAgarepamoTIkeTInuM pramANa kahyuM che. eTaluM ja pramANa avasarpiNIkALanuM paNa samajavuM ke sU. 62 nArakAdi juvake dravyabhedakA nirUpaNa upadhine AdhAre jema kALadravyanA bheda paDe che, e ja pramANe upadhine AdhAre nArakAdi jIvana paNa bheda paDe che. eja vAta have sUtrakAra prakaTa kare che "viThTha vaikucA pattA"-(sU63) TIkArtha-nAraka jIvanA nIce pramANe dasa prakAra kahyA che- (1) anantaro55na, (2) paramparopapana, (3) anantarAvagADha, (4) parasparAvagaDha, (5) anantarA hAraka, (6) paramparAhAraka, (7) anantaraparyApta, (8) paraspara paryApta, (9) carama ane (10) acarama, je nArake sojAta-A samaye ja nAraka rUpe utpanna thayelA che temane anantarapapanna nArake kahe che antara eTale samayanuM vyavadhAna jene lAgu paDayuM hotuM nathI tene anantara kahe che. evuM anantara vartamAna samayarUpa hoya che. tethI A vartamAna samayamAM ja jeo utpanna thAya che temane ananta55na zrI sthAnAMga sUtra :05 246 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe che. eTale ke je nArakene utpanna thayA bAda eka paNa samaya vyatIta thaI gaye nathI-jeo barAbara A samaye ja tyAM utpanna thayA che, evA nArakAne ananta55naka nArako kahe che. parampare55nna-je nArakene nAraka rUpe utpanna thayAne be Adi samaya vyatIta thaI gayA che te nArakene parampare papana kahe che. A banne kALakRta bhedo che. anantarAvagADha-je nArake avyavahita kSetrapradezamAM avagAhanAvALA che, te nArakone anantarAvagADha kahe che. athavA-prathama samayamAM je nArake kSetrapradezamAM avagADha che te nArakone anantarAvagaDha che kahe che. paramparAvagADha-je nArakone paramparAvagADha (avagAhanAvALA) che, te nArAne parasparAvagADha kahe che. athavA be Adi samayanA vyavadhAnathI je nArake kSetrapradezamAM avagAhanAvALA che, te nArakene paraparAvagADha kahe che, trIjo ane ce bheda kSetranI apekSAe pADavAmAM Avyo che. anaHrAhAraka-je nArake jIvapradezathI AkrAnta athavA jIvapradezanI sAthe spaSTa evAM avyavahita pudgalene AhAra kare che te nArakene anantarAhAraka kahe che. athavA je nArake prathama samayamAM pudgalene AhAra kare che, te nArakone anantarAhAraka kahe che. paramparAhAraka-pUrva vyavahita thayelAM jIvapradezAgata pugalone je nArake AhAra kare che te nArakAne paramparAhAraka kahe che. athavA be Adi samayanA vyavadhAna bAda be Adi samaya vyatIta thaI gayA bAda-jIvapradezAgata pudagalene je nAraka AhAra kare che, te nArakene paramparAhAraka kahe che. A banne bhede dravyakRta bheda che. anantara paryApta je nArakene paryApta thavAmAM koI paNa vyavadhAna ( samayanuM aMtara) paDatuM nathI evA prathama samayamAM paryApta banelA nAraka chane anantara paryApta kahe che. paraparaparyApta-je nArake be Adi samaya vyatIta thayA bAda paryApta thAya che temane paraspara kahe che. A banne bheda bhAvakRta che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 247 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carama nAraka-je nArakA narakagatimAMthI nIkaLyA bAda pharI narakagatimAM jatA nathI temane carama nArakA kahe che. acaramanAraka-je nArakA narakamAMthI nIkaLIne pharI narakagatimAM utpanna thavAnA hAya che temane acaramanArakA kahe che. A banne bheda paNa bhAvakRta che, kAraNa ke caramatA ane acaramatA, A banne jIvanI paryAyarUpa hAya che. A prakAre daMDamAMthI pahelA daDakanA jIveAnA bhedonuM kathana karIne have bAkInA 23 daMDakanA bhedonuM sUtrakAra kathana kare te-" vaM niraMtara vaimAniyALa jha ItyAdi ~~ sUtrapATha dvArA sUtrakAre e vAta prakaTa karI che. vaimAnikA pantanA khAkInA 23 daDakAnA jIvAnA paNa nArakAnA jevA ja dasa dasa prakAra samajavA. A prakAre 24 daDakanA nArakAdi jIveAnA bhedonuM kathana karIne have sUtrakAra nArakAnA nivAsasthAnarUpa je narakAvAse che temanuM dasa sthAnakarUpe kathana kare che " cavasthIpaLa ' ItyAdi ceAthI pa'prabhA nAmanI narakamAM dasa lAkha nirayAvA se| kahyA che. pahelI ratnaprabhA narakanA nArakAnI jaghanya sthiti dasa hajAra varSoMnI kahI che. ceAthI paMkaprabhA pRthvInA nAkAnI utkRSTa sthiti 10 sAgaropamanI kahI che. pAMcamI dhUmaprabhA narakamAM nArakAnI jaghanya sthiti dasa sAgaropamanI kaDI che. asurakumArAnI jaghanyasthiti dasa hajAra varSanI kahI che. stanitakumAra paryantanA mATInA bhavanapati devAnI jaghanya sthiti paNa dasa hajAra varSa'nI kahI che, khAdara vanaspatikAyikAnI utkRSTa sthiti dasa hajAra varSoMnI kahI che. nyantara devAnI ravAnI jadhanya sthiti dasa hajAra varSanI kahI che. brahmalAka kalpanA devAnI utkRSTa sthiti dasa sAgaropamanI kahI che ane lAntaka kalpanA devAnI jaghanya sthiti dasa sAgaropamanI kahI che. ! sUtra 63 // zrI sthAnAMga sUtra : 05 248 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrakarmakArIke kAraNakA nirUpaNa AgalA sUtramAM lAntaka kalpanA devenI jaghanya sthiti prakaTa karavAmAM AvI che. te lAnDaka Adi kalpane deve prApta bhadravALA-prApta kalyANavALA hoya che. tethI have sUtrakAra bhadrakArI (kalyANukArI) karmonAM kAraNenuM nirUpaNa kare che-"hiM kALajuM nIvA" ItyAdi- (sU. 64) TIkArtha-jIva dasa kAraNone lIdhe A miSyadu bhadratAne mATe-bhAvI kalyANane mATe-karma kare che. bhaviSyakALamAM sumAnuSatvanI prApti dvArA mekSarUpa athavA sudevatvarUpa ane tyArabAda sumAnuSanI prApti dvArA mokSarUpa kalyANanI jene prApti thavAnI hoya che, evA jIvane "AgamiSyadubhadrajIva" kahe che, ane tene je bhAva che tenuM nAma Agamibad bhadratA che. A bhadratAne mATe-A bhAvikalyANane mATe jIva nidAna Adi baMdharahita thaIne zubha prakRti rUpa karma sArAmAM sArI rIte kare che. te dasa kAraNe nIce pramANe che- (1) anidAnatA-AnaMda rasathI mizrita, ane mokSarUpa phalanI prApti karAvanArI evI jJAnAdinI ArAdhanA rUpalatA jenA dvArA chedAI jAya che te prArthanA athavA niyANAnuM nAma nidAna che. jema ke jJAnAdinI ArAdhanA karanAre kaI jIva niyANuM bAMdhe ke mArA tapanA prabhAvathI mane cakavartI padanI prApti thAya athavA devendronI samRddhinI mane saMprApti thAya, te A prakAranA tenA nidAna dvArA te mekSamArganI prApti karavAne badale saMsAramAM aTavAyA kare che je jIvamAM A prakAranA nidAnane abhAva hoya che te jIvane anidAnatAvALe jIva kahe che. eTale ke nidAna rahitatAnA bhAvane anidAnatA kahe che A nidAna rahitatApUrvaka prazasta karmanuM sevana karIne jIva bhaviSyamAM bhadratAkalyANanI prApti kare che. A rIte anidAnatArUpa kAraNa paNa tenA bhAvi kalyA hanuM sAdhaka bane che. (2) daSTisaMpannatA-samyagdaSTine dRSTi kahe che. A samyagudaSTithI yukata je jIva hoya che tene daSTisaMpanna kahe che. A daSTisaMpanna je bhAva che tenuM nAma daSTisaMpannatA che. A daSTisaMpannatAne kAraNe paNa jIva potAnI bhAvi bhadratAne nimitte zubhakarmanuM AcaraNa kare che. A rIte daSTisaMpannatA paNa bhAvikalyANa sAdhavAnuM kAraNabhUta bane che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 249 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3) yogavAhikatA-je jIva sadA niHspRhatArUpa samAdhithI yukta rahe che te jIvane gavAhI athavA gavAhika kahe che. A gavAhikane je bhAva che tenuM nAma gavAhikatA che. eTale ke sarvatra anukaThA (anusukatA athavA niHspRhanA) bhAva rAkhanAro jIva gavAhika kahevAya che. e jIva paNa pitAnI gavAhikatAne kAraNe potAnI bhAvibhadratAne nimitte zubhakarmamAM pravRtta thAya che. A rIte gavAhitA paNa bhAvi kalyANanI sAdhaka bane che. (4) kSAnti kSamaNutA-zakitane sadUbhAva hovA chatAM paNa kSamAbhAvapUrvaka anyanA aparAdhene sahana karI lenAra vyakitane kSAtikSamaNatA kahe che. A kSAntikSamaNatAne lIdhe paNa jIva AgAmI kALamAM pitAnuM kalyANa thAya evAM zubha karmonuM sevana kare che. A prakAre kSAntikSamaNutA paNa bhAvikalyANanI sAdhaka bane che. (5) jitendriyatA-je jIva Indrone pitAnA kAbUmAM rAkhe che te jIvane jitendriya kahe che. jitendriyane je bhAva che tenuM nAma jitendriyatA che. A jitendriyatAne kAraNa paNa jIva evAM prazasta karmomAM pravRtta thAya che ke jene lIdhe tene bhaviSyamAM bhadratA (kalyANu)nI prApti thAya che. A rIte jitendriyatA paNa bhAvikalyANanI prAptimAM kAraNabhUta bane che. amAyikatA-saralatA athavA niSkapaTatA yukta jIvane amAyikatAne kAraNe paNa jIva bhAvibhadratAne cagya prazasta karmomAM pravRtta thAya che. A rIte amAyikatA paNa bhAvikalyANanI prApti bane che. (7) apAzvasthatA-je jIva pArzvastha hete nathI eTale ke jJAna, darzana ane cAritrarUpa AtmapariNatimAM je jIva ramaNa kare che tene apArzvastha kahe che. athavA je jIva zayyAtaranA nitya piMDane abheja hoya che e jIva paNa bhAvi bhadratAne cogya zubha pravRttirUpa karmanuM AcaraNa karavAmAM pravRtta rahe che. pArtha sthalakSaNa A pramANe kahyuM che -"to pAtho suvi" ItyAdi. je jIva upara uparathI ja jJAna, darzana ane cAritranuM pAlana kare che tene pArzvastha kahe che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 250 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) suzrAmaNyatA-jemanuM zrAmaNya (cAritra) pArzvastha AdirUpa doSAnA abhAvathI ane mULaguNu ane uttara guNaiAthI yukta hAvAne kAraNe sudara (prazasta) hAya che evA sAdhune suzramaNa kahe che. te sAdhumAM rahelA guNunuM nAma suzrAmazyatA che. A suzrAmaNyatAne kAraNe paNa jIva peAtAnI AgAmI bhadratAne cetra prazasta karmAmAM