Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
८४३
प्रमैयबोधिनी टीका पद १६ सू. ३ जीवप्रयोगनिरूपणम् सरीरकायप्पओगी वि' नवरं-विशेषस्तु-वायुकायिकाः वैक्रियशरीरकायप्रयोगिणोऽपि भवन्ति, 'वेउव्वियमीसासरीरकाप्पओगी वि' वैक्रियमिश्रशरीरकायप्रयोगिणोऽपि भवन्ति तथाच पृथिव्यप्तेजो वायुवनस्पतिकायिकेषु औदारिकशरीरकायप्रयोगिणोऽपि भवन्ति, औदारिकमिश्रशरीरकायप्रयोगिणोऽपि भवन्ति, कार्मणशरीरकायप्रयोगिणोऽपि सदा बहव एवोपलभ्यन्ते, इति पदत्रय बहुत्वरूपः प्रत्येकमेक एव भङ्गः, वायुकायिकेषु औदारिकद्विक वैक्रिय द्विककामेणशरीरलक्षणपदपञ्चकबहुत्वात्मको भग एकः, तेषु वैक्रियशरीरिणां वैक्रियमिश्रशरीरिणाञ्च सदैव बहुत्वेनोपलभ्यमानत्वात, इत्यर्थः, गौतमः पृच्छति-'बेइंदियाणं भंते ! किं ओरालियसरीरकायप्पओगी?' हे भदन्त ! द्वीन्द्रियाः खलु किम् औदारिकशरीरकायप्रयोगिणो भवन्ति ? यावत-किंवा औदारिकमिश्रशरीरकायप्रयोगिणो भवन्ति ? किंवा तत्प्रभृति कार्मणशरीरकायप्रयोगिणो भवन्ति ? भगवानाह-गोयमा !' हे गौतम ! 'बेइंदिया सव्वे वि ताय शरीरकायप्रयोगी भी हो होते हैं और क्रियमिश्रशरीरकायप्रयोगी भी होते हैं। इस प्रकार पृथ्वीकाथिकों में, अप्कायिकों में, तेजस्कायिकों में और वनस्पतिकायिकों में औदारिकशरीरकायप्रयोगी, औदारिकमिश्रशीरकायप्रयोगी तथा कार्मणशरीरकायप्रयोगी सदैव बहुत संख्या में पाये जाते हैं अतएव यह तीनों पद बहुवचनान्त हैं। यह एक भंग है। वायुकायिकों में औदारिकदिक (औदारिक और औदारिकमिश्र) वैक्रिय द्विक (वैक्रिय और वैक्रियमिश्र) तथा कार्मण शरीर इन पांचों का बहुत्व रूप एक भंग होता है, क्योंकि वायुकायिकों में वैक्रियशरीरी और वैक्रियमिअशरीरी सदैव बहुत रूप में पाये जाते हैं।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! द्वीन्द्रिय जीव क्या औदारिकशरीरकायप्रयोगी होते हैं ? यावत् क्या औदारिकमिश्रशरीरकायप्रयोगी होते हैं ? अथवा क्या तत्प्रभृति कार्मणशरीरकायप्रयोगी होते हैं ? __ भगवान्-हे गौतम ! सभी द्वीन्द्रिय असत्यमृषावचनप्रयोगी होते हैं, वे न છે અને ક્રિયમિશ્રશરીરકાય પ્રવેગી પણ હોય છે. એ પ્રકારે પૃથ્વીકાયિકોમાં અષ્કાકામાં, તેજસ્કાયિકામાં અને વનસ્પતિકાયિકમાં, ઔદારિક શરીરકાયયોગી ઔદારિક મિશ્ર શરીરકાયપ્રયાગી તથા કામણ શરીરકાયપ્રયોગી સદૈવ ઘણી સંખ્યામાં મળી આવે છે, તેથી જ આ ત્રણ પદ બહુવચનાન્ત છે. આ એક ભંગ છે. વાયુકાયિકમાં ઔદારિક શ્ચિક (દારિક અને ઔદારિક મિશ્ર) વિકિય દ્વિક વૈકિય અને વૈકિય મિશ્ર) તથા કામણ શરીર, આ પાંચેના બહત્વ રૂપ એક ભંગ થાય છે, કેમકે વાયુકાયિકામાં વક્રિય શરીર અને વેકિય મિશ્ર શરીર સદેવ બહુ રૂપમાં મળી આવે છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! દ્વિીન્દ્રિય જીવ શું દારિક શરીરકાય પ્રોગી હોય છે? યાવત્ શું ઔદારિક મિશ્ર શરીરકાય પ્રયાગી હોય છે? અથવા શું ત–ભૂતિ કામ શરીર કાય પ્રયાગી હોય છે ?
श्री प्रशान॥ सूत्र : 3
