Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti


Previous | Next

Page 585
________________

प्रमेयचोधिनी टीका पद १४ सु० २ क्रोधप्रकारविशेषनिरूपणम् यावद्-असुरकुमारादि दशभवनपति पृथियोकायिकादि-पश्चैकन्द्रियविकलेन्द्रियपश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकमनुष्यवानव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिकानामपि बोध्यम्, तथा च नैरयिकादि वैमानिकान्ता अपि जीवाः कषायपरिणताः क्रोधमानमायालोभैः कारणीभूतैः अष्टौ कर्मप्रकृतीश्चितवन्त इत्याशयः, इति भूतकालविषयको दण्डकः, अथ वर्तमानकालविषयकं दण्डकमधिकृत्य प्ररूपयितुमाह-'जीवा णं मंते ! कइहिं ठाणेहिं अट्ठकम्मपगडीओ चिणंति ?' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! जीवाः खलु कषायपरिणताः कतिभिः स्थानः कारणैः अष्टौ कर्मप्रकृतीश्चिन्यन्ति ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'चउहि ठाणेहि कषायपरिणताः जीवाश्चतुर्भिः स्थानः कारणैः अष्टौ कर्मप्रकृतीश्चिन्वन्ति 'तं जहा-कोहेणं माणेणं मायाए लोभेणं' तद्यथा-क्रोधेन मानेन मायया लोभेन चेत्याशयः, ‘एवं नेरइया जाव वेगाणिया' एवम्-सामान्यजीवोक्तिरीत्या नैरयिकाः यावत्-असुरकुमारादि दश भवनपति पृथि. चाहिए, अर्थात् असुरकुमार आदि दश भवनपतियों, पृथ्वीकायिक आदि पांच एकेन्द्रियों, विकलेन्द्रियों, पंचेन्द्रिय तिर्यंचों, मनुष्यों, वानव्यन्तरों, ज्योतिष्कों और वैमानिकों के विषय में भी समझ लेना चाहिए । अर्थात् नैरयिकों से लेकर वैमानिकों तक के सभी चौवीसों दंडकों के जीवों ने क्रोध, मान, माया और लोभ के कारण आठ कर्मप्रकृतियों का चय किया है । यह भूतकाल संबंधी दंडक हुआ। अब वर्तमानकाल विषयक दंडक को लेकर प्ररूपणा करते हैं
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! कितने स्थानों अर्थात् कारणों से जीव आठ कर्मप्रकृतियों का चय करते हैं ?
भगवन-हे गौतम ! कषायपरिणत जीव चार कारणों से आठ कर्मप्रकृतियों का चय करते हैं । वे चार कारण हैं-क्रोध, मान, माया, और लोभ ।
इसी प्रकार नारकों से लेकर वैमानिकोंतक समझना चाहिए, अर्थात् નારકથી લઈને વૈમાનિક સુધી કહેવું જોઈએ, અર્થાત્ અસુરકુમાર આદિ દશ ભવનપતિ, પૃથ્વીકાયિક આદિ પાંચ એકેન્દ્રિ, વિલેન્દ્રિ, પચન્દ્રિયતિય, મનુષ્યો વનવ્યન્તરો,
તિષ્ક અને વિમાનિકેના વિષયમાં પણ આજ પ્રમાણે સમજી લેવું જોઈએ. અર્થાત નિરયિકોથી લઈને વૈમાનિક સુધીના બધા ચોવીસ દંડકના જીએ ક્રોધ, માન, માયા અને લેભના કારણે આઠ કર્મપ્રકૃતિને ચય કર્યો છે. આ ભૂતકાળ સમ્બન્ધી દંડક થયે. હવે વર્તમાન કાલ વિષયક દંડકને લઈને પ્રરૂપણ કરે છે A શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! કેટલા સ્થાને અર્થાત્ કારણથી જીવ આઠ કર્મપ્રકૃતિને ચય કરે છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! કષાય પરિણત જીવ, ચાર કારણથી આઠ કર્મ પ્રકૃતિના यय ४२ छ. ते थार र छ-ठोध, भान, भाया अन सोम,
એજ પ્રકારે નારકથી લઈને વૈમાનિકે સુધી સમજવું જોઈએ, અર્થાત અસુરકુમાર
प्र० ७२
श्री प्रापन। सूत्र : 3

Loading...

Page Navigation
1 ... 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955