pravRtta thAya che. (9) pravacanavatsalatA-dvAdazAMgIrUpa AgamanuM nAma pravacana che. athavA tenA AdhArarUpa je saMgha che tenuM nAma pravacana che. A pravacana pratye vatsalatA hAvI -tenA virUddhanA vyavahAra karavAne khadale tenA hitakArI thavuM tenuM nAma pravacana vatsalatA che. tene kAraNe paNa jIva potAnA bhAvikalyANane ceAgya prazasta karmonuM AcaraNa kare che. (10) pravacanedghAvanatA-je jIva dvAdazAMgIrUpa pravacananI saghaLI viziSTatAonuM pradarzana kare che tenI prabhAvanA kare che-te jIvanA te zubha kArya ne prava caneddAvana kahe che. te pravacanAdbhAvananA je bhAva che tenuM nAma pravacanedbhAvanatA che. eTale ke pravacananI prabhAvanAnuM nAma pravacanedbhAvanatA che. tene kAraNe paNa jIva AgAmI kALamAM bhadratA (kalyANu) sAdhavAmAM kAraNabhUta bane evAM prazasta karmo karavAne sadA tatpara rahe che. A prakAre anidAnatAthI laine pravacanedbhAvanatA sudhInA dasa kArAne lIdhe jIva bhASibhadratA (kalyANu)ne yAgya zubhaprakRti rUpa karmAMnA AcaraNu mATe kaTibaddha rahe che, eve| A sUtranA Azaya che. sU. 64aa bhAvi bhadratAnA (kalyANunA kAraNabhUta zubha prakRtirUpa kanuM AcaraNa karatA sAdhuoe kadI paNa AzaMsAprayAga (IcchArUpa manAvyApAra) karave joI e nahI. have sUtrakAra mAza sAprayAganA dasa prakArAnu kathana kare che-- zrI sthAnAMga sUtra : 05 251 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzaMsA yogakA nirUpaNa "raviNe saMsadagone vaLa" ItyAdi-(sU 65) TIkAryuM-AzaMsApraganA dasa prakAra kahyA che-(1) IhalekArazaMsApraga, (2) parakAzaMsApraga,(3)dvidhAtakAza sAprayAga, (4)jIvitAzaMsAprayoga,(5) maraNazaMsAprayAga, (6) kAmAsAga, (7) bhegAzaMsAprayoga, (8) lAbhAzaMsAproga, (9) pUjArAsAprayAga ane (10) satkArazaMsAprayoga. IcchAne AzaMsA kahe che. kaI paNa vastunI IcchA karavI tenuM nAma AzaM sAprayoga che. athavA vyApAranuM nAma AzaMsAprayoga che. have A dase prakAranA AzaMsApragAne bhAvArtha spaSTa karavAmAM Ave che- IhalokAza sAprayoga-mArA A tapanA prabhAvathI mane A lokamAM dhana Adi samRddhinI prApti thAya, e prakAranI abhilASA sevavI tenuM nAma IhalakAzaMsA prAga che. parakAzasA praga-mArA A tapanA prabhAvathI mane parabhavamAM deva, Indra, sAmAnika deva, cakavatI Adi padanI prApti thAya, A prakAranI abhilASA sevavI tenuM nAma parakAzaMsA prAga che, dvidhAtakAzasApraga-mArA tapanA prabhAvathI huM A lekamAM samRddhi AdithI saMpanna banuM ane paralokamAM paNa deva, Indra Adi padanI prApti karuM, A prakAranI ane lokasaMbaMdhI abhilASA meLavavI tenuM nAma dvipAlekA zaMsA prayoga che, jIvitAsA praga-tapa AdinA prabhAvathI dIrdhAyunI prApti IcchavI tenuM nAma jIvitAzaMsA pracAga che. maraNazaMsApraga-rogAdithI kaMTALIne maraNa abhilASA karavI tenuM nAma maraNazaMsA prayoga che. kAmAzaMsApraga-manahara zabda sAMbhaLavAnI ane suMdararUpa nihALavAnI abhilASA sevavI tenuM nAma kAmAzaMsA prayoga che. bhegAzaMsAprayoga-mane ganya, rasa ane sparzane bhegA kahe che, A bhogaviSayaka je abhilASA thAya che tenuM nAma bhegAzaMsApraga che. eTale ke zrI sthAnAMga sUtra : 05 25 2 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane mane gabdha, rasa ane sparza bhegavavA maLe, A prakAranI IcchAnuM nAma bhegAzaMsApraga che. lAbhazaMsAprayoga lAbha eTale prApti. prAptiviSayaka AzaMsA karavI tenA nAma lAbhAAMsApraga che jema ke "mane kIrti maLe, mane zratAdine lAbha maLe," A prakAranI abhilASA sevavI tenuM nAma lAbhAsAga che. pUjAzaMsApraga-samasta le ke dvArA abhivaMdanIyatAnuM nAma pUjA che. A pUjAviSayaka je AzaMsApraga che tenuM nAma pUjAzaMsAprayoga che. jema ke "badhAM loko mane vanda," A prakAranI IcchA sevavI tenuM nAma pUjAzaMsApraga che sakArAzaMsApraga-vastrAdi pradAnapUrvaka sanmAna karavuM tenuM nAma satkAra che. "vastrAdi pradAnapUrvaka leke mArUM sanmAna kare." A prakAranI abhilASA sevavI tenuM nAma satkArAza sAprayoga che. e sUtra 65 daza prakArake dharmakA nirUpaNa A lekamAM AzaMsAprayoga pUrvaka paNa keTalAka leke dharmanuM AcaraNa kare che. tethI have sUtrakAra dasa prakAranA dharmanuM kathana kare che - "vire ghaNe " ItyAdi-(phU. 66) TIkArtha-dharma dasa prakAranA kahyA che-(1) grAmadharma, (2) nagaradharma, (3) rASTradharma, (4) pASaDadharma, (5) kuLadharma, (6) gaNadharma, (7) saMghadharma, (8) zratadharma, (9) cAritradharma ane (10) astikAyadharma. ahIM dharma zabdane artha vyavasthA thAya che tenA grAmadharma Adi je dasa prakAre batAvavAmAM AvyA che, tene A pramANe artha thAya che grAmadharma-konA nivAsasthAnarUpa dharma-vyavasthA-che, tenuM nAma grAmadharma chepratyeka gAmane viziSTa prakArane grAmadharma hoya che. nagaradharma-pura athavA zaherane nagara kahe che. A nagaramAM athavA A nagarajanenuM je samAcaraNa che-je vyavasthA che, tenuM nAma nagaradharma che. sAmAnya rIte pratyeka nagarane dharma athavA vyavasthA alaga alaga prakAranI hoya che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 25 3 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTradharma-dezane rASTra kahe che. A rASTrane je dharma (AcAra) hoya che. tenuM nAma rASTradharma paNa pratyeka rASTranI apekSAe vicAravAmAM Ave te alaga alaga hoya che. pAkhaMDadharma-zramaNane pAkhaMDa kahe che. te zramaNane je dharma che tene pAkhaMDadharma kahe che. kuLadharma-ugrAdi je kuLa hoya che temanA dharmane kuLadharma kahe che. athavA -sAdhuonA je ga7 heAya che temane kuLa kahe che. te kuLanI je sAmAcArI che tenuM nAma kuLadharma che. gaNadharma-mala Adi jAtionA gaNane je dharma che tenuM nAma gaNadharma che. athavA sAdhuenA gacchanA samudAyane gaNa kahe che. te samudAyano je dharma athavA sAmAcArI che tene gaNadharma kahe che. saMghadharma-samAna zIlavALA jananA samUhane saMgha kahe che te saMghanI je vyavasthA che tene saMghadharma kahe che. athavA-sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA, A cArene saMgha bane che. te saMdhane je dharma che tene saMghadharma kahe che zratadharma-AcAra AdinuM nAma zrata che. A zratarUpa dharma ja durgatimAM paDatAM jIvone uddhAraka gaNAya che. te zratadharma AcArAMga Adi AgamarUpa hoya che. cAritradharma-saMsAranA kAraNabhUta je karmone nAza karanArUM je jinapraNIta anuSThAna che, tenuM nAma cAritradharma che. A cAritradharma cAritrAnuSThAnarUpa samaje. astikAyadharma-pradezane ati kahe che. ane samudAyane kAya kahe che. pradezonA samUhane astikAya kahe che. te pradezane samudAya ja dharmarUpa che. dharmA stikAya AdikanA dharmanuM nAma ja astikAyama che. sU. 66 che grAmadharma Adi dasa prakAranA dharmonA nirmAtA sthavirene ja gaNavAmAM Ave che, tethI have sUtrakAra te sthavironuM kathana kare che- zrI sthAnAMga sUtra : 05 254 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza prakArake sthavirAMkA nirUpaNa "sa therA paum" ItyAdi-(phU. 67) TIkA-jeo daryavasthitajanone sanmArgamAM sthApita kare che-athavA kumArge jatA janene jeo sanmAne sthira kare che, temane sthavira kahe che te sthavire vyavasthA karavAnA svabhAvavALA ane buddhizALI hoya che, tathA temanI vAtane dareka mANasa mAne che. teo prabhAvasaMpanna hoya che te sthavirenA nIce pramANe dasa prakAra kahyA che-(1) grAmavira, (2)nagarathavira, (3) rASTrasthavira, (4) prazAtRsthavira, (5) kulasthavira, (6) garNavira, (7) saMghasthavira, (8) jAtisthavira, (9) zratasthavira ane (10) paryAyavira- - grAmavira-gAmanI vyavasthA karanAra vyaktine grAmavira kahe che. nagarasthavira-nagaranI vyavasthA karanArane nagarasthavira kahe che. dezanI vyavasthA karanArane rASTrasthavira kahe che, dharmane upadeza denArane ane lekene dharmamAM sthira karanArane prazAtRsthavira kahe che. kulasthavira, gaNasthavira ane saMghasthaviranI vyAkhyA AgaLa kahyA pramANe samajavI 60 varSanI janmaparyAya jeNe vyatIta karI nAkhI che evI vyaktine jAtisthavira kahe che. AcAra Adi aMgone je dhAraka hoya che tene sthavira kahe che. jeNe 20 varSanI dIkSA paryAya pALI lIdhI hoya evI vyaktine paryAyasthavira kahe che. A sUtra 67 putra bhedokA nirUpaNa vire pitAnA AzritanuM putranI jema pAlana kare che, tethI have sUtrakAra putranA bhedanuM kathana kare che,-"rasapura pUchAtA" ItyAdi-(sU. 68) TIkArtha-putra dasa prakAranA kahyA che-(1) Atmaja, (2) kSetraja, (3) dattaka, (4) vinayita, (5) aurasa, (6) maukhara, (7) zIMDIra, (8) saMpaddhita, (9) aupayAcitaka ane (10) dharmAntavAsI. zrI sthAnAMga sUtra : 05 255 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je sadAcAranA pAlana vaDe pitAnA pitAnI maryAdAne pavitra rAkhe che, tene putra kahevAya che. tenA Atma ja Adi dasa prakAranuM have spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che- Atmaja-pitAnA zarIrathI (vIrya thI) je putra utpanna thAya che tene Atmaja kahe che. jema ke RSabhane putra bharata. kSetraja-je putra strIthI utpanna thAya che (patinA saMsarga vinA utpanna thAya che, tene kSetraja kahe che. jema ke pAMDu rAjAnI patnI kuMtIe dharmAdike dvArA yudhiSThira Adine janma Apyo hate. dattakaputra-keI anya vyaktinA putrane pitAnA putra rUpe svIkAravAmAM Ave, te te putrane dattaka putra kahe che jemake-bAhubaline anivega. anilagane bAhubali putra samAna gaNAtuM hatuM, tethI tene tene dattakaputra gaNe che. eja