Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रज्ञापनासूत्रे त्वात् , 'याणमंतरजोइसियवेमाणियाणं जहा नेरइयाणं' वानव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिकानां यथा नैरयिकाणां संवृतैव योनिः प्रतिपादिता तथैव संवृतैवयोनिः प्रतिपत्तव्या नो विवृता नो वा संवृतविवृता योनि रित्याशयः, गौतमः पृच्छति-'एएसि णं भंते ! जीवाणं संवुडजोणियाणं' हे भदन्त ! एतेषां खलु जीवानां :संवृतयोनिकानाम् 'वियडजोणियाणं संवुड वियडजोणियाणं अज़ोणियाणय' विवृतयोनिकानां संवृतविकृतयोनिकानाम् अयोनिकानाश्च मध्ये 'कयरे कयरेहितो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा, विसेसाहिया वा ?' कतरे कतरेभ्योऽल्पा वा बहुका वा तुल्या वा, विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा जीवा संवुड वियड जोणिया' सर्वस्तोकाः जीवाः संवृतविवृतयोनिका भवन्ति, गर्भव्युत्क्रान्तिकपञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकमनुष्याणामेव संवृतविवृतयोनिकत्वात् 'वियडजोणिया असंखिज्जगुणा' विवृतयोनिकाः असंख्येयगुणा भवन्ति द्वीन्द्रियादि चतुरिन्द्रियपर्यन्तानां संवृतविवृतरूप होता है । वह अन्दर रहने पर स्वरूप से प्रतीत नहीं होता मगर उदर के बढने आदि से बाहर से दिखाई देता है। ____ वानव्यन्तर देवों, ज्योतिष्क देवों और वैमानिक देवों की योनि नारकों के समान संवृत ही समझना चाहिए, विवृत या संवृतविवृत नहीं।
श्रीगौतमस्वामी-हे भगवन् ! इन पूर्वोक्त संवृतयोनिक, विवृतयोनिक और संवृत विवृतयोनिक तथा अयोनिक जीवों में कौन किससे अल्प, बहुत, तुल्य अथवा विशेषाधिक है ?
भगवान्-हे गौतम ! सब से कम जीव संवृतविवृतयोनिक हैं, क्यों कि गर्भज पंचेन्द्रिय तिर्यच और गर्भज मनुष्य ही संवृतविवृतयोनिक होते हैं। संवृतयोनिको' की अपेक्षा विवृतयोनिक असंख्यातगुणा हैं, क्यों कि दोन्द्रिय, त्रीन्द्रिय, चतुरिन्द्रिय, मूर्छिम पंचेन्द्रिय तिथंच और संमूर्छिम मनुष्य विवृत પણ સંવૃત વિવૃત જ હોય છે, કેમકે ગર્ભજ સંવૃત વિવૃત રૂપ હોય છે તે અન્દર હોય ત્યારે સ્વરૂપથી પ્રતીત નથી થતા પણ ઉપરના વધવા આદિથી બહાર દેખા દે છે. - વાવ્યન્તર દે, જતિષ્ક દેવ અને વૈમાનિક દેવેની એનિ નારકના સમાન સંવૃત જ સમજવી જોઈએ, વિવૃત અગર સંવૃત વિવૃત નહિ
શ્રી ગૌતમસ્વામી –હે ભગવન ! એ પૂર્વોક્ત સંત નિક, વિવૃત ચેનિક અને સંત વિવૃત ચેનિક તથા અનિક જીમાં કણ કેનાથી અપ, ઘણ, તુલ્ય અથવા विशेषाधि छ ?
શ્રી ભગવાન્ –હે ગૌતમ ! બધાથી ઓછા જીવ સંવૃત વિવૃત વેનિક છે; કેમકે ગર્ભજ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અને ગર્ભજ મનુષ્ય જ સંવૃત વિદ્યુત નિક હોય છે, સંવૃત
નિકેની અપેક્ષાએ વિદ્યુત નિક અસંખ્યાતગણુ છે, કેમકે હીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય, ચતુરિ. ન્દ્રિય, સંમૂર્ણિમ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અને સંમૂર્ણિમ મનુષ્ય વિવૃત ચેનિક હોય છે.
श्री प्रशान। सूत्र : 3
