________________
આઠ પ્રકારકી લોકસ્થિતિકા નિરૂપણ
આગલા સૂત્રને અન્તે કાય અસવરના ઉલ્લેખ થયા છે તે અસવરથી યુક્ત જે કાય છે, તે કાય આઠ સ્પર્ધાથી યુક્ત હાય છે. પૂ`સૂત્ર સાથેના આ પ્રકારના સંબંધને લીધે હવે સૂત્રકાર સ્પશની પ્રરૂપણા કરે છે— ‘ગટ્ટુ વ્હાલા વળત્તા ” ઇત્યાદિ—
''
સ્પર્ધાના આઠ પ્રકાર કહ્યા છે–(૧) કર્કશ સ્પર્ધા', (૨) મૃદુ સ્પર્શ', (૩) ગુરુ સ્પર્શ, (૫) શીત સ્પર્શ, (૬) ઉષ્ણુ સ્પર્શ', (૭) સ્નિગ્ધ સ્પર્શ અને રૂક્ષ સ્પર્ધા. ॥ સૂ ૧૩ II
સ્પર્ધા માટ પ્રકારના જ ડાય છે, એવી લોકની સ્થિતિ છે. તેથી હવે સૂત્રકારની લોકની સ્થિતિમાં અવિધતાનું નિરૂપણું કરે છે—
'
“ અત્રુવિદ્યા સ્રોત્તિ '' ઇત્યાદિ
tr
ટીકા”લોકની સ્થિતિ આઠ પ્રકારની કહી છે—(૧) આકાશ પ્રતિષ્ઠિત વાત, (૨) થાત પ્રતિષ્ઠિત ઉદધિ, (૩) ઘનાદધિ પ્રતિષ્ઠિત પૃથ્વી એજ પ્રમાણે જેવું કથન છઠ્ઠા સ્થાનમાં કરવામાં આવ્યું છે, એવું જ “ગીયા નવ ચા” આ પદ પર્યન્તનું કથન પણ અહીં ગ્રહણુ થવું જોઈએ. ત્યાં આ પ્રમાણે કથન થયું છે " उदही पट्टिया पुढवी३, पुढवि पइट्टिया तसा थावरा४, अजीवाजीव पइडिया५, નીયા મવક્રિયાદ, આ પદોની વ્યાખ્યા છટ્ઠા સ્થાનમાં આપવામાં આવી છે. ખાકીના એ સ્થાન નીચે પ્રમાણે છે-‘ગગીવા લીવ સંગૃહીતાઃ૭, નવા જર્મસંહીતાઃ૮ ' ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, પુદ્ગલાસ્તિકાય અને અદ્ધા સમય (કાળ), આ ખાં અજીવ જીવ સંગૃહીત છે, કારણ કે તેમના વિના તેમના વ્યવહાર ચાલતા નથી, અને જીવા જ્ઞાનાવરણીય માદિ કર્મોથી ખદ્ધ છે.
'
શકા—આ સૂત્રના છઠ્ઠા પટ્ટમાં “ લીવા મંત્રતિષ્ઠા ’ આ પ્રકારનું કથન થયું છે; તે તે બન્ને કથન વચ્ચે શે। તફાવત છે?
ઉત્તર—જીવાપગ્રાહક હાવાને કારણે છટ્ઠા પદમાં જીવમાં કર્મીની આધા રતા વિવક્ષિત થઇ છે, અને આઠમાં પદમાં તેમાં જીવન્મકતા વિવક્ષિત થઈ છે. !! સૂ. ૧૩
લેકસ્થિતિ આદિની પ્રરૂપણા ગણી જ કરે છે, તેથી હવે સૂત્રકાર ગણિ સર્પદાના આઠ પ્રકારોનું નિરૂપણ કરે છે— અદ્યવિા નળિસ નયા ન્ત્તા ' ઇત્યાદિ
–
66
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
૧૮