pramANe bAkInA putra prakAromAM paNa putratulyatAne kAraNe ja putratA samajavI. ziSyane vinayitaputra kahe che. jenA pratye dilamAM putranA je prema ubharAya che - je premanI prakharatAne kAraNe hRdayamAM putranA jevuM sthAna jamAve che, tene rasaputra kahe che. mIThI vANI bolavAne kAraNe je pitAne putra rUpe prakaTa kare che, tene makharaputra kahe che. keI zUravIra puruSa dvArA yuddhamAM parAjita thayelo puruSa je pitAnI jAtane te zUravIranA putra rUpe prakaTa karate hoya te tene zaDIraputra kahe che. athavA-"vighaLag4, 35, moTarU, 7i" cAra padene guNabhedanI apekSAe putraviSayaka ja samajavA joIe "vidag" A padanI saMskRta chAyA "va" thAya che. te saMskRta chAyAnI apekSAe teno artha "vidvAna thAya che. abhayakumAranI jema je putra vidvAna hoya che tene vijJakaputra kahevAmAM Ave che. bAhubalInI jema je putra baLavAna hoya che tene tenI balavattAne kAraNe orasaputra kahevAmAM Ave che. je putra madhurabhASI hoya che tene mokhara putra kahevAmAM Ave che. jema ke rAmacandrajIne temanAM madhurabhASA yuktatAnA guNane zrI sthAnAMga sUtra : 05 25 6 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNe maukharaputra kahI zakAya che. zaurya athavA garvathI yukta putrane zauDIraputra kahevAmAM Avela che. saMpaddhitaputra-AhAra Adi daIne jenuM saMvardhana-pAlanapoSaNa karavAmAM Ave che tene saMpaddhitaputra kahe che. jema ke anAthaputra. aupayAcitakaputra-devatAnI ArAdhanAne kAraNe je putranI prApti thAya che te putrane aupayAcitakaputra kahe che. jema ke sulasAnA cha putro. athavA-"vAcAryag" A padanI saMskRta chAyAnI apekSA e teno artha A pramANe thAya chesevA ja jenuM projana hoya che evA sevakane "AvapAtikaputra" kahe che. dharmAntavAsI putra- je ziSya dhamaMprAptine nimitte ja gurunI pAse rahe che evA dharmaprAptinI jijJAsAvALA ziSyane dharmAtevAsI putra kahe che. sUtra 68 daza prakArake anuttarakA nirUpaNa AgalA sUtranA ane je dharmAtevAsitvanI vAta karavAmAM AvI che, te dharmAntavAsitvane kevalipadanI prApti karavAne mATe svIkAra karavAmAM Ave che. tathA jeo kevalI hoya che teo anuttara jJAnAdithI yukta hoya che, tethI have sUtrakAra kevalInA dasa anuttaranuM nirUpaNa kare che "vatraNa kanuttara vALA" ItyAdi-(phU. 69) TIkArthaanuttara eTale sarvotkRSTa vastu. kevalInA nIce pramANe dasa anuttare kahyA che-(1) anuttarajJAna-jJAnAvaraNIya karmanA sarvathA kSayane lIdhe temane anuttara jJAnanI prApti thAya che kevaLInA kevaLajJAna karatAM zreSTha anya koI paNa jJAna hotuM nathI, mATe temanA jJAnane anuttara kahyuM che. (2) anuttaradarzana-dazanA varaNIya karmane sarvathA nAza thavAne lIdhe athavA darzana mehanIya karmane sarvathA kSaya thavAne lIdhe temane anuttaradarzananI prApti thAya che. (3) anuttaracAritra-cAritra zrI sthAnAMga sUtra : 05 257 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mehanIya sarvathA kSaya thavAthI teo anuttaracAritra prApta kare che. (4) anuttara tapa-te zakala-yAna Adi rUpa hoya che ane te cAritramehanIyanA kSayathI ane anaMtavIryathI prApta thAya che. (5) anuttaravIrya-varyAntarAya karmanA kSayathI tathA cAritramehanIya karmano kSayathI anuttaravIrya prApti thAya che (6) anuttara zAnti-sarvotkRSTa kSamA, (7) anuttara mukita-sarvotkRSTa nirlobhatA, (8) anuttara AjaMva, (9) anuttara mArdava ane (10) anuttara lAghava. anuttara kSAnti AdinI utpatti paNa cAritramehanIya karmanA kSayane lIdhe thAya che. anuttarane bhAvArtha e che ke uparyukata dasa vastuo anya chagha karatAM temanAmAM viziSTatama-asAdhAraNa hoya che. jo ke tapa, kSati, mukita, Ava, mArdava ane lAghava A chaenI utpatti cAritramehanIya karmanA bhayane kAraNe ja thatI hovAthI temane cAritranA bheda rUpa ja gaNavA joIe, ane cAritranI apekSAe temanAmAM ekatva ja gaNavuM joIe, chatAM paNa ahIM temanI vacce sAmAnya-vizeSanA bhedanI apekSAe thaDe bheda hovAne kAraNe ahIM temane bhinnabhinnarUpe nirdeza karavAmAM AvyuM che. je sU. 69 che dasa anuttarathI yukta kevalIone manuSyalokamAM ja sadbhAva hoya che, tethI have sUtrakAra manuSyakSetranA, manuSyakSetra sthita mahAka (vRkSa)nA ane te kamanivAsI denA dasa dasa prakAranuM kathana kare che- samacatta rasa kukara " ItyAdi-(sU. 70) manuSya kSetrAdikA nirUpaNa manuSyakSetra che jene aDhI dvIpa kahe che tene ahIM samayakSetrarUpe prakaTa karavAmAM Avela che. temAM pAMca dvIpa (eka A dvIpa ane cAra a. dvIpa AvelA che-- (1) jambudvIpa, (2) pUrvArdha dhAtakIkhaMDa, (3) pazcimAI dhAtakIkhaMDa, (4) pUrvArdha puSkaradvIpa, bIjo ane trIjoDhIpa dhAtakI khaMDanA be rU5 samaje. cethA ane pAMcame kapa puSkaravara dvIpanA be bhAga rUpa samaje. A pAMca dvIpamAM dasa kuru che. temAMthI pAMcane devakuru ane pAMcane uttara kuru kahe che. pAMca devakuomAM anukame nIcenAM pAMca mahAda che(1) vizAlAtivizAla jaba sudarzana, (2) dhAtakIvRkSa (3) mahAdhAtakIvRkSa, (4) padhavRkSa ane (5) mahApadmavRkSa. pAMca uttarakuruomAM anukrame (1) ativizAlakUTa zAmati Adi mahAkrame che. A rIte pAMca uttarakurUomAM pAMcakUTa zAmali mahAkume che. pAMca uttarakuru ane pAMca devakurumAM maLIne kula dasa mahAdumo che. A dasa mahAmenI upara dasa zrI sthAnAMga sUtra : 05 258 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahaddhika, mahatika, mahAbalasaMpanna, mahAprabhAvazALI ane eka popamanI sthitivALA dasa de vase che. te deve viziSTa vimAna, parivAra Adi addhithI yukata hovAne kAraNe temane mahaddhika kahyA che. teo zarIranI viziSTa kAnti ane AbharaNanI prabhAthI dedIpyamAna hoya che, tethI temane mahAghatika kahyA che. teo viziSTa baLathI yukata hovAne kAraNe temane mahAbalasaMpanna kahyA che. mahAkAti saMpanna hevAne kAraNe temane mahAprabhAvasaMpanna kahyA che ane viziSTa sukhathI saMpanna hovAne kAraNe temane mahAsukhasaMpanna kahyA che. have te dasa devenAM nAma prakaTa karavAmAM Ave che- sudarzanA nAmanA jaMbUvRkSa upara anAdRta nAmane deva vase che. te jaMbUdvIpane adhipati che. dhAtakIvRkSa upara sudarzana nAmano deva vase che. mahAdhAtakI vRkSa upara priyadarzana nAmane deva vase che. padmavRkSa upara puMDarIka nAmano deva vase che ane mahApadmavRkSa upara mahApuMDarIka nAmane deva vase che. pAMca phUTa zAlmali mahAku upara pAMca garuDANa deva nivAsa kare che. A sUtra 70 duSama suSamAne parijJAnake prakArakA nirUpaNa duSamA ane suSamA A be kALe hoya che. samayakSetramAM (manuSyakSetramAM ja hoya che. tethI have sUtrakAra duSamA ane suSamAkALanA lakSaNo prakaTa karatAM dasa dasa sthAnenuM nirUpaNa kare che -"hiM kArdUi sojADha" ItyAdi- (s 7 1) TIkAthu-duSamakALa zarU thaI gayA che, te jANavAnAM lakSaNo nIce pramANe che(1) A kALamAM samayasara varasAda paDatuM nathI (2) kAsame varasAda paDe che. (3) asAdhujananI pUjA thAya che, (4) saMtonI pUjA thatI nathI, (5) gurujane pratye lokone viparIta vartAva rahe che. (6) amaneza zabdane anubhava thAya che, "yAva" pada dvArA "amanojJAna pANi, manojJA jA, manojJA rasa" A traNe padene grahaNa karavAmAM AvyAM che-(7) amane jJarUpe jovAmAM Ave che. (8) amanojJa gane, (9) amanejJa rasane ane (10) amanejha smazAna anubhava thAya che. duSamakALa karatAM suSamAkALanA lakSaNe viparIta hoya che. jema ke (1) suSamAkALamAM samayasara varasAda paDe che. bAkInAM lakSaNe paNa duSamakALanA karatAM viparItarUpe samajavA joIe. je sU 71 AgalA sUtramAM kALanuM kathana karavAmAM AvyuM. have sUtrakAra suSamasuSamA kALanI viziSTatAonuM nirUpaNa kare che - zrI sthAnAMga sUtra : 05 259 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suSamasuSamA kucha vizeSa kathana "kumakumArUi samA" ItyAdi-(sa. 72). TIkArtha-suSamasuSamAkALamAM kone upalegarUpe upayogamAM Ave evAM dasa prakAranA vRkSa vipula pramANamAM utpanna thAya che. te vRkSonAM nAma nIce pramANe kahyAM che (1) mattAMgakavRkSa-"A pada harSanuM vAcaka che. je vRkSa harSanA janaka hoya che, viziSTa bala, vIrya ane kAnti janaka hoya che ane svAdiSTa rasa denArAM hoya che, evAM mattAMga jAtinAM kalpavRkSo suSamasuSamakALamAM thatAM hoya che. (2) mRtAMgavRkSe-A vRkSa patra Ape che. (3) truTitAMgavRkSe-A vRkSe cAra prakAranAM vAdya banAvavA mATe upayogI thaI paDe che. "aMga" padanI AgaLa "dIpa, jAti ane citra" A pade lagADavAthI pAMga. tiraMga ane citrAMga" A traNa prakAranAM vRkSonAM nAma bane che, (4) dIpAMgavRkSa--je vRke dIpakanI jema prakAza Ape che, te vRkSone dIpAMgavRkSe kahe che. (5) jatirAMgadhva-bAdarAgni jevAM saumya prakAzavALI agni ApavAmAM kAraNabhUta banatAM kalpavRkSane tirAMgavRkSa kahe che, (2) citrAMgavRkSo-citra A pada ahIM aneka prakAranI mAlAonuM vAcaka che. je vRkSo aneka prakAranI mAlAo banAvavAmAM upayogI thaI paDe che, te vRkSone citrAMgavRkSo kahe che. (7) citrarasa-madhura Adi aneka prakAranA rasavALI vastuonA kAraNabhUta je kalpavRkSa hoya che, temane citrarasavRkSa kahe che, A vRkSo madhura Adi svAda vALAM aneka prakAranAM bhejanenAM pradAtA hoya che. kahyuM paNa che ke- "rIvarihAjolanAmA " ItyAdi. (8) maNyAMgavRkSo-A vRkSo aneka prakAranA maNimaya AbhUSaNenA pradAtA hoya che. (9) gehAkAravRkSo-A vRkSo 42 khaMDavALAM bhavanenA pradAtA heya che. (10) anagnajAtinAMvRkSo-A vRkSo vastronA pradAtA hoya che. kahyuM paNa che ke maNicaM ca