Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १५ सू. ६ अनगाराविषयकवर्णनम्
६५७
पण्णत्ता' नवरम् - मनुष्यापेक्षया विशेषस्तु वैमानिकाः द्विविधाः प्रज्ञताः, 'तं जहा - माइमिच्छfeat उववण्णगा य, अमाइसम्मद्दिट्ठी उबवण्णगा य' तद्यथा - मायिमिध्यादृष्टचुपपन्नकाच, अमाथिसम्यग्दृष्टयुपपन्नकाश्च तत्र तृतीयकषायो मायापदवाच्यः, तृतीयकषायरूपा च मायातदन्येषामपि कषायाणामुपलक्षणम्, सा माया अस्त्येषां ते मयिन उत्कटरागद्वेषवन्तस्ते च ते मिथ्यादृष्टयश्चेति मायिमिध्यादृष्टयस्तथाभूता उपपन्नकाः - उपपन्ना इति मायिमिथ्यादृष्टचुपपन्नकास्तदभिन्ना अमाथिसम्यग्दृष्टचुपपन्नका बोध्याः, तत्र मायिमिध्यादृष्टयुपपद्मकपदेन नवग्रैने
पर्यन्ता वैमानिका गृह्यन्ते, अमाथिसम्यग्दृष्टयुपपन्नकपदेन तु अनुत्तरौपपातिका वैमानिका गृह्यन्ते, 'तत्थ णं जे ते माइमिच्छद्दिट्ठी उवदण्णगा ते णं न जाणंति न पासंति, न आहारे ति' तत्र खलु-तदुभयेषां मध्ये ये ते मायिमिथ्यादृयुपपन्नका नवग्रैवेयकान्ता वैमानिकाः सन्ति ते खलु कर्मनिर्जरापुद्गलान् अत्यन्तसूक्ष्मवात् न जानन्ति, न पश्यन्ति, न आहरन्ति, किन्तु - 'तत्थ णं जे ते अमाइसम्प्रदिट्ठी उववनगा ते दुबिहा पण्णत्ता' तत्र खलु तदुभयेषां मध्ये ये भी कहलेना चाहिए । मनुष्यों की अपेक्षा वैमानिकों के विषय में विशेष वक्तव्य यह है कि वैमानिक देव दो प्रकार के होते हैं, यथा-मायामिथ्यादृष्टि-उपपन्नक और अमाथिसम्यग्दृष्टि- उपपन्नक । यहां माया नामक जो तीसरा कषाय हैं, उसके ग्रहण से अन्य सभी कषायों का ग्रहण करलेना चाहिए। जिनमें माया कषाय विद्यमान हो उन्हें मायी कहते हैं और ऐसे मिथ्यादृष्टियों को माथि मिथ्यादृष्टि समझना चाहिए । जो मायिमिथ्यादृष्टि रूपमें उत्पन्न हुए हों, वे मायिमिथ्यादृष्टि - उपपन्नक कहे जाते हैं और उनसे जो विपरीत हों, वे अमासिम्यग्दृष्टि - उपपन्नक कहलाते हैं। माथिमिध्यादृष्टि-उपपन्नक नवग्रैवेयक तक के देवों में पाये जा सकते हैं । और अमाथिसम्यग्दृष्टि-उपपन्नक शब्द से अनुतर विमानों तक के देवों में पाये जा सकते हैं। यहां यह बात ध्यानमें रखनी है कि नवग्रैवेयक के और उससे पहले सौधर्मकल्प आदि के देव भी कोई-कोई
સ...ધન્યમાં પણ કહી દેવુ જોઈ એ. મનુષ્યની અપેક્ષાએ વૈમાનિકેાના વિષયમાં વિશેષ વક્તવ્ય એ છે કે વૈમાનિક દેવ બે પ્રકારના હૈાય છે. જેમ કે માયિ મિથ્યાટ-ઉપપન્નક અને અમાયિમિથ્યાદૃષ્ટિ ઉપપન્ન અહીં માયાનામક જે ત્રીજો કષાય છે, તેના ગ્રહણથી અન્ય બધા કષાયાનું ગ્રહગુ કરી લેવુ જોઈએ. જેમાં માયાકષાય વિદ્યમાન હોય તેમને માયી કહે છે અને એવી મિથ્યાદ્રષ્ટિએને માયિ મિથ્યાદૃષ્ટિ-સમજવી જોઈ એ. જે માયા મિથ્યાદ્રષ્ટિ રૂપથી ઉત્પન્ન થયેલ હાય, તેએા માચિક્રિશ્ર્ચાદ્રષ્ટિ-ઉપપનક કહેવાય છે. અને તેમનાથી જે વિપરીત હાય તેએ અમાયિક ઉચ્ચાટટ ઉપપત્નક કહેવાય છે. માયિ મિથ્યાઢટિ—ઉપપન્નક નવ ગ્રેવૈષક સુધીના દેવેામાં મળી આવે છે અને અમાયિક મિથ્યાદૃષ્ટિ-ઉપન્નક શબ્દથી અનુત્તર વિમાન સુધીના દેવેમાં મળી આવી શકે છે. આડી આ વાત ધ્યાનમાં રાખવાની છે કે નવચ્ચેવેયક અને તેના પહેલા સૌધમ ૫ આદિના
प्र० ८३
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
