________________
નવ પ્રકારકે નો કષાયકા નિરૂપણ
ભાવિ નોળિજો રે વળ” ઈત્યાદિ (સૂ. ૪૩)
ને કષાય વેદનીય કર્મના નીચે પ્રમાણે નવ પ્રકાર કહ્યા છે-(૧) સ્ત્રીવેદ, (૨) પુરુષવેદ, (૩) નપુંસકવેદ, (૪) હાસ્ય, (૫) રતિ, (૬) અરતિ, (૭) ભય (૮) શાક અને (૯) જુગસા.
અહીં “” શબ્દ સહચરના અર્થમાં વપરાય છે. તેથી કષાયોના જે સહચર છે તેમને કષાય રૂપ સમજવા જોઈએ. “પાચ નો વેનીલ” એ પાઠ આપવામાં આવ્યું છે, તેને શબ્દ આષ હે વાથી તેને પૂર્વનિપાત (પૂર્વ મૂકવાની ક્રિયા) કરી નાખવાને લીધે આપવામાં આવેલ છે. નેકષાય રૂપે જે કર્મનું વેદન કરવામાં આવે છે તે કર્મને નેકષાય વેદનીય કહે છે. બાકીને પાઠ સુગમ છે. | સૂત્ર ૪૩ છે
ઉપર્યુક્ત કર્મના પ્રભાવથી જીવ અનેક કુલ કેટિઓમાં ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી હવે સૂત્રકાર લકેટિ એનું કથન કરે છે
રિવિચામાં બા ના છોરી” ઈત્યાદિ-(. ૪૪) ચતુરિન્દ્રિય જેની કુલકેટ સંખ્યા નવ લાખ કહી છે. ભુજ પરિસર્પ સ્થલચર તિર્યચેની કુલકેટિસંખ્યા નવ લાખ કહી છે. આ સૂવની વ્યાખ્યા સ્પષ્ટ છે. એ સત્ર ૪૪ છે
કુલકરકે કોટિકા નિરૂપણ
“જીવ જવાનિવૃત્તિ” ઈત્યાદિ–(સ. ૪૫) ટીકાર્થ_ એ નવ સ્થાનમાં મિથ્યાત્વ આદિ કારણે વડે ઉપાર્જિત પુણનો -કમદલિકોને પાપકર્મ રૂપે ચય (સંગ્રહ) છે, વર્તમાનમાં પણ તેઓ તેમને ચય કરતા જ રહેશે તે નવ સ્થાન નીચે પ્રમાણે છે-(૧) પૃથ્વીકાય, (૨) અપૂકાય, (૩) તેજસ્કાય, (૪) વાયુકાય (૫) વનસ્પતિકાય, (૬) દ્વીન્દ્રિય, (૭) ત્રીન્દ્રિય, (૮) ચતુરિન્દ્રિય અને (૯) પંચેન્દ્રિય. સ. ૪૫ છે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
૧૨૯