mUsaLagADuM" ItyAdi. A gAthAone artha upara spaSTa thaI gayo che. je sU. 72 che zrI sthAnAMga sUtra : 05 26 0 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza kulakaroke nAmakA nirUpaNa kALane adhikAra cAlI rahyo che. tethI have sUtrakAra kALavizeSamAM thaI gayelA kulakaranA nAmanuM kathana kare che. vayuddIre thI mAhe vAre tathA" ItyAdi-(phU. 73) TIkArya-jabUdvIpanA bharatakSetramAM atIta utsarpiNI kALamAM je dasa kulakare thayA hatA, temanAM nAma A pramANe hatAM-(1) zatavala, (2) zatAyu, (3) anantasena, (4) amitasena, (6) bhImasena, (7) mahAbhImasena, (8) daDharaya, (9) dazaratha ane (10) zataratha. kuLanI racanA karanArA-kuLanI maryAdA bAMdhanAra, viziSTa buddhivALA ane lokavyavasthAmAM nipuNa evAM je puruSa thaI gayAM che. temane kulakara kahe che. jema atIta utsarpiNI kALamAM thayelA dasa kulakaronAM nAma prakaTa karavAmAM AvyAM, eja pramANe have AgAmI utsarpiNIkALamAM thanArA kulakaranA nAme prakaTa karavAmAM Ave che-AgAmI utsarpiNI kALamAM jabUdvIpanA bharatakSetramAM A 10 kulakare thaze-(1) sImAMkara, (2) sImaMdhara, (3) kSemakara, (4) kSemadhara, (5) vimalavAhana, (6) saMkuci, pratikRta, (8) dRDhadhanuM, (9) dazadhana ane (10) zatadhanu. che sU. 73 che daza prakAraka vakSaskAra parvatanA nirUpaNa AgalA sUtramAM jaMbUDhIpanA kulakaranuM kathana karavAmAM AvyuM. have sUtrakAra ja budvIpanA 10 vakSaskAra parvatanuM kathana kare che- "naMjro masta pravacaraNaItyAdi-(phU. 74) TIkArtha-jaMbUdvIpamAM AvelA mandara parvatanI pUrva dizAmAM sItA mahAnadInA banne taTapara (uttara dakSiNa taTa para) 10 vakSaskAra parvate (gajadanta parvato AvelA che. temanA nAma nIce pramANe kahyAM che-(1) mAlyavAna, (2) citrakUTa, (3) padmakUTa, zrI sthAnAMga sUtra : 05 261 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) nalinakUTa, (5) ekala, (6) trikUTa, (7) zravaNakUTa, (8) aMjana, (I mAtajana ane (10) saumanasa. eja pramANe jabUdvIpastha mandara parvatanI pazcima dizAmAM AvelI sIdA mahAnadInA bane taTe para (uttara dakSiNa taTa para) paNa dasa vakSaskAra parvate AvelA che. temanAM nAma nIce pramANe che-(1) vivu prabha, (2) aMkAvatI, (3) padmAvatI, (4) AzIviSa, (5) sukhavaha, (6) candraparvata, (7) sUraparvata, (8) nAgaparvata, (9) devaparvata ane (10) gandhamAdana parvata. e ja pramANe dhAtakIkhaMDanA pUrva ane pazcimArdhamAM AvelA vakSaskAra parvatanuM kathana karavuM joIe. eja pramANe puSkaravAra dvIpardhana parva ane pazcimAImAM paNa 10-10 vakSaskAra parvate kahevA joIe. e sUtra 74 kalpaka svarUpakA nirUpaNa AgalA sUtramAM puSparAdha kSetrane ullekha thayo che. A rIte kSetrane adhikAra cAlu hovAthI have sUtrakAra kahapanA dasa prakAranuM kathana kare che - "sa javA saMvANidizA pUchanA" ItyAdi-(phU. 75) TIkartha-dasa kane Indro dvArA adhiSThita-IndronA nivAsavALAM kahyAM che. eTale ke Indra, sAmAnika de trAyaaiMzaka deva AdithI yukta che. te dasa kalpanA nAma nIce pramANe che-(1) saudharma, (2) IzAna, (3) sanaskumAra, (4) mAhendra, (5) brahmaleka, (6) lAntaka, (7) mahAzuka, (8) sahastrAra ((c)prANata ane (10) ayuta. Anata AraNa, A be kapa IndrothI anadhiSThita che-eTale ke te che jemAM indrone nivAsa heto nathI. A daza kalpamAM anukrame (1) zaka, (2) IzAna, (3) sanaskumAra, (4) mahendra, (5) brA, (6) lAtaka, (7) mahAzuka, (8) sahasAra, (9) prANata ane (10) amyuta. nAmanA Indro vase che. eja vAtane sUtrakAre-"ghaNu g #Le, hara saMtA" A sUtrapATha dvArA vyakta karI che. uparyukta dasa kalpanA je dasa Idro kahyA che temanA 10 pAriyAnika vimAna kahyAM che. pitApitAnA ka5mAMthI anya sthaLe gamana karavA mATe je pAlaka vimAne hoya che temane pAriyAnika kahe che. temanAM nAma nIce pramANe che. -(1) zikanA vimAnanuM nAma pAlaka vimAna che. (2) IzAnanA vimAnanuM nAma puSpaka vimAna che. (3) sanatakumAranA vimAnanuM nAma saumanasa che. (4) mAhendra zrI sthAnAMga sUtra : 05 26 2 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vimAnanuM nAma zrIvatsa che. (5) brahmAnA vimAnanuM nAma naMdyAvarta che, (6) lAHkanA vimAnanuM nAma kAmakama che, (7) mahAzukanA vimAnanuM nAma prItigama che. (8) sahastrAranA vimAnanuM nAma manorama che. (9) mANatanA vimAnanuM nAma vimalavara che. (10) acutanA vimAnanuM nAma sarvatobhadra che. sU 75 che daza prakArake pratimAke svarUpanA nirUpaNa pAlaka Adi vimAnamAM Indro gamana karanArA hoya che. pratimAdi tapanI ArAdhanA dvArA IndrapadanI paNa prApti karI zake che. tethI have sUtrakAra pratimAnA dasa prakAranuM nirUpaNa kare che-"ra miyA mizuhimALa" ItyAdi-(sU 76) TIkAI-dasa dasakavALI (dasa dasa dinanA dasa samUhavALI) bhikSapratimAnuM (abhigraha vizeSanuM) 100 rAtadivasamAM 550 bhikSAo vaDe yathAsUtra (sUtramAM batAvelI vidhi anusAra) Adi rUpe ArAdhana karAya che. abhigraha vizeSane pratimA kahe che. tenI ArAdhanA kevI rIte thavI joIe, te vAta yathAsUtra Adi pade dvArA prakaTa karI che. sUtramAM "yathAsUtra" pada pachI nIcene sUtrapATha grahaNa kare joIe "mahAive, mahAmai, mahAta, mahAsa vAghar, phAsiyA, pAliyA, sohiyA, tIriyA, kihiyA" yathAka95 pAlana karavuM eTale ke sthavirakalpa pramANe pAlana karavuM. jJAna, darzana, cAritrataparUpa mArganuM athavA pazama bhAvanuM ulaMghana karyA vinA je ArAdhanA karAya che tene yathAmAga ArAdhanA kahe che. tatva anusAra ArAdhanA karavI tenuM nAma yathAva ArAdhanA che. "rathAraja" A prakAranI gaNatara"nI saMskRta chAyAnI apekSAe A padane artha A pramANe thAya chesatyanA anusAra tenuM pAlana karavuM tenuM nAma yathAta ArAdhanA che. samabhAva pUrvaka-samyakarUpe karmanirjarAnI bhAvanAthI je ArAdhanA karAya che tenuM nAma yathAsAmya che. "gi mafar" A padane bhAvArtha nIce pramANe che-zarIrathI zrI sthAnAMga sUtra : 05 26 3 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samucita kALamAM A pratimAne savidhi grahaNa karavI-eTale ke maneAratha mAtrathI ja tenuM pAlana karI zakAtuM nathI-'vAhitA" A padanA bhAvAtha nIce pramANe che--asAvadhAnIthI A bhikSupratimAnuM pAlana karavu joie nahI', parantu upayega pUrNAMka tenu pAlana karavu joie, 'zoSitA" A padane bhAvAya A prakAranA che--pAraNAne divase guru Adi dvArA ApavAmAM AvelA avaziSTa bheAjana vaDe athavA aticArarUpa kIcaDanA prakSAlana vaDe vizuddhi karI levI joIe, tIriar" A padanA bhAvArtha A prakAranA che-tenA pAlananI jeTalA samayanI avadhi hAya teTalA samaya pUrNa thaI gayA khAda paNa ceDA vadhu samaya temAM sthira rahevuM IrtitA" A padanA bhAvA nIce pramANe che-"me... A abhigrahavizeSa dhAraNa karyAM hatA A pratimAnI ArAdhanA meM zarU karI hatI, ane have me A pratimAnI ArAdhanA karI lIdhI che, tethI have huM' pUNarUpe ArAdhita pratimA vALA thai cUkayA chuM," A prakAre pAraNAne divase gurunI samakSa kahevu' tenu' nAma kIrtitA mArAdhanA che. yathAsUtra Adi samasta prakAre jyAre te pratimAnI ArAdhanA pUrI thAya che tyAre ja tenu jinAjJAnusAra pAlana thayuM gaNAya che. A pratimAnI ArAdhanA kevI rIte thAya che, te have prakaTa karavAmAM Ave che-- ' prathama dazakanA (dasa divasemAM) prathama divase bhaktanI (AhAranI) eka datti ane pAnanI (pANInI) eka dRtti levAmAM Ave che. khIje divase AhAranI e dRtti ane pANInI khedatti levAmAM Ave che. trIje divase AhAranI traNa dattio ane pAnakanI traNa ittie levAmAM Ave che. A prakAre pratidina eka eka vRttinI vRddhi karatAM karatAM dasame divase AhAranI dasa vruttie ane pAnakanI dasa datie levAmA Ave che. A prakAre prathama dazakamAM AhAranI kula 55 dattio levAmAM Ave che. sUtramAM pAnakanI kula 55 dRttione gaNu tarImAM lIdhA vinA AhArapAnanI 55 ttie kahevAmAM AvI che. pahelA dAya pramANe ja khIjAthI laIne dasamA dazaka sudhInA pratyeka dazakamAM paNa 55- 55 hRttio ja levAmAM Ave che. A rIte dase dazakanI-kula 100 divasanI -550 dattio thAya che. ahIM paNa pAnakanI dattionI gaNatarI kara vAmAM AvI nathI tema samajavuM. athavA-prathama dazakanA dase divaseAmAM pratidina AhAranI eka eka dRtti ane pAnakanI eka eka dRtti levAmAM Ave che, bIjA dazakanA dase divaseAmAM pratidina AhAranI babbe ttie ane pAnakanI khakhkha dattie levAmAM Ave che. A prakAre pratidazakamAM eka eka vRttinI vRddhi karatAM karatAM dasamAM dazakanA pratyeka divase AhAranI 10-10 ane pAnakanI dasa dasa dattae levAya che. A prakAre paNa 100 divasamAM AhAra pAnanI kula 550 vRttio ja grahaNa karAya che. A gaNatarImAM paNa pAnakanI vRttie gaNatarImAM levAmAM AvI nathI, ema samajavuM. // sUtra 76 zrI sthAnAMga sUtra : 05 26 4 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvake bhedakA nirUpaNa jIva ja pratimA dhAraNa karI zake che. A prakAranA pUrvasatra sAthenA saMbaMdhane lIdhe sUtrakAra have jIvabhedanuM kathana kare che- "ravi saMsArasaMbhAvanA vIvA pattA" ItyAdi-(sa. 70). TIkArtha-saMsAra samApannaka jIve dasa prakAranA kahyA che-(1)prathamasamakendriya, (2) aprathamasamakendriya, (3) prathamasamayadvIndriya, (4) aprathamasamayadvIndriya, (pa) prathamasamayatrIndriya. (6) prathamasamayatrIndriya, (7) prathama samayacaturindriya, (8) aprathasamayacaturindriya, (9) prathamasamayapaMcendriya ane (10) aprathama samaya paMcendriya. ekendriya paryAyanA prathama samayamAM vartamAna ane prathamasamaya ekendriya kahe che. ekendriya paryAyanA dvitIya Adi samayamAM vartamAna jIvane aprathamasamakendriya kahe che. e ja pramANe bAkInAM padone artha samaja, apaharaNanA ricA?" A sUtrapATha dvArA prakaTa thatAM dase bheda upara prakaTa karavAmAM AvyA che. 1 samasta jIvanA (saMsArI jInA ane siddha jInA) nIce pramANe 10 prakAra kahyA che-pRthvIkAyikathI vanaspatikAyika paryantanA pAMca prakAre (6) hIndriya. () trIndriya, (8) caturindriya, (9) paMcendriya ane (10) aniyi . rA athavA samasta jInA nIce pramANe dasa prakAra kahyA che. prathama samaya siddha ane (10) adamayamasamayasiddha. 