Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रज्ञापनासूत्रे च ८, 'अहयेगे य आहारगसरीरकायप्पओगिणो य, आहारगमीसासरीकायप्पभोगिणो य ४' अथवा एके च-केचक जीवा आहारकशरीरकायप्रयोगिणश्च, आहारकमिश्रशरीरकायप्रयोगिणश्च भवन्ति ९ इति भावः, 'एए जीवाणं अट्ठ १' एते पूर्वोक्ताः जीवानामष्टौ भङ्गाः प्रतिपादिताः सर्वसंख्यया तु प्रथम भङ्गमेलनेन जीवपदे नवभङ्गाः सम्पन्नाः, गौतमः पृच्छति'नेरइयाणं भंते ! किं सच्चमणप्पओगी जाव किं कम्मसरीरकायप्पभोगी?' हे भदन्त ! नैरयिकाः खलु किं सत्यमनः प्रयोगिणो भवन्ति ? यावत्-किं मृषामनः प्रभृतिप्रयोगिगो भवन्ति ? इत्यादिरीत्या तदन्तिममाह-किं कार्मणशरीरकायप्रयोगिणो भवन्ति ११, १ नैरयि केषु सत्यमनः प्रयोगी प्रभृति वैक्रियमिश्रशरीरकायप्रयोगिपर्यन्तानि सदैव बहुत्वविशिष्टानि दशपदानि अवस्थितानि, कार्मणशरीरकायप्रयोगी च नैरयिका कदाचिदेकोऽपि नोपलभ्यते, द्वादशमौहर्तिकगत्युपतातविरहकालसद्भावात्, यदापि लभ्यते तदापि जघन्येन एको वा द्वौ वा, उत्कर्षेणासंख्येया भवन्ति, एवञ्च यदा एकोऽपि कार्मणशरीरकायप्रयोगी नैवोपलभ्यते अथवा अनेक आहारकशरीरकायप्रयोगी और अनेक आहारकमिश्रशरीरकायप्रयोगी (९)। ये जीवों के आठ भंग निरूपित किये गये, इनमें प्रथम भंग को मिलाने से भंगों की संख्या नौ होती है।
गौतमस्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! नारक जीव क्या सत्यमनप्रयोगी होते हैं ? यावत् कार्मणशरीरकायप्रयोगी होते हैं ? - नारकों में सत्यमनप्रयोगी से लेकर वैक्रियमिश्रशरीरकायप्रयोगी पर्यन्त सदैव बहुत्वविशिष्ट दश पद पाये जाते हैं, किन्तु कार्मणशरीरकायप्रयोगीनारक कभी-कभी एक भी नहीं पाया जाता, क्योंकि नरकगति के उपपात का विरह बारह मुहूर्त का कहा गया है । जब कार्मणशरीरकायप्रयोगी नारक पाये जाते हैं तब जघन्य एक या दो और उत्कृष्ट असंख्यात पाये जाते हैं। इस प्रकार जब एक भी कार्मणशरीरकायप्रयोगो नहीं पाया जाता तब प्रथम भंग होता हैं શરીરકાય પ્રોગી અને અનેક આહારક મિશ્ર શરીરકાય પ્રાગી (૯) આ ઇવેના આઠ ભંગ નિરૂપિત કરાયેલા છે. તેમાં પ્રથમ ભંગને મેળવવાથી ભગેની સંખ્યા નવ થાય છે
શ્રી ગૌતમસ્વાથી પ્રશ્ન કરે છે હે ભગવન ! નારક જીવ શું સત્યમન પ્રવેગી હોય છે? યાવત્ કાર્મણ શરીરકાય પ્રવેગી હોય છે ?
નારકમાં સત્યમના પ્રયોગથી લઈને વૈકિય મિશ્ર શરીરકાય પ્રવેગી પર્યન્ત સદેવ બહુત્વ વિશિષ્ટ દશ પદ મળે છે, પણ કામણ શરીરકાયપ્રયેગી નારક કયારેક કયારેક એક પણ નથી મળતા, કેમકે નારકગતિના ઉપપાતને વિરહ બાર મુહૂર્ત કહે છે. જ્યારે કાર્પણ શરીરકાય પ્રવેગી નારક મળી આવે છે. ત્યારે જઘન્ય એક કે બે અને ઉત્કૃષ્ટ અસંખ્યાત મળી આવે છે, એ પ્રકારે જ્યારે એક પણ કાર્મણશરીરકાય પ્રવેગી નથી ળી આવતા
श्री प्रशान। सूत्र : 3
