Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रज्ञापनासूत्रे कुण्डलरुचक कुरुमन्दरावास कूट नक्षत्रचन्द्रपुराश्च देवोनागश्च यक्षश्च भूतश्च स्वयंभूरमणसमुद्रश्च धर्मास्तिकायदेशादिना स्पृष्टो भवति, 'एसा परिवाडी इमाहि गाहाहि अणुगंतव्या' एषापूर्वोक्ता जम्बूद्वीपादि विषयिणो परिपाटी श्रेणिः, आमिर्गाथाभिरनुगन्तव्या 'तं जहा-जंबु दीवे लवणधार्यातकालोय पुक्खरे वरुणे । खीरघयखोयणंदिय अरुणवरे कुंडले रुयए ॥१॥' तद्यथा-जम्बूद्वीपः, लवणः, धातकी कालोदः, पुष्करः, वरुणः। क्षीरघृतेक्षुनन्दी च अरुणवरः कुण्डलो रुचकः ॥१॥ 'आभरणवत्थगंधे उप्पलतिलएय पउमनिहिरयणे । वासहरदहनइओ विजया वक्खारकप्पिदा ॥२॥ आभरणवस्त्रगन्ध उत्पलतिलकश्च पद्मनिधिरत्नानि वर्षधर हदनद्यो विजया वक्षस्कारकल्पेन्द्राः। २॥ 'कुरुमंदरआवासा कूडा नक्खत्तचंदसराय । देवे णागे जक्खे भूएय सयंभूरमणेय ॥३॥ कुरुः मन्दरः आबासाः कूटा: नक्षत्रचन्द्रसूराश्च । देवो नागो यक्षो भूतश्च स्वयम्भूरमणश्च ॥३॥ तथाच सर्वद्वीपसमुदाणामभ्यन्तरवर्तीजम्बूद्वीपो वर्तते तत्परिक्षेपी लवणसमुद्रोऽस्ति, तदनन्तरं पुष्करबरो द्वीपो विलसति. द्वीपसमानाभिधानाः समुद्राः सन्ति, यथा पुष्करवरसमुद्रः, तदनन्तरं वरुणवरो द्वीपः, वरुणवरः समुद्रश्च क्षीरवरो द्वीपः क्षीरोदः समुद्रश्च, तदनन्तरं घृतवरोद्वीपः, घृतोदः समुद्रश्च, तदनन्तरम् इक्षवरो द्वीपः, इक्षुवर समुद्रश्च, तदनन्तरत-नन्दीश्वरो द्वीपः, नन्दीश्वरः समुदश्च, एतेऽष्टावपि च समुद्रा एकैकरूपाः सन्ति, तदनन्तरं द्वीपाः समुद्राश्च प्रत्येकं नित्रिस्वरूपाः सन्दि काय के देश आदि से स्पृष्ट हैं । जम्बूद्वीप आदि संबंधी यह परिपाटी इन गाथाओं से समझ लेनी चाहिए-समस्त द्वीपों और समुद्रो के मध्य में यह जम्बद्वीप है। इसे सब ओर से घेरने वाला लवणसमुद्र है। लवणसमुद्र के चारों ओर धातकीखंड नामक द्वीप है, उसके चारों और कालोद समुद्र है । कालोद समुद्र का परिक्षेप करनेवाला पुष्करवर द्वीप है । इसके पश्चात् द्वीपों के समान ही नाम वाले समुद्र हैं, जैसे पुष्करवर समुद्र, फिर वरुणवर द्वीप, वरुणवर समद्र, क्षीरवर द्वीप, क्षीरोद समुद्र, तत्पश्चात् घृतवर द्वीप और घृतोद समुद्र, तदनन्तर इक्षुवर द्वीप और इक्षुवर समुद्र, फिर नन्दीश्वर द्वीप और नन्दीश्वर समुद्र, ये आठ द्वीप और समुद्र एक एक रूप हैं, इनके पश्चात् प्रत्येक द्वीप और समुद्र तीन-तीन मिलते-जुलते नामों वाले हैं, जैसे-अरुण, अरुणवर, अरुण. - જમ્બુદ્વીપ આદિ સંબંધી આ પરિપાટી આ ગાથાઓથી સમજી લેવી જોઈએ. બધા હીપ અને સમુદ્રની વચ્ચે આ જમ્બુદ્વીપ છે. તેને બધી બાજુથી ઘેરનાર લવણુ સમુદ્ર છે. આ લવણ સમુદ્રની ચારે બાજુ ધાતકી ખંડ નામે દ્વીપ છે. તેના ફરતો કાલેદ સમદ્ર છે. કાલેદ સમુદ્રને પરિક્ષેપ કરવાવાળા પુષ્કર વર દ્વીપ છે. તેની પાછળ દ્વીપને સમાન જ નામવાળા સમુદ્ર છે.–જેમકે પુષ્ક૨વર સમુદ્ર અને પછી વરૂણુવર દ્વીપ. વરૂણવર સમુદ્ર, લીવર દ્વીપ, ક્ષીર સમુદ્ર, ત્યાર પછી ઘતવર દ્વીપ અને ધૃતદ સમુદ્ર, તદનન્તર ઈશ્નવર દ્વીપ અને ઈક્ષુવર સમુદ્ર, પછી નન્દીશ્વરે દ્વીપ અને નન્દીશ્વર સમુદ્ર, આ આઠ દ્વીપ અને સમુદ્ર એક એક રૂપ છે. તેમની પાછળ પ્રત્યેક દ્વીપ અને સમુદ્ર ત્રણ ત્રણ મળતા
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