3 bIjA traNamAM "yAvata (paryanta)" pada dvArA "apUkAyika, tejaskAyika vAyukAyika', A traNa padone grahaNa karavAmAM AvyA che. bIjA traNamAM "anindriya pada dvArA siddha, aparyApta che tathA Indripagavarjita hovAne kAraNe kevalIne grahaNa karavAmAM Avela che. narayika paryAyanA prathama samayamAM vartamAna jIvane prathamasamayanarayika kahevAmAM Avyo che. ane narayika paryAyanA dvitIyAdi samayamAM vartamAna narayikane aprathama samaya rayika kahevAya che. trIjA traNamAM "Adi" pada dvArA nIcenA prakAro grahaNa karAyA che-(3) prathama samaya tiryAnika, (4) aprathamasamayatiya nika, (5) prathamasamayamanuSya, (6) aprathama samaya manuSya ane (7) prathamasamaya deva. A badhAM padonI vyAkhyA paNa AgaLanA padenI vyAkhyAne AdhAre nakkI thaI zake che. e ja pramANe prathama samaya siddhanI vyAkhyA paNa samajI levI. sUtra77 zrI sthAnAMga sUtra : 05 265 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArI jIvake avasthAnA nirUpaNa saMsArI jIvonI vAta cAlI rahI che. tethI have sUtrakAra saMsArIjIvonA paryAyavizenuM kathana kare che. "yAcAucaraNa purisaraNa" ItyAdi-(phU. 78) TIkAtha-jenuM AyuSya 100 varSanuM hoya evA manuSyanI avasthAo dasa kahI che te dasa avasthAe nIce pramANe samajavI-(1)bAlA, (2) krIDA, (3) mandI, () balA, (5) prajJA, (6) hAyanI, (7) prapaMca, (8) prArabhAra, (9) mumukhI ane (10) sthApanA. ahI: "100 varSanA AyuSyavALe" A zabda upalakSaNarUpa che. je kALamAM jenuM jeTaluM pUrNa Ayu hoya eTalA AyuvALA puruSane paNa "varSa zatAyuSka" pada dvArA grahaNa karI zakAya che, ane evA puruSanI paNa upara pramANe dasa avasthAo ja samajavI. je A pramANe mAnavAmAM na Ave, te je puruSanuM eka kaTipUrvanuM AyuSya hoya che, te purUSanI dasa avasthAo te tenA bAlya kAlamAMja AvI jaze. have A dasa avasthAone bhAvArtha prakaTa karavAmAM Ave che- (1) bAlAdazA-bAlyAvasthA athavA bAlakadazAnuM nAma bAlAdazA che. dharma ane dhamimAM abheda mAnIne A dazAnuM nAma "bAlAdazA kahevAmAM AvyuM che. kahyuM paNa che ke-"nAme vaMturata" ItyAdi- jAtamAtra (janmatA ja) jatunI je prAthamika dazA che tene bAladazA kahe che. A dizAmAM te sukhaduHkhanuM bhAna spaSTarUpe karI zakAtuM nathI. je mANasanuM AyuSya 100 varSanuM hoya che, te mANasanI bAlAdazA dasa varSanI uMmara sudhInI samajavI. eja pramANe bIjI avasthAe paNa dasa-dasa varSapramANa samajavI. je jIvanuM AyuSya eka kaTi pUrvanuM hoya che, te jIvonA dasamAM bhAganuM AyuSyakALane-AyuSkALanA zarUAtanA dasamAM bhAganA kALane-tenI bAlyAvasthA gaNavAmAM Ave che. kIDAvasthA-je avasthA kIDApradhAna hoya che. tene kIDAvasthA kahe che. kahyuM paNa che ke-"vaphAM 2 patto" ItyAdi- zrI sthAnAMga sUtra : 05 26 6 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya avasthA jeNe prApta karI che evo manuSya vividha prakAranI kIDAo karyA kare che, tethI ja A avasthAne kIDA avasthA kahe che. A avasthAmAM mANasa kAmabheganI tIvra abhilASAvALo heta nathI. | (3) mandI avasthA-je avasthAmAM prazasta balabuddhinA abhAvane lIdhe. manuSya prazasta balabuddhi vaDe sAdhya evAM kAryone karI zakavAne asamartha hoya che, paraMtu bhegenI anubhUti karavAne samartha hoya che, te avasthAnuM nAma madA avasthA che. kahyuM paNa che ke "tAM ra gharo" ItyAdi- mandI avasthA jeNe prApta karI che evo manuSya bhegone bhegavavAne samartha hoya che. je tenA gharamAM bhegane bhogavavAnI sagavaDa hoya, te temane jogavavAne te avazya samartha hoya che. (4) balA avasthA-je avasthAmAM mANasa zArIrika baLathI yukta hoya che, te avasthAne balanA cegane kAraNe balAavasthA kahe che. kahyuM paNa che ke "vAthI vA nAma" cethI dazAnuM nAma balAvasthA che. A avasthAmAM je mANasa nIgI heya te pitAnA baLanuM pradarzana karavAne samartha hoya che. (5) prajJAdazA-je avasthAmAM mANasa Icchita arthanI prApti karAvanArI buddhithI yukta hoya che ane potAnA parivAranI vRddhi karanArI buddhithI saMpanna hoya che, te dazAne prajJAnA vegathI prajJAdazA kahe che. kahyuM che ke -"gharSa ja te tto" ItyAdi hAyanI avasthA-je avasthAmAM mANasanI IndriyanI zakti kSINa thavA mAMDe che, te dazAnuM nAma hAyanI dazA che. A avasthAe pahoMcelA manuSyanI indriye pitatAnA viSayane grahaNa karavAne asamartha thavA mAMDe che. kahyuM paNa che ke-"chI TaLI nAma" ItyAdi. chaDIdazAnuM nAma hAyanI dazA che. A avasthAe pahoMcele manuSya kAmabhegathI virakta thatuM jAya che ane tenI indriyanI zakti paNa hAsa thavA mAMDe che. prapaMcadazA-A sAtamI daza vRddhA avasthAnAM cihno prakaTa karavA mAMDe che. athavA kaphanI vRddhi thavAne lIdhe udharasa, dama Adi roge A avasthAe pahelA manuSyane lAgu paDe che. athavA A avasthAe pahecelA mANasanuM Arogya bagaDe che. kahyuM paNa che ke-"sattarSi 5 patto" ItyAdi. zrI sthAnAMga sUtra : 05 297 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamI avasthAe pahoMcelo mANasa cIkaNo cIkaNe kapha kADhyA kare che. ane vAraMvAra udharasa khAdhA kare che. prAmbhArA-je avasthAmAM mANasanuM zarIra TaTTAra rahevAne badale jhukavA mAMDe che-pITha kamAnanA jevI thaI jAya che, te avasthAnuM nAma nAma prAmbhArA avasthA che. kahyuM paNa che ke-"vicArI jamIItyAdi- prAgabhArAvasthAe pahoMcelA manuSyanA zarIra para karacalIo paDI jAya che. tenI cAmaDI lukhI (rUkSa) thaI jAya che ane tenI patnI paNa tenA tarapha neha batAvatI nathI. mumukhI avasthA-jarAthI gRhIta thayelA-vRddhAvasthAe pahoMcelA zarIra vALa puruSa je avasthAe zarIra tyAganI jANe ke taiyArI karI rahyo hoya evuM lAge che-athavA A zarIra have vahelAmAM vahelI take chUTI jAya evI utkaMThA je avasthAmAM vRddhi pAmatI jAya che, te avasthAnuM nAma mumukhIdazA che. kahyuM paNa che ke-"navamI mumuhI nAma" ItyAdi. je avasthAe pahoMcele jIva pitAnA zarIrarUpa gharane vinaSTa thaI raheluM joIne temAM anicchAe paNa rahe che-lAcArIthI te zarIrane choDI zakato nathI, te avasthAnuM nAma mumukhI avasthA che. (10) svA5nIdazA-je avasthAmAM mANasane bahu ja UMgha Ave che evI nidrAkAriNadazAnuM nAma svA5nI dazA che kahyuM paNa che ke-- "hIna misaro vILo" ItyAdi-- A avasthAe pahoMcele manuSya hIna ane laDakhaDAtA (tharAtA) avAjavALa thaI jAya che, dIna thaI jAya che, tenuM citta paNa ThekANe raheta nathI. te kamara banI jAya che. A prakAranI dazAne lIdhe duHkhI thatA te manuSya potAnA mRtyunI pratIkSA karate thake pitAnuM zeSa jIvana vyatIta kare che. e sUtra 78 zrI sthAnAMga sUtra : 05 268 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanaspatinI avasthAkA nirUpaNa AgalA sUtramAM puruSanI dasa dazAonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM. have sUtrakAra puruSasamAna dharmavALI vanaspationI daza dazAonuM nirUpaNa kare che tataLavAratAcA pAttA" ItyAdi--(sU. 79) TIkAI-bAdara hovAne lIdhe tRNanA jevA bAdara vanaspatikAyikanA dasa prakAra kahyA che-(1) mUla, (2) kabda (yAvatu) (8) puSpa, (9) phala ane (10) bIja. ahIM cAvatu pada dvArA nIcenAM pada grahaNa karavAmAM AvyA che-(3) skanda (thaDa), (4) tvaka (chAla), (5) zAkhA, (6) pravAla, (7) patra. jenA AdhAre jhADa ke choDa jamIna upara UbhAM rahe che. tenuM nAma mULa che. rakanTa-thaDane je bhAga jamInamAM rahelo hoya che tene skanda kahe che. pravAla-aMkare athavA kumaLAM parNone pravAla kahe che. zAkhA eTale thaDathI nIkaLatI DALI che. puSpa, phala ane bIja zabda jANItA che. e sU. 79 vidhAghara zreNiyoke vimbhamAnakA nirUpaNa have sUtrakAra dasa sthAnakenA anurodhanI apekSAe vidyAdhara zreNIonuM kathana kare che-"saccoDavaLa vijJAADhIlo" ItyAdi-(phU. 80) TIkAthe-dIghavaitADhya parvata para AvelI vidyAdharanAM nagaronI zreNIone ahIM vidyAdhara zreNIo kahI che. A vidyAdharaNIo badhI dizAomAM AvelI che. A vidyAdhara nagaranI zreNIone viSkabha (vistAra) 10-10 janano kahyo che. Abhigika zreNIo (abhigika devanAM nagaranI zreNIo ne viSkabha paNa eTaleja samajo. dareka dIrghavaitADhya parvatanI UMcAI 25 jananI ane tenA mULa bhAgane vistAra 50 ejanane kahyo che. A dIrghavaitADhya para bhUmitalathI zrI sthAnAMga sUtra : 05 269 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 janapramANa UMce gayA bAda, dakSiNamAM ane uttaramAM, dasa ejananA pramANavALI vidyAdharaNIo Ave che. bharatakSetramAM je dIrgha vaitADhya parvata che. tenA upara dakSiNamAM 50 vidyAdharaNuo ane uttaramAM paNa 50 vidyAdhara zreNuo che. airAvatakSetramAM je dIrgha vaitAdya parvate che, te parvata upara dakSiNamAM 20 ane uttaramAM 50 vidyAdhara zreNIo che. vijayamAM AvelA je dIrgha vaitAdya parvate che, te parvata para dakSiNamAM 50 ane uttaramAM paNa 50 vidyAdhara zreNIo che vidyArazreNIothI 10 jana uMce javAthI vidyAdhara zrIonA jevI ja Abhigika devenI zreNIo Ave che. Abhigika