Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi

Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 724
________________

प्रज्ञापनासूचे वसायः, अवायपदेन व्यपदिश्यते, यथा घट एवायम्, पट एवायम् इत्यादिरूपोऽवधारणास्मको निश्चयोऽवाय इति भावः, 'तं जहा-सोइंदियवाए जाव फासिदियअवाए'-तद्यथाश्रोत्रेन्द्रियावायः यावत्-चक्षुरिन्द्रियावायः, घ्राणेन्द्रियावायः, जिहवेन्द्रियावायः, स्पर्शनेन्द्रियावायश्च, ‘एवं नेरइयाणं जाव वेमाणियाणं'-एवम् उक्तरीत्या नैरयिकाणां यावद्-असुरकुमारादिभवनपति-पृथिवीकायिकाधेकेन्द्रिय विकलेन्द्रिय पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिक मनुष्य वानव्यन्तर ज्योतिष्क वैमानिकानां यथायोग्यम् इन्द्रियावायोऽवसेयः किन्तु 'णवरं जस्स जइ इंदिया अस्थि ७'-नवरम्-विशेषस्तु यस्य जीवस्य यावन्ति इन्द्रियाणि सन्ति तस्य तावन्त इन्द्रियाद्वारा वस्तु के विशेष धर्म को जानने की आकांक्षा की जाती है अर्थात् ज्ञानोपयोग सामान्य धर्म से आगे बढकर विशेष धर्म को ग्रहण करने के लिए अभिमुख होता है। ईहा के पश्चात् अवाय का उदय होता है जो वस्तु के विशेष धर्म का निश्चय करता है । 'यह घट ही है, यह पट ही है' इत्यादि निश्चयात्मक ज्ञान अवाय या अपाय कहलाता है। यह अवाय ज्ञान मन से भी होता है और इन्द्रियों से भी होता है, किन्तु यहां इन्द्रियों द्वारा होने वाले अवाय के संबंध में ही प्रश्न किया गया है, अतएव इसी के संबंध में उत्तर दिया गया है। इन्द्रियो से होने वाले अवाय पांच प्रकार का है, जो इस प्रकार है-(१) श्रोत्रेन्द्रियावाय (२) चक्षुरिन्द्रियावाय (३) घ्राणेन्द्रियावाय (४) जिहूवेन्द्रियावाय और (५) स्पर्शनेन्द्रियावाय ।
इसी प्रकार नारको से लेकर वैमानिकों तक के अवाय समझलेना चाहिए, अर्थात् नारको, असुरकुमार आदि भवनपतियों, पृथिवीकायिक आदि एकेन्द्रियों, विकलेन्द्रियों, पंचेन्द्रिय तिर्यंचों, मनुष्यों, वानव्यन्तरों, ज्योतिष्कों, કરાય છે અર્થાત જ્ઞાને પણ સામાન્ય ધર્મથી આગળ વધીને વિશેષ ધર્મને ગ્રહણ કરવાને માટે અભિમુખ થાય છે. હિના પછી અવાયને ઉદય થાય છે, જે વસ્તુના વિશેષ ધર્મને નિશ્ચય કરે છે. આ ઘટ જ છે, આ ૫ટ જ છે, ઈત્યાદિ નિશ્ચયાત્મન જ્ઞાન અવાય અથવા અપાય કહેવાય છે. આ અવાય જ્ઞાન મનથી પણ થાય છે અને ઇન્દ્રિયથી પણ થાય છે. પણ અહીં ઈ દ્રિ દ્વારા થનારા અવાયના સમ્બન્ધમાં જ પ્રશ્ન કરાયેલ છે, તેથી જ તેના સમ્બન્ધમાં ઉત્તર આપેલ છે. ઈન્દ્રિયથી થનારા અવાય પાંચ પ્રકારના છે. જે આ પ્રકારે छ-(१) श्रीन्द्रियावाय (२) न्यन्द्रियावाय (3) प्राणेन्द्रियावाय (४) विन्द्रियावाय (५) १५ -या पाय.
આ પ્રકારે નારકાથી લઈને વૈમાનિકે સુધીને અવાય સમજી લેવા જોઈએ. અર્થાત્ નારકે, અસુરકુમારાદિ ભવનપતિ, પૃથ્વીકાયિક આદિ એકેન્દ્રિ, વિકલેન્દ્રિયે, પંચેન્દ્રિય તિર્ય, મનુષ્ય, વનવ્યન્તરે, જતિષ્ક અને વૈમાનિકને યથા એગ્ય જાણવા જોઈએ.
श्री प्रशान। सूत्र : 3


Page Navigation
1 ... 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955