Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रज्ञापनासूत्रे बीसा वा, संखेजा वा, असंखेज्जा वा. अणंता वा-यस्य नैरयिकस्य वारव्यन्तरत्वादि ग्रैवे. यकत्वान्ते भावी नि द्रव्येन्द्रियाणि सन्ति तस्याष्टौ वा, षोडश वा, चतुर्विंशति र्वा, संख्ये. यानि वा, असंख्येयानि वा, अनन्तानि वा सन्ति, गौतमः पृच्छति-'एगमेगस्स णं भंते ! नेरइयस्स विजयवे जयंत जयंत-अपराजियदेवत्ते केवइया दबिदिया अतीता?” हे भदन्त ! एकैकस्य खलु नैरयिकस्य विजयवैजयन्तजयन्तापराजितदेवत्वे कियन्ति द्रव्येन्द्रियाणि अतीतानि ? 'णस्थि' नैरयिकस्य विजयादिचतुषु अतीतानि द्रव्येन्द्रियाणि न सन्ति, विजयादिपु चतुर्पु गतस्य जीवस्य नियमतस्तत उद्वर्तनानन्तरं कदाचिदपि नैरयिकादि पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकपर्यन्तेषु वानव्यन्तरेषु ज्योतिष्केषु च समागमाभावेन तेषु नैरयिकस्य अतीतद्रव्येन्द्रियासंभवात्, तेषां तथा स्वभावत्वात् मनुष्येषु सौधर्मादिषु चागमनसंभवात् 'केवइया पुरेक्खडा ?' कियन्ति तावद् द्रव्येन्द्रियाणि पुरस्कृतानि-भावीनि सन्ति ? 'कस्सइ अस्थि कस्सइ नत्थि' कस्यचिद् नैरयिकस्य विजयादिदेवत्वे भावीनि द्रव्येन्द्रियाणि सन्ति, कस्यचिन्न होती हैं, उसकी आठ, सोलह, चौवीस, संख्यात असंख्यात अथवा अनन्त होती हैं। - गौतमस्वामी-हे भगवन् ! एक-एक नारक की विजय, वैजयन्त, जयन्त और अपराजित देव के रूपमें कितनी अतीत द्रव्येन्द्रियां हैं ? ।
भगवान-नहीं हैं, विजय आदि चार विमानों के देवों में नारक की अतीत न्येन्द्रियां नहीं होती । क्योंकि जो जीव एक वार विजयादि विमानों में उत्पन्न हो जाता है। उसका फिर नियम से नारकों में, पंचेन्द्रिय तिर्यचों तक में, वानव्यन्तरों में और ज्योतिष्कों में जन्म नहीं होता, अतः उनमें नारक की अतीत द्रव्येन्द्रियां का संभव नहीं हैं । वे केवल मनुष्यों में और सौधर्मादि देवों में ही उत्पन्न होते हैं।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! उनकी भावी द्रव्येन्द्रियां कितनी हैं।
भगवान् हे गौतम ! किसी-किसी नारक की विजय आदि देवों के रूपमें भावी द्रव्येन्द्रियां होती हैं, किसी को नहीं होती। जिस नारक की विजयादि અથવા અનન્ત હોય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! એક એક નારકની વિજય, વૈજયન્ત, જ્યન્ત અને અપરાજિત દેવના રૂપમાં કેટલી અતીત દ્રવ્યેન્દ્રિય છે?
શ્રી ભગવાન નથી, વિજ્ય આદિ ચાર વિમાનના દેવમાં નારકની અતીત દ્રવ્ય દ્ધિ નથી હતી. કેમકે જે જીવ એક વાર વિજય આદિ વિમાનમાં ઉત્પન્ન થઈ જાય છે, તેમને ફરી પાછો નિયમેકરી નારકમાં, પંચેન્દ્રિય તિર્યંચે સુધીમાં, વાનચન્તરમાં અને ખેતિકામાં જન્મ નથી થતું, તેથી તેમનામાં નારકની અતીત દ્રવ્યેન્દ્રિયને સંભવ નથી, કેવળ તેઓ મનુષ્યમાં અને સૌધર્માદિ દેવામાં જ ઉત્પન્ન થાય છે.
શ્રી ગૌતમરવામ-હે ભગવન! તેમની ભાવી દ્રવ્યન્દ્રિો કેટલી છે? શ્રી ભગવાન ગૌતમ! કઈ કઈની વિજય આદિ દેના રૂપમાં ભાવી કન્દ્રિય
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