zreNIenI uparanA bhAgamAM dIghavaitADhaya parvatane jeTalo bhAga bAkI rahe che teTalA bhAgane vistAra 10 ejana ane uMcAI pAMca ejananI che. upara je Abhigika devonI vAta karI te deve zakAdikenA sema, yama, varUNa, vaizravaNa Adi lekapAlone AdhIna hoya che, ane teo vyaktara devarUpa hoya che, te deve lokapAlonI AjJA pramANe vartatA hoya che, te kAraNa temane Abhigika deve kahe che. e sUtra 80 che dezavAsa vizeSakA nirUpaNa A AbhigikaNIo devAvAsarUpa hevAthI sUtrakAra have dasa sthAnanI apekSAe devAvAsavizeSenuM kathana kare che. "vizarmrimALALe Tu govAnA" ItyAdi-(phU. 81) TIkArya-veyaka vimAne dasa janapramANa eTale ke eka hajAra ejanapramANu UMcAM che. e sUtra 81 che tejonisargakA nirUpaNa veyaka vimAnamAM deve nivAsa kare che. deve mahaddhika hoya che, tethI have sUtrakAra temanI mahaddhitAnuM kathana karavAne mATe ane munijanenI maha. ddhikatAnuM paNa varNana karavAne mATe telesthAnA prakAranuM nirU paNa kare che zrI sthAnAMga sUtra : 05 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 hiM TALavuM. sad cattA mAruM duggA '' ityAdi(sU 82) TIkA -nIcenAM dasa kAraNeAne lIdhe teelezyAvALA sAdhu, teolezyAthI yukta upasarga kArI jIvane, peAtAnI tejalezyA vaDe khALIne bhasma karI nAkhe che 66 (1) jo koI tejalezyAvALA upasaga kArI manuSya kAi bIjA tejolezyAvALA tapasvI jananI athavA mAhuNanI (mA haNeAra, eveA upadeza ApanAranI) khUba ja AzAtanA kare che ane AzAtanAyukta thayelA che zramaNa athavA mAhaNu jyAre atyanta kupita thaI jAya che, tyAre te krodhane kAraNe te AzAtanAkAraka upara tejolezyA cheADe che, ane tejolezyA pheMkIne te zramaNa te upasaga kArIne pIDita kare che ane tene khALIne bhasma karI nAkhe che. azAtanAkArI karatAM vadhAre khaliSTha teolezyAthI yukta hAvAne kAraNe teolezyAvALo zramaNa AzA tanAkArIne bALIne bhasma karI nAkhe che. ahIM " evakAra " bhinna kramAMtha mAM prayukta thaela che. eja pramANe AgaLa paNa samajavuM. eja pramANe khIjA ane trIjA kAraNeA viSe pazu samajavu'. khIjuM sthAna A pramANe che-zramaNa athavA mAhuNa pratye lAgaNI dharAvanArA kAi deva hAya, te te deva AzAtanAkArIne tenI tejalezyA vaDe bhasmasAt karI nAkhe che, trIju sthAna (kAraNa) nIce pramANe che-te zramaNa athavA mAhuNu athavA temanA pratye lAgaNI dharA vanArA kAI deva, e banne jo te AzAtanAkArInA nAza karavAne kRtanizcayI ane, te te te AzAtanAkArInA nAza karI zake che. A prakAranA dvitIya ane tRtIya sthAna samajavA ceAthuM sthAna (kAraNa) A pramANe che-keAI tejolezyAvALA upasaga kArI, kAi pramaLa tejalezyAvALA koi zramaNa athavA mADhaNunI azAtanA kare che, te te azAtanAkArI pratye atyanta kApAyamAna thayelA te teolesyAvALA zramaNa athavA mAhuNa te azAtanAkArI tejolezyAvALI vyaktinI upara peAtAnI tejo lezyA cheADI de che, te kAraNe te azAtanAkArI vyaktinA zarIra upara, dAjhI garcA hAya evAM kullA thaI jAya che. jyAre te phollA mUke che tyAre te azAtanAkArI vyakti marI jAya che. A rIte teolezyAne kAraNu zarIra upara utpanna thayelA phAllAM phUTavAthI te azAtanAkArI, teolezyAvALA upadravakArI jIva bhasmasAt thaI jAya che. eja pramANe pAMcamu ane chaThThuM sthAna paNa samajavuM, pAMcamA sthAnamAM zramaNa athavA mAhaNa pratye lAgaNI dharAvatA deva zrI sthAnAMga sUtra : 05 201 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvArA te lehyA choDavAmAM Ave che ema samajavuM. te deve te azAtanAkArI tejalezyAvALA upasargakArI puruSanA zarIra para phelA utpanna thAya che ane te phelA phUTe tyAre te azAtanAkArI upasargakArI jIvane nAza thaI jAya che, huM kAraNa A pramANe samajavuM zuMahIM zramaNa athavA mAhaNa ane tenA tarapha lAgaNI dharAvate deva, A bane dvArA tejalezyA choDavAmAM Ave che, ema samajavuM. bAkInuM kathana-phelA phUTavAthI azAtanAkArInA mRtyu thavA sudhInuM kathana-AgalA kathana pramANe ja samajavuM. sAtamuM kAraNa A pramANe samajavuM kaI paNa te jalezyAvALe puruSa jyAre ke zramaNa athavA mAhaNanI khUbaja azAtanA kare che, tyAre ke pAyamAna thayela te zramaNa athavA mAkhaNa tenI upara telesthA cheDe che. tyAre te azAtanAkArI puruSanA zarIra upara phalA thaI jAya che te phollA jyAre phUTe che tyAre temanI jagyAe bIjA nAnAM nAnAM phalA thaI jAya che. te nAnAM nAnAM phelA jayAre phuTe che, tyAre te azAtanAkArI tejezyAvALe puruSa marI jAya che. e ja pramANe AThamuM ane navamuM kAraNa paNa samajavuM. AThamAM sthAnamAM pite jenA pratye lAgaNI dharAve che evA zramaNa athavA mAhaNanI azAtanA thavAthI kupita thayele deva teje. lezyA choDe che, ema samajavuM. navamAM kAraNamAM jenI azAtanA karavAmAM AvI che evA zramaNa athavA mAhiNanI ane tene pratye lAgaNI dharAvanArA deva, A ane kupita thaIne upadravakArI upara telakyA cheDe che, ema samajavuM. bAkInuM kathana sAtamAM kAramAM batAvyA pramANe ja samajavuM. eja vAta sUtrakAre "gg ritti zAstrAva mALicaravA" A sUtrapATha dvArA prakaTa karI che. A rIte AThamAM ane navamAM sthAnamAM bAkInuM badhuM kathana sAtamAM sthAna pramANe ja samajavuM. have dasamuM kAraNa batAvavAmAM Ave che- koI tejalezyAvALo upasargakArI manuSya, vItarAga, zramaNa athavA mAha nI azAtanA kare che, ane tene bALIne bhasma karI nAkhavA mATe tenA upara telesyA cheDe che. tenA dvArA choDavAmAM AvelI te tejalezyA te pita. zrI sthAnAMga sUtra : 05 2 7 2 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga zramaNu athavA mAhuNanA upara peAtAno prabhAva bilakula pADI zakatI nathI, te teolezyA mAtra temanI samIpamAM ja Ave che, samIpamAM AvI gayelI te vItarAga zramaNa athavA mAhaNunI pradakSiNA karIne pAchI pharI jAya che. te vItarAga zramaNa athavA maheNunA prabalatara tejathI pratita thaI ne A rIte pAchI pharelI te teolezyA te prakSeptAnI (tejolezyA cheADanAra upadrava kArI mANasanI ) tarapha pAchI pharelI teolezyA te praznemAnA zarIrane ja khALI Dhe che. A rIte tejoleyA che!DanAra upadravakArI jIva ja baLIne bhasma thai jAya che. vItarAgane evA kAI prabhAva hoya che ke temanA tarapha cheDavAmAM AvelI tejolezyA prabalatara tejathI pratihata thaine te teolezyA cheDanAra puruSanA zarIranA ja nAza karI nAkhe che. A viSayanuM pratipAdana karavA mATe gezAlakanu dRSTAMta ApavAmAM Avyu' che. A gozAlaka zramaNa bhagavAna mahAvIraneA avinIta ziSya hatA tene ma`khaliputra paNa kahevAmAM Ave che, kAraNa ke citraklaka vecanArane athavA citralakanI madadathI leAkeAne citrA batAvIne potAnI AjIvikA calA vanAranA putra hatA. te geAzAlake bhagavAna mahAvIra upara teolesyA cheADI hatI, parantu te tejolezyA bhagavAna mahAvIrane ijA karI zakI na hatI; UlaTA temanA tejathI pratihata thaI ne te teolezyA pAchI pharI hatI. ane pAchI krelI te tejo lezyAe geAzAlakanAM ja prANa harI lIdhAM hatAM, gezAlakanI vistRta kathA bhagavatI sUtranA 15 mAM zatakamAM ApavAmAM AvI che, tA jijJAsu pAThakeAe tyAMthI te vAMcI levI. A prakAranu' dazamuM kAraNu samajavu'. ! sU 82 5 sakala sura, asura ane manuSya jemanA caraNuyugalanI sevA karavAne tatpara rahe che, jeo tribhuvananA guru che, jenA amita prabhAvathI AsapAsanA 100-100 ceAjanapramANa eTale ke (cAre dizAomAM pacIsa pacIsa ceAjana) kSetramAM mahAmArI. Adi upasage thatAM nathI, tathA je amita aneka prakAranI labdhiethI sapanna haiAya che, ane jemanA prabhAvathI prabhAvita thaIne hajArA ziSyAne samudAya jemanI AsapAsa gherAyelA rahe che, evA samartha ane deva, devendro ane rAjendronA svAmItulya zramaNu bhagavAna mahAvIra upara temanA ziSya geAzAlake je upasarga karyo te eka prakA ranuM Azcarya lAge che. tathA have kare che--tta accherA vaLattA " zrI sthAnAMga sUtra : 05 sUtrakAra dasa prakAranA Azcaryo prakaTa tyAdi--(sU 83) 273 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza prakArane AzcaryakA nirUpaNa TIkArya-azkerAM (Azcaryo) dasa kahyAM che. jema ke-(1)upasarga, (2)garbhaharaNa, (3) strI tIrtha, (4) abhAvitA pariSada, (5) kRSNanI aparakaMkA, (6) candra sUryanuM avataraNa, (7) harivaMza kulotpatti, (8) camarAta, (9) abdazata siddha ane (10) asaMyata pUjA. "Azcarya A pada adbhutanA arthamAM vaparAyuM che. "Azcarya'padamAM 2 A " upasarga che te vismayArthIne vAcaka che je vastu lekamAM vima. yano bhAva utpanna kare che. tene Azcarya rU5 mAnavAmAM Ave che. A kathanane bhAvArtha e che ke je vAta pahelAM kadI na banI hoya evI apUrva vAtane Azcarya rUpa mAnavAmAM Ave che. tenA upara mujaba dasa prakAra kahyA che. have A dase prakAranA AzcaryonuM vadhu spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che. (1)upasarga-je trAsa dvArA manuSyane pitAnA dharmamAMthI calAyamAna karavAmAM Ave che, te trAsane upasarga kahe che. deve, manuSyo ane asure dvArA A prakAranA upasarga karavAmAM Ave che. dharmanI ArAdhanA karanAra jIvane dharmanA mAthI calAyamAna karavA mATe je vize upasthita karavAmAM Ave che, temane upasaga kahe che. kevalIone AvA upasargo sahana karavA paDatA nathI. chatAM paNa zramaNa bhagavAna mahAvIrane temanI kevalI avasthAmAM A prakAranA upasargo sahana karavA paDayAM hatAM, te vAta Azcarya janaka lAge che. AvuM pUrve kadI banyuM na hovAne kAraNe A ghaTanAne Azcarya janaka gaNavAmAM AvI che. (2) garbhApahAra-eka strInA udaramAM rahelA jIvane bIjI strInA udaramAM mUkI devo tenuM nAma garbhApahAra