Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रज्ञापनास्त्रे वग्रहश्च, गौतमः पृच्छति-'पुढवीकाइयाणं भंते ! बंजणोग्गहे कतिविधे पण्णत्ते ?' हे भदन्त ! पृथिवीकायिकानां ब्यजनावग्रहः कतिविधः प्रज्ञप्तः ? भगवानाह-'गोयमा)' हे गौतम ! 'पगे फासिदियवंजगोग्गहे पण्णत्ते'-एकः स्पर्शनेन्द्रियव्यञ्जनावग्रहः पृथिबीकायिकानां प्रज्ञप्तः, तेषां स्पर्शनेन्द्रियरूपैकेन्द्रियत्वात, गौतमः पृच्छति-'पुढवीकाइयाणं भंते ! कतिविहे अत्योगहे पण्णत्ते' हे भदन्त ! पृथिवीकायिकानां कतिविधः अर्थावग्रहः प्रज्ञप्तः ? भगरावाह-'गोयमा!' हे गौतम ! 'एगे फासिदिय अस्थोग्गहे पण्णत्ते'-एकः स्पर्शनेन्द्रियार्थावग्रहः पृथिवीकायिकानां प्रज्ञप्तः, 'एवं जाव वणस्सइकाइयाणं'-एवम्-पृथिवीकायिकानामिव यावद् अप्कायिकानां तेजस्कायिकानां वायुकायिकानां वनस्पतिकायिकानाञ्च द्विविधोऽवग्रहः प्रज्ञप्तः, अर्थावग्रहो व्यञ्जनावग्रहश्च, तत्र व्यञ्जनावग्रहस्तावदेकः स्पर्शनेन्द्रियव्यञ्जनावग्रहः, अर्थावग्रहश्चापि एकः स्पर्शनेन्द्रियार्थावग्रहरूपो बोध्यः, 'एवं वेइंदियाण वि-श्वम्-पृथिवीकायि. कान्क्षामित द्वीन्द्रियाणामपि द्विविधोऽर्थग्रहः, अर्थावग्रहो व्यञ्जनावग्रहश्च, किन्तु-'णवरं बेइंदियाणं वंजणोग्गहे दुविहे पण्णत्ते'-नवरम्-एकेन्द्रियापेक्षया विशेषस्तु द्वीन्द्रियाणां व्यञ्जना___ गौतमस्वामी-हे भगवन् ! पृथ्वीकायिकों का व्यंजनावग्रह कितने प्रकार का कहा है ?
भगवान्-हे गौतम ! पृथ्वीकायिकों को एक स्पर्शनेन्द्रिय व्यंजनावग्रह ही होता है, क्योंकि उन्हें स्पर्शन के सिवाय अन्य कोई इन्द्रिय होती ही नहीं है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! पृथ्वीकायिको का अर्थावग्रह कितने प्रकार का है ?
भगवान्-हे गौतम ! एक स्पर्शनेन्द्रिय अर्थावग्रह ही होता है इसी प्रकार अपूकायिकों, तेजस्कायिका, वायुकायिकों, और वनस्पतिकायिकों का भी अवग्रह दो प्रकार का है-अर्थावग्रह और व्यंजनावग्रह । इनको सिर्फ स्पर्शनेन्द्रियजनित एक अर्थावग्रह और एक ही व्यंजनावग्रह होता है। पृथ्वीकायिकों की तरह दीन्द्रियों का अवग्रह भी दो प्रकार का है-अर्थावग्रह और व्यंजनावग्रह, किन्तु विशेष बात यह है कि द्वीन्द्रियों का व्यंजनावग्रह दो प्रकार का है और अर्थावग्रह
શ્રી ગૌતમસ્વામ-હે ભગવન ! પૃથ્વીકાયિકના વ્યંજનાવગ્રહ કેટલા પ્રકારના છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! પૃથ્વિકાયિકને એક સ્પર્શનેન્દ્રિય વ્યંજનાવગ્રહ જ હોય છે, કેમકે તેમને સ્પર્શનના સિવાય અન્ય કેઈ ઇન્દ્રિય લેતી નથી. - શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! પૃથ્વીકાયિકના અર્થાવગ્રહ કેટલા પ્રકારના છે?
શ્રી ભગવાન ! હે ગૌતમ! એક સ્પશનેન્દ્રિય અર્થાવગ્રહ હોય છે. એ પ્રકારે અપકાયિક, તેજસ્કાયિક, વાયુકાયિક અને વનસ્પતિકાયિકોના પણ અવગ્રહ બે પ્રકારના છે--અર્થાવગ્રહ અને વ્યંજનાવગ્રહ તેમને ફકત સ્પર્શનેન્દ્રિય જનિત એક અર્થાવગ્રહ અને એક જ વ્યંજનાવગ્રહ હોય છે. પૃથ્વીકાચિકેની માફક હીન્દ્રિયેના અવમહ પણ બે પ્રકારના છે-અર્થવગ્રહ અને વ્યંજનાવગ્રહ પરતુ વિશેષ વાત એ છે કેન્દ્રીન્દ્રિયન વ્યંજનાવગ્રહ બે પ્રકારના
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
