Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 816

D
प्रज्ञापनासत्रे असुरकुमारस्स' पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकस्य यावद्-मनुष्यस्य वानव्यन्तरस्य ज्योतिष्कस्य सौधर्मदेवस्य ईशानस्य चातीतबद्धानागतभायेन्द्रियाणि यथा असुरकुमारस्योक्तानि तथा वक्तव्यानि किन्तु ‘णवरं मणूसस्स पुरेक्खडा कस्सइ अत्थि कस्सइ णस्थि ति भाणियवं' नवरम्-पूर्वापेक्षश विशेषस्तु मनुष्यस्य पुरस्कृतानि-अनागतानि भावेन्द्रियाणि कस्यचित् सन्ति, कस्यचिन्न सन्ति, इति भणितव्यम्, 'सणंकुमारस्स जाव गेवेज्जस्स जहा नेरइयस्स' सनत्कुमारस्य यावद्-माहेन्द्रस्य ब्रह्मलोकस्य लान्तकस्य महाशुक्रस्य सहस्रारस्य पानतस्य प्राणतस्य आरणस्याच्युतस्य नौवेयकस्य च अतीतवद्धानागतभावेन्द्रियाणि यथा नैरयिकस्योक्तानि तथा वक्तव्यानि, 'विजयवेजयंत जयंत अपराजित देवस्स अतीता अणंता' विजयवैजयन्तजयन्तापराजितदेवस्य अतीतानि भावेन्द्रियाणि अनन्तानि सन्ति 'बद्धेल्लगा पंच' बद्धानि भावेन्द्रियाणि पश्च सन्ति, 'पुरेक्खडा पंच वा, दस वा, पष्णरस वा, संखेज्जा वा' पुरस्कृतानि-अनागतानि भावेन्द्रियाणि पश्च वा, दश का, पञ्चदश वा, संख्येयानि वा सन्ति, 'सव्वट्ठसिद्धगदेवस्स भतीता अणंता' सर्वार्थसिद्धकदेवस्य अतीतानि भावेन्द्रियाणि अनन्तानि सन्ति, 'बद्धेल्लगा पंच' बद्धानि भावेन्द्रियाणि पश्च सन्ति 'केवइया पुरेक्खडा ?? कियन्ति
पंचेन्द्रिय तिर्यंचयोनिक से लेकर ईशानदेव तक असुरकुमार के समान समझना चाहिए । अर्थात् पंचेन्द्रिय तिर्यच, मनुष्य, वानव्यन्तर, ज्योतिष्क, सौधर्मदेव तथा ईशानदेव की अतीत बद्ध और भावी भावेन्द्रियां उसी प्रकार समझ लेनी चाहिए, जैसी असुरकुमार की कही हैं। इसमें विशेषता यही है कि किसी मनुष्य की भाची भावेन्द्रियां होती हैं, किसी की नहीं होती। सनत्कुमार, माहेन्द्र, ब्रह्मलोक, लान्तक, महाशुक्र, सहस्रार, आनत, प्राणत, आरण और अच्युत तथा नवग्रेवेयक देव की अतीत, बद्ध और भावी भावेन्द्रियां नारक के सदृश कहनी चाहिए। विजय, वैजयन्त, जयन्त और अपराजित देव की अतीत भावेन्द्रियां अनन्त हैं, बद्ध पांच हैं और अनागत पांच, दस, पन्द्रह अथवा संख्यात हैं। सर्वार्थसिद्ध देव की अतीत भावेन्द्रियां अनन्त है, बद्ध पांच होती
પંચેન્દ્રિય તિર્યંચનિકથી લઈને ઈશાનદેવસુધી અસુરકુમારના સમાન સમજવા જોઈએ. અર્થાત્ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ, મનુષ્ય, વાનચન્તર તિષ્ક સૌધર્મ દેવ તથા ઈશાન દેવની અતીત, બદ્ધ અને ભાવી ભાવેન્દ્રિયે એ પ્રકારે સમજી લેવી જોઈએ કે જેવી અસુર કુમારની કહી છે. એમાં વિશેષતા એ છે કે કેઈ મનુષ્યની ભાવી ભાવેન્દ્રિય હોય છે, उनी नयी ती. सनमा२, भाडे-द्र, शहा, al-dz, भाशु, सार, मानत, પ્રાણત, આણુ અને અય્યત તથા નવયક દેવની અતીત, બદ્ધ અને ભાવી ભાવેન્દ્રિ નારકના સદશ કહેવી જોઈએ. વિજય જયન્ત જયન્ત અને અપરાજિત દેવની અતીત ભાવેન્દ્રિયે અનન્ત છે, મદ્ધ પાંચ છે અને અનાગત પાંચ, દશ, પંદર અથવા સંખ્યાત છે. સર્વાર્થસિદ્ધ દેવની અતીત ભાવેન્દ્રિય અનન્ત છે, બદ્ધ પાંચ હોય છે અને ભાવી
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