che. kaI paNa tIrthakaranI bAbatamAM garbhApaharaNanI ghaTanA banI nathI, mAtra bhagavAna mahAvIranI bAbatamAM ja A ghaTanA banI hatI, te kAraNe te apUrva banAvane paNa Azcarya rUpa gaNavAmAM Ave che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 274 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) srItI-tIrthaMkara rUpe utpanna thayelI strInuM je tItha che-je saMgha che, tenu nAma tItha che. sAmAnya rIte te puruSasa Mha, puruSavara gandhahastI ane apratihata prabhAvavALA puruSA ja tIthanI pravRtti kare che. parantu A avasarpi`NI kALamAM mithilApati kuMbhakanI mallI nAmanI putrIe 19mAM tIthakara thaIne tInI pravRtti karI hatI. strI tIrthaMkara khane, e banAva abhUtapU hAvAthI, A banAvane Azcaya rUpa gaNavAmAM Ave che. (4) abhAvitA pariSada-tI karanI dezanA kadI khAlI jatI nathI. chatAM tIrthaMkaranI dezanA sAbhaLavA chatAM je kAI paNa vyakti virati grahaNu na kare te temanI te pariSadane abhAvitA pariSada kahe che. bhagavAna mahAvIrane kaivaLajJAnanI prApti thayA bAda temanA prathama samavasaraNamAM temanI dezanA sAMbhaLavA mATe ekatra thayelA jIvAmAMthI kAI paNa jIve. vitine svIkAra karyAM na hatA. AvI ghaTanA abhUtapUrva hovAne kAraNe ahI Azraya' rUpe atAvavAmAM AvI che. (5) kRSNanI aparakakA-eka vAsudeva khIjA vAsudevanAkSetramAM kadI jatA nathI. parantu navamAM kRSNu nAmanA vAsudeva kapila vAsudevanA kSetramAM AvelI aparakakA nAmanI rAjadhAnImAM gayA hatA. A banAva paNa abhUtapUrva hAvAne kAraNe tene ahI Azcaya rUpa batAvavAmAM AvyeA che. (6) candrasUryanuM avataraNa- candramA ane sUryanu pAtapotAnA vimAna sahita bhagavAnane vadA karavA mATe bhagavAnanA samavasaraNamAM je Agamana thayu hatu, tene chaThThA Azcaya rUpe prakaTa karavAmAM Avela che. (7) harivaMzakule tpatti-hari nAmanA yugalika puruSa vizeSanA putra maitrAdi rUpa kuLanI je utpatti thaI tene sAtanuM Azcaya gaNavAmAM Ave che. yugalika puruSanI najara samakSa tenI vaMzaparamparA cAlu rahetI nathI, kAraNa ke sa'tAnanI utpatti thatAM ja mAtA-pitAnuM mRtyu thaI jAya che, evI siddhAMtanI mAnyatA che. riva'zakuleAtpattinA viSayamAM A prakAranI kathA sAMbhaLAya che-bharata kSetranI apekSAe trIjA hariva` kSetramAM yugalikA ja vase che. tethI tene yugalikakSetra kahe che. A hiravarSe kSetramAM vasatA hira nAmanA kAI yugalika puruSane tenA zrI sthAnAMga sUtra : 05 275 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva bhavane duzmana e koI vyantara deva upADI gayuM hatuM. teNe tene bharatakSetramAM mUkI dIdhuM hatuM. pUrvabhavanA puNyaprabhAvathI tyAM tene rAjyanI prApti thaI. tyAM teNe ke strI sAthe lagna karyA, ane tene putra pautrAdi rUpa parivAranI prApti thaI teNe A parivAra rUpa kuLathI yukta thaIne lAMbA samaya sudhI rAjya karyuM. A rIte eka yugalika puruSanI kuLaparamparA cAlu thavAne je banAva banya, te abhUtapUrva hovAne kAraNe tene ahIM Azcarya rUpe prakaTa karavAmAM Avela che. te harinA vaMzane ahIM harivaMzane nAme prakaTa karavAmAM AvyA che. (8) camatpAta-asurakumAra rAja camare saudharmakalapamAM jaIne je utpAta macAvyo tene ahIM AThamAM Azcarya rUpa gaNAvyA che. A viSayanuM A kathA dvArA spaSTIkaraNa karavAmAM AvyuM che-dakSiNa dizAmAM asurakumAra rAya camaranI camacaMcA nAmanI rAjadhAnI che. temAM koI jIva asurakumArendra camAra rUpe utpanna thaye. utpanna thatAMnI sAthe ja teNe avadhijJAnathI urtha dizAmAM joyuM te pitAnA ja mastaka para saudharmaka5sthita zakanA be caraNa joyA. te joIne tenuM hadaya mAtsaryarUpa agnithI prajavalita thayuM. teNe zakane tiraskAra karavAno nizcaya karyo tyArabAda tiya lekamAM AvelI suMsamAra nAmanI nagarInA udyAnamAM jaIne teNe kahyastha muninuM rUpa dhAraNa karIne eka rAtrinI pratimA dhAraNa karI. A prakAre pratimA dhAraNa karIne vicaratA evA teNe bhaktithI vihala cittavALI dazAmAM bhagavAna mahAvIrane namaskAra karIne A pramANe prArthanA karI-"he bhagavAna! prabaLa verIthI parAjita thayelA evAM mane, samasta ApattionuM prazamana karavAne samartha evAM ApanA caraNayugalanuM zaraNa ho." A pramANe kahIne teNe pitAnI vaikriyazaktithI eka lAkha janapramANanA mahA bhayaMkara zarIranI racanA karI. tyAra bAda parigharatna rUpa praharaNane cAre tarapha ghumAvate ghumAvata ane pitAnI gajanAo ane paDakArothI dene bhayabhIta karate karate te saudharmAvalaMsaka vimAnanI vedikAmAM jaI pahoMce. tyAM jaIne teNe durvacane dvArA zakane tiraskAra karyo. tethI kopAyamAna thayelA zake marIcimAlA (tejasvI kiraNe) thI yukta kuliza (vA)ne tenA upara prahAra karyo. te kulizanA prahArathI bhayabhIta zrI sthAnAMga sUtra : 05 276 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayele camara tyAMthI bhAgyA ane sudharmAMdevalAkanA Indra ( zake) tenI pAchaLa pAchaLa paDayA camarendra bhAgIne bhagavAna mahAvIrane zaraNe AvyA. zake peAtAnA avadhijJAnathI e vAta jANI lIdhI ke camare bhagavAna mahAvIranuM zaraNu svIkAryuM che. tethI bhagavAnanI AzAtanA thavAnA bhayathI te tyAM Avye ane teNe pAtAnuM vajra pAchuM kheMcI lIdhu. teNe camarane A pramANe kahyuM-tuM bhagavAnane zaraNe AvI gayA che, tethI huM tane jatA karUM chuM. ka uve tAre mArA bhaya rAkhavAnI jarUra rahetI nathI, A banAvane Azcaya rUpa kahevAnu kAraNa e che ke A pahelAM kadI paNa koI camara ulAkamAM gayA haiAya evu anyuM nathI. A camarendranA utpAta Azcaryajanaka ane abhUtapUrva hAvAthI tene ahI AThamAM Azcarya rUpa gaNAvyA che. "" (9) aSTazatasiddha- eka ja samayamAM 108 siddho thayAne je banAva bhagavAna RSabhadevanA tI mAM banyA hatA, te banAva paNa abhUtapUrva hovAne kAraNe Azcarya rUpa gaNAya che. bhagavAna RSabhadevanA utkRSTa avagAhanA dhArI 108 munie eka ja samaye siddha thayA hatA. (10) asayata pUjA- purANA kALamAM AraMbha ane parigrahathI yukta jIvAne pUjAne cAgya gaNavAmAM AvatA nahI'. saMyamI janeAne ja pUjAne pAtra gaNavAmAM AvatA hatAM. parantu A avasarpiNI kALamAM tA enA karatAM UlaTI ja vAta jovAmAM Ave che. tethI tene paNa Azcarya rUpa gaNavAmAM Ave che. upara gaNAvelA dasa banAve| anaMta kALamAM kadI paNa anyA nathI, A avasarpiNI kALamAM ja A prakAranA Azcaya janaka manAvA banyA che. eja vAta sUtrakAre'dutta vi gaLataLa jAheLa" A sUtrapATha dvArA vyakta karI che.AsUtra 83" ratnaprabhA pRthvIke saMbaMdhakA kathana AgalA sUtramAM AThamAM Azcarya rUpe camarAtpAtanuM kathana karavAmAM Avyu che. A utpAta ratnaprabhA pRthvImAMthI thayA hatA. pUsUtra sAthe A prakAranA prama'dhane lIdhe have sUtrakAra ratnaprabhA pRthvI viSe thADu kathana kare che, 8 mIse caLavamALa 'ItyAdi A ratnaprabhA pRthvInA Aya ma (laMbAI) ane viSNubha ( paheALAi ) eka rAjupramANa che, tathA tenI UMDAI 1 lAkha 80 hajAra jananI che. tenA traNa kAMDa che. sauthI uparanA kAMDa kharakAMDa che. tenI UMDAI 16 hajAra ceAjana pramANa che. tenI nIce khIjo pakakhahula kAMDa che te 84 hajAra ceAjana pramANa UMDA che. tenI nIce trIjo jalabahula kAMDa che, te 80 hajAra yojana pramANa che. zrI sthAnAMga sUtra : 05 277 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sauthI uparane barakAMDa ratnAtmaka 16 kaDavALe che. te pratyeka kAMDanI UMDAI 1000-1000 yojana pramANu kahI che. eja vAtane sUtrakAre ahIM "zI ItyAdi sUtrapATha dvArA prakaTa karI che. saghaLI nAraka pRthvIonI apekSAe samI pavata evI A ratnaprabhA pRthvInA kharakAMDa saMbaMdhI je 15 pAke che. temane sauthI pahelo kAMDa ratnakAMDa che. te dasa (1000) yojanA pramANa UMDe che e ja pramANe vajakAMDathI laIne riTAkAMDa parvatanA bAkInA kAMDe paNa 1000-1000 janapramANu UMDAM che. eja vAta sUtrakAre "garA racaLe tadA traNa vi mAnicavyA" A sUtrapATha dvArA vyakata karI che. sUtra 84 ratnaprabhAke AdheyabhUta drIpAdikA nirUpaNa AgalA sUtramAM ratnaprabhA pRthvInI vAta karI. have sUvakAra tenA AdheyabhUta pAdikenuM kathana kare che. "sadavi nuM vIrapurA vara no yag" ItyAdi- TIkArtha-samasta dvIpa ane samudronI gaMbhIratA (UMDANa) tIrtha karAdike e 10-10 jananI eTale ke 1000-1000 jananI kahI che. dvIpanuM gAMbhIrya te jakhadIpara pazcima videha kSetramAM jagatInI samIpamAM hoya che-anyatra nahI. chatAM paNa adizAmAM eka hajAra janaparyantanA pradeza mATe te te dvIpanA nAmane vyapadeza (vahepAra) cAle che te kAraNe samasta dvIpanuM gAMbhIrya 1000-1000 jananuM kahyuM che. eja arthe anyatra paNa kahevAmAM AvyuM cha-" udhvehouttaMtti bhaNiya hAi dIvANaM uDattaNAbhAve'vi ahodisi saharasajAva dIvavyavadeso jaMbuddIve u pacchimavidehe jagaI paccAsattIe uttaNamavi asthiti" gaharAI (UMDANa)ne uddeza kahe che. A UMDANane dvipamAM saddabhAva hete nathI. paraMtu adizAmAM eka hajAra yojana sudhInA bhAga mATe te dvIpanA nAmano vyavahAra thAya che. jaMbudvIpamAM te pazcima videhamAM jagatInI pAse gaharAI paNa hoya che. 1 tathA saghaLAM mahAhadanI-himavata Adi parvate para AvelAM padmAdika hadanI-gaharAI (UMDAI) dasa jananI kahI che. ema samajavuM. 2. tathA jeTalA salila kuDe (gaMgAdi nadIonA ku) che-prapAtakuMDa ane prabhAvakuDe che-teo paNa 10 janapramANu UMDA che . 