Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १५ सू. ९ इन्द्रियावायादिनिरूपणम् यावग्रहादीनामपि स्वरूपमवसे यम्, नयनमनसोः पुन व्यञ्जनावग्रहाभावेन तयोः प्रथममेव स्वरूपद्रव्यगुणक्रियाकल्पनातीतमनिर्देश्य सामान्यमावस्वरूपार्थावग्रहणमर्थावग्रहो बोध्यः ___ गौतमः पृच्छति-'नेरइयाणं भंते ! कइब्धिहे उग्गहे पण्णत्ते ?'-हे भदन्त ! नैरयिकाणां कतिविधः अवग्रहः प्रज्ञप्तः ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'दुविहे पण्णते'-द्विविधोऽवग्रहः प्रज्ञप्तः 'तं जहा अत्थोग्गहे य वंजणोग्गहे य' तद्यथा-अर्थावग्रहश्च व्यञ्जनावग्रश्च, 'एवं असुरकुमाराणं जाव थणियकुमाराणं' एवम्-नैरयिकाणामिव, असुरकुमाराणां यावद्-नाग कुमाराणां सुवर्णकुमाराणाम् अग्निकुराणां विधु कुमाराणाम् उदधिकुमाराणाम्, द्वीपकुमाराणां दिक्कुमाराणां पवनकुमाराणां स्तनितकुमाराणामपि द्विविधोऽवग्रहः प्रज्ञप्तः, अर्थावग्रहो व्यञ्जनावग्रहश्च, 'पुढवीकाइयागं भंते ! कतिविहे उग्गहे पण्णते ?' हे भदन्त ! पृथिवीकायिकानां कतिविधः अवग्रहः प्रज्ञप्तः ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'दुविहे उग्गहे पण्णत्ते' द्विविधोऽवग्रहः पृथिवीकायिकानां प्रज्ञप्तः 'अत्थोग्गहे य वंजणोग्गहे य' अर्थावग्रहश्च व्यञ्जनाघ्राणेन्द्रियार्थावग्रह आदि का भी स्वरूप समझलेना चाहिए । चक्षु और मन से व्यंजनावग्रह नहीं होता, वहां पहले से हो अर्थावग्रह हो जाता है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! नारक जीवों को होने वाला अवग्रह कितने प्रकार का है ?
भगवन्-हे गौतम ! दो प्रकार का है-अर्थावग्रह और व्यंजनावग्रह इसी प्रकार असुरकुमारों, नागकुमारों, सुवर्णकुमारों, अग्निकुमारों, विद्युत्कुमारों, उदधिकुमारों, द्वीपकुमारों, दिक्कुमारों, पवनकुमारों और स्तनितकुमारों का अवग्रह भी दो प्रकार का समझना चाहिए-अर्थावग्रह और व्यंजनावग्रह ।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! पृथ्वीकायिकों का अवग्रह कितने प्रकार का है ?
भगवन्-हे गौतम ! पृथ्वीकायिकों का अवग्रह दो प्रकार का कहा है ? अर्थावग्रह और व्यंजनावग्रह । સમજી લેવું જોઈએ. ચક્ષુ અને મનથી વ્યંજનાવગ્રહ નથી થતું, ત્યાં પહેલેથી જ અર્થાવગ્રહ થઈ જાય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! નારક જીવને થનાર અર્થાવગ્રહ કેટલા પ્રકારના છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ! બે પ્રકારના છે-અર્થાવગ્રહ અને વ્યંજનાવગ્રહ. એ જ પ્રકારે અસુરકુમારે, નાગકુમારે, સુવર્ણકુમારે, અગ્નિકુમારે, વિદુકુમારે, ઉદધિકુમારે, દ્વીપકુમારે, દિકકુમારે, પવનકુમારે, અને સ્વનિતકુમારના અવગ્રહ પણ બે પ્રકારના સમજવા જોઈ એ-અર્થાવગ્રહ અને વ્યંજનાવગ્રહ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–પૃથ્વીકાયિકના અવગ્રહ કેટલા પ્રકારના છે?
શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ! પૃથ્વીકાયિકના અવગ્રહ બે પ્રકારના છે–અર્થાવગ્રહ અને વ્યંજનાવગ્રહ.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
