________________
પ્રથમ ખાદર સપરાય સંયમ—જે સયમમાં સજ્વલન ક્રુષાય આદિ સ્થૂલ હાય છે અને જેની પ્રાપ્તિમાં પ્રથમ સમય હોય એવા જે સયમ છે તેનું નામ પ્રથમ સમય ખાદર સપરાય સયમ છે, તથા ચેાથેા ભેદ અપ્રથમ સમય માદર સ'પરાય સયમ છે. આ બન્ને સયમના પણ શ્રેણીયની અપેક્ષાએ ભેદાની વિવક્ષા થઈ નથી, તેથી અહીં ઉપર્યુક્ત એ ભેદો જ પ્રકટ કરવામાં આવ્યા છે.
તથા-ઉપશાન્ત કષાય અને ક્ષીણુ કષાય રૂપ શ્રેણીયની અપેક્ષાએ વીત. રાગ સયમ પણ એ પ્રકારના કહ્યો છે. આ બન્ને પ્રકારના સયમના પણ પ્રથમ સમય અને અપ્રથમ સમય નામના બબ્બે ભેટી પડે છે. આ રીતે વીતરાગ સયમના કુલ ચાર ભેદ પડે છે. એજ વાત સૂત્રકારે •‘ પ્રથમસમયોપશાન્તરુપાયવોતાપણું વમ:' ઇત્યાદિ સૂત્રપાઠ દ્વારા પ્રકટ કરી
છે.
કા સ્ પર વા
આઠ પ્રકારકી પૃથિવીકે સ્વરૂપકા નિરૂપણ
સયમી જીવે। પૃથ્વીની ઉપર હાય છે. તેથી હવે સૂત્રકાર આઠ ભેદ રૂપે પૃથ્વીનું કથન કરે છે— ગટ્ટુ પુઢવીનો બત્તાશો ” ઈત્યાદિ સૂત્રાથ–પૃથ્વી આઠ કહી છે.રત્નપ્રભાથી લઈને અધઃસપ્તમી પન્તની સાત પૃથ્વીએ અને આઠમી ઈષપ્રાગ્ભારા પૃથ્વી આ સૂત્રની વ્યાખ્યા સુગમ છે. સૂ. પા આગલા સૂત્રમાં જે ઈષપ્રાગ્ભારા પૃથ્વી નામનેા પ્રકાર કહ્યો તેનું પ્રમાણ તથા તેના નામેાને હવે સૂત્રકાર પ્રકટ કરે છે—
66
‘કૃમિમરાણ પુરીમ્ ' ઇત્યાદિ
ટીકા-ઈશ્વપ્રાભારા પૃથ્વીના બહુ મથદેશભાગમાં આઠ ચેાજન પ્રમાણુનુ ક્ષેત્ર કહ્યું છે તે આઠ યેાજનનુ` સ્થૂલ છે. ઇષપ્રાક્ભારા પૃથ્વીના આઠ નામેા નીચે પ્રમાણે છે (૧) ઈષતુ, (ર) ઇષત્પ્રાગ્ભારા, (૩) તનુ, (૪) તનુતનુ, (૫) સિદ્ધિ, (૬) સિદ્ધાલય, (૭) મુક્તિ, અને (૮) મુક્તાલય,
રત્નપ્રભા પૃથ્વી કરતાં નાની હાવાને કારણે તેનું નામ ઇષત્ પડયુ છે. રત્નપ્રભા આદિ પૃથ્વી કરતાં ઊંચાઈ આદિ રૂપ પ્રાગ્માર (પ્રમાણ )ની અપે ક્ષાએ તે લધુ હોવાને કારણે તેનું ખીજું નામ ઇષત્ઝ ભારા છે. પ્રતલ (પાતળી) હાવાને કારણે તેનું ત્રીજું નામ તનુ છે. ઘણી જ પ્રતલ હેાવાને કારણે તેનું ચેાથું નામ તનુતનુ છે. ત્યાં જનાર જીવ સિદ્ધ થઇ જાય છે તેથી તેનું નામ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
૭૩