3. tathA zItA ane zItadA nAmanI je mahAnadIo che, teo samudrapaveza sthAne 10-10 janapramANa UMDI che. 4 | sUtra 85 zrI sthAnAMga sUtra : 05 2 78 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnake vRddhi karanevAle nakSatroMkA nirUpaNa dvIpe| ane samudronA adhikAra cAlI rahyo che, tethI have sUtrakAra temAM dekhAtAM nakSatranAM nAma kahe che. "vRtticALaNatta savva vAgo' ityAdi TIkA -sU nAM maDaLa 184che. candranAM ma'DaLa 15 che. nakSatrAnAM maMDaLa ATha che. temAMnuM je kRttikA nakSatra che te sa khAhyama leAmAMnA-candranA sa'caraNanA mAmAMnA 15 maDalemAMnA dasamAM caMdrama'DalamAM ane sa` Abhyantara ma'DaleAmAMnA chaThThA candrama`DalamAM bhramaNa kare che. / 1 / tathA anurAdhA nAmanuM je nakSatra che te sarva Abhyantara candramaDaleAmAMnA dazamAM candramaDalamAM ane sarva khAhya candramaMDaleAmAMnA chaThThA candramaDalamAM bhramaNu kare che. prasU. 865 pUrvasUtramAM nakSatranA adhikAra cAlI rahyo hatA. have sUtrakAra jJAnanI vRddhi karanArAM dasa nakSatrAnuM kathana kare che. "Tsa LavavattA LAla" ItyAdi. TIkA-mRgazISa Adi 10 nakSatrA zrutajJAnanI vRddhi karanArA heAya che. te 10 nakSatrAnAM nAma nIce pramANe che-(1) mRgazI`, (ra) ArdrA, (3) puSya, (4-5-6) pUrvA, (7) mUla, (8) azleSA, (9) hasta ane (10) citrA, A thananuM tAtparya e che ke jyAre candra A 10 nakSatrAmAMthI kAI paNa nakSatrathI yukta hoya, tyAre zrutajJAnanA abhyAsa, vAcanA Adi karavAmAM Ave te jJAnanI vRddhi avazya thAya che; kAraNa ke kALavizeSa paNa kSaye pazamamAM kAraNabhUta ane che. kahyuM paNa che ke-calacalajhonayamo ' ItyAdi-dravya, kSetra, kALa, bhava ane bhAvane prApta karIne kama'nA udaya, kSaya, kSayApazama ane upazama thatAM haiAya che. ! sU. 87 / / phulakoTI sUtrakA nirUpaNa pUrva sUtramAM zrutajJAnanI vRddhi karanArAM dasa nakSatronAM nAma prakaTa karavAmAM AvyAM. have sutrakAra e vAta prakaTa karavA mAge che ke zrutajJAnAvaraNIya karmonA kSayeApazamathI ja zrutajJAnanI vRddhi thAya che. tethI teo kamanA kAraNabhUta kulakATionuM kathana kare che. " 23yathacaravuMvityi " (ityAdi sU. 88) TIkAtha--jene cAra paga hAya che, tene catuSpada kahe che. je prANIe jamIna para ja halanacalana kare che temane sthalacara kahe che. je jIvone pAMca indriye hAya che, temane pa Mcendriya kahe che. te catuSpadrupa cendriya tiyAnI je utpattisthAnarUpa cAni che, te cAra lAkha kahI che. A ceAniomAMthI utpanna thayelI catuSpada sthalacara pAMcendriya tiryaMcAnI kulakoTinI sakhyA 10 lAkha che, kAraNa ke eka sainimAM aneka kula hAya che, zrI sthAnAMga sUtra : 05 209 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema ke gobara (chANa) rUpa eka nimAM vicitra AkAranA kamI Adi utpanna thAya che. tethI temanI kulaTi saMkhyA 10 lAkha kahI che. sUtramAM "nArUNI mukuruSasacaraNA" pATha ApavAmAM Ave jete hatuM, paNa e pATha ApavAne badale " sAru kuhANImudacanAlA A prakArane pATha ApavAmAM AvyuM che. kAraNa ke temAM "naLImuda" zabdano-prAkRta hovAthI-paranipAta thA che. e ja pramANe je "hara pariraijhandritiniva"A sUtrapATha Ave che tenuM kathana paNa samajavuM. chAtInI madadathI sarakatA jIvone ura parisarSa kahe che. e sUtra 88 che cayAdikA nirUpaNa karma pudgalenA cayAdine sadbhAva hoya, te ja paMcendriya tiryAnika Adi jIvonI utpatti saMbhavI zake che, tethI have sUtrakAra caya, upacaya AdinuM nirUpaNa kare che, "gIrAnuM sadbhAnidhyatti pAse" ItyAdi-(sU 89). TIkA-siddha sivAyanA chAe kaSAyAdi pariNAmone AdhIna thaIne prathamasamayUkendriya Adi rUpa 10 paryAye dvArA niSpAdita karmavargaNArUpa pudgalene pApakarmarUpe-ghAtiyA karma rUpe athavA sarva karma rUpe bhUtakALamAM grahaNa karyA che, vartamAnamAM grahaNa kare che ane bhaviSyamAM paNa grahaNa karaze. A prakAranA A kathana dvArA sUtrakAre pApakarmarUpe ekatra thayelAM pudgalenI sAthe jIvane zaikAlika anvaya rU5 saMbaMdha pragaTa karyo che. te dasa sthAna nIce pramANe che prathama samakenidraya nivartita pudgalathI laIne aprathama samaya paMcendriya nirvartita pudgala paryantanA dasa sthAne ahIM grahaNa karavA joIe. have sUtrakAra A dase sthAne artha spaSTa kare che. ekendriya paryAyanA prathama samayamAM vartamAna je jIva che tenuM nAma prathama samakendriya che. A ekendriya jIvo dvArA niSpAdita je pudgale che temane prathama samakendriya niSpAdita pudgala kahe che. ahIM "paryanta" pada dvArA nIcenAM ATha sthAne grahaNa thayAM che. (2) aprathama samakendriya nirvartita pule, (3) prathama samayadvIndriya nirvartita pale, (4) aprathamasamayadvIndriya nirvatita pula, (5) prathama zrI sthAnAMga sUtra : 05 280 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya trIndriya nivartita pudrale, (6) aprathama samaya trIndriya nirvatita pu, (7) prathama samaya caturindriya nirvatita putale, (8) aprathama samaya caturindriya nirvatita putale, (9) prathama samaya paMcendriya nirvattita pule. dasamuM sthAna-aprathamasamayapaMcendriya nirvatita pale-A sthAnanuM nAma te AgaLa ApavAmAM AvyuM ja che. ekendriya paryAyanA Adi samayamAM vartamAna je jIve che temanuM nAma aprathama samaye kendriye che evAM te ekendriya jIve dvArA nipAdita je pudgale che temane aprathama samakendriya nirvatita pudagala kahe che. e ja pramANe prathama sabhya hIndriya nirvatita pudgalathI laIne aprathama samaya paMcendriya nirvatita pudgale paryaMtanA AThe padene artha paNa samajave. jevI rIte ja prathama samaya ekendriya nirvatitathI laIne aprathama samaya paMcendriya nirvatita paryantanA pudgalene traNe kALamAM caya (saMgraha) kare che, e ja pramANe teo traNa kALamAM temane upacaya paNa kare che, bandha paNa kare che, udIraNA paNa kare che. vedana paNa kare che ane nirjarA paNa kare che. e ja vAtane sUtrakAre nIcenA sUtrapATha dvArA vyakta karI che. g viLa kavi" ItyAdi. A sUtrapATha dvArA evuM sUcana karavAmAM AvyuM che ke je prakAre jayasUtranuM kathana karavAmAM AvyuM che, e ja prakAre upacayAdi sUtronuM paNa kathana karavuM joIe. caya, upacaya Adi vacce A prakArano taphAvata che-kaSAyAdi pariNAmethI yukta jIva dvArA karma pudgalene grahaNa karavAnI je kriyA thAya che tene caya kahe che. gRhIta karmapudgalene jJAnAvaraNIya Adi rUpe je niSeka thAya che, tenuM nAma uparAya che. karma pudgalanuM je nibiDa (gADha) rUpe bandhana che tenuM nAma banyuM che. udayamAM AvavAne samaya paripakava thayA pahelAM prayatna vizeSa dvArA karmaphalene udayAvalikAmAM je praveza karAvavAmAM Ave che tenuM nAma udIraNA che. udayAlikAmAM praviSTa karmayudgalenA phalarUpa sukhaduHkhAdinuM je anubhavana karavAmAM Ave che tenuM nAma vedana che. udayAvalikAmAM pravezita karmapudgalenA zrI sthAnAMga sUtra : 05 281 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phalarUpa sukhaduHkhAdinA vedana dvArA kamapudgalenuM jIvapradezathI alaga thavA rUpa je kArya thAya che tenuM nAma nirjarA che. A prakAre pudgalene cayAdinuM kathana karIne have sUtrakAra saka AdinuM kathana kare che "vaparicA" ItyAdi-je dasa niraMza avayava che temane dasa pradeza kahe che. evAM dasa pradezevALA skanyane dasa pradezika skanya kahe che. skandha paramANu rUpa pudgalenA samudAya rUpa hoya che. A dasa pradezika skandhone dravyanI apekSAe anaMta kahyA che. tathA dasa pradezAvagADha (dasa pradezonI avagAhanAvALa) anyane kSetrAMta vizeSa rUpa pradezamAM Azrita pudgala kSetranI apekSAe anaMta kahyA che. tathA dasa samaya sudhInI sthitivALAM pudagalene kALanI apekSAe anaMta kahA che. e ja pramANe pAMca varNo, be gadhe, pAMca rasa ane pAMca sparzonA dethI yukta putale paNa anaMta kahyAM che. eja vAtane sUtrakAre "saraLa TaH pudrAH anatAH prajJatAH" thI laIne "rakSiA pudrA karatA prajJatAH" A sUtrapATha paryantanA sUtrapATha dvArA vyakta karI che. koI eka pudgalamAM jeTalI kALAza hoya tenA karatAM dasagaNI kALAzavALA pudgalane ahIM "dasaguNa kAlaka" dasagaNuM kALuM kahyuM che. evAM daza gaNI kALAzavALAM pudgale paNa anaMta kahyAM cheA krama anusAra daza gaNa rUkSatA vALA pudgale sudhInA putranuM kathana paNa ahIM karavuM joIe. gA madhyAhane ja marja mASita vadhe " A kathana anusAra zAstranA prAraMbhe, ane ane madhyabhAge maMgaLa AcaraNIya hoya che. sUtrakAre maMgalArthaka * ananta" padane prayoga karIne A ziSTAcAranuM pAlana karyuM che, ema samajavuM. | sUtra 89 che dasamuM sthAna samApta zrI sthAnAMga sUtra : 05 282 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstraprazasti zAstra prazasti vikrama saMvata 2007nA caitra suda dasamane budhavAre, puSya nakSatra jyAre cAlatuM hatuM tyAre saurASTranA mendaDAM nAmanA madhumati nadInA kinAre vaselA gAmanI pauSadhazALAmAM, rathAnAMga sUtranI A sudhA nAmanI TIkA samApta thaI hatI. pUrvAddha kALe (divasanA pUrvArdhamAM) A TIkA lakhavAnuM kAma pUruM thayuM. hatuM. A TIkA bhavya jIne ghaNuM suMdara lAgI che. A mendaDA gAmamAM zrAvakanAM ghaNAM ghara che. mendaDA gAmane jaina saMgha bhaktibhAvathI yukta ane karuNAno sAgara che, zuddha sthAnakavAsI dharmanuM pAlana karavAmAM lIna che. samyaktva bhAvathI pUrNa ane tattvAtavane viveka karavAmAM nipuNa, ane samasta jIne upakAraka che. e A mahAna zrI jainasaMgha sadA vijyazIla banI rahe, evI mArI zubhecchA vyakta karuM chuM. A gAmanA pratyeka gharamAM evAM zrAvaka zrAvikAo vase che ke jeo deva, guru ane dharmamArga pratye bhaktibhAvathI yukta ane sadAcAranuM pAlana karavAnI rucivALAM che. che zAstra prazarita samApta zrI sthAnAMga sUtra : 05 283