Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 813

प्रमेयबोधिनी टीका पद १५ सू० ११ भावेन्द्रियस्वरूपनिरूपणम् न्द्रियं यावत्-वक्षुरिन्द्रियम्, घ्राणेन्द्रियम्, जिह्वेन्द्रियम्, स्पर्शनेन्द्रियम्, गौतमः पृच्छति'नेरइयाणं भंते ! कइ भाबिंदिया पण्णता?' हे भदन्त ! नैरयिकाणां कति भावेन्द्रियाणि मज्ञप्तानि ? भगवानाह-गोयमा !' हे गौतम ! 'पंव भाविदिया पण्णत्ता' नैरयिकाणां पञ्च भावेन्द्रियाणि प्रज्ञतानि 'तं जहा-सोइंदिए जाव फासिदिए' तद्यथा-श्रीन्द्रियं यावतचक्षुरिन्द्रियम्, घ्राणेन्द्रियम्, जिहवेन्द्रियं स्पर्श नेन्द्रियम्, ‘एवं जस्स जइ इंदिया तस्स तइ भाणियगा' एवम्-उक्तरीत्या यस्य जीवस्य यावन्ति इन्द्रियाणि भवन्ति तस्य तानि-तावन्ति भावेन्द्रियःगि भणितव्यानि, 'जाव वेमाणियाणं' यावत्-असुरकुमारादि भवनवासिपृथिवीकायिकायेकेन्द्रिय विकलेन्द्रियपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकमनुष्यवानव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिकितनी अतीत भावेन्द्रियाँ हैं ? (णस्थि) नहीं हैं (बद्धेल्लगा ?) बद्ध ? (संखेज्जा) संख्यात (पुरेक्खडा) भावी ? (णस्थि) नहीं हैं !
इंदियपयं समत्तं इन्द्रियपद समाप्त टीकार्थ-अब भावेन्द्रियों की प्ररूपणा की जाती है :गौतमस्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! भावेन्द्रियां कितनी कही हैं ?
भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! भावेन्द्रियां पांच कही हैं-श्रोत्रेन्द्रिय, चक्षु. रिन्द्रिय, घाणेन्द्रिय, जिहवेन्द्रिय और स्पर्शनेन्द्रिय, ।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! नारक जीवों की भावेन्द्रियां कितनी हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! नारकों की भावेन्द्रियां पांच कही हैं-श्रोत्रेन्द्रिय यावत्-चक्षुरिन्द्रिय, घ्राणेन्द्रिय जिहवेन्द्रिय और स्पर्शनेन्द्रिय ! इस प्रकार जिस जीव की जितनी भावेन्द्रियां होती हैं, उसकी उतनी भावेन्द्रियां कहलेनी चाहिए। असुरकुमार आदि भवनवासियों, पृथ्वीकायिक आदि एकेन्द्रियों, विकलेन्द्रियों, Aala मान्द्रियो (पत्थि) नयी (बद्धेल्लगा ?) मद्ध (संखिज्जा) Aruna (पुरेक्खडा) भावी ? (णस्थि) नथी
___ (इंदिय पयं सम्मत्त) धन्द्रिय ५६ सभास ટીકાઈ–વે ભાવેન્દ્રિયોની પ્રરૂપણ કરાય છે શ્રી ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે–હે ભગવન્! ભાવેન્દ્રિયો કેટલી કહી છે?
શ્રી ભગવાન ગૌતમ ! ભાવેન્દ્રિય પાંચ કહી છે-ન્દ્રિય, ચક્ષુરિન્દ્રિય, ઘાણે ન્દ્રિય, જિહૅન્દ્રિય, સ્પર્શનેન્દ્રિય
શ્રી ગોતમરવામ–હે ભગવન્! નારક ની ભાવેન્દ્રિયે કેટલી છે ?
શ્રી ભગવાહે ગૌતમ ! નારોની ભાવેન્દ્રિય પાંચ કહી છે-ન્દ્રિય યાવચક્ષુરિન્દ્રિય પ્રાણેન્દ્રિય, જિરિદ્રય, અને સ્પર્શનેન્દ્રિય. એ પ્રકારે જે જીવની જેટલી ભાવેદ્રિ હોય છે. તેની તેટલી ભાવેન્દ્રિય કહેવી જોઈએ. અસુરકુમાર આદિ ભવન વાસિએ, પૃથ્વી કાયિક આદિ એકેન્દ્રિયો, વિશ્લેન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિય તિર્યંચે, મનુષ્યો, વાન
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