Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचोधिनी टीका पद १५ सू० ७ अतीन्द्रियविशेषविषयनिरूपणम् _ ६८१ एव सन्ति, नत्वेषां त्रिक स्वरूपत्वम्, पूर्वमाकासपिग्गलशब्देन लोकः प्ररूपितः, सम्प्रति पञ्चविंशतितमं द्वारम्-लोकशब्देनैव तं प्ररूपयितुमाह-'लोगे णं मंते ! किंणा फुडे, काहिं वा काएहिं ?' हे भदन्त ! लोकः खलु केन वस्तुना स्पृष्टः-व्याप्तो वर्तते ? इति सामान्येन प्रश्नः, अथ विशेषेणाह कतिभिर्वा कायैः स्पृष्टः-व्याप्तो लोको वर्तते ? भगवान् आह-जहा आगासथिग्गले' यथा आकाशथिग्गलं नाम लोकः प्रतिपादितस्तथैव प्रतिपादयितव्यः, पर. विंशतितमं द्वारम्-गौतमः पृच्छति-'अलोए णं भंते ! किं णा फुडे, कतिहि वा कारहिं पुच्छा'-हे भदन्त ! अलोकः खलु केन वस्तुना स्पृष्टः ? कतिमि वा कायैः स्पृष्टस्तावद् अलोको भवति ? किं धर्मास्तिकायेन स्पृष्टः ? किं वा धर्मास्तिकायस्य देशेन स्पृष्टः ? किं स्वयंभूरमण समुद्र, पांच देवादि द्वीप और पांच देवादि समुद्र हैं जो एक रूप ही हैं। ये तीन स्वरूप वाले नहीं हैं।
पहले लोक को आकाशथिग्गल शब्द से प्ररूपित किया था, अब 'लोक' शब्द के द्वारा ही उसकी प्ररूपणा करने के लिये कहते हैं-भगवन् ! लोक किस वस्तु से स्पृष्ट है ? यह प्रश्न सामान्य रूप से हुआ। इसी को विशेष रूप से कहते हैं-लोक कितने कायों से स्पृष्ट है ?
भगवान उत्तर देते हैं जैसा आकाशथिग्गल के विषय में निरूपण किया है, उसी प्रकार लोक के विषय में भी समझलेना चाहिए। ___ गौतमस्वामी-हे भगवान् ! अलोक किससे स्पृष्ट है ? अथवा कितने कायों से स्पृष्ट है ? क्या धर्मास्तिकाय से स्पृष्ट है ? क्या धर्मास्तिकाय के देश से स्पृष्ट है १ अथवा क्या धर्मास्तिकाय के प्रदेशों से स्पृष्ट है ? क्या अधर्मास्तिकाय से स्पृष्ट है ? अधर्मास्तिकाय के देश से स्पृष्ट है ? अथवा अधर्मास्तिकाय के प्रदेशों ભૂરમણ સમુદ્ર, આ પાંચ દેવાધિદ્વીપ અને પાંચ દેવાદિ સમુદ્ર છે. જે એક રૂપ જ છે. એ ત્રણ ત્રણ સ્વરૂપવાળા નથી.
પહેલાં લેક જે આકાશ થિગલ શબ્દથી પ્રરૂપિત કર્યું હતું, હવે ‘લેક, દ્વારા જ તેની પ્રરૂપણ કરવાને માટે કહે છે-હે ભગવન્! લેક કઈ વસ્તુથી સ્પષ્ટ છે ? આ પ્રશ્ન સામાન્યરૂપે થયે. તેને જ વિશેષ રૂપે કહે છે-લેક કેટલી કાયાથી પૃષ્ટ છે ?
શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે-જેમ આકાશ થિગ્નલના વિષયમાં નિરૂપણ કર્યું છે તે જ પ્રકારે લેક ના વિષયમાં પણ સમજી લેવું જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવદ્ અલેક કોનાથી પૃષ્ટ છે? કેટલી કાયાથી પૃષ્ટ છે ? શું ધર્માસ્તિકાયથી સ્પષ્ટ છે ? શું ધર્માસ્તિકાયના દેશેથી પૃષ્ટ છે ? અથવા શું ધર્મા. સ્તિકાયના પ્રદેશોથી પૃષ્ટ છે ? શું અધર્માસ્તિકાયથી પૃષ્ટ છે? કે અધમસ્તિકાયના દેશથી સ્કૃષ્ટ છે અથવા અધમસ્તિકાયના પ્રદેશથી સ્પષ્ટ છે ? શું આકાશાસ્તિકાયથી સ્પષ્ટ છે.
प्र० ८६
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
